Diyanet leri Bakanl Yaynlar

Halk Kitaplar
Yayna Hazrlayanlar
Tashih-Redaksiyon
Grak Tasarm
Dizgi
Din leri Yksek Kurulu Karar
ISBN
ISBN
Sertika No
Bask
letiim
Diyanet leri Bakanl
: 789
: 182
: Dr. Yaar YT - Dr. Muhlis AKAR
Dr. Seyid Ali TOPAL - Prof. Dr. lhan YILDIZ
Dr. Abdurrahman CANDAN - Dr. Burhan ERKU
Dr. Bnyamin OKUMU - Dr. Hamdi TEKEL
Dr. mer MENEKE- Dr. Sadk ERASLAN
Sabri AKPOLAT
: Dr. mer MENEKE - smail DERN
: Aral Ajans
: Mustafa ELKTA
: 03.04.2008/33
2011-06-Y-0003-789
: 978-975-19-4755-0 (tk.)
: 978-975-19-4756-7 (1.c)
: 12930
5. Bask, 2011 Ankara
: Korza Yay. Bas. San. Tic. Ltd. ti.
0312. 342 22 08
: Dini Yaynlar Genel Mdrl
Basl Yaynlar Daire Bakanl
Tel. : (0312) 295 72 93-94
Faks : (0312) 284 72 88
e-posta: diniyayinlar@diyanet.gov.tr
KURANDAN
TLER
I
4
MELLFLER
Do. Dr. Soner GNDZZ Din leri Yksek Kurulu yesi
Dr. Muhlis AKAR Din leri Yksek Kurulu yesi
Dr. Yaar YT Din leri Yksek Kurulu yesi
Dr. Seyid Ali TOPAL Din leri Yksek Kurulu yesi
Dr. Yksel SALMAN Dini Yaynlar Dairesi Bakan
Dr. Abdurrahman CANDAN Din leri Yksek Kurulu Uzman
Dr. Ahmet GELGEN Din leri Yksek Kurulu Uzman
Dr. Bahattin AKBA Din leri Yksek Kurulu Uzman
Dr. Burhan ERKU Din leri Yksek Kurulu Uzman
Dr. Bnyamin OKUMU Din leri Yksek Kurulu Uzman
Dr. Ercan ESER Din leri Yksek Kurulu Uzman
Dr. Faruk GRGL Din leri Yksek Kurulu Uzman
Dr. Fatih YCEL Din leri Yksek Kurulu Uzman
Dr. Hamdi TEKEL Din leri Yksek Kurulu Uzman
Dr. Mehmet CANBOLAT Din leri Yksek Kurulu Uzman
Dr. Mustafa KAHRAMAN Din leri Yksek Kurulu Uzman
Do. Dr. mer YILMAZ Din leri Yksek Kurulu Uzman
Dr. Sabri TRKMEN Din leri Yksek Kurulu Uzman
Dr. Zafer KO Din leri Yksek Kurulu Uzman
Davut KAYA Din leri Yksek Kurulu Uzman
Hanif BURUN Din leri Yksek Kurulu Uzman
dris BOZKURT Din leri Yksek Kurulu Uzman
Mahmut DEMR Din leri Yksek Kurulu Uzman
Medet COKUN Din leri Yksek Kurulu Uzman
Mehmet KAPUKAYA Din leri Yksek Kurulu Uzman
Mustafa GNEY Din leri Yksek Kurulu Uzman
Mustafa KILI Din leri Yksek Kurulu Uzman
Nevzat OKUMU Din leri Yksek Kurulu Uzman
Nevzat Sabri AKIN Din leri Yksek Kurulu Uzman
mer NEN Din leri Yksek Kurulu Uzman
Rstem BELER Din leri Yksek Kurulu Uzman
Sabri AKPOLAT Din leri Yksek Kurulu Uzman
Tahir TURAL Din leri Yksek Kurulu Uzman
Dr. Yaar Seracettin BAYTAR Din leri Yksek Kurulu Uzman
Dr. mer MENEKE Derleme ve Yayn b. Mdr
Yunus AKKAYA Ynetimi Gelitirme b.Md.
NDEKLER
N SZ ...................................................................................................................................... 12
ABDEST VE GUSLN HKMET VE FAZLET ............................................................................ 14
ADALET; VAZGEEMEYECEMZ TEMEL DEER ................................................................. 17
AHRET UNUTANLAR AHRETTE UNUTULURLAR ................................................................ 19
AHRETTE YAPILACAK MAZERET VE PMANLIK GEERL DELDR ................................ 21
AKIL VE DER BLG ARALARI, AMACINA UYGUN OLARAK KULLANILMALIDIR ........... 24
AKRABAYA YARDIM ETMEK HAKTIR ....................................................................................... 26
ALLAH, AIA VURDUKLARIMIZI DA GZLEDKLERMZ DE BLR .................................... 28
ALLAH, ANA-BABAYA BR MR BOYU YL EMREDYOR ................................................ 30
ALLAH; ADALET, YLK YAPMAYI, YAKINLARA YARDIM ETMEY EMREDER;
HAYSIZLII, FENALIK VE AZGINLII DA YASAKLAR ........................................................... 32
ALLAH, ADALETL DAVRANMAMIZI VE DORU AHTLK YAPMAMIZI EMREDER ............ 34
ALLAH, AKRABALIK BALARINI KORUMAMIZI EMREDER .................................................... 36
ALLAH, BZE AH DAMARINDAN DAHA YAKINDIR ............................................................... 38
ALLAH, BZE YAKINDIR ............................................................................................................ 41
ALLAH, DLEDNE BOL, DLEDNE AZ RIZIK VERR ....................................................... 43
ALLAH, HAKLARI ZAY ETMEZ ................................................................................................. 45
ALLAH, HER TRL KTL VE AHLAKSIZLII YASAKLAR ........................................... 47
ALLAH, HER YERDE BZMLE BERABERDR ............................................................................. 49
ALLAH, HER ZAMAN DORU OLMAMIZI STER..................................................................... 51
ALLAH, BADETLERDE SAMMYET STER............................................................................... 53
ALLAH, MZDEN GEEN BLR .......................................................................................... 55
ALLAH, MAN EDENLERN DOSTUDUR .................................................................................. 58
ALLAH, KALPLERDE GZLENEN HAKKIYLA BLENDR ......................................................... 60
ALLAH KATINDA DN SLAMDIR ............................................................................................. 62
ALLAH, KMSEYE ZULMETMEZ ................................................................................................ 64
ALLAH, KOMULARLA YARDIMLAMAYI EMREDER .............................................................. 66
ALLAH, KULUNU PMANLIK DUYMASIN DYE UYARIYOR ................................................... 68
ALLAH, MMNLERN VELSDR ............................................................................................ 70
ALLAH RIZASI ............................................................................................................................ 72
ALLAH, SULULARA MHLET VERR ...................................................................................... 75
ALLAH, TVBELER KABUL EDER ............................................................................................ 77
ALLAHA MAN ETMEK PEYGAMBERLER ARASINDA AYRIM YAPMAMAYI GEREKTRR ...... 79
ALLAHA ONUN EN GZEL SMLER LE YAKARITA BULUNALIM ..................................... 81
ALLAHA KRETMEK GEREKR .............................................................................................. 83
ALLAHA VERDMZ AHD BOZMAYALIM ............................................................................ 85
ALLAHI OKA ZKRETMELYZ ............................................................................................. 87
ALLAHI GRYORMUASINA KULLUK ETMENN MKFATI .......................................... 89
ALLAHI ZKRDEN ALIKOYAN EYLER ................................................................................... 91
ALLAHI ZKREDELM K HUZUR BULALIM ............................................................................. 93
ALLAHIN BAI VE MKFATINI KAZANACAK OLANLAR .................................................. 95
ALLAHIN DORU YOLA LETTKLER HDAYET ZEREDR.................................................. 97
ALLAHIN HELAL DEDNE HARAM DEMEMELYZ ............................................................. 99
ALLAHIN HELAL KILDIINI HARAM SAYAMAYIZ ............................................................... 101
ALLAHIN ZN VERD KMSEDEN BAKASININ EFAAT YARAR SALAMAZ ................ 103
ALLAHIN RAHMETNDEN MDNZ KESMEYN ............................................................... 105
ALLAHIN VARLIININ DELLLER ......................................................................................... 107
ALLAHIN VARLIININ KEVN DELLLER ............................................................................. 109
ALLAHTAN SALH/HAYIRLI EVLAT STEMEK ........................................................................ 111
ALLAHTAN BAKA LAH YOKTUR ......................................................................................... 114
ALLAHTAN BAKASINA KULLUK ETMEYN ......................................................................... 116
AMEL DEFTERNN VERL .................................................................................................. 118
ANNE VE BABAYA YLK ETMEK ........................................................................................... 120
ANLAMA VE SZLEMELERMZE RAYET ETMEK MANIN GSTERGESDR ................. 123
ANLAMAZLIA DEN ELER BR ARAYA GETRELM ..................................................... 126
ANNE VE BABAMIZA KARI SORUMLULUKLAR ................................................................... 128
ANNE VE BABAYA Y DAVRANMAK ....................................................................................... 130
ARZU VE STEKLERN PUTLATIRILMASI ............................................................................. 132
ASKERLK VATAN BORCUMUZDUR ....................................................................................... 134
AIRI HARCAYANLAR EYTANA KARDE OLURLAR ............................................................. 136
YETL-KRS ........................................................................................................................ 138
AZAPTAN KURTARACAK TCARET ......................................................................................... 140
BAKARA SURESNN SON YETLERN (AMENERRASL) YENDEN OKUMAK ............... 142
BAIMIZA GELENLER KEND YAPTIKLARIMIZ SEBEBYLEDR ............................................. 144
BAKALARININ KUTSALLARINA SVMEMELYZ ................................................................ 146
BAKALARIYLA ALAY ETMEK GNAHTIR ............................................................................. 148
BAZISI KEVSER ARABINA, BAZISI DNYA HAZNELERNE MEFTUN NESLLER .............. 150
BEN HEDEFLERME ULAMADA BAARILI KIL.................................................................... 152
BLNMEYEN EYN PENE DMEK SORUMLULUK DOURUR ...................................... 154
BR FKR VEYA DNCEY KR KRNE TAKLT ETMEK ............................................ 156
BZ KENDMZ DETRMEDKE ALLAH BZ DETRMEZ ......................................... 158
BOLLUKTA VE DARLIKTA NFAK, TAKVA LTDR ...................................................... 160
BOR VERRKEN DKKAT ETMEMZ GEREKEN HUSUSLAR ................................................ 163
BOANMA: ALEDE ELERN YOL AYRILII .......................................................................... 165
BTN CANLILARIN RIZKI ALLAHA ATTR ........................................................................ 167
BYCNN AHRETTEN NASB YOKTUR ......................................................................... 169
BYK FELAKETN OCUKLARI: NUH KAVM (SYAN VE TUFAN) .................................... 171
CAM VE MESCTLERMZ ...................................................................................................... 174
CEHENNEM AZABINDAN SAKINALIM .................................................................................. 176
CEHENNEM NSANLAR VE CNLERLE DOLDURULACAKTIR .............................................. 178
CENNET EHL VE ORADA SUNULAN NMETLER ................................................................. 180
CENNETN BR BEDEL VARDIR ............................................................................................. 182
CMRLK EDP VERMEDMZ EYLER KIYAMET GNNDE
BOYNUMUZA DOLANACAKTIR ............................................................................................. 184
CUMA: HAFTALIK BADETMZ .............................................................................................. 186
OCUKLARIMIZLA MTHAN EDLYORUZ .......................................................................... 188
OKLUKLA VNMEK FAYDA GETRMEZ ........................................................................... 190
DN SAMMYETTR................................................................................................................. 192
DNDE AYRILIA DMEYNZ .............................................................................................. 194
DNDE ZORLAMA YOKTUR .................................................................................................... 196
DN ALAYA ALANLARLA BRLKTE OTURULMAZ ................................................................ 198
DN TEBLDE ACELEC DAVRANMANIN YANLILII ....................................................... 200
DN TEBLDE SAMM OLUNMALIDIR ............................................................................... 202
DNMZ HAKKINDA AYRILIA DMEYELM ...................................................................... 204
DNMZ KOLAYLIK DNDR .................................................................................................. 206
DRL MUTLAKA GEREKLEECEKTR .............................................................................. 208
DUANIZ OLMASA RABBM SZE NE DYE DEER VERSN ................................................... 210
DNYA HAYATI GECDR .................................................................................................... 212
DNYA HAYATI STEYENE VERLR ....................................................................................... 214
DNYA VE AHRET HAYATIMIZI SALAM TEMELLER ZERNE BNA ETMELYZ ............ 216
DNYA LE AHRET ARASINDA DENGE KURMALIYIZ ......................................................... 218
DNYA NSANLIIN ORTAK MALIDIR .................................................................................. 220
EHL- BEYT VE YAKINLARIMIZI SEVMEK ............................................................................. 222
EMROLUNDUUN GB DOSDORU OL .............................................................................. 224
EN DEERL VARLIK NSANDIR ............................................................................................. 226
EN GZEL NMETLER NANANLAR NDR ........................................................................ 228
ELER ARASINDA SEVG ......................................................................................................... 230
FAZ NSANLARI MUTSUZ EDER ............................................................................................ 232
FARKLILIKLAR RABBMZN VARLIININ DELLDR ........................................................... 234
FAYDA VE ZARAR VERME ....................................................................................................... 236
FAYDA VERYORSA T VER ............................................................................................... 238
FEDAKRLIK RABBMZN VGSN CELBEDER ............................................................. 240
FRAVUNUN AKBET ............................................................................................................. 243
FTNENN ENGELLENMES N ABA SARF ETMEK ERDEMDR ...................................... 246
GAYB BLGS YALNIZ ALLAHA ATTR ................................................................................. 248
GAYBIN BLGS ALLAH KATINDADIR .................................................................................... 250
GEREKLER GZLEMEK ......................................................................................................... 252
GEREK MMNLERN BAZI ZELLKLER.......................................................................... 254
GZL KONUMA ..................................................................................................................... 256
GKLERDE VE YERDEK HER EY ALLAHI TESBH EDER ................................................... 258
GZLER ONU DRAK EDEMEZ .............................................................................................. 260
GZLERMZ AYDINLATACAK ELER VE OCUKLAR! ........................................................ 262
GNAH GZLYKEN DE GNAHTIR ...................................................................................... 264
GNAHLARDAN ARINMAYI STYOR MUYUZ? ..................................................................... 266
GZEL SZ VE BAILAMA SADAKADIR .............................................................................. 268
GZEL VE RKN SZN MSAL..................................................................................... 270
HAC: EVRENSEL BULUMA .................................................................................................... 272
HAK LE BATIL BR OLUR MU? ............................................................................................... 274
HAKKA GTREN LM ......................................................................................................... 276
HAKKIN YOLUNDAN BAKASINA UYMAK AYRILIK GETRR .............................................. 278
HAY FITRAT GEREDR ....................................................................................................... 280
HAYSIZLIIN YAYILMASINI STEMEK AZABI GEREKTRR ................................................. 282
HAYAT VE LMN YARATILI HKMET ............................................................................. 284
HAYAT YALNIZ DNYADAN BARET DELDR .................................................................... 286
HAYRA KOMAK ...................................................................................................................... 288
HAYIRDA YARIMAK ............................................................................................................... 290
HZ. DAVUD (A.S)A VERLEN MLK VE SALTANAT ............................................................... 292
HZ. EYYB VE SABIR ............................................................................................................... 295
HZ. HARUN (A.S): KARDE PEYGAMBER ............................................................................... 298
HZ. BRAHM LE RABB HAKKINDA TARTIANIN DURUMU .............................................. 301
HZ. BRAHM: ALLAHA MAN VE TESLMYET RNE ...................................................... 303
HZ. BRAHMN KONUKLARI VE BEKLENMEDK BR MJDE ............................................. 305
HZ. BRAHM VE ATELE MTHANI ...................................................................................... 307
HZ. LYAS (A.S) VE TEVHD ARISI ..................................................................................... 309
HZ. SA VE RUHBANLIK OLAYI .............................................................................................. 311
HZ. SMAL (A.S): TESLMYET ABDES ................................................................................. 313
HZ. LT VE KAVM .................................................................................................................. 316
HZ. MERYEM: FFET ABDES ................................................................................................. 318
HZ. MERYEM VE OLU SA MESH ........................................................................................ 320
HZ. MERYEM VE BEKTE KONUAN BEBEK SA.................................................................. 323
HZ. MUHAMMED (S.A.S): RAHMET PEYGAMBER ................................................................ 326
HZ. MUHAMMED (S.A.S)N MESAJI EVRENSELDR .............................................................. 329
HZ. MUHAMMEDN VERD TLER TM NSANLIADIR .......................................... 331
HZ. MUSANIN KURTULU MUCZES .................................................................................... 333
HZ. MUSANIN ASASI YILANA DNYOR, FRAVUN DENZDE BOULUYOR ............... 335
HZ. NUH (A.S) LE KAVM ....................................................................................................... 338
HZ. PEYGAMBER, AZZ DOSTU LE MAARADA .................................................................. 340
HZ. SALH (A.S) VE SEMUD KAVMNN AKIBET .................................................................. 344
HZ. YAKUP (A.S): TEVEKKL RNE ................................................................................... 345
HZ. YUNUS (A.S): BALIIN KARNINDAK PEYGAMBER ...................................................... 347
HZ. YUSUF (A.S) KISSASI VE ALINACAK DERSLER ............................................................... 350
HEDEFMZ ALLAH RIZASINI KAZANMAK OLMALI ............................................................. 352
HELAL KAZAN ...................................................................................................................... 354
HEM MJDEC HEM DE UYARICI PEYGAMBER .................................................................... 356
HER EVN KAPISI ZEL BR DNYAYA AILIR ...................................................................... 358
HER FRAVUNUN BR MUSASI VARDIR! ................................................................................ 360
HER EY ALLAHIN BYKLNN DELLDR ................................................................ 363
HERKES YAPTIININ KARILIINI BULACAKTIR ................................................................. 365
HERKES YAPTIININ KARILIINI GRECEKTR ................................................................ 367
HESAP GN: KMSENN KMSEYE FAYDASININ OLMAYACAI GN ............................... 369
HESAP GNNE HAZIR MIYIZ? ............................................................................................. 371
HESAP GNNDE HERKES YAPTIINDAN SORUMLUDUR ................................................ 374
HBR KMSE BAKASININ GNAHINI YKLENMEZ ......................................................... 376
HUZUR MEKNLARI CAMLERMZN HYA VE MARI MMNLERN VAZFESDR ......... 378
PEYGAMBERMZ NSANLARI SEVERD ................................................................................. 380
BADETLER NEZH VE ZARF KIYAFETLERLE EDA EDLMELDR ....................................... 382
BADETTE HLS OK NEMLDR ....................................................................................... 384
FTRA, NSAN ONURUNA KARI SAYGISIZLIKTIR ............................................................... 386
LAH HAKKAT NASIL ANLATILIR ......................................................................................... 388
LAH RAHMET, HER EY KUATMAKTADIR ........................................................................ 390
MAN KFR MCADELES ................................................................................................... 393
MAN AKIL LKS ................................................................................................................. 396
MAN: EN BYK NMET ....................................................................................................... 399
MAN ETMEK NSANIN HAYRINADIR .................................................................................... 401
MAN GNL FERAHLII, MANSIZLIK SE STRES VE SIKINTIDIR .................................... 403
MAN KABLYETMZ FITRDR ............................................................................................. 405
MAN VE SALH AMEL ............................................................................................................ 407
NANANLARIN AHRETTEK MKFATI ............................................................................... 409
NANSIZIN SONU ................................................................................................................. 411
NANDIIMIZ GB YAAYALIM .............................................................................................. 414
NANMAYANLARIN AHRETTEK DURUMU .......................................................................... 416
NKRCILAR AHRETTE YALNIZ VE ARESZDR ................................................................. 418
NKRCILARIN HRETTEK PERANLII ........................................................................... 420
12
Yce Yaratcnn varln ve birliini tantan, tefekkr, bilgi ve davra-
n arasnda ba kurarak bizlere tutarl bir hayat izgisi getiren, inanma
ve yararl i yapmay kalc mutluluun ve kurtuluun anahtar klan
Yce Kitabmz Kuran, sonsuz manevi bir hazinedir.
Kuran, insanln ufkunda bir k gibi yanan ve her dnemde in-
sanlarn yollarn, kalplerini ve gnllerini aydnlatan bir mealedir.
Kuran, ortaya koyduu delillerle, at ufuklarla, birbirini tamam-
layan ve tutarl bilgilerle hayat iine alan canl bir kitaptr. O, insanlar
arasnda sevgi, uzlama, yardmlama, kardelik ve istikrar salayacak;
fert, aile ve toplum plannda pek ok ahlak ve sosyal problemleri ze-
bilecek, ortaya kan sorunlarn hak ve adalet erevesinde zlmesine
k tutacak ve insanlara gelime yollarn gstererek onlar gelecee ha-
zrlayacak ilah lleri ieren bir kitaptr.
Kuran, insanl aydnlatmaya balad gnden beri ndan hi-
bir ey kaybetmemi, tad deer ve anlamlar, getirdii ahlak ve er-
dem ilkeleri hep taze ve yeni olarak kalmtr.
Kuran, bize kendimizi hikmet aynasnda grmemiz ve Rabbimizi
tanmamz iin rehberlik eden, var oluun ve hayatn anlamn gsteren
akln ve gnln ifa kayna, ilim ve irfan menba, dnya ve ahiret mut-
luluunun klavuzu ve yol haritasdr. O, okunmak, anlalmak ve ge-
tirdii evrensel mesaj zmsenmek, iselletirilmek iin gnderilmitir.
N SZ
13
Bu itibarla sadece okumay renmekle ve okumakla yetinilmeyip ie-
riinin de bilinmesi, Kurann ne anlattnn kavranlmas, hatta onun
kendi hayatmza da yanstlmas gerekir.
Zira sevgili Peygamberimizin yce Allahtan getirdii ilh davet, yo-
lumuzu aydnlatan evrensel mesaj anlamamza, kavramamza, insanla
sunduu ilah hakikatleri hayatmza yanstmamza, kendimizi hikmet
aynasnda grmemize vesile olacaktr. te bu mlahazalarla, zellikle
vaaz ve irat hizmetlerinde bulunan din grevlilerimizin pratik olarak
bavurabilecekleri, belli konulardaki ayetleri ieren bir eserin hazrlan-
masnn faydal olaca dnlm ve elinizdeki Kurandan tler
adl bu eser, bu dncenin eseri olmutur.
Eser hazrlanrken, gnn ihtiyalar gz nnde bulundurularak
Kuran- Kerimdeki her czden yaklak 10-15 kadar konu bal ola-
bilecek serlevha ayetler seilmitir. Ayet metinleri yazlarak kitaptan ya-
rarlanacaklara kolaylk salanmas amalanmtr.
Konular yazlrken sade bir dille yazlmaya, ilm terim ve ifadeler-
den kanlmaya allmtr. Eser, bir meal ve tefsir almas olmayp,
ayet-i kerimeler nda oluturulmu sohbetlerden ibarettir.
Eseri ilginize sunarken, yce dinimizin irat hizmetlerine katk sa-
lamasn, bata din grevlilerimiz olmak zere tm okuyucularmza
faydal olmasn Yce Allahtan niyaz ederiz.
DYANET LER BAKANLII
14
ABDEST VE GUSLN
HKMET VE FAZLET
*

,,

-

_ . -

, .

,
- . .

| _

:,

. ,

: . -

|

.

.t

|

.| _

,. .

. .

_,

.

| t ,

t,

. . _

| .

_ .

. ,. .

.t

t.. - ,. .

_ , . .

| _

| -

:

.

,
t.

. ., . . .

. ,.

t .

-. ,

t . .| ,. . .

t x

| _ . ,

:. .

. -

t -

.,

, _ :

- _ . ,

:,

| .

_ . - ,|

.,

, t .

. . ,

:,

. ,

: . -

, - . .t

: .. ,

| .

| ,

:,

| . . . ..

, .,| ,

L,|
Ey iman edenler! Namaza kalkacanz zaman yzlerinizi, dirseklere
kadar ellerinizi ve -balarnza mesh edip- her iki topua kadar da
ayaklarnz ykayn. Eer cnp iseniz iyice ykanarak temizlenin. Hasta
olursanz veya seferde bulunursanz veya biriniz abdest bozmaktan (def-i
hacetten) gelir veya kadnlara dokunur (cinsel ilikide bulunur) da su
bulamazsanz, o zaman temiz bir topraa ynelin. Onunla yzlerinizi
ve ellerinizi mesh edin (Teyemmm edin). Allah size herhangi bir glk
karmak istemez. Fakat o sizi tertemiz yapmak ve zerinizdeki nimetini
tamamlamak ister ki kredesiniz. (Maide, 5/6)
Dinimizin emir ve yasaklar incelendiinde, hepsinde birey ve toplumun mad-
di ve manevi yararnn gzetildii grlmektedir. Bu nedenledir ki dinimiz, birey
ve toplum olarak bizim iin son derece nemli olan temizlie byk bir nem
vermitir. Dinimize gre beden, elbise, mesken ve evre temizlii gibi maddi te-
mizlikten ayr olarak bir de hkm temizlik kavram vardr. Bu tr temizlik, kiinin
durumuna gre abdest ya da gusl ile salanr. Abdest ve gusl bal bana mad-
* Yunus AKKAYA
15
di temizlik zellii de tayp salk asndan bir dizi faydalar iermekle birlikte
esasen bir hkm temizlik ilemi ve arnma yoludur. Su bulunmamas durumunda
abdest ve gusln bu ilevi teyemmm ile yerine getirilir.
Abdest, -okuduumuz ayette de belirtildii zere- ibadet niyetiyle yz ve
dirseklere kadar kollar ykamak, ba mesh etmek, ayaklar topuklara kadar yka-
maktan ibarettir. Gusl (boy abdesti) az ve burun ii dhil olmak zere- btn
vcudun temiz su ile ykanmas demektir. Teyemmm ise, byk (cnplk hli)
veya kk kirlilii (abdestsizlik hli) gidermek niyetiyle ellerin iini toprak cin-
sinden temiz bir eye vurup nce yze srmek, sonra tekrar vurup her elin iiyle
kar kolu mesh etmektir. (Bu konularla ilgili bilgilerin detay ilmihal kitaplarndan
renilebilir.)
Yce dinimizin ortaya koyduu genel anlamdaki temizlik anlay ile ibadet
anlamndaki temizlik anlay birbirini tamamlamaktadr. badet iin gerekli olan
temizlik ayn zamanda fertlerin gnlk hayatlarndaki temizlik eitimi niteliini
tamaktadr.
badet; kulun uyank, hazrlkl, uurlu, ruh ve beden bakmndan temiz ol-
masn gerektirir. Allahn huzuruna kmadan nce abdest alma, gerektiinde gu-
sl etme emri de bu amacn nemli vastalarndandr. Bu ynyle abdest Allah
Teala ile iletiime geme hazrldr. Gnde be defa namaz klmak veya dier
baz ibadetler iin abdest almann anlam, Allah emrettii iin ve onun huzuruna
kmak amacyla temizlenmektir. Bu ynyle abdest, Allaha ynelmek iin gerekli
olan bir zihinsel hazrlk evresidir. Gerek anlamda Allah hatrlama ve ona olan
grevimizi yerine getirmenin bilin uyanklna ulamadr.
Abdest ve gusl, insan salna nemli lde yararlar salamaktadr. rne-
in abdest, vcudumuzun kir ve mikroplarla en fazla temasta bulunduu azalar-
mzn temizlenmesini salayan bir uygulamadr. te yandan kan dolamn sala-
yan damarlarn tabii esnekliklerini korur ve damar sertliklerinin nlenmesine yar-
dmc olur. Vcudun temel korunma sistemi olan lenf dolamn salayan beyaz
kan hcrelerini dokulara ulatran lenf damarlarnn dzenli almasna katkda
bulunur. zellikle beyinde kan dolamnn glenmesi bakmndan abdest ok
faydaldr. Dier taraftan bedende oluan statik elektriin fazlasnn atlmasnda
da abdestin rol byktr. Gusl, cnplk hlinin vcutta yol at yorgunluk
ve geveklii giderir; bedende yeni bir denge kurar, kiinin bedenen, zihnen ve
ruhen toparlanmasn ve zindelemesini salar, kiiyi ibadet atmosferine hazrlar.
Abdest ve gusl, ayn zamanda gnahlardan arnma vesilesidir. Nitekim bu
hususta sevgili Peygamberimiz (s.a.s) yle buyurmulardr:
16
Bir Mslman (veya mmin) abdest ald zaman, yzn ykarken gzleriyle ile-
dii gnahlar abdest suyu (veya suyun son damlas) ile dklr gider. Ellerini ykadnda
elleri ile iledii gnahlar abdest suyu (veya suyun son damlas) ile dklr (yle ki kii
btn gnahlardan arnr ve tertemiz olur). Ayaklarn ykadnda da, ayaklaryla iledii
gnahlar abdest suyu (veya suyun son damlalar) ile akp gider. Nihayet o Mslman g-
nahlarndan tamamyla arnm olur. (Mslim, Tahret, 32; Tirmiz, Tahret, 2)
Bu mjde niteliindeki ifadelerin gusl iin de geerli olduunu syleyebiliriz.
Yce Allah abdesti, gusl veya teyemmm farz klmakla insanlara glk kar-
mak deil, onlar temizlemek ve onlara nimetini tamamlamak istemitir. Bunlar, in-
sanlarn gcnn stnde olan iler deildir. Dinde insanlarn yapamayaca hibir
ykmllk yoktur. stisna durumlarda ise zel kolaylklar (ruhsat) getirilmitir.
Abdest ve gusl bedeni mikroplardan koruyucu bir temizlik olduu gibi manev
olarak da insan Allaha yaklatran ve onun ibadet iin kendisini hazr hissetmesini
salayan bir i temizliidir. Teyemmm de bir manev temizliktir. Hz. Peygamber,
Temizlik, imann yarsdr buyurarak genel anlamyla temizlik yannda gusl, abdest
ve teyemmmn dindeki nemine iaret etmilerdir (Mslim, Tahret, l; Tirmiz,
Daavt, 86).
17
ADALET; VAZGEEMEYECEMZ
TEMEL DEER
*

,,

-

_ . -

, .

_ ,

.|

:

.

. .

| .

. , . L . .

|t

, _, .

: . .

_,

.

| t ,

t,

|.

. ..

| .

..

t .

, _

.t

, .

, .

. _

:,

_,

;
,

. -

| . .. t .

..
Ey iman edenler! Kendiniz, ana babanz ve en yaknlarnzn aleyhine de
olsa Allah iin ahitlik yaparak adaleti titizlikle ayakta tutan kimseler olun.
(ahitlik ettikleriniz) zengin veya fakir de olsalar (adaletten ayrlmayn).
nk Allah ikisine de daha yakndr (Onlar sizden ok kayrr). yle
ise adaleti yerine getirmede nefsinize uymayn. Eer (ahitlik ederken
gerei) arptrsanz veya (ahitlikten) ekinirseniz (bilin ki) phesiz Allah,
yaptklarnzdan hakkyla haberdardr. (Nisa, 4/135)
Ayet, adalet ve adaletin salanmasnda uyulmas gereken temel esaslara
vurgu yapmaktadr. nsanln ortak deeri olarak nitelendirebileceimiz adalete,
dinimizde de byk deer verilmi, bu ayette olduu gibi deiik vesilelerle adaletin
ayakta tutulmas emredilmitir. Adalet, kanun nnde herkesin eitlii, kltr, bilgi
ve stat farkllklarndan dolay insanlara baka baka davranlmamas demektir. z
bir ifadeyle adalet, insan niteliine haiz herkese ayn derecede akraba, ayn derecede
de yabancdr. Onun merkezinde, sadece hak ve hakkaniyet vardr. Yce dinimiz
slamn adalet anlay bu ve benzeri ayetlere gre ekillenmitir. Bu anlamda slam,
istek ve heveslere yer vermemi, sevgi ve nefretlere uymam, akrabalk ve yaknlk
balarna gre ayarlanmam, zengin-fakir ayrm gzetmemi, kuvvetli ve zayf
ayrm yapmam, objektif kriterlere dayal bir adalet anlay getirmitir. Nitekim
yukardaki ayette, bir taraftan mminler adaletin tahakkukuna katkya davet
edilirken, dier taraftan da bylesi bir grevin ifasnda gz nnde bulundurulmas
* Dr. Yaar YT
18
gereken krmz izgilere dikkat ekilmektedir. yle ki, davac ile davalnn,
madur ile hakszlk yapann etnik kkeni, inanc, siyasal dncesi, toplumsal
stats, yaknl veya uzakl, adaletin gereklemesinde etkin ve belirleyici
ltler deildir. slamn adalet anlaynda hakszlk yapan, bakalarn madur
eden, canmzdan ok sevdiimiz evladmz, anne-babamz dahi olsa, imanmzn
gerei adaletin gereklemesine katk salarz. Bu katk, yaknlarmzn aleyhine olsa
da ayn tavr sergileriz. Sz konusu tutumun, sradan bir davran ya da reeks
olmayp imanmzn bir gerei olduuna gnlden inanrz.
Sevgili Peygamberimiz, birok hadisinde adaletin ve adil davranmann nemi-
ni dile getirmitir. Bir hadisinde; Verdii hkmlerde, ailesinin ve halkn ynetiminde
adaletli davranan yneticiler, kyamet gnnde Allah Telnn yannda nurdan yksek
koltuklar zerinde otururlar. (Mslim, mre, 18) buyurarak, adil davranmann Allah
katndaki mkfatn ifade etmitir. Peygamberimiz (s.a.s) sadece szde deil uygu-
lamada da ok gzel rnekler sergilemitir. Bu rneklerden biri yledir: Mekkenin
fethi esnasnda, soylu bir kadn hrszlk yapm ve cezaya mahkm olmutu. Bu
kadnn affedilmesi iin yaknlar, Peygamber (s.a.s)in sevdii bir kii olan same
b. Zeydi arac kldlar. same, Hz. Peygamber ile konutu ve u cevab ald: same!
Seni Allahn koymu olduu herhangi bir cezann uygulanmamas iin araclk yapar gr-
meyeyim. Reslullah (s.a.s), sonra bir konuma yaparak unlar syledi: phesiz
sizden nceki milletlerin mahvolmasnn balca sebeplerinden birisi, ilerinden asil (soylu)
bir kii hrszlk yaptnda onu (cezadan) affetmeleri, zayf birisi hrszlk yaptnda ise,
ona ceza uygulamalardr. Allaha yemin olsun ki, eer hrszlk yapan Muhammedin kz
Ftma dahi olsa, onu da cezalandrrdm.

(Buhar, Hudd, 11; Eb Dvd, Hudd, 4)
Hz. Peygamberin bu tavr, adaletin temininde nemli bir etken olan hukuk/kanun
nnde herkesin eitlii ilkesini gstermesi asndan nem arz etmektedir.
Sonu olarak belirtmek gerekirse; Kuran- Kerime gre adaletin ls hakka-
niyettir. Bir hak konusunda hkm verilirken, hakkn kendi lehine hkmedilmesi
hlinde bundan memnun olan, fakat aleyhine hkmedilmesi durumunda bu hkm
tanmayan insanlar iin ite bunlar zalimlerdir (Nur, 24/48-51) denilmitir. Bu itibarla
kiisel menfaat temini, akrabalk, dmanlk gibi hissi durumlar, taraardan birinin
soylu veya alt tabakadan olmas, beden veya ruh bakmdan kusurlu bulunmas gibi
ahlak ilkeleri ilgilendirmeyen sebepler bir hakkn ihlalini, rtbas edilmesini ve so-
nu olarak adalet ilkesinden sapmay mazur gsteremez (Maide, 5/8; Nisa, 4/3; l-i mran,
3/75). Zira Eer hak onlarn key arzularna uysayd gklerin, yerin ve bunlarda bulu-
nanlarn dzeni bozulurdu. (Mminun, 23/71) buyurularak, adaletin objektif esaslara
oturtulmamas durumunda kar karya kalnacak tehlikeye iaret edilmitir.
19
AHRET UNUTANLAR
AHRETTE UNUTULURLAR
*

,,

-

_ . -

, .

,
,

, . ,

.| .. t .

: , ,, . .. ,

|t

t , .

.| , -

| , ,.

. t. .

| ,

| , , .,

. -

. _,

.

. - -, t ..t,

, .t

: t .

. .
Onlar dinlerini oyun ve elence edinmiler ve dnya hayat da kendilerini
aldatmt. te onlar bu gnlerine kavuacaklarn nasl unuttular ve
yetlerimizi nasl inkr edip durdularsa, biz de onlar bugn yle
unuturuz. (Arf, 7/51)
Yce Rabbimiz, yeryzn saysz nimetleriyle donatp istifademize sunarken
bizleri babo brakmam (Kyme, 75/36), gklerin ve dalarn yklenmekten e-
kindikleri ok nemli bir emaneti tamakla sorumlu klmtr (Ahzb, 33/72). Yce
Yaratcmzn bizlere teklif ettii bu nemli sorumluluk, Onu tanma, bilme ve Ona
kulluk etme sorumluluudur (Zriyt, 51/56). Yce Mevlamz, engin rahmetinin ge-
rei olarak kendini tanyabilmemiz ve kulluumuzu doru bir ekilde yerine ge-
tirebilmemiz iin de rehberliklerine muhta olduumuz peygamberler ve kitaplar
gndermitir (l-i mrn, 3/164). Bizlere sorumluluklarmz hatrlatan peygamberleri
ve onlarn getirdikleri ilah mesajlar ciddiye alp, ksack hayatmz onlarn rehber-
liinde deerlendirdiimiz takdirde hem bu dnyada hem de ahirette mutlu oluruz.
Aksi takdirde, telsi mmkn olmayan pimanlklar yaarz.
Yukarda okuduumuz ayet-i kerimede, byle bir pimanln ierisine decek
olan inansz insanlarn durumu dikkatimize sunulmaktadr. Dnyadayken hayat
ve din konular ciddiye almayp, bunlar birer oyun ve elenceden ibaret gren,
dnyann aldatclna kaplarak, asl sorumlu olduklar konulara kulak tkayp
ahireti ve Allaha hesap vermeyi unutanlar, ilah rahmetin tecelli edecei gn unu-
* Dr. Y. Seracettin BAYTAR
20
tulmu muamelesi greceklerdir. Yce Kitabmzn bildirdiine gre; nefsan arzula-
rnn peine taklmann bir sonucu olarak, insan duygular krelen, hak ve hakikati
grme ve anlama yeteneini kaybeden bu insanlarn, hayat, sadece dnyayla snrl
zannedip (Csiye, 45/23, 24), yeniden dirilii ve hesap vermeyi unutmalarnn cezas
cehennemde unutulmak olacaktr (Csiye, 45/34). Kuran- Kerim, Allahn gnderdi-
i ilah mesajlara ve sorumlu olduklar konulara duyarsz kalanlarn, aslnda daha
dnyadayken stres ve skntya terk edileceini, ahirette ise, kr olarak har edile-
ceklerini ve kendilerine gelen ayetleri unutmalar sebebiyle de yardma ve hatr-
lanmaya en ok ihtiyalar olduklar o gnde unutulmu muamelesi greceklerini
bildirmektedir (T-h, 20/124-126).
Yce Kitabmz, ibadet etmek ve emirlerini yerine getirmek suretiyle Rabbimizi
andmz takdirde, Onun da bizi anp hatrlayacan haber vermektedir (Bakara,
2/152). Yce Rabbimiz, irk dnda ilenmi baka gnahlar diledii kimseler iin
affedebilecei (Ns, 4/48) mjdesini vermekle beraber, gzlerini hakikate kapatan,
hakkn sesini dinlemeye tahamml edemeyen, ayetlerini yalan sayp elilerini ve
getirdikleri ilah mesajlar alaya alan, ahireti inkr eden ve bu sebeple de yaptklar
tm amelleri boa kan kimseleri ahirette en ok zarara urayanlar olarak nitelen-
dirmektedir (Kehf, 18/100-106).
Bu itibarla yaadmz hayatn bir imtihandan ibaret olduunu ve bu imtihanda
baarl olabilmenin yolunun da yce Mevlamzn ilah mesajlarn ciddiye alarak,
sorumlu bir hayat srmekten getiini unutmamalyz.
21
AHRETTE YAPILACAK MAZERET
VE PMANLIK GEERL DELDR
*

,,

-

_ . -

, .

| _

t .

| .. .

,. .

, t. -

,. .

_,

|t

.| _ t. .

. t,

. .

. . t .

_ . t .

|t

O grup da, Hayr, size rahat ve huzur olmasn. Bu cehennemi bizim
nmze siz srdnz. Oras ne kt durak yeridir! der. yle derler: Ey
Rabbimiz! Bunu bizim nmze kim srdyse cehennemde onun azabn
bir kat daha artr. (Sd, 38/60-61)
lm, iinde yaadmz u hayat iin bir son, ebed hayat olan ahiret iin ise
bir balangtr. lme ve sonrasnda ahirete geceimize inancmz olmasna ra-
men ou kez o lme adm adm, an be an yaklatmzn uurundan gaete d-
enlerimiz olmaktadr.
Ahiret hayatnn inanmayanlar iin dehet verici korkular ve azaplar, inananlar
iin ise mitleri ve nimetleri bize hi uzak grnmesin. nk hepimiz iin hayat
takviminin son yapra her an son bulabilir, hayat lmimiz bir anda bitebilir.
Televizyonda seyrediyoruz ve gryoruz ki, her bir lmin bir balangc ve bir de
bitii vardr. te hayatmz da byle bir lmi andrmaktadr. Hem de aktrln
bizzat kendimiz yapyoruz, melekler de kayt iini gerekletirmekte. Bu kaydn
yarn kyamette bizlere takdim edileceini ve kendi hayat lmimizi seyredeceimizi
Yce Rabbimiz yle haber veriyor:
te kitabmz, size kar gerei sylyor. nk biz yapmakta olduklarnz kayde-
diyorduk. (Csiye, 45/29)
* Dr. Zafer KO
22
u geree inanmaktayz ki, dnya hayatmzn tamam, hibir eksik ve atlama
olmadan Allahn melekleri tarafndan kayda geirilmektedir. Bu gerek, ayette yle
bildirilmektedir:
Andolsun, insan biz yarattk ve nefsinin ona verdii vesveseyi de biz biliriz. nk
biz ona ah damarndan daha yaknz. stelik biri insann sa tarafnda, biri sol tarafnda
oturmu iki alc melek de (onun yaptklarn) alp kaydetmektedir. (Kaf, 50/16-17)
Bugn, gemite neler yaptmz tam olarak her eyiyle hatrlayamamaktayz.
Bu yzden hayat lmimiz ok hassas bir ekilde kaydedilmektedir ve bu lm yarn
bize izlettirilecektir. Ta ki dnyada yaptklarmz inkr etmeye ve ktlklere ma-
zeret bulmaya imkn kalmasn. te bu gerek, ayette yle ifade ediliyor:
Her insann amelini boynuna ykledik. Kyamet gn kendisine, alm olarak kar-
laaca bir kitap karacaz. Oku kitabn! Bugn hesap sorucu olarak sana nefsin
yeter, denilecektir. (sr, 17/13-14)
O ahiret sahnesini yle bir gzmzn nnde canlandralm ve insanlarn
hangi durumda olacaklarn dnmeye alalm.
Bir yanda byk pimanlk duyan ve dehetten ldracak vaziyete gelenler ola-
cak, bir yanda da mutluluk yurduna ulamaktan dolay sevin duyanlar olacak-
tr. Piman olanlar; Keke toprak olsaydk! (Nebe, 78/40) diye yalvaracaklar. Atein
karsnda durdurulup da, Ah, keke dnyaya geri dndrlsek de Rabbimizin ayetlerini
yalanlamasak ve mminlerden olsak dedikleri vakit (hallerini) bir grsen! (Enm, 6/27).
Yzlerinin atete bir yandan bir yana dndrlecei gn, Keke Allaha ve Resule itaat
edeydik, diyecekler. (Ahzb, 33/66) Keke bu hayatm iin nceden bir ey yapsaydm,
der. (Fecr, 89/24) Hesabmn ne olduunu da bilmeseydim. Keke lm her eyi bitir-
seydi. (Hakka, 69/26-27) eklinde pimanlklarn syleyecekler ve yeniden dnyaya
gnderilmelerini isteyecekler. Ancak bu tr mazeretlerin hibiri fayda vermeyecek
ve hibir kimse yeniden dnyaya gnderilmeyecek.
Dnya hayatnda yaplan onca ktlkler bir bir ortaya dklp kiiye bunlarn
hesab sorulduunda gnahkr insan u talepte bulunacak:
Sulular Rablerinin huzurunda boyunlarn bkp, Rabbimiz! (Gerei) grdk ve
iittik. Artk imdi bizi (dnyaya) dndr ki, salih amel ileyelim. Biz artk kesin olarak
inanmaktayz, dedikleri vakit (onlar) bir grsen! (Secde, 32/12)
Bir baka ayette bu pimanlk ve yalvar yle dile getirilir:
Onlar cehennemde: Ey Rabbimiz! Bizi buradan kar ki dnyada iken ilemekte ol-
duumuzdan baka ameller, salih ameller ileyelim, diye barrlar. (Allah, onlara yle
der:) Sizi, dnp t alacak kimsenin dnp t alabilecei kadar yaatmadk m?
Size uyarc da gelmiti. yle ise tadn azab. nk zalimler iin hibir yardmc yoktur.
(Fatr, 35/37)
23
Grdnz gibi ahiretteki pimanlk fayda salamayacaktr. nk yce Allah,
iyiyi ve tm gzellikleri insanlara reten peygamberleri ve beraberlerinde kitaplar
insanlara gndermitir. Bylece neyin iyi, neyin de kt olduunu haber vererek
ahirette baz insanlara mazeret bulma imknn brakmamtr. Nitekim bu durum
ayette yle dile getirilmektedir:
nkr edenler grup grup cehenneme sevk edilirler. Cehenneme vardklarnda orann
kaplar alr ve cehennem bekileri onlara yle derler: Size iinizden, Rabbinizin ayet-
lerini size okuyan ve bu gnnze kavuacanza dair sizi uyaran peygamberler gelmedi
mi? Onlar da, Evet geldi. Fakat inkrclar hakknda azap sz gereklemitir, derler.
(Zmer, 39/71)
unu asla unutmayalm ki, ldkten sonra tekrar diriltileceiz ve bu dnya ha-
yatmzn hesabn vereceiz. Bu, imann artlarndan biridir ve her Mslman buna
inanmaldr. Ahirette piman olmak istemiyorsak, yce kitabmz Kurann ve sev-
gili Peygamberimizin emir ve tavsiyelerini daima yerine getirelim. Aksi takdirde,
ahirette pimanlk hibir fayda salamayacaktr.
24
AKIL VE DER BLG
ARALARI, AMACINA UYGUN
OLARAK KULLANILMALIDIR
*

,,

-

_ . -

, .

. .,

; _, .

, ,

t ,

.,

, ,

_ .

| _ . , .

: ,

. , -| t.

| t x

| , .

_ .

, .

_,

t . .

;t

t ,

. . .,

, ,

t ,

,
Andolsun biz, cinler ve insanlardan, kalpleri olup da bunlarla anlamayan,
gzleri olup da bunlarla grmeyen, kulaklar olup da bunlarla iitmeyen
biroklarn cehennem iin var ettik. te bunlar hayvanlar gibi, hatta daha
da aadadrlar. te bunlar gafillerin ta kendileridir. (Arf, 7/179)
Kuran- Kerimde insanolunun akl sahibi, dnen ve bilen bir varlk olduuna
atfta bulunularak onun bu ynnn harekete geirilmesi, yararl ve verimli kln-
mas zerinde nemle durulmutur. Birok yette; insann zihn melekelerini do-
ru ve verimli bir ekilde kullanmasnn gereklilii sklkla vurgulanm; onun gnl
dnyasna hitap edilerek kendisini kuatan btn varlklar zerinde; hatta insanln
var oluundan kbetinin ne olacana kadar her ey zerinde dnp tanmaya ve
bunlardan nemli dersler karmaya arlmtr.
Mealini verdiimiz ayette de; Allahn insanoluna gerekleri, iyilik ve gzel-
likleri grme, iitme, onlar anlayp kavrama yeteneklerini vermi olduu hatrla-
tlmaktadr. Ancak ayette, insanlardan bazlarnn bu yeteneklerini yaratl ama-
cna uygun bir ekilde ve doru olarak kullanmadklar bu sebeple de kendilerini
cehenneme gtrecek yanl inanlara saplanarak kt davranlar sergiledikleri
ifade edilmektedir. Ayrca, bata ayetin ilk muhatab olan mrikler olmak zere
tevhit inancna srt eviren ve kendilerine bahedilen nimetlere nankrlk eden
btn kfr ehli tehdit edilerek iledikleri sulardan dolay cezalandrlacaklar
uyarsnda bulunulmaktadr.
* dris BOZKURT
25
yle ki; insanlardan ve onlar gibi sorumluluk sahibi olan cinlerden birokla-
rnn ykmllklerine temel tekil edecek olan akl ve dier bilgi aralarn do-
ru ve yerinde kullanmamalar sebebiyle cezay hak ettikleri bildirilmektedir. Allah
(c.c) ayette; onlardan Cehennem iin var edildikleri eklinde bahsetmektedir.
nk hazrlanm olan btn imkn ve artlar, kendi lehlerine olmasna ramen
onlarn bu frsat deerlendirip karlnda mkfat olarak cennete girmek yerine;
insanlardan ve cinlerden pek ounun iradelerini ve seimlerini ters istikamette
kullanp cehennemi hak edecekleri bir gerektir. Yoksa Allahn kimseye bir kast
ve dmanl sz konusu deildir. Nitekim baka bir ayette (Ey krler!) Bu, si-
zin ellerinizin nceden yaptnn karldr. Yoksa Allah kullarna zulmedici deildir.
(Enfl, 8/51) buyurulmaktadr.
Ayrca ilgili ayette; sz konusu yeteneklerini doru kullanmayanlar hayvan s-
rlerine benzetilmi, hatta onlardan daha dk seviyede, daha bedbaht olduklar
bildirilmitir. nk hayvanlarn insanlar gibi duyu organlar olmakla birlikte, bu
organlarla algladklar verileri kullanarak bunlardan bilgi ve kir retme, hkm-
ler karma, bilinenlerden yola karak bilinmeyenlere ulama gibi akl ve zihinsel
faaliyetler gstermek ve sonuta zihnini doru bilgi ve inanlarla, hayatn gzel
davranlarla sslemek imknlar bulunmamaktadr. nsanolu, bu imknlara sa-
hip olarak yaratlmas sebebiyle, onlar doru ve yerinde kullanmayanlar iin yette
hayvanlardan daha aa seviyededirler eklinde niteleme bulunmaktadr.
O halde bizlere den ey; varln ve hayatn grnr taraarn ap btnn-
deki hikmetleri kavrayarak buradan din ve dnya hayatmz iin hayrl sonular
elde etmek; kalbimizi gzel duygu ve dncelerle donatp bu sayede kfrden,
nifaktan, btl inan ve hurafelerden arndrarak doru bir imana ulamaktr. Haya-
tmz iyi ve yararl davranlarla gzelletirerek fni ve sradan varlklara kul olma
anlayndan kendimizi koruyalm. Yalnz Allaha kul olalm ve yalnz Onun yard-
mna gvenelim (Ftiha, 1/5); insann hayatn lekeleyen, Allah ve insanlar katnda
itibarn dren her trl kt ve irkin ilerden uzak duralm. Evrenin dzeni
ve ileyii gibi insanlar aras ilikilerin de Allahn emir ve yasaklar dorultusunda
olmaya bal bulunduunu unutmayalm (Kuran Yolu, 2/493-495). Bu gzel meziyet-
lerin tamam, Allahn bizlere ihsan olan aklmz ve dier bilgi aralarmz doru
ve yerinde kullanmamzla gerekleecektir.
26
AKRABAYA YARDIM ETMEK HAKTIR*

,,

-

_ . -

, .

,
,

. ..

. ..

_,

.

.| _ , _, : . .

. - _ ,

Akrabaya, yoksula ve yolda kalm yolcuya haklarn ver (sr, 17/26)
Gittike kendini yalnzlamaya doru iten insanolu, karlat problemlerin
stesinden gelememekte, bunlarn altnda ezilip kalmaktadr. Ancak slamn tesis
ettii sosyal yardmlama messesesi insan bu yalnzlktan kurtarmakta ve salkl
bir cemiyetin bireyi hline getirmektedir. slam toplumunda fertlerin zellikle de
yakn akrabalarn birbirlerini gzetip ihtiyalarn karlamalar bu bakmdan nem
arz etmektedir. yle ki yaplan her trl yardmn yakn akrabalardan balayarak,
muhta kimselere doru ulatrlmas emredilen bir husustur.
Hayatn kazanabilen insan maddi ihtiyalarn karlamak iin belki bakalarna
ihtiya duymayabilir. Ancak deiik artlarda yaamak zorunda olan insan, bir gn
hayatn kazanamaz ve aile bireylerine bakamaz hle gelebilir. te bu durumlarda
insann ilk bavurabilecei kiiler yakn akrabalardr. Konumuzu tekil eden ayette,
yakn akrabaya, dkne ve yolcuya hakkn vermekten sz edilmektedir. nk
onlara yardm etmek, bir minnet deil haktr. Burada zellikle yakn akrabaya yar-
dm etmenin anlmas ise, sla- rahmi (akrabalk balarn) korumak iin muhta
olan akrabaya yardm etmeyi telkin etmek amacyladr.
Bu bakmdan akrabalarn ihtiyalarn yerine getirmek, onlara yardm etmek o
kadar nem arz etmektedir ki Cenab- Hak, sadece ibadet etmenin iyilik olmadn,
helalinden mal kazanp onu seve seve yaknl bulunan akrabalara, yoksullara ve
yolda kalmlara harcamada bulunmann esas iyilik olduunu haber vermektedir
(Bakara, 2/177).
Akrabalarmzdan ktlk grm olsak bile hibir zaman onlara yardm etmek-
ten kanmamalyz. Zira ayette, faziletli ve servet sahibi kimselerin akrabaya, yok-
sullara mallarndan vermeyeceklerine dair yemin etmemeleri emredilmektedir (Nr,
* Dr. Ercan ESER
27
24/22). Yine Peygamberimizin hadislerinde en faziletli sadakann dmanlk yapan
akrabalara verilen sadaka olduu (Ahmed b. Hanbel, Msned, 3/402), yoksula verilen
sadakann bir sadaka yerine geecei, akrabaya verilen sadakann ise iki sadaka ye-
rine geecei (Tirmiz, Zekt, 26) ifade edilmektedir.
Akrabaya yardmda bulunmak, ihsan olarak deerlendirilmitir. hsanda zel-
likle akrabaya yardmn ne karl, onun nemini ortaya karmakta ve pekitir-
mektedir. Akrabaya yardm etme hakk o kadar nemle vurgulanmtr ki herhangi
birimize lm gelip yaklatnda eer bir hayr, yani lmden sonra mal brakacak
isek yakn akrabamz iin meru bir ekilde hakszlktan uzak bir tarzda vasiyet yap-
mamz emredilmitir (Bakara, 2/180). Her ne kadar varis olan akraba bundan istisna
edilmi ise de varis olmayan akraba hakknda bu hkm devam etmektedir. nk
mal paylam srasnda miras olmayan akrabalar ile (miras olmayan) yetim ve
fakirlerin hazr bulunmalar hlinde bu maldan bir ey verilmesinin emredilii (Nis,
4/8) bu emrin vacip anlamna geldiinin delilidir.
Yce Allah, akrabalara yardm etmemizi emrederken (Nahl, 16/90) onlara muh-
ta olduklar hususlarda hediye vermemizi, ikramda bulunmamz ve iyilik yaparak
yaknlarla ilikileri srdrmemizi bizden istemektedir. Yine Cenab- Hak, akrabaya
hakkn vermenin Allahn rzasn kazanmay dileyenler iin daha hayrl olduunu
ve o kimselerin kurtulua erenlerden olacan bildirmektedir (Rm, 30/38).
Ksacas akrabalarmzdan muhta olanlara yardm elimizi uzatmyorsak, dinimi-
zin nemli grd bir sorumluluu yerine getirmeyerek kusur ilemi oluyoruz.
Zira akrabay grp gzetmenin, onlara gz kulak olmann, muhta iseler ihtiya-
larn karlamaya almann slamn nem verdii hususlar olduunu unutmama-
lyz. Hatta akrabayla olan ilgisini, yardmn ve desteini kesen kimsenin cennete
giremeyecei ikaznn hadiste belirtildiini (Buhr, Edeb 11; Mslim, Birr 18, 19) ve
bunun byk gnah olduunu da aklmzdan karmamalyz.
28
ALLAH, AIA VURDUKLARIMIZI DA
GZLEDKLERMZ DE BLR*

,,

-

_ . -

, .

. | ., t .

., t . ,

| .,

| .,

Onlar bilmiyorlar m ki, Allah onlarn gizli tuttuklarn da bilir, aa

vurduklarn da. (Bakara, 2/77)
Rabbimiz Allah her eye gc yeten ve tm eksikliklerden uzak yce bir yara-
tcdr. O btn mkemmel vasar zatnda barndrr. Her eye gc yeten ve her
canlya rzkn veren Odur. Rabbimiz, biz kullarn her an gzetlemekte ve kullar-
nn yaptklarndan en ince ayrntsna kadar her eyden haberdar olmaktadr. Ak-
lamasn yaptmz ayet-i kerimede de Rabbimiz, ii d farkl olan ve azlaryla
inandk deyip kalben inanmayan mnafklara seslenmektedir. Buna gre szlerimizi
gizlesek de aklasak da Allah hepsinden haberdardr.
Rabbimiz, Kuran- Kerimin pek ok yerinde bu konuya farkl ekillerde vurgu
yapmtr. Yce Yaratcmzn bu konuya bu kadar ok yer vermesinin sebeplerinden
biri, biz kullarnn gnllerine Allahn bizi her an grd inancn yerletirmek-
tir. Bylece, btn dnce, inan ve davranlarmzda Ona layk bir kul olmamz
mmkn olacaktr.
Rabbimiz yle bir yaratcdr ki, O bizim gnlmzn zn bilir. yle ya yara-
tan yaratt kullarnn iini hi bilmez mi? Lokman suresinde bu konu bir rnekle
yle anlatlmtr:
(Lokman tlerine yle devam etti:)
Yavrum! phesiz yaplan i bir hardal tanesi arlnda olsa ve bir kayann iinde,
yahut gklerde ya da yerin iinde bile olsa, Allah onu karr getirir. nk Allah en gizli
eyleri bilendir, (her eyden) hakkyla haberdar olandr. (Lokmn, 31/16)
Bylesine yce bir Yaratcnn huzurunda bizler nasl gnah ileyebilir ve baka-
* Dr. Fatih YCEL
29
larnn haklarna tecavz edebiliriz? Mademki O, bulunduumuz yer neresi olursa
olsun bizimle beraber, mademki Drt kiinin fslt ile konutuu yerde beincile-
ri Odur (Mcadele, 58/7), yleyse gizli-ak konutuumuz her sze dikkat etmeli
ve hesabn veremeyeceimiz sz ve hareketlerden uzak durmaya almalyz. Bir
ayet-i kerimede;
Andolsun, insan biz yarattk ve nefsinin ona verdii vesveseyi de biz biliriz. nk biz
ona ah damarndan daha yaknz. (Kf, 50/16) buyrulmaktadr. O bize bizden daha
yakndr. yleyse biz unutsak da, Allah her an bizimle beraberdir.
Bize den grev, Onun bizi her yerde grdne itenlikle inanarak sorumlu-
luklarmz yerine getirmektir. Bizi gren birileri varken haramlardan uzak duruyor
ama yalnz bamza olduumuz zaman bu haramlar ileyebiliyorsak bu ayetleri
gnlmze bir daha okumal ve kendimize yle seslenmeliyiz: Ey Nefsim! Sen
Allahn her an seni grdn ve nerede olursa olsun yaptklarndan hesaba eke-
ceini bilmez misin?
O halde bizler, Allahn bizi her an grdne ve gizli ak sylediklerimizi bildi-
ine inanm kimseler olarak nce sz ve davranlarmzda drst olmaya alma-
l, nerede olursak olalm hakkaniyetten ve adaletten asla ayrlmamalyz. Rabbimizle
irtibatmz salayan ibadetlerimizle, insanlar aras ilikilerimizde adalet, cmertlik,
nezaket, tevazu ve hogr gibi karmzdaki insanlara huzur veren gzel ahlakmz
ve herkesin gvenini kazanan drstlmzle herkese rnek olmalyz. Ancak bu
seviyeyi yakaladmzda gerek anlamda imann ve kulluun tadna varabiliriz.
30
ALLAH, ANA-BABAYA BR MR BOYU
YL EMREDYOR*

,,

-

_ . -

, .

t . .

. -

. :

. . .

_ x

| ., t

t.t . -

_ ,

.|

|t

, t

.. ..

, _ .

t.,

t . ,

t . .

, ..

t . ,

..

t . .

:
Rabbin, kendisinden bakasna asla ibadet etmemenizi, anaya-babaya
iyi davranmanz kesin olarak emretti. Eer onlardan biri, ya da her ikisi
senin yannda ihtiyarlk ana ularsa, sakn onlara f! bile deme; onlar
azarlama; onlara tatl ve gzel sz syle. (sr, 17/23)
Yce Rabbimiz bu ayet-i kerime ile yalnz kendine kulluk etmemizi, Ona irk
komamamz ve ana-babamza iyilik etmemizi emretmektedir.

Yani yce Allah ken-
dine kulluktan sonra ana-baba hukukunu dile getirip onlara itaati ve grp gzet-
meyi bizlere emrediyor. Bir baka ayet-i kerimede de ayn ekilde;
Biz insanlara ana-babalarna iyilik etmelerini vasiyet ettik. (Lokman, 31/14) bu-
yurmaktadr.
Rabbimizin bu konudaki emirleri gayet ak olarak nmzde bulunmaktadr.
phesiz her bir mmin bu emirlerden nasibi kadarn alacaktr. Anneye, babaya,
akrabaya, komuya gsterilen veya gsterilmesi istenen bu sayg ve sevgi, slamdan
baka hibir dinde ve dnce sisteminde bu kadar ne karlmamtr.
Hz. Peygamber (s.a.s), efkat timsali annelerimiz iin;
Ayana sarl, cennet oradadr (Nesa, Cihad, 6) buyurmu, ayrca baba hak-
kn dile getirirken de Bir evlat babasn kle olarak bulsa, onu satn alp hrriyete
kavutursa, yine de onun hakkn tam olarak deyemez (Mslim, Itk, 25) ikazn
yapmtr. O halde ana-babamz her zaman bamzn zerinde tamay eref bil-
meliyiz. Yallklarnda onlarn kadrini daha da iyi takdir etmeli, bamzdan atmak,
*Dr. Seyid Ali TOPAL
31
hizmetlerinden kanarak, huzurevlerine gndermek gibi bir yanla asla dmeme-
liyiz. nk bu onlara en byk ikence, ykm ve zulm, hatta sa iken mezara
koymaya benzeyen bir harekettir.
Bizim toplumumuzun bnyesine uymayan ve asla olmamas gereken bu tr tu-
tum ve davranlarn varl maalesef evremizde duyulmaya balamtr. Anne-ba-
bay aileden dlayan bat toplumlar gemile gelecek arasndaki kltr kprsn
yktklar iin bu gnk kargaaya dmlerdir. Bu gibi davranlardan kanarak
Belirli bir yaantdan sonra anne-baba ayak ba oluyor kri yerine, bu konuda
dinimizin gr ve felsefesine kulak vermemiz, o mutluluk kaynana ynelme-
miz phesiz en yerinde hareket olacaktr. Mensubu olduumuz yce dinimizin ve
kaynan yine dinimizden alan rfmzn ebeveyne muamelede izledii yol bu
ekildedir.
nan ve dncesi bu anlayla yorulmu olan bizler iin ana-babalarmza
davranmz konusunda aslnda baka herhangi bir eye, senede bir gn hatrlan-
mak iin anneler veya babalar gnne de ihtiya yoktur.
Gnmzde, bir yl boyunca kendisini trl meakkatlerle yetitirip byten bir
anne-babas olduunu dahi hatrlayamayanlar iin byle zel gnlerin ortaya ko-
nulmas, unutulup, bir keye atlan ana-babalarn gnllerine acaba gerekli hisleri
yaatmaya yeterli olabiliyor mu?
Sadece bu gnlere zel sevgi tezahrlerinin ortaya konulmas kltrmze ve
insanmza yakan bir davran tr olabilir mi? Ana-babalarmza kar grevleri-
mizi yapm olmann hazzn bu sayede ne kadar elde edebiliriz acaba?
Yce Allah okuduumuz bu ayette bizleri u ekilde ynlendiriyor: Rabbiniz,
yalnz kendisine kulluk etmemizi ve ana-babaya iyilikte bulunmamz buyurur. ayet iki-
sinden biri veya her ikisi yannzda iken ihtiyarlayacak olurlarsa, onlara f bile de-
meyiniz, onlar azarlamaynz. kisine de hep tatl sz syleyiniz. Yumuaklk ve alak
gnlllkle onlarn zerine kanatlarnz geriniz. Bu uyardan sonra Rabbimiz ana-
babalarmz iin yle dua etmemizi tlyor:
Allahm, kkken beni efkatle yetitirdikleri gibi sen de onlara efkat ve merhamet-
le muamelede bulun.
Grld gibi, hayatlarn bize vakfeden, her hareketlerini bizim iyiliimizi d-
nerek yapan ana-babalarmza kar tavrlarmz yce Yaratcnn ayet-i kerimede
bizlere gsterdii gibi olmaldr. ncitip zmek ve krmak bize bir ey kazandrma-
yaca gibi, Rabbimizin huzuruna, Onun bu konudaki emir ve yasaklarn dinleme-
mi bir durumda kp hsrana urama bedbahtlna debiliriz.
32
ALLAH; ADALET, YLK YAPMAYI, YAKINLARA
YARDIM ETMEY EMREDER; HAYSIZLII,
FENALIK VE AZGINLII DA YASAKLAR*

,,

-

_ . -

, .

_ x .

:. .

t . -

_ . _ , ., _ ,

t., t . -

. .

|t

t,

.. ,

| .

| ,

L .,
phesiz Allah, adaleti, iyilik yapmay, yaknlara yardm etmeyi emreder;
hayszl, fenalk ve azgnl da yasaklar. O, dnp tutasnz diye size
t veriyor. (Nahl, 16/90)
Yce Allah, bu ayet-i kerimede toplumsal huzurun yap talarndan en nemlile-
rini sayarak bunlar yerine getirmemizi emretmitir. Her eyi yerli yerine koyup, l-
l hareket etmek, hakk yerine getirmek anlamna gelen adalet; zulmn, hakszl-
n, dengesizliin kartdr. Sahip olduumuz konum her ne olursa olsun gcmz
nispetinde adaletli davranmak, adaletin salanmas iin gayret etmekle mkellez.
rnein ailede ebeveyn olarak ocuklar arasndaki adaleti salamakla ykmlyz.
Ebeveyn olarak bir ocuumuz iin yaptmz dieri iin de yapmaya almalyz.
Bu asli ihtiyalarn giderilmesi, eitim, eyiz, miras paylam vb. konularda olabile-
cei gibi, sevgi ve ilgi gibi hl ve tavrlarda da sz konusudur. Ailede salayacamz
adalet toplumun her alanna yansyacaktr. Yine bir iyerinde iveren veya patron
konumunda isek emrimizdeki kiilere kar i dalmnda ve cretlerde adaletli
davranmamz gerekmektedir. Zira alann hakknn daha alnnn teri kurumadan
verilmesi sevgili Peygamberimizin tavsiyesidir. alanlarn yalnzca performansla-
rna gre deerlendirilmeye tabi tutulmas, ayn ii yapanlarn ayn haklara sahip
olmas adaletin birer yansmasdr.
* Dr. Burhan ERKU
33
Ayet-i kerimenin devamnda iyilik yapmak emredilmitir. Genel olarak iyilik,
ihsan kiinin bir ltufta bulunmas, bir ii en gzel ekilde yapmas, Allaha ihlasla
kulluk etmesi anlamlarnda kullanlr. hsan adaletin de stnde bir derecedir. Ni-
tekim ihsanda kiinin stne denden daha fazlasn yerine getirmesi sz konu-
sudur. Bundan dolaydr ki Hz. Ali, nsanlar ilerini ihsanla yapmalarna gre deer
kazanr demitir. Birok din kaynakta ihsan, insann hem Allaha hem de yakn ve
uzak evresine, btn insanlara hatta tabiata kar tutum, davran ve yaklamnda
adalet lsnn, farz ve vacip snrlarnn tesine geerek imkn ve kabiliyetine
gre kulluun, zverinin ve erdemin en yksek seviyesine ulamas anlamnda yo-
rumlanmtr. Ksacas ihsan ve iyilik etmek hem aile ii ilikilerde hem komuluk
akrabalk ilikilerinde hem de toplumun dier alanlarnda ok gerekli bir ahlak
zelliktir.
Ayet-i kerimede ihsandan sonra yaknlara yardm etmemiz emredilmektedir. Bu
itibarla Peygamberimiz de Sevab en abuk olan taat, yakn akrabalar gzetmektir.
(bn Mce, Zhd , 23) buyurmutur. Fitre ve zekt verilirken, fakir olan yaknlardan
balanmas prensibi de akrabalara kar sorumluluumuzun ok byk olduunun
bir gstergesidir.
Yce Rabbimiz ayet-i kerimenin dier ksmnda da bizleri hayszlktan, fenalk-
tan ve azgnlktan nehyetmektedir. Ayet-i kerimenin ilk blmnde toplumun geli-
mesini, huzurunu, barn salayan prensipler zerinde durulmu, ikinci blmn-
de ise toplumu mahveden, huzurunu karan, kerten ktlkler yasaklanmtr.
nsanlarn ilerinde alkan ve drst olmas, bakalarnn haklarna riayet etmesi,
saygl ve nazik olmas, bencil olmamas, iftira, dedikodu ve yalana bavurmamas
o toplumdan azgnl, hayszl ve fenal uzaklatrr. Peygamberimizin Veda
hutbesinde insanlarn kanlarnn ve mallarnn yan sra rzlarnn da mukaddes ol-
duunu sylemesi bu kabildendir.
34
ALLAH, ADALETL DAVRANMAMIZI
VE DORU AHTLK YAPMAMIZI
EMREDER*

,,

-

_ . -

, .

_ ,

.|

:

.

. .

| .

. , . L . .

|t

, _, .

: . .

_,

.

| t ,

t,

|.

. ..

| .

..

t .

, _

.t

, .

, .

. _

:,

_,

;
,

. -

| . .. t .

..
Ey iman edenler! Kendiniz, ana babanz ve en yaknlarnzn aleyhine de
olsa Allah iin ahitlik yaparak adaleti titizlikle ayakta tutan kimseler olun.
(ahitlik ettikleriniz) zengin veya fakir de olsalar (adaletten ayrlmayn).
nk Allah ikisine de daha yakndr. (Onlar sizden ok kayrr.) yle
ise adaleti yerine getirmede nefsinize uymayn. Eer (ahitlik ederken
gerei) arptrsanz veya (ahitlikten) ekinirseniz (bilin ki) phesiz Allah,
yaptklarnzdan hakkyla haberdardr. (Nisa, 4/135)
nsan toplumsal bir varlk olmas hasebiyle, bir dieriyle mterek yaamaya,
alveri yapmaya, komuluk ilikilerinde bulunmaya bir anlamda mecburdur. Top-
lumsal ilikilerdeki en nemli ilke ise adaletten ayrlmamaktr. Kelime itibariyle
adalet, dzeltmek, doru yola ynelmek, eit ve dengeli olmak, tartmak, hakkani-
yete uygun bir i yapmak anlamlarna gelir. Bir baka deyile, zulmn zdd olarak
adalet, bir eyi ait olduu yere koymak, hakkn vermek, eit ve denk davranmak
gibi anlamlara da gelmektedir. Kuran- Kerimde geen kst kelimesi de adaletin
anlamn ve mahiyetini tamamlayan kelimelerden biridir. Kst; kast, istikamet, vasat,
nasip, hisse, mizan gibi pek ok manaya gelmektedir. Dzgn ve usulne uygun
olmayan eye ise cevr (hakszlk, eziyet) ad verilmektedir.
* Do. Dr. mer YILMAZ
35
O halde ok nemli bir kavramn anlamna uygun yaamak hem dinin, hem
ahlakn, hem de hukukun ve daha da nemlisi toplumsal yaamann bir gereidir.
nk din ve ahlakn iten, hukukun ise dtan kontrol altna alamad insan,
hayat hem kendine, hem de evresine zararl ve yaanmaz hle getirmektedir. Her-
kese adalet, hakkaniyet, eitlik prensipleri lsnde davranmak, slamn temel
prensibidir.
Dorusu Mslmanlarn adaleti koruma balamnda u deil vasat mmet ol-
duklar, Kuran- Kerimde yle ifade edilmektedir:
Bylece, sizler insanlara birer ahit (ve rnek) olasnz ve Peygamber de size bir ahit
(ve rnek) olsun diye sizi orta bir mmet yaptk. Her ne kadar Allahn doru yolu gsterdii
kimselerden bakasna ar gelse de biz, ynelmekte olduun ciheti ancak; Resle tabi olan-
larla gerisin geriye dnecekleri ayrt edelim diye kble yaptk. Allah imannz boa ka-
racak deildir. phesiz, Allah insanlara ok efkatli ve ok merhametlidir. (Bakara, 2/143)
Ayetteki Orta mmet ifadesi ile adil, sekin, her ynyle dengeli, haktan asla
ayrlmayan, nder, btn toplumlarca hakem kabul edilecek bir mmet kastedil-
mektedir. Yani slam mmeti adaletli bir toplumdur ve yle olmaldr. Ancak burada
dikkat edilmesi gereken husus, adaletin sadece idareci kesimle ilgili olmann ok
tesinde olup herkesi kapsaddr. Bir ev reisliinden tutun da en kk birimden
en byk birime kadar insan, maiyetindekilere tarafsz davranmal, onlarn hak ve
hukukuna riayet etmelidir.
Netice itibariyle, bakalarnn hak ve hrriyetlerine saygl olmada, ticarette, in-
sanlar idare etmede, sevgi ve dostlukta hep adil olmann yollarn aramalyz. Eer
toplumsal ilikilerde bizim ahitliimize ihtiya duyulmu ise bundan kanmayp
hep doruyu sylemeliyiz. Yalan ve yalanc ahitlik yaparak hem idareyi aldatmak,
hem de hakk gasp edilen mazlumun aleyhine ileyecek bir duruma sebebiyet ver-
mek bir Mslmana asla yakmaz. yleyse adaletin yalnzca mahkemelerden da-
tlmasn ve sadece buralardan beklenmesini yeterli gremeyiz. Adalet her yere
hkim olursa mahkemenin ileri kolaylar. Unutmayalm ki, mahkemede doru
ahitlik yaparak adaletin tesisine yardmc olmak da en nemli insani ve slami g-
revlimizden biridir.
36
ALLAH, AKRABALIK BALARINI
KORUMAMIZI EMREDER*

,,

-

_ . -

, .

,
_

.

.

.,

_ .,

t .

.,

t ., .

. ., _ .

. , .

. ., _,

.

.t -

| , .

;
Onlar, Allaha verdikleri sz, pekitirilmesinden sonra bozan, Allahn
korunmasn emrettii balar (iman, akrabalk, beeri ve ahlaki btn
ilikileri) koparan ve yeryznde bozgunculuk yapan kimselerdir. te onlar
ziyana urayanlarn ta kendileridir. (Bakara, 2/27)
Toplumumuzu kaynatran, birlik ve beraberliimizi borlu olduumuz pek ok
deerimiz vardr. Bu deerlerin banda toplumun ihtiya duyduu gzelliklerin
olumasna zemin hazrlayan akrabalk ba gelir. Bu duygunun kayna ilahdir.
Yaknlarmz yani akrabalarmz bizim iin son derece nemli insanlardr. Akraba-
lk, ya kan ba, ya evlilik ya da stkardelii yoluyla oluan nemli bir badr. Bu
balar korumamz iin Rabbimiz pek ok ayette bizi uyarmtr. Akrabalk bann
koparlmas toplumun birlik ve beraberliini zedeleyecei gibi; balanmas emre-
dilen bu ba koparmak da Allahn emirlerini dinlemeyip yoldan kan kimselerin
vasf olarak ifade edilmitir.
Akraba bizim iin neden nemlidir? ncelikle akraba bize en yakn insan-
lar grubunu oluturur. Ana-babamzdan aabeyimize, kardeimizden halamza,
teyzemizden daymza isimleri buraya samayacak kadar geni bir halkadr akra-
balarmz. ou zaman dertlerimizi paylatmz, maddi-manevi skntlarmza
ortak ettiimiz insanlar akrabalarmzdan bakas deildir. Anadan babadan daha
iyi kadir kymet bilen, skntmz kardelerimizden daha iyi gsleyen ka tane
insan bulabiliriz ki?
* Dr. Fatih YCEL
37
Akrabalk toplumda var olan kini, dmanl ve gvensizlii ortadan kaldra-
bilecek; kadirinaslk, cmertlik ve fedakrlk gibi yce duygularn en st dzeyde
hissedilmesini salayabilecek kutsal bir badr. Bize kan ba ile bal olan yakn-
larmz nasl hrmete ve saygya deer ise; evlilik ya da st yoluyla edindiimiz
akrabalarmz da saygya ve hrmete deerdirler. Anamz nasl nemli ise eimizin
anas ve stannemiz de bir o kadar nemlidir. Dinimiz yakn akrabamzla evlenmeyi
yasaklarken eimizin annesi, kardei ve halas-teyzesi ile evlenmemizi de yasakla-
mtr. nk bu ba kutsaldr. Her ne sebeple olursa olsun bu ba zedeleyecek
davranlara dinimizde izin verilmemitir, biz de izin vermemeliyiz. Sla-i rahim
sadece bizimle iyi geinen akrabamzla iyi ilikiyi devam ettirmemiz deildir. Za-
ten atalarmz iyilie iyilik herkesin kr demilerdir. nemli olan ktle kar
iyi davranabilmektir. Ktle kar iyi davranabilmek de er kiinin vasf olarak
zikredilir. Peygamberimizin ifadesi ile sla-i rahim Malda bereket, mrde uzamadr
(Buhar, Edeb,12). Bizim iin ok nemli olan bu ba salamlatrmak iin hibir
fedakrlktan kanmamalyz. Akrabalk balarnn gerei olarak akrabalarmzla iyi
ilikiler iinde olmak ve onlara maddi-manevi destek salamak en temel grevimiz
olmaldr. Cuma gnleri hutbenin bitiminde okunan ayet, akrabaya kar ikinci g-
revimizin bizzat akrabaya vermek olduunu ifade ediyor. Akrabaya vermek demek,
skntl zamanlarda akrabann maddi ve manevi skntlarn gidermek demektir.
Dier yandan akrabalk ilikilerine nem vermek dinimizde nemli olmasna
ramen, bu ilikiyi glendirmek iin asla hakszla da sapmamalyz. Bu konuda
her yerde olduu gibi adaletten ayrlmamalyz. nk Kuranda akrabalk gerek-
esiyle adaletten ayrlmak iddetle yasaklanmtr (Enm, 6/152). Unutmamalyz
ki, her ey yerli yerince gzeldir. Dinimizin akrabaya kar bize ykledii grevleri
yapmamz yeterlidir. Bunun dnda akrabay kayrmak gibi, bir hak ihlaline neden
olabilecek her trl tavr ve davrantan da saknmalyz.
38
ALLAH, BZE AH DAMARINDAN
DAHA YAKINDIR*

,,

-

_ . -

, .

.,

_ . - _ . ,

_ -.

..

. . t . ,

| ..

t . .

; t .

| -

|
Andolsun, insan biz yarattk ve nefsinin ona verdii vesveseyi de biz
biliriz. nk biz ona ah damarndan daha yaknz. (Kf, 50/16)
Yakn ve uzak ifadelerini duyduumuzda, hemen hepimizin belleinde
onlarla ilgili bir anlam canlanr. Bu tr ifadeler ounlukla zaman ve meknla il-
gili kavramlar olarak zihin dnyamz megul eder. Madd olan ve bir meknda
yer tutan varlklar, birbirlerine gre yaknda veya uzakta bulunurlar. Masann bize
uzakl, yaknl gibi Oysa insan zihninin tasavvur edebilecei her trl madde
ve mekndan mnezzeh olan yce Rabbimiz, yaratt varlklara habl-i verid-ah
damarndan benzetmesiyle kendi neslerinden daha yakn olduunu ifade etmek-
tedir. Habl-i verid; insann beynine kan tayan ve hayati nem tayan ana damar-
lardr. Onlarn ilevsiz hle gelmesi hlinde, beyin fonksiyonlarn tamamen kaybe-
der, hayat durur. Tabii ki bu mesaj, yaknln odandaki varlk olan insanadr. Bu
itibarla habl-i veridsiz yaayamayan insann, kendisini uzak hissettii Rahmandan
yoksun olarak yaamas da dnlemez. Ayn ekilde, gemi ve gelecek gibi
kavramlara yklediimiz anlamlarla ifade ettiimiz zamandan da mnezzeh olan
Rabbimiz, her bir varla onun nefsinden daha yakndr. Bu itibarla yakn ve uzak
kavramlar, maddi ve manevi ynden bak amzn oturduu zemine ve alg g-
cmze gre farkl anlamlar ifade etmektedir. Grlen o ki, Rahman ve Rahim olan
Allahn, yarattklarna yaknl ve mahlkatn ondan uzakl, zaman ve mekn
lleriyle izah edilemez. Ayette yer alan yakn olma, mesafe ve meknla bir ilgi
kurulduunda bizleri yaratan yce Rabbimiz ile ilintilendirilmesi imknszdr.
* Dr. Yaar YT
39
Allahn kuluna, onun hayatiyetinde ok nemli bir grevi yerine getiren ah
damarndan daha yakn oluu, phesiz onun her trl ihtiyalarn bizzat grme-
si, hcrelerindeki her trl icraat kudret ve ilmiyle yapmas, insana kendi nefsin-
den daha merhametli olmas gibi manalar tar. Kulun Allaha yaklamas ise, onun
raz olduu bir kul olma vadisinde att admlarla yakndan ilgilidir. phesiz
imanmzdaki g, amelimizdeki ihlas ve samimiyet, bizleri Mevlamza yaknla-
tran temel vastalardr.
nancmza gre bizleri yoktan var eden yce Rabbimiz, gizli-ak her trl
duygu ve eylemimizden haberdardr. O, bizim kalbimizin derinliklerinde, dua ve
niyaz, sevgi ve nefret, kin ve haset adna gizlediklerimizi de aa vurduumuzu
da ok iyi iitendir, bilendir. Varlkta ve darlkta, sevinte ve kederde, gece ve gn-
dzde Ona yneliimizden haberdardr. Ak bir ifadeyle O (c.c) , bizi bizden iyi
bilendir, bize bizden yakndr. O, Almdir, Basrdir, Semdir. Nitekim gnl dostu
byk k Yunus Emre;
Sensin bize bizden yakn
Grnmezsin hicap nedir? dizeleriyle, Rabbimizin bu yaknln dile getir-
mektedir.
Yce Rabbimiz, kullarna olan yaknln bir baka ayette u ekilde beyan
ediyor:
Kullarm Beni sana soracak olursa, muhakkak ki Ben (onlara) pek yaknm. Bana
dua ettii zaman dua edenin duasna cevap veririm. yleyse, onlar da Benim arma
cevap versinler ve bana iman etsinler. Umulur ki doru yolu bulmu olurlar. (Bakara,
2/186)
Yce Rabbimize olan yaknlmzn artmas iin onun rzasna uygun bir ya-
am tarzn sememiz gerekir. phesiz Onun rzasnn olduu amellerde hem
kendimize hem de topluma kar bir fayda, maslahat sz konusudur. Peygamberi-
miz (s.a.s), bir hadislerinde yle buyurdular:
Ey insanlar! Yce Allah temizdir, temiz olandan baka bir ey kabul etmez. Allahn
mminlere emrettii eyler, peygambere emretmi olduklarnn aynsdr. Nitekim Allah
Teala (peygamberlere); Ey peygamberler, temiz olanlardan yiyin de salih amel ileyin
(Mminun, 23/51) emretmi, mminlere de; Ey iman edenler, size rzk olarak verdik-
lerimizin temizlerinden yiyin (Bakara, 2/172) diye emirde bulunmutur. Sonra seferi
uzatp, sa ba dank, toz toprak iinde kalan ve elini semaya kaldrp Ey Rabbim,
ey Rabbim diye dua eden bir yolcuyu zikredip, dedi ki: Bu yolcunun yedii haram, itii
haram, giydii haramdr ve (netice itibariyle) haramla beslenmektedir. Peki, byle bir
kimsenin duasna nasl icabet edilir? buyurdular. (Mslim, Zekt, 65)
Bu hadisten de anlalaca zere Yaratanmza olan yaknlmz, Onun dua-
40
larmza icabeti, kulluumuzun rzasna uygunluu, yediimiz itiimiz, kazand-
mzla yakndan ilintilidir.
Sonu olarak ifade etmek gerekirse, insan aciz bir varlktr. O zaman kendinin
ok gl ve kudretli olduunu dnr. Ancak hayatnda karlat ou olay
onun o kadar da gl bir varlk olmad hissini adeta ona haykrr ve ona sen
muhta, aciz, snrl gc ve kudreti olan bir varlksn der. te bu noktada in-
san kendisine her dem yakn olan bir varla inanma, ona ynelme ihtiyac duyar.
Kalabalklarn yalnzlnda, karanlklarn derinliinde, aresizliin insan mahkm
ettii anlarda, gnln ve zihnin amazlarnda, Rabbe dayanmaya, ona gvenmeye,
kendini onun yannda hissetmeye muhta olur. te O Yaratan, insan yalnz brak-
madn, ona ondan daha yakn olduunu bildiriyor. Bizler de bu inan ve dn-
ceyle, asla yalnz olmadmz unutmayalm. Zira Rabbimiz bize ah damarmzdan
daha yakndr.
41
ALLAH, BZE YAKINDIR*

,,

-

_ . -

, .

,
. . ,

| _ | .,

-. . ,

t .

.| . ,,

-

,,

_ . t

_ . .

t . .

t .

. .

, , ,

| .

| _

,
Kullarm, beni senden sorarlarsa, (bilsinler ki), gerekten ben (onlara ok)
yaknm. Bana dua edince, dua edenin duasna cevap veririm. O halde
doru yolu bulmalar iin benim davetime uysunlar, bana iman etsinler.
(Bakara, 2/186)
nsan, Allaha yakn olmas ve Rabbini hatrndan karmamas gerekirken, bazen
eytann aldatmas neticesinde Rabbi ile arasna duvarlar girer, mitsizlie kaplr,
Rabbinin huzuruna varmaya, Ona el ap yalvarmaya yznn olmadn d-
nr. Rabbinin artk onu affetmeyeceini ve dualarna cevap vermeyeceini dnr.
Bu, ne kadar da yanl bir dntr! Hlbuki Rabbimiz yle buyurmaktadr:
Biz ise ona (lm hlindeki insana) sizden daha yaknz. (Vka 56/85)
nk Biz ona (insan) ah damarndan daha yaknz. (Kf, 50/16)
Allah, kii ile kalbi arasna girer. (Enfl, 8/24)
Kullua smayan davranlarna ramen, Rabbimiz yine kulunun dnn
bekliyor. Ona yakn olmak, Ona dost olmak iin araya bir arac sokmaya gerek
yok. Yeter ki gnlden arzu edilsin ve niyetler samimi olsun. Rabbine direk ulaa-
mayacan, bunun iin illa da aracya gerek olduunu sylemek, Allah ile kullar
arasna set ekmektir. Nasl ki devlet bakannn huzuruna kmak iin randevu
alabilecek aracya ihtiya varsa, aciz ve gnahkr bir kulun da Allaha ulamas iin
bir Allah dostuna ihtiyac var gibi bir mantkla hareket etmek son derece yanltr.
Btn bunlar yce Allah reddediyor ve kullarna yaknm buyuruyor.
* Mehmet KAPUKAYA
42
slam inanc, arac olmadan Allaha ulalamaz gibi mesnetsiz bir gr kabul
etmez. Yce Allaha dua eden kii, duasnn kabul edilmesi iin acele etmeden ve
Onun kendine ok yakn olduu bilinciyle dua etmelidir. Allah onlarn dualarn
kabul edecei en uygun zaman onlardan iyi bilir. En nemli hususlardan birisi sar
birine iittirir gibi dua edilmemelidir.
Eb Mus (r.a) anlatyor: Peygamber (s.a.s) ile bir seferde idik. Tepeye knca
yksek sesle tekbir getirmeye baladk. Bunun zerine Hz. Peygamber (s.a.s);
Neslerinize kar merhametli olun. Zira sizler, sar veya gaip birisine dua etmiyor-
sunuz (Buhar, Daavt, 50, 67) buyurdu.
Bazen kul szle deil, hliyle kendini Allaha arz eder, bu durum ihlas derecesine
gre, bazen dualardan ok daha etkili olur.
Rabbinize alak gnllce ve iin iin dua edin. nk O, haddi aanlar
sevmez (Arf, 7/55).
Bu konuyu Merhum Hamdi Yazrn nes yorumu ile bitirelim:
Ben yaknm buyurulup kullarm bana yakndr buyurulmamas da gayet
anlamldr. nk kul, varl mmkn olduundan, kul olmas ynyle yokluun
merkezinde ve faniliin en aa noktasndadr. Bunun Hak Telya bizzat yaklamas
mmkn deildir. Bu bakmdan yaknlk kul tarafndan deil, Allah tarafndandr.
Dua eden kimsenin gnl, Allahtan bakasyla megul olduu mddete gerekten
dua etmi olmaz. Allahtan baka eylerin hepsinden uzak olduu vakit de Hakkn
birliinin marifetine dalar. Bu makamda kaldka kendi hakkn dnme ve insanlk
nasibini talepten kanr, btn vastalar kaldrlr ve o zaman Allahn yaknl hsl
olur. nk kul, kendi arzusuna ynelik olduu srece Allaha yaklaamaz, o arzu
engelleyici bir vasta olur. Bu kaldrld zaman ise; Ben iimi Allaha brakyorum.
phesiz ki Allah kullarn grr. (r, 40/44) yetindeki havale, tam bir samimiyetle
ortaya km bulunur. Gz, Hakkn gz olarak grr; kulak, Hakkn kula
olarak iitir; kalp Hakkn aynas olarak bilir, duyar, ister. O zaman milyonlarca
sebeplerin, asrlarca zamanlarn yapamad eyler, Allahn dilemesi hkmyle, ol
demekle oluverir. (Hak Dini Kuran Dili II, 11)
43
ALLAH, DLEDNE BOL,
DLEDNE AZ RIZIK VERR*

,,

-

_ . -

, .

t. .

-

; _ t , .

.| , -

| t .

t , .

.| , -

|t

, -

.,

t ., _ .|

L . .,

Allah rzk dilediine bol verir, (dilediine de) ksar. Onlar ise dnya hayat
ile sevinmektedirler. Hlbuki dnya hayat, ahiretin yannda ok az bir
yararlanmadan ibarettir. (Rad, 13/26)
Hepimizi yoktan var eden yce Allah, hayatmz devam ettirebilmemiz iin
ihtiyacmz olan rzk da yaratmtr. Yeryznde hibir canl yoktur ki, rzk Allaha
ait olmasn (Hd, 11/6) buyuran Rabbimiz rzk datrken, herhangi bir ayrm
yapmamaktadr. Rzklarn temin edemeyen nice varlklarn rzkn verdiini
syleyen Rahmn, bizim rzkmzn da kendisine ait olduu garantisini ak bir
ekilde vermektedir (Ankebt, 29/60). Yine rzk endiesiyle ocuklarnzn canna
kymayn uyarsnda bulunan Rabbimiz, onlarn rzknn kendine ait olduunu
hatrlatmaktadr (Enm, 6/151). Sevgili Peygamberimiz (s.a.s) de rzk konusunda
Allaha mutlaka gvenmemiz gerektiini u cmlelerle tlemektedir:
Balarnz hareket ettii mddete (yani yaadnz srece) rzktan mitsiz olmaynz.
nk annesi dourduunda, ocuunun stnde hibir elbisesi yoktur. Sonra Allah onu
rzklandrr. (bn Mce, Zhd 14)
Rezzk olan Allah bir taraftan rzk konusunda inanan inanmayan herkese
teminat verirken, te yandan bu rzk kime ne kadar vereceini ancak kendisinin
bildiini hatrlatmaktadr. Rzkn sahibi dilediine bol bol vereceini, dilediinden
de ksacan sylerken inanl insanlar iin bunda byk ibretler olduunu
eklemektedir (Rm, 30/37). Ancak bu noktada u hususa dikkat etmeliyiz. Rzk
konusunda Allaha olan sonsuz gvenimiz, bizi almadan tembel tembel
oturmaya sevk etmemelidir. Burada Allah Reslnn bize k tutacak bir dn
* Mahmut DEMR
44
hatrlatmamz yerinde olacaktr. yle buyuruyor rahmet Peygamberi:
Eer siz gerei gibi Allaha gvenip tevekkl etmi olsaydnz, tpk sabahleyin
kursaklar bo olarak kp akam dolu olarak dnen kular rzklandrd gibi sizleri de
rzklandrrd. (Tirmiz, Zhd, 33)
Allahn dilediine bol dilediine az rzk vermesinin bizim iin ibret verici bir-
ok yn vardr. Rzk bol olanlarmzn verilecek daha ok hesab olduu gibi, ele
aldmz yette de ifade buyrulduu gibi onlar bekleyen bir marma tehlikesi de
sz konusudur. Dier taraftan sabredemeyip Allahn rahmetinden mitlerini kesme
ihtimalinden dolay da fakir olanlarmz bekleyen bir tehlike vardr. Her iki duru-
mun birer imtihan olmasnn anlam da budur. Hi kukusuz her iki durumun da
ilh hikmetleri vardr. Dier yandan rzkn genilii veya darlnn inanl veya
inansz olmamzla da dorudan bir alakas yoktur. Krunu hatrlayalm. Geici
dnya hayatn tercih edenler onun gz dolduran zenginliini grdklerinde keke
Kruna verilen bize de verilmi olsayd! demilerdi (Kasas, 28/79) ama ar zengin-
liin martt Krun ilh gazaba uradktan sonra Allahn, kullarndan dilediine
rzkn bol verdiini dilediine de az verdiini anlayabilmilerdi (Kasas, 28/82).
u halde mmine de kre de rzk veren Allah olduuna gre bir ksm
inkrclarn ar zenginlikleri bizleri aldatmamaldr. nkr edenlerin diyar diyar ge-
zip refah iinde dolamas sakn seni aldatmasn (l-i mrn, 3/196) buyuran Rabbimiz,
elisinin ahsnda hepimizi, zenginliin aldatc ve ayn zamanda greceli cazibesi
karsnda dimdik durmaya davet etmektedir. Her eyden nce zenginliin de fakir-
liin de ilh imtihann birer paras olduu inancn asla kaybetmemeliyiz. Sahip
olduumuz rzk ahiret kazancna dntrmeye almal, onun bizi martmasna
izin vermemeliyiz. Sahip olamadklarmzdan tr de Rabbimize ballmz ve
Onun Rahmetine olan gvenimizi yitirmemeliyiz.
45
ALLAH, HAKLARI ZAY ETMEZ*

,,

-

_ . -

, .

,
t., L . -

| _ . , t ,

. .t .,

. . -

,.

. . . , |

L,

phesiz Allah (hi kimseye) zerre kadar zulm etmez. (Yaplan) ok

kk bir iyilik de olsa onun sevabn kat kat arttrr ve kendi katndan
byk bir mkfat verir. (Nisa, 4/40)
Gerek iyilik, gerekse ktlk hibir zaman karlksz braklmaz. Bizler bu dn-
yann bir snav yeri olduunu, kiinin yaptklarndan hesaba ekileceini, iyilik ya-
panlarn sevap alp akabinde cennete; ktlk yapanlarn ise gnah kazanp sonunda
cehenneme gideceine inanrz. Bu, ilh adaletin bir gereidir. Bir Mslman iin,
ahiret gnne, ahiret gnnde meydana gelecek hesap, mizan, srat, amel defteri,
cennet, cehennem gibi olgulara inanmak imann artlar arasnda bulunmaktadr.
Nitekim yce Allahn ilh bir mahkemenin kurulacana dair vaadi, Kuran-
Kerimde muhtelif ayetlerde u ekilde haber verilmektedir:
O gn insanlar amellerinin kendilerine gsterilmesi iin blk blk kabirlerinden
kacaklardr. Artk kim zerre arlnca bir hayr ilerse onun mkfatn grecektir. Kim
de zerre arlnca bir ktlk ilerse onun cezasn grecektir. (Zilzl, 99/6-8)
Yine bir dier surede meydana gelecek manzara tasvir edilmekte ve yle buy-
rulmaktadr:
Kiinin kardeinden, annesinden, babasndan, einden ve ocuklarndan kaaca gn-
de kulaklar sar edercesine iddetli ses geldii vakit, ite o gn herkesin (bakasyla ilgi-
lenmeyi dndrmeyecek ekilde) kendini megul edecek bir ii vardr. (Abese, 80/33-37)
lh mahkemenin kurulaca, burada kimsenin itiraz hakknn olmayacana
dair bir ayet ise u ekildedir:
Her insann amelini boynuna ykledik. Kyamet gn kendisine, alm olarak kar-
laaca bir kitap karacaz. Oku kitabn! Bugn hesap sorucu olarak sana nefsin yeter,
denilecektir. (sr, 17/13-14)
* Do. Dr. mer YILMAZ
46
Btn bu ayetlerden karlacak sonu udur: Herkes yaptnn karln bu-
lacak ve ona gre mekn tayin edilecektir. yleyse amellerimizle ba baa kalaca-
mz kesin olan bu gnde, kimsenin kimseye faydasnn dokunamayaca ve bizi
savunacak birilerinin bulunmad idrakiyle yaamaya alalm.
Belki bunlar ilk etapta bize hikmetini anlayamadmz iin bir an korkutucu
gelebilir. Ancak iin asl byle deildir. Bir kez de bunun tam aksini farz edelim.
Yani gl ve haksz olan kimsenin yaptnn yanna kr kald, adaletin tahak-
kuk etmedii bir hayat tasavvur edelim. Bu durumda mazlumlarn, madurlarn,
hakl ama zayarn, yetimlerin, boynu bkklerin hak ve hukuku ne olacak? Bu
kii dnyada nasl teselli bulacak? O halde bir hesap gnnn varlna inanmak,
bize her eyi daha dzgn, hakkaniyetli, ll yapmamz gerektiini hatrlatacak-
tr. Eer bir yerde suyu getirenle testiyi kran, alanla almayan bir tutulur; iyilik
yapanla, yapmayan fark etmez ise hayat ekilmez hle gelecektir.
phesiz iyilikle ktlk bir deildir. te Cenab- Hak da yukarda metin ve
melini verdiimiz ayette, iyilik yapanlarn sevabnn kat kat verileceini, iyilerin
dllendirip karln bulacaklarn haber vermektedir. Bir baka ayette de ayn
konuya deinilerek, Gklerdeki her ey, yerdeki her ey Allahndr. (Sonunda) ktlk
edenleri yaptklaryla cezalandrmak, iyilik edenleri de daha gzeliyle mkfatlandrmak
iin Allah, kim ne yaparsa kaydeder. (Necm, 53/31) buyrulmaktadr.
ok az da olsa iyilik yaplmal, basit gibi de gzkse gnahtan kanlmaldr.
Gnahn basit ve kkl deil, kime kar ilendiinin farknda olunmaldr.
Amel defterimizde ve kyamet gn tartya girecek hesabmzda bizim lehimize -
kacak i, sz ve eylemlere arlk verelim. Kimseye zerre miktar kadar bile olsa
hakszlk yapmayalm. Kimsenin hak ve hukukunu ihlal etmeyelim. Allah hakkn
ihmal ederek ebed leme gitmeyelim. Unutmayalm ki hesap etin, yol uzundur. Bu
safhada hatay tela etme imkn da yoktur.
47
ALLAH, HER TRL KTL VE
AHLAKSIZLII YASAKLAR*

,,

-

_ . -

, .

..

, x

, _ x .

| ,.

; _

L, t . t , . .

. t . _

| _

- t .

| ..

; t .

. _

| .

..

t.t

| .

., ,

| t .

.t

,
De ki: Rabbim ancak, ak ve gizli irkin ileri, gnah, haksz saldry,
hakknda hibir delil indirmedii herhangi bir eyi Allaha ortak komanz ve
Allaha kar bilmediiniz eyleri sylemenizi haram klmtr. (Arf, 7/33)
Yce Rabbimiz, bu ayette haram kld eylerin neler olduunu zetle bildir-
mektedir. Buna gre bata fuhu ve zin olmak zere, gizli ve aikr her trl
ktl, ahlakszl, bakalarnn malna, canna, namus ve erene saldrmay,
kendisine ortak komay ve nihayet hakknda herhangi bir doru bilgi ve delile da-
yanmad halde Allah, unu helal kld, bunu haram kld gibi szler sarf etmeyi
yasaklamtr.
Yce Rabbimiz, kendisini tanmay ve bilmeyi yaratt kullarna var olu gaye-
si olarak belirlemitir (Zriyt, 51/56). Yce Mevlmzn ve sevgili Peygamberimizin
emir ve tavsiye buyurduklar her trl gzel amel ve ibadet, znde bu gayenin
gereklemesine hizmet etmektedir. Dier bir ifadeyle, mkelle olduumuz veya
yapmamz tavsiye edilen ibadetlerin asl nitelii, Yaratcmzla aramzdaki manevi
irtibatn kurulmasn ve srekli olmasn salamaktr. Yapmamz yasaklanan veya
uzak durmamz emir ve tavsiye edilen her trl haram il ve davran, esas itiba-
riyle Rabbimizle aramzdaki manevi ba ya zayatc veya koparc niteliktedir.
Yukardaki ayette sralanan haramlarn hepsinde bu ortak zellie rastlamak mm-
kndr. Ak veya gizli ilenen her trl ahlaksz il, dokunulmazl olan can, mal
ve rza kar yaplan her trl tecavz, Allahtan baka umut balanlan, gvenilen
* Dr. Y. Seracettin BAYTAR
48
ve snlan her trl varlk ve yce Yaratc hakknda sylenen her trl yanl ifade
Allah ile kullar arasndaki irtibat zayatarak zamanla tamamen koparmaktadr.
Rabbimizin en gzel kvamda yaratarak bizlere emanet ettii maddi bedenimi-
zi salkl tutmaya ve hastalanmamas iin tedbirli davranmaya zen gsterdiimiz
gibi manevi yapmzn salkl olmas ve gnah mikroplaryla hastalanmamas iin
de ayn hassasiyeti gstermemiz gerekir. mann mahalli olan kalbin, ilenen her
gnahla yara aldn ve eer tvbe ile tedavi edilmezse zamanla katlaarak manen
lebileceini yce Mevlamz ve sevgili Peygamberimiz haber vermektedir (Mutafn,
83/14; bn Mce, Zhd, 29).
nsan olarak, ihmalkrlmz sonucunda maddi anlamda hastalanmamz ka-
nlmaz olduu gibi; unutma, yanlma veya aldanma gibi sebeplerle Allah ile ir-
tibatmz zayatacak eitli gnahlara bulamamz ve manen hastalanmamz da
kanlmazdr. Nasl ki, hastalandmzda vcudumuzun tedavisiyle ilgilenip bir an
nce salmza kavumann gayreti iinde oluyorsak, ayn ekilde ilediimiz her
gnahn at yaralarla inleyen kalbimizi tvbe ve pimanlk gzyalaryla tedavi
etmeli, Rabbimizin engin rahmet ve maretine snmalyz. Zira O, kendisine i-
tenlikle ynelen kulunu geri evirmeyecek kadar an yce olandr.
49
ALLAH, HER YERDE
BZMLE BERABERDR*

,,

-

_ . -

, .

,
_ _ |, t . ,

| .,

| _

| . . .

,.

.

. _

; .

.|

| -

.

| .

,. .

: t . _ ,

: . . .

t ,,

., t .

t .

.| _ .

., t . t , . .

-, t .

,

.,

| . .. t .

,
...Yere gireni, ondan kan, gkten ineni, oraya ykseleni bilir. Nerede
olsanz, O sizinle beraberdir. Allah, btn yaptklarn hakkyla grendir.
(Hadd, 57/4)
Allah, her zaman ve her yerde kulu ile beraberdir. Onun yannda ve yaknnda-
dr. nk btn zaman ve meknlar, yer ve gk Onundur. Onun bulunmad
hibir yer yoktur. O, kuluna insann ah damarndan daha yakndr. Kuranda da,
Biz ona ahdamarndan daha yaknz. (Kf, 50/16) diye buyurulmaktadr.
Yce Allah her yerde bizimle beraberdir. Nereye gidersek gidelim, O bizi grr,
iitir, duamz duyar ve bize cevap verir. Adn andmzda bizi bilir. Biz de Onu
biliriz. Her an Allah ile beraber olmann mutluluunu yaarz. Onun adyla girdii-
miz yerde bir korkumuz olmaz. Onun izniyle girdikten, adn andktan ve koyduu
kurallara uyduktan sonra her yerde, kendimizi gven iinde ve evimizdeymi gibi
hissederiz. Bu durum, bizi Ona biraz daha yaklatrm ve sevdirmi olur. Bunun
belirtisini de, kendi iimizde bir huzur ve mutluluk eklinde duyarz.
Kinattaki btn varlklar, Allahn varln, birliini, bykln anlatan bir
kitap gibidir. nsan, bu kitab dikkatlice okursa Allah her yerde bulur. Onun kud-
retini, azamet ve yceliini anlar. O, her yerde isim ve sfatlaryla g ve kuvvetiyle
* mer NEN
50
hzr ve nzrdr. mann en mkemmeli, nerede olursak olalm, Allahn bizimle
beraber olduunu bilmemizdir. Hibir ey Onun bilgisinin dnda deildir.
Nereye gidersek gidelim belki insanlardan gizlenebiliriz. Ama Allahtan gizlene-
cek, Ona gizli kalacak hibir yer yoktur. O, her eyi grr, duyar ve bilir. nk
O her an bizimledir. nsan, nerede ne sylerse sylesin Allah konuulan duyar.
Kuranda, kii gizlice konumaz ki drdncleri O, olmasn. Be kii gizlice konu-
maz ki altnclar O, olmasn. Bundan daha az, yahut daha ok da olsalar, nerede olurlarsa
olsunlar O, mutlaka onlarla beraberdir. (Mcadele, 58/7) diye buyurulmaktadr.
Allah her eye ahittir. Bu ahitlik, kullarnn davranlarn grmesi, bilmesi ve
szlerini duymas demektir. Allah her yaptmzdan ve hatta yapacaklarmzdan da
haberdardr. te bu yaknl her an hissedebilmek ne kadar gzel bir duygu ve d-
ncedir. Bylesi gzel dnceye sahip mmin, byk bir bahtiyarla kavumu
demektir. Yce Allahn kendisini grdn, bildiini ve her an yannda olduunu
bilen bir mmin, Allahn houna gitmeyecei hibir ii yapamaz. Byle insanlardan
oluan toplumda huzur ve mutluluk olur. Allahn kendisiyle beraber olduu, btn
hl ve hareketlerinde onu gzetlediine dair tad inan, kulu ktlk ilemekten
alkor. nk bu uur onun vicdannn derinliklerinde kk salmtr. O bilir ki,
zatn grmese de, sesini duymasa da her zaman Allah ile beraberdir.
Kulun, btn hllerini Allahn bildii uuruna sahip olmas, hareketlerinden
haberdar olduunu bilmesi, her zaman kendini kontrol altnda bulundurmas de-
mektir. Allahn bizim ile beraber olmas, bir insan ile beraber olmas gibi deildir.
O zaman Allah, yaratlanlara benzetilmi olur. nsann en temel meselesi Rabbini
bilmek, Onu bulmaktr. Allah insan bunun iin yaratmtr. Var olu srr budur.
Allah bulmak, Onu ah damarndan daha yakn hissetmek insan huzura kavutu-
racaktr. Allah ile birliktelik uuru ve Onun bize yakn olduu bilinci; hibir dav-
ranmzn Ona gizli olmadn gsterir. Allahn bizimle beraber olmas demek;
nerede olursanz olun O sizinle beraberdir, size ah damarnzdan daha yakndr,
dua ettiinizde duanza cevap verir, sizin tutan eliniz, yryen ayanz, gren g-
znz olur, demektir. Allahn, kullar ile olan birliktelii, yardm, baar ve hidayet
birlikteliidir.
Allah, her an kullarn korur ve onlar himaye eder. Allahn ilmi, bilgisi her eyi
kaplamtr. O, nereye gidersek gidelim, bizimle beraberdir. Bu sebeple, yaptmz-
dan annda haberdar olur. O, sadece mutlu olmamz ister. sterseniz kalbinizi bir
yoklayn. Onun adn andka neler hissettiimizi aka greceiz.
51
ALLAH, HER ZAMAN DORU
OLMAMIZI STER*

,,

-

_ . -

, .

,
_,

t

.| _ . .

. . .

_,

.

| t ,

t,
Ey iman edenler! Allaha kar gelmekten saknn ve dorularla beraber
olun. (Tevbe, 9/119)
Doruluk, insann sz, il ve niyetleriyle drst ve iyilikten yana olmas an-
lamnda kullanlan bir ahlak kavramdr. Yce Mevlamz, kulluumuzun bilincin-
de olmamz ve doruluktan ayrlmamamz istemektedir. Buna gre Rabbimizin
emirlerine uyup sadklarla, dorularla beraber olmak dinimizin gereidir. Doru
konuup, doru yaamak ve doru yaayanlarla beraber olmak Mslmanlarn zel-
liklerindendir.
Doruluk hayatmzn btn ynlerini kuatmal ve her annda bulunmaldr.
yle ki;
1. Niyetlerimizde doru olmalyz. Her eyin ba niyet olduu iin, niyetimi-
zin doru ve sadece Allah rzasna gre ekillenmesine dikkat etmeliyiz. badetleri-
mizde, sadakalarmzda, insanlarla ilikilerimizde niyetimizin sadece Allah rzasn
tamas gerekir.
2. Konumalarmza dikkat etmeli, btn szlerimizin doru olmasna zen gs-
termeliyiz. nsanlar memnun etmek, hak etmediimiz bir kazanc elde etmek vb.
nedenlerle hibir surette yalan konumamalyz.
3. Davranlarmzda doru olmalyz. yi olduuna inandmz eyleri yapmak
ve kt olduuna inandmz eylerden uzak durmak da davranlarmzn doru-
luudur.
* Dr. Abdurrahman CANDAN
52
4. Verdiimiz kararlara bal kalmada doru olmalyz. Allahn rzasn kazan-
mak iin bir karar verdiimizde onu uygulamak, bu kararmza bal kalmak, ondan
vazgememek, farkl bir tavr sergilememek de doruluktur. Mesela, namaz klma-
yan bir kimsenin, namaza balama karar aldktan sonra, namazlar terk etmemesi
ve bu kararnda sebat etmesi bu anlamda bir kararllk ve doruluktur.
Buna gre doruluk, niyetlerimizi, konumalarmz, davranlarmz ve verdi-
imiz kararlara ballmz kapsamaktadr. Bu ekilde gerekleen bir doruluk,
erdem ve gzellik Allaha kul olmann da gereidir. Ayrca, dnya hayatnda bize
fayda salayacak en gzel ey doruluktur. nk doruluk, btn artlarda gzel
meyveler verir, bize ve insanla fayda salayacak sonular dourur.
Doruluumuzu sorgulamal ve bu ynde kendimizi gelitirmeliyiz. Peygam-
ber Efendimiz, Sana phe veren eyi terk et, emin olduun eye ulancaya kadar git.
Zira doruluk kalbin mutmain olmasdr, yalan ise insann kalbinde kuku uyanmasdr.
(Tirmiz, Kyme, 61; Nesa, Eribe, 50) buyurmutur. Bu hadis-i erif, gnah al-
kanlk hline getirmemi Mslmann kalbinin, dinin ho grmedii eylerin ya-
plmas hlinde rahatsz olacan beyan etmektedir. Byle bir kalp Mslman iin
yol gsterici olabilir. nk Mslman yalan konutuunda ve doru olmayan bir
davran sergilediinde kalbinde bir tereddt, bir rahatszlk hissi oluur. Doru
olduunda ise iinde bir gven ve honutluk ortaya kar.
Kuran- Kerimde doruluun iman ile birlikte zikredildiini ve birok ayette
dorulua vurgu yapldn gryoruz. Ayet-i kerimede bu anlamda yle ise em-
rolunduun gibi dosdoru ol. Beraberindeki tvbe edenler de dosdoru olsunlar. Hak ve
adalet llerini amayn. phesiz O yaptklarnz hakkyla grr. (Hd, 11/112) bu-
yurulmutur.
Doruluk hayatmzda bir ilke olmal, btn davranlarmza ekil veren en be-
lirgin zellik olmaldr. Milli airimiz M. Akif Ersoy u beyitlerinde doru szl
olmamz gerektiini ne gzel vurgulamtr:
udur benim hayatta en beendiim meslek;
Szn odun gibi olsun/hakikat olsun tek...
Doru olanlar, Allahn korumas altndadrlar.
Allahu Teala, son ilahi kitabn insanlarn huzurunu salamak ve doru yolda
gitmelerini temin iin gndermitir. Aksi durum, eytana ve onun isteklerine uyma
olarak kabul edilir.
Ne mutlu, doruluktan ayrlmayanlara Allah dorularla beraberdir.
53
ALLAH, BADETLERDE
SAMMYET STER*

,,

-

_ . -

, .

| t. | - .

.. .t

|t

, t. :

, ,

t .

,, : -

. _ .

t. :

_,

..
_,

.|
Kitabn indirilmesi mutlak g sahibi, hkm ve hikmet sahibi Allah
tarafndandr. (Ey Muhammed!) phesiz biz o Kitab sana hak olarak indirdik.
yle ise sen de dini Allaha has klarak Ona kulluk et. (Zmer, 39/1-2)
Allah, hibir eye muhta olmadan diledii her eyi, en doru ve en iyi bir ekilde
yapabilecek g, bilgi ve hikmet sahibidir; gemiteki kutsal kitaplar indirdii gibi
Kuran da O indirmitir. Yce Allah dnda hi kimse byle bir kitab indirmeye
muktedir deildir. Kurann insanlarn durumuna gre, onlarn ihtiyalarn karla-
yacak ekilde peyderpey indirilmi olmas, Rabbimizin bizlere deer verdiinin bir
gstergesidir. Elimizde olan bu yce kitab indiren, Allahtr ve O, Azizdir, Hakmdir.
Kuran- Kerim, nazil olduu dnemde onun Allah katndan gnderilen hak ki-
tap olduundan phe edenlere benzerini getirmeleri iin birok ayetle meydan
okumutur. eitli sluplarla inen bu yetlerde, Kurann hepsi henz inmedii hal-
de insanlardan bazen Kurann bir benzerini, bazen on surenin benzerini, bazen de
bir surenin benzerini getirmeleri istenir. Bu meydan okumann, Arapay en gzel
ekilde okuyanlara yneltilmesi dikkat ekicidir. Ancak onlar Kuran gibisini mey-
dana getirmekten aciz kalmlardr. Kuran, bu ekilde mucizeliini kabul ettirmi,
byle bir kitabn beer mahsul ve Hz. Muhammedin kendi szleri olamayacan
kantlamtr. Evet, okumu olduumuz bu kitap, hak olarak indirilmitir. Kitabn
kendisi de hak, indirilii de haktr. Onda bulunan her ey gerektir ve dorudur.
Zira o, Allahn indirdii, kendisinde ek ve phe duyulamayacak bir kitaptr.
* Dr. Sabri TRKMEN
54
Ayrca Kuran- Kerim bizler iin byk bir nimettir. Bu nimete karlk ne kadar
kretsek yine azdr. krmzn bir gerei olarak Rabbimize ibadet etmeli ve iba-
detlerimizde samimi olmalyz. Zira ihlas/samimiyet olmadan, Rabbimizin rzasna
ulamak mmkn deildir. hls, Allah bir kabul etmek, kalbi tm samimiyetiyle
Ona yneltmek, dini, Ona has klmak, gerek ibadetleri, gerekse dier din ve ahlak
tm davranlar riy ve gsteriten, kar kayglarndan uzak tutarak yalnzca Allah
rzas iin yapmak demektir. erisinde phe barndran bir iman, insana yarar sa-
lamad gibi zarar verir. Yce Allaha inanp Onu birleyen bir kalp, Ona son derece
saygl olur, Onun emirlerini yerine getirmekten zevk alr. Byle bir kalbe sahip olan
Mslman, tm davranlarnda Rabbini raz etmeyi hedeer. Rabbimizin rzasna
nail olmak istiyorsak, amellerimizi, hayatn her dneminde, Rabbimizin buyruklar-
na gre ynlendirmek, ona gre kendimize eki dzen vermek durumundayz. Al-
lah katnda makbul bir imana sahip olmann yolu, bu istikamette davranabilmektir.
Nitekim bir hadislerinde Peygamberimiz yle buyurmulardr:
Kim Allah iin sever, Allah iin buz eder, Allah iin verir, Allah iin men ederse iman
olgunlua ermitir. (Eb Dvd; Snen, 1)
Hlasa, bizi yaratp dnyaya gnderen Rabbimiz, biz kullarnn ihtiyalarn
karlayp doru yolu gsteren, doruluunda phe edilmeyen Kuran gnder-
mi ve gnderdii kitaba tabi olup, onu kendimize rehber edinmemizi istemitir. O
halde gnl huzuru ile Rabbimize ynelerek Ona ibadet etmeli ve ondan yardm
dilemeliyiz.
55
ALLAH, MZDEN GEEN BLR*

,,

-

_ . -

, .

, ,

:.

.t -,

. -.

:

.

. .

_ t .

. ..

; _ t . .

.| _ t .

,

.

_ .

: _

| .

t ., _ .

. .,

t ., _ .|

. x ,

Gklerdeki her ey, yerdeki her ey Allahndr. inizdekini aa vursanz

da, gizleseniz de Allah sizi, onunla sorguya eker de dilediini balar,
dilediine azap eder. Allahn gc her eye hakkyla yeter. (Bakara, 2/284)
Yce Allah bilgisi ve ilmi snrsz olandr. Bizler onun kullar olarak ancak baz
eyleri bilebiliriz. Doal olarak bizim bilgilerimiz snrldr. Ancak yce Rabbimi-
zin bilgisi her eyi kuatmtr. O grnen grnmeyen her eyi bilir. Hatta bizim
zihnimizden geirdiklerimizi, iimizden geenleri de bilir. O bize bizden de yakn
olandr. Gklerde ve yerde bulunan her ey yce Rabbimize aittir. Varlk Onundur,
Onun mlkdr. Btn kinatta Allahn ilminden, bilgisinden gizli hibir ey d-
nlemez. Yce Yaratan hepsini bilir. Bizler de bu varla dhil olduumuz iin
bizlerin de iimizde ve dmzda olan ve yaptklarmz bilir.
Bizler iimizde bulunan aklasak da, gizli tutsak da, hepsini bilmektedir.
Allahn bilgisinden hibir ey, hatta iimizden, kalbimizden geen eyler dahi gizli
kalmadna gre duygu ve dncelerimizi daima kontrol etmeli, kt, irkin ve
gnah olan eyleri iimizden geirmemeye almalyz. Bizler Allahn kullar olarak
dncelerimizi, iimizi, dmz Rabbimizin honut olaca ekilde saf ve temiz
tutmann gayretinde olmalyz.
Biz insanlar yaptmz davranlardaki niyet ve kararlla gre iradeli olarak
yaptmz ilerimizden hesaba ekiliriz. Rabbimiz istemeden aklmza gelen ve ger-
ekletirmediimiz dncelerden dolay bizi hesaba ekmiyor. Bu elbette Rabbimi-
zin yceliindendir. Eer iyi bir eye hayrl bir davrana niyet eder iimizden bunu
* Dr. Bahattin AKBA
56
yapmay geirirsek Rabbimiz bunu yapamasak dahi bize sevap veriyor. Bu konuda
Allah Resul yle buyurmutur:
Allah, mmetimin iinden geirdiklerini -sylemedike ve yapmadka- balam-
tr. (Mslim, mn, 201-202)
Kulum iyi bir eyi yapmaya niyetlendii zaman ona bir sevap yazarm, onu yapt
zaman ise ondan 700e kadar katlayarak sevap yazarm. Kt bir ey yapmaya niyetlenip
de onu yapmad zaman gnah yazmam, yapt takdirde ise bir gnah yazarm.(Msli
m,mn,204-207)
Sahbe Reslullaha gelerek zihinlerinden, inanla ilgili olup aklamalar mm-
kn olmayan baz kt dncelerin gelip getiini sylediklerinde Allahn elisi
kendilerine u cevab vermitir: O imann ta kendisidir (Mslim, mn, 209).
Biz kullar olarak her birimiz Allahn maret ve affna muhtacz. Onun ilahi aff
ve ba olmadan gerek kurtulua ermemiz mmkn deildir.
nsanlarn hibir hli Allahtan gizli kalmaz. Kendi hr irademizle yaptmz
tercih ve seimlerin hepsi hesap kapsamnn iine girer. Allah bunlarn hesabn sorar
ve bizleri sorumlu tutar. Ancak O rahmeti her eyi kuatan Rabbimiz, sorumluluk
kesinletikten sonra dilediini balar, maret eder. te Rabbimiz bu ayette
balamay azabn nne almtr. Onun elbette balamas umulur. Ancak bunlar
Onun istemesine ait ilemler ve hkmler olduundan maretin kime, adaletin
kime nasip olacan yine Allahtan baka kimse bilmez. Bu gerek karsnda
insanlar haklarna den eyin azap olmamas iin, ak veya gizli her trl fenalktan
saknp kmil imanla hayr ve hasenata sarlmal, iyilikleri ve faziletleri alkanlk
hline getirip gzel huylarla donanmaldr. Kendilerinde irkin eyler huy, meleke
ve ahlak olarak deil, hl olarak dahi bulunmamal, insanlar kendi ilerindeki her
fenal skp atmaya almaldr. Haset, kskanlk, ekemezlik gibi kt duygu
ve dncelerden kendilerini arndrmal, kardelik, cmertlik, ihsan, hayr ve iyilik
hususunda yardmlama gibi gzelliklerin peinde olmaldr.
Burada nemli olan nokta; dnce plannda olan ama eyleme dntrmeyip
vazgetiimiz ktlklerden sorumlu olmadmz gibi, bu dncemizden vazge-
tiimizde sevap kazanacamz olgusudur. Dndmz ve yaptmz her eyin
Rabbimiz tarafndan bilindiinin idrakinde olan biz Mslmanlar nerede olursak
olalm ktlk yapmamza imkn var mdr? nk bizler ne yaparsak yapalm
Rabbimiz tarafndan bilinmektedir:
Andolsun, insan biz yarattk ve nefsinin ona verdii vesveseyi de biz biliriz. nk
biz ona ah damarndan daha yaknz. stelik biri insann sa tarafnda, biri sol tarafnda
oturmu iki alc melek de (onun yaptklarn) alp kaydetmektedir. (Kf, 50/16-17) bu-
yuran Rabbimiz, bizim her yaptmz hakkyla bilmekte ve meleklerine kaydettir-
57
mektedir. Byle sk bir kontrol altnda olduumuzu dnerek her hlimizle doru
ve drst davranmalyz.
nsan hibir sz sylemez ki onun yannda (yaptklarn) gzetleyen (ve kaydeden)
hazr bir melek bulunmasn. (Kaf, 50/18) ayetine kulak verip, her konutuumuz ve
yaptmzn kayda getiini dnerek btn hayatmz boyunca Rabbimizin emir-
lerine uygun hareket etmeliyiz. yle bir dnelim; ticaret yaparken yanmzda
olmayan birine bir ey vermemiz gerektiinde, kimsenin bulunmad bir ortamda
onun hakkn tam olarak veriyor muyuz? Kimsenin bilemeyecei, gremeyecei bir
yerde bir haram ilemeyi veya birine bir ktlk yapmay planladmz zaman
insanlar grmyor ama ilmi her eyi kuatan Rabbim beni gryor diye rpererek
hemen bu ktlkten vazgeebiliyor muyuz? Yoksa nasl olsa kimse grmyor, y-
leyse rahatlkla bu haram ileyebilirim mi diyoruz. Eer kimse grmese de Rabbim
beni gryor ve yaptklarm biliyor diye o ktlkten uzaklaabiliyorsak ite mese-
le hallolmu demektir. Yce Rabbimizin her eyi bildiine ve ahirette bu yaptmz
ktlklerden hesaba ekileceimize inandmza gre nasl yanllk yapabiliriz?
Eer tek bamza kaldmzda nasl olsa kimse grmyor diye haramlar ve
ktlkleri ileyebiliyorsak hemen bu yanllktan vazgemeli ve yce Rabbimizin
u uyarsna kulak vermeliyiz:
(Ey Muhammed!) Sen hangi ite bulunursan bulun, ona dair Kurandan ne okursan
oku ve (ey insanlar, sizler de) hangi eyi yaparsanz yapn, siz ona daldnzda biz sizi
mutlaka grrz. Ne yerde, ne de gkte, zerre arlnca, (hatta) bu zerreden daha kk
veya daha byk olsun, hibir ey Rabbinden uzak (ve gizli) olmaz; hepsi muhakkak apa-
k bir kitapta (Levh-i Mahfuzda yazl)dr. (Yunus, 10/61)
58
ALLAH, MAN EDENLERN DOSTUDUR*

,,

-

_ . -

, .

.t

L| , .

t ,|

: _,

.

.| _

t .

L| _ . , , -

-,

. .

_,

.

_|

.|t - t ,, , .

.| t - .

t .

L| _

.| _ . , ,. -

-,
Allah, iman edenlerin dostudur. Onlar karanlklardan aydnla karr.
Kfirlerin velileri ise tuttur. (O da) onlar aydnlktan karanlklara
(srkleyip) karr. Onlar cehennemliklerdir. Orada ebed kalrlar. (Bakara,
2/257)
Yce Allahn insana en byk nimet olarak bahettii akl ve iradeyi dzgn
kullanarak sahte tanrlar yerine Allaha iman tercih edenler Onun manev yaknlar
ve dostlar olurlar. Tm evrenin tek hkimi olan Allaha teslim olan, Onu kendisine
tek vekil ve tek dost edinen, Ona gnlden sevgi, itaat ve sayg dolu bir korku ile
boyun een her insan, Allahn velayeti altnda demektir. Allah, ne gzel veli ve ne
de gzel dosttur.
Veli, velyeti altndaki insan korur, menfaatini gzetir ve onun yardmcs olur.
Yce Allah bizler iin hakiki dost olduu gibi en gzel yardmcdr. Bizim hlimizi
en iyi bilen Odur. Ancak Ona ibadet eder, isteklerimizi Ondan ister, Ona snrz.
Oda bizim dualarmza icabet eder. Onun ycelii ve kudreti her eyi kuatmtr.
Rabbimiz bize bizden daha yakndr. imizi, dmz bilir. Bu bakmdan biz m-
minler, gerek dostun ancak yce Allah olduunu bilerek her hlimizi gnl diliyle
ancak Ona aarz. Bu gnlden yakarmza O icabet eder. Bylece mmin kulla-
rn, karanlklardan aydnla karan, ilerinde baar, gnllerine huzur baheden
Odur. Bizi devaml koruyup gzeten, iki cihanda saadete erebilmemiz iin btn
imknlar nmze seren de Odur.
Mminlerin gerek dostu Allahtr. Rabbimiz mminleri sever, amellerinin karl-
n tam olarak verir. O, mminleri, ktlklerden korur ve yardm eder. Rabbimizin
* Dr. Bahattin AKBA
59
sevgisi ve dostluu, iman edip salih ameller ilemek, Allah ve Peygamberin emir ve
yasaklarna uymak, Allah ve yaratt varlklarn haklarna sayg duymak suretiyle
kazanlr. Bir mmin Allahn Kitabna ve Hz. Peygamberin snnetine ne kadar uyar,
gnah ve haramlardan ne kadar saknrsa o nispette Allahn dostluuna eriir.
Allahn mminlerin dostu olmas bizler iin byk bir eref, gven kayna ve
heyecan vesilesidir. Velisi Allah olan bir mminin elbette yolu aydnlk olur, yce
Allah, onu karanlklardan karr; nura ve aydnla kavuturur. Bu itibarla Allahn
onlarn velisi olmas sebebiyle mminlerin kalbi huzurlu ve mutmain, zihni berrak
ve akl karklktan uzak olur. Sahte tanrlar vel edinenlerin durumu ise mmin-
lerinkinin aksine; nur yerine zulmet, aydnlk yerine karanlk, huzur yerine huzur-
suzluk ve akl karklndan ibaret olur.
Ancak Allah Telnn dostluunu kazanmak iin Ona iman etmi olmakla bir-
likte, Hz. Peygamberimizle buyurduklarna tabi olmak, bunlar yerine getirmek
iin alp abalamak, gzmz ve gnlmz perdeleyen rtlerden syrlmak
gerekir. Bu rtler, hakikati grmemize engel olan vefszlar grhudur. Bunlar
ise hibir hak hukuk gzetmeden bireysel karlarmz her eyin stnde tutarak
dnya malna dknlktr, andr, hrettir, ehvettir. Bizi tehlikeye dren b-
tn nefsan istek ve arzulardr, tamahtr. Bu gibi tutkulara esir olmaktan kurtulalm
ve yalanc perdelerden syrlalm; Hakik Dosta doru yol alalm. Yce Rabbimize
gerei gibi iman edip kulluk grevlerimizi yerine getirerek Ona dost olabilmenin
mutluluunu yaayalm.
60
ALLAH, KALPLERDE GZLENEN
HAKKIYLA BLENDR*

,,

-

_ . -

, .

,
t .

., t . ,

| .,

, ,,t ,.

. x. ., _,

-

. .

. -. . ,| , .

. .

. ., , ,

.

.|

, ,, | .

. | .,
yi bilin ki onlar, Ondan gizlenmek iin, kalplerindeki dmanl
gizliyorlar. Yine iyi bilin ki, elbiselerine brndkleri zaman bile, Allah
onlarn gizlediklerini de, aa vurduklarn da bilir. nk O, gslerin
zn (kalplerde olan) hakkyla bilendir. (Hd, 11/5)
Mealini verdiimiz ayet-i kerimede mriklerin Peygamber Efendimizden giz-
lenmeleri; Onun Rabbinden getirdiklerine inanmadklar ve kalplerindeki dman-
l gizledikleri anlamlarn ihtiva etmektedir. Ancak ne kadar gizlerlerse gizlesinler,
istedikleri elbiselerine brnsnler bunun Rabbimiz tarafndan bilinecei ayetin
devamnda ok vurgulu bir ekilde ortaya konularak yle buyurulmaktadr:
O, gslerin zn (kalplerde olan) hakkyla bilendir. Zira yce Rabbimizin g-
zel isimlerinden biri de devaml, eksiksiz ve her eyin zn bilen anlamna gelen
Almdir. Bu gzel ismi gereince O, gayb da, grnen lemi de bilendir, mutlak g
sahibidir, hkm ve hikmet sahibidir. (Teabn, 64/18) Hkm ve hikmet sahibi olan
Rabbimizden her nerede olursa olsun hibir ey gizli deildir.
Gklerdeki ve yerdeki her eyi bilir. Gizlediklerinizi de aa vurduklarnz da bilir.
Allah, gslerin zn (kalplerde olan) hakkyla bilendir. (Teabn, 64/4)
u halde aktan veya gizlice yaptklarmz hatta kalbimizden geirdiklerimiz
dahi Rabbimiz tarafndan bilinmektedir. yleyse bizim hem dncelerimizin hem
de davranmzn doru, gzel ve hayr istikametinde olmas gerekir. nk bunla-
r hi kimse grmyor ve bilmiyor olsa da Rabbimiz bilmekte ve grmektedir. Elbet-
te dnce safhasnda olup henz iliyata gememi dncelerimizden sorumlu
olmayz. Ancak davranlarmzn ortaya kmasnn ncesinde dncelerimizin
* Medet COKUN
61
etkisinin olduunu da inkr edemeyiz. Ksaca iyi dnen insan iyi iler yapar. Eer
iyilik yapmaya niyet eder de yapmazsak bu niyetimizden dolay Allah katnda tam
bir iyilik sevab kazanacamz, eer iyilie niyetlenir de yaparsak on katndan yedi
yz katna kadar hatta daha fazla sevap kazanacamz unutulmamaldr (Buhar, Ri-
kak, 31; Mslim, man, 59).
Burada nemli olan nokta; dnce plannda olan ama eyleme dntrmeyip
vazgetiimiz ktlklerden sorumlu olmadmz gibi, bu dncemizden vazge-
tiimizde sevap kazanacamz olgusudur. Dndmz ve yaptmz her eyin
Rabbimiz tarafndan bilindiinin idrakinde olan biz Mslmanlar nerede olursak
olalm ktlk yapmamza imkn var mdr? nk bizler ne yaparsak yapalm
Rabbimiz tarafndan bilinmektedir:
Andolsun, insan biz yarattk ve nefsinin ona verdii vesveseyi de biz biliriz. nk
biz ona ah damarndan daha yaknz. stelik biri insann sa tarafnda, biri sol tarafnda
oturmu iki alc melek de (onun yaptklarn) alp kaydetmektedir. (Kf, 50/16-17) bu-
yuran Rabbimiz, bizim her yaptmz hakkyla bilmekte ve meleklerine kaydettir-
mektedir. Byle sk bir kontrol altnda olduumuzu dnerek her hlimizle doru
ve drst davranmalyz.
nsan hibir sz sylemez ki onun yannda (yaptklarn) gzetleyen (ve kaydeden)
hazr bir melek bulunmasn. (Kaf, 50/18) ayetine kulak verip, her konutuumuz ve
yaptmzn kayda getiini dnerek btn hayatmz boyunca Rabbimizin emir-
lerine uygun hareket etmeliyiz. yle bir dnelim; ticaret yaparken yanmzda
olmayan birine bir ey vermemiz gerektiinde, kimsenin bulunmad bir ortamda
onun hakkn tam olarak veriyor muyuz? Kimsenin bilemeyecei, gremeyecei bir
yerde bir haram ilemeyi veya birine bir ktlk yapmay planladmz zaman
insanlar grmyor ama ilmi her eyi kuatan Rabbim beni gryor diye rpererek
hemen bu ktlkten vazgeebiliyor muyuz? Yoksa nasl olsa kimse grmyor, y-
leyse rahatlkla bu haram ileyebilirim mi diyoruz. Eer kimse grmese de Rabbim
beni gryor ve yaptklarm biliyor diye o ktlkten uzaklaabiliyorsak ite mese-
le hallolmu demektir. Yce Rabbimizin her eyi bildiine ve ahirette bu yaptmz
ktlklerden hesaba ekileceimize inandmza gre nasl yanllk yapabiliriz?
Eer tek bamza kaldmzda nasl olsa kimse grmyor diye haramlar ve
ktlkleri ileyebiliyorsak hemen bu yanllktan vazgemeli ve yce Rabbimizin
u uyarsna kulak vermeliyiz:
(Ey Muhammed!) Sen hangi ite bulunursan bulun, ona dair Kurandan ne okursan
oku ve (ey insanlar, sizler de) hangi eyi yaparsanz yapn, siz ona daldnzda biz sizi
mutlaka grrz. Ne yerde, ne de gkte, zerre arlnca, (hatta) bu zerreden daha kk
veya daha byk olsun, hibir ey Rabbinden uzak (ve gizli) olmaz; hepsi muhakkak apa-
k bir kitapta (Levh-i Mahfuzda yazl)dr. (Yunus, 10/61)
62
ALLAH KATINDA DN SLAMDIR*

,,

-

_ . -

, .

,
,

| .

| , .

t - t .

. ., _ .

t. :

| .

_,

.

| .

|. - t .

. . . _,

.|

t .

| _,

. t,

:, _ .

, , . ,, t, x,
phesiz Allah katnda din slamdr. Kitap verilmi olanlar, kendilerine
ilim geldikten sonra srf, aralarndaki ihtiras ve arlk yznden ayrla
dtler. Kim Allahn ayetlerini inkr ederse, bilsin ki Allah hesab ok
abuk grendir. (l-i mran, 3/19)
Din akl sahipleri insanlar kendi tercihleriyle bizzat hayr olan eylere gtren
ilh bir kanundur. Dini vahiy yoluyla bildiren Allahtr; peygamberlerin grevleri
tebli etmektir. Btn gerek dinler Allahtan gelmi ve sayetlerini koruduklar
srece yrrlkte kalmtr. lk insan olan Hz. dem (a.s) ayn zamanda ilk pey-
gamberdir. nsanln ilk dini de Hak dindir. Peygamberlerin getirdikleri dinler te-
mel nitelikleri itibariyle ayndr. Sadece yaanlan blge ve dneme gre deien
baz kurallar dnda temel inan esaslarnda ve genel prensiplerde deime yoktur.
Ancak slam ad son peygamber sevgili Peygamberimizin tebli ettii dine ad olarak
verilmitir: Bugn size dininizi ikmal ettim, zerinize nimetimi tamamladm ve sizin iin
din olarak slam setim. (Mide, 5/3)
Yce Allah tarafndan indirilen kutsal kitaplar aslnda ayn esaslar ihtiva etmek-
tedir. Sonralar insanlar bu esaslar kendi karlar istikametinde yorumlam ya da
karlarna uymayan baz blmleri ilah kitaplardan karmlardr. Hatta insanlar,
haddi amak, haksz kazan elde etmek, birtakm imtiyaz ve haklar elde etmek iin
de yeni dinler icat edebilmilerdir.
Sevgili Peygamberimiz peygamberlerin, onun getirdii din de dinlerin sonun-
cusudur. Bu sebeple slam en mkemmel dindir. Yahudilik dnya hayatna, Hris-
* Dr. Bahattin AKBA
63
tiyanlk da dnyadan uzaklap manev hayata daha ok arlk verirken slam her
ikisi arasndaki dengeyi kurmu ve korumutur.
slam dier dinlerden farkl klan en nemli zellik, Onun belirli bir topluma
deil, btn insanla gnderilmi olmas ve en son ilahi mesaj oluudur. Kuran-
Kerim, dier kitaplarn da ihtiva ettii temel esaslar yeniden ortaya koymu; daha
nceki kitaplarda yer alan gerekleri tasdik etmi, tahrif edilen hususlar da dzelt-
mitir. slamda, hak dinin temel prensipleri kesin bir ekilde ortaya konmu, zama-
na ve mekna gre deiebilecek hkmler din bilginlerinin itihatlarna brakl-
mtr. Onun kyamete kadar hak din olarak geerliliini salayan da bu niteliidir.
slam, madde-mana, dnya-ahiret dengeleri asndan en ll ve kolayca ya-
anabilen bir dindir. eitli emir ve hkmlerde kolayl ngrmesi asndan da
en kolay olan bir dindir. Allah katnda din slam olduuna gre, slamdan baka bir
din aranamaz. Bu gerek yce Allah tarafndan yle beyan edilmitir:
Allah katnda din, phesiz slamdr. (l-i mrn, 3/19)
Kim slamdan baka bir din ararsa, (bilsin ki o din) ondan kabul edilmeyecek ve o
ahirette hsrana urayanlardan olacaktr. (l-i mrn, 3/85)
Allah tarafndan indii ekliyle varln muhafaza eden tek din, dinimiz slamdr.
Bunda phe yoktur. Bununla birlikte, imtihan dnyasnda, insanlarn farkl din ve
anlaylara mensup olmalar da mmkndr. Bu onlarn kendi tercihleridir. Kimse-
yi din tercihi konusunda zorlayamayz. Ancak, herkes tercih ve uygulamalarndan
dolay hesaba ekilecektir.
Farkl dine mensup insanlarn din ve inan hrriyetlerini zgrce yaayabilmele-
ri nemlidir. nsanlarn farkl dinden de olsa kavga ve iddetten uzak, karlkl hak
ve hukuka riayet edecek bir ortamda yaama imknlarn srdrmesi nem tar.
Dinde zorlama yoktur. nsanlar din hrriyetine sahiptir. Dinler, iddet, kavga ve ge-
rilim nedeni olmamaldr. Allah katnda hak din olan slamn z bartr, huzurdur
ve mutluluktur. slam Dini bizim iin gerek huzur ve bar kaynadr.
64
ALLAH, KMSEYE ZULMETMEZ*

,,

-

_ . -

, .

L,

; , .

|t

L ., t. : t . ,

| t , . .

t.

..

:.

;
Biz hibir kimseye gcnn yettiinden fazla yk yklemeyiz. Katmzda
hakk syleyen bir kitap vardr. Onlar zulme, hakszla uratlmazlar.
(Mminn, 23/62)
Yce Allah bu dnyay insanlar snamak iin yaratmtr. Allah, gkleri ve yeri, hak
ve hikmete uygun olarak, herkese kazandnn karl verilsin diye yaratmtr. (Csiye,
45/22) nsanlar kendi kazandklarna gre, ahirette farkl ekillerde muamele gre-
ceklerdir (Hac, 22/10) Gzel mkfatlara muhatap olabilmek iin, insann kendine
zulmetmemesi gerekir. Kiinin kendine zulmetmesi demek, Allahn izdii snrlar
amak demektir (Talk, 65/1). Bu snrlar kimileri ok fazla aarak srat- mstakim
diye ifade edilen Allahn yaplmasn istedii ibadet ve gzel davranlar terk eder
ve kendilerine daha farkl yol ve ideolojiler edinirler. Bu ekilde snr aan insanlar,
sadece ahirette deil, dnya hayatnda da felaketlerle karlaabilirler. Yce Allah,
Kuranda baz kavimlerin maruz kald akbetlerden bahseder (Ankebt, 29/40).
Kuranda Muhammed mmetinin grupta olduu, bunlardan kendilerine zul-
medenlerin bir grup, iyiliklerde nc olanlarn bir grup, ikisi arasndaki insanlarn
ise vasat bir grup olduu vurgulanmaktadr (Fatr, 35/32). Burada kendimize sorma-
mz gereken soru Kuranda ifade edilen bu gruptan bizim hangisine dhil oldu-
umuz sorusudur.
Allahn snrlarn amak Trkenin arpc deyiiyle haddi amak, ftrat olarak
insann debilecei bir durumdur. Peygamber Efendimiz bir hadislerinde nsanlar
hi gnah ilemeyecek olsa, Allahn, onlarn yerine gnah ileyecek baka insanlar
getireceini sylemektedir (Tirmiz, Daavt, 3539). Demek ki, hatalar insandan insana
deise de, her insann mutlaka bir hata pay vardr. Hatta zaman zaman baz peygam-
berler bile bu snra yaklatklarn dnmler, Allahtan af dilemilerdir. Znnn ve
Musa peygamberlerin bu dorultuda Allaha yakarlar vardr. Sebe melikesi Belksn
Kurandaki yakar da buna dhil edilebilir (Enbiy, 21/87; Kasas, 28/16; Neml, 27/44).
Allah sznden dnmez (Rm, 30/6). Allah sz verdii gibi kendisine inanan ve
rzas iin yararl iler yapanlar cennetine sokacak, inanmayan insanlar ise zulm
* Do. Dr. Soner GNDZZ
65
ve hakszlklarnn sonucu olarak, cehennem azabna arptracaktr. Fakat lmeden
nce tvbe etme ans herkes iin vardr.
Kiinin kendine zulmetmesi, ou zaman bakalarna da zulmetmesi sonucunu
dourur. Allah, mazlum insanlara, ilkinde olmasa bile, ikinci defa haklarnn ihlli
durumunda yardm elini uzatacan beyan etmektedir (Hac, 22/60). Zulmedenler, bu
hldeyken azap onlara geldiinde yaptklar zulm ve hakszl inkr etmeye ala-
caklardr (Nahl, 16/28). Fakat hesap gn sorguda her ey aa kaca iin onlarn
yaptklar hakszl gizleme ihtimalleri yoktur.
Yce Allah, insanlara asla zulmedilmeyeceini Kuranda ok arpc tanmlama-
larla ifade etmitir. Bu ayetlerde Allahn, insanlara zerre kadar (Nis, 4/40), hardal
tanesi kadar (Enbiy, 21/47), kl kadar bile (Nis, 4/49) zulmetmeyecei ifade edilmek-
tedir. Hatta hesap srasnda insanlarn yapp ettii her eyi apak bir kitap sayp
dkecek ve insanlarn itiraz hakk kalmayacaktr (Kehf, 18/49).
Kurann ifade ettiine gre, bazen insanolunun zulm o dereceye varr ki, bu
zulmler nedeniyle karada ve denizde bozulmalar meydana gelir (Rm, 30/41). Bu ayet
ekosistemde bozulmalarn olduu, kresel snmann artt, zararl gazlarn atmos-
ferde tehlike oluturduu ve kutuplardaki buzullarn eridii bir zamanda hayatn tam
da orta yerine dmektedir. Bu olaylar karsnda insanln kendisine zulmediinin
ne demek olduunu ac bir tecrbe olarak yaama frsat yakalamaktayz.
Bu doal felaketlere, dnyamzda 1946dan bu yana blgesel ve i savalarda 25
milyonun zerinde insann ldrldn, 45 milyon insann yaad ortam terk
etmek zorunda kaldn ve sava maduru milyonlarca insann alk, yoksulluk ve
salgn hastalklarla kar karya kaldn da eklersek, insann kendisine zulmetme-
sinin ne demek olduunu daha iyi anlarz.
Elbette btn bu yanllarn dkm Kuranda ifadesini bulan apak kitaba da
yansyacaktr. Yaplanlarn dnyev anlamdaki kr ve zarar hesaplarn aan, ilh
dl ve ceza trnden karlklar da olacaktr. Sanlmasn ki, hibir gnah yokken
lme terk edilen kz ocuklarnn yaadklar ac boa gidecek, ktlklerin kar-
l olmayacaktr. Allah adildir. Allah lemlere zulmetmez (l-i mrn, 3/108). Fakat
cezay hak edenlere de cezalarn verir (Zmer, 39/37).
Allahn vaat ettii nimetler ile vaat ettii cezalar arasnda tercih yapma zgr-
l ise insann kendi elindedir. Allah vaadinden dnmeyeceine gre, hazr frsat
varken bizim, gnahlarmzdan dnerek Allahtan af ve maret dilememiz gerek-
mektedir.
Konumuzu sevgili Peygamberimizin azndan bir duayla bitirelim:
Allahm! Fakirlikten, azlktan, perianlktan sana snrm. Zulmetmekten ve zulme
uramaktan sana snrm. (Eb Dvd, Vitir, 1544) min!
66
ALLAH, KOMULARLA
YARDIMLAMAYI EMREDER*

,,

-

_ . -

, .

_, :t . .

| _ .t. ,

| _ ,

, t.t . -

_ ,

.|

|t

, t , .

..

.. .

:.t . ,

| . t .

_,

.

.|

_ ,

, . -

|t

-t

.|

,. -

t -

| _ ,

t -

;t. - .

: _ .

-,

Allaha ibadet edin ve Ona hibir eyi ortak komayn. Ana-babaya,

akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakn komuya, uzak komuya, yannzdaki
arkadaa, yolcuya, elinizin altndakilere iyilik edin. phesiz Allah,
kibirlenen ve vnen kimseleri sevmez. (Nisa, 4/36)
nsan, yaratl ve ihtiyalar gerei, toplum hlinde yaamaya mecburdur. Bir
baka ifadeyle insan toplumsal bir varlktr. Hibir eye ihtiyac olmayan tek varlk
ise sadece Allahtr. O nedenle herkes birbirine muhta olacak ekilde yaratlmtr.
phesiz bir toplumda herkesin ayn dzeyde olmas dnlemez. nsanlar pek
ok adan farkl statde bulunurlar. Madd adan imkn olanlara zekt, tre, sa-
daka vb. ibadetlerin emredilmesinden, aslnda toplumda fakir-zengin aras sevginin
temini amalanmaktadr. nk imtihan alan olarak nitelendirilen bu dnya ha-
yatnda, hemen her an sknt ve problemlerle kar karya kalnabilmekte, kimse
bunun stesinden tek bana kalkamamaktadr.
te bu noktada, farkl imkn ve yetenekleri bir arada barndranlarn, birbirle-
riyle dayanma ve yardmlamas ortaya kmaktadr. Ailemiz ve akrabalarmzdan
sonra problemlerimizin zmnde yardmna bavuracamz en yakn kimseler
komularmzdr. O sebeple yukarda verilen yette, yakn ve uzak komuya iyilik
yaplmas emredilmektedir.
* Do. Dr. mer YILMAZ
67
Dinimiz slam, bylece hayatmzn vazgeilmez bir paras olan komuluun
nemi zerinde zenle durmu ve komuluk ilikilerine dair hayat prensipler getir-
mitir. Kuran- Kerim, yce Yaratana kullukla beraber bata ana-baba olmak zere
toplumun dier kesimleriyle birlikte komularmzla da iyi ilikiler kurulmasn bir
grev olarak vurgulamaktadr. Bu bakmdan komuya iyilik etmek, sevin ve zn-
tsn paylamak, ondan gelebilecek baz skntlara sabredebilmek, onlar olgun-
lukla karlamak dinimizin bir emridir.
in bir boyutu byleyken, dier taraftan komuluk ilikilerinde daha dikkat-
li davranmak, birbirimizin hak ve hukukuna sayg gstermek olduka nem arz
etmektedir. zellikle byk ehirlerde bu daha da nemli olsa gerektir. yle ki
apartmanlarda kiilerin birbirini tanmad, selamlamalarn eskiye oranla azald,
hzn ve mutluluk gnlerindeki duygularn paylalmad grlmektedir. Hlbuki
st kattaki bir komunun cenazesinden, alt katta oturann haberi olmuyorsa, bu
bizi oturup dnmeye sevk etmelidir. O nedenle yardmlamay sadece madde ve
parayla snrlamak mmkn deildir. Yardmlama bazen de manev olabilir. Aile
grmeleri, tebrikleme ve ziyaretlemeler bu cmleden grlmelidir. Toplumsal
yaamn gereklerine riayet etme, ortak alanlarn temiz kullanlmas gibi hususlar da
komuluk ilikilerinde dikkatle zerinde durulmas gereken konular arasndadr.
Szleri ve rnek yaantsyla bizlere hayat veren, insanlk ve kulluk bilincimizi
glendiren sevgili Peygamberimizin komulukla ilgili hadisleri byk mesajlar ta-
maktadr.
Netice itibariyle, son zamanlarda bizi biz yapan deerlerden uzaklamamzn
sonucu birbirimizle olan ilikilerimiz zayamakta, hatta kaybolma noktasna gel-
mektedir. Adeta insanlar kalabalklar arasnda yalnzlamaktadr. Nitekim Avrupa
bunun skntsn ekmekte ve yeniden komuluk ilikilerini tesis etmek iin baz
faaliyetlerde bulunmaktadr. Orada baba, evladndan; evlat, ailesinden; komu
komusundan kamaya balamtr. Bireycilik ve kiisel menfaatler hkim olmutur.
Bizim dinimizde, kltrmzde, rf-detimizde byle bir ey yoktur, olmamaldr.
ve dnyevlemenin getirdii skntlar biliyoruz. Ancak yine de ebeveyne, dost-
lara, komulara zaman ayrmak gerektii bilincinde olalm. Birbirimizin derdini dert
edinelim. Yardmlaalm, unutmayalm ki hiret hayatnda bizi yediklerimiz deil,
yedirdiklerimiz kurtaracak, terazi kefesine bunlar konacaktr.
68
ALLAH, KULUNU PMANLIK DUYMASIN
DYE UYARIYOR*

,,

-

_ . -

, .

t . _ . -

. ..

,.

. .

| ,

:,.

t,

_ .

_ .

| . | .

, _

., .

t, _

..

..

. ..

; ,. .

. x,

. .

| ,

:,.

t,

_ .

_ . ,

, _ . ,

:,

_ .,

. .

..

_,

-t

.| _ .

| , .

, . - _ ,

t . _

| . _ .

. -

|, _, .

. - .

| _ .

: _ |

. .

. _,

-

..

_, .

. .

| _ . , .

|
_,

| _ . , .

:. . t ,

, , ,

: _ .t,

,.

t -
Azap size gelmeden nce Rabbinize dnn ve Ona teslim olun. Sonra
size yardm edilmez. Farknda olmadan azap size anszn gelmeden nce,
Rabbinizden size indirilenin en gzeline uyun ki, kii, Allahn yannda,
ilediim kusurlardan dolay vay hlime! Gerekten ben alay edenlerden
idim demesin. Yahut, Allah beni doru yola iletseydi, elbette Ona kar
gelmekten saknanlardan olurdum demesin. Yahut azab grdnde,
Keke benim iin dnyaya bir dn daha olsa da iyilik yapanlardan
olsam demesin. (Allah, yle diyecek:) Hayr, yle deil! yetlerim sana
geldi de sen onlar yalanladn, byklk tasladn ve inkrclardan oldun.
(Zmer, 39/54-59)
Zaman, rakamlarla ifade edildiinde sonsuz ve geni sanlyor. Ancak; mr
ve fnilik asndan geriye dnp hissiyatmz ile baktmzda olduka ksa
grlmektedir. Muhtelif haz ve duygularla insana sevdirilmi olan dnya hayatnn
baz tehlikeleri de vardr. Hayat devam edip dururken insann sorumluluk
duygusunu, yaratl gayesini, yaratan ve onun buyruklarn unutup, zevk- sefa
* Rstem BELER
69
peine derek nefsinin esiri olmas; daha kts nefsini putlatrmas insanolunun
debilecei en byk tehlikedir.
Bu durum; sabah erkenden oluk ocuunun rzkn temin iin evden kan,
yollara den birinin, kahvehaneye, oyun ve elenceye taklp kalmas gibidir. yle
ki, gn geer, akam olur. Bu kii isiz ve asz olarak evine dner. Kendisi ve oluk
ocuu atr, seldir. Gnn amac dnda oyunla geirdiinden oluk ocuunun
yzne bakacak yz yoktur. O saatten sonra tekrar sokaa ksa ekmek paras
kazanma ans yok. O gn tekrar geri getirmesi mmkn deil. Yapabilecei tek
bir ey var. O da pimanlk, znt, mahcubiyet, dvnmek, aile fertleri karsnda
boynu bkk ve ezik olarak kalmak. Kendisini uurlayan ve yolunu gzleyenlerin
karsnda kk dmek, sevgi, sayg ve itibarn yitirmek, ne kt durum deil mi?
Btn bunlar oyun ve elenceye dalmann bir gnlk bilanosu. imdi koskoca bir
mr heva ve hevesleri peinde geirmi, yaratann ve yaratl gayesini unutmu,
itaat yerine isyan, iman yerine kfr ne karm bir insann Rabbi karsndaki
hlini dnelim. Bir mr boyu dnya tarlasndan ahiret az retmesi gerekirken,
btn frsatlar kararak iyilik yerine ktlk, iman, teslimiyet ve ibadet yerine
kfr, isyan ve gnah reten bir insann hli nice olur. Ebed bir hayat nasl olur da
geici bir hayat karl kaybedilir. Geri dn olmayan son yolculuun gereklii,
gzmzn nnde cereyan eden milyarlarca ayet varken yce Yaratcnn varl
nasl unutulur. Elbette bu hl ok byk gaet, ihmal ve pimanlk demektir.
En gzel huzur ve mutluluk reetesi, Allahn gsterdii yoldur. Bu reeteye
uymayp dzensiz, tertipsiz hayat sren, ahireti unutan ve sadece nefsine uyan
kii, doktorunun tm uyarlarna karn; iki, sigara, uyuturucu kullanp, kumar
oynayp ruhsal ve bedensel saln kaybettikten ve kendini mahvettikten sonra
aresizlik ve aclar iinde feryat eden kimseye benzer. Ya da her trl nasihate ve
uyarlara ramen hukuk ve kural tanmayan, toplum iinde haddini aarak evresine
ve kendine zarar veren ve sonunda zgrlkleri elinden alnp hcreye girdii zaman
aresizlik iinde keke yapmasaydm! diye diye dizlerini dven kimse gibidir.
Gnlk hayatmzda oka ahit olduumuz bu tr pimanlklardan daha
byk ve korkun olan uhrevi pimanl yaamamak iin; Allahn arsna iyi
kulak vermek, insan- kamil olmaya almak, iyi iler yaparak imanmz korumak,
nefsimizi putlatrmamak, yaratlanlara kar Yaratana hrmeten efkat, sevgi ve
merhametle muamele etmek, nefsimizin de Allah tarafndan yaratlan milyarlarca
yaratktan biri olduunu dnerek inanan, seven, sevilen, saygl ve saygn bir
insan olmamz gerekir.
Yce Allah, yaratt kulunu, ite bu ayetleri ile bariz bir ekilde uyarrken; yine
rahmetiyle tecelli etmi, dn ve telasi olmayan son yolculuunu yapmadan
nce kulun gelecei grerek kendine eki dzen vermesine dikkat ekmitir.
70
ALLAH, MMNLERN VELSDR*

,,

-

_ . -

, .

,
_,

-|t

.| _

| ., .

t. :

.

.

. _

,|

nk benim velim, Kitab (Kuran) indiren Allahtr. O, btn salihlere

velilik eder. (Arf, 7/196)
Dost, arkada, seven, yardm eden, koruyup gzeten, birinin iini zerine alan,
idare eden gibi anlamlara gelen vel kavram, Kuran- Kerimde hem Allah iin
hem de dier varlklar iin kullanlmtr:
... Allah dost olarak yeter. Allah yardmc olarak da yeter. (Nis, 4/45),
Yoksa onlar Allahtan baka dostlar m edindiler? Hlbuki gerek dost Allahtr
(ra, 42/9),
O, insanlar umutlarn kestikten sonra yamuru indiren, rahmetini her tarafa yayan-
dr. O, dost olandr, vlmeye lyk olandr. (r, 42/28)
Allah (c.c)n en gzel isimlerinden (Esm-i Hsn) biri de el-Veliydir. Bu kav-
ram, insann sfat olarak kullanldnda ise, Allahn dostu ve sevgili kulu demektir.
Konumuzla ilgili ayette; hem Allahn biz kullarna dost olduu, bizleri sevdii
ve her trl ktlklerden esirgedii hem de kullarn Allaha dost olmalar gerek-
tii ifade edilerek, Hz. Peygamberin ahsnda btn mminlerden, Allaha inan
ve ballklarn Benim velm...Allahtr szleriyle ortaya koymalar istenmektedir.
Ayrca, mminlerin yce Allaha olan sevgi ve ballklaryla Onun kendisine inanp
balanan iyi kullarna olan sevgisi, koruyuculuu ve ltufkrl dile getirilmekte-
dir. Buna gre Allah ile mminler arasnda scak bir ba vardr; mminler Allaha
gnlden inanp balanmakta, Onu dost bilmekte; Allah da onlar sevmekte, yolla-
rn aydnlatan kitab gndermek suretiyle doru yolu bulup o yolda yrmelerini
salamaktadr (Kuran Yolu, 2/506-507).
lgili ayette O, btn salihlere velilik eder. cmlesindeki salihler ifadesiyle m-
fessirler, Allaha ortak komayan ve Ona isyan etmeyen; emir ve yasaklarna riayet
eden kimselerin kastedildiini sylemitir. Onun btn salihlere velilik etmesinin
* dris BOZKURT
71
anlam, onlar grp gzetmesidir. Onlara yardm eder, isteklerini yerine getirir, a-
rlarn duyar ve ihtiyalarn giderir. yi insanlara kar ktlerin kurduu tuzaklar
ortadan kaldrp onlar korur, demektir.
Allah (c.c), mminlerin velisidir. Bu sebeple Allah (c.c), velyetini kullarna ula-
trma adna, onlarn dnya-ahiret saadetini temin etmek iin koyduu kurallar ve
kulluk programn kendilerine duyurmak zere kitaplar gndermitir. Nasl ki biz-
ler velayetimiz altndaki kiilere, bir veli olarak arzu ve istediklerimizi bildiriyorsak,
velimiz olan Allah da gnderdii peygamberleri aracl ile bizlere, emir ve yasakla-
rn bildirerek istedii mkemmellie ulamamz istemektedir. yileri dost edinen,
onlarn velayetini zerine alan Rabbimiz gnderdii kitaplarla kullarnn elinden
tutar, onlar doruya, hakka, hidyete sevk ederek tm ktlklerden, zulm, zor-
balk ve dmanlklardan korur. Bunun karlnda mminler de Allah severler.
Allah sevgisi ise, Onun yceliini ve nimetlerini dnme neticesinde kiinin kal-
binde meydana gelen ok zel bir duygunun tezahrdr. Bu duyguya sahip olanlar
Allaha kar saygldrlar, Onun emirlerini yerine getirip yasaklarndan saknrlar.
Allah yolunda ve din urunda gayret gstermekten, mallarn ve canlarn feda et-
mekten kanmazlar. Kuran- Kerimin insanl ulatrmak istedii hedeerin ba-
nda Allahn birlii inancna ve Allah her eyden daha ok sevme duygusuna
ulatrmaktr. Nitekim Bakara suresinin 165. yetinde man edenler ise en ok Allah
severler buyrularak bu hedefe iaret edilmektedir.
slamda hakiki sevgi Allah sevgisidir. nk mahlkatn asl varlnn sebebi,
kendilerine ltfedilen iyilik ve ikramlarn, madd ve mnev nimetlerin sahibi de
Odur. En iyi, en gzel olan Odur. Btn iyilikler, gzellikler Ondan gelir, bu se-
beple sevilmeye en ok lyk olan Odur.
O halde, biz kullarn yaratcmz olan Rabbimizin velayetine layk olma adna
Onu her eyden ok sevmeli, btn ilikilerimizin bu sevgiye, dolaysyla Allahn
honutluuna gre dzenlenmesi gerektiinden, bu ilikilerimiz bilinli ve iradeli
olmaldr. Bu sebepledir ki Rabbimize kar zerimize den kulluk grevlerimizi
eksiksiz yapmaya gayret sarf etmeli, kulluk bilincimizi daima zinde tutmalyz.
72
ALLAH RIZASI*

,,

-

_ . -

, .

,
.

.| _

t .

L| _ . , , -

-,

.|

_. . . .

_ .

_ .

,

. ,,

,, .. . .

. _

,,

. ,,
Allah, onunla rzas peinde olanlar selamet yollarna iletir ve onlar
izniyle, karanlklardan aydnla karp kendilerini dosdoru bir yola iletir.
(Maide, 5/16)
Dinimiz slamn gayesi yeryznde yaayan btn insanlarn dnya ve ahiret
mutluluunu salamaktr. Dareyn saadeti diyebileceimiz bu mutluluun yolu bire-
yin yaratcs ve yaratlanlar ile iletiiminde ortaya koyduu tutum ve davranlara ve
bunlarn znde bulunan niyetine baldr. Yce kitabmz Kuran rnek ahlakyla
hayata tayan Peygamberimiz ortaya koyduu mkemmel insan proli ile bizleri
Allah katnda deerli klacak olan tutum ve davranlar konusunda aydnlatm-
tr. Ayrca Allah katnda makbul saylan amellerde bulunmas gereken z (niyet)
konusunda da dikkatimizi ekmitir. Buna gre ortaya koyduumuz btn tutum
ve davranlarmz ancak Allah rzasna ynelik olursa Allah katnda deer bulur.
znde Allah rzas bulunmayan hibir ibadetimiz veya davranmz Allah katnda
deer bulmaz.
uras bir gerektir ki, dnya hayatnda bizler iin en byk kazan Allah rzas-
n elde edebilmektir. Onun rzasn kazanabilmek demek iyi ve gzel olan her eyi
kazanmak demektir. Bu sebeple Allah rzasna nail olmak hepimizin gayesi olma-
ldr. nk Allahn kulundan raz olmas, o kul iin dnya ve hirette en byk
bahtiyarlk ve en byk nimettir. Bu nedenledir ki, bizler birbirimizin iyiliine kar-
lk teekkr mahiyetinde Allah raz olsun deriz. Bu cmle belki de birbirimize
yaptmz en gzel duadr.
* Yunus AKKAYA
73
Allahn honutluunu kazanabilmek ncelikle Onun gnderdii son peygam-
ber Hz. Muhammed (s.a.s)e teslim olmakla olur. Yine Rabbimizin gnderdii son
ilahi kitap olan Kurana tabi olmak, onu okumak, anlamak ve ierdii insanlara
hayat veren ilahi hakikatlere gnl vermekle olur. Okuduumuz ayet-i kerimede
de yce Rabbimiz gndermi olduu Kuran- Kerim ile rzasn arayanlar mutluluk
yollarna ulatracan ve karanlklardan aydnla kararak doru yola sevk ede-
ceini haber vermektedir. Buradan anlalmaktadr ki, Allahn rzasna ulamak ok
nemlidir. Ancak ona ulaabilmek de Kurana ve Hz. Peygambere tabi olmaktan
gemektedir.
Davranlarmz ve ibadetlerimizde gerek anlamda Allah rzasn yakalayabil-
mek kulluk srecimizde eriebileceimiz en nemli merhalelerden birisidir. n-
k Allah rzas iin yaptmz davranlar Allahn bizden honut olmas sonucunu
dourur. Allahn bizden honut olmas ise onun bizi sevmesi anlamna gelir ki bu
durum hadis-i erifte tebihle ifade edildii zere Allahn bizim gren gzmz,
tutan elimiz ve yryen ayamz olmas yani her zaman ve her yerde bizi korumas
kollamas ve bize yar ve yardmc olmas demektir. Bu ise bizim hem bu dnyada
hem de ahirette huzuru ve mutluluu yakalamamz anlamna gelmektedir.
Yce Rabbimizin bizden yapmamz veya yapmamamz istedii hususlar zaten
bizim kendimiz iin iyi, gzel ve hayrl olan eylerdir. Allah rzasn kazanmak ama-
cyla yaptmz her eyde mutlaka bireysel ve toplumsal hayatmza katk salaya-
cak pek ok gzellik bulunmaktadr. Bir yoksulu doyurmak, bir yetimin ban ok-
amak, bir hastay ziyaret etmek vb. gzel tutum ve davranlar sergilemek bireysel
adan bizim ruhen ok farkl bir tatmin duygusu yaamamz salarken, toplumsal
adan ise dinimizin nemle zerinde durduu sevgi, bar ve kardelik lizlerinin
insanlar arasnda yeermesine vesile olur. Ayrca dinimiz tarafndan yaplmas ya-
saklanan eylerden uzak durmak da bize Allahn rzasn kazandrr ve btn bu
yasaklar da bizim iyiliimiz, huzur ve mutluluumuz iindir.
Yce Rabbimiz bizim herhangi bir davranmz niin yaptmz ve kalbimizin
derinliklerinde hangi niyeti tadmz bilir. unu unutmayalm ki, iinde Allahn
rzas bulunmayan hibir davran ve ibadet Rabbimizin katnda deer bulmaz. Sev-
gili Peygamberimiz (s.a.s) bir hadislerinde bu durumu yle izah etmilerdir:
Kyamet gnnde ilk defa bir ehit hakknda hkm verilecek ve Allah ona ne yapt-
n sorduunda;
- Senin urunda arptm, ehit oldum diyecek.
Fakat Cenab- Hak ona;
- Yalan syledin. Sana cesur adam desinler diye arptn,
buyuracak ve o adam yzst srklenerek cehenneme atlacak.
74
Daha sonra ilim renip reten ve Kuran okuyan birisi getirilecek. Ona da ne yapt
sorulacak.
- lim rendim ve rettim. Senin rzan iin Kuran okudum, diyecek. Allah Teala ona;
- Yalan syledin. lmi sana lim desinler diye rendin ve Kuran da gzel okuyor
desinler, diye okudun. Nitekim yle de denildi, buyuracak. O da yzst srklenerek
cehenneme atlacak.
Sonra da zengin bir adam getirilecek. O da maln Allah rzas iin harcadn syle-
yecek. Allah ona da;
- Yalan syledin. Maln cmert adam desinler diye sarf ettin diyecek ve o da dierleri
gibi cehenneme atlacak. (Mslim, mre, 152; Nes, Cihd, 22; Msned, 2/322)
Rabbimiz bizleri bu duruma dmekten korusun. Bizlere rzasna uygun den
tutum ve davranlar yapmay ve rzasn kazanmay nasip eylesin. unu unutma-
yalm ki, Allah rzas olmadan baar olmaz, mutluluk olmaz ve Mslmann en
uzun yolculuu olan cennete ulalmaz. yleyse her iimizde, her davranmzda,
konumamzda, oturmamzda, kalkmamzda, dostluumuzda, arkadalmzda,
komuluumuzda szn z hayatmzn her annda Allah rzasn gzetmeliyiz.
75
ALLAH, SULULARA MHLET VERR*

,,

-

_ . -

, .

,
_, . .

. ,

, ,

| _ | .

| .,

; , , - _ . , , -

.. . . . t ..t,

, ,

: _,

.

|
yetlerimizi yalanlayanlara gelince, biz onlar bilemeyecekleri bir yerden
yava yava felakete gtreceiz. Ben onlara mhlet veririm. phesiz
benim tuzam etindir. (Arf, 7/182-183)
Ayetleri yalanlayanlardan maksat bata Eb Cehil ve arkadalar olmak zere
Mekkeli mrikler ve evrensel anlamda kyamete kadar gelecek tm inkrclardr.
Burada yalanlamay, iman anlamda inkr etmenin yannda, yetlerin getirdii de-
erlere aldr etmeyip onlar etkisiz klmaya almas ve insann kendi istek ve ar-
zular dorultusunda hareket etmesi eklinde de dnebiliriz. Ben onlara mhlet
veririm. phesiz benim tuzam etindir. buyruunun manas ise, Ben, kfrle-
rinde devam etmelerine ramen, onlar dnyada brakrm. Gnahlarn srdrp
gitsinler diye mrlerini uzatrm. Tvbe edip hakka dnsnler ve gnahtan syrl-
snlar diye de isyanlarnn cezasn hemen vermem. nk onlar, benim elimden
kurtulamaz ve beni aciz de brakamazlar eklindedir.
Buna gre, Allah (c.c) yetlerini yalanlayan inkrclar bu kt niyetleri ve dav-
ranlar sebebiyle hemen cezalandrmayp belki bu davranlardan pimanlk du-
yarak tvbe etmelerine imkn tanmak iin mhlet vermektedir. Bu kiilere verilen
mhletin ve tannan imknlarn, eer akllarn balarna almazlarsa, azgnlkta daha
da ileri giderek marmalarna, gnahlarn daha da arttrmalarna devam ederlerse
zamanla bu tutumun helaklerine sebep olaca ifade edilmektedir. Ayrca, slam dini
ve Mslmanlar iin akla hayale gelmedik hile ve desiselere bavurarak birtakm tu-
zaklar kurmaya ve onlar kertmeye alan inkrclarn bu planlarn boa karan
Allahn kusursuz, adaletli ve hikmetli plannn olduu da bildirilmektedir (Kuran
Yolu, 2/499).
* dris BOZKURT
76
Yce Allah burada bir toplumun knn hem sebebini hem de biimini gn-
deme getirmektedir. Allahn yetlerini yalanlamak ve onlar yok saymak, helakin
sebebi saylrken. Bilmedikleri noktalardan peyderpey helke srklenmeleri de
kn biimini aklamaktadr. Ayrca, bu ayette; helakin manev bir sebebi olan
inanszlk ve ahlakszln sosyal kn temeli olduu vurgulanmaktadr. Ancak
baz insanlar, kendi zevk ve sefalarna dalmalarndan tr bu gerein farknda
deillerdir. nsan, bazen kendisine u soruyu sorar: nansz, ahlaksz ve zalim ki-
iler, ihtiam ve keyif ierisinde bir hayat srerlerken buna karlk inanl, ahlakl,
drst ve erdemli kiiler niin sknt iinde yaamaktadrlar? Bu soruyu u ekilde
cevaplamamz mmkndr: nsan mutlak surette almasnn karln almakta-
dr. Ayrca yce Allah, sevdii kullarnn hata ve kusurlarnn cezalarn bu dnyada
vererek onlar gnahsz olarak katna kabul etmek isteyebilir, inkrclarn cezalarn
ise ahirete erteleyebilir. Dier taraftan inkrclarn cezalarnn ertelenip kendileri-
ne sre tannmas, onlarn ceza grmeyecei anlamna gelmez. nk bir mddet
sonra Allah (c.c) amaz plan gerei onlar cezalandracaktr. Konu ile ilgili olarak
baka bir ayette yle buyrulmaktadr:
Biz bir memleketi helk etmek istediimizde, onun refah iinde yaayan mark ele-
balarna (itaati) emrederiz de onlar orada ktlk ilerler. Bylece o memleket hakknda-
ki hkmmz gerekleir de orann altn stne getiririz. (sr, 17/16)
O halde ilgili yette, Allah (c.c) kinata koyduu kurallara kar gelen kullarna
bu kuru inatlarndan dnmeleri iin nasl mhlet tanyorsa, bizler de sorumlulu-
umuz altndaki kiilerin hata ve kusurlarn tela edecek kadar kendilerine frsat
tanmal; hemen onlar cezalandrma yolunu sememeliyiz. Yanl yolda olanlara
piman olup bu hatadan dnmelerini temin edecek kadar mhlet vermeliyiz.
77
ALLAH, TVBELER KABUL EDER*

,,

-

_ . -

, .

,
_, . . .

| _

| .

. ., t

. .

| _, :

. .

| t

. t . .

| _, . t . .

. .,|
t.,

-

t . . .

|
Allah, mnafk erkeklere ve mnafk kadnlara, Allaha ortak koan
erkeklere ve Allaha ortak koan kadnlara azap etmek; mmin erkeklerin
ve mmin kadnlarn da tvbelerini kabul etmek iin insana emaneti
yklemitir. Allah ok balayandr, ok merhamet edendir. (Ahzb,
33/73)
Cenab- Hak, insan yaratlmlarn en ereisi ve en mkemmeli olarak yarat-
mtr. nsana akl gibi ok byk bir nimet ve g vererek, onu btn dier canlla-
ra stn ve hkim klmtr. Akl sayesinde insan; kendisinden ok daha gl olan
tabiat varlklarna hkmedebilmektedir. rnein ok byk gemiler ina ederek
denizlere hkmedebilmekte, ok byk uaklar ve uzay aralar yaparak gklere
hkim olabilmektedir. Barajlar yaparak azgn nehirlere gem vurmakta, onlar ime-
de, sulamada ve enerji retiminde kullanmakta, rzgrdan bile enerji elde ederek,
onu kendisine faydal hle getirebilmektedir. Bu kadar byk nimete sahip olan
insann sorumluluklar da byk olacaktr. te bundan dolay Allah, en byk so-
rumluluu da insana vermitir. Gklerin, yerin ve dalarn kaldramad emaneti
insan yklenmitir (Ahzb, 33/72).
nsana yklenen emanetin ne olduu konusunda, slam bilginleri tefsir kitapla-
rnda ok geni aklamalar yapmlardr. (Elmall Hamdi YAZIR, Hak Dini Kuran Dili, VI,
3934, stanbul, 1971; Kuran Yolu Trke Meal ve Tefsir, IV, 406, Ankara, 2006) Biz bu byk
emaneti, zet olarak yle ifade etmek istiyoruz: Tevhidi, yani yaratcmzn birlii-
ni kabul etmek ve baka insanlara da anlatmak, Allahn bize gnderdii Kuran-
* Mustafa KILI
78
Kerimde tebli edilen esaslar yaayarak, insan ilikilerimizde adaleti uygulamak ve
yaratlmlarn en stn olarak bize verilen kulluk grevlerimizi ifa etmek.
Metnini ve mealini okuduumuz ayet-i kerimede Rabbimiz; emanetin inanan-
inanmayan btn insanlara yklendiini haber vermitir. nanan ve kulluk grev-
lerini yerine getiren insanlarn, kul olarak ileyecekleri kusurlarn arkasndan yapa-
caklar tvbelerini kabul edeceini, bunlarn Allahn bandan ve merhametinden
de bol bol faydalanacaklarn ancak kendisine irk koanlarn ve mnafklk yapan-
larn ise hak ettikleri cezaya arptrlacaklarn bildirmitir.
Ayetin mminlerle ilgili olan tvbe blm zerinde biraz daha durmak istiyo-
ruz. Bilindii gibi insan hem gnah hem de sevap ileyebilecek ekilde yaratlmtr.
deal olan, bir Mslmann btn hayatnda hi gnaha bulamadan yaamasdr.
Ama ne yazk ki bunu hepimiz baaramyoruz. Hayatmzda hayrl ileri oka ile-
diimiz gibi, ara sra da gnaha bulatmz oluyor. te gnah olan bir davranta
bulununca yapacamz ilk i, yine Allaha ynelmek, yaptmz ktlkten dolay
af dilemek olmaldr.
Biz af dileme yoluna ynelir, yaptmz gnahtan piman olur, tvbe eder ve bir
daha ayn gnah ilememeye kesin karar verirsek, Rabbimiz de inallah tvbemizi
kabul eder ve bizim gnahmz affeder. nk Rabbimiz tvbe edip durumlarn
dzeltenlerin kurtulacan, kendisinin bizim tvbelerimizi kabul edeceini, tvbe-
leri ok kabul eden ve ok merhamet eden olduunu bize Kuran- Kerimde mjde-
lemitir (Bakara, 2/160; Mide, 5/39; Arf, 7/153). Ancak tvbe ettik diye gevemeyeceiz,
eski ktlklere ve zulmlere de dnmeyeceiz. nk Allah tvbeleri kabul edip
affedebildii gibi, kabul etmeyebilir ve cezay hak edenleri, zalim olduklarndan
dolay cezalandrabilir (l-i mrn, 3/128).
Allah katnda kabule ayan olan tvbenin lm gelmezden nce gereklemesi
gerekir. Yoksa kendisine lm gelip atnca te ben imdi tvbe ettim diyen kim-
seler ile kr olarak lenlerin tvbesi kabul olacak tvbelerden deildir. Bunlar iin
ahirette elem dolu bir azap hazrlanmtr (Nisa, 4/1718). Allah bizi inkrdan koru-
sun ve tvbeleri kabul edilmi olan, slih Mslman kullarndan eylesin.
79
ALLAHA MAN ETMEK
PEYGAMBERLER ARASINDA
AYRIM YAPMAMAYI GEREKTRR
*

,,

-

_ . -

, .

_ . .

, _ . .

., | .

. _ ,,

.,

.,

, | .

.t

:, _,

.

t.

.. .

. -

| , .

. .

,|

_ ,,

.,

.,

_ . .

:.
t.,

, . t,

. . _,

||
phesiz, Allah ve peygamberlerini inkr edenler, Allaha inanp
peygamberlerine inanmayarak ayrm yapmak isteyenler, (Peygamberlerin)
kimine inanrz, kimini inkr ederiz diyenler ve bylece bu ikisinin (imanla
kfrn) arasnda bir yol tutmak isteyenler var ya; ite onlar gerekten
kfirlerdir. Biz de kfirlere alaltc bir azap hazrlamzdr. (Nisa, 4/150-151)
Yce Allah, insanlk tarihi boyunca fert ve toplumlar din ve ahlaki deerler
konusunda aydnlatmak, emirlerini ve yasaklarn kullarna bildirmek zere ilah
vahiy yoluyla peygamberler grevlendirmitir. Bu nedenledir ki biz Mslmanlar,
Hz. demden Resl-i Ekreme kadar gelmi gemi btn peygamberlere ve on-
larn getirdikleri kitaplara inanrz. Hristiyanlar ve Yahudilerin de -vahye dayal,
ilh dinlerin mensuplar olduklar iin- byle davranmalar gerekirken Yahudiler
Hz. sy ve Hz. Muhammedi, Hristiyanlar da Hz. Muhammedi inkr etmiler,
bunlarn peygamber olduklarna ve getirdikleri kitaplarn da Allahtan geldiine
inanmamlardr. Bylece peygamberlerin bir ksmna inanrken dier ksmn inkr
ederek, iman bakmndan Allahn peygamberlerinin arasn ayrmlardr. Yukarda
okuduumuz ayet-i kerimede bu duruma iaret edilerek peygamberler arasnda ay-
* Yunus AKKAYA
80
rm yapmann bireyin inancn zedeleyecei ve kfre dmesine sebebiyet verecei
hakikati zerinde durulmutur.
Bakara suresinin 285. yetinde biz mminlere Allahn elilerine hibir ayrm
gzetmeden inanlmas gerektii vurgulanmtr: Allahn elisi ve mminler, Rabbin-
den ona indirilene iman ettiler. Her biri Allaha, meleklerine, kitaplarna, peygamberlerine
inandlar. Onun elileri arasnda ayrm yapmayz ve ittik, itaat ettik, balaman dile-
riz Rabbimiz, gidi sanadr dediler. Bu yet-i kerimede ifade edildii gibi Allaha inan-
m olmak; Allah tevhd etmek, gerekte, iman esaslarna bir btnlk dhilinde
inanlmasn gerektirir; yani Allaha, meleklere, kitaplara, peygamberlere ve peygam-
berlerin haber verdiklerine bir ayrm yapmadan kabul etmeyi ve itaati gerektirir.
Allaha iman, Allahn setii peygamberlere de hibir ayrm gzetmeden inanma-
y gerektirir. Peygamberler de bizim gibi insan olmakla beraber, onlar Allahn sekin
kullardr. nsan alp abalamakla, istemekle peygamber olamaz. Peygamberlik,
Allah vergisidir. Bu itibarla peygamberlerin arsna kulak vermemiz ayn zamanda
Allahn arsna kulak vermektir. Onlar insanl, kfrn karanlndan tevhidin
aydnlna armlardr. nsanlar kin, intikam, dmanlk, cehalet, tne, zulm ve
hakszlktan uzak durmaya, sevgi, bar, bilgi, adalet ve hakka armlardr.
Peygamberlere iman, peygamberler arasnda hibir ayrm yapmadan Hz. dem
ile balayp Hz. Muhammed (s.a.s) ile sona eren peygamberleri ve peygamberlik
kurumunu kabul etmeyi gerektirir. Zira ilahi vahye dayanan ilahi dinlerin hepsin-
de peygamberlik haktr; Allahn ilah vahiyle semi olduu btn peygamberler
Allahn elileridir, bunlarn getirdii ve tebli ettii iman ve inan esaslar ayndr.
Bu itibarla hak dinin ad slamdr; son peygamber Hz. Muhammedle birlikte slam
binas tamamlanmtr. Sevgili Peygamberimiz, Biz peygamberler ana-baba bir kar-
deler gibiyiz (Buhar, Enbiya, 48) buyurmu ve gzel bir tebih yaparak peygamber-
lere nispetle kendi durumunu Hz. dem ile balayan peygamberler binasnn eksik
kalan son tulas olarak nitelendirmitir (Buhar, Menakb, 18).
Bu itibarla artk yeni bir peygamber, yeni bir ilah kitap gelmeyecektir. man
esaslar ve ibadetin kime niin ve nasl yaplaca Hz. Muhammed ahsnda insan-
la bildirilmitir. Ona indirilen son ilah kelm Kuran- Kerimin ve aydnl-
nda insan aklnn yeni ihtiyalara cevap bulmakta yetkin ve yeterli olduu kabul
edilmitir. Yeter ki insan Allaha imanla birlikte Allahn elileri arasnda hibir ayrm
gzetmeden onlarn arsn anlayp, ihtilaf, ekime ve menfaat kavgasna dme-
den dnya ve ahiret saadetinin nasl temin edilebilecei konusunda akln kullana-
bilsin (Kuran Yolu Trke Meal ve Tefsiri, Diyanet leri Bakanl, c. I, s. 73).
81
ALLAHA ONUN EN GZEL SMLER LE
YAKARITA BULUNALIM*

,,

-

_ . -

, .

| . ., .t

: t .

-, .

t . .

|, _,

.

t ,

, . t

_ . . -

t . .

;

.
En gzel isimler Allahndr. Ona o gzel isimleriyle dua edin ve Onun
isimleri hakknda gerei arptanlar brakn. Onlar yaptklarnn cezasna
arptrlacaklardr. (Arf, 7/180)
Esm-i Hsn; yce Rabbimizin en gzel ve en mkemmel olan nitelikleri-
ne, zelliklerine dellet eden isimleri anlamna gelir. Bu anlamda gerek Kuran-
Kerimde ve gerekse hadis-i erierde Allaha nispet edilen yzlerce isim yer almak-
tadr. Esm-i Hsn deyimi geni anlamyla btn bu isimleri ve sfatlar iine al-
makla birlikte terim olarak daha ziyade Hz. Peygamber (s.a.s)in Allahn doksan
dokuz isminin bulunduunu, bunlar ezberleyip benimseyen kimselerin cennete gireceini
mjdeledii (Buhr, Daavt, 68, Tevhd, 12; Mslim, Zikir, 5,6) hadisinde zikredilen;
doksan dokuz ismi kapsad kabul edilmektedir. Ancak, Allaha nispet edilen 99
ismin bir bir sayld rivayetlerde ise birbirinden farkl isimler yer almaktadr. r-
nein; Tirmiz (Daavt, 83) ve bn Mcenin (Du, 10) rivayetlerinde doksan dokuz
ismin verildii listede birbirinden farkl isimler bulunmaktadr. Bu sebeple, baz
hadis bilginleri, zikredilen iki ayr rivayetteki listenin hadisin aslndan olmadn,
rvinin kiisel tespiti sonucu bu listeyi oluturduunu ileri srmlerdir. Ayrca, bu
rivayetlerde geen isimlerin bazlar Kuran- Kerimde bulunmasndan hareketle bn
Hacer el-Askaln, Kuran- Kerimdeki isimlerden yeni bir doksan dokuz esm-i
hsn listesi oluturmutur. (Bu listelerin tamam iin bk. Bekir Topalolu, Esm-i hsn
mad., DA, XI/404-418.)
* dris BOZKURT
82
Mealini vermi olduumuz yet-i kerimede; En gzel isimler Allahndr. u hlde
in san, bu isimlerle Allaha yakarta bulunmal, yalnz Allaha verilebilecek olan bu
gzel isimleri Ondan bakasna vermemeli, yani baka hibir eyi Ona denk tut-
mamaldr. Fakat insanlar arasnda bu isimler hakknda inkra sapanlar da maalesef
mevcuttur. yette; bu ekilde tavr sergileyen kiiler knanarak onlarn bu kt niyetli
tutumlarnn cezasn grecekleri uyarsnda bulunulmaktadr (Kuran Yolu, 2/497).
Cenab- Hakkn bu en gzel isimleri arasnda rahm, kerm, latf, raf, azz,
celil, melik gibi baz isimler vardr ki bunlarn gnmzde insanlara da sfat olarak
verildii grlmektedir. Bu itibarla bu isimlerin, insanlara iyi niyetli olarak veril-
mesi, ayetin uyarlarndan istisna tutulur. Ancak Zat- ilahiye has Allah, Rahman,
Hlik, Kudds, Rezzak, Muhy, Mmit, Malikl-Mlk, Zl-Celal-i vel-kram gibi
isimler Allahtan bakasna ad olarak konulamaz. Bu sebeple, bu gibi isimlerin bir
varla kullanlmas bana abd kelimesiyle birlikte mmkn olabilir.
O halde biz insanlar, Allahn bu gzel isimleriyle Rabbimize yalvarmal, Ona
yakarta bulunmalyz. Ona dua ederken, bir derdimizi, bir skntmz arz edip
Ondan yardm talep ederken bu isimlerle armal, bu gzel isimlerle Ona iltica
etmeliyiz. Yni Ona hangi konuda dua edeceksek o konuyla alkal ismini dile ge-
tirerek dua etmeliyiz. Eer Rabbimizden isteyeceimiz ey, kusurlarmzn aff ise o
zaman ya Rahmn! ya Rahm! Bizi affet, bizi bala diye; eer konu ayplarmzn
ve kusurlarmzn rtlmesi ise, ya affar! ya Settar! diye, eer konu rzk ise ya
Rezzak! diye, eer ifa konusu ise ya a! diye, eer bir tehlikeden korunma ko-
nusu ise ya Hafz! gibi isimlerle Ona dua etmeli ve Onu imdadmza armalyz.
Bu konuda etkin ve yetkin olann sadece O olduuna iman edip isimleri konusun-
da, gklerde ve yeryznde asla kendisine benzerlerin olmadna iman etmeliyiz.
Yalnz Allaha has olan bu gzel isimleri Ondan bakasna asla vermemeli, baka
hibir eyi Ona denk tutmamalyz.
Esma-i Hsnda bulunan btn gzel isimler arasnda ALLAH lafz- celalinin
ise ok zel ve dier isimleri de bnyesinde barndran en kapsaml olmas nedeniy-
le ALLAH isminin dier isimler arasnda mstesna bir yeri bulunmaktadr. te bu
nedenle yce Allahn isimlerinden bizim talebimiz olan ifade edeni hatrlayamad-
mz zaman da ALLAH ismiyle dua edebiliriz.
83
ALLAHA KRETMEK GEREKR*

,,

-

_ . -

, .

|
.

: ..

t . .| _ .

; ,

:. .

_ .

:.

.

.|

, ,, | .

| . .. ,. .

: t .

, ,

. .,

: .

. ,

, _

,.

Eer inkr ederseniz phesiz ki Allah sizin iman etmenize muhta

deildir. Ama kullarnn inkr etmesine raz olmaz. Eer krederseniz
sizin iin buna raz olur. Hibir gnahkr baka bir gnahkrn ykn
yklenmez. Sonra dnnz ancak Rabbinizedir. O da size yaptklarnz
haber verir. nk O gslerin gzn (kalplerde olan) hakkyla bilir.
(Zmer, 39/7)
Allaha kretmek deyince anlamamz gereken ey; Allahn bize verdii nimet-
lere kar Onu dilimizle vmek, kalbimize Onun sevgisini yerletirmek ve Ona
boyun eerek emirlerini yerine getirmektir.
Allaha kretmenin neminin Kuran- Kerimde birok yette vurgulanmasnn
sebebi, onun, iman ve tevhidin en nemli gstergesi olmasndan dolaydr. Yani
Allaha kretmek Ona inandmz, gvendiimizi ve emirlerine itaat ettiimizi
gstermektedir. Bu nedenle eytan; azdrp-saptraca kullarn, Allaha krden
uzak kalacaklarn sylemitir (Arf, 7/16-17).
Her hususta olduu gibi Allaha kretme konusunda da Peygamberimiz Hz.
Muhammed (s.a.s), biz mminler iin en gzel rnek olmutur. Hz. Aie (r.anha),
kendisine; Ey Allahn Peygamberi! Allah, ilenmi ve ilenmesi muhtemel gnah-
larn balamtr. badet iin neden bu kadar yoruluyorsun? deyince, Peygam-
berimiz; -Ey Aie! Ben kreden bir kul olmayaym m? diye cevap vermitir. (Buhr,
Teheccd, 16; Tefsir, Fetih, 1; Rikak, 20)
nsan, Allah Telnn yaratt varlklarn iinde en sekin olandr. Mevlamz
insan en gzel srette yaratm (Tin, 95/4), akl gibi stn yeteneklerle donatmtr.
* Dr. Zafer KO
84
Yer ve gkleri ve bunlarda olan her eyi bize hizmet iin var etmi ve saylamayacak
kadar nimetler bahetmitir (brahim, 14/34). Allah, bizi baka hibir varla bahet-
medii halifelik grevi vererek yceltmitir (Fatr, 35/39). Allahn verdii tm bu ni-
metler, insann dier varlklardan stn olduunu gstermektedir.
Allaha kretmemize sebep olan bu nimetler nelerdir diye dnrsek, unlar
grmemiz mmkndr:
-Allah insana gz, kulak, kalp ve duyu organlar vermitir (Nahl, 16/78).
-Peygamberler ve kitaplar gndererek bizlere mutluluk yolunu gstermitir (Ba-
kara, 2/151).
-Saysz denecek kadar eitli gdalar, beslenme ve barnma imknlarn insann
hizmetine sunmutur (Yasin, 36/34-35, 71-73).
-Yce Allah, din emirlerde kolaylk prensibini koymu, g yetiremeyeceimiz
emirlerle bizi sorumlu tutmamtr (Bakara, 2/185, 286).
-Tvbe etme, balanma kaplarn bizim iin ardna kadar amtr.
Bu kadar snrsz nimetlere kar elbette Allaha kretmemiz gerekir. unu unut-
mayalm ki, krn faydas dnya ve ahirette Allaha deil; yine kendimize dne-
cektir. Zira krettike nimetler artacaktr. Allahn kredilmeye ihtiyac yoktur.
Nitekim Rabbimiz; Kim krederse ancak kendisi iin kretmi olur. Kim de nankrlk
ederse (bilsin ki) Rabbim her bakmdan snrsz zengindir, cmerttir (Neml, 27/40) buyur-
maktadr.
nsan, her zaman nimetlere kavuamayabilir. Kimi zaman da bela ve skntlara
maruz kalabilir. Her iki durumda da insan krederek ve sabrederek Allahn rzas-
n kazanabilir. Hz. Peygamber; Mminin ii tuhaftr, her ii hayrdr. Bu, yalnz mmine
zg bir eydir. Sevindirici bir ile karlasa kreder, o i kendisi hakknda hayrl olur.
zc bir ile karlasa sabreder, kendisi iin hayrl olur. (Mslim, Zhd, 64) buyura-
rak Mslmanlara sabr ve kr tavsiye etmitir.
kr, sadece Allaha m yaplr diye bir soru aklmza gelebilir. Allahtan baka
elbette kretmemiz gerekenlerin banda, bizim dnyaya gelmemize vesile olan
anne-babalarmz gelmektedir. Rabbimiz, anne-babalarmza teekkr etmemizi,
kendisine krettikten hemen sonra emretmitir ki, bu durum anne-babaya kret-
menin ne kadar nemli olduunu gsterir (Lokman, 31/14). Sevgili Peygamberimizin,
anne-babalarmza kar son derece saygl ve hrmetli davranmamz istedii tavsi-
yelerini bilmeyenimiz var m?
Hatta tm insanlara kar bu teekkr esirgemememiz gerektiini Peygamberi-
miz bizlerden istemitir:
nsanlara teekkrde bulunmayan Allaha da kretmez. (Tirmiz, Birr, 35)
85
ALLAHA VERDMZ
AHD BOZMAYALIM*

,,

-

_ . -

, .

,
_,

.

t .

|

;

.., t .

_ . .

. _ .

, _ .

, ,

t .

| ., _ .

t ., .

. .,

. , .

,
Rabbinden sana indirilenin gerek olduunu bilen kimse, (inkr eden) kr
kimse gibi olur mu? (Fakat bunu) ancak akl sahipleri anlar. Onlar, Allahn
ahdini yerine getirenler ve verdikleri sz bozmayanlardr. (Rad, 13/19-20)
Bu ayetlerde iki farkl insan tipi ile karlayoruz. Bunlardan birincisi, Allahn
indirdii hakikatlerin farknda olan ve Onun indirdii her eyin Gerek olduunu
bilen, dieri de bu gerekleri grmemek iin gzn ve gnln kapatan ve bylece
Hakka kar duyarsz kalan kiidir. Rabbimizden bizlere Rahmet olarak indirilen
Kurann Hakk olduunu anlamamak, bilmemek kr olmakla edeer tutul-
mutur. Fakat bu, gzn deil; idrakin, kavrayn veya anlamann kayna olan
kalbin krldr. Fiziksel olarak am olan birisi nasl ki yolda yrrken her an bir
ukura debilme, bir engele taklabilme tehlikesiyle kar karya ise, Kurana kar
duyarsz yaayanlar da hem bu dnyada hem de ahirette byk tehlikelerle kar
karyadr. Bizler Kurann Hak kitap olduunu benimsediimize gre bu gruba gir-
miyoruz. Ancak 20. ayet, Kurann Allahtan indirilen Hak bir kitap olduu inancn
tayanlar tanmlarken bizlere ok nemli olan din-ahlak bir sorumluluumuzu
hatrlatmaktadr. Bu da Allaha verdiimiz szn gereini yapp, Onunla yapm
olduumuz ballk szlemesini bozmamaktr. Rabbimizin, demoullarna Ben
sizin Rabbiniz deil miyim? sorusuna karlk onlarn evet, biz buna ahit olduk (kl-
bel) eklinde cevap verdii bu szleme (msak) (Arf, 7/172), aslnda Allahn var-
l ve Onun ilhl krinin yaratltan vicdanlarmza yerletirildiini sembolik
olarak anlatmaktadr. Yani bizler doduumuzda Allahn varl krini kabul et-
* Mahmut DEMR
86
meye son derece msait bir ruh yapsna sahip olmu oluyoruz. Sahip olduumuz
akl nedeniyle de iimizdeki bu inan sorumlulua dnyor. te Ahid doamzda
mevcut olan bu inancmzdan kaynaklanan birtakm grev ve sorumluluklarmz
ifade etmektedir. Bunlar ksaca Allahn tavsiyeleri, emirleri ve yasaklar olarak izah
edebiliriz. Esasen var oluumuzun temelinde msak ve ahid kavramlar yatmaktadr.
Zira her peygamber aslnda Allahn insanoluyla kl-belda yapt szlemeyi ve
Allahn ahdini yani emir ve yasaklarn yeniden hatrlatmaktadr.
u halde Kurann Allahn bir rahmeti olarak indirildiinin bilincinde olan biz-
ler son derece nemli bir ykmllkle kar karyayz. O da Allahn ahdinin ge-
rei ne ise onu yapmaktr. Dier bir ifade ile emirlerini, tavsiyelerini yerine getirmek
ve yasaklarndan kanmak. Bu bizzat kendimizin verdii bir szdr. Aksi halde
var oluumuzun gerekesine ihanet etmi oluruz. Ahde vefa dendii zaman nce-
likle Allaha verdiimiz sz akla gelmelidir. nk Allahn ahdine vefa olmadka
insanlara verdiimiz szlere vefadan bahsedemeyiz. Kald ki insanlarla yaptmz
szlemelerin gereini yapmamz emreden yine Allahtr (Mide, 5/1). Daha ak bir
ifadeyle syleyecek olursak toplumumuza ve evremize kar olan sorumluluklar-
mz Allaha kar sorumluluklarmzdan bamsz deildir.
Yce Rabbimiz, ahdini yerine getirdiimiz takdirde O da bize verdii (cennet)
ahdini yerine getireceini sylemektedir (Bakara, 2/40). Aksi halde bozgunculardan
saylacamz (Bakara 2/27) ve ahirette de hibir nasibimizin olmayacan bildirmek-
tedir (l-i mrn, 3/77). Bu duruma dmememiz iin Rabbimizle yaptmz bir sz-
lemenin taraf olduumuzu unutmamal, bu bilinle stlendiimiz din-ahlak y-
kmllklerimizin farknda olmalyz. Netice olarak Allahn ahdinin, Ona kulluk
dhil, hayatmzn her tarafn kuatan ok geni bir sorumluluk alan dourduunu
bir an bile aklmzdan karmamalyz.
87
ALLAHI OKA ZKRETMELYZ*

,,

-

_ . -

, .

,
,

:,

| . _

| .,

.

| .

,

.

:, -

. .

, .

. .

_,

.

| t ,

t,
t.,

- _, . . .

|t

.| _

t .

L| _ . ,

: -

-,| .

| .
Ey iman edenler! Allah oka zikredin. Onu sabah akam tespih edin. O,
sizi karanlktan aydnla karmak iin size merhamet eden; melekleri de
sizin iin balanma dileyendir. Allah mminlere ok merhamet edendir.
(Ahzb, 33/41-43)
Metnini ve mealini okuduumuz bu yet-i kermede Rabbimiz, biz iman eden-
lere kendisini oka anmamz, sabah akam onu tespih etmemizi emretmektedir.
Bizler Rabbimizin bu emrini severek ve isteyerek yerine getirmeliyiz. nk sa-
hip olduumuz btn nimetler Allahtan gelmektedir. Ayrca Allah, gnderdii ilahi
emirler vastasyla bizi karanlktan aydnla karm, bize doru yolu gstermitir.
Btn bunlara ramen yine de bizler zaman zaman kabahat ileyerek kulluk vazife-
mizi tam olarak yerine getiremeyiz. Bu durumda bile O bize merhamet eder ve bizi
balar. nk O, mminlere kar ok merhametlidir. Ayrca srekli olarak Onun
emrine itaat eden melekleri de, Onun emrine uyarak bizim balanmamz Ondan
niyaz ederler.
Sabah akam tespih etmeyi ekilde anlayabiliriz. Birincisi; namaz vakti ola-
rak sabah ve akam namazlarnn vakitleridir. Yani bu iki namaz vaktinin nemine
vurgu yaplmtr. Bu namazlara dikkat etmemiz gerektii aklanmtr. kincisi;
zaman olarak sabah ve akam vakitleridir. Bu vakitler genellikle insanlarn uykuda
olabilecekleri saatlerdir. Bu saatlerde uyank olmaya ve bu zamanlarn bir ksmn
Allah zikir ile geirmeye iaret edilmitir. ncs ise gnn btn vakitleridir.
Trkemizde gece-gndz, sabah-akam, olur-olmaz zamanda gibi tabirler,
btn gn anlatmak iin kullanlr. Buna benzer tabirler Arapada da bulunmak-
* Mustafa KILI
88
tadr (Elmall Hamdi Yazr, Hak Dini Kuran Dili, stanbul, 1971, 6/3910). Bu duruma gre;
yatamza yatmadan nce, yatamzdan kalknca, bir iimize balarken, o iimizi
yapmaya devam ederken, iimizi bitirince, gnn belirli zamanlarnda Allah anaca-
z, Bismillah, elhamdlillah, L ilhe illallh, Allahu ekber, y Allah, sbhnallah
vb. zikirlerle; u iei Allah ne gzel yaratm, bu kinatn dzeni ne kadar m-
kemmel, bu yamuru Allah nasl yadryor, bu ii yapacam ama Allahn rzasna
aykr bir ekilde yapmamaya dikkat edeyim gibi duygu ve dncelerle hareket
etmek de, btn gn Allah zikretmek anlamna gelir.
Rabbimiz yce kitabmzn baka baz ayetlerinde de; biz onu anarsak onun da
bizi anacan haber vermekte (Bakara, 2/152) ve iimizden yalvararak, Ondan kor-
karak yksek olmayan bir sesle sabah akam zikretmemizi (Arf, 7/205), btn ben-
liimizle ona ynelerek adn anmamz (Mzzemmil, 73/8-9) emretmektedir. Ayrca
gklerin ve yerin yaratlnda, gece ile gndzn birbiri ardnca gelip gidiinde,
bizim gibi akl sahipleri iin ibretler olduunu, ayaktayken, otururken ve yan yatar-
ken bile Allah dnp anmamz, gklerin ve yerin yaratl zerinde dnme-
mizi ve Rabbimiz! Bunu bo yere yaratmadn, seni eksikliklerden uzak tutarz. Bizi ate
azabndan koru (l-i mrn, 3/190-191) dememiz gerektiini bize haber vermektedir.
Sevgili Peygamberimiz (s.a.s) de bir hadis-i erierinde yle buyurmulardr:
Azz ve cell olan Allah yle buyuruyor: Kulum kendi hakknda benim nasl h-
km vereceimi zannederse, ben yle hkm veririm. Kulum beni anarken ben muhakkak
onun yannda olurum. Eer o beni gnlnde gizlice zikrederse, ben de onu nefsimde gizlice
zikrederim. Eer o beni bir cemaat iinde zikrederse, ben de onu daha hayrl bir cemaat
iinde zikrederim. Kulum bana bir kar yaklarsa, ben ona bir arn yaklarm. Kulum
bana bir arn yaklarsa, ben ona bir kula yaklarm. O bana yryerek gelirse, ben ona
koarak varrm (Mslim, Zikir Dua Tevbe ve stifar, 48/1, III/2061).
Bu hadis-i erifte bir benzetme yapldn elbette fark ediyoruz. Allahn bizim
yanmzda olmas, bizi zikretmesi, bize yaklamas, bize koarak gelmesi, Onun kul-
larna ok yakn olduu, yaptklarn bildii ve dualarna icabet ettii anlamna gelir.
Biz Rabbimize kalpten inanacaz, Onu dilimizle ve kalbimizle zikredeceiz,
her iimizi yaparken Onun bu konuda bize neleri emrettiini, neleri yasakladn
dneceiz ve ona gre davranacaz. Onun rahmetine ve merhametine gvenece-
iz, O bizi affedecek, cennetleriyle ve nimetleriyle dllendirecek diye gzel zanda
bulunacaz. Yce Rabbimiz de bizim bu gzel zannmz deerlendirecek ve bizi
cennetleriyle ve nimetleriyle dllendirecektir. Bizi balamaya muktedir olan Rab-
bimizin cezalandrmaya da gcnn yettiini hesaba katarak korku ile mit arasn-
da olacaz. Zaten bize yakan da, korku ile mit arasnda olmaktr.
89
ALLAHI GRYORMUASINA
KULLUK ETMENN MKFATI*

,,

-

_ . -

, .

-, , .

; ,

, ,

| .

. . .

_

. - . .

. , - ,

| .

_ . _

|,
Hayr, yle deil! Kim ihsan derecesine ykselerek zn Allaha teslim
ederse, onun mkfat Rabbinin katndadr. Artk onlara korku yoktur, onlar
zlmeyeceklerdir. (Bakara, 2/112)
hsan, Allah grr gibi, kulluk etmektir. Zaten iin z de kulluu bu duygu
ile yerine getirebilmektir. hsan kelime anlamnda olduu gibi, hem iyilik yapmak,
hem de yapt ii Allahn kendini grdnn bilinciyle en iyi ekilde yapmaktr.
Cebrail (a.s) Peygamberimiz (s.a.s)e ihsan bu ekilde tarif etmitir. En genel an-
lamyla ihsan, iyi niyet ve ihlsla, btn ilerin en hayrlsn ve en gzelini en iyi
ekilde yapma anlamnda kullanlr.
Rabbini gryormuasna samimi ve iten kulluk eden bir kimse, kulluun zir-
vesindedir. Byle bir kimse btn gnlyle Rabbine ynelmi, zn Rabbine tes-
lim etmi ve dinin zn kavramtr. yleyse bu kvamndan dolay ona dnyada
da, ldkten sonra da korku yoktur. Onun mkfat Rabbinin katndadr.
Nerede olsanz, O sizinle beraberdir (Hadd, 57/4) yeti gerei mmin, yapt her
iin Allah tarafndan grld dncesi ve bilinciyle hareket etmelidir. Rabbi-
mizin bizi her an grd dncesini iselletirerek ruhumuza nakedersek, iba-
detlerimizde ve yaptmz ilerde Rabbimiz bizi, her vesile ile en iyi ekilde yapma
bilincine ynlendirir.
Pek ok ayet yaptmz iin ok kk bir ey dahi olsa karlnn olacan
bizlere haber vermektedir. Hatta ldkten sonraki hesapta hibir eyin eksik bra-
klmadan en ince ayrntsna kadar ortaya konduu ayetlerde ifade edilmitir. y-
leyse insan yapt her eyin hesabn verecei iin vaktini Rabbinin honutluunu
* Dr. Fatih YCEL
90
kazandracak, kendine, ailesine ve toplumuna faydal amellerle ve ibadetlerle geir-
melidir. Bunlar yaparken de en iyi ekilde yapmaldr. nk Allah gryor gibi
Allaha kulluk etmek, bu gzel tablonun olumasn gerektirir. Aksi takdirde hayat,
kymeti bilinmeden geirilmi dakikalara, saatlere ve yllara dnr.
Anlamn verdiimiz ayette Allah gryormu gibi ibadet etmenin, ibadeti
en iyi ve en gzel ekilde yapma mnasna geldii anlalmaktadr. badetin z
sadece Allah iin yapmaktr. Bu konuda baka bir unsurun devreye girmesi sami-
miyetsizlii ifade eder. yleyse ihsan makamnda kulluk eden kimse, ibadetlerini
sadece Allah honut etmek iin ve en iyi ekilde yapan kimsedir. Bir ii Allah iin
yapmak, samimiyet ve ihls da beraberinde getirir. Rabbimiz Allah ancak kendisine
kar gelmekten saknanlardan (muttakilerden) kabul eder (Mide, 5/27) ve Sizin ancak
takvanz Ona ular (Hac, 22/37) derken takvann zn yine samimiyet ve itenlikle
Allaha kulluk oluturur. yleyse her eyin ba samimiyettir. Hem ihsnn, hem
takvnn ba da ihlastr.
badetlerimizi ihlas ve samimiyetle yerine getirdiimizde Allah gryormu gibi
kulluk etme seviyesine gelmi oluruz. Bu da bir mmin olarak hepimizin ulamay
arzu ettii seviye olmaldr. Hayatmz deerlendirebilmek iin ihsan seviyesinde
kulluk etmemiz arttr. hsan iin de ihlas ve samimiyet olmazsa olmaz iki duygu-
dur. Mminn suresinin ilk ayetleri ihsann grntye yansyan eklini haber
veriyor:
Mminler gerekten kurtulua ermilerdir. Onlar ki, namazlarnda derin sayg (huu)
iindedirler (Mminn, 23/1-2). yet-i kerimedeki huu kelimesi genellikle derin
sayg olarak anlalmtr. Derin sayg ise ancak samimi bir gnlle ve Allahn ken-
dini her an grd bilinci ile hareket edebilmekle mmkn olabilir.
91
ALLAHI ZKRDEN ALIKOYAN EYLER*

,,

-

_ . -

, .

,
, .

,|

_ .

., _ .

_ . ,

:

;

; ,

| .

|.

; . .

_,

.

| t ,

t,

.t -

|
Ey iman edenler! Mallarnz ve evlatlarnz sizi, Allah zikretmekten
alkoymasn. Her kim bunu yaparsa, ite onlar ziyana urayanlarn ta
kendileridir. (Mnafikun, 63/9)
Yce Allah, mallarmzn ve ocuklarmzn, Allah zikretmekten bizi alkoyma-
mas gerektiini emretmektedir. Ancak bu ayetin daha kolay anlalmas iin nce-
likle zikirden maksat nedir? sorusunun cevabn bulmamz gerekir.
Allah zikretmek demek yce Allah tekbir, tehlil, tesbh, tahmd cmleleriyle
anmaktr. Allah zikretmek, Onun yceliini dile getirmek ve manevi olgunlua
ulamak amacyla yaplr.
Zikir kelimesi trevleriyle birlikte, Kuranda yze yakn yerde gemektedir.
Ayetlerde Allah zikir emredilmi (Bakara, 2/152), Allah zikreden mminlerden v-
gyle sz edilmi ve kendilerine maret ve byk mkfatlar verilecei mjdelen-
mitir. (Ahzb, 33/35).
Hz. Peygamber de zikrin en faziletlisinin L ilhe illallh olduunu (bn Mce, Edeb,
25) syleyerek tevhid kelimesi ile zikirde bulunmann nemine dikkat ekmitir.
Zikir genellikle dil, kalp ve beden ile yaplr. Dil ile zikir, Allah gzel isimleriy-
le anmak, Ona hamdetmek, tesbihte bulunmak, dua etmek ve Kuran okumaktr.
Beden ile zikir, btn organlarn Allahn emirlerine uymas ve yasaklarndan ka-
nmas ile olur. Kalp ile zikre gelince dilimiz ve bedenimizle yaplan sz, il ve
davranlarmzda can gnlden Ona teslim olmaktr (Dini Kavramlar Szl, s.715).
slamn dnya ve ahiret dengesine verdii nemden dolay bilimden sanata, yne-
timden eitime ksacas hayatmzn her sahasnda yaptmz icraatlarda Masivay
* Dr. Hamdi TEKEL
92
(Allahtan gayr her eyi) zihnimizden atarak Allaha yaklama ve Ona ynelmi
olma hlimizdir.
Kuranda yce Allah mminlerin vasarndan bahsederken, Onlar ayaktayken,
otururken ve yanlar zerine yatarken Allah anarlar. Gklerin ve yerin yaratl
zerinde dnrler. Rabbimiz, btn bunlar bo yere yaratmadn, seni eksiklik-
lerden uzak tutarz. Bizi ate azabndan koru (l-i mran, 3/191) diyerek Allah her
hlimizde zikredebileceimizi haber vermektedir.
Yce Yaratcnn bizlere bahettii akl, irade ve dnme gibi nimetler sayesinde
Allah ve Onun muazzam eserini tanyan bir insan Onu nasl zikretmek istemez?
nsann, kendini ve bu muazzam kinat yaratan bilip, ona delalet eden nizam ve
tablolar grp bunun karsnda onu unutmas, zikretmemesi dnlemez. y-
leyse insan Allah Tealay zikretmekten ve Ona ibadet etmekten alkoyan balca se-
bepler arasnda dnya ve dnya malna, e ve ocuklarmza kar ar dknl
sayabiliriz. Zira dnya mal ile e ve ocuklar insanlar iin bir imtihan vesilesidir. Bu
imtihanda mal ve evlad ihmal etmemiz doru deildir. Ancak, onlara gereken nem
ve deeri verdikten sonra mal ve evladn bizi Allah zikir ve ibadetten alkoymamas
gerekir. nk yce Allah dnya hayatnda baz eylerin insanlara ssl gsterildi-
ini (l-i mran, 3/14) bildirirken; dnyadan da nasibimizi unutmamamz gerektiini
(Kasas, 28/77) emretmitir. Bu emir sadece insanlar iin deil yerde ve gkte olan
btn varlklar iin geerlidir. Zira yerde ve gkte olan btn varlklar kendi lisan-
laryla Allah tespih eder (Har, 59/24; Cuma, 62/1; Teabn, 64/1). Ancak, bizler onlarn
tespihlerini anlayamayz (sr, 17/44).
Mnakun suresi 63/9.ayetin devamnda mal ve evlat sevgisinde ar giderek
Allah zikretmekten kendilerini alkoyanlar hakknda, Bunu yapanlar mutlaka hs-
rana uramlardr. Her birinize lm gelip: Rabbim! Ne olur bana biraz daha sre tan-
san da gnll yardmlarda bulunsam ve iyi kiilerden olsam diye yalvarmadan nce size
verdiimiz rzklardan bakalar iin de harcaynz. Allah eceli gelince hi kimsenin l-
mn ertelemez. Allah yapp ettiklerinizden tamamen haberdardr. buyurulmaktadr.
Kuranda, dnyaya ar dknlk gstermemizin tehlikelerine ve dnya haya-
tmzn varlk sebebi olan snavn gerei olarak da insana baz eylerin czip gste-
rildiine sk sk deinilir. Bu durumdan anlamamz gereken mesaj, ailemizle ilgilen-
mememiz, kazan getiren ilerde almamamz deil; insann doasnn bir gerei
olarak zaten gsterilmekte olan bu ilgi ve meguliyetin, hayatn gerek anlamn
unutturacak ve Allaha kul olma bilincini yitirmeye yol aacak bir sapmaya yol a-
mamasdr (Kuran Yolu, V/291).
te bu nedenle dnya ve ahiret dengesini gz nnde bulunduralm, mal ve
evlat konusunda Allah zikirden alkoyacak eyler konusunda duyarl olalm. Zira
Ona ibadet ve hakkyla kulluk yapmamz balamnda Peygamber Efendimizin de
pek ok tavsiyeleri vardr.
93
ALLAHI ZKREDELM K
HUZUR BULALIM*

,,

-

_ . -

, .

_ .

L.

, , ,,

_ .

L. . .

_,

.

Onlar, inananlar ve kalpleri Allah anmakla huzura kavuanlardr. Biliniz

ki, kalpler ancak Allah anmakla huzur bulur. (Rad, 13/28)
nsan olarak bizleri derinden etkileyen en ac duygulardan biri yalnzlktr. Yal-
nzlk biyolojik olarak tek bana kalmlk deildir. ou zaman kalabalklar ara-
snda da kendimizi yalnz hissettiimiz anlar olmutur. Bunun dnda rzk tela
gibi ruhsal bunalma girmemize yol aan veya bizi huzursuz eden baka sebepler de
vardr. Kayna ne olursa olsun madd skntlar, kalbinde manev bir boluk olanlar
iin telasi mmkn olmayan felaketlere yol aar. Bu skntlara gs gerebilmenin
tek bir yolu vardr. O da kalbimizi manen doyuma ulatrmaktr. Ele aldmz yet,
bu doyuma nasl ulaabileceimizi retiyor bizlere: Allah zikrederek.
nananlar olarak zor zamanlarmzda Hakk hatrmza getirip Onun gcn
hissetmek bize bir gven verir. Bu durumda yalnzlk duygusunu yendiimiz gibi,
krizden kurtulan ruhumuz ferahlar ve bir sknet kaplar yreimizi. nk O di-
lemedike, bamza kt bir ey gelmeyeceini biliriz. u halde, Onun varln
hissetmemizin yolu zikirdir.
Zikir, ksaca Allah anmak, hatrlamaktr. Ancak Allah sadece darda kaldmz
zaman hatrlamamz doru deildir. Madd ve manev hibir tasamzn olmad
durumlarda da Rabbimizin nimetlerini anarak (zikrederek) Ona kar kran vazi-
femizi yerine getiririz. imdi bu noktada cevaplamamz gereken soru udur: Nasl
zikredeceiz? Zikrin, Allah hatrlamann yolu nedir?
Zikir faaliyetimizi hem bedenle hem de dille yaparz. Bu bakmdan her gn
be vakit kldmz namaz da bir zikirdir. Beni anmak iin namaz kl (Th, 20/14)
* Mahmut DEMR
94
buyuran Allah, namazn temel gayesinin zikir yani Allah hatrlamak olduunu
aka bildirmitir. nsanla Allahn varln ve gnderdii hakikatleri hatrlatt
iin Zikir adn da alan Kutsal Kitabmz (Enbiya, 21/50; Hicr 15/9; Tekvr, 81/27) her
okuduumuzda da bu vazifeyi yerine getirmi oluruz. Bunun dnda istediimiz
zaman, sabah akam (nsan, 76/25) ayakta iken, otururken, yan yatarken (l-i mran,
3/191) Allah anabiliriz. Bu gibi durumlarda da zikrin en faziletlisi L ilhe illallah
cmlesidir (bn Mce, Edeb, 55) hadisinin ifade ettii gibi iimizden tevhid keli-
mesini okumamz gzel bir zikir olacaktr. Bunlarn dnda Sbhanallah (Tesbh),
Elhamdlillah (Tahmid), Allahu ekber (Tekbir) gibi Rabbimizin varln, gcn ve
bykln hatrlatan cmleleri de frsat bulduka tekrarlayp zerinde tefekkr
ettiimizde bu vazifeyi dilimizle de yerine getirmi oluruz. Bunlar ihmal etmedii-
miz zaman gndelik yaamn yol at skntlardan, streslerden uzaklar, huzur
buluruz. Zira Allah zikretmenin niha hede de huzurdur. Bu yle bir huzurdur
ki, onun etkisi, kul ile evresi arasndaki ilikilere de sirayet eder. yle ki; Yarat-
cy andka Ona daha fazla yaklam oluruz. Bu yaknlk arttka Onunla adeta
dost oluruz. Bu dostluk neticesinde evremizdeki canl cansz tm varlklara hatta
kinata kar sevgi dolu bir kalple bakmaya balarz. Kinatn sahibi yce Mevlmz
(dostumuz) olduuna gre, Onun eseri olan her ey de bize sevimli gelir. te kalbin
doyuma, huzura ulat nokta burasdr. Sevginin olmad yerde huzurdan, huzu-
run olmad yerde de sevgiden bahsedilebilir mi?
Son olarak u hususa da deinmekte yarar var: Yce Rabbimizi hakkyla anma-
mz iin, her eyden nce Onu anmaktan alkoyan engelleri ortadan kaldrmalyz.
Allah, evlatlarmzn ve mallarmzn Onu anmaktan alkoymamas konusunda biz
inananlar uyarmaktadr (Mnkn, 63/9). Ayn ekilde iki ve kumar gibi toplumsal
zararlar saylamayacak kadar ok olan alkanlklarn da esasen inananlar Allah
anmaktan alkoyduuna da iaret etmektedir (Mide, 5/91).
u halde can ve rzk endiesinin, Allah zikretmemize engel olacak boyutlara
ulamasna izin vermemeli, bunun yannda bizlere Rahmnn nimetlerini unuttu-
ran her trl kt alkanlklardan ve ortamlardan da uzak durmalyz.
95
ALLAHIN BAI VE MKFATINI
KAZANACAK OLANLAR*

,,

-

_ . -

, .

,
_,

t

.| t..t

| _, ..t

| t . . .

| _, . . .

| t . | . .

| _, . | . .

_,

. .. .

| t .

.t -

| _, .

.t -

,t

.| _,

,t

.| t

t

.|

. _,

.| t

L t -

| , , -

_, L t -

| t .

t

.| _, .

t

.| t

. .. .

|
t., L . -

. x . , ,

. .

.| , .

:
phesiz Mslman erkeklerle Mslman kadnlar, mmin erkeklerle
mmin kadnlar, itaatkr erkeklerle itaatkr kadnlar, doru erkeklerle doru
kadnlar, sabreden erkeklerle sabreden kadnlar, Allaha derinden sayg
duyan erkeklerle, Allaha derinden sayg duyan kadnlar, sadaka veren
erkeklerle sadaka veren kadnlar, oru tutan erkeklerle oru tutan kadnlar,
namuslarn koruyan erkeklerle namuslarn koruyan kadnlar, Allah oka
anan erkeklerle oka anan kadnlar var ya, ite onlar iin Allah balanma
ve byk bir mkfat hazrlamtr. (Ahzb, 33/35)
slam dinini kabul eden, kendisini yalnz Allaha teslim eden, yalnz Ona kul olan ve
yalnz Ona ibadet eden insana Mslman deriz. Hz. Peygamberin Allahtan vahiy yoluyla
alp insanlara tebli ettii eylere inanan kiiye ise mmin deriz. Daha geni ifadeyle, m-
min; Allahn varlna ve birliine, meleklerine, kitaplarna, peygamberlerine, hiret g-
nne, kaza ve kadere, yani hayr ve errin Allah tarafndan yaratldna ve lmden sonra
dirilmenin gerek olduuna inanan insandr.
Bazen bu iki kelime e anlaml olarak da kullanlmakta, mmin ve Mslman ayn an-
lama gelmektedir. Bazen de Mslman kelimesi; dinini ok iyi bir ekilde yaayan, Allaha
candan teslim olan, ona samimiyetle balanan insan iin kullanlmaktadr.
Yukarda mealini verdiimiz ayette; Mslmanlar ve mminler zikredildikten sonra, on-
* Mustafa KILI
96
lardan itaatkr olanlar anlmtr. Bizim; Allahn ve Peygamberin emirlerine kar isyankar
olmayp, itaatkr olmamz gerektiine vurgu yaplmtr. Birlikte yaayan insanlarn arasn-
da nizam ve intizam olmazsa anari ve kargaa olur. Bozuk dzenin ise sonuta herkese
zarar dokunur. Bundan dolay biz, dinimizin emirlerine ve yasaklarna zenle itaat ederek
huzur ve mutluluk iinde yaarz.
Szleriyle doru olduklarn ikrar ettikleri halde; ilerinde, davranlarnda, al-veri-
lerinde, komuluk ilikilerinde doruluu yaayamayan toplumlar, rahat yz grmezler.
Bundan dolay Rabbimiz bize, her alanda doruluu da emretmitir. inde yaadmz
dnyada, ilerimiz her zaman bizim istediimiz gibi gitmez. Bazen maddi bazen de manevi
skntlarla kar karya kalrz. Skntlar amak iin elbette gcmz yettiince gayret
edeceiz. Ama aamadmz zorluklar da olacaktr. te bylesi zor durumlarda hemen
bu ayeti hatrlayacaz, almaya devam edip sabredeceiz ve Allahn sabreden kullarna
verecei karl dnerek, Allaha snacaz.
Bykler her zaman saygya layktr. Annemize-babamza, dede ve ninemize, yallara
sayg gstermeliyiz. Biz bakalarna sayg gsterirsek, bize de sayg gsterenler bulunacak-
tr. nsanlar konusunda byle sayg kurallar varsa, bizi ve btn lemleri yaratp yaatan,
bizi saysz nimetleriyle rzklandran, bizi Mslman ve mmin olmakla ereendiren
Allaha daha derinden sayg duymamz gerekmez mi? Elbette gerekir!
Allah insanlarn grnlerini ve kabiliyetlerini farkl yaratt gibi rzklarn da farkl
dzenlemitir. Kimisi zengin kimisi fakir, kimisi varlkl kimisi yoksul. Ama bugn zengin
olann yarn fakir olmayacan kim bilebilir? Ne oldum demeyelim, ne olacaz diyelim.
Elimizdeki imknlar, Allahn bize verdii emanetler olarak grelim. Kendimizi beki sa-
yalm. Elimizdeki nimetlerden muhta olanlara ikram edelim. Sadaka verenlerin elde ede-
cei karl dnelim.
Oru ibadetimiz; bizim isyankr nefsimizi en iyi eiten, onu susturan, itaat ettiren ve
olgunlatran bir ibadettir. Ramazan aynda salmz elverili ise ve artlarmz uygunsa
orucumuzu tutalm. Zaman zaman nale orular da tutmaya gayret edelim.
nsanlar baka canllardan ayran en nemli kavramlardan birisi de namus kavramdr.
Cinsellik insanla birlikte var olan bir gerek olup bu konudaki doal arzularn tatmini de
insann tabiat gereidir. Ancak bunu Allahn helal kld ekilde yani hem kendi onur
ve iffetimizi hem de bakalarnn onur ve iffetini koruyarak yerine getirmeli bylece ayette
vurgu yaplan namuslu olmak konusunda kendimizi kontrol etmeliyiz.
Btn bu saydklarmz yaparken, bize apak bir Kitap gnderen, bizi hidayete ula-
tran, bizi karanlklardan aydnla karan ve bize yryeceimiz yolu gsteren Allah
oka hatrlayacaz, oka zikredeceiz. Byle yaparsak Allahn balamasna ve ahirette
ei benzeri grlmemi nimetlere kavuacaz (Kuran Yolu Trke Meal ve Tefsir, Ankara,
2006, IV, 384) Bu ayette erkek ve kadnlar ayr ayr zikredilerek bize ok zel bir iaret
verilmitir: Mslmanlkta kadn ile erkek eittir. nanta, amelde, erdemli davranlarda,
Allahn emirlerini uygulamada ve nimetlerini hak etmede eit...
97
ALLAHIN DORU YOLA LETTKLER
HDAYET ZEREDR*

,,

-

_ . -

, .

,
...

. _ .

t ,|

, ,

-. _

_ | ., _ .

.. , .

| ,

. ,, _ .
Allah, kimi doru yola iletirse ite o, doru yolu bulmutur. Kimi de
saptrrsa byleleri iin Onun dnda dostlar bulamazsn... (sr, 17/97)
Hidayet kiinin Allaha inanma, emir ve yasaklarn tam olarak yapabilme
imknna kavumasdr. Byle bir konumda bulunan kii Kuranda belirtilen doru
yola ulam demektir. Nitekim konumuzu belirleyen ayette de bu hususa vurgu
yaplmaktadr. Allahn hidayet verdii kimsenin doru yolda olduu, hidayetten
uzaklatrd kimsenin ise yardm edecek, kendisine arka kacak kimsesinin bu-
lunmad anlatlmaktadr.
Bu yetle Cenab- Hak, Peygamberimiz (s.a.s)i teselli ederek, hidayeti deil de
dalaleti ve kfr tercih edenleri bildiini ve onlar hakknda zlmemesi gerektii-
ni de hatrlatmaktadr. Zira onlar kendi iradeleriyle kt tercihte bulunup sapklk
ve dalalet zere srar etmilerdir. Bu bakmdan kendi irade ve istekleriyle hidayeti
tercih edenleri Allah hidayete, kfr ve dalaleti tercih edenleri ise kfre ve dalalete
srkler. Bu durum yce Allahn Allah kime hidayet ederse ite o, doru yolu bulan-
dr. Kimi de artrsa, artk ona doru yolu gsterecek bir dost bulamazsn. (Kehf, 18/17)
yetinde buyurduu gibi mutlak yaratmasyla ilgilidir. Yani Cenab- Hak hi kimseyi
iman ve kfre zorlamamaktadr. Bu konuda kii kendi tercihini yaparken tamamen
bamszdr. Esasen kii, bu tercih hakkn hangi ynde kullanrsa onun hakknda
Allahn takdiri o ekilde tecelli etmi olacaktr. Bu da insann herhangi bir hususta
ilahi iradenin takdirinden bamsz olmad anlamna gelir. nsann semesine ve
zgr iradesine gre Allah onun hakknda ya hidayeti ya da kfr yaratr.
* Dr. Ercan ESER
98
Bizler Allahn klli iradesinin kuatt alanda kendi zgr irademizle yani bize
tayin edilen zgrlk alannda irademizle hidayeti veya sapkl seme konusunda
muhayyer braklmz. Ancak Allahn kfr ve sapkl deil, hidayeti ve doru
yolu sememize raz olur. Bu husus ayette ylece aklanmaktadr:
phesiz biz onu (mr boyu yryecei) yola koyduk. O bu yolu ya krederek ya da
nankrlk ederek kat eder. (nsan, 76/3);
Ve iki apak yolu (hayr ve er yollarn) gstermedik mi? (Beled, 90/10)
Ancak konumuzun banda zikrettiimiz yetin devamnda sapkl tercih eden-
lerin kyamet gn krler, dilsizler ve sarlar olarak yzst haredilecekleri ve ce-
henneme atlacaklar haber verilmektedir. Onlar dnya hayatnda Cenab- Hakkn
ayetlerini gremeyecek kadar kr, iitemeyecek kadar sar, konuamayacak kadar
da dilsiz idiler. Bu bakmdan ahirette de hidayet ve kurtulu yolunu gsterecek
szler syleme imknlarnn kalmad ayette haber verilmektedir (bk. sr, 17/72).
Ayrca, Cenab- Hakkn doru yola ilettii kiinin doru yol zere olduu, artt
kimsenin ise ondan baka dostlarnn bulunmad ayette ifade edilmektedir (bk.
Arf, 7/178).
Sonu olarak diyebiliriz ki insan, ilah mesaja kulak verip akln kullanarak vahyi
anlarsa bu onu doru yola gtrr. O halde insann iradesini kullanmas nemli bir
durumdur. Kii iradesini kullanarak doru veya sapk yolu semi olur. Bu iradesini
gsterince Cenab- Hak da onu ya hidayete ulatrr veya saptr. Kuranda insana
anlama kabiliyetinin verildii, hakk setii takdirde faydasnn kendisine ait olaca-
, doruyu sememesi hlinde de zararn yine kendisinin ekecei, bu konuda bir
zorlamann sz konusu olmad beyan edilmektedir. (bk. Enm 6/104). Yine Allahn,
insan iman etmeye zorlamad (Kehf, 18/29) Kurann, sadece dorunun veya ger-
ein ne olduunu aklayan bir t olduu, dileyen kiinin bu te inanaca
bildirmektedir (nsn, 76/29). Ksaca, kim Allaha imana, Peygamberi tasdik etmeye
ona gnderilenleri kabul etmeye ynelirse buna o kimseyi muvaffak klar ve doru
yola eriir. Kim de bu hakikatlerden ve onlara imandan yz evirirse dalalete der.
Artk onun iin Allahtan baka bir dost ve yardmc yoktur. O, Kyamet gnnde
de azaba duar olacaktr.
99
ALLAHIN HELAL DEDNE
HARAM DEMEMELYZ*

,,

-

_ . -

, .

,
_,

.. . .

-,

.. ..

; ,

_ -

t . t .

. .

-.

; . .

_,

.

| t ,

t,

. . .

, ,. .

t.

;

-

. ,

: t

. .

:
Ey iman edenler! Allahn size helal kld iyi ve temiz nimetleri
(kendinize) haram etmeyin ve (Allahn koyduu) snrlar amayn. nk
Allah haddi aanlar sevmez. Allahn size rzk olarak verdiklerinden helal,
iyi ve temiz olarak yiyin ve kendisine inanmakta olduunuz Allaha kar
gelmekten saknn. (Maide, 5/87-88)
Yce Allahn kesin ve balayc bir ifade ve slupla yasaklad illere haram
denmektedir. Haram belirleme yetkisi yalnz Allaha aittir. Onun dnda hi kim-
senin haram belirleme yetkisi yoktur. Peygamberimizin bu konudaki hadisleri ise,
Allahn iradesi ve hkmn aklamaktan ibarettir.
Kuran ve Snnet haram belirlerken ayrntdan ziyade ana ilkeler ve genel kural-
lar ortaya koymu, bu kurallarn her devirde anlalp uygulanabilir tarzda takdim
edilmesini ise, o devrin yetkin ve ehil slam limlerine brakmtr.
Dinen haram klnan bir eye kastl olarak helal demek, kiiyi slam dairesinin
dna karr. Ayrca bu durum, Allah adna yalan uydurmaktr. Yce kitabmzda
konuyla ilgili yle buyurulmaktadr:
Dilleriniz yalana alageldiinden dolay, Allaha kar yalan uydurmak iin: u he-
laldir! u haramdr! demeyin. phesiz, Allaha kar yalan uyduranlar, kurtulua ere-
mezler. (Nahl, 16/116)
Ayrca, Allahn helal kld bir eyi, bir kimsenin, iyi niyetle de olsa haram
klma yetkisi olmad gibi, byle bir davran ve anlay da dinen uygun grl-
* Sabri AKPOLAT
100
memitir. Peygamberimizin yaad dnemde baz Mslmanlar dnyadan el etek
ekmek istemiler, zellikle yeme-ime, dinlenme, giyim-kuam, evlenme ve evlilik
hayatnn gereklerini yerine getirme konularnda mahrumiyeti yaama biimi hline
getirmeye ynelmilerdir. Onlarn bu tutumlar hem kendilerine hem de aile fertle-
rine zarar verdii iin, Peygamberimiz onlar uyarmtr.
Bu itibarla slamda kesin bir delil ile yasaklanmayan ve insann yararna olan her
ey helldir. Bu ilke, hibir snr tanmakszn her trl davran meru sayma anla-
yna dlebilir, endiesiyle bazen ihtiyatla karlanmtr. Ancak ihtiyatta ly
karma, kiilerin gereksiz yere dinin llerini snrlandrmalarna neden olmutur.
Ayette sz edilen genilik ve zgrlk, snrn almamas ve Allahn yasaklarndan
saknma artna balanmtr. Bununla birlikte, helllerin snrn zorlayp baz ha-
ramlar hell hline getirmemeye zen gstermeliyiz.
Helal olmak kaydyla kazanca herhangi bir snrlama getirilmemitir. Kazancmz
ne kadar olursa olsun her insann harcayaca miktar bellidir. O halde, rzk kayg-
syla harama meyletmemeliyiz. Bize den grev, kazanmak iin almak ve yce
Allahn bu konudaki takdirine raz olmaktr.
eyh Sadi Glistan adl eserinde konuyla ilgili yle sylemektedir:
Eer demolunun gnl rzka olduu kadar, rzk verene de bal olsayd,
makam itibariyle melekleri geerdi.
Allah, sen gizli ve kendini bilmez bir nutfe hlindeyken dahi seni unutmad.
Sana ruh, akl, idrak, gzellik, sz, tedbir, kir ve zek verdi. Omuzlarna iki pazu
yerletirdi, eline on tane parmak dizdi. A himmetsiz! imdi mi rzkn unutacak
sanyorsun (eyh Sad, Glistan, s. 248-249).
Yce Allah, yaptmz her eyden haberdardr ve bizi yaptklarmzdan dolay
hesaba ekecektir. Mslmanlar olarak buna gnlden inanrz. O halde, rzkmz
haram deil de, helal yollardan kazanmaya almalyz. Haram olan bir kazan onu
kazanan kul iin rzk saylmasna ramen haram olan rzk, kulun kazanmasna ve
yemesine yce Allahn rzas yoktur.
101
ALLAHIN HELAL KILDIINI
HARAM SAYAMAYIZ *

,,

-

_ . -

, .

,
,,

-

t .

. _ x. ..

_ -

t .

-. ,|

.| t ,

t,
Ey Peygamber! Elerinin rzasn arayarak, Allahn sana hell kld eyi
niin sen kendine haram ediyorsun? Allah ok balayandr, ok merhamet
edendir. (Tahrim, 66/1)
Bu ayet, yce kitabmz Kurann Tahrim suresinin ilk ayetidir. Sure adn ilk
ayette geen Haram Klma ifadesinden almaktadr. Szlkte yasak anlamna gelen
haram, din bir terim olarak, kesin bir delille, ak bir ekilde yaplmamas istenen
ildir.
Bu ayetteki sesleni, zelde Peygamberimize olsa da genelde tm inananlaradr.
Bilhassa teri asndan yani Allah adna hkm koyma asndan konuya bakt-
mz zaman Ey peygamber! Elerinin rzasn arayarak, Allahn sana hell kld
eyi niin sen kendine haram ediyorsun? Allah ok balayandr, ok merhamet
edendir. hitabyla yce Allah Peygamberimizin ahsnda hem Onu hem de tm
inananlar uyarmaktadr.
Haram klma konusunda peygamberler tarihine baktmz zaman peygamberli-
in mahiyeti ve peygamberlerin getirdii vahiylerin hakkyla anlalmad dnem-
lerde baz problemlerin olutuunu grmekteyiz. Bu balamda Hz. Muhammed
(s.a.s)den nceki peygamberlerden bilhassa Hz. sann tebli ettii mesajn insanlar
tarafndan yeterince ve gereince anlalmamas Hz. saya tanrlk yaktrlmasna
ve kendilerini toplumdan soyutlayan ruhanler snfnn olumasna sebep olmu-
tur. Kendilerini rhn olarak ilan eden insanlarn Tanr adna otorite kullanr hle
gelmeleri yce Allah tarafndan Kuranda eletirilen bir durumdur. Hz. Peygamberi-
miz de mmetin benzer duruma dmemesi iin Mslmanlara uyarlar yapyordu.
Reslullah (s.a.s)n peygamberlik grevinin tamamlanmasna doru giden bir s-
rete, bu yetlerde Peygamberimizin beerlik yn n plana karlmaktadr. Ayrca
* Dr. Hamdi TEKEL
102
Hz. Peygamberin vahyin kontrol dnda kalabilecek din nitelikte bir tasarrufunun
olamayacann zel olarak vurgulanmas da ayr bir nem tamaktadr.
Bu balamda kaynaklarda Osman b. Mazn hadisi diye mehur olan rivayette de
grld gibi zaman zaman arya kaan kiiler Hz. Peygamber (s.a.s) Efendimi-
zin mdahalesiyle karlam ve arlktan vazgeirilmilerdir. yle ki:
Enes b. Malikten yle rivayet olunmutur: Bir kere (Ashabdan) kii Nebi
(s.a.s)in (bunlarn bilemedikleri gizli) ibadetini sormak (ve renmek) zere Peygamberin
kadnlarnn evlerine gelmilerdi. Bunlara Peygamberin ibadeti (nin kemiyet ve keyyeti)
haber verilince gya azmsayarak (bir azdan): Biz nerede, Reslullah nerede? Muhak-
kak ki Allah Peygamberinin gemi olan ve gelecekte ilenmesi muhtemel bulunan btn
gnahlarn maret etmitir dediler. Sonra da yle ahdettiler: lerinden birisi: Ben ge-
celeri daima namaz klacam, dedi. Dieri de: Ben de her zaman (her gn) oru tutaca-
m, dedi. nc birisi: Ben de kadnlardan ayr yaayacam, hi evlenmeyeceim, dedi.
Onlar bu sz zerinde iken Reslullah (s.a.s) bunlarn yanna gelerek:
-Siz yle yle syleyen kimselersiniz deil mi? Fakat unu biliniz ve iyi dnnz
ki: Ben sizin Allahtan en ok korkannz ve korunannz bulunuyorum. Bununla beraber
ben (gh) oru tutarm, (baz gnlerde) tutmam. (Gecenin bir ksmnda) namaz klarm.
(Bir ksmnda da) uyurum. Kadnlarla da evlenirim. (te benim snnetim budur.) Her
kim benim yolum(da gitmez de on)dan yz evirirse, benden deildir buyurdu (Buhar ,
Savm, 55; Mslim, Sym, 182).
Genelden zele giderek Tahrim Suresi 66/1-5 ayetlerin anlalmas iin temel
din eserlere baktmzda pek ok rivayet grmekteyiz. Bunlar zetleyecek olursak
Peygamberimiz esasen hell olan bir eyi kendisine yasaklamt. Yce Allah da,
elerinin hatrna veya onlar sebebiyle kendisini byle bir mahrumiyete itmesinin
doru olmadn bu ayet ile bildirerek, byle bir karar yemin eliinde verilmi
olsa bile, zerinde srar edilmesi uygun olmayan yeminlerden vazgeip kefaret de-
me tarznda er bir yol bulunduunu hatrlatmtr. Ayrca bu konuda Kurandan
anlayabileceimiz tlerden biri Peygamberliin nemi ve mahiyeti dieri ise aile
sorumluluunun nemidir.
Nitekim Reslullahn yeme ime, aile hayat gibi durumlar onun beer ynyle
ilgili olduu iin kendisinden insan tabiatn amas istenmemi; sadece, elerinin
aklna ve gnlne hitapla bulunduklar konumu hatrlatlarak bu konudaki tercih
yapmalarn istemesi uygun grlmektedir. (Geni bilgi iin bk. Elmal, Hak Dini Kuran
Dili, VII/5104-5122; Kuran Yolu, V/401-408)
103
ALLAHIN ZN VERD KMSEDEN
BAKASININ EFAAT YARAR SALAMAZ*

,,

-

_ . -

, .

|t

t .

|t

_ .

. -

_ .|

. . .

.t

.| _

. ..

_ | .

| .

|
Allah katnda, onun izin verdii kimseden bakasnn efaati yarar
salamaz. (efaat iin izin verilip de) kalplerinden korku giderilince
birbirlerine, Rabbiniz ne syledi? diye sorarlar. Onlar da Gerei diye
cevap verirler. O ycedir, byktr. (Sebe, 34/23)
nsanlar kulluk grevlerini yerine getirirken birtakm hatalar ileyebilir, baz ko-
nularda eksiklikleri de olabilir. Amellerdeki eksiklikler insanlar endieye drr.
Acaba br dnyada halimiz nice olacak diye korku ve endieye kaplrlar.
Allahn kullar kusur ve kabahatleri Allaha kar iledikleri iin, hem ondan af dile-
meye utanrlar, hem de sadece ondan af dilemeyi yeterli grmezler. Bir yandan Allahn
affna, rahmet ve merhametine snrken, te yandan da Allah katnda kendilerini des-
tekleyecek, kendilerine yardmc olacak ve elinden tutacak birini ararlar. Rabbimizin
katnda nemli bir yere sahip olan birinin, kendilerine efaat etmesini isterler.
yleyse efaat nedir? Kimler efaat eder, kimler efaat edemez? Bu dnyada bir
bakasn desteklemek zere ona katlmak, yardmc olmak ve araclk yapmak, e-
faat etmek olarak adlandrlmaktadr. Ahirette ise efaat; gnahkr mminlerin affe-
dilmesi ve gnah olmayanlarn daha yksek derecelere erimeleri iin, peygamber-
lerin, Allaha yalvarmalar, dua etmeleri ve gnahlarnn balanmasn istemeleri
demektir.
Kyamet gnnde bata sevgili Peygamberimiz olmak zere, peygamberler, me-
lekler ve Allahn izin verecei baz insanlar; gnahkr mminlerin affedilmesini,
* Mustafa KILI
104
gnahszlarn derecelerinin ykseltilmesini Allahtan dileyeceklerdir. efaat taleple-
rinin yerine getirilip getirilmemesi konusunda takdir yetkisi Allaha aittir.
Allahn izin verdii kimseler; diledikleri kiiler ve efaati hak eden insanlar iin
efaat edeceklerdir. Ama Allahn izni olmadan hibir kimsenin efaat etmesi veya
Allahn raz olmad birine efaatte bulunmas mmkn deildir. Bu konuda yce
Kitabmzda pek ok ayet bulunmaktadr. Konumuzun banda sunduumuz ayet-
te; Allahn katnda, onun izin verdii kimseden bakasnn efaatlerinin fayda sala-
mayaca bildirilmektedir. Demek ki Allahn izin vermedii kimseler efaat etmeye
urasalar bile, olumlu bir netice elde edemezler.
Kyamet gnnde belli bir dnemde hibir kimsenin efaati ve yardm kabul
edilmez. O gnn hangi gn olduunu ancak Allah bilir. Bu gn Rabbimiz bize u
ekilde anlatmaktadr:
yle bir gnden saknn ki o gn hi kimse bir bakas adna bir ey deyemez. Hibir
kimseden herhangi bir efaat kabul olunmaz, dye alnmaz.

Onlara yardm da edilmez.
(Bakara, 2/48)
Allahn izni olmakszn hi kimse efaati olamaz (Yunus, 10/3). Ama onun izni
olursa, efaatiler olur. Yani o kimlere izin verirse onlar efaat ederler. Bu gerek
Kuran- Kerimin u ayetleri ile bizlere bildirilmektedir:
Rahmnn katnda sz alm olanlardan bakalar efaat hakkna sahip olmayacak-
lardr. (Meryem, 19/87)
O gn, Rahmnn izin verdii ve sznden raz olduu kimseden bakasnn efaati
fayda vermez. (T-H, 20/109)
Gklerde nice melekler vardr ki onlarn efaatleri; ancak Allahn izniyle, diledii ve
honut olduu kimselere yarar salar. (Necm, 53/26)
Peygamberlerin sultan olan sevgili Peygamberimiz (s.a.s)in bir de genel ve
kapsaml bir efaati olacaktr. Maher gnnde btn yaratklar heyecan ve st-
rap iinde hesaplarnn grlmesini beklerken, Efendimiz Allaha dua edecek, he-
sap ve sorgunun bir an nce balatlmasn niyaz edecektir. te btn insanlar iin
Allahtan yardm talep eden bu niyaza efaat-i uzma (byk efaat) ad verilir. Hz.
Peygamber (s.a.s)in bu anlamdaki efaat yetkisi Kuran- Kerimde Makam- Mah-
mud (vlen makam) adyla anlr (sr, 17/79).
Peygamberimiz (s.a.s) bizzat kendileri de bir hadislerinde mmetinin
gnahkrlarna efaat edeceklerini haber vermilerdir (Tirmiz, Kyamet, 11, bn Mce,
Zhd, 37).
Nasl olsa Peygamberimiz bizim iin efaat edecek diye gvenip dinimizin esas-
larna kar geveklik gstermeyelim. Peygamberimiz (s.a.s)in efaatine layk olmak
iin salih amel ilemeye devam edelim, davranlarmza daha ok dikkat edelim.
105
ALLAHIN RAHMETNDEN
MDNZ KESMEYN*

,,

-

_ . -

, .

_ . _

,t,

_ . .

,t.

; ,

-

. ., _ . .

. -.

. .

_ ., t,

.
Ey oullarm! Gidin, Ysufu ve kardeini aratrn. Allahn rahmetinden
mit kesmeyin. nk kfirler topluluundan bakas Allahn rahmetinden
midini kesmez. (Yusuf, 12/87)
Bu ayette, seilmi bir insann, bir peygamberin inanc ve teslimiyeti rnek bir
davran olarak bizlere sunulmaktadr. Yakup Peygamber, oullarnn artk Yusufu
bulmaktan mitlerini kestikleri bir anda Ey Oullarm! Gidin, Yusufu ve kardeini
arayn... tavsiyesinde bulunarak hem inananlarn mitsizlie dmemesi gerektii-
ni hem de kendisinin Allaha olan sonsuz gvenini ifade etmektedir.
Allaha sonsuz bir gven beslemek, her zaman ve meknda Onun yardmn-
dan, himayesinden emn olmak te Yaratana balln zirve noktas budur. Zaten
Allahn kudretine, merhametine ve yardmna gveni beraberinde getirmeyen bir
iman kmil bir iman olarak nitelendirilemez. Bu bakmdan Yakup Peygamberin
Rabbine olan gveni ve ball bizler iin ok ey ifade eder. Zaten Yaratan, rnek
alalm diye Kutsal Kitabmzda ona yer vermitir. u halde yrei iman ve mit dolu
Peygamberinin umutlarn boa karmayan merhametlilerin en merhametlisi niin
bizlerden rahmetini esirgesin. Yce Yaratcnn rahmetinden nasip almamzn bir tek
art samimi bir eklide Ona inanp teslim olmaktr. Bu inan ve teslimiyet Allaha
tam bir gven duymamz beraberinde getirir.
* Mahmut DEMR
106
Bizim Ona olan gvenimizin temel kayna Rahmet sfatdr. Bu rahmet bizim
iin bir huzur kaynadr. Zira yette geen Ravh kelimesi de aslnda znt ve
kederlerden uzak olma veya sknt ve darlktan sonra insann kavutuu rahatlk
durumunu ifade ediyor (Bk. Yusuf, 12/21). Tpk susuzluk sknts yaarken imdad-
mza yetien bir yamurun veya yaayacandan midimizi kesmeye baladmz
bir hastamzn son anda yznde beliren hayat emarelerinin yreimizde at fe-
rahlk gibi Kutsal Kitabmzn l topraa can veren ve mitsiz bekleyileri ya-
ama sevincine dntren yamuru rahmet olarak adlandrmas (Neml, 27/63) ne
kadar anlaml deil mi?
mitsizlik duygusu bir anlamda aresizliimizi ve problemlerimizi, skntlar-
mz giderme noktasnda iine dtmz acziyetin bir ifadesidir. Yaama sevinci-
mizi ortadan kaldran, bize yeryzn dar eden bir duygu hlidir mitsizlik. Gn
olur, yamur yamaz; bamz, bahemiz, hayvanlarmz susuz kalr ve mitsiz bir
bekleyi ierisine gireriz. Bazen, lm-kalm mcadelesi vermekte olan bir yakn-
mzn iyilemesini beklerken tkenir mitlerimiz. Ve bazen olur ki, tpk Yakup (a.s)
gibi yllardr kaybettiimiz yavrumuzun geliini bekleriz aresizlik iinde. Bu ve
benzeri durumlarda ihtiyacmz olan tek ey ise bir umut dr. Snlacak baka
kap, tutunacak baka bir dal kalmamtr nk. te tam bu noktada devreye giren
imanmz bizim iin bir hayat olur adeta. Allahn yardmna ve merhametine
olan sonsuz inancmzdan beslenen midimiz ayakta tutar bizi. Bu mit sayesinde
hayata sarlrz.
Bu ayetin bizlere hatrlatt kesin gerek Allahn rahmetinden midini kesme-
memiz gerektiidir. Onun rahmetine ve yardmna gvenimiz Ona olan inanc-
mzn bir iareti ise, rahmetinden mit kesmemiz de nankrlmzn bir iareti
saylmaktadr. Eer insana tarafmzdan bir rahmet (nimet) tattrr da, sonra bunu
ondan ekip alrsak, phesiz o mitsiz ve nankr oluverir (Hd, 11/9) ayetinde rah-
met, nimet anlamnda karmza kmaktadr. Demek ki, Allahn bize verdii tm
nimetler Onun rahmetinin yansmasndan baka bir ey deildir.
107
ALLAHIN VARLIININ DELLLER*

,,

-

_ . -

, .

,

.

t .,

, . . - _

| . .

_ . t .

,,

,, t .

; .

.|

| - .t,

_ .
Gkleri, yeri ve bu ikisi iinde yayd canllar yaratmas, Onun varlnn
delillerindendir. O, diledii zaman, onlar bir araya getirmeye de gc
yetendir. (r, 42/29)
Bu yette yce Allah Gkleri, yeri ve bu ikisi iinde yayd canllar yaratmas,
Onun varlnn delillerindendir ifadesiyle gkleri, yeri ve bu ikisi iindeki canllar
yaratmasn kendi varlnn delilleri olarak zikretmitir. Demek ki yce Allahn
her eyin yaratcs olmas Onun varlnn en nemli delilidir. yetteki O, diledii
zaman, onlar bir araya getirmeye de gc yetendir ifadesiyle de Cenab- Hak, kinat
ve canllar zerindeki mutlak gcn ve tasarrufunu vurgulamaktadr. Her ey
Onun takdir ettii doal denge ierisinde ilemektedir. yle ki Denizde yce
dalar gibi gemilerin yrmesi Onun varlnn delillerindendir. (r, 42/32) hliyle
bu yetle belirtilmek istenen de tabiatta cari zik kanunlarnn da bir tesadfn
deil yce Allahn yaratmasnn ve kurduu mkemmel nizamn, snnetullahn
bir gerei olduudur.
Kuran- Kerim, yce Allahn insan yaratm olmasn ve kinatta kurduu
sarslmaz dzeni, Onun varlna ve yegne yaratc olduuna delil getirir. Allahn
varl ve birlii hakknda Kuranda zikredilen bu deliller kadar, bizzat Kurann
Allah tarafndan vahyedilmi olmas hakikati de Allahn varl konusunda en byk
bir yet ve delildir. Zira Kuran bizi kr krne bir imana deil; kendi nefsimiz,
kinat ve canllarn yaratl zerinde tefekkr ederek, evrendeki bu ahengin ve
doal dengenin bir tesadf eseri olamayacan bilmeye ve bunun mutlaka yce bir
yaratcnn ii olduuna inanmaya arr.
nsan yaradl itibariyle inanmaya ve ynlendirilmeye msait olduundan
Allah, insanlar babo brakmam, peygamberleri vastasyla tevhide ve hak dine
davet etmitir:
* Dr. Bnyamin OKUMU
108
Hakka ynelen bir kimse olarak yzn dine evir. Allahn, insanlar zerinde
yaratt ftrata smsk tutun. Allahn yaratmasnda hibir deitirme yoktur. te bu
dosdoru dindir. Fakat insanlarn ou bilmezler. (Rm, 30/30) nsan, gerek kendi
varl gerekse kinat zerinde temaa ve tefekkrle znde sakl olan bu iman
aa karabilir. Peygamber Efendimizin Her doan ftrat zere doar (Buhr,
Kader, 56/3) hadisi de ftratmzda var olan bu inanma duygusuna iaret etmektedir.
Bu durum kendi benliimizde Allahn varln tecrbe ettiimiz ftri bir delildir.
Bu hadiste belirtildii zere insann ftrat itibariyle Allahn varln ikrr edebilen
olmas ve Ona ynelip ibadet etmeye ihtiya hissetmesi de Allahn varlnn ve
yaratan olduunun en nemli delillerindendir.
Kuran, insann kendi nefsini/varln enfs/znel; insann iinde yaad
d dnyay da fk/objektif-bilimsel deliller olarak nitelendirerek, bunlar hem
Kurann Allahtan vahyedilen hakikat oluuna hem de Allahn varlna delil olarak
sunar: Onlara hem d dnyada, hem de kendi ilerinde yetlerimizi gstereceiz ki, onun
hakikat olduunu anlasnlar. Rabbinin her eye tank olmas yetmez mi? (Fussilet, 41/53)
Dolaysyla kendi yaratlmzdan yola karak ibret gzyle btn bir lemi temaa
ve tefekkr ettiimizde bu mkemmel yaratln ve kurulmu olan harika nizamn
Allahn varlna ve yegne yaratc olduuna delalet ettiini kavram oluruz.
Bylece afak ve enfs; yani bilimsel/objektif ve din/psikolojik deliller mutlak
hakikat olan Allahn varlnn akla uygun olduunu ve Allahn varl gereinin
aka bilindiini ortaya koymaktadr; bizzat kinatn ve insann kendisi bu gerei
ifade eden mahhas delillerdir.
109
ALLAHIN VARLIININ KEVN DELLLER*

,,

-

_ . -

, .

_ .

. .

- t

.. _ .

_ . -

| - _

. t .

tt . . . . _ . .

| -

.

,

. - . t

.t -

. .

, ,

, |

. .,

_ ,.

. .

,.

_ .

, .

.|

. . , ,

| t.

.. .

_, .t ,

.|| t. - t .t .

| . - _,

,t . .

, t , .

.|

t .

.|
O, yedi g tabaka tabaka yaratandr. Rahmnn yaratnda hibir
uyumsuzluk gremezsin. Bir kere daha bak! Hibir atlak (ve dzensizlik)
gryor musun? Sonra tekrar tekrar bak; baklarn (arad atlak ve
dzensizlii bulamayp) ciz ve bitkin hlde sana dnecektir. Andolsun biz,
en yakn g kandillerle donattk. Onlar eytanlara atlan talar yaptk ve
(ahirette de) onlara alevli ate azabn hazrladk. (Mlk, 67/3-5)
Okuduumuz ayet-i kerimede yerler ve gklerin yaratl ve bunlarn mkemmel
ekilde ileyen sistemleri Allahn varlnn delillerinden olarak gsterilmektedir.
Kurann birok ayetinde Rabbimiz varlna dair bu kinattan deliller getirmek-
tedir. Mesela; Sizi topraktan yaratmas Onun varlnn belgelerindendir. Sonra hemen
birer insan olup yeryzne yaylrsnz. (Rm, 30/20)
Deveye bakmyorlar m nasl yaratlmtr? Ge bakmyorlar m nasl ykseltilmi-
tir? Dalara bakmyorlar m nasl dikilmilerdir? Yeryzne bakmyorlar m nasl yayl-
mtr? (aiye, 88/17-20)
inizden, kendileriyle huzura kavuacanz eler yaratp; aranzda muhabbet ve rahmet
var etmesi, Onun varlnn belgelerindendir. Bunlarda, dnen millet iin dersler vardr. Gkleri
ve yeri yaratmas, dillerinizin ve renklerinizin deiik olmas, Onun varlnn belgelerindendir.
Dorusu bunlarda, bilenler iin dersler vardr. Geceleyin uyumanz, gndz de ltfundan rzk
aramanz Onun varlnn belgelerindendir. Bunlarda kulak veren millet iin dersler vardr. Size
korku ve mit veren imei gstermesi, gkten su indirip lmnden sonra yeri onunla diriltmesi
Onun varlnn belgelerindendir. Bunlarda, dnen millet iin dersler vardr. (Rm, 30/20-24)
Btn bu ayetler, Allah Telnn varlna dair kendimizi ikna edecek deliller
zerinde dnmemizi istemektedir. Bu itibarla bizler de bu kinata ve kinatta
* Tahir TURAL
110
var olan esiz nizama ve eyaya bakarak yce Allahn varlna ve birliine deliller
getirmeliyiz. Aksi takdirde imanmz taklitten teye geemez. Bulduumuz her delil,
Rabbimizi iyi tanmamza ve Ona daha itenlikle, sayg ve sevgiyle gzelce kulluk
etmemize sebebiyet verecektir.
imdi yce yaratcmzn Kuran- Kerimde, kendi varlna delil olarak kullan-
d tabiattan delillere sonra da kinatta onun varlk ve birliine delalet eden dier
baz akli delillere ksaca bir gz atalm.
Zira bizlere Allah en iyi tantacak olan, yine yce Allahn kendisidir. Bu bakm-
dan Kuran- Kerime dnyor ve ona kulak veriyoruz. Allah her eyin yaratcsdr
(Zuhruf, 39/62). Allah Telnn varlna en byk delilimiz, Kurann kendisidir.
Zira Kuran, cmlelerden meydana gelmektedir. Kurann cmleleri de ayet veya
yetler olarak isimlendirilmektedir. Bu ekilde isimlendirilmesinin nedeni, ayet
kelimesinin Arap lgatinde bir eye delalet eden iaret ve alamet anlamna gelmesi-
dir. Bu cmlelerin her biri, Allahn varlna delalet etmektedir. nk Allah Tel,
Kuran- Kerimin bir benzerini yapmalar iin asrlardr inkr edenlere kar meydan
okumaktadr. nsanlk bu meydan okumaya kar boyun emekten baka hibir ey
yapamamtr. O halde Kuran bir mucize olarak Allahn varlnn ve Resl Mu-
hammed (s.a.s)in hak Peygamber olduunun en byk delilidir.
kinci delilimiz de kinatn kendisidir. Kinata bakan bir kimse, bu lemde yer
alan her bir parann daha dorusu hacmi olan her bir eyin ayn zamanda bir mu-
cize olduunu ve insann benzerini meydana getirmekten aciz kaldn grr. yle
ki, bu mahlkatn her biri bizzat varlklar ile mucizedir.
Kuran cmleleri yetler eklinde isimlendirilmitir. Bu kinatta var olan
mahlkatn da her biri ayr ayr mucize olduundan Kuran- Kerim, bu mahlkattan
birounu yetler lafz ile isimlendirmitir. nk kinat, gkler, yeryz ve bura-
larda bulunan tm yaratklar, yani btn bu yetler, kudretli bir yaratcnn varl-
na iaret eden alametlerdir. Nitekim ayet-i kerimede yle buyurulmutur:
Gklerin ve yerin yaratlmasnda, gece ile gndzn birbiri ardnca gelmesinde, insanlara
yararl eylerle denizde szlen gemilerde, Allahn gkten indirip yeri lmnden sonra dirilttii
suda, her trl canly orada yaymasnda, rzgrlar ve yerle gk arasnda emre amade duran
bulutlar dndrmesinde dnen kimseler iin yetler vardr. (Bakara 2/164)
Akln, mantn ve muhakeme gcn kullanan, gkleri, yldzlar, yeri, bitki-
leri, hayvanlar, ksacas tm kevn delilleri dnen insan, btn bunlar yaratan,
onlar yneten bir yce bir varln olduunu anlar.
111
ALLAHTAN SALH/HAYIRLI
EVLAT STEMEK*

,,

-

_ . -

, .

_ .

_ ., t,

_ .

.| . .

|, t

,, | -

, t.

. .

_,

-|t

.| _ . _ | , .

t .

_ .

-. .

. . t .

_ .

,,

t,

t .

L .t

, -,

_ .

t . .

| _

_,

,t

.| _ .
Ey Rabbim! Bana salihlerden (olacak bir ocuk) bala! Biz de ona uysal
bir oul mjdeledik. ocuk kendisiyle birlikte koup yryecek yaa
gelince brahim ona, Yavrum, ben ryamda seni boazladm grdm.
Dn bakalm, ne dersin?, dedi. O da, Babacm emrolunduun eyi
yap. nallah beni sabredenlerden bulacaksn, dedi. (Sfft, 37/100-102)
nsan, yaratlmlar arasnda kymet ve deeri en yksek olan varlktr. Allah
onu en gzel surette yaratm, akl gibi stn yeteneklerle donatmtr (sr, 17/70).
Allahn iradesini temsil etme grevi gibi stn bir grevle de grevlendirilmi, yer-
de ve gklerde bulunan her ey onun hizmetine verilmitir (Bakara, 2/30).
nsana verilen nimetler saysz derecede oktur. Hatta bu nimetleri saymak ve
dkmn yapmak mmkn deildir. Nitekim bu durum bir ayette yle ifade
edilmitir:
Hlbuki Allahn nimetini saysanz onu saymakla bitiremezsiniz (Nahl, 16/18)
Allahn bahettii her nimetin hayatmzda ayr bir yeri ve nemi vardr. te bu
nimetlerin en nemlilerinden biri de sahip olduumuz evlatlarmzdr.
ocuklar, insan neslinin devam demektir. Hangi insan neslinin devam etmesini
istemez? Bu hi mmkn mdr? nk ocuk, bir milletin bekas, bir ailenin, bir
ocan devamdr. Nitekim Hz. Zekeriyya da kendi neslinin devam iin Allahtan
* Dr. Zafer KO
112
hayrl bir evlat istemi ve kendisine Hz. Yahya bahedilmitir (Meryem, 19/5).
Anne ve babaya Allahn birer hediyesi olan ocuklar aile bahemizin glleridir.
Tatl kokular saan, ruha huzur ve sefa veren cennet iekleridir. Millet denizinin en
parlak incisi, dnya hayatnn ssdr. Rabbimiz, insann bu dnyada holand
en nemli eyleri sralarken, ocuklar da bunlardan biri olarak belirtir:
Kadnlar, oullar, yk yk altn ve gm, salma atlar, davarlar ve ekinler gibi nef-
sin iddetle arzulad eyler insana ssl gsterildi. Bunlar dnya hayatnn geimliidir.
Oysa asl varlacak gzel yer ancak Allahn katndadr. (l-i mran, 3/14)
Bir baka ayette de maln ve ocuklarn birer imtihan vesilesi olduu haber ve-
rilmektedir: Bilin ki mallarnz ve oluk-ocuunuz birer deneme aracdr. Allah katnda
ise byk bir mkfat vardr. (Enfl, 8/28)
Elbette kymetli varlklarn dman da ok olur. Eer o gzel ocuklar, birer fazilet
eri olarak yetitirilmez, iman ve ahlak ile tehiz edilmez, irfan ve slam nuru ile beslen-
mez, Kuran kalesinin iine girmezse dmann zehirli silahlaryla vurulurlar ve helak
olurlar. mansz kalbin dmensiz kafasndan kan zehirli kirler, genliin beynini
bir akrep kskac gibi skar ve onu iyi ile kty, hayr ile erri dnemez hle getirir.
Furkn suresinde mminlerde olmas gereken baz zellikler sralandktan sonra
onlarn yle dua ettikleri belirtilir:
Onlar, Ey Rabbimiz! Elerimizi ve ocuklarmz bize gz aydnl kl ve bizi Allaha
kar gelmekten saknanlara nder eyle, diyenlerdir. (Furkan, 25/74)
Konumuzun banda yer verdiimiz ayette Hz. brahimin, salih bir evlat verme-
si iin Allaha yalvard belirtilmektedir. Nitekim Rabbimiz Onun duasn kabul
ederek uysal bir ocuk yani Hz. smaili bahetmitir. smail yle itaatkr bir ev-
lat olmutur ki, babasnn ryada kendisini boazladn sylediinde: Babacm!
emrolunduun eyi yap! nallah beni sabredenlerden bulacaksn. (Sfft, 37/102) deme
cesaretini gstermitir.
te Allahtan byle evlatlar nasip etmesi iin dua etmeliyiz. Ancak yce Allahn
byle evlatlar nasip etmesi iin, bizler de sorumluluklarmz yerine getirmeliyiz.
Yani sadece szl dua ile yetinmemeliyiz, onlar en gzel bir ekilde yetitirmek iin
aba gstermeliyiz.
Sevgili Peygamberimiz; Hibir baba ocuuna gzel terbiyeden daha stn bir ba-
ta bulunmu olamaz. (Tirmiz, Birr, 33) buyurmaktadr. Bir baka sznde; o-
cuklarnza ho muamelede bulunun ve onlar gzel terbiye edin. (bn Mce, Edeb, 3)
diyerek, evlatlarmza kar grevlerimizi belirtmitir.
Bu nedenle ocuklarmzn inanl, salkl, manev deerlerine bal, vatan ve
millet sevgisi ile dopdolu olarak yetitirilmesinde birinci derecede anne-babalar
113
olarak bizler sorumluyuz. Anne-babalarn ocuklar ile ilgili din ve mill sorum-
luluklarn ihmal etmeleri, ilerde onlar ve hatta toplumu rahatsz edecek olaylarn
meydana gelmesine sebep olur. Nitekim zaman zaman medyaya ve basna yansyan
olaylar, sadece anne-babalar deil, hepimizi zmektedir. Bunun iin ncelikle an-
ne-babalar olarak bizler ocuklarmzn terbiyesine, eitimine zen gstermeliyiz ve
onlarn kt alkanlklar edinmelerine engel olmalyz.
Yce Allah bizi yle uyarmaktadr:
Ey iman edenler! Kendinizi ve ailenizi, yakt insanlar ve talar olan ateten koruyun.
O atein banda gayet kat, etin, Allahn kendilerine verdii emirlere kar gelmeyen ve
kendilerine emredilen eyi yapan melekler vardr. (Tahrm, 66/6)
Hangimiz evlalarmzn ahirette cehenneme girmesine raz olur? Aksine hibir
ana-baba bu gllerin solmasn istemez. Zira ocuklarmz ok severiz, onlarn iyi
olmalarn isteriz. Ac ve elem ekmelerini hibir zaman istemeyiz. yleyse bu dn-
yada evlatlarmz ok iyi yetitirmeliyiz, onlarn hem dnyasn, hem de ahiretini
dnmeliyiz.
Kukusuz evlatlarn iyi yetitirip terbiye edemeyen, onlara ahlak ve fazilet ala-
mayan milletlerin istikbali, geceler gibi korkun ve karanlk olur.
114
ALLAHTAN BAKA LAH YOKTUR*

,,

-

_ . -

, .

t .

.| _ . ,

|t - _ .

_ .

:,

| .

. , . ..

.| t ,

t,

: . _

;
Ey insanlar! Allahn size olan nimetini hatrlayn. Allahtan baka size
gklerden ve yerden rzk veren bir yaratc var m? Ondan baka hibir
ilh yoktur. O halde nasl oluyor da haktan dndrlyorsunuz? (Ftr,
35/3)
yet-i kerimede insanlardan Allahn nimetlerini hatrlamalar istenerek gkler-
de ve yerde Allahtan baka yaratc ve rzk veren olmad belirtilmi ve Allahtan
baka hibir ilhn olmad vurgulanmtr. Burada belirtmek gerekir ki Allah lafz
kendisine ibadet edilen yce varln zel addr. lh kelimesi ise kendisi yaratc
ve ibadet edilmeye layk olmad halde, insanlarn ya Allaha yaklatrsn diye ya da
eitli amalarla edindikleri putlara verilen cins isimdir. Bu itibarla Arapada Allah
kelimesinin oulu olmad halde ilh kelimesinin oulu vardr. lh kelimesi cins
isim olduu iin, ok deiik varlklara ad olarak kullanlmtr. ten insanlarn
Allahtan baka ilah edinmemeleri iin Kuran- Kerimdeki pek ok ayette, hatr-
latma da bulunulmutur: Sizin ilhnz bir tek ilhtr. Ondan baka ilh yoktur. O
Rahmndr, Rahmdir. (Bakara, 2/163)
nsanlk tarihinde insanlar, her eyin yaratcs olan bir Allaha inanma ve iba-
deti sadece Ona yapma anlamna gelen tevhd inancnda zaman zaman sapknla
dmlerdir. Allah ile kendileri arasnda yeni ilahlar edinerek Ona ortak koma
yolunu semiler, araclar edinerek Allaha yaklamak istemiler ve bu araclar vas-
tasyla Allahtan af ve maret dilemilerdir. yle ki bazen ay, gne, yldz gibi gk
cisimlerini, bazen dalar, tepeleri, bazen atalarn dedelerini ilh saymlar, bazen
de madenden, tatan, topraktan v.s. yaptklar eylere ilh adn vermiler ve onlara
tapmlardr. slam dini gelmeden nce de Arap yarmadasnda da saylar 400e yak-
laan putlara taplyor ve onlarn her birine ilh deniliyordu. O ada yaam insan-
* Mustafa KILI
115
lar bir taraftan ilhlarna tapyorlar, te yandan hibir fayda grmedikleri ilhlarn
yeri geldike ihtiyalar iin kullanyorlard. Bylece tevhd inancndan sapp irke
ve kfre dmlerdi.
Buna karn slam dini, insanlar kfr ve irkten kurtarmak iin tevhd inancn
yeniden tesis etmitir: badet, hibir arac ve ortak komadan her eyin yaratcs
olan sadece yce Allaha yaplr. Gnahlar iin tvbe ancak Ona arz edilir; balan-
ma ve yardm ancak Ondan dilenilir.
Allahn bir oluu, zatnda, sfatlarnda, isimlerinde, illerinde, rab oluunda ve
hkimiyetinde, ei benzeri olmay ynndendir. Hemen hepimizin ezbere bildii
ve namazlarmzda sk sk okuduumuz hls suresinde; Allahn bir olduu, hibir
eye muhta olmad, domad ve dourmad, Onun hibir denginin olmad
ifade edilmektedir.
Aklmz kullanp kendi varlmz ve kinat zerinde tefekkr ettiimizde
Allahtan baka ilh olmasnn muhal/imknsz olduu sonucuna varrz. Nitekim
Kuran- Kerimde zikredilen u yetlerde de bu mantk rgsne iaret edilmektedir:
Eer yerde ve gkte Allahtan baka ilhlar olsayd kesinlikle ikisinin de dzeni bo-
zulurdu. Demek ki, Arn Rabbi Allah onlarn nitelemelerinden uzaktr, ycedir. (Enbiy,
21/22)
Allah hibir ocuk edinmemitir. Onunla birlikte baka hibir ilh yoktur. yle olsayd
her ilh kendi yarattn alr gtrr ve mutlaka birbirlerine stn gelmeye alrlard.
(Mminn, 23/91)
Dolaysyla bu kinat ve harika nizam ibret gzyle seyrettiimizde Allahtan
baka ilh olamayaca konusunda imanmz glenmi olur. Nitekim basit bir dn-
ya iini yaparken bile iki kii karrsa dzen bozulur, anlamazlklar kar. Birisi
yle yapalm derken br byle yapalm der. Eer birden fazla yaratc olsayd,
dnyann dzeni kim bilir nasl olurdu? Bunun imknszln aklmzla anlayabile-
ceimiz gibi ayetler de bize yol gstermekte ve aklamalar getirmektedir
Allahn birliini ve ondan baka ilh olmadn sadece dil ile sylememiz yeterli
midir? Hayr deildir. Sylediimizin gereklerini de yapmalyz. Yce Rabbimiz bu
gerei yle ifade etmektedir:
Allah, Benden baka ilh yoktur. yle ise bana kar gelmekten saknn diye (in-
sanlar) uyarmalar iin, emrini ieren vahiy ile melekleri, kullarndan dilediine indirir.
(Nahl, 16/2) Demek ki Allah vahiy meleklerini Peygamberlerine gnderirken, bize iki
nemli esas retmek istiyor. Birincisi: Allahtan baka ilh yoktur. kincisi ise:
Allaha kar gelmekten saknmak.
Bunun iin bize den grev, kendisinden baka ilh olmayan Allaha hakkyla iman
etmek ve salih ameller ileyerek iki cihan mutluluuna kavumaya gayret etmektir.
116
ALLAHTAN BAKASINA KULLUK ETMEYN*

,,

-

_ . -

, .

,
,

:,

| .

t -

_ .

.. ..

_,

. .

,

.. ,

| _ .

t-. t .

| .

,, |

. .
Andolsun, biz Nhu kavmine peygamber olarak gnderdik. Onlara yle
dedi: Ben sizin iin apak bir uyarcym. Allahtan bakasna ibadet ve
kulluk etmeyin. Dorusu ben sizin adnza elem dolu bir gnn azabndan
korkuyorum. (Hd, 11/25-26)
Mealini verdiimiz ayette belirtildii gibi yce Rabbimiz, Hz. Nhu kavmi-
ne Peygamber olarak gndermitir. Hz. Nuh da kendinin, kavmi iin bir nasihati
ve ak bir uyarc olduunu ilan etmi, Allahtan baka ilh bulunmadn, do-
laysyla Ondan bakasna kulluk etmemeleri gerektiini hatrlatmtr. Nuh (a.s)
Peygamberlik grevini eksiksiz olarak yerine getirmi ama kavmi onu dinlememi,
yine eski azgnlklarna devam etmitir. Ancak Nuh (a.s), kendini dinlemedikleri
takdirde byk bir cezaya arptrlacaklarndan endie ettiini belirterek kavmini
uyarm, btn bu gayretine ramen toplumun ileri gelenleri Nuh (a.s)un davetini
kabul etmemi ve onu sapknlkla itham etmitir (Arf, 7/60). Hatta tebli faaliyetine
son vermedii takdirde Ey Nuh! (Bu iten) vazgemezsen mutlaka talananlardan
olacaksn diye tehditte bulunmutur (uar, 26/116). Sonunda Hz. Nh, ...Rabbine,
Ey Rabbim! Ben yenilgiye uradm, yardm et diye dua etti. (Kamer, 54/10)
Ve Nh yle dedi: Ey Rabbim! Kavmim beni yalanlad. Artk onlarla benim aramda
sen hkmet. Beni ve benimle birlikte olan mminleri kurtar. Derken biz onu ve beraberin-
dekileri dolu geminin iinde (tayp) kurtardk. Sonra da geride kalanlar suda boduk.
(uar, 26/117-120)
Btn peygamberler kavmini bir olan Allah tanmaya ve Ona kulluk etmeye
davet etmi, bu davet esnasnda eitli zorluklarla karlam, skntya maruz kal-
mlardr. Dier btn peygamberlerin yapt gibi Peygamberimiz Hz. Muhammed
(s.a.s) de ayn ekilde kavmini Allaha kulluk etmeye davet etmitir. Ayet-i kerimede
Senden nce gnderdiimiz btn peygamberlere, phesiz, benden baka hibir ilah
* Medet COKUN
117
yoktur. yleyse bana ibadet edin diye vahyetmiizdir. (Enbiya, 21/25) buyurularak b-
tn peygamberlere emredilenin bir olan Allaha iman ve Ona kulluk/ibadet etmek
olduu aka vurgulanmtr.
Yce kitabmz Kuranda Rabbimiz kendisine kulluk/ibadet etmemiz gerektiini
ak bir ekilde belirterek yle buyurmaktadr:
phesiz, Allah, benim de Rabbim, sizin de Rabbinizdir. yleyse (yalnz) Ona kulluk
edin. Bu, dosdoru bir yoldur. (Meryem, 19/36)
Ey iman edenler, rk edin, secde edin, Rabbinize kulluk edin ve hayr ileyin ki kur-
tulua eresiniz. (Hac, 22/77)
u halde yaratl gayemiz Ben cinleri ve insanlar, ancak bana kulluk etsinler diye
yarattm. (Zriyt, 51/56) ayetinde de aka belirtildii gibi, yce Rabbimize kullukta
bulunmak ve Onun emirlerini noksansz bir ekilde yerine getirmektir. badetleri-
mizi yaparken zellikle de namazlarmz klarken her rekatnda okuduumuz Fa-
tiha sresinde; (Allahm!) Yalnz Sana ibadet ederiz ve yalnz Senden yardm dileriz.
(Fatiha, 1/5) diyerek kulluumuzu hatrlamakta ve sadece Ona ibadet ettiimizi ifade
etmekteyiz. Bylece yce Rabbimizden bakasna ibadet edilmeyeceini, ibadete sa-
dece Onun layk olduunu zellikle vurgulayarak tevhid inancn aka ortaya
koymaktayz. Zaten yce Rabbimiz de bize, yukarda meallerini verdiimiz ayetler-
de de aka belirtildii gibi sadece kendine kulluk/ibadet etmemizi emretmektedir.
Biz insanlar dier yaratklardan farkl klan en nemli zelliimiz, akl, irade ve
bizi yaratan yce Rabbimize kar yerine getirdiimiz ibadetlerimizdir. Eer insani
zelliklerimizi doru bir ekilde kullanp iman ve bunun tabii sonucu olan ibadetle-
rimizi yapmazsak dier yaratklardan farkmz kalmaz. Hatta bununla da kalmayp
bizim dmzdaki dier mahlkattan daha da aa olacamz Rabbimiz tarafndan
ayet-i kerimede yle ifade edilmektedir:
Andolsun biz, cinler ve insanlardan, kalpleri olup da bunlarla anlamayan, gzleri
olup da bunlarla grmeyen, kulaklar olup da bunlarla iitmeyen biroklarn cehennem
iin var ettik. te bunlar hayvanlar gibi, hatta daha da aadadrlar. te bunlar gallerin
ta kendileridir. (Arf, 7/179)
Akl ve irade sahibi olmayan varlklardan farkl olduumuzu ve gallerden ol-
madmz ifade etmenin yolu Rabbimize olan imanmz ve ibadetlerimizdir. ayet
iman ve kulluumuz olmasayd yce Mevlamz katnda ne deerimiz olurdu ki?
Bu gerei Rabbimiz yce kitabmz Kuran- Kerimde aka ortaya koyarak yle
buyurmaktadr:
(Ey Muhammed!) De ki: Duanz (kulluk ve yalvarmanz) olmasa Rabbim size ne diye
deer versin!... (Furkan, 25/77)
te bizler de Rabbimiz katnda imanmz, ibadetlerimiz ve kulluumuzla deerli
olduumuzu unutmamal ve Ondan bakasna kullukta bulunmamalyz.
118
AMEL DEFTERNN VERL*

,,

-

_ . -

, .

,
_ ,

,t .

. _ .

, . .

. _ .

,t. :

t .

. ,

., . ,

, ,t. : _.

_ . t

,|t -

,

; _ ,.

| .

t .

, t, . . ,

,. t ,

,|t .

. - _

,

. ., .
t ,. ,

| t,

,t .

- t .

,t. :

| _ .. ,

| t,

. ,

|t .

, ,t. : _.

_ . t

,.

| . ,,

- -

,.

| x

. -

,.t

| . _ . .

| .

,|t . _ . . _ .

t .

,

.t

| ,.t

:
_

| .

_ -,

,, L .

.t

, _ . ,

| .t

t.

. . . t , .

|

.

|

. _

_, : . .

t .

.
te o vakit, kitab kendisine sandan verilen kimse der ki: Gelin, kitabm
okuyun! nk ben, hesabmla karlaacam zaten biliyordum. Artk
o, honut bir hayat iindedir. Yksek bir cennettedir. Onun meyveleri
sarkar (kolaylkla devirilebilir).(Onlara yle denir:) Gemi gnlerde
yaptklarnza karlk, afiyetle yiyin, iin. Kitab kendisine sol tarafndan
verilen ise yle der: Keke kitabm bana verilmeseydi. Hesabmn ne
olduunu da bilmeseydim. Keke lm her eyi bitirseydi. Malm bana
hibir yarar salamad. Saltanatm da yok olup gitti. (Allah, yle der:)
Onu yakalayp balayn. Sonra onu cehenneme atn. Sonra uzunluu
yetmi arn olan zincire vurun onu. nk o, azamet sahibi Allaha iman
etmiyordu. Yoksulu doyurmaa tevik etmiyordu. (Hakka, 69/19-34)
Okuduumuz ayet-i kerimelerde Allah Tel amel defterlerinin sahiplerine veriliini ve
onlarn da buna gre mutlu olacan veya zntye kaplacan bildirmektedir.
Amel defteri, insanlarn dnyada kabul ettikleri inanlarla, yaptklar ilerin kaydedildi-
i ve hirette kendilerine takdim edilecei bildirilen deftere veya kitaba verilen addr.
Kuranda, insann dnyada yaptklarnn, kyamet gn alm bir kitapta kendisine
gsterilecei ve her fertten kendi kitabn okumasnn istenecei hem bu surede hem de di-
* Tahir TURAL
119
er baz surelerde (Mesela sr, 17/13-14) aklanmaktadr. Bu nedenle herkese kyamette
amel defterinin verileceine inanmak farzdr.
Amel defteri; Kirmen katibn, hafaza, rakb ve atd isimleriyle anlan meleklerin yazd
(Enbiya, 21/94; Kf 50/18; Zuhruf, 43/80) insann hak-batl, doru-yalan, iyi-kt, btn
inan, dnce, sz ve eylemlerini ierecektir (Kehf, 18/49).
Amel defterleri cennetliklere sadan, cehennemliklere soldan veya arkadan verilecek-
tir. Defterleri sadan verilenler, Kuranda ashbul-yemn; soldan veya arkadan verilenler
ashbu-imal olarak zikredilir (Hakka, 69/19,25; nikk, 84/7,10).
Defterin sadan verilmesi bir mjde, soldan veya arkadan verilmesi ise bir korku ve
azap iaretidir. Kuranda sadece fertlerin deil, millet ve toplumlarn da kitap diye anlan
amel defterlerinin bulunduu ve hesap gnnde her milletin kendi kitabn okumaya a-
rlaca belirtilir (Csiye, 45/28-29).
Maherde kiinin amel defterinin sa tarafndan verilmesi onun dnya hayatnda Allahn
emrine uygun, drst ve erdemli bir hayat yaadn, dolaysyla sicilinin temiz olduunu
gsterir. Bu durumda olan kimse Allahn ltfuyla kurtulua erenlerden olduunu anlar ve
Aln, kitabm okuyun diyerek mutluluunu bakalaryla paylamak ister.
20. ayette amel defteri sandan verilen kimsenin dnyada iken hirete iman ettiini ve
ona gre hazrlk yaptn sylemesi bizim iin dikkate deerdir.
Kiinin amel defterinin sol tarafndan verilmesi onun dnya hayatnda Allahn emrine
uygun hareket etmediini, drst ve erdemli bir hayat yaamadn, dolaysyla sicilinin
bozuk olduunu gsterir. Bu durumdaki biri dnyada yaptklarn amel defterinde grnce
kendisinin cezalandrlacan anlar, bu nedenle amel defterinin kendisine verilmesini ve
iinde yazlm olanlar grmek istemez, lrken her eyin bitmi olmasn temenni eder.
Byle bir temenni orada bir ie yaramayaca gibi, dnyada helal haram demeden biriktir-
mi olduu mal da kendisine verilecek cezay nlemeyecektir. Artk mal, mlk, saltanat,
makam, g vb. dnyaya ait ne varsa hepsi yok olup gitmi, sadece insann olumlu veya
olumsuz inan ve amelleri kalmtr.
Amel defteri solundan verilen kimsenin hesab grldkten sonra Allah Teal grevli
meleklere o gnahkrn ellerini boynuna balayp cehenneme gtrmelerini, sonra da zin-
cire vurmalarn emreder.
hiret hayat gayb leminden olduu iin Allah oras ile ilgili bilgileri bizlere temsil
olarak anlatmaktadr. Ayrca yetlerde cehenneme gtrlecek olan gnahkrn zincire vu-
rulmasnn sebebi aklanmaktadr ki o da Allaha inanmamas ve yoksula yedirmeyi tevik
etmemesi, yani bencil duygularn aarak bakalarnn skntlarn paylama olgunluunu
sergileyememesidir. Yoksulu gzetme konusundaki duyarszln, kiinin zincirlere vurul-
masnn ana sebeplerinden biri olarak Allaha inanszln hemen ardndan zikredilmesi,
slamn paylamaya, sosyal adalete ve bara verdii nemi gsterir.
120
ANNE VE BABAYA YLK ETMEK*

,,

-

_ . -

, .

t . .

. -

. :

. . .

_ x

| ., t

t.t . -

_ ,

.|

|t

, t

.. ..

, _ .

t.,

t . ,

t . .

, ..

t . ,

..

t . .

:
Rabbin, kendisinden bakasna asla ibadet etmemenizi, anaya-babaya
iyi davranmanz kesin olarak emretti. Eer onlardan biri, ya da her ikisi
senin yannda ihtiyarlk ana ularsa, sakn onlara f! bile deme; onlar
azarlama; onlara tatl ve gzel sz syle. (sr, 17/23)
Cenab- Hak, kendisine inanmamz emrettikten sonra anne ve babamza kar
iyilikte bulunmamz emretmektedir. nk anne ve babamz dnyaya gelmemize
sebep olmulardr. Onlar bize iyiliin ve ktln neler olduunu rettiler. Biz-
leri yanl eylerden uzak tutmaya altlar. zellikle annelerimiz, bizi bytmek
iin geceleri o tatl uykularn terk edip, rzgar esmesin diye adeta efkat kanatlar-
n zerimize gerdiler. Kendileri ihtiya duyduklar eyleri terk ederek biz evlatlarn
dndler. Bu bakmdan Kuran- Kerimde, anne babaya iyilik etmemiz nemle
vurgulanmaktadr. Bu, yerine getirilmesi ok zor ve belki de tam olarak ifa edile-
meyecek haklardan biridir. Zira Peygamberimiz de kiinin hrriyetini kaybetmi
babasn hrriyetine kavuturarak yapt iyilik bile onun hakkn demeye tam
olarak yetmeyeceini haber vermitir (Mslim, Itk, 25). nk kul haklarnn en
by, ana baba hakkdr.
Anne babamza yaptmz iyilikler, szl ve ili btn iyilikleri kapsar. Onlarn
gnllerini kazanmamzda syleyeceimiz szlerin byk nemi vardr. Zira mad-
di olarak tm ihtiyalarn karlama imknna sahip olamazsak bile gler yz ve
tatl dilimizle onlar memnun edebiliriz. Bu bakmdan anne babalarmza kar hi-
taplarmza ok dikkat etmeliyiz. nk Allah, onlar azarlamamamz emrediyor.
yle bir dnelim, bizden yaa kk olan birisi bizimle konuurken laubali
* Dr. Ercan ESER
121
davranr, dinlemez veya bize kar sesini ykseltirse nasl zlrz deil mi? te
anne ve babamz da onlara kar ho olmayan hitaplarmzdan dolay zlrler. O
bakmdan Cenab- Hak onlar azarlamayn ve her ikisine de gzel sz syleyin diye
buyurmutur. Onlara anneciim, babacm eklinde gnllerini okayacak tarzda
tatl dil ile hitap etmemiz gnllerini kazanmamza sebep olur, onlar sevindirir.
Byklerden bir zata anne babaya kar tatl sz sylemenin nasl olaca sorulmu
o da sulu bir hizmetlinin efendisi karsndaki konumas gibi olmaldr, demitir.
Bugn bizler gen, gl kuvvetli insanlarz. Unutmayalm ki anne babalarmz da
bizim gibi gl kuvvetli idiler. Sahip olduumuz bu imknlar elimizden gidecek,
yarn biz de onlar gibi yalanp ocuklarmzn bakmna muhta hle geleceiz. O
bakmdan anne babamza kar tevazu kanatlarn indirmeliyiz ve onlara merhamet
etmeliyiz ki yarn da ocuklarmz bizlere ayn efkat ve merhamet kanatlarn in-
dirsinler. Ayet-i kerimede adeta bir kuun yavrusunu kanadnn altna alarak onu
tehlikelerden korumas gibi bizim de anne babamz korumamz gerektii emre-
dilmektedir (sr 17/24). Ancak bu, ok zor ve sabr isteyen bir itir. Allah onlarla
bizim sabrmz denemektedir. Bu zoru baararak onlarn rzalarn kazandmz
zaman cennete girip nimetlerine kavuacamz muhakkaktr. Peygamberimiz de
anne babas yannda olup da onlara iyilik ederek cenneti kazanamayan ve o nimet-
ten mahrum olan kimseyi knam ve ona yazklar olsun diye acmtr (Mslim,
Birr ve Sla, 9-10).
Ayette de ifade edildii gibi annemiz rahminde bizi tarken birok skntlara
katlanm ve meakkatlerle bizi bu dnyaya getirmi olduundan dolay (Lokmn,
31/14) olsa gerek ki anneye iyilik etmek babaya iyilik etmekten daha ncelikli ol-
duu Peygamberimizin hadisinde de yer almtr (Mslim, Birr ve Sla, 2).
Anne babamza iyilik yapmak onlarn rzasn almaya, dolaysyla Allahn rzasn
kazanmaya vesile olur. Peygamberimiz, onlarn rzasn almakla dualarmzn kabul
olacan, birok skntlarmzn hallolacan haber vermektedir. Bununla ilgili ri-
vayet edilen hadise gre kii bir maaraya snr. Sonra maara giriine byk
bir kaya paras derek kapatr ve iindekiler aresizlik ierisinde kalrlar. Bu du-
rumdan kurtulmak iin her biri Allahn houna gidebilecek iyiliklerini sayarak tan
kalkmas iin Allaha yalvarrlar. Bunlardan biri de her gece anne babasna st ikra-
mnda bulunduunu, ancak uyurken onlar uyandrmamak iin bir gece sabaha ka-
dar beklediini, bu iyiliinden dolay maaradan kurtulmasn ister. Bu vesileyle ma-
arann azndaki kaya ykselmeye balar (Buhr, By 98; Mslim, Zikir, 100).
Ana babamz iin yle dua ederek Rabbimiz! Hesap grlecek gnde beni, ana-
babam ve inananlar bala. (brahim,14/41) maret talebinde bulunmamz on-
lara yapacamz iyilikler arasnda deerlendirilmitir. Esasen ana babamza yap-
122
tmz iyilik ve ihsan kendimize yaplan ihsandr. Anne babamza yaptmz iyi-
liklerin karln fazlas ile dnyada ocuklarmzdan greceimiz gibi ahiretteki
mkfat da snrsz olacaktr.
Ana babamz, bizi Allaha isyana tevik etmedike, onlarn meru olan emrine
uymamz gerekir. Ana baba, mrik de olsalar bile onlara iyilik ve ikramda bulun-
mamz dinimizin emridir. Peygamberimiz, mrik anneye sla-i rahimde bulunup
ona iltifatlarda bulunmay emretmitir (Mslim, Zekt, 50). Hayrl evlat, ana
babalarna sadece dnyada iken iyilik eden deil, onlarn lmnden sonra da
onlarn dostluunu koruyup devam ettiren ve dostlarna sayg gsterendir. Nitekim
Abdullah b mer de yolda grd bir kiiye babasnn dostu olduu iin bineini
ve sarn vererek iltifat eder, kendisini knayanlara ise o babamn dostudur, diye
cevap verir (Mslim, Birr ve Sla, 11-13).
Ksaca ayet-i kerimede ana babaya iyilik etmek Allaha ibadet etmekle ayn de-
recede grlmekte, anne babalarmza en gzel muamelede bulunmamz emredil-
mektedir.
123
ANLAMA VE SZLEMELERMZE RAYET
ETMEK MANIN GSTERGESDR*

,,

-

_ . -

, .

,
...

. .

|t

. .

_,

.

| t ,

t,
Ey iman edenler! Akitlerinizi yerine getirin... (Mide, 5/1)
Yce kitabmz Kuran- Kerim, gerek insann kendisini yaratan Allaha verdii
szde durmas, gerekse baka insanlarla yapt szlemeler ve antlamalara bal
kalmas hususu zerinde nemle durmu ve deiik vesilelerle yaplan antlama
veya verilen szlere vefa gsterilmesini btn Mslmanlardan istemitir. Okudu-
um ayet-i kerimede yerine getirilmesi istenen akid burada, hem Kurann getirdi-
i iman esaslarn, Allahn emir ve yasaklarn, uygulanmas gereken kurallar, hem
de genel anlamyla kiilerin kendi aralarnda yaptklar szlemeleri ve verdikleri
szleri kapsamaktadr.
Cenb- Allahn; Ey iman edenler! Akitlerinizi yerine getirin (Mide, 5/1) emri
yaptmz btn anlama ve szlemelerin gereini yerine getirme hususuna dik-
katimizi ekmektedir. ncelikle unu iyi bilmeliyiz ki, iman kul ile yce Allah
arasnda yaplm ok nemli bir akittir. Hepimiz kalbimizde tadmz imanm-
zn bir gerei olarak kulluk grevlerimizi yerine getirmeliyiz. Bizler inan ve ibadet
boyutuyla kulluk grevlerimizi ne kadar mkemmel bir ekilde yerine getirirsek Al-
lah katndaki deerimiz ve elde edeceimiz mkfat ve sevaplar o oranda artacaktr.
Bunun dnda gndelik hayatmzda pek ok anlama ve szlemeler yaparz.
Hangi trden olursa olsun, Allahn emirlerine ters dmedii srece, yaptmz
btn bu anlamalara vefa gstermemiz gerekir. Zira toplumsal hayatn salkl bir
ekilde yrtlebilmesi yaplan anlamalara ve szlemelere uymakla mmkndr.
Bunlar olmakszn sosyal ve ticari hayatn hedeendii ekilde gelimesi ve devam
* Yunus AKKAYA
124
etmesi mmkn deildir. Szmzde durmamak, yaptmz anlamaya riayet
etmemek bireysel ve toplumsal ilikilerimizde gven kaybna neden olur. Gven
kayb ise bireysel ve toplumsal huzursuzluklarn en nemli sebebidir. Bugn toplu-
mumuzda yaayan insanlarn ikyetlerinin nemli bir blmn verilen szlerde
durulmamas, yaplan anlamalara uyulmamas ve szlemelerin gereinin yerine
getirilmemesi oluturmaktadr.
Hz. Muhammed (s.a.s), daha peygamberlik ncesi dnemde yakn evresi tara-
fndan gvenilir ve sznde durur bir kii olmasyla tannm ve peygamberlii s-
resince karlat btn zorluklara ramen yaplan anlama ve szlemelere uyma
konusunda en gzel rnekleri ortaya koymutur. slamiyetin amansz dmanlar
olan Mekke putperestleriyle ilikilerinde bile verilen sznde durma ve ahde vefa
konusunda titiz davranm, bu konuda evresindeki mminlere iyi bir rnek olmak
iin byk aba sarf etmitir.
Yaplan anlamay bozmann ve verilen szden caymann Mslmana yakma-
yacan gsteren bir olay Hudeybiye Anlamasnn yapld srada yaanmtr.
Hudeybiye Anlamasnn artlarndan biri, Mekkeden Medineye iltica eden kiile-
rin iade edilecei eklinde idi. Anlamann henz imzaland anlarda Kurey tem-
silcisi Sheyl bin Amrn olu Ebu Cendel, ayaklarndaki zincirleri sryerek yava
yava Peygamber Efendimizin yanna geldi. Ebu Cendel (r.a) Mslman olduu
iin mriklerden ok ikence grmt. Bir frsatn bularak ellerinden kam ve
kendini Mslmanlarn arasna atmt. Sheyl, anlama gereince ilk iade edilecek
kimsenin olu olduunu syledi ve elindeki sopayla Ebu Cendelin yzne vurdu.
Olan biteni hznle takip eden Rahmet Peygamberi Efendimiz, Ebu Cendelin an-
lama d braklmasn, onu kendisine balamasn Sheylden rica etti. Ancak ta
yrekli mrik baba buna yanamyordu. Ebu Cendel (r.a) de mriklere teslim edi-
lirken feryatlarla Mslmanlara yalvaryor ve yardm istiyordu. Mslmanlar onun
hline dayanamayp alamaya baladlar. Allah Resl Ebu Cendeli teselli ederek;
Ey Ebu Cendel! Biraz daha sabret, katlan! Allah Teldan bunun mkfatn dile!
Hi phesiz yce Allah sen ve yannda bulunan zayf, kimsesiz Mslmanlar iin bir
genilik ve kar yol yaratacaktr. Biz u kavimle bir bar anlamas yapm ve bu yolda
kendilerine Allahn ahdiyle sz vermi bulunuyoruz. Onlar da bize Allahn ahdiyle sz
verdiler. Szmze vefaszlk edemeyiz. Zira verdiimiz szde durmamak bize yakmaz!
(bn Hanbel, IV, 325; bn Him, III, 367) buyurdu.
Hayber sava srasnda, Yesr adl obann bandan geen u olay da konumuz-
la ilgili nemli bir rnektir. Nakledildiine gre, Yahudi ileri gelenlerinden birinin
koyunlarn gderek geimini salayan Yesar, Hayber Gazvesinin cereyan ettii gn-
lerde kale iinde ad ska geen Allah Resl ile grebilmeyi ok arzulam ve bir
125
sabah kaleden kp koyunlarn gderken onunla karlamt. Efendimizle ksa
bir sohbetten sonra Yesr slam kabul etti. Allah Resl onun ismini Eslem yapt.
Daha sonra oban elindeki koyunlar ne yapmas gerektiini Peygamber Efendimize
sordu. O da;
Onlar geri evir ve kovala! phen olmasn ki hepsi de sahiplerine dneceklerdir
buyurdu. Eslem bir avu akl alarak koyunlara doru att ve; Shibinize dnn!
Vallahi bundan sonra ebediyen sizinle beraber olmayacam dedi. Koyunlar toplu
olarak gittiler, sanki onlar sevk eden birisi varm gibi kaleye girdiler. oban da
Mslmanlarla birlikte savamak iin kaleye doru ilerledi (bn Him, III, 397-398;
bn Hacer, I, 38-39).
Burada Nebiyy-i Ekrem Efendimiz, koyunlara ganimet olarak el koymak yerine,
sry geri gndererek obann sahibine verdii sz tutmasna imkn salamtr.
Hadisenin savan uzad ve Mslmanlar arasnda erzak skntsnn ba gster-
dii bir zamana tesadf etmesi, Efendimizin sergiledii bu gzel davran, yaplan
anlamalara bal kalmann nemini daha da ak bir ekilde ortaya koymaktadr.
man ile gvenilirlik arasnda nemli bir ba vardr. Mmin elinden ve dilinden
insanlarn gvende olduu kii demektir. Bizler de herkese gven vermeliyiz.
126
ANLAMAZLIA DEN ELER
BR ARAYA GETRELM*

,,

-

_ . -

, .

, t-

.

.,

t , | .

_ . t.

: - | .

_ . t.

: - . . ,t

t .

, . ,,

.

. ,.

. - t., | .

t . , . ,,

.
Eer kar-kocann arasnn almasndan endie ederseniz, erkein
ailesinden bir hakem, kadnn ailesinden bir hakem gnderin. ki taraf
(aray) dzeltmek isterlerse, Allah da onlar uzlatrr. phesiz, Allah
hakkyla bilendir, hakkyla haberdardr. (Nisa, 4/35)
Aile, dinen evlenmelerine engel bulunmayan bir kadn ve bir erkein evlenerek
oluturduu sosyal bir messesedir. Baka bir ifade ile aile; en kk bir topluluk,
topluluk ise byk bir ailedir. Yce kitabmz Kuran, toplumun ekirdeini oluturan
ailenin salam temeller zerine kurulmasn ve korunmasn istemektedir. Ailenin her
bir bireyi hak ve sorumluluk sahibidir. Eler, aralarnda karlkl sayg ve sevgiyle ayrca
birbirlerinin hak ve sorumluluklarna riayet ederek yuvann ahenk ve huzuruna yar-
dmc olurlar. Mutlu ve huzurlu bir aile iin elerin karlkl anlay ve uyum iinde ol-
mas gerekir. Ayet-i kerime ve hadis-i erierde karlkl hak ve grevler belirlenmitir.
Erkeklerin kadnlar zerinde meru haklar olduu gibi, kadnlarn da onlar zerinde
haklar vardr (Bakara, 2/228). Nisa sresinin 19uncu ayet-i kerimesinde elerin iyi
geinmesi istenir:
Ey iman edenler! Kadnlara zorla miras olmanz size helal deildir. Ak bir hayszlk
yapm olmalar dnda, kendilerine verdiklerinizin bir ksmn onlardan geri almak iin onlar
sktrmayn. Onlarla iyi geinin. Eer onlardan holanmadysanz, olabilir ki, siz bir eyden
holanmazsnz da Allah onda pek ok hayr yaratm olur. (Nis, 4/19)
Eler birbirlerine kar gzel davranmaya ve karlkl hukuka riayet etmeye azami gay-
ret gstermelidirler. Bu konuda mminler iin en gzel rnek sevgili Peygamberimizdir. O
mrnde bir defa da olsa elini kaldrp bir kadna vurmam ve yle buyurmutur:
Sizin en hayrlnz, ailesine kar en hayrl olannzdr. Ben de aileme kar en hayrl
olannzm (bn Mce, Nikh, 50; Drimi; Nikah, 55)
* N. Sabri AKIN
127
Ayrca o, kadnlarn incitenlerin toplumda iyi kimseler olmadn beyan buyur-
mu, aile ilikilerinin sevgiye dayanmas gerektiini belirterek kadnlarn haklarnn
gzetilmesini ve bu konuda Allahtan korkulmasn istemitir. Eler arasnda her eye
ramen anlamazlklar kabilir. Nisa sresinin 128nci ayetinde geimsizlik hlinde ne
yaplaca yle beyan buyurulmaktadr:
Eer bir kadn kocasnn, kendisine kt davranmasndan yahut yz evirmesinden en-
die ederse, uzlaarak aralarn dzeltmelerinde ikisine de bir gnah yoktur. Uzlamak daha
hayrldr. Nesler ise kskanla ve bencil tutkulara hazr (elverili) klnmtr. Eer iyilik
eder ve Allaha kar gelmekten saknrsanz, phesiz Allah yaptklarnzdan haberdardr.
Eler arasnda geimsizlik uzar, kar-kocann arasnn almasndan endie edilirse
ailenin devam iin; hakeme bavurma yntemi ngrlr. yle ki, erkein veya ha-
nmn, haklarn ktye kullanarak ya da grevlerini yapmayarak eini madur etmesi
hlinde, taraarn ailelerinden karlkl rza gsterecekleri, bilgisine ve grgsne iti-
mat edilen kiilerden oluan hakemler vastas ile anlamazlklar zme kavuturul-
maya allr.
Grld gibi ailede iki tarafn karlkl anlamazlklarnn, hukuk ihllleri ve
geimsizliklerinin zm yolu olarak hakemlere gtrlmesini Kuran- Kerim teklif
etmektedir. Kendilerini daha iyi tanmalar ve geimsizlik sebeplerini daha iyi bilme-
leri sebebiyle tayin edilecek iki hakemden biri kocann, dieri de hanmn ailesinden
olmaldr. nk bunlar taraarn ocuklu unu, yetime tarzlarn, isteklerini, beklen-
tilerini bilirler. Kendilerinden bir para olduklarndan onlar nemserler. Akraba iinde
hakemlie uygun ahslar bulunduu mddete yabanclardan hakem tayin edilmesi
uygun olmaz.
Hakem, her iki tarafn rza ve onay ile anlamazlk konusunu hkme balayan kii-
dir. Hakemlerin grevi, taraarn arasn dzeltmeye almak, kusurlu olan yola getir-
mek iin yntem belirlemek ve gereini yapmaktr. Elerin arasn bulmak isteyen ha-
kemler taraarn kirlerini alr, onlar dinler, aralarndaki geimsizliin sebeplerini tespit
eder ve onlar gidermeye alr. ayet hakszlk erkekte ise, hakem ona nasihat eder ve
iyi geinmelerini syler. Eer kadn hakszsa, tayin edilen hakem kadna nasihat eder,
Allahn emirlerini bildirir ve onu kocasyla iyi geinmeye arr. yetin ak ifadesine
gre hakem tayin edecek olan merci, kar ve koca veya bunlarn aileleri deil, devletin
ilgili kurumudur. Evlilik hukuk ve adabna riayet edilmemesi durumunda resm kurum
hakem tayin etmekle ykmldr, ancak bu ykmllk kar kocann da hakem tayini-
ne engel tekil etmez (Kuran Yolu, c.II, s.47,48).
Hakemler gerekten bartrmak isterler, eler de barmak isterlerse, Allah, kar-ko-
ca arasndaki dargnl giderir ve onlara huzur ve geim verir. phesiz ki yce Allah,
almdir, kar-kocann hllerini ok iyi bilir ve O, her eyden haberdardr.
128
ANNE VE BABAMIZA
KARI SORUMLULUKLAR*

,,

-

_ . -

, .

,
t . . _ | .

_ .

| ,

| -

_ ..

. ..

t .

.| |

|
_, |

, .t .

. . t .

. ,

. .

_ .

| ,

. t ., x. .,
Anne ve babasna; f size! Benden nce nice nesiller gelip gemi iken,
beni tekrar diriltilecek olmakla m tehdit ediyorsunuz? diyen kimseye onlar
Allaha snarak, Yazklar olsun sana! man et, Allahn vaadi gerektir
diyorlar, o da, Bu, eskilerin masallarndan baka bir ey deildir diyordu.
(Ahkf, 46/17)
Ailenin temel unsuru anne-babadr. Bilindii gibi korunmas gereken be eyden
biri de, neslin devamnn salanmasdr. Anne, hamilelik devresinde dokuz ay be-
deninde yavrusunu efkatle tar, o devrede pek ok glkle karlar, btn bu
glklere gs gererek ocuunu dnyaya getirir. ok zayf bir o kadar da bak-
ma muhta olan bebei iin, uykusundan, yemesinden ve imesinden feragat eder.
Yemezler yedirirler, giymezler giydirirler. ocuklarnn bir yeri arsa, onlar daha
fazla znt ekerler. Kendi rahatlarndan nce ocuklarnn rahatn temin ederler.
Aile iindeki bireylerin hak ve sorumluluklar karlkl olmakla birlikte ocuklarn
ebeveyne kar sorumluluklarn yle sralayabiliriz:
1. Anne-babalarmza kar en nemli grevlerimiz onlara iyi muamele etmek
ve onlarla sevgi ve saygya dayal olarak gzel geinmektir. Bizi dnyaya getirmeye
sebep olan ebeveynin haram olmayan her trl talebini yerine getirmenin Allahn
rzasn kazanmamza vesile olduunu bilmemiz gerekir.
Nitekim sevgili Peygamberimiz (s.a.s) yle buyurmutur:
* Nevzat OKUMU
129
Anne-babas veya her ikisinden birisi yannda ihtiyarlad hlde, Cennete giremeyip
Cehenneme giden kimseye yazklar olsun (Mslim, Birr, 9).
2. Anne-babaya iyi davranmak (sr, 17/23-24). Peygamberimiz kime iyilik ya-
paym? diye defa soran bir kiiye her defasnda da, annene cevabn verirken
drdnc defada, babasna iyilik yapmas gerektiini sylemitir (Buhr, Edeb, 2).
3. Gnlk madd-manevi ihtiyalarn karlamak ve gidermek. Anne baba muh-
ta durumda iseler evladn onlarn ihtiyalarn karlamas ahlaki olduu kadar di-
nen hukuki bir sorumluktur (Bakara, 2/215). Nasl ki biz kkken her ihtiyacmz
karlayan ebeveynimiz, muhta duruma geldiklerinde bizim de onlara ayn sevgiyi
geri vermemiz bir erdemlik ifadesi, bir ahlak ve bir kran borcumuzdur.
4. Saygl davranmaktr. Bizim rf ve adetimize gre byklere sayg, kklere
kar sevgi gstermek esastr. Peygamberimiz (s.a.s) anne-babaya saygszl byk
gnahlardan saymtr:
Size, byk gnahlarn en byn bildireyim mi?, diye sordu. Evet, bildir, ey
Allahn Resul diyen ashab- kirma bunlarn srasyla; Allaha ortak komak, anne-
babaya kar gelmek, haksz yere adam ldrmek ve yalan sylemek olduunu belirtti
(Buhr, Edeb, 6).
6. Uygun olmayan sz sylememek ve onlar incitecek her trl ifadelerden
mmkn mertebe uzak kalmaktr. nk ebeveyne kt davranmak haram olduu
gibi, onlara kt sz sylenmesine sebep olmak da haramdr. Allahn, Onlara f
dahi demeyin emrine ilaveten Peygamberimiz (s.a.s); Bir kimsenin anne-babasna
svmesi byk gnahlardandr. Sahabe;
Bir kimse ebeveynine nasl sver? deyince,
-Efendimiz (s.a.s); Biri bakasnn anasna sver, o da tutar bunun ebeveynine sver
diye cevap verdi. (Buhr, Edeb, 4)
7. ldklerinde hayrla anmak, dua etmek (brahim, 14/41).
130
ANNE VE BABAYA Y DAVRANMAK*

,,

-

_ . -

, .

,
_ |

: .

_ , .t . _

|t .

_ . _

| . t. .

| . -

.|

t . .

; t . ,

.
t . , . L.

| .

| _ ,

| t . _

..

| .

. .t -

,

. .

, ,

.| |
t .

, ,

..

: .

,.

t.

_ .

_,

. . _

. . t , .

.| _ t . , .

-t .

| . .. ,. .

:
nsana da anne babasna iyi davranmasn emrettik. Annesi onu her gn
biraz daha gsz derek karnnda tamtr. Onun stten kesilmesi de
iki yl iinde olmutur. (te onun iin) insana yle emrettik: Bana ve anne
babana kret. Dn banadr. Eer hakknda hibir bilgi sahibi olmadn
bir eyi bana ortak koman iin seninle urarlarsa, onlara itaat etme. Fakat
dnyada onlarla iyi gein. Bana ynelenlerin yoluna uy. Sonra dnnz
ancak banadr. Ben de size yapmakta olduunuz eyleri haber vereceim.
(Lokman, 31/14-15)
Bu ayet-i kerimeler anne babaya iyilikten bahsetmektedir. Bu konu insanlarn
dikkate alaca en nemli hususlardan birisidir. nk hem bykleri yani anne-
yi babay; hem de evlatlar yakndan ilgilendirmektedir. Bu neminden dolaydr
ki Kuran- Kerimde pek ok yerde anne-baba hakkndan, onlara iyilik yapmak-
tan bahsedilmektedir. te bunlardan birisi de konu baln tekil eden Lokman
sresinin 14. ve 15. ayetleridir.
Bu ayet-i kerimelerden anlald gibi anneye babaya iyi davranmak Allahn
emridir. Tabii ki anne-baba her trl iyilie layktr. nk onlar bizlerin yaratl-
masna sebep olmulardr. Onlar olmasayd biz de olmazdk. Elbette bizi Allah ya-
ratt ama onlar sebebiyle vcut bulduk, dnyaya geldik. Allah bize rzk verdi ama
onlarn elleriyle bize ulat. Onlar bizim iin alt; bizi yedirdi, iirdi, barndrd,
kollad ve gzettiler. Allah bize nasl karlksz nimet verdiyse onlar da karlk bek-
* Davut KAYA
131
lemeden bu hizmeti bize sundular. Sevgileri, ilgileri tamamen iten ve tabii olup,
hibir etki ile bunu yapmadlar.
Bu nedenle onlara iyilik yapmal, onlar hi krmamalyz. Onlara iyilik yapmak,
sadece ihtiyalarn karlamak amacyla onlara maddi yardmda bulunmak demek
deildir. Evet, bu da ok nemli ama asl onlara yaplacak iyilik, onlarn ihtiyalarn
karlamann yannda onlar honut etmek, mutlu olmalar iin aba sarf etmektir.
Hatta onlara yaplacak iyiliklerin isteyerek yapldn hissettirmek suretiyle gnlle-
rini ferahlatacak davranlar sergilemektir. Onlar krmamak, bezginlik anlam ta-
yan hibir ifade kullanmamak ve davran sergilememek gerekir. Onlara f deme-
nin bile yasak olduu, sr sresinin 23. ayetinde aklanmaktadr. Onlar zecek her
trl hareketten uzak durmak, haberleri olduu halde zlecekleri bilgileri gerekti-
inde gizlemek, onlarn yannda edep kurallarna riayet etmek, onlar sz ve sohbetin
iinde tutmak da onlar honut etmenin bir baka yoludur. Bunlara da uyulmaldr.
Anneye babaya iyilik yapmak baz ayetlerde Allaha kulluktan hemen sonra yer
almaktadr. Bu durum, konunun ne kadar nemli olduunun ak bir delilidir.
Ayetlerde ve hadislerde anne-babaya iyilik, birlikte emredilirse de anneye ya-
placak iyilik, ona gsterilecek hassasiyet ayrca vurgulanmaktadr. te bu ayette
de ayn vurgu yaplm, annenin durumu ocuk ile olan ilgisi ve yaknl aka
ifade edilmitir. Anne, sadece ocuk dnyaya geldiinde deil, dnyaya gelmeden
zorluklarla bulumutur. Hamileliin ilk dnemi anne iin zorluklarn ilk balangc
olduu gibi giderek zorlaan bir sre hlinde devam etmektedir. Annenin ocuu-
nu tad, her geen gn tamann zorlat; bu nedenle de bir sr sknt ektii
ayette aka zikredilmektedir.
Ayet-i kerimede Allaha kretmek ve anne babaya teekkr etmek de emredil-
mektedir. Allaha, bizi yaratt, trl trl nimetler verdii iin kretmemiz ge-
rekir. Bizler yoktuk, O var etti; bizleri varlk lemine O gnderdi. Bizim hayatta
kalmamz salayan, bizi rzklandran, Odur. Onun vermediini kimse veremez,
Onun verdiine kimse engel olamaz. O her eye gc yetendir. Anne ve babamza
da kretmemiz gerekir. Bizim dnyaya gelmemize sebep olduklar, bizi kendi can-
lar kadar koruduklar; hibir fedakrlktan ekinmeden hep bizim iyiliimiz iin
aba sarf ettiklerinden dolay teekkr etmeliyiz. Bu yalnzca szde deil davran-
larla da gerekletirilmelidir.
Valideyne iyilik ve itaat her vesile ile emredilir. Ancak meru ve makul olmayan
durumlarda onlara itaat gerekmez. Konu bal olarak zikredilen ayetlerin ikinci-
sinde bu durum dile getirilmi; Allaha ortak koma gibi bir talebe kar asla itaat
edilemeyecei aklanmtr.
Bu da gsteriyor ki anne ve babaya itaat, din llere uymas ve akln kabul etmesi
hlinde bir emirdir. Onlara iyi muamele etmek, incitmeden hizmet etmek, meru l-
ler iinde onlarla mnasebeti en iyi bir dzeyde devam ettirmek gerekmektedir.
132
ARZU VE STEKLERN PUTLATIRILMASI*

,,

-

_ . -

, .

., _

| .

_ . -

. . . _

| . ,. -

| . _

| .

| .

, . ,

. -

_ . , ,

..

. ., _ . ,

. ,, _ .

t . .
Nefsinin arzusunu ilah edinen, Allahn; (halini) bildii iin saptrd ve
kulan ve kalbini mhrledii, gzne de perde ektii kimseyi grdn
m? imdi onu Allahtan baka kim doru yola eritirebilir? Hl dnp
ibret almayacak msnz? (Csiye, 45/23)
nsanolu yaratl itibaryla dnya nimetlerine meyyaldir. Onun dnyaya ve
dnya nimetlerine meyli, yaama arzusunun bir gereidir. Bu itibarla insan, lm
arzu etmez. Her insan gibi biz mminler de daha uzun mrl olmay, daha sa-
lkl ve mutlu yaamay arzu ederiz. Ancak bu dnyadaki hayatmzn lmle snrl
olduunu, lmszln ve ebediyetin ancak ahiret hayatnda olduunu biliriz ve
buna inanrz. Ahiret hayatndaki ebed mutluluu kazanmamz iin dnya hayatn-
daki arzu ve isteklerimizin meru ller dhilinde snrlandrlmas gerekir. Arzu ve
isteklerin snrszl insana mutluluk deil, doyumsuzluk ve sonunda huzursuzluk
getirir. Sevgili Peygamberimiz, nsanolunun bir vadi dolusu altn olsa bir ikincisini
ister; onun (bu ihtirasn) ancak toprak (lm) doyurur. Allah, tvbe edenin tvbesini ka-
bul eder (Mslim, Zekt, 117; hadis no: 2464) buyurarak insann arzu ve isteklerinin
tkenmeyeceine; bunun ancak lmle son bulacana iaret etmitir. Bu bakmdan
slam dinine gre insan arzu ve ihtiraslarnn mahkmu ve esiri olmamaldr. Arzu
ve isteklerini kontrol altnda tutabilmelidir. Mutluluun yolu da arzu ve isteklerin
kontrol altna alnmasndan geer. Kanaat tkenmez hazinedir sznde olduu
gibi insan, arzu ve isteklerini kontrol altna alarak arzu ettiine eriemese de, bulun-
duu hl zere mutluluu yakalayabilir. Mutluluk, insann insan olmas itibaryla
snrsz bir zgrlnn olmadn bilmesine baldr.
* Dr. Bnyamin OKUMU
133
Nes ve heva yani arzu ve isteklerin bir disiplin altna alnmad, hibir de-
er tanmadan sorumsuzca yerine getirilmeye alld durumda insan, tamamen
bu duygularn ve isteklerin mahkmu olabilir. Kontrolsz ve babo bir itah
mahkmiyeti, gerekte insann zgr iradesini arzu ve heveslerine teslim etmesi an-
lamna gelir. te bu durumda insan, belki de hi farknda olmadan, yet-i kerimede
ifade edildii gibi nefsinin arzusunu ilah edinen birisi oluverir. yet-i kerimede
nefs arzularn ilah edinen kimsenin Allah tevhd etmek hususunda sapkla d-
t ve buna bal olarak da kulaklarnn ve kalbinin mhrlendii, gzlerine de
perde ekildii belirtilmektedir. Zira Allah tevhd etmek, Ondan bakasnn ilah-
lnn reddedilmesiyle, Onun emir ve yasaklarn kendi arzu ve heveslerine tercih
etmekle olur. Bir kimse, Allahn yegne yaratc olduunu kabul ettii halde Onun
emir ve yasaklar konusunda kaytsz kalrsa bu durum o kimsenin, Allahn ilahl-
n tasdik etmekte kusurlu olduu anlamna gelir. Byle bir kimse kendi heva ve
hevesini ilah edinecek ekilde putlatrrsa, bununla, kendi sonunu hazrlayarak
gerei anlamaya kulaklarn tkam, gzlerini ve kalbini kapatm demektir. Ar-
tk onun zihnini hakikate ama konusunda Allahtan baka hibir kimsenin faydas
beklenemez. Bu durumda Allahtan ona bir fayda hsl olmas iin; Allahn onun
anlayn dzeltmesi, kalbini hakikate amas ve gzlerindeki perdeyi kaldrmas
iin, o kimsenin heva ve arzularnn mahkmu olmaktan kendini kurtarmaya gayret
etme iradesini gstermesi ve Allaha ynelmesi gerekir.
yleyse yetteki Hl dnp ibret almayacak msnz?! ikaznn dikkate
alnmas gerekir. Bu itibarla biz mminler dahi, yaratl itibaryla iyi ve kty
ilemeye yatkn ve muktedir olmamz hasebiyle, arzu ve isteklerimizi putlatrma
tehlikesine kar uyank olmalyz. Her trl istek ve itahmz bir disiplin ieri-
sinde kontrol altnda tutmalyz. Bunun yolu, Allaha ynelerek, Onun emir ve ya-
saklarna riayet etmek suretiyle Ondan yardm dilemekten geer. yet-i kerimede
ifade edilen kulan ve kalbin mhrlenmesinin, gzlere perde ekilmesinin kendi
yapp ettiklerimizle dorudan ilgili olduunu unutmamamz gerekir. Arzu, heves ve
ihtiraslarmzn Allahn emir ve yasaklaryla snrl olduunu bilmemiz ve bunlara
riayet etmemiz gerekir. Allahn bildirdii helal ve haramlara, emir ve yasaklara bal
kaldmz lde, hakikati anlama ve uygulama konusunda Allahn yardmn ve
yaratmasn hak ederiz. Bunlara kaytsz kaldmz lde de duyu organlarmz ha-
kikati anlama ve uygulama konusunda krelir ve sonuta duyarsz hle gelebilirler.
134
ASKERLK VATAN BORCUMUZDUR*

,,

-

_ . -

, .

..

_,

.

_,

. . _ ,

,

.

. .

,| .

. .t -

-t . . .

_,

.

. - _ . _ . ,

, .,

; _ . ,

| t .

-t ,, ,

| . .

_,

.

_ .,

t ,|

, , . .,

t ., . , , . ,, ,

:. ,,

| .

.| ,

:,

| .

_,

.| _ ,

. .. .

-t ,,

,

.,

| . .. t .

,
man edip hicret eden ve Allah yolunda mallaryla, canlaryla cihad
edenler ve (muhacirleri) barndrp (onlara) yardm edenler var ya, ite
onlar birbirlerinin velileridir. man edip hicret etmeyenlere gelince, hicret
edinceye kadar, onlarn velayetleri size ait deildir. Eer din konusunda
sizden yardm isterlerse, sizinle aralarnda szleme bulunan bir kavme
kar olmadka, yardm etmek zerinize bortur. Allah, yaptklarnz
hakkyla grendir. (Enfl, 8/72)
Peygamber (s.a.s)in Medine-i Mnevvereye hicretinden hemen sonra salam
temellere dayanan bir devletin kurulmasn kabullenemeyen ve gn getike g-
lenmesini hazmedemeyen Mekkeli mrikler, Medineye taarruz etme karar aldlar.
Bylelikle, Hz. Peygamber (s.a.s)in nderliinde ensarla muhacirlerin oluturduu
gc ykmay ve Mekkede bir trl ba edemedikleri slam dinini ve Mslman-
lar ortadan kaldrmay hedeiyorlard. Bu maksatla oluturduklar gl ordularla
Medineye yrdler. Bunun zerine dmandan gelecek saldrya kar koymak,
vatan topraklarn ve Medineyi korumak iin Peygamber Efendimizin komutasnda
maddi gc zayf ancak iman ve manevi gc olduka kuvvetli bir ordunun olu-
turulmas gerekiyordu.
* Hanif BURUN
135
Yurtlarndan ge zorlanan ilk Mslmanlarn askeri birlikler kurarak dmanla
savamalarna ve kendilerini savunmalarna Allah (c.c) ilk kez yle izin veriyordu:
Saldrya maruz kalp zulme urayanlara sava izni verildi (Hac, 22/39). Bu ayet sava
meru mdafaa olarak gren bir ilkeydi. Kuran bununla kalmad. Scak bir sava
iin de kurallar getirdi: Sizinle savaanlarla savan, ama asla ar gitmeyin. Zira Allah
ar gidenleri sevmez (Bakara, 2/190). Kuran, bunun gibi onlarca ayetle savan da bir
ahlak olmas gerektiini ortaya koydu.
Esas itibar ile slam dini sava deil bar hedef alm ve tm insanlk leminin
gven ve bar iinde yaamalarn, mecbur kalmadka savaa ve silaha bavurul-
mamasn istemitir. Ancak dman saldrsn nlemek, sulhu hkim klmak, bar
ve huzur iinde yaamak ve vatan savunmak iin dzenli ordunun kurulmas ve
askerlik grevinin ifas din bir vecibe ve mill bir vazifedir.
Asker ise; vatani grevini severek yerine getiren, dmana kar yurdunu, rz ve
namusunu mdafaa eden, icabnda bu uurda cann feda etmeye hazr, gsnde
iman, elinde silah, vatan bekiliini yapan bir fedakrdr. Vatan uruna yaplacak
hibir gayret ve fedakrlk ne kadar byk olursa olsun askerlik ile kyaslanamaz.
nk askerlik toprak iin kan ve can vergisidir. Bunun iin askerlik ok mukaddes
bir vazifedir. Dinimizde askerliin manevi rtbesi ok yksektir: Askerlik grevini
yaparken lrse ehit, kalrsa gazidir.
Esasen askerliin ve dmana kar savan kyamete kadar yeryznden kalk-
mayaca ve vatan savunmak iin gl ve uyank olmak gerektii bilinen bir ger-
ektir. Bu nedenle her Mslman fert bir askerdir. Zorunlu hllerde erkek ve kadn
her ferdin bu vazifeyi grmesi din bir vecibedir. Askere gitmemek iin birtakm
bahaneler uydurmak, kendisini hasta gstermeye almak byk gnahtr. Zaten
byle adamlardan ne Allah raz olur, ne de Peygamber honut olur. Severek, glerek
ve isteyerek vatana kar grevini yerine getirmek iin askere koanlarn dnya ve
ahirette mertebeleri yce olacaktr.
136
AIRI HARCAYANLAR
EYTANA KARDE OLURLAR*

,,

-

_ . -

, .

L ,

.|

_, .t ,

.|

.t

: _,

. . .

nk sap savuranlar eytanlarn kardeleridir. eytan ise Rabbine kar

ok nankrlk etmitir. (sr, 17/27)
nsanolunun ihtiyalar hibir zaman bitmez. nsan bu ihtiyalarn karlamak
iin her trl yola bavurur. Elde ettii serveti acmakszn harcar. Harcamalarnn
doru olup olmadna da bakmaz. nsann bu zaafndan dolay, Rabbimiz, sap
savurmay yasaklam, sap savuranlar knam ve bu kimseleri eytann dostlar
olarak nitelemitir. Kuran- Kerimde infak tevik edilmekle birlikte, kiiyi muh-
ta brakacak ya da bakmakla ykml olduu insanlar madur edecek oranda
harcama yapmas da uygun grlmemitir. Her imkna sahip olduu halde kiinin
Benim malm deil mi? Ben kazanmadm m? stediim yere harcayabilirim eklin-
deki yaklam da doru deildir. Bu tr harcama da israf olarak adlandrlmaktadr.
nk israf, sap savurmak, doru olmayan yerlere harcama yapmak demektir.
Sap savuranlarn eytann kardei dostu olmalarnn nedeni, bo yere ve meru
olmayan ekilde baka bir ifadeyle gnah yolda harcama yapmalardr. nk ey-
tan Rabbine kar nankrlkte bulunmu, nimetin hakkn vermemitir. Bir bakma
sap savuranlar da nimetin hakkn demezler. Hak sahiplerine vermeleri gereken
eyleri esirgerler. Hlbuki nimetin sap savrulmadan hak sahiplerine ulatrlmas
gerekir. Hz. Ali, kiinin kendisine ve aile halkna israf etmeden, savurganlk yapma-
dan harcama yapmasn hayrl i olarak; gsteri olsun diye yapt harcamasn ise
eytann bir pay olarak grmtr.
Allaha isyan yolunda bulunan kiilerin eytanlarla beraber olmalar baka bir
ayet-i kerimede de yle yer almaktadr:
* Ercan ESER
137
Kim, Rahmann zikrini grmezlikten gelirse biz onun bana bir eytan sararz. Artk
onun ayrlmaz dostudur. (Zuhruf, 43/36)
nfakn ll olmasna o kadar nem verilmitir ki, kiinin kendi malndan
meru olarak vasiyette bulunmas bile belirli bir oranla (te bir oranyla) snrlan-
drlmtr. Bunun zerindeki vasiyeti geerli saylmamtr. Zaten Kuran- Kerim,
Rahmann mmin kullarnn zelliklerinden bahsederken harcamalarnda mutedil
yani orta yollu olduklarn yle belirtmitir:
Onlar, harcadklarnda ne israf ne de cimrilik edenlerdir. Onlarn harcamalar, bu ikisi
arasnda dengeli bir harcamadr. (Furkn, 25/67)
Peygamberimiz (s.a.s)in, iktisat edenin fakir dmeyecei, nafakada iktisatl
olmann geimin yars olduu, eklindeki tavsiyeleri (Kenzl-Ummal f Snenil-Akvl
vel-Efal, Messesetr-Risale, 1985 Beyrut) harcamada orta yollu davranmann nemini
vurgulamaktadr. Allah mlk dilediine verir dilediinden alr. Bugn sahip oldu-
umuz mal varln ar savurganlk yaparak harcarsak yarn kaybederek muhta
hle debiliriz. Peygamberimiz zamannda be yz hurma aac olan bir sahabi
aalarn meyvesini toplam, hepsini datm, evine hibir ey gtrmemiti. Bu-
nun zerine Cenab- Hak yle buyurdu:
Eli sk olma, bsbtn eli ak da olma sonra knanr ve aresiz kalrsn. (sr, 17/29)
mknlarmz ne kadar ok olursa olsun fert hayatnda ve toplum hayatnda ar
harcama yapmamz yasaklanmtr. ktisatl yaamak ise tevik edilmitir. Baka bir
ifade ile imknlarmz faydasz yerlere sarf etmemiz, savurganlk olmas nedeniyle
yasaklanmtr.
nsanlk ar ve gereksiz harcamalarndan dolay birok maddi skntya d-
mektedir. Mesela aile geimsizlikleri ve boanmalarn bir ksmna ar harcamalarn
sebep olduu bilinmektedir. Yine devletlerin ar harcamalarnn ve dolaysyla ge-
reksiz yere borlanmalarnn ekonomik krize yol at grlmektedir. Ayrca ar
harcamalarn hayat pahall, evre kirlilii ve doal kaynaklarn yok olmasna se-
bep olduu da bir gerektir.
O halde; bakalarna ba emeden izzetle yaayabilmek iin iktisada riayet etmeli
ve eytan bir il olan savurganlktan saknmalyz.
138
YETL-KRS*

,,

-

_ . -

, .

,
_ .

; _ t . .

.| _ t .

.

.

. -

t.

_ -

| . _ . _ .

L,

-,

, ,

| - t . ,

,,

. ,

_ ,, t . ,

| .,

. . . _

. .,

.

,, L .

_ | .

| .

t . ,

; .

.|

,

.

: _

.

t . t .

Allah, kendisinden baka hibir ilh olmayandr. Diridir, kayyumdur. Onu

ne bir uyuklama tutabilir, ne de bir uyku. Gklerdeki her ey, yerdeki her
ey Onundur. zni olmakszn Onun katnda efaatte bulunacak kimdir? O,
kullarn nlerindekileri ve arkalarndakileri (yaptklarn ve yapacaklarn)
bilir. Onlar Onun ilminden, kendisinin diledii kadarndan baka bir ey
kavrayamazlar. Onun krss, btn gkleri ve yeri kaplayp kuatmtr.
(O, gklere, yere, btn evrene hkmetmektedir.) Gkleri ve yeri koruyup
gzetmek Ona g gelmez. O, ycedir, byktr. (Bakara, 2/255)
yetl-Krs olarak isimlendirilen bu ayet-i kerime, adeta yce dinimiz slamn
z ve zeti gibidir. yetl-Krsi, yce Rabbimizi bize en gzel ekilde tantan bir
ayet-i kerimedir. Bizler Allahn kullar olarak ona kar grevlerimizi ancak onu
tanyarak yapabiliriz. Kendisine ibadet ettiimiz, her eyin yaratcs ve yaatcs
Rabbimize layk insanlar olmann yolu onu tanmaktan geer.
Bu ayetin biz Mslmanlarn hayatnda byk bir yeri vardr. Yce kitabmz
Kurann asl konusu olan Rabbimizi ve onun birliini anlatr. Ayette Tevhid inanc-
nn esaslar ak bir ekilde ifade edilmitir.
yetl-Krsnin tamam on cmledir. Bu ayet bize unlar haber verir: Allah
Tel birdir. O daima diridir. Uyuklama ve dalgnlk gibi insana ait sfatlardan uzak
olup kinat kendi tasarrufunda bulundurur. Onun izni olmadan kimse efaat ede-
meyecektir. Onun, bilgisi ezel ve ebed kuatr. Kudreti arz ve semalar kaplar. Zt
* Dr. Bahattin AKBA
139
ok ycedir. yetl-Krs hakknda sevgili Peygamberimizin hadisleri vardr. Hz.
Peygamber, bey b. Kba Allahn kitabndan hangi yet en bydr diye so-
rup yetl-Krsdir cevabn alnca onu tebrik etmitir (Mslim, Msrn, 258.
Eb Dvd, el-Huruf vel-Kraa, 35; bn Hanbel, V, 142 ).
Bir baka hadislerinde sevgili Peygamberimiz yle buyurmutur:
Kurann en faziletli ayeti Bakara suresindeki yetl-Krsidir. Bu ayet bir evde
okunduu zaman eytan oradan uzaklar. (Tirmiz, Fedill-Kuran, 2)
Yine sevgili Peygamberimiz (s.a.s) zellikle farz namazlarn arkasndan, akam,
sabah ve yataa yatnca bu ayetin okunmasn tavsiye etmitir (Tirmiz, Fedaill-
Kuran, 2, V, 158; Drim, Fedaill-Kuran, 14).
Ayetl-Krsinin sabah akam dua olarak okunmas da tavsiye edilmitir. Ayet-i
kerime ifa ve korunmaya da vesile klnmtr. Hz. Peygamber yatana girerken
onu okuyan kimseyi Allahn koruyacan ve eytann ona yaklaamayacan bil-
dirmitir (Buhr, Veklet, 10). Bu yetin iinde Allahn en yce ismi bulunmaktadr
(Msned, VI, 461). te bu faziletleri sebebiyledir ki yetl-Krsyi namazlarn sonun-
da okumaya alrz. Ayrca namaz dnda da ska okumaya gayret ederiz.
Pek ok fazileti olan bu yce ayeti okumak bizler iin byk bir mkfat vesi-
lesidir. Mslmanlar olarak yetl-Krsyi oka okuyarak onu anlamaya ve ze-
rinde dnmeye alalm. Yalnzca Allaha ibadet ederek onun byklne ve
yceliine snalm.
140
AZAPTAN KURTARACAK TCARET*

,,

-

_ . -

, .

. .t -. | .

.t

. . .

,, |

. . _ . ,

:,

- .. t -. _

| . ,

_ . . .

_,

.

| t ,

t,
,

., ,

:,.

. x,

| .. ,. .

, - ,

:|

:

.

. .

:| .

_,

. . _

,, L .

,|

. . t

. - _

. _ :t . . t , .

; t , . -. _ .

-. t

. -

t .

. t . .

: . .

_,

.

| t ,

t, _, . . .

.,

,,

_ .

. _ .

..

t ,.

-.
_ .

. , . .

. t . .

_ -.

. _

t . .

_ . _

|| ,,

. _ , _ ., .
_,

.t

. - . .

, .

. . _

| . . .

_,

.

| t.

_,

_ .,
Ey iman edenler! Sizi elem dolu bir azaptan kurtaracak bir ticaret gstereyim
mi size? Allaha ve peygamberine inanr, mallarnzla ve canlarnzla Allah
yolunda cihat edersiniz. Eer bilirseniz, bu sizin iin ok hayrldr. (Bunu
yapnz ki) Allah, gnahlarnz balasn, sizi iinden rmaklar akan cennetlere
ve Adn cennetlerindeki gzel meskenlere koysun. te bu byk baardr.
Seveceiniz baka bir kazan daha var: Allahtan bir yardm ve yakn bir fetih
(Mekkenin fethi). (Ey Muhammed!) mminleri mjdele! Ey iman edenler!
Allahn yardmclar olun. Nasl ki Meryem olu sa da havarilere, Allaha
giden yolda benim yardmclarm kimdir? demiti. Havariler de, Biz Allahn
yardmclaryz demilerdi. Bunun zerine srailoullarndan bir kesim
inanm, bir kesim de inkr etmiti. Nihayet biz inananlar, dmanlarna kar
destekledik. Bylece stn geldiler. (Saf, 61/10-14)
Kuranda yce Allah baz ayetlerin daha iyi anlalmas amacyla bazen farkl slup
ve metotlar kullanarak insanlarn dikkatlerini ekmektedir. Bu konuda tercih edilen
metotlardan biri de ticaret rneidir. Bu ticaret rneklerini birlikte anlamaya alrsak;
Ey iman edenler! Sizi elem dolu bir azaptan kurtaracak bir ticaret gstereyim mi size?
Allaha ve peygamberine inanr, mallarnzla ve canlarnzla Allah yolunda cihat edersiniz.
Eer bilirseniz, bu sizin iin ok hayrldr. (Saf, 61/10-11)
* Dr. Hamdi TEKEL
141
phesiz Allah, mminlerden canlarn ve mallarn, kendilerine verecei cennet kar-
lnda satn almtr. (Tevbe, 9/111)
Sevdiiniz eylerden Allah yolunda harcamadka iyilie asla eriemezsiniz. Her ne
harcarsanz Allah onu bilir. (l-i mran, 3/92) ayetiyle Allah yolunda feda edilen
eylerin en ycesinin insan can ve mal olduu belirtilmektedir. nsann en ok
kymet verdii ey can ve maldr. Bu itibarla salk ve shhatli olmak zenginli-
in ba, servet ve mal sahibi olmak ise onun gstergesidir. te yet-i kerimelerde
bu iki kymetli eyi Allah urunda harcamamz istenmektedir. Bunun karlnda
Allahn vaat ettii cennetin gzel bir ticaret ve kazan olduu vurgulanmaktadr.
Srenin banda kinattaki btn varlklarn, kendi lisan ve hlleriyle yce
Allahn her trl noksanlktan mnezzeh oluunun tesbihi ile Onun mutlak g,
hkm ve hikmet sahibi olduu anlatlarak z ve sz bir olmayan insanlar ikaz
edilmekte; Allaha kar zevhiri kurtarma abasnn ne kadar faydasz olduuna
dikkat ekilmektedir. Srenin sonunda ise kurtulu yolunun samimi bir iman ve
bu imana uygun davranlar ile mmkn olaca bildirilmektedir.
Sure btnl gz nne alnd zaman ayetlerde Hz. Muhammedden n-
ceki peygamber olan Hz. snn hayatndan bir rnek verilerek Allahn dinine
itenlikle destek olanlarn fetihler ve zaferlerle, sonunda da en byk baar olan
hiret mutluluuna erimekle mjdelenmektedir.
Allahtan bir yardm ve yakn bir fetih (Mekkenin fethi). (Ey Muhammed!) mmin-
leri mjdele! (Saf 61/13) hitab savalarda Mslmanlarn morallerini ykseltici bir
ifade olarak sk sk tekrar edilmi; zellikle Osmanlda Mehteran takmnn, ordu-
nun muzaffer olaca inancn pekitirmek zere icr ettii musik arasnda cokulu
biimde seslendirilmitir. Ayetteki Allaha yardm ifadesi, Allahn emirlerine ve
yasaklarna uymak, dinine destek olmak demektir.
(Saf, 61/14)de geen Havariler ise Hz. saya herkesten nce inanan ve yar-
dmc olan, onun Allahn kulu ve peygamberi olduunu tasdik edenlerdir. Hava-
riler, ilk zamanlarda byk skntlara maruz kalsalar da sonunda inkrclara kar
byk bir stnlk elde etmilerdir.
Allah Hz. Muhammedi gnderip iman eden o kimseleri onaylayan bildirimler-
de bulununca, zellikle Hz. snn Allahn kelimesi olduunu haber verince, on-
larn delilleri ak hle geldi veya delillerinin stnl ortaya kt gibi mnalarla
da aklanmtr. Bu yet bu tarih geree gnderme yaparak Mslmanlarn bun-
dan sonular karmas istenmektedir (Kuran Yolu, V/339-340).
Bununla birlikte, dnyadaki zafer ve stnl ar bytmemeli, asl gzel
sonu, kurtulu ve baarnn Allahn honutluunda ve hiret mutluluuna eri-
mekte olduu gereini unutmamalyz.
142
BAKARA SURESNN SON YETLERN
(MENER-RASL) YENDEN OKUMAK*

,,

-

_ . -

, .

..

| .

..

: .

| .

.t

, _ .

. . .

, _ . ,

t .

| _ .

:,

,

. .

, ,

t .

,.

. t . .

t . . . .

|t

| . _ .

. -

_ ,,
t .

t.

L -

t .,

..

t.

- .

; t .

, . ..

: t . t , ,

| . , . .

: t . t ,

t , . .

t.

..

, t .

; t . t .

| . -.

; t .

t . | .

_ . _,

.

| _

| . .

| . - t .

: .

t . ,

| .

_ . -.

;
_,

| _

| . t.

. .t

t .,

| . , .

t . . -

t .

. .

. .
Peygamber, Rabbinden kendisine indirilene iman etti, mminler de (iman
ettiler). Her biri; Allaha, meleklerine, kitaplarna ve peygamberlerine iman
ettiler ve yle dediler: Onun peygamberlerinden hibirini (dierinden)
ayrt etmeyiz. Yine; ittik ve itaat ettik. Ey Rabbimiz! Senden balama
dileriz. Sonunda dn yalnz sanadr dediler. Allah bir kimseyi ancak
gcnn yettii eyle ykml klar. Onun kazand iyilik kendi
yararna, ktlk de kendi zararnadr. (yle diyerek dua ediniz): Ey
Rabbimiz! Unutur, ya da yanlrsak bizi sorumlu tutma! Ey Rabbimiz!
Bize, bizden ncekilere yklediin gibi ar yk ykleme. Ey Rabbimiz!
Bize gcmzn yetmedii eyleri ykleme! Bizi affet. Bizi bala. Bize
ac! Sen bizim Mevlmzsn. Kfirler topluluuna kar bize yardm et.
(Bakara, 2/285-286)
Bakara suresinin son iki yeti yce Rabbimizin bizlere hediyesidir.
menerrasl diye balayan bu yetlerde nemli inan konular yer alr. Son
yette de ksa ve zl dua rnekleri verilir. Bizim inancmza gre her bir Peygamber,
Allahn insanlar iin setii yce nderlerdir. Bu ayette imann temel maddeleri
* Dr. Bahattin AKBA
143
ksaca ele alnr. Allaha, meleklerine, kitaplarna, peygamberlerine, hayatn sonunda
Ona verilecek hesaba inanmak, imann temel artlarndandr. Bunlar kabul ettikten
sonra birer Mslman olarak tutumumuz, Allahn her emrine itaat etmek olmaldr.
Bu ayetlerin iinde bulunduu Bakara sresi, hicretin ilk yllarnda indi. Bu
zaman dilimi iindeki mminler byk lde Allahn rzasna uygun bir hayat
yayorlard. Onun rzas iin her eylerini geride brakarak Medi neye hicret etmi
muhacirler ve onlara her eyleriyle kucak am olan ensar vard. Yce Allah srenin
sonunda bu mstesna kullarna bir dl veriyor. Onlarn deerini ve kendi katndaki
yerlerini bildiriyor. Bylece ilk Mslmanlarn yolunu izleyecek olan bizlere de
din hayat dersi veriyor. Bizlerin Rabbimizle aramzdaki ilikiyi nasl kurmamz
gerektiini gsteriyor. Allah bu ekilde iman eden ve iyi davran sahibi mmin
kullarn da dllendirir. Kulluk yolunda olan biz mminler birtakm ini klar
gsterebiliriz. yi niyetli kullarn istemeden, unutma ve yanlma sebebiyle meydana
gelen kusurlarn yce Mevl balayacan haber veriyor.
Miracn bir nemli sonucu da Bakara sresinin son iki yetinin indirilmi
olmasdr. Bu mbrek yetlerde; ilh emirler karsnda mutlak itaate ynelen
mminlerin inanlarndaki sadakatleri ifade edilmektedir. menerrasl
lkemizde yats namazlarndan sonra mihrbiye olarak okunur. Bylelikle her
akam Rabbimize olan inancmz ve sadakatimizi tazelemi oluruz. Miracda
Peygamberimize vastasz olarak vahyolunan bu yetler, Reslullahn hadislerinde
vlm, renilmesi ve retilmesi istenmitir. Her zaman ve zellikle yatmadan
nce okunmas tavsiye edilmitir (Drim, Fedaill-Kuran, 14). Bir hadiste de; Bu
yetlerin geceleyin okunmas kiiye yeter buyurulmutur (Buhr, Fedill-Kuran, 10,
27, 34; Eb Dvd, Ramazan, 9; Tirmiz, FedillKuran, 4; bn Mce, kmet, 183).
Herkes kendisi evde yatmadan nce menerrasly okuyup, manasn
dnp imann kuvvetlendirmelidir. Allaha bu iki ayetle ynelerek gndz
iledii gnahlara ve kusurlara kar af dilemelidir.

Hz. Ali Akll olan Mslman
mutlaka Bakara suresinin son iki ayetini okuyarak uyur (Drim, Fedaill Kuran, 14)
demitir.
bn Abbas (r.a)tan rivayet edildiine gre, bir defasnda Cebrail (a.s) Neb
(s.a.s)in yannda oturmakta iken, Hz. Peygamber yukar taraftan kap almasna
benzer bir ses iitti ve ban kaldrd. Cebrail: Bu, imdiye kadar hibir ekilde
almayp sadece bugn alan bir gk kapsdr, dedi. Peinden o kapdan bir
melek indi. Bunun zerine Cebrail: Bu, yeryzne inen bir melektir. Bugne kadar
hi inmemiti, dedi. Melek selm verdi ve Peygamberimize yle dedi: Mjde!
Senden nce hibir peygambere verilmeyen iki nur sana verildi. Biri Ftiha sresi,
dieri Bakara suresinin son yetleri. Bunlardan okuyacan her harfe karlk sana
sevap ve ecir verilir (Mslim, Msrn , 254; Nes, ftith, 25). Allah Resl (s.a.s)
yataa girmeden evvel ou zaman Bakara suresinin ba ksm ve son yetini
(menerrasl) okurdu (Drim, Fedailul-Kuran, 14).
144
BAIMIZA GELENLER KEND YAPTIKLARIMIZ
SEBEBYLEDR*

,,

-

_ . -

, .

,
_

| .

:

.

. .

. . . _ . .

. . _

,.

t , ,

| . . ,. . .

.,

. . ,

:.,t .

,

.

_ .

:
Onlarn (mriklerin) bana (Bedirde) iki mislini getirdiiniz bir musibet
(Uhudda) sizin banza geldiinde, Bu nereden bamza geldi? dediniz,
yle mi? De ki: O (musibet), kendinizdendir. phesiz Allahn gc her
eye hakkyla yeter. (l-i mrn, 3/165)
Mslmanlar Bedir savanda mriklere oranla hem say hem de silah ve tehi-
zat bakmndan az olmalarna ramen dmanlarna galip gelmilerdi. nk yar-
dmclar urunda savatklar Allaht ve Onun elisi olan Hz. Muhammed (s.a.s) de
yanlarnda idi. Ayn galibiyeti Uhud savanda da umuyorlard. Allahn elisi onlara,
sabrettikleri ve yanl davranlardan sakndklar takdirde, Allahn kendilerine yar-
dmn esirgemeyeceini bildirmiti. Grnte deien bir ey yoktu. Yine Allah
yolunda savaa kmlard ve Allah Resl (s.a.s) yanlarnda idi. Allahn izni ile
karlarna kan dman yenmek istiyorlard. Ancak durum hi de onlarn umduk-
lar gibi olmamt. slam ve Mslmanlar yok etmek iin Mekkeden gelmi olan
irk ordusu karsnda ilerine sindiremeyecekleri ar bir yenilgiye uramlard. Bu
yenilginin sebebi ne olabilirdi? Bedirde galip gelirken imdi niye yenilmilerdi? Evet
deien bir ey olmamt. Kar taraf yine Allahn dininin azl dman olan m-
riklerdi, kendileri de Mslmand; stelik Allah Resl (s.a.s) yanlarndan ayrl-
mam onlarla beraber savamt. Mslmanlarn zihinlerini bu tr sorular megul
ediyor ve kendi aralarnda Bu nereden bamza geldi? diyerek yenilginin sebebini
soruyorlard. Evet, nereden gelmiti bu balarna?
* Dr. Mehmet CANBULAT
145
te Cenab- Hak, De ki: O (musibet), kendinizdendir buyurarak yenilginin se-
bebini baka bir yerde deil, kendilerinde aramalar gerektiini bildiriyor. Asln-
da sorunun cevab gayet akt, ancak, o hengmede bunun cevabn bulmak zor
iti. yet-i kerimede yaplan bir yanla dikkat ekiliyor, Mslmanlar uyarlyor
ve bununla deta yle denilmek isteniyordu: Yenilginin sebebi sizsiniz. Bu felket,
dmanlarnzn gl olmasndan ya da sizin say bakmndan az olmanz gibi bir
sebeple banza gelmedi. Allah yardm vaadinden de dnm deildir. Nitekim sa-
van banda siz galip durumda idiniz. yle bir dnn, zafere ramak kalmt,
ama ne olduysa i birden tersine dnverdi. Demek ki, bazlarnn zannettii gibi
Allah vaadinden dnm deildir. O vaadini yerine getirmi ve dmana kar size
yardm etmitir. Ancak, deime sizde oldu. yle ki, Allah ve Reslnn sabr
ve takva tavsiyelerine aykr hareket ettiniz. Okularnz Hz. Peygamberin ve ku-
mandanlarnn emirlerini dinlemeyip nbet yerini terk ettiler ve ganimet toplama-
ya kotular. te yaanan btn bu olumsuzluklarn ve felketin asl sebebi budur.
Bunun iindir ki, felketin sebebini baka yerlerde aramanz doru deildir. nk
sabrszlk gsterdiniz ve banza felketin gelmesine sebep oldunuz.
Kukusuz, zafer Allahtandr. Zafere ulatrmaya da yenilgiye uratmaya da ka-
dir olan Allahtr. Mslmanlarn bunca hatasna ramen Allah dileseydi zaferi yine
kendilerine nasip edebilirdi. Ancak bu Onun kinata koymu olduu tabii kanun-
larna aykr olurdu. Bu, peygamberlerin de dna kamadklar bir yasadr. yle ki,
bu savata ald bir kl darbesi ile Allah Reslnn yz yaralanm, bu esnada
atlan bir ta da diinin krlmasna yol amt. Ayrca, Mslmanlarn bu tr yenil-
gileri tadarak bir daha byle yanllar yapmamalar iin ders almalar gerekiyordu.
Nitekim bundan sonraki savalarda ayn yanl tekrarlamadlar.
yet-i kerimede dikkat eken dier bir husus da, Mslmanlara Bedir savanda
elde ettikleri zaferin hatrlatlmasdr. Bylece olaylara tek ynl bakmalarnn yanl
olaca gerei dile getirilerek kendilerinden olaylar karlatrmal olarak dn-
meleri istenmekte ve salkl bir muhakeme yapmaya arlmaktadr. Yukarda da
ifade edildii gibi Mslmanlar Bedir savanda mriklere oranla hem say hem de
silah ve tehizat bakmndan az olmalarna ramen dmanlarna galip gelmiler,
onlara byk kayplar verdirmilerdi. yle ki, Bedir savanda mriklerden yetmi
kiiyi ldrmler, yetmi kiiyi de esir almlard (Buhr, Megz, 10). Mslmanla-
rn ehit says ise on drt idi. Mslmanlar Uhud savanda yetmi ehit vermilerdi
(Buhr, Megz, 26). yet-i kerimede bu hususa dikkat ekilmektedir.
146
BAKALARININ KUTSALLARINA
SVMEMELYZ*

,,

-

_ . -

, .

,
, ,

| . .

:| t

,|

:

,

| .

, x

. .

. . ,

. _ .

., _,

.

. ..

| . ., .t

: t .

, , ,

. .,

, , .

. ,

, _

,.
Onlarn, Allah brakp tapndklarna svmeyin, sonra onlar da haddi
aarak, bilgisizce Allaha sverler. Bylece her mmete yaptklarn ssl
gsterdik. Sonra dnleri ancak Rablerinedir. O, yapmakta olduklarn
kendilerine bildirecektir. (Enm, 6/108)
Dnyamz, rengrenk ieklerle ssl bir bahe misali farkl din, inan ve kl-
trlere mensup kii veya toplumlar barndrmaktadr. Dnya zerindeki bu farkl-
lklarn yok edilmesi mmkn olmayacana gre, bar, huzur ve insanca bir yaam
iin ayn ortam paylaan insanlarn birbirlerine sayg gstermesi ve birbirlerinin
farkllklarna tahamml etmesi zorunludur.
Aramzdaki farkllklar, dmanlk ve huzursuzluk sebebi deil, insanlk
leminin kltrel zenginlii olarak alglanmaldr. Bu alglama biimi, hepimiz iin
bir zarurettir. Yce Kitabmz Kuran- Kerimde;
Gklerin ve yerin yaratlmas, dillerinizin ve renklerinizin farkl olmas da onun (var-
lnn ve kudretinin) delillerindendir. phesiz bunda bilenler iin elbette ibretler vardr
(Rm, 30/22) buyurularak, insanlar arasnda sz konusu olan kltrel, sosyal ve etnik
farkllklarn, Allahn yceliini gsteren deliller olduuna dikkat ekilmektedir.
Ayrca Sizden her biriniz iin bir eriat ve bir yol koyduk. Eer Allah dileseydi elbette
sizi tek bir mmet yapard (Mide, 5/48) yeti de bu farklln yaratl kanununun
gerei olduuna iaret etmektedir.
* Sabri AKPOLAT
147
slam tarihi, birlikte yaama kltr asndan takdire ayan rneklerle doludur.
Bu rneklerin zemin bulmasnda din zgrln dzenleyen (Kehf, 18/29; Bakara,
2/256) ve bakalarnn kutsalna sayg gsterilmesini emreden ilahi mesajlarn katks
inkr edilemez. Dinimiz, bakalarnn kutsalna szl veya ili her trl saldry
yasaklar. Nitekim;
Onlarn, Allah brakp tapndklarna/kutsallarna svmeyin, sonra onlar da haddi
aarak, bilgisizce Allaha sverler. Bylece her mmete yaptklarn ssl gsterdik. Sonra
dnleri ancak Rablerinedir. O, yapmakta olduklarn kendilerine bildirecektir. (Enm,
6/108) yeti, bu hususu gayet ak bir ekilde dile getirmektedir. Ayn ekilde Kutlu
elilerin son nefesi Peygamberimizin, farkl din mensuplarna inan ve ibadet zgr-
l tanmas hatta kendi mescidinde onlarn ibadetine izin vermesi [Hamidullah, M.,
slamda Devlet daresi (trc. Kemal Kuu), Ankara, ty., s.484], birlikte yaama kltrnn din
adan zemin bulmasnda gzel rneklerdir.
nsanlk adna gemiten gnmze dein btn oluumlarn odak ve ortak
noktas olarak nitelendirebileceimiz kltrn olumasnda din/dinlerin inkr edi-
lemeyecek dzeyde katks vardr. Nitekim nice medeniyetlere beiklik yapan ve
blgesel olsa da birlikte yaama kltr adna gurur tablolarnn ssledii Anado-
lumuzun kltrel kodlarnda dinin katks olmad sylenebilir mi? lahi mesajlar-
dan ilham alarak yaratlan yaratandan tr ho gren Yunusuyla, herkese kapsn
ve gnln aan Mevlanasyla, ak ve sevgiyi nceleyen Ahmet Yesevisiyle, eylem ve
sylem btnln tleyen Hac Bekta Velisiyle Anadoluda gelien dindarlk
anlay ve hogr kltr de tekilerle birlikte huzur ve bar iinde yaanabile-
ceini gstermitir. phesiz Anadoludaki bu tablonun olumasnda slam dininin
insana ve bar iinde birlikte yaamaya verdii deer, Mslmanlara kazandrd
z gven ve dier din mensuplarna tand geni zgrlk nemli bir paya sahip-
tir. Bu tarihsel birikim ve tecrbe, dinlerin, terr ve iddetin, gerilimin, kavgann
kayna ve sebebi olmaktan karlp ortak bir bar zemini tesis etmede kullanlmas
gereini ortaya koymaktadr.
Dnce ve ifade zgrl snrsz deildir. Ayrca bu zgrlk bakalarnn
kutsalna hakareti de ieremez. Dinimiz slamda Allaha ve peygambere hakaret
etmek yle dursun Bir tek Allah vardr ve tahrik sonucu ona kfredilmesin diye
batl putlara bile kfretmek caiz deildir.
148
BAKALARIYLA ALAY ETMEK GNAHTIR*

,,

-

_ . -

, .

t .

L -

| _

. . .,

| -

|t .

, . -,

. .

;t . _ . -

.

. .

:|

_ ,

. . .

. . . _

. . . ,

, ,

| . t ,

; _

| . _ |

L. _ .

. t.

L -

| t .

,,

Mal toplayan ve onu durmadan sayan, insanlar arkadan ekitiren, ka

gz iaretiyle alay eden her kiinin vay hline! O, malnn, kendisini
ebediletirdiini sanr. Hayr! Andolsun ki o, Hutmeye atlacaktr.
Hutamenin ne olduunu sen ne bileceksin? O, Allahn, yreklere ileyen
tututurulmu ateidir. phesiz uzatlm direkler arasnda (bal olduklar
hlde) ate onlarn zerine kapatlacaktr. (Hmeze, 104/1-9)
Alay etme duygusu insanlarda, kendini byk grmeyle balar; daha sonra kar-
sndaki insan hie sayp, ona tepeden bakmaya kadar gider. Kitabmz Kuran-
Kerim de mminlerin karde olduunu beyan ederek bu kardelii ihlal edecek her
trl sz ve davran yasaklamtr. Alay eden kimsenin gururlanp kibirlenmesi
yannda, alay etme hareketiyle mmin kardeini incitmesi ve rahatsz etmesi de sz
konusudur. Kibirlenmek haram olduu gibi mmine eziyet de haramdr. Her iki
ktln neticesi olarak slam toplumunda kardelik balarnn gevemesi sz ko-
nusu olmaktadr. Zira alay ile beraber fertler arasna dmanlk ve nefret duygusu
girmekte, dolaysyla zarar sadece iki kiiyle kalmayp toplumsal balarn zaya-
masna da sebep olmaktadr.
Bu cmleden olmak zere Hucurt sresindeki bir ayet durumu gayet gzel bir
ekilde izah etmekte ve burada yle buyrulmaktadr:
Ey iman edenler! Bir topluluk bir dierini alaya almasn. Belki onlar kendilerinden
daha iyidirler. Kadnlar da dier kadnlar alaya almasn. Belki onlar kendilerinden daha
iyidirler. Birbirinizi karalamayn, birbirinizi (kt) lakaplarla armayn. mandan sonra
* Do. Dr. mer YILMAZ
149
fasklk ne kt bir namdr! Kim de tvbe etmezse ite onlar zalimlerin ta kendileridir.
(Hucurt, 49/11)
Hatta sz ve davranlarla bakasn incitmeyi sadece Mslman olanlarla snr-
landrmak da mmkn deildir. Nitekim dinimizde korunmas gereken be temel
esas olan din, can, akl, nesil ve mal herkes iin byk nem arz etmekte ve bunlar
dokunulmazlar arasnda yer almaktadr. Yani slamda her ferdin haysiyet ve ere-
nin dokunulmazl vardr. Ferdin manev hayatnn temelini oluturan rz, eref,
haysiyet, namus duygular lekelenemez. Bu yzden olsa gerek kitabmzda dier
dinlerin inan ve mukaddes deerleriyle de alay edilmesi doru bulunmamaktadr.
Bu durum bir ayette u ekilde bildirilmektedir:
Onlarn, Allah brakp tapndklarna svmeyin, sonra onlar da haddi aarak, bil-
gisizce Allaha sverler. Her mmete yaptklarn byle ssledik. Sonra dnleri ancak
Rablerinedir. O, yapmakta olduklarn kendilerine bildirecektir. (Enm, 6/108)
Bilindii gibi toplum hayatndaki ilikiler samimiyet zerine kurulur. Bu sami-
miyetin derecesini len alet de kalptir. Hz. Peygamber (s.a.s); Allah sizin eklinize
ve mallarnza bakmaz. Fakat kalplerinize bakar. (Mslim, Birr, 32) buyurmutur. n-
sanlar, daima d grne vakftrlar, kimsenin i lemini bilmek mmkn deildir.
Allah katnda tartlacak olan d grn deil, kalplerin takvasdr. Bu sebeple bir
kimse nne geleni horlayamaz, nazargh- ilh olan kalbi kracak ekilde karsn-
dakini alaya alarak kk dremez.
Konumuzun banda yer alan surede de dnyada tek yce deeri maldan ibaret
sanp, malyla gl olduunu zanneden ve bunun dndaki deerlerle alay eden-
leri Kuran- Kerim knamakta ve yle buyurmaktadr:
Mal toplayan ve onu durmadan sayan, insanlar arkadan ekitiren, ka gz iaretiyle
alay eden her kiinin vay hline! (Hmeze, 104/1)
Netice olarak alay etmek, kitabmzn muhtelif ayetleriyle yasaklanan davran-
lar arasnda yer almaktadr. yleyse slamn, kardelik balarn korumak iin alay
etmeyi kesinlikle yasakladn bilelim ve ona gre davranalm. Allaha ve ahiret g-
nne inanan bir mminin insanlar alaya almas, elence ve nkte konusu yapmas
asla caiz deildir. stelik Allah katnda kimin daha hayrl olup olmadn bilen de
sadece Odur.
150
BAZISI KEVSER ARABINA, BAZISI DNYA
HAZNELERNE MEFTUN NESLLER*

,,

-

_ . -

, .

_,

t.

, .

. ., _ . t.

t . .

,.
Sonra bunlarn arkalarndan baka nesiller yarattk. (Mminn, 23/42)
Her canlnn, hatta her varln bir mr var u fani dnyada. Yeryzndeki herkesin
leceini buyuruyor, yce Allah. Bazlar servetleri kendilerini lmsz klacak sansa da
(Hmeze, 104/3), lmsz olabilmek mmkn deil, bu dnyada.
nsanlarn bir mr olduu gibi, milletlere de bir mr biilmitir. d, Semd, alt st
edilen ehirler: Sodom ve Gomore! rem Balar! l patikalarndaki Ahkf ehirleri! a-
tafatl saraylarnda Firavun Ailesi! Hepsi de kalntlaryla hl fsldyor kulaklara, mazide
yaanm isyanlar, itaatleri Kuran bu kalntlara, ibret almak iin bakmamz sylyor
(Hicr, 15/76-77; Muhammed, 47/10).
Ne olmutu bu memleketlere? Kuran cevap veriyor bize: Bir toplumu yok etmek istediimiz-
de zenginlik ve refahtan marm olanlar iktidara getiririz, onlar orada her trl ktl ilerler.
Bylece o memleket bir daha iah olmaz. Artk orann altn stne getirmiizdir (sr, 17/16).
Helk edilen btn kavimlerde bu ilah kanun iledi. Sz sahibi olanlar, kar sahipleri,
pelerine taklan kitleleri aldatp kandrdlar, tarih boyunca. Kurana gre, Firavun, Krn
ve Hmn rneinde olduu gibi siyas ve ekonomik markllk, toplumun helakini belir-
leyen ana faktrler oldu.
Tarihin hangi dnemine bakarsak bakalm bu byle! Btn bu faktrlere ramen, ta-
rihte, kimileri, inanszln iinden yle bir syrld ki, Allahn rahmeti onlar epeevre
kuatt. Fakat kimileri de yanndaki peygambere ramen hakikati gremedi. Hatrlayalm,
gemisine, kurttan kua her eit hayvan doldurarak tufann sularnda alan Nuhu Fakat
kurtaramad kendi evladn (Kamer, 54/9). Hatrlayalm, bir avu mminle sabaha kar za-
lim kavminden kaan Ltu O da kurtaramad, ayn yasta ba koyduu hanmn (Hicr,
15/59-60). Kurann tabiriyle Nuhun olu da, Ltun kars da geriye kalanlardan oldu.
Yani gemiin kltrne, uygulamalarna ve dinine banazca taklp kaldlar, onlar. Ksaca
bu dnyadan yle kavimler geti ki! imdi onlar, dn hi yaamam gibiler (Arf, 7/92).
* Do. Dr. Soner GNDZZ
151
Allah Kuranda insanlar milletler ve kabileler hlinde yaratm olmasnn srrn, toplum
hlindeki insanlarn birbirini daha rahat tanmasna balyor. Toplum bir sosyalleme
zemini, insann dnyay tanyaca bir alan (Hucurt, 49/13) badetlerimiz toplum iinde
daha bir anlam kazanyor. Allah, bir toplum kendisini deitirmedike o topluma olan
muamelesini de deitirmiyor (Rad, 13/11). Deimek iin ne yapmal, peki? Ne yapmal
iyiye, gzele doru ilerlemek iin? Toplumu ayakta tutan temel yapta ailedir, Efendimize
gre. Allahn Resul, her trl deersiz hazinenin karsna, deerli bir hazineyi, bir anne
ve e olarak kadn yerletirmi (Eb Dvd, Zekt, 1664). Deiim ancak kadnla,
anneyle ve aileyle salanabiliyor, toplumda. Aile btnln, kendisine salam bir temel
yapan bir toplumun, muhteem bir uygarlk olarak insanla damgasn vurmamas iin bir
sebep yok. Bir toplumun ayaa kalkabilmesi iin forml Hadid suresinde verilmi: Allah
bir uygarlk iin gerekli eyin: Kurann kendi tabirleriyle mizan, kitap ve hadid
olduunu sylyor, bize (Hadid, 57/25).
Mizan, terazi demek, insanlk tarihinde adaleti ifade ediyor. Adalet toplum iin ilk
art. Sonra kitap geliyor. Bununla, ilah vahiyle uyumlu kltr, bilgi ve teknik kastediliyor
olmal. nc kelime hadid, demir demek. Kuran yorumcular bu kelime hakknda
ok ey sylemiler. Kl diyen var buna. nk klasik dnem Kuran yorumcularnn
yaad ortaada, bir toplumu ayakta tutan ey sava ekonomisi ve fetihlerdi. Demir, kl
demekti ve klla dolayl olarak ganimet, yani para kastediliyordu, onlara gre. Kimi Kuran
yorumcular ise laf fazla dolatrmadan, ilgili ayetteki demir kelimesinin, dorudan para
demek olduunu sylemekte (Hadd, 57/25).
Mslman bir toplumun hayatnda parann ne ifade etmesi gerektiini bize anlatan
mthi bir tarih vesika var elimizde. Huneyn Savandan sonra ganimet datmnda, Me-
dineli baz genler, Hevazinlilerin kanlar bizim kllarmzdan damlarken, Peygamber
Mekkelilere bolca ganimet veriyor diye itiraz etmilerdi. Oysa Peygamber, hakszlk yapar
myd hi? slama kalplerini sndrmak iin ilah buyruk gerei, yeni Mslman olanlara
ganimetten biraz daha fazla verilmiti o kadar (Tevbe, 9/60). Efendimiz, Medineli Msl-
manlara, Mekkeliler, buradan, yanlarnda servetle gidiyor olabilir, ama siz evlerinize daha
kymetli bir ey gtryorsunuz: Allahn Resln! demiti.
Allahn Resl szlerini, (Ey insanlar!) ok yaknda sizler, idarecilerin aslan payn
pervaszca kendilerine ayrdklarna ahit olacaksnz () Fakat ben, hirette havuzun ba-
nda olacam diye bitirmiti. Allahn Resl tek ganimetin kpler dolusu altn ve gm
olmadn, ahiretteki Kevser havuzu gereiyle anlatmt, ashabna. O, bir taraftan gani-
met datan bir lider olarak dnyev otoritesine, dier taraftan Kevser arabn datan bir
eli olarak uhrev otoritesine dikkat ekiyordu. Kuran, En gzel rnek Odur demiyor
muydu? Zaten (Ahzb, 33/21).
152
BEN HEDEFLERME ULAMADA BAARILI KIL*

,,

-

_ . -

, .

,
_

| .

| . , . . .

_ .

,. . ..

: .

_ . .

t ,|

_ . t:

-t . ,

. ..

_,

-|t

.|

t . . _

, . . -

, _ .

, .

. t-|t .

_ . .

.|
Sleyman, onun (karncann) bu szne tebessm ile glerek dedi ki: Ey
Rabbim! Beni; bana ve ana-babama verdiin nimetlere kretmeye ve raz
olacan salih ameller ilemeye sevk et ve beni rahmetinle salih kullarnn
arasna kat! (Neml, 27/19)
Yce kitabmz Kuran sahip olduumuz btn nimetlerin ve elde ettiimiz tm
baarlarn Allahn yardm ve ltfuyla olduuna inanmamz tledii gibi (Kasas,
28/77; Neml, 27/40); bunlar sadece kendi almamz veya bilgimizle elde ettiimize
inanmamz ve bunu vnle sylememizi de yermektedir (Kasas, 28/78).
Bu ayet, biz mminlerin salam bir imanla Allaha ynelmemiz gerektiini, ver-
dii saysz nimetlerden dolay Ona kredebilmemiz, raz olaca salih amelleri
ileyebilmemiz ve salih kullar arasna girebilmemiz iin sadece bizim gayretimizin
yeterli olamayacan, bunlar ancak Rabbimizin baarl klmasyla elde edebilece-
imizi vurgulamaktadr.
Zira sonucu belirleyen takdir, irade ve kuvvet yalnzca Allaha ait olduundan,
ulalan her baary Allahtan bilmek gerekir (Hd, 11/88).
Baka hibir insana verilmeyen dnya nimetlerine mazhar olmu bir peygamber
olan Sleyman (a.s)n, btn bunlardan daha ok arzulad istei, bu ayette
bizlere de rnek hedeer olarak sunulmaktadr.
Nimet, Rabbimiz tarafndan ihsan edilen ve bizlere dnya ve hirette yarar do-
kunan madd ve manev tm imknlardr. Bunlar sayesinde varlmz srdre-
bilmekte ve yerli yerince kullanarak ebed hayatmz kazanma imknna da sahip
olabilmekteyiz. Nimetler karsnda bize den grev, bu nimetleri veren Rabbimizi
tanmamz, Ona ibadet ve itaat etmemiz, yani kretmemiz, kadir/kymetini bilme-
miz ve nankrlk etmememizdir.
* Mustafa GNEY
153
Sleyman (a.s)n bu duasndan, her trl nimetin, makam ve mlkn Allaha ait
olduunu, bunlarn biz insanlara snav iin geici bir sre verildiini ve bunlar ve-
ren, hakiki nimet verici olan Allaha bol bol kretmemiz gerektiini renmekteyiz.
Anne-babamza verilen nimetlerden bizler de yararlandmz iin onlar da k-
rmze katmamz gerekir.
Yce Rabbimizin ltuf ve nimetlerini dile getirir ve Onu versek dil ile nimet
sahibinin Rabbimiz olduuna inanrsak kalp ile kretmi oluruz. Verilen nimetleri
Onun izdii snrlar dhilinde, kendi cinsine gre ve yerli yerince kullanrsak da
ili krde bulunmu oluruz.
Bizi yce Rabbimize yaklatracak, sevdii ve raz olduu salih/hayrl amelleri
ilememiz de ikinci gayemiz olmaldr. manmzn gerei olarak ihlas ve iyi niyetle
yaptmz, Kuran ve Snnete uygun olan her trl sz, il ve davranlarmz birer
salih ameldir.
Yce kitabmz Kuranda, peygamberlere (Bakara, 2/130) ve Rabbimizin isteklerine
gre hayatn dzenleme baarsn gstermi mminlere (l-i mrn, 3/114) slihler
denilmitir.
Slihlerden olabilmemizin iki temel art; iman edip slih ameller ilememiz
(Ankebt, 29/9) ve Rabbimize itaat etmemizdir (Nis, 4/69).
Bu dua ile bize gsterilen nc ve son gaye de Mslmanca yaamamz,
imanla lmemiz ve salih kullarn arasna katlmamzdr.
Baka bir ayette; Ey iman edenler! Allaha kar gelmekten nasl saknmak gerekiyor-
sa ylece saknn ve siz ancak Mslmanlar olarak ln. (l-i mran, 3/102) buyrulmas,
Yakub (a.s)un Oullarm! ancak Mslmanlar olarak ln (Bakara, 2/132) diye-
rek vasiyette bulunmas,
Yusuf (a.s)un Beni Mslman olarak ldr ve beni slihler arasna kat! (Yusuf,
12/101); diye yalvarmas,
Sleyman (a.s)n da Beni rahmetinle salih kullarnn arasna kat. (Neml, 27/19)
diyerek ayn duay tekrarlamas, bizim de bu dnyadaki hedef ve gayemizin bu ol-
mas gerektiini gstermektedir.
yleyse btn gcmzle kulluk grevlerimizi yerine getirmeye ve Mslman
olarak lmeye alalm. Ancak bu ayette ve Peygamberimiz (s.a.s)in bir hadisle-
rinde de belirtildii gibi, Rabbimizin rahmet ve merhametine muhta olduumu-
zu, Cenneti sadece amellerimizle deil, ancak Onun fazl ve rahmetiyle (Buhr,
Merd, 19) kazanabileceimizi de asla unutmayalm.
154
BLNMEYEN EYN PENE
DMEK SORUMLULUK DOURUR
*

,,

-

_ . -

, .

. . . .

. .

| _ .

.|

| .

| _ ,

| t .

..

;
Hakknda kesin bilgi sahibi olmadn eyin peine dme. nk kulak,
gz ve kalp, bunlarn hepsi ondan sorumludur. (sr, 17/36)
nsanolu, sorumlu bir varlktr. Dnyaya babo ve anlamsz olarak gnderil-
memi ve kendi hline de terk edilmemitir. Her yapt iyi llerinden dolay sevap
kazanan, kt davranlarndan dolay hesaba ekilen bir varlktr insan. En m-
kemmel ekilde yaratlm, iyilikle ktlklerin neler olduu kendisine bildirilmitir.
nsan bu bakmdan nelerin sorumluluk getireceini ve nelerin de kendi aleyhine
olabileceini bilme imknna sahiptir. Dolaysyla bilmediini iddia ederek yapt
yanl davranlardan dolay ahiret gnnde hesaptan kurtulmas mmkn deildir.
O bakmdan ayette de iaret edildii gibi bilmedii eylerin peine dmemesi, onla-
ra dayanarak hkm vermemesi gerekir. Kiinin davranlarn gzetleyen, syledii
hibir sz karmadan kaydeden, iledii illerini yazan melekler bulunmaktadr.
Bilmediin eyin ardna dme ayetinin anlam ok genitir. Hem bireysel hem
de toplumsal hayatta kiinin bilgi yerine tahmin ve zanna uymamasn gerektirir.
Bu emir, slam hayatnn ahlak, hukuk, siyas ve idar tm ynlerini kapsar. slam
ahlak, pheden kanmay ve aratrmakszn hibir birey veya grubu sulama-
may, hi kimsenin aleyhinde yeterli aratrma yaplmakszn ilem yapmamay ge-
rektirir. Ayette ifade edilen bilgi ise, kesin delil anlamna da gelmektedir. Buna gre
kiinin kesin delil olmayan, tahmini ve dedikodu cinsinden haberlerin peinden git-
mesi, bilgi sa hibi olmadan tahmine gre herhangi biri hakknda maddi veya manevi
zarara yol aa cak ekilde konumas ve hareket etmesi yasaklanmaktadr.
Bilinmeyen eyin peine dmek, inan, hukuk ve ahlak gibi konular kapsar.
* Dr. Ercan ESER
155
Hukuk alan, ahitlik eden kiinin duymad, grmedii, bilmedii ve kalbinin tat-
min olmad bir konuda yalan ahitlik etmemesi ve yalan sz sylememesi, iffetli
erkek ve kadnlar hakknda iftirada bulunmamasdr. Ahlaki alan ise, tam bir bilgiye
sahip olmadan biri hakknda konumamas, gybet etmemesi ve dedikodu yapma-
masdr. Bilgisizlik ise, kiinin, zan ve tahmini davranlarn peine dmesine sebep
olur. Hlbuki Mslman kii kendisine ulaan herhangi bir haberi tahkik eder, ke-
sin bilgiye ulamadan ngrl ve aklna geldii gibi hareket edemez. Key davra-
narak bakalarnn hakknn zayi olmasna sebep olursa o haktan dolay ahirette ok
byk sorumlulukla karlaacan bilir (Hucurt, 42/6). nk kulak, gz ve kalp
bundan dolay hesaba ekilecektir.
O halde tahmin ve kt zanna dayanarak konumak, gnlk yaamda haksz
yere bakalarn ktlemek ilim ve geree aykr davranmaktr. Konumuzu belir-
leyen ayette bilinmeyen eyin arkasna dmemekten maksat da delilsizce hkm
vermemektir.
Ayn ekilde bu yasak, zanna bal olarak bakalarn tenkit etmeyi, bakalarnn
gizliliklerini aratrmay, bilimsel gerekleri deitirmeyi ve buna benzer hususlar
da kapsar. nsann bilmedii bir eyi sylemesi yahut bilmedii bir eye gre amelde
bulunmas, ya da bilmedii bir eye dayanarak bakasn ktlemesi uygun deildir.
Nitekim yce Allah yle buyurmaktadr:
Ey iman edenler, zandan oka kann, nk zannn bir ksm gnahtr. (Hucurt,
49/12)
Kyamet gn btn organlar bundan mesul tutulacaktr. Cenab- Hak, kyamet
gn azlar mhrleyecek, elleri ve ayaklar konuturacaktr. Onlar, dnyada sa-
hiplerinin ne yaptklarna ahitlikte bulunarak bir bir syleyeceklerdir. El, ayak, gz,
kulak sahibinin lehine ve aleyhine ahitlik yapacaktr (Ysn, 36/65; Fussilet, 41/20; Nr,
24/24). Peygamber (s.a.s) de yle buyurmutur: Zandan alabildiine saknnz. n-
k zan szn en yalan olandr. (Buhr, Vesy, 8) Buna gre, her iittiine inanma-
mas, her grdn iyice aratr madan sonu karmamas mminin deimeyen
prensibi olmaldr. nk kiinin her duyduunu sylemesi ona gnah olarak yaz-
lr. Dier bir hadiste de Grmedii bir eyi iki gzyle grm gibi gstermek, iftiralarn
en byklerindendir. (Buhr, Tabr, 45) buyrulmutur.
Sonu olarak, gzmzn grd, kulaklarmzn iittii, kalbimizin belledii
eylerin dnda hibir ey hakknda ahitlik etmemeliyiz; iitmediimiz eye iittim,
bilmediimize bildim, grmediimize grdm dememeliyiz. nk tahmini konu-
malar ou kez bizi yanltabilir.
156
BR FKR VEYA DNCEY
KR KRNE TAKLT ETMEK*

,,

-

_ . -

, .

,, , .

t.

| . , ,

_,

t . , .

t,

, ,

nk onlar babalarn sapk kimseler olarak buldular. Kendileri de onlarn

izinden koa koa gitmektedirler. (Sfft, 37/69-70)
Bir dnce veya bir kri kr krne kabul etmek, doru ya da yanllna
bakmakszn onu savunmak taassuptur. Buna gre kiinin, mensup olduu dnce
veya ekoln doru olduuna inanmas normal olmakla birlikte, kr bir tarafgirlikte
bulunarak, doruluunu hi aratrmadan karsndaki dier kir veya dnceyi
inkr etmesi kabul edilir bir davran deildir. Byle bir anlay ancak taklitilik
olabilir.
nsanda herhangi bir konuda oluan ar sevgi ve ballk, ilimle ve bilgiyle des-
teklenirse, msamahay yani hogrl bir anlay meydana getirir. Eer sevgi ve
ballk bilgi ile deil de cehaletle yaplrsa, o konuda taassup oluur. Bu tr davra-
nlar sergilemek Mutaassplk olarak isimlendirilir. Bu bakmdan mutaassp keli-
mesinin dindar anlamnda telaffuz edilmesi yanl bir kullanmdr. nk mutaas-
sp olmak, olumlu ve gzel bir huy deildir.
Taassuba en ok kar kan din slamdr. Hz. Peygamber (s.a.s) mrikleri
slama davet ettiinde onlar, yanl-eksik ynleri olduunu syleyerek deil, kr
krne atalarnn dinine sarldklar, hibir aratrma ve tartmaya girmeden kendi
dinlerini stn grdkleri iin slamiyeti kabul etmiyorlard. Hak dini kabul ettir-
meyen, ona kar koyduran bu kr inada Kitabmz, Cahiliye taassubu (Fetih, 48/26)
demektedir.
* Dr. Zafer KO
157
Bu bakmdan inandmz din esaslara veya herhangi bir dnceye kr kr-
ne deil, bilinli olarak bal olmalyz ve savunmalyz. Neye, niin ve nasl inand-
mzn uuruna ermeliyiz. nandmz deerlerin nce kendi vicdanmzda kkl
bir ekilde yer etmesi gerekir ki, farkl bak alarna ve yorum zenginliklerine her
zaman ak olabilelim.
Yce dinimiz her zaman dorunun peinde olmamz emrederek, kulaktan dol-
ma bilgileri olduu gibi kabul etmemizi yasaklamaktadr. Bin bilsen de yine bir bi-
lene dan ataszmz, bu konuda bizlere nemli bir prensip sunmaktadr. nk
akl, akldan stndr ve bizden daha iyi bilen biri olabilir. Bizler de bir konuyu ok
iyi bildiimizi zannetsek bile, yine de farkl dncelere daima msamahal olma
alkanln kazanmamz gerekir.
Yce Allah, sabit kirli olan ve kendi bildiklerini en doru bilgi olarak kabul
eden, bakalaryla konumaktan ve bilgi alverii yapmaktan kanan mutaassp
insanlar kr, sar ve dilsiz insanlara benzetir. Bir ayette, bu kiiler hakknda u
aklama yaplmtr:
Andolsun biz, cinler ve insanlardan, kalpleri olup da bunlarla anlamayan, gzleri
olup da bunlarla grmeyen, kulaklar olup da bunlarla iitmeyen biroklarn cehennem
iin var ettik. te bunlar hayvanlar gibidirler. Belki bunlar daha da aadrlar. te bunlar
gallerin ta kendileridir. (Arf, 7/179)
Bu nedenle doru olmayan eyleri gz kapal olarak doru saymak ne kadar
yanl ise; doruluu kesin delillerle ortaya konmam, ancak mevcut gelenein ve
kltrn getirdii yanl olan eyleri doru saymak da o kadar yanltr. Bundan
dolay inkrclarn dt hatalara dmemek, inan ve amelde gerekten doru
olanla hareket edebilmek iin; dorularmz dinin asl olan Kuran ve snnetten
almamz gerekir. Gemiten bizlere miras kalan bilgileri de daima Kurann szge-
cinden geirmeliyiz. Aksi takdirde farknda bile olmadan mrmz hata zerine
bina etmi oluruz.
158
BZ KENDMZ DETRMEDKE
ALLAH BZ DETRMEZ*

,,

-

_ . -

, .

t ,

.|t

t .

_ ,

||t

, . -. . . . _ .

, - _ .

_ . ,

:. .

, x, _

. -

, t .

, x,

_ . .

. -, .

| - _ . ,

.,

_ ,, _ . t .

. . .
_ . . _ . , ,

| t .

,

.

. .

, t .
inizden sz gizleyen ile aa vuran, geceleyin gizlenenle gndz
ortaya kan eittir. nsan nnden ve ardndan takip eden melekler vardr.
Allahn emriyle onu korurlar. phesiz ki, bir kavim kendi durumunu
deitirmedike Allah onlarn durumunu deitirmez. Allah, bir kavme
ktlk diledi mi, artk o geri evrilemez. Onlar iin Allahtan baka hibir
yardmc da yoktur. (Rad, 13/10-11)
Bu ayetler, insan olarak srekli bir ekilde ilhi denetime tbi olduumuzu bil-
direrek bizleri u dnceye sevk ediyor: Aktan sylediklerimiz de iimizde gizli
tuttuklarmz da, gn nda yaptklarmz da gecenin karanlna brnerek i-
lediklerimiz de her an takip ediliyor, kayt altna alnyor. Yani hibir ey Allahn
bilgisi dnda kalmyor. Buna samimi olarak inanmal ve bu inanc kendimiz iin bir
kontrol mekanizmas gibi dnmeliyiz. Ancak bu mekanizmann salkl ilemesi
ve bizim admza yararl neticeler dourmas iin her yaptmz davrann hatta
niyetlerimizin yce Allahn bilgisi ve kontrol altnda olduu inancn tamal, bu
gerei bir an olsun aklmzdan karmamalyz. Hem birey hem de toplum olarak
yanllarmz, hatal davranlarmz zamannda fark edip kendimizi olumlu ynde
deitirebilmemiz bu mekanizmay kalbimizde, yreimizde hissetmemize baldr.
* Mahmut DEMR
159
Ele aldmz bu yet-i kerimeler, yce Rabbimizin deimez bir yasasn da biz-
lere hatrlatmaktadr: Bir millet kendini deitirmedike Allah onlarn durumunu
deitirmez. Bu ilh kanun her eyden nce Allahn bize verecei mkfat veya
cezalarn davranlarmza gre deiecei gereini hatrlatyor. Dolaysyla da bize
ok nemli bir sorumluluk yklyor: O da kendimizi sk sk kontrol edip gerekti-
inde dncelerimizde ve hareketlerimizde birtakm deiiklikler yapmamz ge-
rektiidir. ayet bu sorumluluumuzu unutur da olduumuz hl zerine kalmaya
devam edersek, bunun sonucuna razyz demektir.
Szn ettiimiz bu deiim, olumsuz ynde de olabilir. Yani, bir kimse ken-
dinde bulunan gzel ahlak ve meziyetleri deitirmedike Allah da bunun karl
olarak onlara verdii hayrl nimetleri deitirmez (bk. Enfl, 8/53). Dolaysyla dei-
im iki ynldr. Olumlu veya olumsuz nasl bir deiime gidersek, yce Allahn
hakkmzdaki iradesi de o ynde tecelli edecektir. Bu noktada iyi hlimizi muhafaza
etmeli, istikametimizi korumaya almalyz.
Ayet-i kerimede beyan buyurulan deiimin konusu sadece uhrevi endieleri-
mizi giderecek olan davranlar deildir. Dnyamz her adan mamur klacamz
btn faaliyetlerimiz de bu kapsamdadr. Bugn dnyada bilim ve teknolojiden
kltr ve sanata kadar hemen her alanda byk deiimlere tank oluyoruz. slam
mmeti olarak son dnemlerde dnyann dier medeniyetleri karsnda geri kal-
mlmzn ana nedeni, bilimde, teknolojide, ekonomide vb. alanlarda etrafmzda
meydana gelen gelimelere seyirci kalm olmamzdr. Hlbuki sahip olduumuz
kutsal deerlerimiz bu tr bir deiime mani deildir. Tam aksine kendimizi gelitir-
memiz ynnde uyarlarda bulunmaktadr. Nitekim bo zamann insanlarn sahip
olup deerini bilemedikleri ok nemli bir nimet olduunu (Buhar, Rikak, 1) sy-
leyen sevgili Peygamberimiz, (s.a.s) ki gn eit olan zarardadr (el-Hatb el-Badd,
ktidul-lmil-Amele, No:122) hadisiyle de kendini gelitirmeyenleri uyarmaktadr.
160
BOLLUKTA VE DARLIKTA NFAK,
TAKVA LTDR*

,,

-

_ . -

, .

-,

.|

_ . _, t .

L , x

| _, . .t

.|

.| _

. . ., _,

.

_, .

. - .

|
Onlar bollukta ve darlkta Allah yolunda harcayanlar, fkelerini yenenler,
insanlar affedenlerdir. Allah, iyilik edenleri sever. (l-i mran, 3/134)
Takva ehli mminlerin zelliklerinin sraland yetin bir blmn tekil eden
bu ksmnda yce Mevlamz, onlarn kendilerine ltfedilen nimetlerden, olumlu ve
olumsuz her trl art altnda muhta insanlara infakta bulunduklarn dile getir-
mektedir. phesiz her ferdin, bir ynyle dier fertlere muhta olduu grlr.
Kimi insann malna, kimi insann bilgisine, kimi insann aklna toplumun dier bi-
reyleri muhtatr. Bu ynyle toplum, btn uzuvlar ile bir bedene benzer. Uzuvlar
nasl bir bir fonksiyonunu tamamlyorsa, toplum da zengini, fakiri, limi ve cahili
ile birbirini tamamlamaktadr.
nfakn, Dinimizde ne derece nemli olduunu birok yet ve hadis dile getir-
mektedir. Bu konuda birka yet ve hadis nakledeceiz:
Ey iman edenler! Kazandklarnzn iyilerinden ve rzk olarak yerden size kar-
dklarmzdan hayra harcayn. Size verilse, gznz yummadan alamayacanz kt
mal, hayr diye vermeye kalkmayn. Biliniz ki Allah zengindir, vgye layktr. (Bakara,
2/267)
...Hayr olarak verdiiniz ne varsa, karl size tam olarak verilir ve asla hakszla
uratlmazsnz. (Bakara, 2/272)
* Dr. Yaar YT
161
Mallarn gece ve gndz, gizli ve ak hayra sarf edenler var ya, onlarn mkfatlar
Allah katndadr. Onlara korku yoktur, znt de ekmezler. (Bakara, 2/274)
...Siz hayra ne harcarsanz, Allah onun yerine bakasn verir. O, rzk verenlerin en
hayrlsdr. (Sebe, 34/39)
Herhangi birinize lm gelip de; Rabbim! Beni yakn bir sreye kadar geciktirsen
de sadaka verip iyilerden olsam! demesinden nce, size verdiimiz rzktan harcayn.
(Mnkn, 63/10)
Peygamberimiz (s.a.s) de muhta kimselere vermeyi nermi ve kendisinden bu
konuda mminleri tevik edici mahiyette birok hadis nakledilmitir:
Yarm hurma (tasadduk) etmek suretiyle de olsa, cehennemden korunmaya alnz.
(Buhar, Edeb, 34)
Sadece u iki kiiye gpta edilir. Bunlardan birincisi, Allahn kendisine verdii mal
Hak yolunda harcamay baaran kimse, dieri de Allahn kendisine ilim ve hikmet ile yerli
yerince hkmeden ve onu bakalarna reten kimse. (Buhar, lim, 15, Zekt, 5)
Her Allahn gn iki melek iner. Bunlardan biri; Allahm! Maln verene yenisini
ver! diye dua eder. Dieri de: Allahm! Cimrilik edenin maln yok et! diye beddua eder.
(Buhar, Zekt, 27)
Kesenin azn skma! Allah da senin rzkn daraltr. (Buhar, Zekt, 21) hadislerini
rnek olarak zikredebiliriz.
Bu ve benzeri pek ok hadisi ile Peygamberimiz (s.a.s), mminleri sahip olduk-
lar mallardan Allah yolunda harcamaya tevik etmitir. O, sadece szleriyle deil
ayn zamanda her hususta olduu gibi bu konuda yaam biimiyle de mminlere
rnek olmutur.
z olarak ifade etmek gerekirse, Allahn Peygamberi hibir zaman mal birik-
tirme sevdasyla yaamam, mrn bu yolda harcamamtr. Onun evinde bazen
aln giderecek derecede herhangi bir yiyecein dahi bulunmad, alk sebebiy-
le zaman zaman uyuyamadn grrz (Bk. Buhar, Etme, 23, Rikak, 17; Mslim,
Zhd, 22,28). Hatta mminlerin annelerinin bu durumdan baz kere ikayet ettikleri
de nakledilmektedir. O dileseydi, saraylarda yaayabilirdi. daresinde bulunan kitle
bunu seve seve yapmaya hazr ve muktedirdi. Ancak o, sade bir insan olarak yaa-
may tercih etti. Hz. Peygamber (s.a.s)i, Hz. Eb Bekiri, Hz. meri, Hz. Osman,
Hz. Aliyi ve daha nice tarihe rneklii ile damgasn vuran ahsiyetleri, rnek yapan
anlay bu noktada odaklanmaktayd.
slam dininde, belli bir yeterlilie ya da ekonomik gce (nisap) ulaan Msl-
man, sahip olduu malvarlndan belirli bir ksmn toplumun muhta veya hayat
standard dk kesimlerine aktarmakla ykml tutulur. mrn adeta mal bi-
162
riktirmeye adayan, kendinden baka hibir kimseyi dnmeyen insanlarn, ha-
yatlarn verimli ve Allahn istedii dorultuda geirdiklerini syleyemeyiz. Zira
insanlar lmszletiren, eserleri ve iledikleri salih amellerdir. eitli amaz ve
imknszlklar sebebiyle hayata ksm insanlarn problemlerini bir ekilde zerek
tekrar hayata dndrmek, herhalde en gzel eser ve amellerden birisidir.
Sonu olarak ifade etmek gerekirse, varlkta ve darlkta, Allah iin infakta bu-
lunmak, rnek ahlaka sahip mminlerin zelliidir. Yce Mevla, her insana yle ya
da byle bir nimet vermitir. man, ilim, mal, akl, sevgi, huzur aklmza gelen ba-
lca nimetlerdir. Takva ehli mmin, Allahn kendisine verdii ilim nimetini, maddi
ve manevi btn olumsuzluklara ramen toplumu aydnlatmada kullanr. Onun
infak, ilmini ona muhta insanlarn faydas dorultusunda kullanmas olacaktr.
Mminin sevgisini, efkatini, iinde bulunduu huzursuzluklar, bunalmlar bir
tarafa brakarak toplumda sevgi ve efkat mahrumu insanlarla paylamas da takva
ltdr. Bu balamda Peygamber (s.a.s)in, Gzel sz sadakadr (Buhar, Sulh, 11)
hadisi ne kadar da anlamldr. Sadaka bugnk anlald gibi sadece mali ya da pa-
rasal yardm iermez. Nice ykl paralarn, maln tamir edemeyecei krk kalpleri,
dnyas kararm insanlar, bir sevgi ve efkat szc hayata dndrebilmektedir.
Yce Rabbimiz bizi bu konumdaki mminlerden eylesin
163
BOR VERRKEN DKKAT
ETMEMZ GEREKEN HUSUSLAR*

,,

-

_ . -

, .

..

:t

. . .

_ -

_ ,

, ,. .,

..

. .

_,

.

| t ,

t,
Ey iman edenler! Belli bir sre iin birbirinize borlandnz zaman bunu
yazn... (Bakara, 2/282)
nsanlarn birbirleriyle yardmlama yollarndan biri de bor alp vermedir. Dn-
ya hlidir, birtakm nedenlerle insanlar byk maddi sknt ierisine debilirler.
Bu gibi darlk durumlarnda birbirimize bor vermek byk nem tar. Bor alnan
para, para ile dier maddeler ise ayn ile denir. Borcun karlnda fazla bir ey
verilmez. Eer bor karlnda fazlalk istenirse bu faiz olur. Faiz ise dinimizde
haram klnmtr.
Dinimizde bor vermek sevaptr. slam bor vermeyi tevik eder. Yce Rabbimiz
yle buyurur:
Eer siz Allaha gzel bir bor verirseniz Allah onu size kat kat der ve sizi ba-
lar. Allah krn karln verendir, halmdir (hemen cezalandrmaz, mhlet verir).
(Teabn, 64/17)
Karlksz yardm gzel bir davran olduu gibi, ihtiyac olanlara bor ve dn
vermek faziletli bir davrantr. Hatta bor vermek, sadaka vermekten daha gzel
saylmtr. Hz. Peygamber bir hadislerinde yle buyurur:
Mirac gecesi Cennetin kaps zerinde, sadaka on misli sevapla karlanr. Bor ise on
sekiz misli sevap ile karlanr yazl olduunu grdm. Cebraile, dn vermenin sada-
kadan stn olmasnn sebebi nedir, diye sordum. Cebrail; nk dilenci, yannda olduu
halde dilenir. Hlbuki bor isteyen kimse ancak muhta olduu iin borlanr diye cevap
verdi. (bn Mce, Sadakt, 19)
nsann meru yoldan rzk temininde bulunmas, zellikle aile reislerinin ken-
dilerine bakmakla ykml olduu yaknlarnn rzklarn temin iin almas
* Dr. Bahattin AKBA
164
zerlerine bir bortur. Bununla beraber kazandklarmzda fakirlerin ve muhtalarn
da hakknn olduunu bilmeliyiz. Zekt, sadaka ve gerektiinde bor vererek fakir
ve muhta duruma denlere yardmda bulunmalyz.
Bor vermek suretiyle mmin kardeimizin skntsna are olmak, slam ahla-
kndandr. zellikle gnmzde imkn olanlarn darda olan mmin kardelerine
yardmc olmas gerekir. Bu ekilde onlarn skntlarnn giderilmesine yardmc
olunur. Daha kt hllere dmelerinin nne geilir. Dinimizin gerektirdii kar-
delik ve dayanma da bunu emreder. Borlu olmak kolay bir ey deildir. Bor
almaktan mmkn olabildiince kamak gerekir. Ancak bor almak kanlmaz
hle geldiyse; gzel bir lisanla talepte bulunmaldr. Bor isteme hususunda ar
srar uygun olmaz. Bor verenin de gnl rzas ile vermesi esastr. Durumu iyi olup
imkn olan mmin de gerekten darda olan kardeine yardmda bulunmaya al-
maldr. Zira Cenab- Hakk, Kuran- Kerimde gzel bir yolla bor verilmesini em-
reder (Bakara 2/245). Ancak imkn olduu halde bor vermek istemeyip yalan yere
bor verecek imknm yok demek de gnahtr. Eer vermeyecekse, imknm
var; ama u sebepten dolay veremiyorum diye bunu gelen insana gzelce arz
etmesi uygun olur.
Bor alanlarmz da bu borlarn alp tasarruf ederek en ksa zamanda de-
meye gayret etmelidir. Verilen borlarn zamannda geri denmesi gerekir. Aksi
davranlar bor vereni skntya drebilir. Veya yapt iyilie kendisini piman
ettirebilir. Bylece bir hayra da mani olunmu olur. Elbette bu da ho bir ey de-
ildir. Yce Rabbimiz Kuranda birbirimize bor verdiimizde bu borlar kayda
geirmemizi, yazmamz hatta ahitler tutmamz tlyor. Bu durum elbette bor
verenin ve alann madur olmamasna yneliktir. Dinimiz zarar vermeyi, zarara
uratlmay asla ho grmez. Ticari hayatn, insanlar aras mnasebetlerin zarar
grmeden devam etmesi onlarn haklarnn zayi olmamasna baldr. Bunun iin
bor ve alacaklarn yazm ve tespiti gereklidir. Yardmlamada sadakat, vefa, ver-
dii szde durmak nemlidir. Mslman, kardeinin hakkn muhafaza etmeye
dikkat etmelidir.
Mminler olarak birbirimize borlandmzda vaatleelim ve yazalm. nk
sz unutulabilir. Borcun iade zaman hususunda verilen szlerde unutma meydana
gelirse ya da phe arz olursa Mslmanlarn birbirine kar gvenleri krlr. Bu ne-
denle borcumuzu ve verdiimizi yazmalyz. Bor alan da veren de yazmaldr. Bor
konusunda karlkl olarak yazlanlarn teyidi, ahitle tespiti daha sonra unutma-
nn, phe ve tereddtlerin, yanl anlalmalarn da nne gemeye vesile olacaktr.
Yce Rabbimiz bor verenin ve alann bunu yazarak hatta ahitlerin ahadetiyle kay-
da geirmelerine byk nem vermitir. yle ki Kurann en uzun ayeti borlanma
ile ilgili olan bu (Bakara, 2/282) ayet-i kerimedir.
165
BOANMA: ALEDE ELERN
YOL AYRILII*

,,

-

_ . -

, .

. .

| . -

,.

. .|

_ .

t . .| ,.

.| t ,

t,

. .., _ .

. -

|.

, . . .

-t

, _, .

t,

_ -

-,

,.,, _ .

_ . -

-.
.

,|

. .,

. -,

_ .

..

.. ,

. -
Ey peygamber! Kadnlar boamak istediinizde onlar iddetlerini dikkate
alarak (temizlik hlinde) boayn ve iddeti sayn. Rabbiniz olan Allaha kar
gelmekten saknn. Apak bir hayszlk yapmalar dnda onlar (bekleme
sresince) evlerinden karmayn, kendileri de kmasnlar. Bunlar Allahn
snrlardr. Kim Allahn snrlarn aarsa, phesiz kendine zulmetmi olur.
Bilemezsin, olur ki Allah, sonra yeni bir durum ortaya karr. (Talak, 65/1)
Talk (boama), evliliin devam maksadyla dinimizce tavsiye edilen tm yolla-
rn denenmesine ramen elerin yine de anlaamad durumlarda ailede yol ayrl
anlamndadr.
Talk kelimesi; slam hukukunda hem tek tara irade beyan ile hem iki tarafn
anlaarak ailede elerin yollarnn ayrlmas ile hem de mahkeme kararyla meydana
gelen boanma anlamlarna gelmektedir.
Yukarda okuduumuz ayetten anlamamz gereken, aile kurumunun din, ahlak
ve hukuk temelini oluturan nikh akdinin ve evlilik birliinin keyf biimde sona
erdirilemeyecei gereidir. Genel olarak ifade etmek gerekirse nasl ki ailenin olu-
umu safhasnda kadn ve erkek ile ailelerinin insanlara zg ve insan haysiyetine
yakr tarzda birbirleriyle tanp anlaarak nikhlar yaplyorsa, nikhn sona erdi-
rilmesinin de belirli kurallar elbette olacaktr. te bu balamda ayet-i kerimeyi an-
* Dr. Hamdi TEKEL
166
lamaya altmz zaman yce Allah ayete Ey Peygamber eklinde balamakla be-
raber szn ak ve zellikle kullanlan illerin oul olmas, Reslullahn ahsnda
mminlere hitap edildiini, evlenme ve boanmann ayn zamanda sosyal bir konu
olduunu gstermektedir. zel olarak Peygambere hitap edilmesi ise bu hkmle-
rin tebli edilmesi ve doru uygulanmasnn salanmasnda ona verilen grevin ve
genel olarak konunun nemine dikkat ekme amacyla aklanabilir. Bu sluptan da
anlald zere evlilik hakkndaki hkmler ilenirken iyi niyet ve hakkn ktye
kullanlmamas gibi baz temel ilkelere vurgu yaplmakta, aile btesi konusunda
ll olmamz istenmektedir. Mkul, meru ve dengeli olmayan, sonunda bizleri
Allaha isyan noktasna gtren birtakm keyf isteklerimizin bizleri perian ederek
ailelerimizin, toplumumuzun ve medeniyetlerin kmesine yol aabilecei ma edil-
mektedir. Sonu olarak kinatta yaptmz hibir eyin yce Rabbimizin gc ve
bilgisi dnda kalamayaca hatrlatlmaktadr.
Evlilik birliini sarsacak durumlarla karlaldnda ve evlilii sonlandrmak
kanlmaz hle geldiinde dikkat edilmesi ve uyulmas istenen yahut tavsiye edilen
hususlar geni biimde zellikle Bakara suresi 2/226-232de anlatld iin konu-
nun ayrntlarna girmiyoruz. Bu srede ise arlkl olarak evliliin sona ermesinin
sonular zerinde durulmaktadr (Geni bilgi iin bk. Kuran Yolu, V/307319).
167
BTN CANLILARIN RIZKI
ALLAHA ATTR*

,,

-

_ . -

, .

_,

. .

t. : _

t , . . . . t .

.. . . ,

| ., t ,

. _

| .

; _

_ . t .
Yeryznde hibir canl yoktur ki, rzk Allaha ait olmasn. Her birinin
(dnyada) duracaklar yeri de, (ldkten sonra) emaneten konulacaklar
yeri de o bilir. Bunlarn hepsi ak bir kitapta (Levh-i Mahfuzda yazl)dr.
(Hd, 11/6)
Yce Rabbimiz bu ayette insanlar dhil btn canllarn rzklarnn kendisine
ait olduunu belirtmektedir. Yeryznde srnen, hareket eden, yryen, sularda
yzen, gkyznde uan veya baka ekillerde hareket eden byk, kk, gr-
lebilen ve grlemeyen btn canllar yaratan ve rzklarn veren Allahtr. Allahn
gzel isimlerinden biri de ok rzk veren anlamna gelen Rezzaktr. Rzk verenin
kendisi olduunu belirten yce Rabbimiz, baka ayetlerde de buna vurgu yaparak
yle buyurmaktadr:
phesiz Allah (rezzak) rzk verendir, gldr, ok kuvvetlidir. (Zriyt, 51 /58)
Nice canllar vardr ki, rzklarn tamazlar (yiyecek biriktirmezler). Onlar da sizi
de Allah rzklandrr. O hakkyla iitendir, hakkyla bilendir. (Ankebt, 29/60)
Ey insanlar! Allahn size olan nimetini hatrlayn. Allahtan baka size gklerden ve
yerden rzk veren bir yaratc var m? (Ftr, 35/3)
Yukarda meallerini verdiimiz ayetlerden de anlald zere rzk veren yce
Rabbimizdir. Ancak bu yaratlan rzk elde etmemiz bizim gayretimize baldr. Yoksa
bunu; nasl olsa rzkm Allaha aittir, benim almama gerek yok, rzkm ayama
gelecektir eklinde anlamak yanltr. Bu yanlln uzantlarn her ne kadar yaygn
olmasa da toplumda zaman zaman grmekteyiz. Maalesef kimi insanlar Allaha
tevekkl ile rzk iin gayret gstermeyi birbirine zt gibi anlamaktadrlar. Oysaki
* Medet COKUN
168
burada herhangi bir ztlk bulunmad gibi tam tersine bu iki kavram arasnda
ince bir uyum vardr. O da; insann rzkna ulamak iin elinden gelen tm gayreti
gstermesi ama sonucu Allaha brakp Ona tevekkl etmesidir. Rzk verenin
Rabbimiz olmas bizim almadan, rzkmzn peinde komadan rzkmzn
ayamza gelecei anlamna gelmez. Tam tersine nsan iin ancak alt vardr
(Necm, 53/39) ayeti gereince rzkmz temin iin almamz, gayret gstermemiz
yine yce Rabbimizin emridir. Bizler var gcmzle altktan sonra sonucu Allaha
brakr, Ona tevekkl ederiz. Canl varlklardan insan, rzkn kendi akl ve iradesini
kullanarak elde eder. nsan dndaki canllar ise yine Allah tarafndan kendilerine
verilen igd ile bu rzklarn ararlar ve Rabbimiz de onlarn rzklarna ulamalarn
kolaylatrr.
Kiinin herhangi bir sebebe bavurmadan rzknn ayana gelmesini beklemesi
dinimize gre doru deildir. Bir kimsenin almadan rzknn ayana gelmesini
beklemesi miskinlik ve tembellikten baka bir ey deildir. Dinimize gre doru
olan davran, insann alarak bir i iin gerekli olan alt yapy yerine getirdikten
sonra Allaha tevekkl edip rzknn ve kazancnn artmas iin dua etmesidir. Yce
Allah, her canl iin yaratlna uygun rzk yaratm ve canllara rzk elde etme
yollarn retmitir. Biz insanlar da Allahn bizler iin var ettii rzk kazanmak
iin yeryzne dalp almak zorundayz. Yce Rabbimiz, insanlara akl ve ira-
de, hayvanlara da igd vermitir. Bizler aklmz ve irademizi kullanarak alp
kazanmak iin rzkmzn peinde koarz. Zira Cenab- Hakkn koyduu kanunlar
bunu gerektirir. Bu anlay dorultusunda dikkat etmemiz gereken nemli bir nokta
da gerek yaptmz ite gerekse alveriimizde kazancmzn helal yoldan olmasna
dikkat etmektir. Nitekim Rabbimiz bu konuda yle buyurmaktadr:
Artk Allahn size hell ve temiz olarak verdii rzklardan yiyin. (Nahl, 16/114)
Ey iman edenler! Eer siz ancak Allaha kulluk ediyorsanz, size verdiimiz rzklarn
iyi ve temizlerinden yiyin ve Allaha kredin. (Bakara, 2/172)
Bu ayetleri aklmzdan karmadan rzkmz helal yollardan kazanmal ve ha-
ramlara sapmamalyz.
169
BYCNN AHRETTEN
NASB YOKTUR*

,,

-

_ . -

, .

: _, .t ,

.|

_ :

| _ . ,

| .

: t .

_ . ,

| . ,

| . _

| . _, .t ,

.|

| .. t . . .

. -

_ . t .

| ., t .

t . t .

,t .

_ ,

| .

| _

| .

t .

.| t

.|

| .,
t .

| _ ,,

., t . t . , . .

| .. ,

:.

. . _ -. t .

., _

. -

_ .

| . | .

, , .

. .,

; , .

., t .

| ..,

. -

_ .

, _,

t .

, , .

| ., .t

, , .

. .

. t . _

- _ .

-

; _

| t . ,

. .
Sleymann hkmranl hakknda eytanlarn (ve eytan tynetli
insanlarn) uydurduklar yalanlarn ardna dtler. Oysa Sleyman (by
yaparak) kfre girmedi. Fakat eytanlar, insanlara sihri ve (zellikle de)
Babildeki Hrt ve Mrt adl iki melee ilham edilen (sihr)i retmek
suretiyle kfre girdiler. Hlbuki o iki melek, Biz ancak imtihan iin
gnderilmi birer meleiz. (Sihri caiz grp de) sakn kfre girme
demedike, kimseye (sihir) retmiyorlard. Bylece (insanlar) onlardan
kii ile karsn birbirinden ayracaklar sihri reniyorlard. Hlbuki
onlar, Allahn izni olmadka o sihirle hi kimseye zarar veremezlerdi.
(Onlar byle yaparak) kendilerine zarar veren, fayda getirmeyen eyleri
reniyorlard. Andolsun, onu satn alann ahirette bir nasibi olmadn
biliyorlard. Kendilerini karlnda sattklar ey ne ktdr! Keke
bilselerdi. (Bakara, 2/102)
Dinimizde by ve sihirle uramak byk gnahlardandr. Tarih boyunca by
ve sihir insanlarn hep gndeminde olmutur. Hepimize gizemli gelen bu konunun
* Dr. Fatih YCEL
170
nasl yapld, insanlara tesirinin ne derece olduu ve dinimizin bu konuya nasl
bakt hep merak edilmitir. Bu konu hl da srrn korumaktadr.
nsanlarn kendilerine ait olmayan bir alana yani gayb bilgisine ulamak iste-
meleri, baka insanlar buyruklar altna alma dnceleri ve ksaca geleceklerini
renme hissi bu yollara zemin hazrlamtr.
By, aldatmak, gz boyamak, oyalamak, uzaklamak, gnln almak, batl eyi
hak diye gstermek ve gizli ilem yapmak gibi anlamlara gelmektedir. Baka bir ifa-
deyle tabiat st lem ile ba kurmak yahut kendilerinde gizli gler bulunduuna
inanmak suretiyle baz doal nesneler kullanarak yaplan iler olarak tarif edilmitir.
Kinatn tek sahibi, her eye gc yeten ve her eye hkmeden lemlerin Rabbi
olan Allahtr. Adndan da anlalaca gibi o her varl terbiye eden yani ona grev-
lerini retendir. imek, gk grlts, ar, inek, kular ve talar hep Onun em-
riyle hareket ederler. Ne gne ne de baka bir varlk Onun emrine kar gelemez.
Ona kar gelen tek varlk yaptklarndan sorumlu olan insanlar ve cinlerdir.
Hem insanlar hem de cinler tarih boyunca semavatn gizli srlarna vakf olmak
istemiler ve bu yolla dier canllar egemenlikleri altna almay amalamlardr. Bir
zamanlar cinler korunan yerlerden bilgi almak iin abalarken, insanlar da hem
cinlerden hem de baka varlklardan istifade ederek menfaat salamlar ve sala-
maya devam etmektedirler. Bu menfaat yollarndan biri de bydr. Byde ara
olarak ruhlar, cinler, eytanlar, canl veya lm baz hayvanlar, cisimler, ekiller
hatta adlarn bile kullanld bilinmektedir. By, sonsuz g sahibi Rabbimize
kar bir meydan okuyutur. Ayrca Allahn dnda bir g ve gizli bir kudretin
varln kabul etmektir. Bu ise tamamyla irktir. Bu yzden btn eitleriyle by
dinimizde yasaklanmtr.
Bakara suresindeki bu ayette kar-kocann arasn aacak bilgilerin varlndan
sz edilmektedir. Ayn zamanda bir ksm insanlarn bu ile uraarak kendilerini
deersiz bir eyle mahvettikleri ifade edilmektedir. Konu ile alakal Felak ve Ns
surelerinde ise dmlere eyenlerden ve insanlarn kalplerine vesvese verenler-
den bahsedilmitir. By ve sihir ile alakal verilen bu bilgilerin yannda bizim iin
en nemli bilgi, bynn Allahn izni olmadan kimseye zarar veremeyeceidir. Bu
itibarla by ile uraan ve bycden medet uman insanlar, yaptklar gzel ilerin
boa gideceini ve ahiretten nasiplerinin olmayacan bilmelidirler.
Bynn Rabbimizin gc karsnda hibir deeri yoktur. yleyse ne byden
medet ummal, ne de by yapld gerekesi ile byle insanlara gitmeliyiz. Bizim
tek snamz Rabbimizdir. O bize yeter, O ne gzel bir dosttur. yetl-Krsi,
Ns, Felak ve Fatiha surelerini bol bol okuyarak bu tr eylemlerden Rabbi-
mize snalm.
171
BYK FELAKETN OCUKLARI:
NUH KAVM (SYAN VE TUFAN)*

,,

-

_ . -

, .

..

_ . ,

| t .

.. .

t,

t-. t .

| .

|
Andolsun biz, Nuhu kendi kavmine peygamber olarak gnderdik de, Ey
kavmim! Allaha kulluk edin. Sizin Ondan baka hibir ilahnz yoktur.
Allaha kar gelmekten hl saknmaz msnz? dedi. (Mminn, 23/23)
Nuh Peygamber bir kede alamakl, Rabbine dua ediyordu: Ey Rabbim!
Krlerden hi kimseyi yeryznde brakma diye (Nuh, 71/26). Bu noktaya nasl ge-
linmiti? Bir Peygamberin sabrn tarmak nasl mmkn olmutu? Hlbuki Nuh
gece gndz kavmine Allah anlatm, onlar azaba uramasnlar diye Allaha el
ap yakarmt (Nh, 71/5). Fakat yce Allah, Zulmeden kimseler hakknda bana hi
yalvarma! phesiz onlar suda boulacaklardr (Mminn, 23/27) diye emrettikten son-
ra Nuh Peygamberin Ey Rabbim! Ben yenilgiye uradm, yardm et demekten baka
aresi kalmamt (Kamer, 54/10).
Nuh kavmi, Frat ve Dicle arasndaki Mezopotamyada Bakr andan Tun
ana geildii bir dnemde, tarm ekonomisine dayal zenginliin zirvesindeydi.
Belki de Kurann, Nuhun yayla ilgili verdii bin yldan elli yl eksik aklamas
bu dneme bir gnderme yapmak iin (Ankebt, 29/14). Buna uygun olarak arkeo-
loglar Nuh kavminin yaad dnemin milattan nce drt bin be yz ile bin be
yz yllar arasnda olduunu sylyorlar.
Bereketli Hill denilen topraklarda hurma aalar, hububat ve bakliyatn her
trlsn yetitiren, rmak ticareti ile dardan metal ve ta ithal eden Nuh kav-
mi, ehirlerinde gsterili tapnaklar yapyor, tapnaklarn evresinde tahl ambar-
lar ina ediyordu. Tapnaklarda, putlar Ved, Suv, Yags, Yak, Nesre kurbanlar
kesiyorlar, bunlara sayg gsteriyorlard. Bu putlardan bazs erkek, bazs kadn
* Do. Dr. Soner GNDZZ
172
bazs da hayvan eklinde yaplmt. Zenginlik ve refahn martt insanlar her
trl gnah, ftursuzca iliyorlard. Nuhun kavmi, torunlar Ad ve Semddan da
azgndlar (Kamer, 54/52).
ehirlerde dokumaclk ve zanaatkrln pek ok eidi ilerlemiti. Tccarlar,
ehirlerin zenginlerine rn yetitiremez olmulard. Zenginler, lks ve elencede
snr tanmyorlard. Ne hazin ki, bunca zenginlie ve israfa ramen servet sahipleri
fakirlere ve yoksullara yardm etmiyor, onlar aalyorlard (Hd, 11/29).
Btn bu marklklarn ve arpklklarn ortasnda, Nuh Peygamber, gece gn-
dz kavmine Allah anlatyor, onlara, ilah edindikleri putlarn hibir faydasnn ol-
mayacan sylyordu (Nh, 71/5). Kavmi ona kzyor, onu sapklkla (Arf, 7/60),
delilikle (Kamer, 54/9), cinnet geirmi olmakla (Mminn, 23/25) suluyor, Sen melek
deil, bizim gibi bir insansn diyorlard (Hd, 11/27; Mminn, 23/24). Onlar, canla-
r fena hlde sklm bir vaziyette putlarmza dokunma diyorlard (Nh, 71/23).
Ona inanan ve saylar fazla olmayan gsz insanlardan da rahatsz oluyorlar, u
toplumda ezilmi, fakirlere de fazla yz verme diyerek tepki gsteriyorlard (Hd,
11/29). Nuh kavmi bununla da kalmayp Allahn Peygamberine Seni talayarak l-
drrz diye tehditler yadryorlard (uara, 26/116). Peygamberle kstaha alay et-
meleri de cabasyd (Hd, 11/32).
Allah, Nuh Peygambere kavmi iin zlmemesini sylemiti. Fakat Nuh bir
peygamberdi. Onlara, iten ie alyordu. Bir taraftan da Allahn yapmasn emret-
tii gemiyi ina ediyordu (Mminn, 23/27).
Geminin tahtalar, ivi ve halatlarla balanmt. nsanlar kurtulua erdirecek
gemi, Mezopotamyann bana geleceklerin canl bir tan olarak, omurgas, skar-
mozlar, pruvas ve direkleriyle ortaya kmt. Tun a pek ok hayvan ve bitki
trnn evcilletirildii bir ad. Nuh Peygamber ilah emir gerei blgede yaayan
canllar ifter ifter gemiye ykledi (Mminn, 23/27). Nihayet inananlar gemiye bin-
diler. Ama Nuh Peygamber zgnd. Bu sefer znts hanm ve ocuu iindi.
Onlar da Nuhu yalanlamlard (Tahrm, 66/10). Nuh Peygamber baba efkatiyle o-
luna Yavrucuum, bizimle beraber sen de bin (gemiye), inkrclarla birlikte olma
diye seslendi. Oul, Ben, kendimi sudan koruyacak bir daa snacam dedi. Nuh
Peygamber Bugn Allahn rahmet ettikleri hari, Allahn azabndan korunacak hi
kimse yoktur dedi. Derken aralarna dalga giriverdi de olu boulanlardan oldu.
(Hd, 11/42-43)
Nuh Peygamber, nihayetinde bir babayd, yrei yanyordu. Rabbine, Ne olursa
olsun, o benim evladmd dedi. zel bir af, bir maret olamaz myd onun iin?
Yce Allah Ey Nuh! O asla senin ailenden deildir diye buyurdu. Nuhun olu
bir peygamber ocuu olsa da zel bir muamele yaplamazd ona. nk Nuhun
173
olunun ameli gzel deildi (Hd, 11/45-46). Nuhun olu da dier geride kalanlarla
birlikte boulup gitti (uara, 26/120).
Tufan gn sanki gk yarlm, toprak patlamt. Yerin her yerinden kaynak su-
lar fkrmaktayd (Hd, 11/40). Sular deltada metrelerce ykselmi, bata en gzde
tanrlar Ved olmak zere, Nuh kavminin btn putlarn, tapnaklarn, tahl am-
barlarn, evlerini, meyhanelerini, inanszlarla beraber yutmutu.
Btn Dicle ve Frat deltalar sular altndayd, imdi. Her yeri moloz kaplamt.
Selin getirdii mil tabakas, sanki Tufandan nce yaamlarla Tufandan sonra yaa-
yanlarn arasna kaln bir duvar rmt.
Btn bunlar olurken, Nuhun Gemisi Tufann sularn, kpk anaforlaryla al-
kalyordu. Mminler geminin kk pencerelerinden suyun, marur kentleri yutu-
unu, kibirli ve acmasz hemehrilerinin yok oluunu seyrediyorlard. Nihayet gemi
Cudiye oturdu (Hd, 11/44). Mminler bereketli topraklara salimen ayak bastlar.
nk onlar Nuha inandlar, Allaha iman ettiler (Hd, 11/48). Ya tekiler?
Nuha inanmayanlar, boulduktan sonra bazalt, kire ta ve baln altnda,
inanszlklaryla ve kibirleriyle kaybolup gittiler. Onlar kyamete dek, insanla
ibret levhas olmaya devam edecekler. Dahas can yakc bir azap onlar bekliyor
(Furkn, 25/37). Bize den, hykleri aarak yaanm olaylar aktaran Kuran kssa-
larndan ibret alp, hayrla yd etmek bu byk peygamberi.
O halde lemlerin iinde selm olsun Nuha! (Safft, 37/79).
174
CAM VE MESCTLERMZ*

,,

-

_ . -

, .

_ -, ,

| _.

|

.| t

-

;

.t

, _ .

_ .

-t . .

. ., t .

_,

.. , .

| _ . .

:,

_ . .

.
Allahn mescitlerini, ancak Allaha ve ahiret gnne inanan, namaz
dosdoru klan, zekt veren ve Allahtan bakasndan korkmayan kimseler
iman eder. te onlarn doru yolu bulanlardan olmalar umulur. (Tevbe,
9/18)
Mescit kelimesi Allaha secde edilen yer anlamnda bir mekn ismidir. Nama-
zn baka rknleri de olmasna ramen ibadet edilen yer, nemine binaen secdeye
izafe edilmitir. Hz. Peygamber (s.a.s) secdeyi, kulun Allaha en yakn an olarak
vasandrmtr (Nes, Tatbik, 78). inde Allaha ibadet edilen her yere mescit de-
nilmitir.
Cami terimi balangta sadece Cuma namaz klnan byk mescitler iin
kullanlm olan el-mescidl-cami (cemaati toplayan mescit) tamlamasndan
ksaltlarak alnmtr. Ancak halk arasnda mahallelerdeki kk ibadet yerlerine
mescit, daha byk olanlarna ise cami denilmektedir.
Allaha inananlar, tevhid kubbesi altnda ve Allahn birlii etrafnda toplayan
camilerimiz, ayn zamanda birlik ve beraberliimizin olutuu, kardelik ruhunun
olgunlat ilim ve irfan yuvalardr. Dil, renk, rk ve kltr fark gzetilmeksizin
milyonlarca insan, her gn camilere girer ve omuz omuza saf tutarlar. Bu sebeple
camilerimiz gururun ve kibirin olmad ulvi meknlardr. Camilerimiz asrlardr sa-
dece ibadet yerleri olmakla kalmam, eitim ve retimin yapld, insanlara din ve
ahlaki konularn anlatld ve alak gnllln uyguland yerler hline gelmitir.
Mslmanlar arasnda ve Trk-slam tarihinde nemli bir yeri bulunan ca-
milerin inas asr- saadet dneminde balamtr. Allah Resl (s.a.s), Mekkeden
* Hanif BURUN
175
Medineye hicret ederken, daha Medineye varmadan Kuba mevkiinde hemen bir
mescit yaptrm; Medineye geldikten sonra da kendisi de bizzat kerpi tayarak,
Mescid-i Nebeviyi vcuda getirmitir. Peygamberimizin ina ettii Mescid-i Nebevi,
daha sonraki asrlarda yaplan tm camilere rnek olmutur. Tarih seyir ierisinde
Mslmanlar yerleim yerlerine ilk i olarak hemen bir cami yapmlar ve camiler
de onlarn Mslman olduklarna delil ve iaret olmutur.
slamn ilk gnlerinden itibaren Mslmanlar cami yapmna nem vermi-
ler ve yaptklar hayrn ebed olmas iin yarmlardr. Cami yapmak, imann ve
dindarln gstergesidir. Camiler, Mslmanlarn Allaha ibadet ettikleri yerlerdir.
Yeryznn en erei yerleri olan camilere Allahn evi denilmektedir. Camiye
ibadet iin giden mmin, Allahn ziyaretisi ve misari durumundadr. Ev sahibi,
evine gelen misarlerine ikramda bulunduu gibi camiye giden mminlere de yce
Allah byk mkfatlar verecektir.
Camileri yaatmann en iyi yolu, bu mbarek meknlar cemaatsiz brakmamak,
evresini bir kltr merkezi hline getirmektir. slam cemaati kardelik, eitlik, yar-
dmlama ve karlkl fedakrlk zerine kurulmutur. Aralarnda snama, rk ve
blge ayrm yoktur. Aralarndaki birlik ve beraberliin temel dayana ise Kuran
ve onu aklayan snnettir.
Mslmanlarn en nemli gnlerinden biri olan Cuma gnlerinde camilerde
hem ibadet yaplmakta, hem hutbeler verilmekte ve hem de anlatlan vaazlar ile in-
sanlara gerek din ve gerekse toplumsal konularda bilgiler verilmektedir. Bu sebep-
ledir ki camiler, eitimin ve ibadetin birletii ilk ve tek kutsal meknlardr. Camiler,
hayata geirildii ilk gnden itibaren sadece namaz klmak iin kullanlmamtr.
Bazen bir okulu, bazen meveret yerini, bazen de alarn doyurulduu a evi olarak
grev ifa etmitir. Ayrca camilerimizde gnde be defa olmak zere okunan ve ca-
milerin temsili olan ezanlarmz da, din ve milli btnlmzn ve bamszl-
mzn numunesi ve teminatdr.
Milli airimiz Mehmet Akif Ersoy ezanlarmzn nemi ile ilgili unlar sylyor:
Bu ezanlar ki ehadetleri dinin temeli,
Ebed yurdumun stnde benim inlemeli!
Kbenin birer ubesi olarak nitelendirdiimiz camilerimize olan ilgimiz ve sev-
gimiz, hibir zaman bitmemeli, btn bir mr boyu devam etmeli, camilerimiz
birlik ve beraberliimizin pekitii yerler hline gelmelidir.
176
CEHENNEM AZABINDAN SAKINALIM*

,,

-

_ . -

, .

,
t.

: t ,,

. .

. , -

. . t

. .

. t .

., _,

.

|
t.t

. .

.. . .

t . t ,

Onlar, yle diyenlerdir: Ey Rabbimiz! Bizden cehennem azabn

uzaklatr, gerekten onun azab srekli bir helaktir! phesiz, ne kt bir
durak ve ne kt bir konaktr oras. (Furkan, 25/65-66)
Cennet, iman edip salih amel ileyenlere vaat edilen sonsuz nimet, mkfat ve
ebed mutluluk; Cehennem de dnya hayatnda iman etmeyenlerin srekli olarak,
iman ettii halde slih amel ilemeyen kimselerin de gnahlar lsnde cezalan-
drlmak zere kalacaklar pimanlk, ceza ve azap yurdudur.
Mslmanlar olarak bizlerin Rabbimizin rahmet ve merhametinden mitvar ol-
mamz gerektii gibi Onun azabndan da korkmamz, rpermemiz ve hayatmz bu
mit ile korku arasnda srdrmemiz gerekir.
mitvar olabilmemiz iin kendimize den btn grevleri yapmamz yani,
iman edip slih ameller ilememiz, haramlardan, kt olan sz, il ve davran-
lardan uzak durmamz, gnahlarmz iin de pimanlkla tvbe edip hlimizi slah
etmemiz ve Allaha ynelmemiz gerekir.
nsann yaratlnda mitsizlie dme duygusu vardr. Kuranda yeis yani
Allahn rahmet ve maretinden mit kesilmemesi istenmitir (Ysuf, 12/87; Zmer,
39/53).
Allah, hi kimseye suu olmadan azap etmez. Fakat Allahn azabndan korkma-
mz da gereklidir. nk Allahn azab; byk, alaltc, iddetli, korkun, sert ve
k kt bir azaptr. Cehennem azab, inkrclara ve Allaha kulluun gereklerini
yapmayan gnahkrlara verilen bir ceza ve ilhi adaletin de gereidir. te biz, inkr,
isyan ve zulm sebebiyle Allahn cezalandrmasndan korkarz.
* Mustafa GNEY
177
Fakat bizi mitsizlie dren korku gibi sz, il ve davranlarmz zerinde
etkisi bulunmayan korku da makbul deildir. Makbul olan korku, sahibini Allahn
rahmet, maret ve nimetlerinden mitsizlie drmedii gibi gnah ve ktlk-
lere dalmasna da engel olan korkudur.
Cehennem ve azab Kuranda ve Peygamberimiz (s.a.s)in hadislerinde ayrntla-
ryla aklanm ve biz mminlerin cehennemi ve azabn hak edecek davranlardan
kanmamz iin azami abay gstermemiz tlenmitir.
Kuranda bedeni etkileyen yakc ateler, dondurucu ya da kaynar sular, demir
topuzlar, ate yalaklar, rtler, zakkum, dikenli aalar, katranlar, kelepeler vb.
cehennem azabnn pek ok eidi olarak haber verilmitir. Cehennem azabnn ve
zellikle ateinin; byk, alaltc, ackl, iddetli, srekli ve kt bir azap olduu
bildirilmitir. Ruhlara iddetli strap ve tasa kayna olan bir baka azap ise; sulu-
larn Allah grememeleri, Allahn onlar azarlamas, onlarla konumamas ve yz-
lerine bakmamasdr.
Cehennem hayatyla alakal olarak geen ac, strap, azap, ate vb. eyler bu
dnyadakilere benzemez. Bunlarn iyzn bilmemiz de mmkn deildir. Bizim
iin cennet garanti, cehennemden kurtuluumuz kesin olmadna, bunlar inan
ve yaaymza bal olduuna ve lm de her an gelebileceine gre; her anmz
mslmanca geirmeli, az sonra lecekmiiz gibi ahirete hazr olmalyz.
Hadislerde bizi cehennem azabndan uzaklatraca bildirilen abdest, namaz,
oru, sadaka, tvbe, istifar ve oka dua ile cehennem azabndan ve zellikle ce-
hennem ateinden saknma yollarn aramalyz.
Bu ayette de Rabbimiz zerimize den farz ve nale grevleri yapp, gcmz
yettiince haramlardan kanmakla birlikte en ok yapacamz duann Ey Rabbi-
miz! Bizden cehennem azabn uzaklatr eklinde olmas gerektiini bize ret-
mektedir.
eitli ayet ve hadislerde her trl zarar, bela, afet, musibet ile eytann ve kt
insanlarn errinden Allaha snlmas emredilmitir.
yleyse ibadet ve gayretlerimize devam etmekle birlikte daima cehennem aza-
bn bizden uzaklatrmas iin merhameti sonsuz olan Rabbimize dua edelim.
nk cehennem ok kt bir durak ve konak, azab da srekli bir helaktir!
Yegne snamz ve kendisine snanlar koruyabilecek olan sadece Allahtr.
Peygamberimiz (s.a.s) pek ok eyin yannda cehennem azabndan (Mslim, Mescid,
128) Allaha snmtr.
Peygamberimiz (s.a.s)in en ok ettii duay biz de oka edelim:
Rabbimiz! Bize dnyada da iyilik ver, ahirette de iyilik ver ve bizi ate azabndan
koru. (Bakara, 2/201)
178
CEHENNEM NSANLAR VE CNLERLE
DOLDURULACAKTIR*

,,

-

_ . -

, .

,|

.|

, ,

- _ .

_, . |. - .

.|

_ . -

t .

|
_, . . -

.|

| _ . ,

. , -

| .

;

. |

: ,

..

, ,

| -
Rabbin dileseydi, insanlar (ayn inanca bal) tek bir mmet yapard. Fakat
Rabbinin merhamet ettikleri mstesna, onlar ihtilafa devam edeceklerdir.
Zaten onlar bunun iin yaratt. Rabbinin, Andolsun ki cehennemi hem
cinlerden, hem insanlardan (sulularla) dolduracam sz kesinleti.
(Hd, 11/118-119)
Yce Rabbimiz, insanlar en gzel ekilde yaratm, akl ve irade gibi stn zel-
liklerle de donatmtr. Bu akl ve irade sayesinde bizler hak ile batl, doru ile yan-
l ayrt ederiz ve ona gre hayatmza yn veririz. Bunun sonucu olarak bizler ya
Rabbimizin rzasn elde ederiz ya da cezaya arptrlrz. Yce Rabbimiz;

Biz ona iki
gz, bir dil, iki dudak vermedik mi; iki apak yolu (hayr ve er yollarn) gstermedik mi?
(Beled, 90/8-10; bk. nsan, 76/3) buyurarak bizlere iki yol gsterdiini beyan etmektedir.
Bu yollar hayr ve er yollardr. Biz de bu iki yoldan birini kendi akl ve irademizle
seer ve ona gre bir hayat tarz olutururuz. Balangta insanlar, tevhit inancna
bal tek bir mmet idi (Yunus, 10/19). Ancak insanlar zamanla deiik sebeplere ba-
l olarak eitli millet ve gruplara ayrlmlardr. Eer yce Allah dileseydi hepsini
slam zerinde birlik ve beraberlik hlinde tutard, ihtilafa, anlamazla, blnp
paralanmaya izin vermezdi. Akl ve iradenin gerei olarak, kimin nasl hareket
edeceini snamak iin hepsine tevhid inancn ve doruluu emretmekle beraber,
kendi tercihlerine dolaysyla da ihtilaara imkn brakmtr.
* Medet COKUN
179
Yce Rabbimiz, cinlerin yaratl gayelerinin de insanlar gibi: Allaha kulluk ve
ibadet olduunu haber vermektedir (Zriyt, 51/56). Dolaysyla yce Allahn teklif-
lerine cinler de insanlar gibi muhataptr.
phesiz yaratl gayesine uygun davranan mmin cinler olduu gibi, Allah
inkr eden, Peygamberlere tabi olmayan inkrc cinler de vardr. lahi teklier kar-
snda Allahu Telya ilk isyan eden blisin de cinlerden olduu bildirilmektedir.
Bu ve benzeri ayetlerden cinlerin de insanlar gibi hibir zaman kitapsz ve
peygambersiz braklmadklarn, Hz. dem (a.s)den beri gnderilen btn pey-
gamberlerin, ayn zamanda cinlerin de peygamberi olduklarn, dinlerinin ise pey-
gamberlerin tebli ettikleri tevhid dini olan slam olduunu anlyoruz. Zaten yce
Allah, peygamber ve kitap gndermeden hi kimseyi sorumlu tutmayacan, azap
etmeyeceini aka ifade etmektedir (sr, 17/5).
Cennet ve cehennem var olduuna gre bu ikisi, ayet-i kerimede de belirtildii
gibi insanlar ve cinlerin gnahkrlaryla doldurulacaktr. Bu sebepledir ki kimi in-
sanlar ve cinler hakka ynelecek ve bunun karln alacak, kimileri de heva ve
hevesine uymak suretiyle bunun karln grecektir. te ayette bu gerek vurgu-
lanmtr.
Allahn emirlerine sadece biz insanlar deil, bizim gibi cinler de muhataptr.
Onlardan Mslman ve salih olanlar olduu gibi hak yoldan sapanlar, salih olma-
yanlar ve ayr ayr yollar tutanlar da vardr (Cin, 72/11). Nasl ki biz insanlardan
haktan sapanlarn varaca yer cehennem ise, cinlerden de inanmayanlarn, haktan
sapanlarn varaca yer aklamaya altmz ayette de belirtildii gibi cehennem
olacaktr. Nitekim baka bir ayette de; Hak yoldan sapanlara gelince, onlar cehenneme
odun olmulardr. (Cin, 72/15) buyurulmaktadr.
Ben cinleri ve insanlar, ancak bana kulluk etsinler diye yarattm. (Zriyt, 51/56)
buyuran yce Rabbimiz, insanlar ve cinleri kendisine kulluk konusunda imtihana
tabi tutmak iin lm ve hayat yaratmtr. O, hanginizin daha gzel amel yapaca-
n snamak iin lm ve hayat yaratandr... (Mlk, 67/2) buyurularak imtihana tabi
tutulacamz gerei vurgulanmaktadr. te bu imtihan neticesinde Rabbimizin
emirlerini yerine getirmeyerek baarsz duruma denler sonu itibariyle cezaya
arptrlacaklardr. Bunlar ister insanlardan olsun ister cinlerden olsun fark etmez.
Aklamaya altmz ayetin devamnda buna iaretle; Andolsun ki cehennemi
hem cinlerden, hem insanlardan (sulularla) dolduracam sz kesinleti. buyu-
rularak cehennemin insanlardan ve cinlerden doldurulaca belirtilmektedir.
u halde bizler kendi hr irademizle doruyu ve hayr semeli ve sonu olarak
da cehenneme girmekten kurtulmaya almalyz.
180
CENNET EHL VE ORADA SUNULAN
NMETLER*

,,

-

_ . -

, .

,,

- -

. . , ,

, , ,,

, ,

, , ,, .

t .

, _,

, :t

,, .. t

. - _ _, .

. .

phesiz Allaha kar gelmekten saknanlar Rablerinin, kendilerine verdii

eylerle zevk ve mutluluk duyarak cennetlerde ve nimetler iinde bulunurlar.
Rableri onlar cehennem azabndan korumutur. (Tur, 52/17-18)
Cennet, bilgimizin tesinde, hayal dahi edilemeyecek ok eitli zellik ve gzel-
liklere sahip bulunan ebed kalnacak bir yerdir. Cennette, daha nce hibir gzn
grmedii, hibir kulan iitmedii ve hibir kimsenin hatrna getirmedii saysz
ve sonsuz nimetler Allah tarafndan mminlere verilecektir.
Cennet ortamnda sunulacak nimetler, dnya artlarnn aksine, insanlarn g-
nllerince yaayacaklar, hibir zaman bitme, tkenme endiesi duymayacaklar
ebed nimetlerdir. Cennetteki paha biilemez gzellie sahip olan bu nimet ve zen-
ginlik, Allahn sonsuz gzellikteki sanatnn tecellisidir. Tm bu gzellikler mmin-
lerin istek ve arzularna en ok hitap eden ekliyle inanl gnllere sunulacaktr.
Yce Allah, setii peygamberleri ve gnderdii kitaplarla mminleri cennetteki
sonsuz nimetlerle mjdelemitir. Bu mjde, cenneti iddetle arzulayan bir mmin
iin tarifsiz bir sevintir.
Cennetteki bu nimetler, Allaha, peygamberlere, meleklere, Ahiret gnne ve
ldkten sonra tekrar dirilmeye inanan; imanl, salih amel ve gzel ahlaka sahip
olan mminler iindir. Bunlar, ibadetlerini yerine getiren, sznde doru olan, gy-
bet, iftira, hile, aldatma yapmayan, yalan sylemeyen, yalan ahitlik etmeyen, a-
hitlii dosdoru yapp gizlemeyen, tartda ve lde hile yapmayan, zina etmeyen,
yetim mal yemeyen ve cana kymayan, kibirlenmeyen, zandan saknan, insanla-
rn kusurlarn aratrmayan, anne-babasna kt davranmayan, israf ve cimrilik
* mer NEN
181
etmeyen, komusuna eziyet etmeyen, haset etmeyen, Kuran ahlakna sahip olan
kimseler iindir.
Yine bunlar, Allaha gvenen, byk gnahlardan ve irkin ilerden kanan,
fkelerine hkim olan, kusur ileyenleri balayan, Allahn davetine icabet eden,
ileri istiare ile yapan, mallarndan Allah yolunda infak eden, gecelerini ibadetle ge-
iren, her an gnahlarnn aff iin dua eden, harcadklar zaman ne israf eden ne de
cimrilikte bulunan, kendilerine cahilce satald zaman vakar ve hogr ile selam
deyip geip giden, kendilerine Rablerinin yetleri hatrlatld zaman duymam ve
grmemi gibi hareket etmeyen, e ve ocuklar iin hayr dua edenler iindir.
Mmin, dnya hayatnda iken, en ok arzu ettii ve peinden kotuu halde tam
olarak elde edemedii ve onlarn daha da tesinde olan nimetlerin tamamnn cen-
nette hazr olduunu bilir ve buna erimek iin hayat srmeye alr. man edenler
dnya hayatndan ahiret hayatna getiklerinde, herhangi bir arma, yadrgama,
uyum zorluu ile karlamayacaklardr. Bu sonsuz hayat iinde yiyecekler, iecek-
ler, giyecekler, en mkemmel kklerde kalacak ve sevdikleri eleri olacaktr. Onlar,
dnyada sabretmelerine karlk olarak ipekten elbiseler iinde, yumuak koltuklar
zerinde kurularak alabildiine ve sonsuza kadar huzurlu bir hayat sreceklerdir.
Onlar, zenle ilenmi mcevher tahtlar zerindedirler (Vaka, 56/32), Kesilip-eksil-
meyen ve yasaklanmayan (meyveler vardr) (Vaka, 56/33). Cennet aalarnn glge-
si zerlerine dm, meyveleri ise her daim taptaze olmak zere cennet ehlinin
emirlerine sunulmaktadr. Etraarnda her an isteklerine amade huri ve glmanlar,
gm kadehler ve billr srahilerle dolarlar. Cennettekilerin eleri, baklarn
yalnzca elerine evirmilerdir. Bunlardan nce kendilerine ne bir insan, ne bir cin
dokunmutur (Rahman, 55/56).
Cennette nereye baksan bir nimet ve byk bir mlk grrsn. Onlara yle de-
necektir. Bu sizin iin makbul grlm bir mkfattr ve gayretiniz boa gitmemi-
tir. Burada ebed kalacaksnz. Genilii gklerle yer aras kadar olan Allaha kar
gelmekten saknanlar iin hazrlanm cennete koun. Mmin, dnyada kuvvetli bir
iman, salih bir amel, gzel bir sabr ve iyi bir tevekkl gsterdii takdirde cennette
vaat olunan tm nimetlere kavuacaktr.
182
CENNETN BR BEDEL VARDIR*

,,

-

_ . -

, .

t .

t .

| , , .

. .

: | .

_ .

| - _,

.

_ . . ,

:.

t, t

. -

| -

..

,. .

. -

,,

..

.. _ . . . . . .

_,

.

., _

. -

.|
Yoksa siz, sizden ncekilerin bana gelenler, sizin de banza gelmeden
cennete gireceinizi mi sandnz? Peygamber ve onunla beraber mminler,
Allahn yardm ne zaman? diyecek kadar darla ve zorlua uramlar ve
sarslmlard. yi bilin ki, Allahn yardm pek yakndr. (Bakara, 2/214)
nsanlk tarihine baktmz zaman en byk skntlar, bata peygamberler ol-
mak zere inananlarn ektiklerini grrz.
man, en byk nimettir. Bu nedenle bu konudaki imtihan da etin olmaktadr.
Hayat imtihan inananlar iin her zaman zor olmutur. Birtakm Mslmanlar srf
Rabbimiz Allah dedikleri iin zulmlere maruz kalmlar, yurtlarndan karlm-
lar (Hac, 22/40). Peygamberler ve onlara inananlar Allahn yardm ne zaman? di-
yecek kadar darla ve zorlua uramlar ve sarslmlardr. nceki peygamberler
ve onlarn mmetleri gibi Hz. Muhammed ve onun ashab da imanlarn ve kutsal
deerlerini menfaat ve rahatlarnn stnde grmler; kutsal deerler uruna dn-
yalk karlarn feda etmeyi gze almlar; byk ac ve skntlara katlanmlardr.
Allahn yardm ne zaman gelecek derken de, asla aresizlik, imanda tereddt ve
acizlik ierisine dmemiler, ellerinden geleni yaptktan sonra phesiz ki Allah
kendi dinine yardm edene mutlaka yardm eder (Hac, 22/40) ilahi fermanndan hare-
ketle, o yardm bekleyerek, mcadelelerini srdrmlerdir. Nitekim yce Allahn
bu hususta sz vardr ve yle buyurur:
Ey iman edenler! Eer siz Allaha yardm ederseniz (emrini tutar, dinini uygularsa-
nz), O da size yardm eder ve ayaklarnz salam bastrr. (Muhammed, 47/7)
phesiz cennetin bir bedeli vardr. Bir nimet ne kadar deerliyse kymeti de ona
* Mehmet KAPUKAYA
183
gre takdir olunur. Ya nimetlerin en gzeli olan Cennet nimeti! Paha biilemeyecek
kadar deerli olan bu nimeti kazanmak elbette o derecede zahmetli olacaktr. Ge-
mi kavimlerin bu konuda yaam olduu sahneleri anlatan u ayetlere bir kulak
verelim:
hitlik edene ve ahitlik edilene andolsun ki, (mminleri yakmak iin) hendek kazp
(iinde) alevli ate yakanlar lanetlenmitir. (Rivayete gre slam ncesinde Necran halk
Hristiyanl kabul edince Himyer Kral Yahudi Zi Nuvas, onlara sava am, dinlerin-
den dnmeyenleri at hendeklerde atelere atmt.) O vakit, atein etrafnda oturmu,
mminlere yaptklarn seyrediyorlard. Onlar mminlere ancak; gklerin ve yerin h-
kmranl kendisine ait olan mutlak g sahibi ve vlmeye layk Allaha iman ettikleri
iin kzyorlard. Allah her eye ahittir. (Brc, 85/3-9)
lk Mslmanlar da ayn ekilde iddetli imtihana maruz kalmlardr. Habbab b.
Eret (r.a) anlatyor: Reslullah (s.a.s), Kbenin glgesinde otururken, gelip (m-
riklerin yaptklarndan) ikyette bulunduk: Bize yardm etmiyor musun, bize dua
etmiyor musun? dedik. Yz kpkrmz kesilmi bir vaziyette oturdu ve u cevab
verdi: Sizden nce yleleri vard ki, kii yakalanyor, onun iin hazrlanan ukura
konuyor, sonra getirilen bir testere ile bann ortasndan ikiye blnyordu. Bazs
vard, demir taraklarla taranyor, vcudunda sadece et ve kemik kalyordu. Bu yap-
lanlar onlar dininden eviremiyordu. Allaha yemin olsun ki Allah bu dini tamam-
layacaktr. yle ki, bir yolcu devesine bindi mi Sanadan kalkp Hadramevte kadar
gidecek, Allahtan baka hibir eyden korkmayacak, sadece koyunu iin kurttan
korkacak. Ancak siz acele ediyorsunuz. (Buhar, Menkbul-Ensr 29; Ebu Dvud,
Cihd, 107)
Unutmayalm ki, byk hedeere byk mcadelelerle, sabr ve sebatla ula-
labilir.
184
CMRLK EDP VERMEDMZ
EYLER KIYAMET GNNDE
BOYNUMUZA DOLANACAKTIR*

,,

-

_ . -

, .

L, .

, ,

. .

_,

, ,

| , - . | .

_ .

. , ,, .

t .

| - ., _,

.

_ . . -,

. -

| . .. t .

; .

.|

, .

. , .

| ,

-, t .
Allahn kendilerine ltfundan verdii nimetlerde cimrilik edenler, bunun,
kendileri iin hayrl olduunu sanmasnlar. Hayr! O kendileri iin bir
erdir. Cimrilik ettikleri ey kyamet gnnde boyunlarna dolanacaktr.
Gklerin ve yerin miras Allahndr. Allah, yaptklarnzdan hakkyla
haberdardr. (l-i mrn, 3/180)
Yce dinimiz slam, bata zekt olmak zere baz mal harcamalarda bulunma-
mz emretmi, evremizdeki insanlara kar grev ve sorumluluklarmz olduunu
bizlere hatrlatmtr. Aile bireylerinin bakm, akrabalarn, fakir ve yetimlerin gr-
lp gzetilmesi, evremizdeki muhta insanlara imknlar lsnde mal yardm-
larda bulunulmas da bu grev ve sorumluluklarmz arasndadr.
Bu bakmdan slamda israf ve gsteri tketimi yasak olduu gibi, cimrilik de
yasaklanmtr. Cimrilik, imkn olduu halde mal ve serveti din ve hukuki bakm-
dan gerekli olan yerlere harcamamak veya hayr yolunda harcama yapmay sevme-
mektir. Dier ifadeyle, Mal ve serveti yaratl gayesinin dnda harcamak israf;
yaratl gayesi istikametinde harcamayp elde tutmak cimrilik; yaratl gayesine
uygun bir ekilde harcamak ise cmertliktir. (Bk. D..A. Cimrilik Mad. VIII/4) Cimri
ise, kendisine verilen onca mal ve mlkn gerek sahibinin Allah olduunu unu-
tarak muhta kimselere vermekten kanan insandr. mknlar olduu halde, yce
* Dr. Muhlis AKAR
185
Allahn verdii mal ve serveti harcanmas gereken yerlere cimrilik ederek harcama-
yan cimriler, sadece kendilerine deil, bata e ve ocuklar olmak zere evrelerin-
deki dier insanlara da ktlk etmi olurlar. nk Allahn kendilerine verdii bu
nimetlerde dier insanlarn da hakk vardr (Meric, 24-25). Bu hakkn hak sahiplerine
denmesi gerekir.
te yukarda melini verdiimiz yet-i kerimede bu duruma iaret ediliyor ve
insann cimrilik edip bakalaryla paylamayarak biriktirdii malnn ona hayr ge-
tirmeyecei, bunun kendisi iin hem dnyada hem de hirette ac sonularnn ola-
ca haber veriliyor.
Hz. Peygamber de ki haslet vardr ki bir mminde asla beraber olmaz: Cimrilik
ve kt ahlak (Tirmiz, Birr, 41) buyurarak cimriliin ve kt ahlakn Mslmanda
bulunmamas gerektiini ifade etmilerdir. Bir dier hadislerinde ise; Her sabah gk-
ten iki melek iner. Birisi: Allahm! nfak edene karln ver; diye dua eder. Dieri de:
Allahm! Cimrilik edene telef ver (maln yok et), diye beddua eder. (Buhr, Zekt, 27;
Mslim, Zekt, 57) buyurmulardr.
Yine sevgili Peygamberimiz, cimri kiilerin, Allaha uzak, cennete uzak, insanlara
uzak ve cehennem ateine yakn olduklarn bildirmiler (Tirmiz, Birr, 40); Cimrilik
etmekten saknn. nk cimrilik sizden nce yaayan insanlar, birbirini boazlamaya
ve dokunulmaz haklarn inemeye gtrmek sure tiyle helak etmitir. (Mslim, Birr, 56)
hadisleriyle de cimrilik yznden ileride kabilecek muhtemel sosyal bunalmla-
ra dikkat ekmilerdir. Kendileri de cimrilikten ve dolaysyla cimriliin getirecei
dnyevi ve uhrevi felaketlerden Allaha snmlardr (Buhr, Cihad, 74). nk
toplumda varlkl insanlar servetlerini infak etmez, muhtalar grp gzetmezlerse,
fakirlerin fke ve hasetlerine sebep olurlar. Bylece toplum dzeni bozulur. Hlbuki
nefsinin cimriliinden kendilerini koruyarak, zerine den grev ve sorumluluk-
larn yerine getirenler iin sonu byle olmaz. Onlar kurtulua ererler (Har, 59/9;
Teabn, 64/16). Servetlerindeki hakk, hak sahiplerine verdikleri iin Allahn rzas-
nn yan sra, fakir ve yoksullarn da sevgi ve sempatilerini kazanrlar.
186
CUMA: HAFTALIK BADETMZ*

,,

-

_ . -

, .

,
,

:|

_ , .

. .t

. . -

, _ .

|

.||

. .

_,

.

| t ,

t,

_ .

_ . x. ,

; _

.. .t

|

.| , ,

.

| .. ,. .

, -

t.

. t , ,

. .

t -.

- |

.. ,

| .

| , .

_,

, -

t - .| _ .

|| _ .

, -

. . . t .
Ey iman edenler! Cuma gn namaz iin ar yapld zaman, hemen
Allahn zikrine koun ve alverii brakn. Eer bilirseniz bu, sizin iin
daha hayrldr. Namaz klnnca artk yeryzne daln ve Allahn
ltfundan nasibinizi arayn. Allah ok zikredin ki kurtulua eresiniz.
(Durum byle iken) onlar bir ticaret veya bir oyun elence grdkleri
zaman hemen dalp ona kotular ve seni ayakta braktlar. De ki: Allahn
yannda bulunan, elence ve ticaretten daha hayrldr. Allah, rzk
verenlerin en hayrlsdr. (Cuma, 62/9-11)
Yce Allah, Cebrail (a.s) ile Peygamberimiz (s.a.s)e gnderdii kitabmz
Kurandan okuduumuz ayetlerde ve meallerinde Cuma gn ve Cuma namazna
dikkatimizi ekmektedir.
Dinimize gre, artlarn tadmz zaman, Cuma namazn topluca klmamz
Allahn bir emridir. Hepimiz bu emre gereken hassasiyeti gstermeliyiz. zerine
gne doan gnlerin en hayrls ve ierisinde dualarn geri evrilmeyecei icabet
saati bulunan zaman dilimlerinden biri de Cuma gndr. Dinimiz asndan b-
yk nem tayan bugn, haftalk bayrammz olduu iin camiye gelirken beden ve
elbise temizliine dikkat edip her trl kt kokulardan arnmalyz.
* Dr. Hamdi TEKEL
187
Be vakit namazmz ferdi klmamz mmkn olmakla birlikte cemaatle kl-
mamz daha faziletli saylrken Cuma namazlarmz cemaat ile klmamz ve hatip
tarafndan okunan hutbeyi dinlememiz gerekir. Bu adan dndmz zaman
Cuma namazlarndaki hutbelerimiz deta haftalk bir kongre mahiyetindedir. Hut-
beyi dinledikten sonra kldmz Cuma namazlarnda ibadet iin bir araya gelmi
iken ayn zamanda tanma ve kaynamamz da gerekir. nk Cuma namaz, da-
yanma ruhuyla yardmlamamz, birlik ve beraberlik uurumuzu kuvvetlendire-
rek Allaha birlikte ulamamz iin nemli bir vesiledir. Cuma gn yapacamz
hayr dualarmzda sadece kendi nefsimizi deil tm Mslmanlar dnmeliyiz.
Camilerimizdeki vaaz ve hutbelerimizi iyi anlayp hayatmza yanstmaya almal-
yz. Bunu baardmz oranda iyiliklerin yaygnlamas ve ktlklerin nlenmesi
mmkn olur.
Mazeretsiz olarak Cuma namazn terk etmenin gnah olduunu unutmama-
l, konuya gereken hassasiyeti gstermeliyiz. Peygamberimizin salndaki uygu-
lamay rnek alarak imknlar elverdii oranda hanmlarmzn ve ocuklarmzn
da cuma ve cemaate katlmalarn tevik etmeliyiz. Geleceimizin teminat ve gz
bebeimiz olan yavrularmz Cuma namazlarna altrarak din, milli ve ahlak de-
erlerle yetitirmeliyiz. Haftalk ibadetimiz olan Cuma namaz ile yavrularmzn
ibadet uurlarn gelitirmeliyiz.
Mazeretlerimiz sebebiyle Cuma namazna katlamadmz zaman da Cuma na-
maz yerine o gnn le namazn klmakla sorumlu olduumuzu unutmamalyz.
Yce dinimiz slam, dnya ve ahiret dengesini korumak iin Cuma vaktinde na-
maz emrettii gibi namazdan sonra da almamz emreder. Bunun iin almann
da bir ibadet olduu bilinciyle hemen ilerimizin bana dnmeli, samimi ve drst
olarak ok almal, retmeli, lkemizi ve milletimizi kalkndrmak iin elimizden
gelen btn gayreti gstermeliyiz.
188
OCUKLARIMIZLA
MTHAN EDLYORUZ*

,,

-

_ . -

, .

,, L .

. . .

. . ,

:

;

| .

t .

| .
Bilin ki mallarnz ve oluk ocuunuz birer deneme aracdr. Allah
katnda ise byk bir mkfat vardr. (Enfl, 8/28)
Dinimiz slam u be deerin korunmasna byk nem vermi, bu maksatla
Kuranda ve Snnette birok hkm, tlimat ve tavsiyeye yer verilmitir. Bu deer-
ler hayat, din, mal, nesil ve akldr. Mal ve nesil bir yandan korunmas dinin hedef-
leri arasna girmi deerlerdir, dier yandan da mminler iin imtihan aralardr;
mminler bu iki deerli varlkla ilgili dev ve sorumluluklar, bunlarla olan ilikile-
rinin kulluklarna mspet veya men etkisi bakmlarndan snanacaklar ve sonunda
bu nimetlerin hesabn vereceklerdir. Mal ve servetle ilgili yetlerde bunlarn dnya
hayatnn ss (Kehf, 18/46) olduu bildirilmi, mminleri, mal ve ocuklarnn
Allah anmaktan alkoymamas istenmi (Mnkn, 63/9), elerin ve ocuklarn
bir ksmnn insana dman olabilecei gerei hatrlatlm, bunun da bir imtihan
arac olduu tekrarlanmtr (Tegbn, 64/14-15).
Bu itibarla mminler Allah sevgisi ile servet ve evlt sevgisi arasnda gerekli den-
geyi kurmak, bunlara ynelik istek ve menfaatler ile Allahn emirleri attnda
Ona itaat etmek durumundadrlar. nsann servet ve evlda dknl bazen ilh
emirlere uyma konusunda onu zor duruma drebilir ama her eye ramen Allaha
itaatte sebat edenler imtihan kazanm olacaklardr.
Ayet-i kerimede de grlecei zere kiinin sahip olduu btn madd mnev
imknlar ve bunlara duyulan ballk hissi, onun snanmas iin var edilmitir. Dn-
ya hayat, actatl birok ynyle, bizim ebed leme geiimizi salayan bir kp-
* Dr. mer MENEKE
189
rdr. Ayn zamanda bu hayat, birok imtihanlarla doludur. mtihan unsurlarndan
birisi saylan ocuklarn ise, hayatmzda ayr bir yeri vardr.
ocuklar, gz aydnlmz, sevincimiz, midimiz olup yaratcmzn bizlere e-
siz bir armaandr. Onlar, dnya hayatnn ss, neesi, yarnlarmzn mimar ve
imtihanmzdr.
ocuklar, anne iin bir imtihandr ki bu imtihan, hamilelik dneminin ilk gn-
lerinden itibaren balar. Hemen her anne, kendi ruh dnyasnda ocuun ald
havada bile kendi hissesinin olduu kanaatini tar. nk yedii bir lokma, itii
bir yudum su ikisinin de gdas olur. Sonraki dnemlerde onu, bazen srtnda, bazen
kucanda ounlukla yine anne tar. Uykusuz kalr onun iin. Her an, ocuumun
bana bir tehlike gelir, diye bin bir trl endie iinde yaar.
ocuk, Allahn bizlere vermi olduu bir emanettir. ayet ona iyi bakar, terbi-
yesini iyi verir ve bakalarna faydal olacak bir insan olarak yetitirirsek; imtihan
kazanm oluruz. nk ocuk bugnn k, yarnn bydr. ocuk bir
milletin geleceidir. ocuk yarnlarn teminatdr, gvencesidir. Annelerin, babala-
rn gelecekleri iyi ve faydal ocuk yetitirmeleri ile teminat altna alnr.
Ayrca yce dinimiz slam, ocuklar hakknda annebabaya gzel bir isim koy-
ma, iyi bir eitim verme ve vakti geldiinde onun evlenmesine nderlik etme gibi
nemli vazifeler ykler. Bu vazifelerin ok iyi idrak edilmesi gerekir. nk bu va-
zifeler, btn bir hayat kuatr. Onun iin hekimlerin beikteki ocua gda takvimi
uyguladklar gibi, ana ve baba da ocuklarnn ya ve idrak seviyelerine gre hayat
boyu eitimlerine dikkat etmelidir.
Ayrca ocuk, daima kendine ideal bir model edinme ihtiyacn hisseder. te
anababa ocuun model olarak setii insanlardr. Zaten ileri yalarda kendi aile-
sinde arad ideal modeli bulamayan ocuk, da ynelir ki bu da ruh dnyasnda
atmalara sebep olur. Arad ideal modeli ailesinde bulan ocuk ise mutlu ve
huzurlu bir hayat yaar.
Szlerimizi baka bir yet meali ile bitirelim:
Ey iman edenler! Elerinizden ve ocuklarnzdan size dman olabilecekler vardr.
Onlardan saknn. Ama affeder, ho grp vazgeer ve balarsanz phe yok ki Allah ok
balayandr, ok merhamet edendir. (Teabn, 64/14-15)
Demek ki mal ve evlat Allah yolunda deerlendirilebilirse, insan onlar vastasy-
la hem dnyasn hem de hiretini mamur edebilir.
190
OKLUKLA VNMEK
FAYDA GETRMEZ*

,,

-

_ . -

, .

,t

. .

| ,. _

. -

.t

.| ,

:, ,

oklukla vnmek sizi, kabirlere varncaya (lnceye) kadar oyalad.

(Teksr, 102/1-2)
Teksr, okluk ve oklukla vnme demektir. Biz ouz; hayr, siz deil biz
ouz diye birbirleriyle okluk yarna girmek, oklukla vnmek, dnyada insan-
larn ou kere kapld ve aldand bir hldir. Ancak burada dikkatimizi eken
husus, okluun bizzat kendisinin kt olduu deildir. Zira okluu ile yarlacak
eyler de vardr. Hayr, gzel ameller, ilim bunlardan bazlar olup, bu gibi eyler
mminlerin yarmas tavsiye edilen gzel olgulardr. Fakat bunlarn okluu ile de
bbrlenmek ve gururlanmak ktlenmitir. Amellerde nemli olan miktar deil,
samimiyettir, kemiyet deil keyyettir.
Kuran- Kerimin pek ok ayetinde, insanlarn mal ve evlat okluuna dkn-
lnn kendilerini felkete srklediine dikkat ekilir. Bunlarla vnmenin in-
san asl vazifelerinden uzaklatrd, Allah zikre, kre, Onu hakkyla bilmeye,
azamet ve kudretini dnmeye, Ona itaat ve ibadet etmeye engel olduu anlatlr.
stelik vnmenin hirette hibir ie yaramayaca, aksine azab artracak bir gnah
olduu gerei btn aklyla ortaya konulur. Aslna baklrsa insann sahip oldu-
u zenginlik ve servet, oullar ve torunlar dnya hayatnn birer ssdr. phesiz
mal ve servette gzellikler ve faydalar vardr; oullar insan iin g ve kuvvet belir-
tisidir. Fakat nasl dnyann btn gzellikleri geici ise bunlar da geicidir. Bunlara
kaplp kalmamak gerekir. Buna karn insann bu ksa dnya hayatnda iledii
gzel amellerin sevab ise srekli olup hiret mutluluuna vesilesidir. Bu yzden
* Do. Dr. mer YILMAZ
191
ashab- kiram ok mal edinmekten ve okluk ile vnmekten iddetle kanm,
elindekini infak etmi ve zaruri olan ile yetinmitir.
Gerekten de edinilen mal miktar arttka, insann sorumluluu da artmaktadr.
Bu sebeple dinimizde, maln, mlkn ve ocuklarn okluuyla nmek yerine, iyi
ve gzel ileri oaltmak, sevab kalc olan iler yapmak tavsiye edilmitir. nk
dnyadaki mal ve servet, insann elindeki her ey zaman geldiinde tkenmeye
ve yok olmaya mahkmdur. Allahn honutluunu kazanmak iin yaplan gzel
ilerin hayr ve sevab ise kalcdr. Nitekim bu durum bir ayette u ekilde tasvir
edilmektedir:
Sizin yannzdaki tkenir, Allah katnda olan ise kalcdr. Elbette sabredenlere, yap-
makta olduklarnn en gzeliyle mkfatlarn vereceiz. (Nahl, 16/96)
yleyse akl- selim sahibi Mslman geici olanlara deil, baki ve ebed olana,
dnyada ve ahirette faydas dokunacak eylere mesaisini sarf etmelidir.
Kitabmz bir taraftan bu gereklere dikkat ekerken, dier taraftan bu kitab
herkesten daha iyi anlayan ve hayat tarzyla bizlere rnek olan Peygamber Efendi-
miz de, bir kimse ldnde onun dnyada brakacaklar ile hirete gtrecekleri-
nin neler olduunu bize bildirmi, nem vermemiz gereken eylerin neler olduunu
aklamtr. Bu sebeple, Peygamberimiz, konuyu deta canlandrarak len kimseyi
eyin takip ettiini, yani kabrine kadar gittiini, bunlarn da o kiinin yaknlar,
mal ve iyi ya da kt ileri, davranlar olduunu sylemi, bunlardan ilk ikisinin
kabrin kapsndan geri dndn, ncsnn yani hirette mkfat veya ceza
grmesine sebep olacak i ve davranlarnn ise lenle birlikte kaldn bildirmi-
tir. Bu ksa hayatta geici ve bo eylerle oyalanma yerine, kalc, huzur verecek ve
Allahn honutluunu kazandracak eylerle megul olmak daha doru bir davran
olmaldr. Akll kimse kendisine faydas dokunmayan deil, faydal olan, geici
olan deil ebed olan tercih etmelidir. slam byklerinin gzel hat ile yazp duvar-
larna astklar ve her baktklarnda ibret aldklar bir levha vardr. Bu levhada Hi
yazmaktadr. Gerekten iyi dnld zaman dnyann aldatc menfaatlerinin
bir zaman sonra kocaman bir hi olduu grlecektir.
192
DN SAMMYETTR*

,,

-

_ . -

, .

,
t ,

.|

, , x

,|t . _

. .

. . .

| . ,

| . .

, .

| . .

| . .. ,. .

: t .

, ,

. .,

De ki: aln, yapn. Yaptklarnz Allah da, Resl de, mminler de

greceklerdir. Sonra gayb da, grlen lemi de bilen Allahn huzuruna
dndrleceksiniz. O da size btn yapmakta olduunuz eyleri haber
verecektir. (Tevbe, 9/105)
Yce Allah, bu yet-i kerimede bizleri amellerimiz konusunda samimi olmaya,
samimi davranmaya davet etmektedir. Zira kyamet gnnde amellerimiz, gizlii
ve a; yaptmz her eyi ve niyetimizi her ynyle bilen Allaha arz olunacak, o
gn her eyin i yz, hakikati ortaya kacaktr. Dolaysyla bu yet Allahn emrine
muhalefet edenler iin bir tehdidi ierdii gibi mminler iin de yaptklar ileri Al-
lah iin samimiyetle yapmalar gerektiine dair bir ikaz ve uyardr. manda, amelde
ve ahlak davranlarmzda samimiyet olmaldr. manmz taklitten, amelimiz gs-
teriten ve ahlak davranlarmz da yapmacklktan uzak olmaldr. Allahn bizim
iimizi, gerek niyetimizi bilmesi gibi amellerimiz ve davranlarmz da zamanla
toplum nezdinde gerek yzmz ortaya karacaktr. Bu itibarla samimiyet, insa-
nn iiyle dnn; zyle sznn bir olmas demektir. Kiinin, kendini farkl gs-
termeye almas, kalbinde hissetmediklerini yapmack tarzda yayor gibi darya
yanstmamas, her eyden nce kendisini kandrmas demektir.
Allah (c.c) bu ayette bizlere hitaben, Yapacanz yapn, ne ileyecekseniz ile-
yin, Allah, Peygamber ve mminler amellerinizi grecektir. Yapacanz hibir amel
Allaha gizli kalmaz. Hatalarnzdan m dneceksiniz, ibadet mi yapacaksnz, fa-
kirlere ve yoksullara harcamada m bulunacaksnz? Haydi, ne yapacaksanz onu
* Dr. Abdurrahman CANDAN
193
yapn buyurmaktadr. Bylece sorumluluumuzu bilip kendimizi iyi davranlara
ynlendirmemizi istemektedir.
Samimiyetle, gzel bir hayat yolunda yrmeye karar veren bir insan Allahtan
mkfatn alr. Allah iimizi de dmz da en iyi bilendir. Bazen mkfatn bu
dnyada verir bazen de ahirette verir. Konumuzla ilgili olarak Asr- Saadette yaanan
u rnek nemlidir:
Bedevilerden biri yerini yurdunu terk ederek Peygamberimize gelir ve Msl-
man olur. Medineye yerleip geimini de obanlk yaparak salar. Ganimet zaman
geldiinde Peygamberimiz bir sahabi vastasyla hissesini de kendisine gnderir. Be-
devi, kendisine ganimeti gtren sahabiye ne getirdiini sorar. Sahabi de Peygamber
Efendimizin kendisine ayrd hisseyi getirdiini syler. O da hissesine den gani-
meti eline alr ve doruca Peygamberimize gider ve bu nedir? diye sorar. Reslullah
(s.a.s);
-Bunu senin iin ayrdm buyurur. Adam;
-Ben ganimet elde etmek iin sana uymadm. Eliyle boazn gstererek, ben
uramdan ok ile vurulup ehit olmak ve cennete girmek iin sana uydum der.
Reslullah (s.a.s);
-Eer gerekten doru sylyorsan ve Allaha verdiin sz tutarsan Allah da istediini
verir, buyurdu. Bu kii yaplan bir savata yer ald. Sava sonunda bu kiiyi iaret
ettii yerden okla vurulmu olarak, Peygamberimize getirdiler. Reslullah; bu, O
adam m? diye sordu. Evet, dediler. Allah Resl; Allaha verdii sz tutmu, Allah
da dilediini ona vermi, buyurdu. Sonra onu kendi cbbesi ile kefenledi ve nne
koyarak namazn kld. Ardndan ona yle dua etti: Allahm, bu kulun senin yolunda
hicret ederek ehit oldu. Ben de buna ahidim. (Nesa, Cenaiz, 61)
Sonu olarak yaptmz her eyin hesap gnnde Allaha arz edilecei bilinciyle,
Allah ve reslnn buyruklarna muhalefet etmekten ve kendimizi kandrmaktan
uzak durup ilerimizi samimiyetle Allah iin yapmalyz. Buna ramen bir hata ve
isyana dtmzde ise bilinli hareket edip, kendimizi kontrol etmek, sorumlu-
luumuzu bilerek bu gnahlardan samimiyetle dnmemiz gerekir. te bu gibi du-
rumlarda samimiyetimizin gstergesi hatalarmz tela etmek iin daha fazla iyilik,
gzellikler ilememizdir. Bu konudaki samimiyetimizi szle deil pratikte gsterme-
liyiz. nk ortada amel olmadan sadece szn dolamas tek bana bir ey ifade
etmedii gibi vebali de gerektirir. Yce Allah, yle buyurur:
Yapmayacanz eyleri sylemeniz, Allah katnda byk gazap gerektiren bir itir.
(Saff, 61/3)
194
DNDE AYRILIA DMEYNZ*

,,

-

_ . -

, .

- t . ,

, , . ,, , .

..

.. .t

t.

:.

. .

phesiz bu (slam), tek mmet (din) olarak sizin mmetiniz (dininiz)dir.

Ben de Rabbinizim. Onun iin sadece bana kulluk edin. (nsanlar) ilerini
kendi aralarnda para para ettiler. Hepsi de ancak bize dnecekler.
(Enbiya, 21/92-93)
Hz. demden son peygamber Hz. Muhammed (s.a.s)e varncaya kadar btn
nebi ve resullerin tebli ettii dinin genel ad slamdr. phesiz Allah katnda din
slamdr... (l-i mran, 3/19) ayeti bu gerei bize ifade etmektedir. Allah Teala tara-
fndan gnderilen tm peygamberlerin temel hede, tevhid ilkesini nce gnllere
daha sonra da kardelik ve birlik uuruyla iinde yaadklar topluma yerletirmek
olmutur.
Mfessirlerin bazlar izahn yaptmz ayette geen mmet kelimesinin din
anlamna geldiini sylerken, bir ksm ise ilh dinlerin tamamnn slam olduu
inancndan hareketle buradaki mmet kelimesini tek bir din topluluu olarak
yorumlamlardr. Bu ayetlerin de yer ald Enbiya sresinde farkl zamanlarda ve
farkl blgelerde Allahn dinini tebli iin gelmi peygamberlerin bir ksmna de-
inilmitir. Bunlarn tebli ettii dinin, Allahn birliini, esiz ve yce oluu/tevhid
ilkesine dayanan tek bir din, ibadete layk yegne varln da kendisi olduu gerei
bildirilmitir. Fakat ayetten de anlald gibi, zaman iinde insanlar, dinleri hak-
knda ihtilafa dm, kendilerine gnderilen elilere kar gelmi ve tevhid akide-
sinden uzaklamlardr.
Yce Rabbimiz, bu paralanm ve blnmlkten holanmadna iaret ettik-
ten sonra ayetin devamnda; Hepsi de ancak bize dnecekler demektedir. nsanlk
balang itibariyle Allahtan gelmi, sonu olarak da Ona dneceine gre (Bakara,
* Dr. Faruk GRGL
195
2/156), bu anlay iinde tevhid inancn yaayp, yaatmaya abalamas gerekir.
Tevhid ilkesi bir taraftan, Allahn birliini ierirken dier yandan Allaha ina-
nanlarn birliini gerektirir. Yce Allah biz insanlar farkl kavim ve kabileler eklin-
de yaratmasnn hikmetini, birbirimizle tanp kaynama/terf olarak aklam,
renk, dil, rk vb. farkllklarn birer ayet olduunu belirtmitir. Nitekim bu husus
Kuranda u ekilde ifade edilmitir:
Ey insanlar! phe yok ki, biz sizi bir erkek ve bir diiden yarattk ve birbirinizi
tanmanz iin sizi boylara ve kabilelere ayrdk. Allah katnda en deerli olannz, Ona
kar gelmekten en ok saknanzdr (Hucurt, 49/13) Bu ayet, yaratl itibariyle tm
insanlarn bir anne ve babadan meydana geldii gereini bizlere ilan etmekte ve
stnlk lsnn takva olduunu belirtmektedir.
Fizk, sosyal, iktisad, kltrel vb. adan farkllklara sahip olan insanlarn bun-
lar birer zenginlie dntrmesi, inan asndan ise tevhid kimliinde/ilkesinde
birlemesi, Kurann gerekletirilmesini istedii hedeerdendir. Nitekim yce Rab-
bimiz hem;
Ey iman edenler! Hepiniz topluca bar ve gvenlie (slama) girin... (Bakara, 2/208)
buyurmakta, hem de Reslullah Efendimizden dier din mensuplarna;
De ki: Ey Kitap Ehli! Bizimle sizin aranzda ortak bir sze gelin: Yalnz Allaha ibadet
edelim. Ona hibir eyi ortak komayalm. Allah brakp da kimimiz kimimizi ilah edin-
mesin. Eer onlar yine yz evirirlerse, deyin ki: ahit olun, biz Mslmanlarz. (l-i
mran, 3/64) arsn yapmasn istemektedir.
Tevhid dini olan slam, ortaya koyduu temel prensiplerle daima birletirici, b-
tnletirici olmay iar edinmi, mensuplarnn bir araya gelmesini temin edecek
Kardelik gibi kuvvetli bir vastay ortaya koymutur. Nitekim Kuranda; M-
minler ancak kardetirler... (Hucurt, 49/10) buyurulmu, Hep birlikte Allahn ipine
(Kurana) smsk sarln. Paralanp blnmeyin... (l-i mran, 3/103) ayetiyle de, top-
lumda huzur ve bar bozan her trl tefrika ve blclkten saknmamz gerektii
bildirilmitir.
Biz, yeryz evinin sakinleri, bizden nceki hemcinslerimizin gerekletireme-
diini hayata geirmek ve Rabbimizin bize ykledii sorumluluu yerine getirmek
zorundayz. Bu ayetler bize, aralarnda birlik kurup, sulh ve bar, hogr iinde in-
san onuruna yakr ekilde yaamay gerekletirememi olanlar anlatrken, zmnen
bizim byle bir paralanmann msebbibi olmamamz uyarsnda bulunmaktadr.
196
DNDE ZORLAMA YOKTUR*

,,

-

_ . -

, .

.t

, _ . ,

.t

L|t

:, _ .

_ x

| _ .

. .

| _

, ..

_,

.| _

;
,, | . _, . .

t ,

| t . . .

; _

..

|t

, . .. .
Dinde zorlama yoktur. nk doruluk sapklktan iyice ayrlmtr. O halde
kim ttu tanmayp Allaha inanrsa, kopmak bilmeyen sapasalam bir
kulpa yapmtr. Allah, hakkyla iitendir, hakkyla bilendir. (Bakara, 2/256)
Yce Rabbimiz her insana akl ve irade vermitir. Peygamberler gndermek ve
kitaplar indirmek suretiyle hakk batldan, iman kfrden, hidayeti sapklktan
ayrm, her birini aklam ve insanlara bildirmitir. Dileyen iman eder, dileyen
inkr eder. Bu sebeple kimi insan iman etmekte kimi de inkr etmektedir. Eer
Allah insanlar dine, imana ve ibadete zorlasayd yeryzne gelen herkes inanr ve
ibadet ederdi. Allah imtihan olmann gerei olarak dine inanmay insanlarn hr
iradelerine brakmtr. Sevgili Peygamberimiz de insanlar dine zorlamak iin deil,
t vermek ve dini insanlara bildirmek, din kurallar insanlara szl ve uygulama-
l olarak gstermek iin grevlendirilmitir.
slam dininde tam bir inan zgrl vardr. Dinimizde insanlarn kendi hr
iradeleriyle dine ynelmeleri ve kabul etmeleri esastr. slam, iman ve hayat tarz
olarak hi kimseye zorla kabul ettirilemez. Bizler dine gnlden isteyerek ynelirsek
bir anlam olur. Bizleri dinin emirlerine ve yasaklarna uymaya ynelten ey iman-
mzdr. Biz bunlar dine olan ballmzdan yapmaya alrz. Bu nedenle ibadet
eder, helale riayet eder, haramdan kanrz.
Rabbimiz Bakara suresinin 256. ayet-i kerimesinde ak bir ifadeyle dinde zorla-
ma olmadn bildirmektedir. Bu ayetteki zorlama ifadesi, iman edip etmeme konu-
su ile ilgilidir. Allah Tel insanlara doruyu eriden ayracak akl vermi, ona yar-
* Dr. Bahattin AKBA
197
dmc olmak zere kitaplar ve peygamberler gndermitir. Bundan sonra dileyenin
iman edebilmesi, inanma ve inanc yaamasnn nnde bir engelin bulunmamas
gerekecektir. slam din ve iman hrriyeti ngrr. Bu hrriyet iinde isteyen, akl
ve iradesini kullanarak iman eder. Bunlar hakkyla kullanamayp iman edemeyeni
zorlamann faydas olmad gibi bu ekilde bir imann deeri de yoktur.
Zorlama, bir kimseye holanmad, istemedii bir ii zorla, tehdit ve bask ile
yaptrmak demektir. nsanlar dini kabul etsinler diye zorlanamazlar. Byle bir ey
kabul edilemez. Dinin asl olan iman, kalp ile tasdik etmek ve inanmaktr. mann
mekn olan kalbe kimse bask yapamaz. Kii istemeden din ona kabul ettirilemez.
Kii bask ile dini kabul ettiini syleyebilir ancak kalp ile tasdik etmiyorsa bu bir
anlam ifade etmez. Dier yandan kendi hr iradesiyle dini kabul eden insann o di-
nin kurallarn da kendinin isteyerek uygulamas gereklidir. Kii iinden gelerek na-
maz klmal ve ibadet etmelidir. Kimseye zorla namaz kldrmak, oru tutturmak ve
dua ettirmek bir anlam tamaz. man konusunda olduu gibi zorla yaplan ibadetin
de Allah nazarnda bir deeri olmaz ve makbul bir ibadet saylmaz. badetlerde asl
gaye kiinin gnlden isteyerek Allaha ynelmesi ve Onun rzasn aramasdr. ba-
detler Allah iin yaplmaldr. Bizler ibadetlerimizi samimiyetle ve iten bir ekilde
yapmalyz.
Mslman olmak, Allahn iradesine teslim olarak Onun iradesine gre yaama-
y taahht etmek manasna gelir. Hem Mslman olup, hem de nefsinin arzu ettii
gibi yaamak doru bir davran biimi olmaz. slam, kendisine iman etmeyenleri
buna zorlamaz; iman ettim diyenlere de birtakm grevler ykler; onlar disiplin
iine alr, mr boyu eiterek iyi bir kul olmalarn salar.
Dinimize gnlden balanarak onun gereklerini severek yerine getirmeye al-
alm. Bizim bir kimseyi zorla dine sokmak veya dindar klmak gibi bir grevimiz
bulunmamaktadr. yi bilinmelidir ki, herkes yapp ettiinden ve kendi tercihlerin-
den sorumludur.
198
DN ALAYA ALANLARLA
BRLKTE OTURULMAZ*

,,

-

_ . -

, .

,
t

. ,,

. - _ . -, _

. - , , . .

t ..t,

. -, _,

.

| , ,

_, .|t

L|

| _ .

.|

. .,

. .

..

L ,

.|

. ,

. .,
yetlerimiz hakknda dedikoduya dalanlar grdn vakit baka bir sze
dalncaya kadar onlardan yz evir, uzakla. ayet eytan sana unutturursa
hatrladktan sonra (kalk), o zalimler grubu ile beraber oturma. (Enm, 6/68)
Baz hikmetlere binaen Mekke devrinde mriklere kar savaa izin verilme-
di. Dolaysyla mrikler Allahn yetleriyle alay edip onlar elenceye aldklarnda
dorudan mdahale edilemiyordu. Onun iin bu gibi durumlarda Sevgili Peygam-
berimize onlar terk etmesi emredildi. Ayet-i kerimedeki muhatap Peygamberimiz
olmakla birlikte emir btn Mslmanlar balamaktadr. Buna gre; Kuran-
Kerimi alaya alan veya eletirmeye kalkanlara -eer engel olmak mmkn deilse-
bu davranlarna son verinceye kadar onlarn yanlarndan ayrlmak gerekir. Bu emir
daha sonra gelen bir baka yette de tekrar edilmi, ayrca, din ile alay edenlerle
birlikte oturanlarn, onlarn gnahlarna ortak olacaklar da beyan buyurulmutur:
Oysa Allah size Kitapta (Kuranda) Allahn yetlerinin inkr edildiini ve onlar-
la alay edildiini iittiiniz zaman, baka bir sze gemedikleri mddete, onlarla
oturmayn, aksi halde siz de onlar gibi olursunuz diye hkm indirmitir. phesiz
Allah, mnafklarn ve krlerin hepsini cehennemde toplayacaktr. (Nis 4/140)
Kuran aleyhinde konuanlara zalimler denilmesi, onlarn konumalarnn iyi
niyetli, adaletli, gereklere dayal olmadn; aksine tahkir, tezyif ve iptal amac ta-
yan aslsz ve gerek d konumalar olduunu ortaya koymaktadr. Ayrca zalimler
olarak vasandrlan kiilerle unutarak bir arada bulunmann bir gnah yoktur.
* Sabri AKPOLAT
199
nk unutma meru bir mazerettir. Ancak, hatrlaynca oturmamak gerekir. Dini
alaya alan kiilerin bulunduu meclisleri terk etmek gerektii gibi, dinimizin zulm
olarak niteledii illerin ilendii meclisleri ve dmanlk duygularna dayal daha
baka kt ve yanl sz veya davranta bulunan kimseleri de terk etmek gerekir.
Nitekim gybet eden kimselerin meclislerini terk etmeyi emreden hadisler de vardr
(Drim, Mukaddime, 23).
Allahn yetlerine dil uzatmadklar, slam deerlere kar saygszca szler sarf
etmedikleri srece, yanl inan ve grteki insanlarla bir arada oturulup konu-
ulabilir. Kukusuz her konu gibi din hususunda da ilm ve kr deerlendirmeler
nemli olmakla birlikte; insanlarn btn hayatlarn ok yakndan ilgilendiren, tari-
hin btn dnemlerinde insanl derinden etkileyen din messesesini nemsiz gibi
telakki ederek oyun ve elence hline getiren insanlar artk kendileriyle konuup
tartmaya bile demeyecek kadar bayalam olurlar. Bu tr insanlar dnya haya-
tn yegne ilgi konusu yaparak dnyann geici zevklerine kapldklar, onlar her
eyin stnde tuttuklar iin dini bir tr elence gibi dnerek putlar veya buna
benzer eyleri tanrlatrrlar yahut ferdin ve toplumun mnev ruh, zihn, beden
ve dnyev hayatn ekillendirecek olan hak dini, zerinde ciddiyetle dnp be-
nimseyecekleri yerde, alaya alrlar.
Dnya hayatna aldanp, sonunu ve ahireti hesap etmeyerek hak dini elence
ve oyuncak yerine koyup alay edenlerle oturmamak veya onlarla bir araya gelme-
mek, aslnda inkrclar iin bir tehdit ve uyardr. Yoksa bu insanlar da uyarlmal
ve bunlara da tebli yaplmaldr. Bu hakikat daha sonra gelen baka bir ayet-i keri-
mede yle aklanr: Dinlerini oyun ve elence edinenleri ve dnya hayat kendilerini
aldatm olanlar brak. Hi kimsenin kazand yznden mahrumiyete srklenmemesi
iin Kuran ile t ver. Yoksa ona Allahtan baka ne bir dost vardr, ne de bir efaati.
(Kurtuluu iin) her trl dyeyi verse de bu ondan kabul edilmez. te onlar kazandklar
yznden helake srklenmi kimselerdir. Kfre saplanp kalmalarndan dolay onlara
lgnca kaynam bir iecek ve elem dolu bir azap vardr. (Enm, 6/70)
200
DN TEBLDE ACELEC
DAVRANMANIN YANLILII*

,,

-

_ . -

, .

. ..

..

: . . t.

-t .

: _

:.

: -|

. .t

_,

-|t

.| _ .

| . -

, , .. -t

. . .

|t

..

, _ .
Sen, Rabbinin hkmne sabret. Balk sahibi (Ynus) gibi olma. Hani o,
(baln karnnda) kederli bir hlde Rabbine yakarmt. ayet Rabbinden
ona bir nimet yetimemi olsayd, o mutlaka knanm bir hlde ssz bir
yere atlacakt. (Fakat byle olmad.) Rabbi onu (peygamber olarak) seti ve
salih kimselerden kld. (Kalem, 68/48-50)
Allah Teala izahn yaptmz bu ayetlerde, din teblide aceleci olmamamz,
sabrla ve karmzdakine anlayla yaklamamz gerektii bizlere aka ifade edil-
mekte, Yunus (a.s)un aceleci yaklam rnek verilerek bu tr yaklamlarn yanl-
l belirtilmektedir.
Bu ayetlerde Hz. Peygambere, Allahn verdii grevi sabrla yerine getirmesi
emredildikten sonra, Yunus (a.s)a atf yaplmakta ve Reslullaha onun hatal dav-
rann tekrar etmemesi telkin edilmektedir. nk Yunus (a.s), tebli ettii dini
halkn hemen kabul etmediini grnce, sabr ve azimle grevine devam edecei
yerde, halkna kzarak lkeyi (Ninova) terk etmi, bir gemiye binip denize alm,
yolda frtna km, yolcularn bir ksmnn denize atlmasna karar verilince ekilen
kurada Yunusun ansna denize atlmak dm, fakat denizde bir balk (balina) ta-
rafndan tutularak boulmaktan kurtulmutu. Bylece kendisine burada da Allahn
rahmeti yetiti; Allah Telnn ltfuyla bu balk onu sahile brakt ve lmden kur-
tuldu. Yunus (a.s) Allahn emriyle lkesine dnp peygamberlik grevini srdr-
meye, tevhid inancn yaymaya devam etti. Mslman ve insan olarak yapacamz
btn faaliyetler u snfn iine girmektedir:
* Tahir TURAL
201
1- Din tebli faaliyetleri:
Bizler de dier Mslman kardelerimiz gibi dinimizi bildiimiz kadaryla anlat-
malyz. Bu esnada da sabrl olmalyz. Nitekim Yunus Peygamberin kssasna de-
inilerek Hz. Muhammed (s.a.s)in ahsnda biz mmeti de uyarlmaktayz. Nasl ki
Peygamberimiz (s.a.s)e Mekke mriklerinin kendisine gsterdii muhalefete kzp
da mitsizlie kaplmamas ve peygamberlik grevini srdrmesi telkin edilmekte
ise, bugn bizler de dinini yaamayan baz din kardelerimize kzp da onlar terk
etmemeliyiz. Onlarla alakamz kesmek, kendilerine kzmak yerine sabrla ve anla-
yla tebli grevimizi srdrmeliyiz.
2- Din yaama faaliyetleri:
Dinimizi yaamaya alrken emredilen ibadetleri zamannda yerine getirmek
iin aceleci davranmal veya onlar erteleyerek son vaktine brakmamalyz. bn
Mesud (r.a.) yle dedi: Reslullah (s.a.s)e; Hangi ameller daha faziletlidir? diye
sordum. Vaktinde klnan namaz buyurdu. Sonra hangisi? dedim. Ana babaya iyilik
etmek cevabn verdi. Daha sonra hangisidir? diye sordum. Allah yolunda cihd et-
mektir buyurdular. (Buhr, Mevkt, 5; Mslim, mn 137139. Ayrca bk. Tirmiz, Salt,
14; Nes, Mevkt, 51)
3- Dnyev faaliyetlerimiz:
Dnyev faaliyetlerimizde acele etmememiz gerekir. Atacamz her adm bel-
li bir plan ve program dhilinde atmalyz. nemli ilerimizde de bata ailemiz,
ocuklarmz ve bu sahada ehil olan kiilerle istiare ederek adm atmalyz. leri
aceleye getirip sonradan doacak yanl ve zararlar kaderimize havale etmemiz yan-
ltr. Bu balamda Peygamberimiz (s.a.s) Acele eytandandr (Muhtarul-Ehadis, No:
26) buyurarak bizleri uyarmtr.
202
DN TEBLDE SAMM OLUNMALIDIR*

,,

-

_ . -

, .

,
_, .

:. .

| _ .

t.

t .

_ . ,

| . ,

| .

t .

Ey Muhammed! De ki: Bundan (tebli grevinden) dolay sizden hibir

cret istemiyorum. Ben kendiliinden ykmllk altna girenlerden
deilim. (Sd, 38/86)
Yce dinimizde samimiyet, temiz kalp, iyi niyet her zaman tavsiye edilmektedir.
Bu nedenle hem ayetlerde hem de hadislerde, hayrl yolda kullanlmad takdirde
dnya nimetlerinden hibirinin ahirette insana bir fayda salamayaca, ancak te-
miz bir kalple Allahn huzuruna kanlarn kurtulua erecei belirtilir. Nitekim bir
ayette yle buyurulur:
O gn ki ne mal fayda verir ne oullar! Allaha arnm bir kalp ile gelen baka.
(uara, 26/88-89)
Allah rzas iin yaptmz her trl kulluk grevimizde, ihls ve samimiyetimi-
ze glge drecek btn kt dnce ve davranlardan kanmalyz. Mesela iba-
detlerimizde gsteri (riya), maddi ya da manevi menfaat beklentisi mutlak surette
ihls ve samimiyetimize glge drr. hlas ve samimiyete glge dt zaman
da, o iin tesiri krlr. Hele bir de o iin iine madd menfaat girerse, samimiyet ta-
mamen ortadan kalkar ve artk yaplan bu ie de kulluk/ibadet denemez.
Kuran- Kerimin, btn peygamberlerin dilinden naklettii: Buna karlk siz-
den hibir cret istemiyorum. Benim cretim ancak lemlerin Rabbi olan Allaha
aittir. (uar, 26/109) mealindeki yet, szn ettiimiz hususa iaret etmektedir.
Bu ifadeler ile peygamberler, toplumlarna u mesaj vermektedirler: Biz, sizin
iin dert ve strap iinde kvranyoruz. Siz ise mecnun diyorsunuz, hakaret ediyorsunuz,
talyorsunuz ve insanlardan uzaklatrmaya alyorsunuz. Biz peygamberler ise kap
kap dolap hakk anlatmaya alyoruz. Siz ise her kapy suratmza kapamakla ura-
yorsunuz. Yaptnz bunca eza ve cefaya ramen, biz peygamberler sizden ne dnyada
* Dr. Zafer KO
203
ne de ahirette bir menfaat istemiyoruz. Bize gerek creti verecek olan, bizi bu vazifeyle
gnderen yce Allahtr.
te Hz. demden sevgili Peygamberimiz (s.a.s)e kadar btn peygamberlerin
Allaha kullukta ve Peygamberlik grevlerindeki gayeleri bu ulvi makamdr.
Hepimizin ska okuduu Yasin suresinde Hz. sann havarileri anlatlr. Rivaye-
te gre Havari, slam anlatmak iin bir ehre (Antakya olduu sylenir) gelirler.
Dnemin devlet adamlar derhal onlarn hapsedilmelerini isterler. Emir yerine ge-
tirilir ve Havariler hapsedildiler. O yrede herkesin sayg duyduu ve grlerine
itimat ettii Habib-i Neccar ismindeki mmin insan, bu haberi duyunca hemen
koar gelir ve ilgililere yle seslenir:
Ey kavmim! Bu elilere uyun. Sizden hibir cret istemeyen kimselere uyun, onlar
hidayete erdirilmi kimselerdir. (Yasin, 36/20-21)
Grlecei gibi Habib-i Neccar, halkn elileri dinlememesi zerine koarak gel-
mi ve onlarn drst insanlar olduklarn ve asla maddi bir kar peinde bulunma-
dklarn dolaysyla onlarn szlerine kulak vermelerini istemitir. Ne var ki, ikna
edici bu szler de fayda etmemi, ehir halk kendisini hunharca katletmitir (Kuran
Yolu, DB Yaynlar, IV/430-431).
Gemite olduu gibi gnmzde de din konular, kt niyetli insanlar tarafn-
dan ou zaman istismar edilmekte ve din, maddi kar amal kullanlabilmektedir.
Sevgili Peygamberimiz (s.a.s)in Mekke hayatn gz nne getirirsek son derece
ilgin rnekler grrz. Yce Allah, resl Muhammedi bir mjdeci; btl inanlara
ve kirli hayata kendilerini kaptrp gidenler iin de uyarc olarak gndermitir. Pey-
gamberin biricik grevi budur, bundan baka bir gayesi yoktur. O, davetine karlk
kiisel bir ama, bir kar beklemez ve beklememitir; tek bekledii ey, insanlarn
zgr kararlaryla Allah yolunu seip bu yolda yrmeleridir. Nitekim Mekkeli put-
perestlerin ileri gelenleri eitli vesilelerle, bu davasndan vazgemesi karlnda
kendisine diledii kadar servet vermek, balarna lider yapmak, en gzel kadnlarla
evlendirmek gibi cazip teklierde bulunmular; fakat o, bu teklieri kesinlikle red-
detmitir (Kuran Yolu, IV/146).
Buna gre hepimiz de dinimizin emirlerini imknlarmz lsnde yaamak ve
insanlara da doru bildiklerimizi anlatmakla sorumluyuz. Bunlar yaparken mu-
hataplarmzdan kiisel bir kar, madd veya manev bir karlk beklememeliyiz.
Aksi takdirde ne ibadetlerimizden manevi bir zevk alrz, ne de Hz. Peygamberin
ahlakn kendimize rnek alm oluruz. Zira yce Allah, basit dnya menfaatleri iin
dini asla kullanmamamz emretmektedir:
nsanlardan korkmayn, benden korkun ve benim yetlerimi az bir paraya satma-
yn!... (Maide, 5/44)
204
DNMZ HAKKINDA AYRILIA
DMEYELM*

,,

-

_ . -

, .

,
_ . . ,, .

, t . ,

. t .

, ,

t . , -

| t-.

, _

. t .

_,

.| _ . ,

.. -,

, . .

.. t . _, :

. .

| _

| .

...

; _,

.| .,

_ ., .
,, ., _ . ,

. ,,

t ., _ . ,

Dini dosdoru tutun ve onda ayrla dmeyin!, diye Nha emrettiini,

sana vahyettiini, brhime, Musaya ve sya emrettiini size de din kld.
Fakat senin kendilerini ardn ey (slam dini), Allaha ortak koanlara
ar geldi. Allah, ona dilediini seer. tenlikle kendine ynelenleri de ona
ulatrr. (r, 42/13)
yet-i kerimede yce Allah, biz mminlere dine smsk sarlmamz; dinimizin
emir ve yasaklarna riayet etmemizi ve din konusunda ayrla dmememizi emret-
mektedir. yet-i kerime Nh, brahim, Musa ve sa peygamberlere emredilen din
esaslarn Peygamberimiz (s.a.s)e de emredildiini beyan etmektedir. Bu, peygam-
berlere vahyedilen dinin tek din olduu, ayn iman esaslarn ve ibadetleri ierdi-
i anlamna gelir. Her peygamber dneminde muamelatla, yani gndelik hayat ve
insanlar arasndaki ilikilerle ilgili baz farkllklara ramen Allahn peygamberleri
aralarnda din konusunda ihtilaf etmemilerdir. Onlar dinin asln, Allah ikrar edip
ona hibir eyi ortak komamak, hibir ayrm gzetmeden peygamberlere, melek-
lere, ilahi kitaplara, ahiret gnne inanmak ve yalnz Allaha ibadet etmek zere
ikame etmilerdir.
Ancak insanln tarihi srecinde grld gibi her peygamberden sonra in-
sanlar kendi aralarndaki ihtilaf ve ekime yznden ayrla dmler, din ko-
* Dr. Bnyamin OKUMU
205
nusunda blk prk olmulardr. Yahudiler, Hz. say reddetmi, onun getirdii
mesaj kabul etmeyerek din konusunda ayrla dmlerdir. Hristiyanlar ise Hz.
Muhammedi ve getirdii mesaj kabul etmeyerek hem din konusunda hem de ken-
di aralarnda ekimeye dmlerdir. Biz Mslmanlar ise daha nceki peygamber-
lere vahyedilen ilah esaslarn Peygamberimize de vahyedildiine inanrz. Dinin ve
btn peygamberlere vahyedilen ilahi emir ve yasaklarn Allah katndan olduuna
inanrz. Bu itibarla din konusunda ihtilaf etmeyiz.
Gerek ilah vahye muhatap olma ekilleri, gerekse her peygamberin uygulad
yntem bakmndan bir farkllk sz konusu olsa da dinin esaslar ve gayesi bak-
mndan peygamberler arasnda bir ayrlk sz konusu deildir. Bu esaslar zerine
bina edilen ilahi din tektir ve ad da slamdr. Bu balamda, Ebu Hureyrenin riva-
yet ettii, shhati konusunda ittifak edilen bir hadis-i erifte Peygamber Efendimiz
yle buyurmutur:
Biz peygamberler topluluunun dini birdir. Ben bn Meryeme daha yaknm. nk
onunla benim aramda baka bir peygamber yoktur. (Buhr, Ehadsl-Enbiya, 60)
Biz Mslmanlar hibir ayrm gzetmeden Hz. dem (a.s)den Hz. Muhammed
(s.a.s)e kadar gelmi gemi btn peygamberlere inanrz. Onlarn Allahn seip
insanla gnderdii elileri ve mmtaz kullar olduunu kabul ederiz. Onlar, Al-
lah tarafndan bildirildii ekilde hak din zere yaamlardr. Allahtan aldklar
emirleri uygulayarak insanla rnek olmulardr. Bu itibarla biz Mslmanlar, pey-
gamberlerin izini takip eden bahtiyar kullar olarak, din konusunda ihtilafa ve e-
kimeye dmeden hak din olan slamn buyruklarna riayet etmeyi ve yasaklardan
kanmay dinimizin emri olarak kabul eder, bunu yerine getirmeye alrz. Yce
Rabbimiz, Rm suresinin 31 ve 32. yetlerinde bizlere yle emretmektedir:
Allaha ynelmi kimseler olarak yznz hak dine evirin, Ona kar gelmekten
saknn, namaz dosdoru kln ve mriklerden; dinlerini darmadank edip grup grup
olan kimselerden olmayn. (Ki onlardan) her bir grup kendi katndaki (din anlay) ile
sevinip bbrlenmektedir.
Unutmayalm ki dinimiz bizi birbirimize yaklatran, iimizdeki kin ve nefreti
skp atan, kibir ve gururu kran, bireysel ve toplumsal dayanmay ve yardmla-
may temin eden birliimizin ve dirliimizin teminatdr.
206
DNMZ KOLAYLIK DNDR*

,,

-

_ . -

, .

,
t., . .

t . .

| -

:. . .

. -,

.,

,
Allah, sizden ykmllkleri hafietmek istiyor. nk insan zayf
yaratlmtr. (Nisa, 4/28)
Yze dinimiz slam, insanlk iin dnya ve ahiret saadetini temin etmek zere
gnderilmitir. Dinimizin evrensel niteliklerinden birisi de onun kolaylk dini olma-
sdr. nsan gc nispetinde sorumlu tutan slam, insanlar zora ve skntya, me-
akkat ve nefrete sokmak iin gnderilmemitir. Zira yette de belirtildii gibi, insan
zayf yaratld iin ancak takati nispetinde sorumluluu kaldrabilir. Bu bakmdan
hibir kimse takatini aan ileri yerine getirememekten dolay sorumlu tutulamaz.
Ancak aklnn erdii gcnn yettii nispetle sorumluluklarn yerine getirmekle
mkelleftir.
Bu balamda kitabmz Kuran- Kerimde yle buyrulmaktadr:
Allah urunda hakkyla cihad edin. O sizi seti ve dinde zerinize hibir glk yk-
lemedi. Babanz brahimin dinine uyun. Allah, sizi hem daha nce hem de bu Kuranda
Mslman diye isimlendirdi ki, Peygamber size ahit olsun, siz de insanlara ahit olasnz.
Artk namaz dosdoru kln, zekt verin ve Allaha sarln. O ne gzel sahip, ne gzel
yardmcdr! (Hac, 22/78)
Bu itibarla Allahn emir ve yasaklarndan muradn insana glk karmak de-
il, yaayn ve hayat kolay klmaktr. Nitekim namazn artlarndan biri olan ab-
dest almann aslnda bu ibadeti zorlatrmak olmadn Allahu Teala ilgili yette
yle ifade etmektedir:
Allah, size herhangi bir glk karmak istemez. (Mide, 5/6)
Yani ibadetlerin bizi madden ve manen hayata hazrlad gibi abdest yoluyla da
hem maddi necasetten temizlenerek hayat kolay klnm hem de manen daha gl
olmamz murat edilmitir.
* Do. Dr. mer YILMAZ
207
Bu itibarla dinimiz insan takatinin stnde, altndan kalkamayaca, zorlana-
ca herhangi bir ibadetle ykml klmaz. Yine baz ibadetlerin zayk, hastalk,
yallk, acizlik, yolculuk, fakirlik gibi hllerde ruhsata tbi tutmas da bu amaca
yneliktir. O halde slamda arln ve zorluun yeri yoktur. Bir baka ifadeyle,
ifrat ve tefrit doru deildir.
Kuran- Kerimi bize en iyi aklayan ve her konuda olduu gibi kolaylk ko-
nusunda da rnek olan Hz. Peygamber de sz ve davranlarda hep bu ilkeyi g-
zetmitir. Nitekim Hz. Peygamber (s.a.s) bir hadis-i erierinde; Muhakkak ki din
kolaylktr. (Nesa, man, 28) buyurmaktadr. Yine bir baka hadislerinde Efendimiz,
Bu din, kolaylk dinidir. Kimse dini gemeye almasn, (baaramaz, yine de yapamad
eksiklikleri kalr ve) stnlk dinde kalr (Buhar, man, 29) buyurmutur.
u halde Peygamber Efendimizin daima ilerin kolay olann tercih ettiini ve
mmetine de yle yapmas gerektii konusunda direktierde bulunduunu ren-
mi bulunuyoruz. Keza hepimizin bildii ksa ve veciz bir szlerinde yine onun,
kolaylatrp zorlatrmamaktan, mjdeleyip nefret ettirmemekten bahsettiini bi-
liyoruz. O nedenle, kiinin stesinden gelemeyecei eylerle kendini icbar etmesi
doru bir davran deildir. Hatta yine insann stne elzem olmayan eyi sormak
suretiyle, bir anlamda kendini baml klmas tasvip edilir bir davran deildir.
208
DRL MUTLAKA GEREKLEECEKTR*

,,

-

_ . -

, .

| - _

..

. . t .

. _,

. . ,,

. - .

L. _ . t .

| - t

t . .

, ,

,, | .

| -

, .

t .

t . .

| t ,,

, -,

,, . _ . t

L .

| _

, -, _ .

nsan, bizim, kendisini az bir sudan (meniden) yarattmz grmedi mi

ki, kalkm apak bir dman kesilmitir. Bir de kendi yaratln unutarak
bize bir rnek getirdi. Dedi ki: rmlerken kemikleri kim diriltecek?
De ki: Onlar ilk defa var eden diriltecektir. O her yaratlm hakkyla
bilendir. (Yasin, 36/77-79)
Yaadmz hayatn vazgeilmez bir zellii de sonlu olmas, yani belirli bir sre
hayatta kalmamz, daha sonra biyolojik varlmzn son bulmasdr. Bu lm gere-
ine engel olma, onu geciktirme veya durdurma imknmz yoktur. nk her can-
lnn belirli bir mr vardr; o zaman geldiinde hibir gecikme olmayacak ve her
canl lm tadacaktr (l-i mran, 3/185; Arf, 7/34). Ruhlar leminde balayp anne
rahminde devam eden ve nihayet dnyaya gzlerimizi atmz bu hayat, ldkten
sonra son bulmayacak ve yeniden farkl bir boyutta hayatmz devam edecektir. Zira
lm, bir yok olu deildir; bu hayatta yaptmz iyilik ve ktlklerin hesab gr-
lecektir. Nitekim bu gerekten kan olmayaca bir ayette yle bildirilmektedir:
De ki, Sizin kendisinden kap durduunuz lm var ya! O mutlaka size ulaacaktr.
Sonra gayb da, insan kavray iine girebilen lemi de bilen Allaha dndrleceksiniz de,
o size yapmakta olduklarnz haber verecektir. (Cuma, 62/8)
lmle, her an i ie yaamaktayz. Ancak hayatmzn ne zaman ve nerede son
bulacan bilmemekteyiz. Kim bilir o an, belki de u andr. Hatta bu satrlar oku-
yup bitirmeye frsatmz olmayacak.
u halde lm, korkulacak bir durum olmayp, her canlnn mutlak ve kanl-
maz sonudur. Nitekim hibir insann lme kar koyduunu ve bunu baardn
* Dr. Zafer KO
209
gremeyiz. Hatta Peygamberler iin de ayn gerein olaca ve yeni bir hayata gei-
lecei yle ifade edilmitir:
Biz senden nce de hibir beere lmszlk vermedik. imdi sen lrsen onlar ebed
mi kalacaklar? (Enbiya, 21/34)
Ayette; Her canl lm tadacaktr. (l-i mran, 3/185) buyurulmaktadr. lm
gerei ne kadar kesin ise, ldkten sonra tekrar dirilmek de ayn ekilde kesindir.
Nitekim bu ayetin devamnda bu gerek yle ifade edilmektedir:
Kyamet gn yaptklarnzn karl size tastamam verilecektir. Kim cehennem-
den uzaklatrlp cennete sokulursa gerekten kurtulua ermitir...
Kuranda, Allahn birlii (tevhid) inancndan sonra en ok zikredilen konular-
dan biri de, ldkten sonra dirilmek ve bu dnyada yaadmz hayatn hesabn
vermektir. Dolaysyla ahiret inanc, Kuranda imann temel artlar arasnda saylan
son derece nemli bir konudur. Daha ilk sure olan Fatihann ilk ayetlerinde yce
Allah kendisini, Din gnnn maliki olarak tantr. Hatta diyebiliriz ki, Kuranda
hiret gnnden bahsetmeyen hemen hibir sre yoktur. lmden sonra dirilme,
kyamet, cennet, cehennem gibi olaylar, ksaca ahiret hep bu gayb konusunun
ierisinde yer alr. hiret hayatnn mahiyeti ve hiretteki durumlar ile ilgili bilgiler,
be duyumuzla kavrayacamz konular olmayp, gayba ait konular olduu iin,
gzlem ve deneye dayanan pozitif bilimlerle ve aklla aklanamaz. Bu konuda tek
bilgi kaynamz vahiydir. Kuranda ve sahih hadislerde nasl anlatlmsa onunla
yetiniriz. Bunun tesinde akl bir yoruma gitmemiz doru olmaz.
Salkl dnebilen bir insan; akl, kendisinde bulunan adalet, sorumluluk,
ebedlik ve sonsuzluk duygusu ile insann babo ve amasz yaratlmad krin-
den hareketle, hiret hayatnn varln tabii bir ekilde kabul eder.
Hepimizde sonsuzluk ve ebedlik duygusu vardr. te ldkten sonra diriltil-
memiz ve yeni bir hayat yaama isteimiz, hirete inanmay gerekli klmaktadr. Bu
sayede, dnya hayatmz daha da bir anlam kazanmakta ve lm ile yok olmayaca-
mz daha iyi kavramaktayz. Nitekim Kuranda, hayat sadece bu dnya ile snrl
grenler iddetle reddedilmi, ahirette tekrar diriltileceimiz ve yaamaya devam
edeceimiz belirtilmitir. Ayette; De ki: Allah sizi diriltir, sonra ldrr. Sonra sizi p-
he gtrmeyen kyamet gnnde bir araya toplar. Fakat insanlarn ou bilmezler
(Csiye, 45/26-27) buyurulmutur.
ldkten ve cesedimiz toprak olduktan sonra tekrar bunlarn nasl bir araya
getirilecei gibi bir soru aklmza gelebilir. unu bilelim ki, bizi yoktan var eden
Rabbimiz iin, rm bedene yeniden can verip diriltmek daha kolaydr. nk
O; Bir eyi yaratmak istedii zaman Onun emri o eye ancak ol! demektir. O da hemen
oluverir. (Yasin, 36/82)
210
DUANIZ OLMASA RABBM SZE
NE DYE DEER VERSN*

,,

-

_ . -

, .

,
t.

:, .

,. ,

t .

| _

, ,

,
. ., t .

(Ey Muhammed!) De ki: Duanz olmasa Rabbim size ne diye deer versin!
Siz yalanladnz. yle ise azap yakanz brakmayacak. (Furkan, 25/77)
Kinatn tek yaratcs olan Rabbimiz, bizleri akl ve irade bata olmak zere
saylamayacak nimet ve imknlarla donatm, bu nimetlerini ruh ile tamamlamtr.
Bu zelliklerimiz bizi dier yaratklardan stn ve Yaratanmz karsnda sorumlu
klmaktadr.
Bizler bo yere yaratlmadmz gibi, babo da braklm deiliz. Allahn yer-
yzndeki halifesi ve yaratlmlarn en ereisi olan biz insanlar, herhangi bir ya-
rata kul, kle olmak iin deil, en geni anlamyla yeryznde Onun iradesi ve
istekleri dorultusunda yaamak zere yaratlm bulunmaktayz. Nitekim yce ki-
tabmz Kuran, bizlerin Allaha kulluk amacyla yaratldmz (Zriyt, 51/56), dnya
mutluluunu elde edebilmemizin ve ebed imtihan kazanabilmemizin bu amac
gerekletirmemizle mmkn olabileceini, Allahmza snmadan, Onun yard-
mn almadan bunu baaramayacamz haber vermektedir.
Yeryzndeki her ey biz insanlar iin yaratlm (Bakara, 2/29) ve hizmetimize
(Lokman, 31/20) verilmitir. Bizlere verilen bu deer/nem karsnda akl ve irade
sahibi insanlar olarak bize den grev, yaratl gayemize uygun davranmak, yara-
tanmz tanmak ve Ona ibadet/dua etmektir. Bu ayette, insann ancak Allaha bu
yneliiyle, Onun katnda deer kazanabilecei belirtilmitir.
Dua kelimesi eitli yetlerde; Allaha ibadet etme, yakarma, istek ve ihtiya-
larn Ona arz ederek ltfunu dileme, seslenme ve yardma arma gibi anlam-
larda kullanlmtr. Dua, btn benliimizle Allaha ynelerek madd ve manev
* Mustafa GNEY
211
isteklerimizi Ona arz etmemiz ve Ona niyazda bulunmamzdr. Bir baka deyile
dua snrl, sonlu ve ciz olan bizlerin snrsz ve sonsuz kudret sahibi ile kurduu-
muz bir kprdr.
Dua, ayn zamanda zikir ve ibadettir. Bu sebeple Peygamberimiz (s.a.s), Dua
ibadetin zdr (Tirmiz, Daavt, 1) buyurmutur. En nemli ibadet olan namazmz
da, dua kelimesiyle ifade edilmitir (Enm, 6/52; Kehf, 18/28). Namaz anlamnda
kullanlan salt kelimesinin asl manas da duadr.
Bamz dara dtnde dua etmemizin yan sra zellikle refah ve rahatlk du-
rumlarmzda da ibadet ve dua ederek Rabbimizi hatrlamamz kulluumuzun bir
gereidir. Bu konuda Peygamberimiz (s.a.s) yle buyurmaktadr:
Allahn emir ve yasaklarn gzet ki, Onu nnde bulasn. Bolluk iindeyken (emir-
lerine bal kalmakla) sen Allah tan ki O da darla dnce (kurtarmak suretiyle) seni
tansn. (Ahmed b. Hanbel, Msned, I, 307)
unu da unutmayalm ki ibadet/dua etmeye ihtiyac olanlar biz kullarz. Allah-
mzn hibir eye ve bizim kulluumuza ihtiyac yoktur. Bu husus (manas Allaha,
szleri Peygamberimize ait) kutsi bir hadiste yle aklanmtr:
Ey kullarm! Bana zarar verme mevkiine ulaamazsnz ki bana zarar veresiniz!
Bana fayda salama mertebesine de ulaamazsnz ki bana menfaat salayasnz (Ms-
lim, Birr, 55; Tirmiz, Kyamet, 49)
Akl ve irademizle, inan ve eylemlerimizi seme ve gerekletirme hususun-
da zgrlk verilen bizlerin, yaratlmzdaki amaca aykr bir tavr sergilememiz
kmaz bir yoldur. Biz insanlar iin en byk su, -ister szlerimizle ister davran-
larmzla olsun- kendi benliimizi, gerek insanlmz ve insanlk deerimiz olan
izzet ve onurumuzu kazandracak olan Allahn dinine ve Ona kulluuna nem
vermememizdir.
Bizleri yaratan, yaatan ve rzk veren Rabbimize dua/ibadet etmez isek; bizlere
yce Yaratcmz tarafndan ihsan edilen stn deerin kymetini bilmemi, Onu
yalanlam ve Onun katnda nemsiz /azab hak etmi bir varlk hline gelmi olu-
ruz. Zira Dua/Kulluk etmeyi kibirlerine yediremeyenler aalanm bir halde cehenneme
gireceklerdir. (Mmin, 40/60)
yleyse byle bir duruma dmekten saknalm. Her zaman Rabbimizle irtiba-
tmz srdrelim. nk dua biz mminlerin tm hayatmz kapsayan srekli bir
kulluktur.
212
DNYA HAYATI GECDR*

,,

-

_ . -

, .

| . ..

., _,

.

||

, -

-

;

.|

| , .

t , .

.| , -

| t .
Dnya hayat ancak bir oyun ve bir elencedir. Elbette ki ahiret yurdu
Allaha kar gelmekten saknanlar iin daha hayrldr. Hl akllanmayacak
msnz? (Enm, 6/32)
Bu yet-i kerime; Hayat ancak dnya hayatdr. Biz tekrar diriltilecek deiliz
(Enm, 6/29) diyen inkrclara cevap vermekte ve bu dnya hayatnn geiciliine
dik kati ekmektedir. Yce Kitabmz bu dncede olanlara u gerei hatrlata-
rak cevap yermektedir: hiret kaygs tamadan srf dnya ile megul olanlar iin
Dnya hayat bir oyun ve elenceden baka bir ey deildir. Hayata anlam ve
deer katan eyler, Allahn honutluunu ve Ona yaknlamay umarak yaplan
hayrl ilerdir. Byle bir dnce ve niyet ta madan yaanlan hayat bo, manasz
ve faydasz geirilen bir sreden iba rettir. Buna karlk muttakler yani dnyada
yaptklar her iin hesabn Al lahn huzurunda vereceklerini dnerek yaayan;
Onun buyruklarna asi olmak tan, yasaklarn inemekten saknanlar, kanunlarna
tam bir sayg uuruyla bala nanlar, bu tutumlaryla dnyada kendilerine tannan fr-
sat hakkyla deerlendirdik leri iin, bunlar hakknda hiret yurdu dnyadan daha
hayrl ve daha gzel olacaktr.
Ayet-i kermeden, dnya hayatnn ok lzumsuz, gerek d, hibir deeri ol-
mayan, hibir ciddiyet tamayan, hibir amac olmayan bo bir hayat olduu anla-
lmamaldr. Burada anlatlmak istenen dnya hayatnn sonluluu ve geici liidir.
Dnya hayatnn hedef deil vasta oluudur. Yani dnya hayatnn hiret yurdu
yannda ok ksa, geici bir hayat olduudur. Tpk ok ciddi bir i iin yolculua
kan bir kiinin yolculuuna devam ederken ksa bir sre dinlenmek ve sonra tek-
rar yoluna devam etmek iin urad bir aacn altnda dinlenme ve oyalanmas
* Sabri AKPOLAT
213
gibidir. Hadd suresi 20. ayet-i kerimede dnya hayatnn geici ve aldatc oluu
yle tasvir edil mektedir:
Bilin ki, dnya hayat ancak bir oyun, bir elence, bir ss, aranzda karlkl bir
vnme, ok mal ve evlat sahibi olma yarndan ibarettir. (Nihayet hepsi yok olur gider).
Tpk yle: Bir yamur ki, bitirdii bitki iftilerin houna gider. Sonra kurumaya yz
tutar da sen onu sararm olarak grrsn. Sonra da er p olur. Ahirette ise (dnyadaki
amele gre ya) etin bir azap ve(ya) Allahn maret ve rzas vardr. Dnya hayat, alda-
n metandan baka bir ey deildir.
nsanlar oyun ve elencenin ne olduunu bildiklerinden, yce Allah insanla-
ra, dnya hayatyla hiret yurdunu mukayese edip deerlendirerek yol gstermek-
tedir. Oyun ve elencenin en nemli zellii, geici ol malardr. ou zaman insana
bir fayda da temin etmemektedirler. Geici ve faydas yeterli olmayan dnya haya-
tn kutsallatrp ona tutkuyla balanmak kiiye zarar verir. Daha faydal ve daha
kalc olan aramas gereken insan, onu bu dnya hayatnda bulamayacak, ancak
hirette bulabilecektir. Unutulmamaldr ki, o bulma iini ona bu dnyada hirete
ynelik rettii ameller kazandracaktr.
Oyun; faydal ileri brakp faydasz eylerin peine taklmaktr. Elence, lehv
ise ciddiyeti brakp ciddiyetsizlie ynelmek demektir. Dnya hayatn temel kabul
edenler, onu sonsuz zannedenler, varsa da yoksa da ite yaadmz bu hayat var-
dr, bunun tesinde baka bir hayat yoktur diyenlerin dnyada yaptklar oyun ve
elenceden baka bir ey deildir.
Oyun ve elencelerle genellikle ocuklar ve bilgi derinlii olmayanlar megul
olurlar. Akll in sanlarn bu tr eylere ayracak fazla zamanlar yoktur. Onun iin
yce Rabbimiz, ayet-i kerimenin sonunda Hl akllanmayacak msnz? buyur-
mutur.
214
DNYA HAYATI STEYENE VERLR*

,,

-

_ . -

, .

,
-

. . t. .

. . t ,,

| .,

. , -

| t .

| . -

,.

.,

. _ .|

t .. t . t ,,

| t .

- .

-t .

.,

: _ .
Kim geici dnyay isterse orada ona, (evet) dilediimiz kimseye dilediimiz
kadar hemen veririz. Sonra da cehennemi ona mekn yaparz. O, buraya
knanm ve Allahn rahmetinden kovulmu olarak girer. (sr, 17/18)
Dnya hayat geici olduu gibi nimetleri de geicidir. Dnya hayatn ve ss-
n isteyen kiiye altnn karl verilecei bir eksilme olmayaca ayette (Hd,
11/15) ifade edilmekte, herkesin yaptnn karln bu dnyada eksiksiz olarak
alaca belirtilmektedir. Bununla birlikte Allah, kiinin istedii kadar deil, ken-
di diledii kadar mkfat vereceini bildirmektedir. Burada hi kimsenin hakknn
yenmeyeceine vurgu yaplrken sadece dnya hayatn isteyen kimseye de cehen-
nemin hazrland belirtilmektedir.
Kii sadece dnya nimetlerini elde etmek iin amel ilememelidir. Zira Allah her
ne kadar dnya hayatn ve ssn hedef edinen kimseye altnn karln
eksiksiz olarak vereceini, madur edilmeyeceini bildirmekte ise de ahirette ma-
dur olaca muhakkaktr. nk geici olan bu dnya hayatnn lks iin alan
kimseler, btn maksat ve niyetlerine gre almalarn ve gayretlerini bu dnya
hayatnda tketmi olduklarndan alacaklar karlk ancak dnya hayat ile snrl-
dr. Ebed olan ahiret hayatnda ise hibir mkfata sahip olamazlar.
Sadece dnya hayatnn nimetlerini elde etmek iin gayret edenler, ahirette ate-
ten baka bir eyle karlamayacaktr. Dnyada iken yaptklar btn ameller ahi-
rette yok olacak, karln alamayacaklardr. Bu dnya hayatnda bir iyilik ilemi
olsalar bile ahirette sevap kazanmak gibi bir maksatlar olmad iin hepsinin eli
bo kalacaktr. Yani amelleri fani olan dnya hayat ile yok olup gidecek, ahirete bir
ey kalmayacaktr. nk sadece dnyalk kazanmak iin yaplan amelin hibir de-
eri yoktur. Dnya hayat fani olduu iin dnyadaki nimetleri ebed klmak ve elde
* Dr. Ercan ESER
215
tutmak mmkn deildir. Hayat sona erince her ey biter, yok olur gider. Dnya
iin yaplan iler de sona erer. Ancak sadece Allah iin yaplan ameller ile Allahn
zat baki kalr (Rahmn, 55/26-27).
Konumuzu tekil eden ayet-i kerimeye gre insanlarn dnya hayatndaki du-
rumu iki ksma ayrlmaktadr. Bir ksm sadece dnya iin alanlar, bir ksm da
ahiret iin alanlardr. Kim geici dnya hayatn ister ve btn gayretlerini ona
yneltir ve ahireti unutursa Allah da ona kendi iradesine uygun olarak arzusunu
gerekletirme imkn verir. rnein rzkn geni klar, hayatn rahat ierisinde
geirmesini salar. Bununla birlikte dnya nimetlerini isteyen herkes bazen mak-
sadna da ulaamaz. Allah diledii ekilde, irade ve istei ile o kiinin ihtiyacn
snrlandrr (r, 42/20; l-i mrn, 3/145). yle ki nimetler, kulun kendisine, istedii
ekilde deil, Allahn diledii ekilde ba yapmas ile ular.
Ayet-i kerimelerde, ahiret nimetlerini isteyen kimseye bu nimetlerden fazlasy-
la verilecei belirtilmi, sadece dnya nimetini isteyenlerin onu elde edecei ifade
edilirken, ahirette paylarnn olmayaca bildirilmitir. Esasen kiinin maksad ahi-
ret nimetlerini elde etmesi gerekirken, iledii ameli ile Allahn rzasnn dnda
dnya ve onun ssn elde etmek olursa, onun nasibi dnya hayatndan fazla bir
ey olmaz. Dnya hayat ise geici bir faydalanmadr, oyun ve elenceden farkl bir
ey deildir (Enm, 6/32). Ancak ahiret ise karar klnan, esas heveslenilecek ve elde
edilmesi iin gayret gsterilecek yerdir. Bu bakmdan Karun, dnya ss ve ziyneti
ile kendi toplumunun karsna knca bir ksm insanlar ona heveslenirler, kendi-
lerinin de o nimetlere sahip olmalarn temenni ederler. Ancak ilim sahibi olanlar
onlar knayarak iman eden ve salih amel ileyenlere ahirette Allahn verecei seva-
bn daha hayrl olduunu hatrlatrlar (Kasas, 28/79).
Sonu olarak u hususa da vurgu yapmak gerekir. Ahiret hayatn isteyerek
amel ilemek dnyadaki nimetlerden uzak kalmay gerektirmez. nsann, kendisine
hkim olabildii srece o nimetlerden yararlanmasnda bir mahzur bulunmamakta-
dr. Ancak mmin kiinin asl amac da dnyada bolluk ve nimetler iinde yaamak
olmamaldr. Bu bakmdan sadece dnyay tercih eden kimseler bu hlinden dolay
knanm, ahiret hayatn tercih ederek alanlar ise vgye mazhar olmulardr.
216
DNYA VE AHRET HAYATIMIZI
SALAM TEMELLER ZERNE
BNA ETMELYZ*

,,

-

_ . -

, .

- t

. . _

| . .t , ., _

.

_ .

, - .

. _ .

.. _

| . .t , ., _

.

_ .

_, .|t

L|

. ,,

. , -

t. _

, t , .t

t .
Binasn takva (Allaha kar gelmekten saknmak) ve Onun rzasn
kazanmak temeli zerine kuran kimse mi daha hayrldr, yoksa binasn
kmeye yz tutmu bir yarn kenarna kurup, onunla birlikte kendisi de
cehennem ateine yuvarlanan kimse mi? Allah, zalimler topluluunu doru
yola erdirmez. (Tevbe, 9/109)
Allah Teala, iimizi salam temeller zerine bina etme konusunu gzel bir rnek
ile zihnimizde canlandryor. Bu rnekte, binasn Allaha kar sorumluluk bilinci,
kulluk uuru ve teslimiyet esas zerine ina eden bir adam ile heva hevesi peinde
koan, Allaha kar kulluk grevinin hakikatini bilmeyen, binasn salam bir yere
oturtmayan ikinci bir adam konu edilmektedir. Rabbimiz bizlere bu iki ahstan
hangisinin daha hayrl olduunu sormaktadr.
Ayette belirtildii gibi, binasn dere kenarnda, suyun altn oyarak dibini an-
drd ve st yzeyi desteksiz kalan yere ina eden bir adam akll saylr m? Bu yer
ki her an yklmak zeredir. Allah bu anlaml benzetme ile Ona inanmayanlarn,
Ona ortak koanlarn hayat tarznn bu ekilde anlamsz olduunu, altnn bo ve
desteksiz olduunu belirtmektedir. Alt boalm bir araziyi grerek ne gzel bir yer
deyip ona sahiplenen kimsenin durumu ile Allah, Kitabn, Resln tanmadan
yaayan inansz kimsenin durumu birbirlerine benzemektedir.
* Dr. Abdurrahman CANDAN
217
Dnya hayatmz Allah rzas ve honutluu zerine bina etmeliyiz. Yoksa kendi
kurgularmz, zevklerimiz, basit heveslerimiz ile srdreceimiz bir dnya hayat
temelsiz ina edilen bir bina gibi olur. Dayana olmaz. Byle bir bina en ufak bir
sarsntda yklmaya mahkmdur. Takva ve Allaha kulluk esasna dayal bina ise y-
klmaz muhkem kaleler gibi dimdik ayakta durur. Hayrlara ve Allahn mkfatn
elde etmeye vesile olur. Bu durumda yapacamz eylerin Allah rzas iin olmasna
dikkat edelim. Bu fani dnyada Allahn rzasna uygun iler yapalm. Hayatmz,
Allahn emirleri ve yasaklar dorultusunda imar edelim. Her eyimizde Allahn r-
zasn esas alalm. Daha sonra da yaptklarmz, hayat tarzmz Allah ve Resulnn
beenisine sunalm. Kendimizi test edelim. Bunun neticesinde yaptklarmzn iyi
olup olmadn anlama imkn elde eder, eksikliklerimizi giderme yoluna gireriz.
Allah rzas dndaki her ey fanidir, anlamszdr, yok olmaya mahkmdur. Ha-
yat ancak Allahn rzasn elde etmek ve o yolda uramak ile anlaml ve kalc hle
gelir. Onun dndaki her ey ayette belirtildii zere yok olup gidecektir.
unu iyi bilmeliyiz ki, yaptklarmzda Allaha kar sorumluluk ve Onu honut
etme duygusu yoksa bunlarn Allah katnda bir deeri ve anlam olmaz. Ayn za-
manda hesabn veremeyip ahirette azap ekmemize de neden olur.
Bu ayet ile yce Allah, ikiyzl davranan, ayrlk tohumu ekmeye alan kiilere
kar uyank olmamz gerektiini de vurgulamaktadr. nk ikiyzl insanlar da
binalarn salam olmayan temeller zerine, yklmaya mahkm toprak yarlarnn
zerine kuranlar gibidir. Bunun neticesinde de kukunun esiri olurlar. Sknetleri
yoktur. Evinin ne zaman yklacandan endieli olan biri gibi bocalayp giderler.
Kendi yaptklarnn iyi olmadn bilirler. Fakat ilerinde Allah korkusu ve samimi-
yet olmad iin bu ilerinden de vazgeemezler. Kendi binalarn andra andra
Allahn azabna doru ilerlerler:
Kurmu olduklar binalar, (lp de) kalpleri parampara olmadka yreklerinde s-
rekli bir kuku olarak kalmaya devam edecektir. Allah, hakkyla bilendir, hkm ve hikmet
sahibidir. (Tevbe, 9/110)
218
DNYA LE AHRET ARASINDA
DENGE KURMALIYIZ*

,,

-

_ . -

, .

|

; _ .

, -

|
Muhakkak ki hiret senin iin dnyadan daha hayrldr. (Duha, 93/4)
Kitabmz Kuran- Kerimin tasvirine baktmz zaman dnya hayatnn insan
aldatan bir meta (l-i mran, 3/185), faydas ahirete gre daha az (Tevbe, 9/38), oyun,
oyalanma ve elenceden ibaret olduunu (Enam, 6/32) grmekteyiz. Bu durumu u
yet gayet net bir biimde gzlerimizin nne sermektedir:
Onlara dnya hayatnn rneini ver: (Dnya hayat), gkten indirdiimiz yamur
gibidir ki, onun sebebiyle yeryznn bitkileri boy verip birbirine karrlar. Fakat btn
bu canllk sonunda rzgrn savurduu kuru bir er pe dnerler. Allah, her ey zerinde
kudret sahibidir. Mallar ve evlatlar, dnya hayatnn ssdr. Baki kalacak salih ameller
ise, Rabbinin katnda, sevap olarak da mit olarak da daha hayrldr. (Kehf, 18/45-46)
Kuran- Kerim yaklak altm yette dnya hayatna ntr bir yaklam ser-
gilemekte, elli yette olumsuz, yedi yette ise olumlu mana yklemektedir. An-
cak urasn gayet iyi bilmek zorundayz ki izilen bu olumsuzluk, onun ontolojik
(kevn) oluumuna deil, hireti ihmal etmeyi yeleyen hayat tarznadr. O halde
Kurann bu ekilde tasvir ettii dnyann daha ziyade ahlak ve din bir terim
olarak kullanld anlalmaktadr. Buna mukabil coraf anlamda yeryz iin
Kuran da arz kavram gemektedir. Bu durumda hiret amellerine engel olma-
yan dnya hayatnn mer, mubah, nimet ve mutluluk vesilesi olduunu dikkate
almamz gerekir.
Bununla birlikte dnya ve hiret arasnda bir tercih mecburiyeti bulunduunda,
konumuzun banda bulunan ayette belirtildii gibi bizden hiret hayatnn nce-
* Do. Dr. mer YILMAZ
219
lenmesi istenmi, aksi davran ise knanmtr (brahim, 14/3). Bu durumu bir baka
yet daha net bir biimde ortaya koymaktadr. Buna gre; Hz. Peygamber dnya
ziynetlerine meyleden elerini bizzat Kurann emrine uyarak ikaz etmi, ya dnya
hayatnn ssn, ya da onlardan Allah, Resln ve hiret yurdunu tercih etme-
lerini istemitir (Ahzb, 33/2829).
Peygamber Efendimiz de dnya hayatnda kendisini bir yolcu gibi grm, ebed
yurdu unutmayarak ona gre hazrlk yapm ve mmetine de bunu tavsiye etmitir.
Ona gre dnya uzun bir yolculuk esnasnda glgelenmek iin, geici olarak altnda
glgelenilen bir aa gibidir (bn Mce, Zhd, 3).
Netice itibariyle Mslman ne dnyas iin ahiretini, ne de ahireti iin dnyasn
ihmal etmelidir. kisi arasnda bir denge gzetmelidir. Bizler dnya hayatnn bir im-
tihan sahas olduunun farknda olmal, bu frsat iyi deerlendirmeli ve hesabmz
ona gre yapmalyz. Zira ahiretteki mevkiimiz dnyadaki almamzn bir nevi
rn olacaktr. Unutmayalm ki dnya nimetlerine meylederek ahiret kazancn
geri plana itenler hakikatte kendilerine ok yazk etmi olacaklardr.
220
DNYA NSANLIIN ORTAK MALIDIR*

,,

-

_ . -

, .

,
t.

,|

_ ,,

., ,

., ,

. .

_,

.

|
Onlar, harcadklarnda ne israf ne de cimrilik edenlerdir. Onlarn
harcamalar, bu ikisi aras dengeli bir harcamadr. (Furkan, 25/67)
Dinimiz, israf ve savurganl yasaklarken, ayn zamanda ahsi mlkn ve tm
insanln ortak varl olan doal zenginliklerin kullanm ile ilgili belirleyici nemli
ilkeleri de getirir. Eyann kullanmndaki yanllk dinimizde israf olarak isimlendi-
rilmitir. sraf, sadece sahip olduumuz zel mlkiyetin bilinsizce tketilmesi de-
il, ayn zamanda doal kaynaklarn kt tketimini de iermektedir. Bu konudaki
kural tanmazlk tm bu nimetlerin yaratcs ve sahibi olan yce Rabbimize kar
da bir saygszlktr.
Dnyamzn sahip olduu kaynaklarn snrl olduunu bugn her zamankinden
daha iyi biliyoruz. Savurganlk ve ar tketim sadece bizleri deil, dnyay ken-
dilerine emanet edeceimiz gelecek nesilleri de etkileyecektir. Bu nedenle tketim
konusunda bilinli ve duyarl olmak zorundayz. Bilimsel bir gerek olan kinatn
ok hassas dengelere sahip olduu gerei, Kurann, phesiz, Biz her eyi bir l-
ye gre yaratmzdr (Kamer, 54/49) buyruu ile rtmektedir. Yeryznde bizlere
verilmi olan tasarruf yetkisi gz nne alndnda, bu lye dikkat etme ve onu
koruma grevinin kulluumuzun bir paras olduu aktr. Ahzb suresinin, p-
hesiz biz emaneti gklere, yere ve dalara teklif ettik de onlar onu yklenmek istemediler,
ondan ekindiler. Onu insan yklendi. nk o ok zalimdir, ok cahildir. (Ahzb, 33/72)
ayetinde ifadesini bulan emanetin kapsam ierisine, sahibi olduumuz nimetler
yannda doal kaynaklarn korunmas da girmektedir. Bu nedenle bizzat sahip ol-
duumuz eya kadar doal kaynaklarn yerinde kullanlmas da son derece nemli
bir sorumluluk/emanet bilincini gerektirmektedir.
* Dr. Seyid Ali TOPAL
221
Dinimiz bize genel olarak eyadan ve evreden faydalanmamza izin verir, ancak
bu faydalanma insana gereksiz/keyf kullanm hakkn vermez. sraf ve savurganlk
Allah tarafndan yasaklanmtr: Ey demoullar her mescide gidiinizde ssl, gzel
elbiselerinizi zerinize aln, yiyin iin, fakat israf etmeyin. nk Allah israf edenleri
sevmez. (Arf, 7/31) ayetinde, yemek ve imek hayatn dzeni iin gerekli olan kay-
naklardan yararlanmay ifade etmektedir. Ancak bu yararlanmann snrlar izile-
rek, eyadan istifadenin srekli bir ekilde olmas iin yersiz tketim yasaklanmtr.
Bu nedenle, dnya nimetlerinden yararlanrken snrsz ve sorumsuz bir tketim
anlayyla hareket edemeyiz. Aksine, btn hareketlerimizi ve tketim anlaymz
Kurann nerdii u orta yol ilkesine dayandrmak zorundayz:
Bir de akrabaya, yolcuya hakkn ver. Gereksiz yere de sap savurma. Zira byle sap
savuranlar eytann dostlardr. eytan ise Rabbine kar ok nankrdr. (sr, 17/26-27)
Sevgili Peygamberimiz de israf hakkndaki rnek tutumunu, abdest alrken bile
gerekenden fazla su kullanlmasn mekruh sayarak gstermektedir. Konuyla ilgili
olarak nakledilen bir hadis yledir:
Sad abdest alrken Hz. Peygamber (s.a.s) kageldi. Onun ok su kullanarak
abdest aldn grnce; Bu israf da ne? diye mdahale etti. Sadn, Abdestte israf
olur mu? diye sormas zerine Reslullah (s.a.s) u aklamay yapt: Evet, akmakta
olan bir nehir kenarnda olsanz da. (bn Mce, Tahare, 48)
Bu hadis-i erif, israfn sadece abdest almada fazla su kullanmayla ilgili olmad-
n, sz konusu yasan, kazanlmas iin emek ve zahmet gerektirmeyen, para har-
canmayan bir eya sz konusu olduu zaman bile geerli olduunu ifade etmektedir.
slamn israf ve savurganl bu kadar iddetle yasaklamasnn birok nedeni
vardr. Bunlardan sadece unu dnmek bile bu yasan hikmetini anlatmaya ye-
ter: Dnyada yaamakta olan yaklak 6 milyar civarndaki her bir insann, sadece
bir defaya mahsus olmak zere elence iin bir aa kestiini, bir hayvan ldrd-
n veya bir ekmei pe attn vs. var sayacak olursak elde edeceimiz israfn
matematik hesab korkun boyutlara ulaacaktr. Btn bunlarn nda nehir ke-
narnda abdest alan kiinin suyu dikkatli kullanmasn emreden Hz. Peygamberin
ne kadar anlaml bir mesaj verdii daha iyi anlalmaktadr.
Sonu olarak, insanln ortak mal olan dnyay korumak onun iinde yaa-
yanlarn ortak grevidir. Bu konuda hepimize grevler dmektedir. Daha iyi bir
dnya, daha iyi bir gelecek ve daha gzel bir evre iin hepimiz zerimize den
grevlerin bilincinde olmalyz. Sahip olduumuz eyay, onlar yaratan ve bizlere
ikram eden yce Allahn bir emaneti grerek ll ve bir ibadet anlay ierisinde
kullanmalyz.
222
EHL- BEYT VE YAKINLARIMIZI SEVMEK*

,,

-

_ . -

, .

| . ,

t -|t

.|

| . . . .

_,

.

| t . .

. .,

.

,|

: .

t. . - t ,,

. . -

., _ .

_ ,

| _

|
te bu, Allahn, inanp salih ameller ileyen kullarna mjdeledii eydir.
De ki: Ben buna (yaptm tebli grevine) karlk sizden, akrabalktan
doan sevgiden baka bir cret istemiyorum. Kim gzel bir i yaparsa,
onun iyiliini artrrz. phesiz Allah, ok balayandr, krn karln
verendir. (r, 42/23)
Hz. Peygamberi, Onun hane halkn ve yaknlarmz sevmek, aramzda bir-
birimize kar sevgi ve sayg beslemek imann, mmin ve Mslman olmamzn
gereklerindendir. Yce Allah, mealini okuduumuz bu yette Hz. Peygamberden
risalet grevinde yaknlara sevgiden baka bir ey talep etmemesini istemektedir.
Allah, bir nceki (r, 42/22) yette inanp iyi iler yapanlarn cennetlik olduklarn
haber verirken bu yette inanp iyi iler yapmann karlnn cennetle mjdelen-
mek olduunu beyan etmektedir. Ayrca Hz. Peygamberden risalet gibi nemli ve
ar bir grevin karlnda yaknlara sevgiden baka bir ey istenmediini hatr-
latlmaktadr. Bu yle bir istektir ki bunun faydas ve ecri ncelikle insann kendi
nefsine dnmektedir.
Bu itibarla biz mminlerin inan, ibadet ve sosyal hayatlarnda esas olan, sevgi
ve saygdr. Sevgi ve saygnn olmad yerde ne imanda samimiyet ne de ibadette
baar ve kazan sz konusu olur. Kul, Allaha severek inanmaldr. Zira bize en ya-
kn olan, bizi yaratp bize ahdamarmzdan daha yakn olan Allahtr. Nitekim Kf
Sresi 16. yette yle buyurulmaktadr:
Andolsun, insan biz yarattk ve nefsinin ona verdii vesveseyi de biz biliriz. nk biz
ona ah damarndan daha yaknz.
Bu itibarla yaknlara sevgi beslemekten ama, ncelikle Allah sevmek olmaldr.
* Dr. Bnyamin OKUMU
223
Allah seven, Allahn eli olarak seip gnderdii Peygamberine uymal ve Onu
da sevmelidir (l-i mrn, 3/31). Mmin, Allah ve Peygamberini kendi nefsinden ve
dnyadaki her eyden aziz bilmelidir. Bu itibarla bu yette risalet grevinin ecri, bu
grevin ve ona imann gerei olan sevgi olarak zikredilmitir. nsan, sevmedii bir
eye gnlden boyun eip inanmaz.
Hz. Peygamberi sevmek ayn zamanda Onun ailesini ve yaknlarn da sevmeyi
gerektirir. Genel anlamda Peygamber Efendimizin yakn olmak, onun peygamberli-
ini kabul edip yolundan giden her kimseyi kapsar. Bu itibarla btn Mslmanlar
karde, akraba ve birbirlerinin yaknlardr. Onlar inanlarnn gerei olarak birbir-
lerini severler. Hadis-i erifte buyurulduu gibi Mminler bir binann yap talar
gibidirler; birbirlerine destek olurlar (Buhar, Salt, 88). Demek ki genel anlamda ya-
knlara sevgi Allah, peygamberi ve mminleri kapsamaktadr. Peygamber Efendi-
mizin risalet grevine karlk olarak bizden istedii tek ey sevgidir.
Yaknlara sevgi zel anlamda ise Hz. Peygamberin ehl-i beytine yani hane hal-
kna duyulmas gereken sevgidir. Buna, zellikle, Hz. Peygamberin sevgili kz Hz.
Fatma, damad ve amcasnn olu Hz. Ali ve onlarn yavrular olan sevgili torunlar
Hasan ve Hseyin efendilerimiz dhildir. Tarihte cereyan eden ackl hadiseler Ms-
lmanlarn barnda onulmaz derin yararlar amtr; bu yle bir ac ve kederdir ki
ayn zamanda Mslmanlarn ehl-i beyt sevgisini kat kat artrmtr.
Bu zel ve genel anlamla birlikte Allaha itaat eden her mmin, Vka suresinin
10 ve 11. yetlerinde belirtildii gibi mukarreblerden yani, yaknlardan saylr. Bu
itibarla risalet grevine karlk Peygamberimizin talebi, mminlerin Allah, Pey-
gamberi, Peygamberin ehlini ve Allaha yakn olanlar sevmekten ibarettir. Bu ayn
zamanda sevginin dinimizdeki nemini, yerini ve gcn gstermektedir.
224
EMROLUNDUUN GB DOSDORU OL*

,,

-

_ . -

, .

,

.,

| . .. t .

L.

, . . t. _ .

t .

: , .. .t

yle ise emrolunduun gibi dosdoru ol. Beraberindeki tvbe edenler

de dosdoru olsunlar. Hak ve adalet llerini amayn. phesiz O,
yaptklarnz hakkyla grr. (Hd, 11/112)
Rabbimiz Emrolunduun gibi dosdoru ol buyurarak doruluun ne kadar
nemli olduuna dikkatlerimizi ekmektedir. slam dininin zn oluturan doru-
luk; insann ii ile dnn, z ile sznn bir olmas, syledikleriyle yaptklarnn
(sz ile ilinin) birbirine uymas demektir. Bunun zdd ise yalanclktr. Yalanclk
ise dinimizde yasaklanm, slam ahlak ile badamayan ok irkin bir davrantr.
Hayat boyunca doruluktan ayrlmayan, dmanlarnn bile emin, gvenilir
dedii yce Peygamberimiz, bu ayet nedeniyle dosdoru olamazsam dncesiyle
ihtiyarladn, salarnn aardn belirtmitir. u halde bizim ne kadar daha fazla
dikkatli olmamz gerektiini bir dnelim. Dnelim de kendimize eki dzen
verelim. Acaba biz bu emir karsnda gereken titizlii gsterebiliyor muyuz? ev-
remizdeki insanlara, komularmza, arkadalarmza bizim hakkmzda bu insan
nasldr? Doru, drst ve gvenilir birisi midir? diye sorsalar acaba, bizim hakk-
mzda ne derlerdi? Bu insan doru drst biridir mi derler yoksa yalanc biridir mi
derlerdi? Her iimizde doru olmalyz ki toplum da bizim hakkmzda gzellikle
ahadette bulunsun. Biz doru olmalyz ama bununla beraber yaknlarmza ve ev-
remizdeki insanlara rnek olarak onlarn da doru birer insan olmasn salamalyz.
Nitekim Peygamberimiz kendisi doruluktan ayrlmad gibi kendisinden nasihat
isteyen ashabna da bu konuda tavsiyelerde bulunmutur. Bu konuya k tutan bir
rivayet yledir: Abdullah olu Sfyan (r.a.) yle demitir: Peygamberimize (s.a.s);
Ey Allahn Resl, slamiyet hakknda bana yle bir t ver ki, sizden sonra artk
kimseden bir ey sormaya ihtiyacm kalmasn, dedim. Bunun zerine Peygambe-
rimiz (s.a.s); Allaha inandm, de, sonra da dosdoru ol buyurdu. (Mslim, man, 13)
Hadis-i erifte dikkati eken en nemli nokta; slamiyetin iki ana blmne ia-
ret edilmesidir. Bu blmlerden biri Allaha iman, dieri de doruluk, drstlk-
* Medet COKUN
225
tr. Bu iki ana nokta gerekletirildii takdirde dier yanllklardan da korunmak
mmkn olabilecektir. Aksi takdirde yalan, bundan kurtulmak iin ikinci bir yalan
douracak, bu da kin ve dmanln yaygnlamasna sebep olacaktr. Doruluk
ve drstln olmad bir evde veya toplumda huzurdan ve karlkl gvenden
bahsetmek mmkn mdr? Kimsenin kimseye gvenmedii, herkesin birbirine
pheyle bakt byle bir aile veya toplum, dalmaya ve yklmaya mahkmdur.
Konuyla ilgili olarak Peygamberimiz (s.a.s) kurtuluun reetesini vererek yle bu-
yurmaktadr: Daima doruluu aratrn. Tehlikeyi dorulukta grseniz de doruluktan
ayrlmaynz. Zira kurtulu ancak ondadr. (Kenzl-Ummal, 3/344)
Peygamberlerde bulunmas gerekli sfatlardan birisi hatta birincisi doruluk,
drstlktr. Peygamberimizin slamiyete davet ettiini duyanlar, ilk nce onun
doru, drst olup olmadn sormulardr. Peygamberimizin drst olduunu,
imdiye kadar hi kimseyi aldatmadn ve yalan konumadn renenler u
deerlendirmeyi yapmlardr: nsanlara kar drst olan bir kimse Allaha kar
niin drst olmasn. (Buhar, Bedul-Vahy, 6) Hz. Peygamberin terbiyesinden ge-
mi olan ashab da asla doruluktan ayrlmazlar ayet onlardan biri doruluktan
ayrlacak olursa bu kimse kendini dzeltinceye kadar toplantlarnda yer vermezler
ve onlara iltifat etmezlerdi.
yle bir dnelim; acaba evremizde ka kii konutuumuzda, ticari ilikile-
rimizde ve sz verdiimizde szmz tutacamz konusunda bize tam olarak g-
venmektedir. Yahut biz karmzdaki insanlara bu konularda ne kadar gvenmekte-
yiz? Eer bu gn kimse kimseye gvenmiyor diyorsak ite bunun sebebi Rabbimizin
dosdoru ol emrini hakkyla yerine getirmeyiimizdendir. Yalandan uzak durmak
ve doruluk zere bulunmak, hepimizin en bata gelen din ve ahlaki grevlerimiz-
dendir. Doruluk eref, izzet, ycelik; yalanclk ise zillettir.
Yapmayacamz eyleri sylememizin doru olmayp byk gnah olduunu
(Saff, 61/1-2) belirten Allah (c.c), sosyal ilikilerin salkl bir zeminde devam edebil-
mesi iin doruluk ilkesine vurgu yaparak yle buyurmaktadr:
Ey iman edenler! Allahtan korkun ve doru sz syleyin ki Allah sizin ilerinizi d-
zeltsin ve gnahlarnz balasn. Kim Allaha ve Reslne itaat ederse, muhakkak byk
bir baarya ulamtr. (Ahzb, 33/70-71)
Rabbimiz Allahtr deyip, sonra da dorulukta devam edenlere gelince, onlarn ze-
rine melekler iner ve derler ki: Korkmayn, zlmeyin, size vaat edilen cennetle sevinin.
(Fussilet, 41/30)
Bu ayet-i kerimelerde; sz sylerken ve i yaparken doru ve drst olmamz
emredilmi, byle olduumuz takdirde ilerimizin dzelecei ve gnahlarmzn ba-
lanaca, sonuta da bize vaat edilen cennete ulaacamz belirtilmitir.
Hepimiz hayatmz doruluktan ayrlmadan devam ettirelim, nce aile fertleri-
miz olmak zere dier Mslman kardelerimizin de doru ve drst olmalar iin
din sorumluluklarmz yerine getirmeye gayret gsterelim.
226
EN DEERL VARLIK NSANDIR*

,,

-

_ . -

, .

,

,,

..

_ . -

t . .

; t .

| -

|
Biz, gerekten insan en gzel bir biimde yarattk. (Tn, 95/4)
Kurann ilk inen yetleri gerek muhatap gerekse konusu itibariyle insandan
bahsetmektedir (Alak, 96/1-5). Yani yce Allahn kendine muhatap olarak grd
varlklarn banda, ahsen-i takvm zere yaratt ve eref-i mahlukt (sr, 17/70)
diye nitelendirdii insan gelmektedir. Belki de insan bu zelliinden dolay dalarn
talarn kaldramad emanet ykn zerine alm ve sorumluluk sahibi olmu-
tur (Ahzb, 33/72-73). Allah insan babo (Kyme, 75/36) ve bouna yaratmam
(Mminn, 23/115) sorumluluunun tabii sonucu olarak onu yeryznn halifesi
klmtr (Enm, 6/165; Bakara, 2/30; Sd, 38/26; Arf, 7/69; Neml, 27/62). Kendi elleriyle
yaratt (Sd, 38/75) insan belli bir merhaleden sonra ilhi nefha (Hicr, 15/29; Sd,
38/72) ile de ereendirmitir.
te konumuz olan insan bylesine deerli bir varlktr. Allah tarafndan tabiat-
ta bulunan her ey nemli bir varlk olan insann emrine amde klnm (Lokman,
31/20; Nahl, 16/12) ve onun hizmetine sunulmutur (Hac, 22/36-37, 65; Csiye, 45/12;
brahim, 14/32-33; Lokmn, 31/20). Buna mukabil insan da, btn bu nimetlerin tabi
sonucu olarak ibadet ve itaatini Allaha hasredecek, bylece Onun katnda deer
bularak (Furkn, 25/77) yaratl gayesine uygun davranacaktr (Zriyt, 51/16, 56; Hicr,
15/99).
Tasavvuf erbb tarafndan insan, lem-i asgar (mikro-kozmos), yani lemin
ruhu, sebebi ve illeti olarak grlmektedir. Yine insan, varlk leminin btn unsur-
larna sahip olduu iin lem-i sur (kk lem) diye adlandrlmtr. Nitekim
Hz. Alinin; sanrsn ki sen kk bir varlksn, Hlbuki sende byk bir lem
drlmtr. (. Hakk Bursev, Lbbl-Lbb, stanbul 1328, s.13) sz ile Anadolumuzun
gnl sultanlarndan eyh Galibin (. 1214/1799);
* Do. Dr. mer YILMAZ
227
Hoa bak ztna kim zbde-i lemsin sen
Merdme-i dde-i ekvn olan demsin sen!
szleri buna iaret etmektedir. (Sleyman Uluda, Tasavvuf Terimleri Szl, Marifet Ya-
ynlar, stanbul 1999, s. 270)
O halde nemli bir soruyla kar karya bulunuyoruz. O da bu zelliklere sa-
hip kymetli varlk olan insann tad sz konusu nitelikleri nasl koruyacadr?
phesiz bunun yolu Allahn emir ve yasaklarna riayet etmek, kullarna merhamet
ve adaletle davranmakla mmkndr. Gzel ahlaka sahip olduumuzda, nefsimizi
dizginleyip eytana da uymadmz takdirde balangta var olan bu gzel nitelik-
lerimizin devam etmemesi iin hibir neden yoktur. Byle davranmayp nefse uyar,
Allahn emir ve yasaklarn gzetmez ve eytann da hilelerine malup olacak bir
hayat srersek, bunun akbeti hi de hayr olmayacaktr. Nitekim bunun rneklerini
gnmzde ok sk olarak grmekteyiz. Her tarafta alk, sefalet, gzya, smr
deta hayat iinden klmaz hle sokmaktadr.
Unutmayalm ki hi kimsenin yapt bir eserin bozulmasna ve yok olmasna
gnl raz deildir. te balangta en gzel biimde insan yaratan Allah da kendi
kullarnn bozulmasna raz olmaz. Bu yzden de onu bozacak tehlikeli davranlar
gnderdii kitap ve peygamberler vastasyla insanla bildirmitir.
228
EN GZEL NMETLER
NANANLAR NDR*

,,

-

_ . -

, .

,
_ . .

_,

.

|| _ .

| _ . t .

L|

t . .|

_ .

.,

- _ .

| .,

.| t,

;

..

,|

. , .

| ,

.|t - t , .

.| , -

|
De ki: Allahn, kullar iin yaratt zneti ve temiz rzk kim haram
klm? De ki: Bunlar, dnya hayatnda mminler iindir. Kyamet gnnde
ise yalnz onlara zgdr. te bilen bir topluluk iin yetleri, ayr ayr
aklyoruz. (Arf, 7/32)
Yce Mevlmz, tm temiz, iyi ve gzel olan eyleri kullar iin yarattn ve
bunlardan kullarnn istifade etmesini kendi iradesi dnda haram klabilecek baka
bir merciin olamayacan istifham slubuyla bildirmektedir. Dolaysyla, haram ve
helal klma yetkisi sadece yce Allaha aittir.
Yce Rabbimiz, bu yette dnya hayatnda kullar iin gzellikler, iyi, ho ve te-
miz rzklar nimet olarak bahettiini hatrlatmaktadr. Bu itibarla insana den g-
rev hakiki mlk ve nimet sahibini bilerek Ona iman etmektir. Zira dnya hayat in-
sanolu iin bir imtihan olduundan, hayatn gzel nimetlerinden btn mahlkat
istifade etmektedirler. Bundan dolaydr ki inanmayan bir kimsenin dnya hayatn-
da mminden daha byk bir paya ve nimete kavumu olmas mmkndr. Fakat
iyi ve gzel eylerin iman temeline gre datlaca ahirette ise, btn bu gzel ve
temiz eyler sadece mminlerin istifadesine sunulacaktr. Dier tarafta, Allaha kar
isyan tavrn benimsemi olan inansz kimseler, bu dnyada Onun nimetleriyle
yaamalarna ramen, ahirette bu ikramlardan hibir ey alamayacaklardr.
* Dr. Y. Seracettin BAYTAR
229
Yce yaratcmz, bahettii saysz nimetler mukabilinde bizlerden kr iste-
mektedir. Nimetlere kretmek, hem nimetlerin srekli olmasn salar, hem de
yce Rabbimizin honutluunu kazanmamza vesile olur (brhm, 14/7). Dnya ha-
yatnda bizlere bahedilmi pek ok gzel nimet ierisinde en gzel olan, phesiz
ki; yce Allah tanma ve Ona inanma nimetidir. Dier bir ifadeyle, mmin olma
ereni yakalam olmak, nimetlerin en gzeli ve en stndr. nk bizler ancak
imanl olduumuzda dnya ve ahiret mutluluunu elde edebiliriz. Yce Mevlmzn
emirlerini yerine getirmek ve yasaklarndan kanmak, mazhar olduumuz nimetle-
re kar yapacamz en gzel krdr. Bu itibarla sevgili Peygamberimiz (s.a.s)in
ibadete olan dknlne taaccp eden sahabeye kreden bir kul olmayaym m?
diye cevap verirdi (Buhr, Teheccd, 6). Zira Cenab- Hak, Onu peygamber semek-
le byk bir nimette bulunmutur. O da nimete krn ok fazla ibadet ederek
yerine getirmeye alrd.
Bu bakmdan sahip olduumuz nimetlerin karlnda kr ve ibadette de-
vaml olmak gerekir. Allahn bize bahettii nimetler karsnda azp marmamak
gerekir. Nimetlere nankrlkle mukabelede bulunmak, nimetlerin elden kmasna
ve yce Allahn gazabna uramaya sebep olur. En byk nankrlk, saysz g-
zel nimet ierisinde bulunup da bu nimetlerin sahibini tanmamak ve Ona kulluk
yapmaktan imtina etmektir. Bu yzdendir ki, kutsal kitabmz Kuran- Kerimde
inanszlkla nankrlk ayn kelimelerle ifade edilmitir (brhm, 14/28; Nahl, 16/55).
Bizleri yaratan yce Rabbimiz, ihtiyalarmz meru erevede karlayabilecei-
miz helal ve temiz nimetleri de yaratmtr. Bunlardan istifade ederken ll olma-
l, bakalarnn da bu nimetlerden yararlanma haklarna saygl olmal ve en nemlisi
yce yaratcmza kretmeyi unutmamalyz. Bilmeliyiz ki, nankrlkle mukabele
gren nimetler geri gelmemek zere elden kar ve sonunda yce yaratcnn gaza-
bna uramak kanlmaz olur.
230
ELER ARASINDA SEVG*

,,

-

_ . -

, .

. -

. ,

:. ,,

_ . - t , ,

: ..| t-

:

.

. .

_ . ,

| -

.t,

_ .

..,

.| t,

;

,|

_
Kendileri ile huzur bulasnz diye sizin iin trnzden eler yaratmas
ve aranzda bir sevgi ve merhamet var etmesi de Onun (varlnn ve
kudretinin) delillerindendir. phesiz bunda dnen bir toplum iin
elbette ibretler vardr. (Rm, 30/21)
Toplumu oluturan temel yap ailedir. Aile; kiinin huzur bulduu bir ortam,
neslin devam iin bir vesile, kiiyi eitli ktlklerden koruyan bir aratr.
Ailenin huzur ve mutluluu, toplumun huzur ve mutluluu demektir. Aile mut-
luluunun salanmas, elerin ve dier aile fertlerinin birbirlerine sevgi, sayg ve
hogr erevesinde davranmalar ile mmkndr. Acsyla, tatlsyla bir mr
boyu beraber hayat srecek elerin dostlua, karlkl sevgi ve saygya herkesten
daha ok ihtiyalar olduu aktr. Nitekim okuduumuz ayet-i kerimede de be-
lirtilen Kendileri ile huzur bulasnz diye sizin iin eler yarattk... eklindeki ifade,
elerin yaratl amacn aklamakta, dolaysyla insann eini kendisiyle huzur ve
mutluluk bulaca varlk olarak grmesini telkin etmektedir. u halde aile hayatnda
mutluluun n art elerin byle bir bak asna sahip olmalardr.
Yakn zamana kadar birbirlerini tanmayan iki ayr cinsin ok gl balarla bir-
birine balanmas, temelinde iffet anlay bulunan, karlkl gven ve sevgi duy-
gularyla gelitirilen bir aile kurumunun bina edilmesi, yce Allahn insanla en
byk ltuarndandr. yette ifade buyurulduu zere iyi dnen kimseler iin
bundan karlacak nemli dersler vardr.
Kinatn temeli sevgi zerine kuruludur. Sevgi, aile mutluluunu besleyen ana
kaynaktr. Bu kaynan tkanmas durumunda aile saadeti de tehlikeye girer. Nite-
* Dr. mer MENEKE
231
kim Rabbimiz de evlilik hayatnn gerekli artlarndan olan sevgiyi, kalplerin kay-
namasna vesile klmaktadr. Zira Kuranda belirtildii gibi kalplerin kaynamas
ancak Allahn dilemesiyle olur. Elerin davranlar kalplerin kaynamas iin bir
vasta olmaldr. Bunu baarabilen eler, ruh ve beden sal asndan da ansl-
drlar. Srekli didime iinde olan eler ise bu n art yerine getirmediklerinden
aralarndaki muhabbet azalmaya, kalp birliktelii kaybolmaya balar, boanarak aile
hayatn ykmasalar dahi psikolojik skntlara maruz kalp salklarn kaybedebilir-
ler. Bu nedenle eler birbirlerine verdikleri deer, sevgi ve saygyla mutluluk aacn
dikmeli, ocuklar da bu mutluluun meyveleri olmaldr. Mutlu olmayan eler, mut-
lu ocuklar yetitiremezler.
Aileyi oluturanlar, iki farkl ailede hayat yaam iki farkl kiilik iken, aile olu-
turmann gerei olarak bir teknede yorulmulardr. Elerin uyumlu olmalar, her
konuda ayn kirde olmalar sonucunu dourmad gibi, her konuda ayn kirde
olmak da uyumlu bir hayatn tek sebebi deildir. Evlilikte de uyum art olan bir
ortak gr, dn, zevk ve deerlendirme alan vardr. Genel kabul gren konu-
lar dnda yoruma, tercihe ait konularda farkl grler hayata renk katar, deiiklik
ve zenginlik getirir. Eler arasnda tartma olabilir. Tartmann amac stn kmak
deil, en doru ve en makul olan gerekletirmektir. Eler arasnda bask deil ikna,
atma deil uzlama, nefret deil sevgi, saldr deil iletiim olmaldr.
Evlilik sevgiye alan en geni ve en ar kapdr. Sevgi, birbirini seven insanlarn
eksik ve kusurlarn hissetmemesidir. Bu itibarla eler birbirine hem dost, hem ar-
kada, hem de srda olmaldr. Seven insanlar birbirlerine seni seviyorum demekten
ekinmemeli, sevgide cmert, nefrette cimri olmaldr. Sevgi ve sayg ile kurulan bu
kutsal ocan ttmesi iin her trl fedakrlktan kanmamal, birbirlerinin eksik
ve kusurlarn deil iyi ve gzel yanlarn n plana karmal, hayat hrmet ve efkat
ekseninde paylamaldr.
Unutmayalm ki, sevgi ve anlay eksikliinden geimsizlik, geimsizlikten ise
kt muamele ve iddet doabilmektedir. zellikle evliliklerini salam temeller
zerine kuramam veya evliliin devamll iin n artlar yerine getirememi e-
ler arasndaki geimsizlik, boanmalara yol amakta, ocuklar zerinde de onarl-
maz vasfta men tesirler meydana getirmektedir.
232
FAZ NSANLARI MUTSUZ EDER*

,,

-

_ . -

, .

- |

.. ,

| .

. .t . . tt . .

t.

; . .

_,

.

| t ,

t,
Ey iman edenler! Kat kat arttrlm olarak faiz yemeyin. Allaha kar
gelmekten saknn ki kurtulua eresiniz. (l-i mrn, 3/130)
Faiz dinimizce yasaklanm olan byk gnahlardandr. Onun az da ou da
haram klnmtr. yet-i kerimede kat kat yenilmesinin yasaklanm olmasndan,
kat kat olmayann yenilebilecei anlalmamaldr. nk bir baka yet-i kerime-
de; Faiz yiyenler, ancak eytann arpt kimsenin kalkt gibi kalkarlar. Bu, onlarn,
Alveri de faiz gibidir demelerinden dolaydr. Oysa Allah alverii helal, faizi haram
klmtr. Bundan byle kime Rabbinden bir t gelir de (o te uyarak) faizden vazge-
erse, artk nceden ald onun olur. Durumu da Allaha kalmtr. (Allah onu affeder.)
Kim tekrar (faize) dnerse, ite onlar cehennemliklerdir. Orada ebed kalacaklardr (Ba-
kara, 2/275) buyurularak miktar ne olursa olsun faiz mutlak olarak yasaklanmtr.
ncelikle unu ifade edelim ki, bu yet-i kerimede slam ncesi Araplar arasnda
var olan bir uygulamaya iaret edilmektedir. yle ki, mrikler, vadesinde dene-
meyen borca yksek faizler tahakkuk ettirerek vadeyi uzatrlar, bylece alnan bor
ksa zamanda kat kat artard.
Trkemizde tefecilik deyimiyle de ifade edilen kat kat faiz yeme yasann,
Mslmanlarn Uhud Savandaki yenilgilerinden bahseden ayetlerden sonra zik-
redilmesi dndrcdr ve bunun bir hikmeti olmaldr. Balangta galip du-
rumda olan Mslmanlarn Uhudda yenilgiye uramalarnn en nemli sebebi, bir
ksm Mslmanlarn henz zafer kesinlemeden ganimet toplamaya balamalardr.
Dolaysyla, mala olan dknlkleri, kazanmak zere olduklar zaferi yenilgiye e-
virmitir.
Kukusuz, mal Allahndr. Bize emanet olarak verilmitir. Bu sebeple mal ka-
zanrken de harcarken de Allahn rzasna uygun davranmamz gerekir. Esasen k-
* Dr. Mehmet CANBULAT
233
yamet gnnde hesaba ekileceimiz eylerden biri de mal nereden kazandmz
ve nereye harcadmz hususudur. Mslman olarak bizlerin hak edilmemi bir
kazan olan faizden uzak durmamz gerekir. Baz gnahlar vardr, zarar yalnzca o
gnah ileyene olur. Faiz ise, byle deildir.
Faizin sosyal ve ekonomik hayatta sebep olduu pek ok zarar ve olumsuz so-
nular vardr. Her eyden nce faiz, karl olmayan bir kazantr. nsanlarn mal-
lar canlar gibi dokunulmaz olduundan bir bakasnn malnn karlksz olarak
alnmas zulmdr. Yatrmlarn dengeli ve faydal dalmn olumsuz etkileyen faiz
enasyonu krklemekte, yatlarn artmasna sebep olmaktadr. Dolaysyla, fai-
zin yaygn olduu toplumlarda zenginler daha zengin, fakirler de daha fakir hle
gelmektedir. Dier bir ifadeyle faiz gelir dalmnda yol at hakszlk sebebiyle
fert ve toplum olarak zayarn gl ve zengin olanlar tarafndan smrlmesi-
ne, insanlarn iasa srklenmesine ve sonu olarak da ocaklarn snmesine sebep
olmaktadr. Yoksulu daha da yoksullatrarak insanlarn var olu temellerini ykan
faiz, karlkl yardm, dayanma, sevgi, merhamet ve efkat gibi insani hasletleri
yok ederek, bencil insanlarn treyebilecei bir zemin hazrlamaktadr. Faizcilie
mptela olan insanlar, kazanmay tek hedef hline getirerek mrlerini bu yolda t-
ketmektedirler. Bu gidi yle bir hl almaktadr ki, sonuta smrnn had safhaya
ulamasyla, hem lke iinde hem de lkeler arasnda i ve d bar da tehlikeye
debilmektedir.
Kardein kardee el uzatmas, yardmda bulunmas, derdiyle dertlenmesi kar-
deliin gereidir. Mslman olarak yalnzca, faiz ve tefecilikten kanmakla din
ve insani grev ve sorumluluumuzu yerine getirmi olamayz. Karz- hasen mes-
sesesini ileterek faizci ve tefecilerin eline dm olanlar iinde bulunduklar zor
durumdan kurtarmak da bir o kadar grevdir bizim iin.
234
FARKLILIKLAR RABBMZN
VARLIININ DELLDR*

,,

-

_ . -

, .

,
_, .|t .

|| t,

;

,|

:.

: . .

.

. -

; .

.|

| - .t,

_ .
Gklerin ve yerin yaratlmas, dillerinizin ve renklerinizin farkl olmas da
onun (varlnn ve kudretinin) delillerindendir. phesiz bunda bilenler
iin elbette ibretler vardr. (Rm, 30/22)
Yukardaki yet, farkl etnik kkene veya inanca mensup insanlarn bir arada
bar iinde yaamalarna temel tekil edecek ayetlerden biridir. nsanlk artk kre-
selleen ve iletiim teknolojisinin getirileri ile adeta evrensel ky konumuna gelen
dnyada birbirlerinin hak ve hukuklarna riayet ederek bir arada bar, karlkl
sayg ve hogr iinde yaamalarnn gereine inanmak durumundadr. Etnik, si-
yasal ve din farkllklar, dmanlk ve huzursuzluk sebebi deil insanlk leminin
kltrel zenginlii olarak alglanmaldr. Bu alglama biimi, insanlk iin bir lksten
te zarurettir. slam dini asndan bakldnda, yce Kitabmzn ilgili mesajlar ve
Rahmet elisinin (s.a.s) rnek uygulamalarnn, farkllklarla birlikte bar iinde
yaamann temellendirilmesinde ana zemini tekil ettii grlr.
Kuran- Kerimde Onun (Allahn) yetlerinden biri de gklerin ve yerin yaratl-
mas, dillerinizin ve renklerinizin deiik olmasdr. phesiz bunda bilenler iin ibretler
vardr. buyurularak, bir taraftan, insanlar arasnda sz konusu olan kltrel, sosyal
ve etnik farkllklarn ftr/ilahi olduuna iaret edilirken dier taraftan da bu farkl-
lklarn, Allahn yceliini gsteren deliller olduuna dikkat ekilmektedir. Ayrca,
Biz her biriniz iin bir yol ve bir yntem kldk; eer Allah dileseydi sizi bir tek mmet
yapard (Mide, 5/48) yeti de bu farklln yaratl kanununun gerei olduuna
iaret etmektedir.
* Dr. Yaar YT
235
nsanlar, bir erkek ve diiden yaratan yce Allah, onlar farkl ubelere ayrm
ve iradesi dorultusunda gerekleen bu farklln hikmetini de insan ilikiler b-
tn olarak alm yaplabilecek teruf terimi ile aklamtr (Hucurt, 49/13). Ayn
yetin devamnda stnln ltnn takva olarak belirtilmesi (Hucurt, 49/13),
biyolojik ya da etnik eksenli farkllklarn Allah katnda bir deerinin bulunmad-
na iaret etmektedir. Sorumluluk bilinci, Allahn koymu olduu ilkelere uymada
gsterilen hassasiyet olarak alm yaplabilecek takva; insann eylem ve sylemle-
rine, tutum ve davranlarna yn veren nemli bir unsurdur.
Gerek u ki dnyamz, rengrenk ieklerle ssl bir bahe misali farkl din,
inan ve kltrlere mensup kii veya toplumlar barndrmaktadr. Dnya zerin-
deki bu farkllklarn yok edilmesi mmkn olamayacana gre, bar, huzur ve
insanca bir yaam iin ayn ortam paylaan farkllklarn birbirlerine sayg gster-
mesi, birbirlerinin farkllklarna tahamml etmesi zorunludur. Bu nedenle amz
insan, birey ve toplum olarak, karlkl sayg ve hogr erevesinde bir arada
atmadan, bar iinde yaamann gereine inanmal ve bir ekilde bunun yolunu
bulma gayreti iinde olmaldr. uras da bir gerek ki, bu inan, insanlk iin lks-
ten te bir zorunluluktur.
nsanlk, artk tarihin derinliklerinde kalmas gereken etnik, siyasal ve din ek-
senli atma kltrlerine iltifat etmemelidir. Zira bu tr atmalar, gemite oldu-
u gibi gnmzde de insanla hibir fayda salamamaktadr. Bu tr atmala-
rn galibi, dmanlktr, kandr, gzyadr, iddettir, terrdr. Tarihsel tecrbe ve
birikimler gstermektedir ki, hibir atma blgesel dzeyde kalmamaktadr. So-
rumluluunun bilincinde olan insanlar, iddet ve vahetin kurbannn kimliine ve
gerekletii corafyaya bakmakszn, hemen erdemin, barn, hogrnn malup
olduunu aresizlik iinde iliklerine kadar hissetmektedir. Hemen her gn yazl ve
grsel basnda, yakn ve uzak evremizde grdmz ve yzlerce insann kannn
akt, masum yavrularn vahete kurban olduu sahneleri, vicdan sahibi her in-
san znt ve endieyle izlemektedir. Mahede edilen bu tablolardan sonra, ister
istemez merhamet ve hogr, sayg ve sevgi, akl ve vicdan, acaba insanln ilgi
alanndan kyor mu? sorusu ska beyinlerimizde yank bulmaktadr.
Sonu olarak farkllklar, Rabbimizin varlnn bir delilidir. Bu gerei deitir-
meye hi kimsenin gc yetmez. Bu itibarla zelde Mslmanlar genelde de insan-
lk inan, dnce veya baz etnik mlahazalarla paralanmamaldr. Hangi inan ve
dnceye mensup olursa olsun insanlk, tarihsel tecrbe ve birikimlerden de isti-
fade ederek teki olarak nitelendirilen birey ve toplumlarla bar, sayg ve hogr
iinde yaamann zaruretine inanmal ve bu uurda gayret sarf etmelidir.
236
FAYDA VE ZARAR VERME*

,,

-

_ . -

, .

,
. .

. ,

, | .

; _ .

. -.

| . . _ .

. -

. _ . _ .

,

-, _

| _ .

De ki: phesiz ben, size ne zarar verebilir ne de fayda salayabilirim.

De ki: Gerekten beni Allaha kar hi kimse asla koruyamaz ve yine asla
Ondan baka snacak kimse de bulamam. (Cin, 72/21-22)
Cenab- Hakkn ed-Darru ven-Nau (zarar ve fayda veren) anlamna gelen bu
iki ismi gnl derinliklerimize kaznmaldr. Nitekim imann alt artn sayarken
hayr ve errin Allah Teldan olduuna inanmann farz olduunu renir ve -
retiriz. Allah dilemeden hibir kimse bir dierine fayda veya zarar veremez. Allah
Tel yle buyurmutur:
De ki: Allah brakp da sizin iin fayda ve zarara gc yetmeyen eylere mi tapyor-
sunuz? Hakkyla iiten ve bilen yalnz Allahtr. (Maide, 5/76)
De ki: Ben, Allahn dilediinden baka kendime herhangi bir fayda veya zarar vere-
cek gce sahip deilim. Eer ben gayb bilseydim elbette daha ok hayr yapmak isterdim
ve bana hibir fenalk dokunmazd. Ben sadece inanan bir kavim iin bir uyarc ve mj-
deleyiciyim. (Arf, 7/188)
Kinatta olan her ey sebepler zinciri iinde meydana gelse de Allah Telnn
izni ve dilemesiyle olmaktadr. Onun izni olmadan bir yaprak dahi demez. Allah
Tel yle buyurmutur:
Gaybn anahtarlar yalnzca Onun katndadr. Onlar ancak O bilir. Karada ve de-
nizde olan da bilir. Hibir yaprak dmez ki onu bilmesin. Yerin karanlklarnda da hibir
tane, hibir ya, hibir kuru ey yoktur ki apak bir kitapta (Allahn bilgisi dhilinde,
Levh-i Mahfuzda) olmasn. (Enm, 6/59)
* Tahir TURAL
237
Yce Allah, btn tabii olaylar gibi, dnya ve ahiret mutluluunu da birtakm
sebep ve artlara balamtr. Sebebini yerine getirmeden bir iin kendiliinden ol-
masn istemek, ilahi kanunlara aykrdr. Yce Allah (c.c)tan bir ey istemenin yolu,
o eyin sebeplerine bavurmaktr. Mesela ocuk edinmenin yolu evlenmek, kazan
salamann yolu almak olduu gibi, cenneti istemenin yolu da dinin emirlerine
uymaktr. Bunlarn hepsi Allahn takdiridir. Biz, nce istediimiz eylerin sebepleri-
ni yerine getirmek durumdayz, zerimize deni yaptktan sonra, gerisini ister ha-
yr ister er olsun Allahn takdirine brakrz. Takdire rza gsteririz. zerine deni
yapmadan; Allah ne takdir ettiyse o olur demek tevekkl deildir. Veren ve alan,
zarar ve fayda veren, alaltan ve ycelten Allah Teldr. Her kim veren ve alann,
zarar ve fayda verenin, ykselten ve alaltann Allahtan bakas olduuna inanrsa,
Allahn Rubbiyetine irk komu olur. Reslullah (s.a.s)n bn Abbasa syledii
u sz bunu aka belirtmektedir:
Bilesin ki mmetin tamam sana bir yarar vermek iin bir araya gelecek olsalar,
Allahn yazdndan baka bir yarar veremezler; yine sana bir zarar vermek iin bir
araya gelecek olsalar, Allahn yazdndan baka bir zarar veremezler. Artk kalemler
kalkm ve sayfalar kurumutur (Ahmed b. Hanbel, l/303,307).
Ayrca mezarlardan, trbelerden yardm ummak da irktir ve byk gnahlar-
dandr. Buralarda yatan zatlar, beer st niteliklere sahip varlklar gibi grmek,
bu zatlarn dualar kabul ettii veya kendilerinin aracl olmadan dualarn makbul
olmayaca, ya da insanlarn geleceklerine yn verdikleri, fayda ve zarar verdikleri
gibi ilah-rabban kudretlerinin olduuna inanmak da ayn ekilde irktir. Bu gibi
inanlarla bir ksm ihtiya ve dilekleri onlara arz etmek, trbe ve evresine ul-
aput balamak, mum yakmak, onlar adna adakta bulunmak, huzurlarnda kurban
kesmek vb. hususlar, tevhid dini olan slamn ana prensipleriyle kesinlikle ba-
damayan bidat ve hurafeler cmlesinden olup insan irke gtrebilecek olduka
tehlikeli dnce ve davranlardr.
238
FAYDA VERYORSA T VER*

,,

-

_ . -

, .

.| , .

..

O hlde, eer t fayda verirse, t ver. (Al, 87/9)

Peygamberlerin biz insanlara gnderilmelerindeki gaye, yce Allahn mesajn
iletmek insanlara t ve nasihat vermektir. Gzelliklerin yaygnlatrlmasndaki
en etkin yollardan biri t vermektir. t vermekten maksat, insanlara faydal
olmak ise nasihat gzel bir slup ile olmaldr. Aksi takdirde insanlara faydal olalm
derken gnl krgnlna sebebiyet verebiliriz.
Yukarda zikrettiimiz yet-i kerimede yce Allahn ncelikle Peygamberimiz
(s.a.s)e hitabn yle aklayabiliriz: Ey Peygamberim! Allahn ilah vahiy yoluy-
la sana bildirdii emir ve yasaklar insanlara bildirerek hatrlat, Kurann ierdii
hkmleri ve bilgileri insanlara ulatrp reterek vaaz ve nasihat et, Kuran ile
t ver ve onlar hayr yoluna ilet, dinin hkmlerini gster. Bunu yaparken in-
sanlarn iinde bulunduu durum ve hlleri de gzet ki maksat hsl olsun, t ve
nasihatin fayda versin. Bununla birlikte yaplacak hatrlatma, verilecek t sadece
fayda grecekleri deil, Peygamberimizin asl grevi gerei herkese yneliktir. Zira
t ve nasihatte her halkarda, herkese olmasa bile, mutlaka fayda vardr. Tabii
ki, herkesten bu t ve hatrlatmann gereini yerine getirmesi beklenemez. Zira
Allahn insana bahettii zgr iradeye gre, herkes kendi tercihini kendisi yapa-
caktr. tten faydalanmak isteyen yararlanacaktr. Peygamberimizin gnderilen
mesaj zorla benimsetme gibi bir sorumluluu yoktur. Nitekim Eer Rabbin dilesey-
di, yeryznde bulunanlarn hepsi elbette iman ederlerdi. Byle iken sen mi mmin olsun
diye, insanlar zorlayacaksn? (Yunus, 10/99) ayetinde belirtildii gibi Peygamberimi-
zin grevi insanlar zorla ikna etmek deil, sadece en gzel ekilde tebli etmektir.
Nitekim Peygambere den apak tebliden baka bir ey deildir (Ankebt, 29/18) yeti
de bu hususu aklamaktadr.
Hz. Peygamber tebli grevini ve ykmlln yerine getirerek vazifesini
hakkyla yapmtr. Ondan sonra insanlar kendi hlleri ile ba baadr. Bu konudaki
* Dr. Sabri TRKMEN
239
tutumlar ve akbetleri farkl olabilir. Yce Allah, insanlarn bu de kar tutumla-
rn gz nnde bulundurarak diledii ekilde onlar cezalandrr veya dllendirir.
Hz. Peygamberin tebliine kulak verip bu tten nasiplenen ve dn kendile-
rine fayda verdii insanlar olduu gibi bu de kulak tkayp bundan nasiplene-
meyen insanlar da vardr. Hz. Peygamberin tebliinden faydalanp t alabilenler,
kalbinde Allah korkusu olup ona varacan bilenlerdir. Bu konuda phe iinde
olanlar da tten nasiplenebilirler. Ancak kfr ve inadnda srarc olup, inkrda
ve nankrlkte direnenler tten nasiplenemezler, dn onlara faydas olmaz.
Demek ki insann tten faydalanabilmesi iin iman ederek kalbini ve zihnini ilah
mesajn muradn anlamaya ve uygulamaya ak ve hazr hle getirmesi gerekir. Aksi
takdirde Allah ve reslnn mesajnn onlara bir faydas olmaz.
Nitekim sz konusu yeti, yetin ncesinde ve sonrasnda zikredilen yetlerle
birlikte dnecek olursak, yce Allahn Peygamberimize emri ve tavsiyesi u an-
lama gelmektedir: Peygamberim! Sen tebli et, ama dinimi insanlara duyurma ko-
nusunda sakn kendi kendine zorluk karma. Sorumlu olmadn eylerle kendini
sorumlu tutarak zora sokma. Sen lleri diriltecek deilsin. Senin sarlara duyur-
ma, krlere gsterme gibi bir sorumluluun da yoktur. Biz senin iini kolaylatrdk.
Sen, sana kulak verip dinleyenlere anlatmaya devam et. Kalbinde Allah korkusu
olanlar mutlaka tten faydalanr. Ama uyar karsnda duyarsz kalan kt kim-
seler konusunda kendine bir sorumluluk kararak kendini zme, iini arlatrma.
Sen ne kadar aba sarf etsen de o gibi kimseler tten kanrlar. Sergiledikleri tavr
sebebiyle nasiplenemezler.
Sonu olarak diyebiliriz ki insan yaps itibaryla hangi durumda olursa olsun
t ve nasihate muhtatr. Bu itibarla peygamberlerin getirdii mesaja kulak ver-
meyen, inkr eden ou insann, inkrlarnn dillerinden ibaret olduunu dn-
dmzde insanlarn ekseriyetinin nasihatten etkilendikleri sonucuna varabiliriz.
Bu da nasihatin kanlmaz olduu gereini ortaya koymaktadr. O hlde nasihatte
devamllk ilkesi esas olmakla birlikte, bu nasihat gzel bir slupla, bireyi bktr-
madan, rencide etmeden olmaldr. Nasihatten nce bireyin maddi ve manevi ihti-
yalarn ve iinde bulunduu durumu da gz nne alarak kendimizi onun yerine
koymak suretiyle kendi davranlarmz da sorgulamalyz. Sylediimiz eylerin
ve tavsiyelerimizin kendi benliimizde karlnn olup olmadn dnmemiz
gerekir. Bazen bir szden ok gzel bir davran t olarak daha etkin bir tesir
brakabilir. Unutmamak gerekir ki insanlar ne kadar bozulursa bozulsun kalpler
ne kadar katlarsa katlasn, engeller ne kadar artarsa artsn, hibir nesil tten
faydalanma ve yararlanma yeteneini tamamen yitirmez.
240
FEDAKRLIK RABBMZN
VGSN CELBEDER*

,,

-

_ . -

, .

,
, .

. . _

-,

; ,

, ,

-t . _ .

-, ,

, | .

_ .

t .,

;

.|

.. _,

.

..

_ .

, _ .

.t . - ,

| ,

,

.

. .

| .

. , .

. .

-t -

- |

. .

| , .
Onlardan (muhacirlerden) nce o yurda (Medineye) yerlemi ve
iman da gnllerine yerletirmi olanlar, hicret edenleri severler. Onlara
verilenlerden dolay ilerinde bir rahatszlk duymazlar. Kendileri son
derece ihtiya iinde bulunsalar bile onlar kendilerine tercih ederler. Kim
nefsinin cimriliinden, hrsndan korunursa, ite onlar kurtulua erenlerin ta
kendileridir. (Har, 59/9)
yetin ana temasn fedakrlk tekil etmektedir. nsan, yaratl ve ihtiyalar ge-
rei toplum hlinde yaamaya mecburdur. nk o, ihtiyalarn tek bana karlama
imknna sahip deildir. nanc, sosyal ve kltrel yaps her ne olursa olsun, toplum
hlinde yaamann insana ykledii birtakm sorumluluklar vardr. Her sorumluluk,
dolayl ya da dolaysz bir ekilde yine fertlere hak olarak dner. Sorumluluklarmzn
yerine getirilmesi elbette beraberinde belirli fedakrlklar gerektirmektedir.
Hemen her insann hayatnda fedakrlk yapmak durumunda hatta zorunda
kald anlar olabilir. Annenin yavrusuna, babann ailesine, lke evlatlarnn lke-
lerine kar fedakrlklar bunlardan sadece birkadr. Fedakrlk, insann yapt
anda huzur duyduu bir olgudur. Bir annenin uykusunun en tatl yerinde uyanarak
yavrusunu emzirmesi, yavrusunun huzuru iin bir fedakrlktr. Yavrunun haf bir
tebessm veya glc, bu fedakrln belki de arzulanan bedellerinden en gze-
lidir. efkat, merhamet duygularyla dolu bu meakkatli fedakrlk rneinin sadece
* Dr. Yaar YT
241
insana zg olmay hemen btn canl trlerinde gzlemlenmesi, ilah iradenin
rahmetinin ksmen yansmas olarak deerlendirilebilir. yle ya insan akl, tecrbesi
ve duygularyla yavrusuna byle davranyor, ya akl, duygular tartlan dier canl-
larn, bu davran biimi hangi kaynaktan besleniyor? Tabii ki yce Mevla, yaratt
her varla bir ekilde sahip kmakta, birilerini onun korunmasnda arac klmak-
tadr. nsan, yapm olduu fedakrlkla bir taraftan bir ann, bir imknn belki
huzurunu kaybetse de onun getirdii haz insan baka dnyalara gtrr. Hele hele
bu fedakrlk dini anlayta kaynan buluyorsa, durum daha da farkl bir mahiyet
kazanmakta ve sahibine ayr bir haz vermektedir. Sevgide, ilimde, mal ve mlkte
fedakrlk, uykudan fedakrlk
Evet, bunlarn hepsi ilk etapta insan nefsine zor gelen hller ve davran bi-
imleri olarak deerlendirilebilir. Annenin hamilelii, yabana atlamayacak lde
fedakrlkta bulunmay beraberinde getirmektedir. Bu zorlu sre, doumla zirveye
ulamaktadr. ocuun kucaa alnmasyla, onun o cilveli baklaryla, ile ykl
fedakrlk, merhamete, sevgiye, huzura dnmektedir. Aslnda her ynyle hayat,
fedakrlk zerine kurulmu gibidir. Fedakrlk, fedakrla bal Arnn bal yap-
masndan tutun da bir insann kutsal deerleri, vatan, bayra iin gerektiinde seve
seve lm dahi gze almas, kelimelerle anlatlamayacak derecede bir fedakrln
sonucu deil midir? lim adam olmak belli bir fedakrln sonucu deil midir? Bu
balamda cennet, Allah rzas gibi bir mmin iin nem arz eden ve hayat boyunca
amalanan ideallere erime fedakrl gerektirmez mi?
slam dininde, fedakrla byk nem verilmitir. Hz. Peygamber ve ona tabi
olanlarn hayatlar gpta ile karlanacak trden fedakrlk rnekleri ile doludur.
Hicret sonras Ensar ve Muhacir arasndaki tarihe destan fedakrlk rnei, ayet-
lere de konu olmutur (Har, 59/9). Yine ecdadmzn gerek vatanmz gerekse kut-
sal beldeleri koruma urunda sergilemi olduu gayretler kelimelere smayacak
fedakrlk rnekleridir.
Fedakrlk, bakalar iin zveride bulunmadr. Kimi insann malna, kimi insa-
nn ilmine, bilgisine, kimi insann aklna toplumun bireyleri muhtatr. Bu ynyle
toplum, btn uzuvlar ile bir bedene benzer. Uzuvlar nasl bir bir fonksiyonunu
tamamlyorsa, toplum da zengini, fakiri, limi ve cahili ile birbirini tamamlamakta-
dr. Nitekim Rahmet Peygamberi Hz. Muhammed; Birbirlerini sevmekte, birbirlerine
acmakta ve birbirlerine efkat hususunda mminler adeta tek bir vcut (beden) gibidirler.
Ondan bir uzuv ikyet ederse, uykusuzluk ve atele vcudun dier uzuvlar da ona iti-
rak ederler. (Mslim, Birr, 67), Mminin mmine gre konumu, paralar (blmleri)
birbirini destekleyen bir tek bina gibidir. (Buhar, Salat, 88) szleriyle bu btnle ve
bu btnln gereine vurgu yapmtr.
242
Sonu olarak belirtmek gerekirse bir zveri rnei olan fedakrl hepimizin
hedeemesi gerekir. zlerek ifade edelim ki, nice insann yavrusu, anne-babas,
yaknlar, komular, kutsal deerleri iin fedakrlk gstermesi sz konusu oldu-
unda bundan uzak durduunu gzlemlemekteyiz. Unutulmamaldr ki bugn sa-
hip olduumuz hemen her deerin temelinde birilerinin fedakrl yatmaktadr.
Din deerlerimizden vatanmza, bayramza, zgrlmze, malmza, mlk-
mze kadar sahip olduumuz deerler btn, birilerinin canndan, hayatndan,
genliinden, uykusundan, rahatndan, fedakrlk ve feragat etmesi ile hayat bul-
mutur. Hayat acs ve tatlsyla bir imtihandr, mcadeledir. Acmz, hsranmz,
mitsizliimizi birilerinin fedakrl ile haetir, yenebiliriz. Sevgimizi birileriyle
paylamakla ona ayr bir gzellik katarz.
243
FRAVUNUN AKBET*

,,

-

_ . -

, .

,
_, .

- . t.

.t

:. .t

t ..t,

. _ . . , .

. ., _ . t . . .,

,.
Sonra bunlarn ardndan Firavun ile ileri gelenlerine de Musa ve Hrnu
mucizelerimizle gnderdik. Ama byklk tasladlar ve sulu bir toplum
oldular. (Ynus, 10/75)
Firavun, khinlerinden ald bilgilere dayanarak bir peygamber geleceini ve
saltanatnn onun tarafndan tehdit edileceini renince, yeni doan erkek ocuk-
larn ldrlmesini emrediyor, kzlar ise sa brakyordu (Kasas, 28/4). Bu durum
uzun yllar devam etti. Gelecek korkusundan binlerce bebek ldrlyordu. Fa-
kat Allahn emrinin nne hibir kimse kamazd. Musa isimli ocuk sz konusu
olunca durum deiecekti. Firavun Allahn takdiri ile kendi sarayn teslim edecei
kk Musay sevecek, himaye edecek, evine gtrp bytmeye balayacakt. Ni-
hayetinde Musa, Firavunun saraynda yetiip olgunluk yana gelecekti. Hatta halk
Firavunun Musann hamisi, karsn da stannesi sanyorlard.
Hz. Musaya Peygamberlik grevi verildikten sonra, yce Mevla ilahi teblii
Firavuna tebli etmesini istedi: Firavuna gidin. nk o azmtr. Ona yumuak sz
syleyin. Belki t alr yahut korkar. (Taha, 20/43-44) Hz. Musa Firavunun sarayn-
da byd iin onu Hakka ararak iyilikte bulunmak istiyordu. Allahn istei
dorultusunda, kardei Harun ile birlikte Firavuna gitti ve Ona u mesaj iletti:
phesiz biz Rabbinin elileriyiz. srailoullarn (serbest brak ve) bizimle gnder. Onla-
ra ikence etme. Sana Rabbinin katndan bir mucize getirdik. (Taha, 20/47)
Firavun bu ilahi tebli karsnda hiddetlenip byklenir. nk o ilk kez ken-
disinden baka bir ilahn var olduunu, besleyip bytt bir insandan duyuyor-
du. Benden baka Rab olur mu? diye hiddetleniyordu. Sakinleince, onu incitmeden
bu iddiasndan vazgeirebilme umuduyla ikna etmeye alyordu. Fakat Hz. Musa,
Allahn kendisine verdii emaneti Firavuna ve btn insanlara anlatmaya kararl
* Dr. Abdurrahman CANDAN
244
olduunu syleyince, Firavun bbrlenir, kibirlenir ve Hz. Musaya hitaben, Eer
benden baka bir ilah edinirsen, andolsun seni zindana atlanlardan ederim. (uara, 26/29)
diyecekti.
Hz. Musa Firavuna, Hak dini anlatmaya devam eder ve ona Allahtan baz mu-
cizeler gsterir: Musa, asasn atnca, bir de ne grsnler asa aka kocaman bir ylan
olmu. Elini koynundan karnca, bir de ne grsnler, bakanlara bembeyaz olmu. (u-
ara, 26/32-33) Firavun da Musaya meydan okumak amacyla sihirbazlarn arr,
onlardan, maharetlerini sergilemelerini ister. Fakat onlarn sihirleri Hz. Musann
mucizeleri karsnda ok basit kalnca, gereklere dayanamayarak Musaya iman
ederler. Firavunun verdii dller, savurduu tehditler ie yaramaz olur. Gvendii
adamlar artk kendi safnda deildir.
Firavun ne yapacan bilemez hle gelir. nk Musa ona kar ok glenmi,
hatta en yakn adamlarn kendi yanna almay baarmt. Artk bundan sonra Hz.
Musa Firavunun ba dmandr. Dolaysyla btn gcyle ona kar mcadele
edecek ve ldrmek iin uraacaktr:
Firavun dedi ki: Brakn beni Musay ldreyim. (Faydas olacaksa) Rabbini yardma
arsn! nk ben onun, dininizi deitireceinden yahut yeryznde bozgunculuk ka-
racandan korkuyorum. (Mmin, 40/26)
Zalim hkmdar ilahi hakikatleri anlatmak isteyen Hz. Musay bozguncu olarak
tanmlyor, onu ldrmek iin urayordu. Ancak Allahn dinine bir zarar vere-
mezdi. Yapabilecei tek ey Allaha inanan ve Hz. Musaya tabi olanlara eitli iken-
celer yapmak, onlar inandklar dinden evirmeye almakt. Fakat onlar Allahn
kendilerine bu dnyada veya ahirette yardmc olacandan kukular olmad iin
ilahi vahye bal kalmaktan geri durmadlar ve mitsizlie kaplmadlar.
Firavun ve Hz. Musa arasndaki mcadele bu ekilde yllarca devam etti. Fira-
vun artk son hamlesini yapp Hz. Musa ve arkadalarn yok etmek iin ordusunu
hazrlad, sekin askerlerini greve arp Hz. Musann zerine yrd. Onlar da
muazzam orduyu grdklerinde korkuya kaplp kamaya baladlar. Firavun ve
askerleri de onlar takip etmeye devam ettiler. Nihayetinde Kzldeniz sahillerine
kadar kovalamaca devam etti. Artk kaacak yer kalmamt. Musaya inananlar, ya
denize girip boulacaklarn ya da Firavunun askerleri tarafndan ldrleceklerini
dnyorlard: ki topluluk birbirini grnce Musann arkadalar, Eyvah yakalan-
dk dediler. (uara, 26/61) nk onlara gre artk Hz. Musann yapaca bir ey kal-
mamt. Fakat Hz. Musann Allaha olan gveni sonsuzdu. Hayr!, Rabbim phesiz
benimledir, bana yol gsterecektir. (uara, 26/62) diyerek arkadalarna haykryordu.
Derken Allahtan beklenen yardm geldi: Ey Musa, Asan ile denize vur. Deniz derhal
yarld. Her paras koca bir da gibi grnmeye balad. (uara, 26/63) Hz. Mus ve ona
245
iman edenler hi vakit kaybetmeden Allahn kendilerine at bu yolda ilerlemeye
baladlar ve Firavun ve askerlerinden uzaklamay baardlar.
Firavun ve askerleri Hz. Musa ve arkadalarn yok etmeyi dnrlerken, kar-
latklar bu olaanst manzara karsnda ardlar. Fakat ne yapacaklarn faz-
la dnmeden ayn yolu takip etmeye baladlar. Firavun da, askerleriyle birlik-
te zulmetmek ve saldrmak zere, derhal onlar takibe koyuldu (Ynus, 10/90) Bu ilahi
mucizeyi grdkleri halde, onlar ldrmekten vazgememilerdi. Allahn onlara
yardmc olduunu hesaba katmyor, hatta zihinlerinden bile geirmiyorlard. Fakat
artk Allahn azab yaknd. Kuran- Kerim bu an yle anlatyor:
O ve askerleri yeryznde haksz yere byklk tasladlar ve gerekten bize dnd-
rlmeyeceklerini sandlar. Biz de onu ve askerlerini yakaladk ve onlar denize gmdk
(orada bouldular). Zalimlerin sonunun nasl olduuna bak! (Kasas, 28/39-41)
Denizin ortasnda boulacan anlayan Firavun iman ettiini sylemiti fakat
artk vakit ok geti. Yce Mevla bunu da yine Kuran- Kerimde bize ibret olmas
iin yle anlatyor:
Nihayet boulmak zere iken, srailoullarnn iman ettiinden baka hibir ilah ol-
madna inandm. Ben de Mslmanlardanm dedi. imdi mi?! Oysa daha nce isyan
etmi ve bozgunculardan olmutun. Biz de bugn bedenini, arkandan geleceklere ibret ol-
man iin kurtaracaz. nk insanlardan birou yetlerimizden gerekten habersizdir.
(Ynus, 10/90-92)
246
FTNENN ENGELLENMES N
ABA SARF ETMEK ERDEMDR*

,,

-

_ . -

, .

. .

.,

. .

| .

t - ,

:. . .

. _,

.

_ .,

..

. .

.
Sadece iinizden zulmedenlere erimekle kalmayacak olan bir azaptan
saknn ve bilin ki Allah, azab etin olandr. (Enfl, 8/25)
Mealini verdiimiz bu yette, btn Mslmanlarn ktlklere kar cephe
almada duyarl olmalar emredilmektedir. Aksi takdirde, engel olunmayan ktln
zarar btn toplumu kapsayaca uyars yaplmaktadr.
Ayette geen tne kavram, slam kltrnde geni bir kullanm ve etki alan
kazanm olup, genellikle snama, deneme, madd ve manev sknt, znt,
bel ve felketle imtihan etme anlamlarnda ayrca, inan uruna maruz kalnan
ar ikence iin de kullanlmtr. Fitne insanlar aras ilikilerde de sz konusu
olabilir. Bu kavram, hadislerde de geni lde gemekte olup deccl tnesi,
mesih tnesi eklindeki deyimlerle kyamet almetleri diye bilinen gelimelere
tne denilmesinin yannda hadislerde tne kelimesi din ve siyas sebeplerle ortaya
kan sosyal kargaa, anari, i sava; slam mmetinin birlik ve btnln tahrip
eden bir komployu veya her trl ykc faaliyetleri ifade eder.
Hz. Peygamber, Birtakm tnelerin yamur selleri gibi evlerinizin arasndan
aktn gryorum (Buhr, Fiten, 4) buyurmutur. Hadis bilginleri burada zellikle
Hz. Osmann ehit edilmesiyle balayp sonraki dnemlerde devam eden kargaa ve
i savalara iaret edildiini belirtirler (bk. Ayn, Umdetl-Kr, XX, 64). Eb Hreyrenin
rivayet ettii bir hadiste Zaman yaklaacak, ameller azalacak, a gzllk yaylacak,
tneler aa kacak ve adam ldrme olaylar artacak denilmitir (Buhr, lim, 24,
Fiten, 5; bn Mce, Fiten, 25).

* dris BOZKURT
247
Ayrca Hadis bilginlerinden mam- Buhr, zamanla insanlar arasnda bilgi ve
dindarlk farklar kalkp herkesin cehalette ve din konulardaki geveklikte birbirine
benzemeleri, amellerin azalmas, tnenin oalmas, ldrme olaylarnn artmas,
can gvenliinin ortadan kalkmas gibi olumsuz gelimelerin vuku bulacan haber
veren hadisleri Fitnelerin Zuhuru baln tayan bir babda toplamak suretiyle
tne kavramnn kapsamn din, ahlak, ilm ve sosyal k anlamlarn kapsayacak
ekilde geni tutmutur (bk. Buhr, Fiten, 5).
Fitne her zaman insan iin bir sknt veya risk anlam tar. Ancak tne olarak
deerlendirilen bir durumla karlaan insann bunun bir imtihan olduu bilincini
koruyarak bu tehlikeli snav baaryla sonulandrmas mmkndr. Bu adan
bakldnda tne, inanma iradesini daha da glendirme, ahlak bakmdan arnma,
insann imanndaki kararlln ve erdemli yaayn kantlama frsat vermesi
itibariyle ferdin veya toplumun din ve ahlak gelimesine katks olan bir imtihan
ve deneme yolu olarak da deerlendirilmektedir (Kuran Yolu, 1/295).
Fitne kavramnn tarih boyunca btn Mslmanlarn ruhunda rktc tesirler
uyandrd bir gerektir. Gnmz dnyasnda da Mslmanlar dinleri, inan ve
ahlaklar konusunda zaman zaman son derece ar imtihanlar yaamakta, ok ynl
ve ok eitli ykc faaliyetlerle kar karya kalabilmektedirler. Bu sebeple Kuran-
Kerimin, sz konusu tneler karsnda mutlaka tedbirli olmay ve olabildiince
bu tr gelimelerle mcadele etmeyi amalayan uyarsnn nemi hl tazeliini
korumaktadr.
Toplum iinde inan ve ahlakn bozulmas, bask, dzensizlik, kargaa,
hukukun inenmesi, hakka dayanmayan gcn hkim olmas ve bylece kulluk
imtihannn kaybedilmesi tehlikesi, ya el birlii ile engellenecek ya da bunun zarar
snrl kalmayacak, hak edenlerin yannda susuzlara da dokunacaktr. nk
onlar da tnenin ortadan kalkmas iin ellerinden geleni yapmadklar, hakszla
kar mcadele etmedikleri iin kusurlu ve sorumludurlar. Bunlarn iinde hibir
kusuru olmayan ok kk bir grubun (cizler) bulunmas tabiidir. Allah bunlara,
gnahlar ve kusurlar olmad halde bakalar yznden uradklar felket ve
aclarn karln hirette verecek, bu aclara deen, keke dnyaya tekrar dnsem
de buna benzer aclar yaasam dedirten dl ve karlklar ltfedecektir, Onun
snneti (kanunu) byledir (Kuran Yolu, 2/536-537).
248
GAYB BLGS YALNIZ ALLAHA ATTR*

,,

-

_ . -

, .

_ .

. .. t .

- .

| _ t . ,

| .,

t , .

| .,

, , x

| _.t

. .

. . .

_,

. .

t. : _

,t,

; t .

. _

. -

; t , .

| .,
Gaybn anahtarlar yalnzca Onun katndadr. Onlar ancak O bilir.
Karada ve denizde olan da bilir. Hibir yaprak dmez ki onu bilmesin.
Yerin karanlklarnda da hibir tane, hibir ya, hibir kuru ey yoktur ki
apak bir kitapta (Allahn bilgisi dhilinde, Levh-i Mahfuzda) olmasn.
(Enm, 6/59)
Gayb, akl ve duyular yoluyla hakknda bilgi edinilemeyen varlk alan demek-
tir. Yce Kitabmzda 60 yerde geen bu kelime, Allaha nispet edilen yerlerde sa-
dece Allah tarafndan bilinebilen mutlak gayb ifade eder. Bununla birlikte Kuran-
Kerimde Rabbimizin baz kullarn gayb konusunda bilgilendirdii de haber ve-
rilmektedir. Mesela; Hz. brahime gklerin ve yerin melektu gsterilmi (Enm,
6/75), Hz. Yusufa da ryalar yorumlama ilmi ve kavminin yiyecei yemekleri n-
ceden bilme yetenei verilmitir (Ysuf, 12/21,37). Buna gre gayb, sadece Allahn
bildii mutlak gayb; Onun bildirdikleri tarafndan bilinebilen iz (greceli) gayb
eklinde ikiye ayrmak mmkndr. Kyametin ne zaman kopaca mutlak gay-
ba rnektir, bunu Allahtan bakas, doal yoldan veya bir ara vastasyla da olsa
hibir ekilde bilemez. Yamurun ne zaman yaaca, rahimde ocuun varl ve
cinsiyeti ise greceli gayba rnektir; bu bilgiler tabii aralara gre gayb bilgisidir,
meteorolojik ve tbb aralara gre insanlarn elde edebilecei bilgilerdir. Bu eit
gayb (greceli gayb), aralar vastasyla bilmek mmkndr; ancak bunu bilmek-
le insanlar gayb bilmi olmazlar; nk ara icat edilince onunla ilgili bilgi gayb
bilgisi olmaktan km olur.
* Sabri AKPOLAT
249
Sevgili Peygamberimiz de Allahn kendisine rettiklerinin dnda gayb hak-
knda bilgiye sahip deildi (Mslim, mn, 287; Tirmiz, Tefsir, 7). Lokman sresi 34.
ayet-i kerimede, Allahn ilminin ve kudretinin kusursuzluunu zetleyen ve ilh
bilgi ile insan bilgisi arasndaki byk fark gsteren ifadeler yer almaktadr:
Kyamet saati hakkndaki bilgi yalnz Allahn katndadr; O, yamuru yadrmakta;
rahimlerdekini bilmektedir. Hi kimse yarn ne elde edeceini bilemez; hi kimse nerede
leceini bilemez; ama Allah her eyi bilir, her eyden haberdardr.
Klasik tefsir kitaplarmzda bu yete dayanlarak, kyametin ne zaman kopaca-
n, yamurun ne zaman yaacan, rahimlerdeki bebein cinsiyetinin ve ten rengi-
nin ne olduunu, insann ileride neler elde edeceini, gelecekte ne gibi durumlarla
karlaacan ve ne zaman nerede leceini Allahtan bakasnn bilemeyecei ileri
srlm, dolaysyla bunlara muayyebt- hamse (be bilinmeyen) denilmitir.
Hlbuki yette kyametin ne zaman kopaca bilgisinin sadece Allaha ait olduu,
kez hi kimsenin yarn ne elde edeceini ve nerede leceini bilemeyecei, do-
laysyla bu bilgilerin de sadece Allaha ait olduu belirtilmekte; fakat yamurun
yama zaman ve rahimdeki bebek hakknda Bunlar da yalnz Allah bilir gibi bir
snrlama bulunmamakta; sadece yamuru Allahn yadrd, dolaysyla zamann
da bildii; kez Onun rahimlerdekini de bildii ifade edilmektedir. Bu da -eski tef-
sircilerin iddiasnn aksine- belirtilen iki konuda insanlarn nceden bilgi sahibi ola-
bileceklerini gsterir. Nitekim amzda bilim, bu noktaya gelmitir. Ancak, kuku
yok ki bu, insann belirtilen konularda veya benzerlerinde nceden bildiklerinin
mutlaka aynyla gerekleecei anlamna gelmez; zira olmu ve olacak tabiat olayla-
rn btn ynleriyle eksiksiz bilen yce Allah, insanlarn bilgilerini ve tahminlerini
alt st eden yeni durumlar yaratabilir ve bylece insanlarn olmasn bekledikleri
olaylar gereklemeyebilir.
250
GAYBIN BLGS ALLAH KATINDADIR*

,,

-

_ . -

, .

. _,

.

||

| . _ .

; , , x

| ,

| .

. _

-

. . . ,

;
_, .|t

L| _ .

_ .

,

.

. .

_ t .

, ,

| .

, -

. , , ,. , _

| ,

:., .

Size ben, Allahn hazineleri yanmdadr, demiyorum; gayb da bilmem.

Ben bir meleim de demiyorum. Sizin hor grdnz kimseler iin,
Allah, onlara asla hibir hayr vermez de diyemem. Allah onlarn
ilerindekini daha iyi bilir. Byle bir ey sylersem, o zaman ben gerekten
zalimlerden olurum. (Hd, 11/31)
Ayet-i kerimede, mriklerin, bir kimsenin peygamber olabilmesi iin zengin
olmas, gayb bilmesi, melek olmas vb. zelliklere sahip olmas gerektii ynndeki
yanl anlayna iaret edilmektedir. Kuran, bu anlayn Nuh (a.s)un ve dier bir-
ok peygamberin kavimlerinde ayn ekilde mevcut olduunu bildirmitir.
Peygamberimiz dneminde de mriklerin peygamberler hakkndaki tasavvur-
larnn bundan farkl olmadn grmekteyiz. Mrikler, Peygamber Efendimizde
de benzer zellikleri aramlar, onun melek olmas ve gayb bilmesi gerektiini sy-
lemilerdi (Enm, 6/8-9). Ancak yce Rabbimiz; ite bu ayetiyle peygamber de olsa
bir insann gayb bilmesinin sz konusu olmadn belirtmektedir.
Gayb, akl ve duyular yoluyla hakknda bilgi edinilmesi mmkn olmayan varlk
alan demektir. Birok Kuran ayetinden ve hadis-i erierden (Mslim, mn, 287) de
anlald zere gayb ad verilen bu alanla ilgili bilgiler yce Rabbimize aittir. Nite-
kim yce Allah; Gklerin ve yerin gizli bilgileri Allaha aittir... (Nahl, 16/77), O, gayb
da, grnen lemi de bilendir, mutlak g sahibidir, hkm ve hikmet sahibidir. (Teabn,
64/18) buyurarak gaybn bilgisinin yalnzca kendine ait olduunu belirtmektedir.
Gayba ait bilgiler konusunda, ilhi vahye muhatap olan peygamberlerin zel bir
* Dr. Seyid Ali TOPAL
251
konumu olduunu syleyebiliriz. Eer Allah (c.c) bildirirse peygamberler gaybla
ilgili baz bilgilere vakf olabilirler. Bildirmedii mddete peygamberler de gayb
kendiliinden bilemezler. Nitekim baz ayetlerde, Allahn diledii kullarn gayb
hakknda bilgilendirdii ifde edilmektedir: Allah size gayb bildirecek de deildir. Fa-
kat Allah, peygamberlerinden dilediini seer (gayb ona bildirir). (l-i mran, 3/179), O
gayb bilendir. Hi kimseye gaybn bildirmez. Ancak setii resuller baka... (Cin, 72/26-27)
Bu balamda Hz. brahime gklerin ve yerin melektunun gsterildii (Enm,
6/75), Hz. Yusufa ryalar yorumlama ilminin ve kavminin yiyecei yemekleri n-
ceden bilme yeteneinin verildii (Yusuf, 12/21, 37), Hz. sann, srailoullarnn ev-
lerinde ne yiyip neleri biriktirdiklerine vkf olup bunlar kendilerine haber verdii
(l-i mrn, 3/49) belirtilmektedir. Buna gre gayb; sadece Allahn bildii mutlak
gayb ve Onun bildirdikleri tarafndan bilinebilen nisb gayb eklinde ifade etmek
mmkndr.
Bu konuda zellikle dikkat etmemiz gereken husus udur ki, Kuran mutlak
gaybn bilinmesinin sadece Allaha ait olduunu bildirerek, bu niteliin dier yara-
tklardan birine tahsis edilmesini tevhid inancna aykr bulmu ve gayb kaplarn
zorlama anlamna gelen fal, kehanet vb. yollara bavurmay iddetle yasaklamtr.
Gnmzde baz kimselerin gaybla ilgili bilgiler verdiini iddia ederek yapt
yanl ynlendirmelere itibar etmemeliyiz. Zira dinimiz, fala bakmay ve gayb hak-
knda sz sylemeyi, tevhid inancna uymad iin yasaklamtr. Nitekim Kuran-
Kerimde fal vb. eytann ii pislikler olarak deerlendirilmitir (Maide, 5/90). Sevgili
Peygamberimiz de gayptan haber verdiini iddia edene inanan kimsenin krk gn
namaznn kabul olunmayacan, ayrca vahyi ve kitab inkr etmi olacan ve bu
gibi kimselere gidip gayba dair bilgiler soranlarn, Muhammed (s.a.s)e indirilenleri
yalanlam saylacaklarn aka belirtmi ve onlara gitmeyi yasaklamtr (Mslim,
Mescid, 33, Selm, 125; Eb Dvd, Salt, 167).
Dinimize gre insan, gelecei bilemez, gelecekten haber veremez; ancak bilimsel
veriler ve olaylardan hareketle gelecek hakknda tahmin yrtebilir ve bu veriler -
nda tedbir alabilir. Bizler Mslmanlar olarak medyumlara, falclara ve khinlere
itibar etmemeliyiz. Dinimiz, yce Allahn bizlere verdii akl ve irademizi kullan-
may tleyerek olaylar sebep sonu ilikisine gre deerlendirmemizi en doru
davran ekli olarak tlemitir.
252
GEREKLER GZLEMEK*

,,

-

_ . -

, .

t. :

| _

.|| t

,, t .

. ., _ .

. ,

| t .

, .

| _ . t .

t .

..

:, _,

.

t.

, ,

| . .

,, -

| .

,t. _,

.

. .

| , ,. .

|,

. , ,. .

|,
,,

-

.|
ndirdiimiz apak delilleri ve hidayeti Kitapta insanlara aklamamzdan
sonra, gizleyenler var ya, ite onlara hem Allah lanet eder, hem de
btn lanet etme konumunda olanlar lanet eder. Ancak tvbe edip
durumlarn dzeltenler ve gerei aka ortaya koyanlar (lanetlenmekten)
kurtulmulardr. nk ben onlarn tvbelerini kabul ederim. Zira Ben,
tvbeleri ok kabul edenim, ok merhamet edenim. (Bakara, 2/159-160)
Mfessirlerin ou burada eletirilenlerin, Tevratn hkmlerini insanlardan sak-
layan veya Tevrat zerine sahte tevil ve yorumlaryla gerekleri rtbas eden, bilhas-
sa Hz. Muhammedin peygamberliini mjdeleyen Tevrat haberlerini saklayan veya
haksz tevillerle arptan Yahudi bilginleri olduunu belirtmilerdir (Kuran Yolu I, 245).
Yce Allah insanlar kendi yoluna davet etmek iin peygamberler ve kitaplar
gndermitir. Bu yce eliler de aldklar mesajlar, ne pahasna olursa olsun, top-
luma olduu gibi iletmilerdir. Peygamberler grevlerini yerine getirirlerken canlar
pahasna da olsa ilah mesajlarda en kk bir saptrma yapmamlar, insanlar do-
ru bilgilendirmilerdir. Fakat zamanla bu peygamberlerin ileri gelen mmetlerinden
bazlar, eitli kayglarla ve menfaatlerine uymad iin, gerekleri gizleme, ayetleri
amacndan saptrarak yorumlama ve arptma yoluna gitmilerdir.
Bir bilgiyi gizlemek bazen btn insanln hayatnda onulmaz yaralar meydana
getirir ve insanln manevi felaketiyle sonulanabilir. Yahudi ve Hristiyan din bil-
ginleri Peygamberimizin son peygamber olduunu Kurann ifadesiyle oullarn
* Mehmet KAPUKAYA
253
tandklar gibi tanmalarna ramen (Bakara, 2/146), srf kskanlklar sebebiyle giz-
lemiler ve bu sebeple lanete uramlardr (Bakara, 2/90). Bu insanlar, menfaat kar-
l Allahn ayetlerini gizlemiler, gerei ve hidayeti vererek, karlnda dalaleti
(sapkl) satn almlardr:
te onlar, hidayete karlk sapkl satn alm kimselerdir. Bu yzden alverileri
onlara kr getirmemi ve doru yolu bulamamlardr. (Bakara, 2/16)
Gerekleri gizleyen bu insanlar alverilerinde en deerli sermayelerini satarak
acaba ne elde ettiler? Rabbimiz bu durumu yle beyan buyuruyor:
Allahn indirdii kitaptan bir ksmn gizleyip, onu az bir bedelle deitirenler (var
ya); ite onlar karnlarna ateten baka bir ey doldurmuyorlar. Kyamet gn Allah on-
larla ne konuacak, ne de onlar artacaktr (temize karacaktr). Onlar iin elem dolu bir
azap vardr. te bunlar hidayeti verip sapkl, balanmay verip azab satn alanlardr.
Onlar atee kar ne kadar da dayankldrlar! (Bakara 2/174-175)
Bunlar iin aslnda en byk ceza Allahn onlarla konumamasdr. Atele azap
bu cezann yannda az kalr. Allahn bir insanla konumamasndan daha byk
azap olur mu? Allah krle, mrikle, mnafkla konuuyor, onlar sorguluyor; fa-
kat ayetlerini gizleyip insanlar ilahi bilgiden mahrum brakanlarla ve hakikati ters
yz edip arptmak suretiyle insanlar saptanlarla konumuyor.
Sevgili Peygamberimiz de bu konuda yle buyuruyor:
Kime bir bilgi sorulur, o da bunu gizleyip sylemezse, kyamet gn ateten bir gem ile
gemlenir. (Ebu Dvd, lim, 9; Tirmiz, lim, 3)
Ayet-i kerimeden unlar anlyoruz:
1. Allahn emirlerini ve bildirdii gerekleri gizleyenler, Onun lanetini hak et-
mektedirler.
2. Yce Allah kyamette sz konusu insanlara itibar etmeyecek ve onlar muha-
tap bile kabul etmeyecektir.
3. Gnah ne olursa olsun tvbe edip durumlarn dzeltenler, Allahn rahme-
tini elde edebilirler.
254
GEREK MMNLERN BAZI ZELLKLER*

,,

-

_ . -

, .

,
_

| . t.t ., , ,. .t,

, ,

| . , , |.

, ,,

_,

.

. . .

| t .

, ,

. -

. . .

| , .

. . ., , .t .

. .

|

.|

., ., _,

.

: ., ,

,,

. x . ,

. . . t -
Mminler ancak o kimselerdir ki; Allah anld zaman kalpleri rperir.
Onun yetleri kendilerine okunduu zaman (bu) onlarn imanlarn artrr.
Onlar sadece Rablerine tevekkl ederler. Onlar namaz dosdoru klan,
kendilerine rzk olarak verdiimiz eylerden Allah yolunda harcayan
kimselerdir. te onlar gerekten mminlerdir. Onlara, Rableri katnda yksek
mertebeler, balanma ve cmerte verilmi rzk vardr. (Enfl, 8/2-4)
Mealini verdiimiz bu ayetlerde; gerek mminlerin be vasf zerinde durul-
mutur. Mminler bu vasar kazanmalar hususunda tevik edilmi ve bu uurda
aba gsterenlerin byk mkfatlar elde edecekleri beyan edilmitir:
1. nanan insanlarn imanlaryla duygular arasnda byk bir etkileim sz ko-
nusudur; mmin Allah yle bir sevgiyle sever ki Onun ismi anldnda heyecan-
lanp adeta kalbi yerinden kacakm gibi bir duyguya kaplr. Kendisine Allahtan
sz edildiinde gnlnde heyecan ve coku karm duygular oluur. Mminlerin
bu duygular baka ayetlerde yle ifade edilmektedir:
Rablerinden korkanlarn onun etkisiyle tyleri rperir, sonra da Allah anmakla
onlarn bedenleri ve kalpleri yumuayp rahatlar (Zmer,39/23)
Onlar, inananlar ve kalpleri Allah anmakla huzura kavuanlardr. Biliniz ki, kalpler
ancak Allah anmakla huzur bulur. (Rad, 13/28)
2. Mminler, Allahn yetleri kendilerine okunduunda veya kendileri bu ayet-
leri okuyup anladklarnda yeni bilgiler elde edip bunlara iman etmek suretiyle
* dris BOZKURT
255
inanlarn kuvvetlendirirler. Ayrca her bir yet, ihtiva ettii incelik, gzellik, hik-
met ve bilgiler sebebiyle Kurann Allahtan geldiine delil tekil ettii iin nitelik
ynnden de mminlerin imanlarn glendirir. Bu husus baka bir ayette, O,
inananlarn imanlarn kat kat artrmalar iin kalplerine huzur ve gven indirendir
(Fetih, 48/4) eklinde ifade edilir.
3. Mminler sadece Allaha gvenirler. Btn ilerimizde sadece Allaha gven-
mek, Ona dayanmak, Onu vekil edinmek imanmzn zirveye ulatnn niane-
sidir. Bizlerin insanlar olarak mal, mlk, evlt, e ve dost edinmemiz en tabii hak-
kmzdr. Ancak, bu varlklarn bizler iin bir imtihan arac olduunu dolaysyla
onlara dayanp gvenmenin bizlere hayal krkl yaatacan dikkate alarak asl
gvenilecek olann fni varlklar deil, her eyi yaratan ve mlkn gerek sahibi
olan Rabbimiz olduunu unutmamamz gerekir.
4. slam dini ferdin toplum iinde uyumlu, gvenilir ve hogrl olmasn sa-
lamaya ynelik dzenlemeler getirdii gibi onun yaratcs ile olan balantsn daha
derinden hissetmesine, devam ettirmesine ve gelitirmesine hizmet edecek dzenle-
meler de getirmitir. Bu dzenlemelerin bir parasn da ibadetler oluturmaktadr.
Namaz ibadeti ise bunlarn banda gelir. Namaz, Allah ile kurulan ban gerek-
letii en uygun ve en gzel bir vasta olduu iin mminler olarak onu byk bir
zenle yerine getirmeye alrz. Namaz klarak, Allahn bykln dnr,
Onun karsnda acizliimizi ve zaymz anlarz. Bunu bu ekilde anlayan kim-
se, hep iyilik yapmaya gayret eder. Baka insanlara ktlk dnmez. Byle fert-
lerden meydana gelen toplumlarda huzur ve mutluluk olur.
5. Mminler, Allahn verdii rzktan kendileri yararlandklar gibi yakndan
uzaa doru bakalarnn da ondan yararlanmasna imkn verirler; nafaka, zekt
ve sadaka verme, vakf kurma, dn verme ve kullandrma, ikram etme gibi mal
vazife, yardm ve iyilikleri ihmal etmezler. yette kendilerine rzk olarak verdii-
mizden buyrularak nimetin, Allahtan geldii vurgusu yaplmakta ve mminlerin,
Onun adna fedakrlkta bulunarak toplumu veya fakirleri ellerindeki mallardan
yararlandrma bilincini kazanmalar tlenmektedir.
Yukarda anlatlan vasar tayan kimseler gerek ve kmil manada mmin-
lerdir. Allah katnda, iman ve amelin nicelik ve nitelik ynnden, yeterli olandan
kmil olana, yani daha gzel ve mkemmel olana doru farkl deerleri ve derece-
leri vardr. Bu derecelere ulaan kullara yce Allahn ltfedecei eitli nimetler de
birbirinden stndr ve benzersizdir. Allah yksek derecelere ulatrm olduu
kullarnn gnahlarn da balayacak ve kendilerini ebed mutlulukla dllendire-
cektir (Kuran Yolu, 2/523).
256
GZL KONUMA*

,,

-

_ . -

, .

,
, , .

, .

|. -. _ .

:, t .

; _ t . .

.| _ t . ,

| .,

. ,

, ,

. .,

,.

.t

: t . _ ,

, , . . .

,|

_ . _ .

; , , .

t . .

. . -

;
,, | . _ .

. , .

| ,

| . . t .

,
Gklerdeki ve yerdeki her eyi Allahn bildiini grmyor musun? kii
gizlice konumaz ki, drdncleri O olmasn. Be kii gizlice konumaz ki
altnclar O olmasn. Bundan daha az yahut daha ok da olsalar, nerede
olurlarsa olsunlar, O mutlaka onlarla beraberdir. Sonra onlara yaptklarn
Kyamet gn haber verecektir. Allah, her eyi hakkyla bilir. (Mcadele, 58/7)
Yce Allah bizleri insan olarak yaratm; akl, irade, hrriyet ve sorumluluk ver-
mi, peygamberler araclyla mesajlar gndermitir. Bizlere gnderilen bu mesaj-
lar anlayabilmemiz, anlatabilmemiz, Onun rzasna uygun olarak hayatmz yn-
lendirebilmemiz iin de bata konuma olmak zere baz kabiliyetler bahetmi ve
dnya hayatnda bizleri snava tabi tutacan haber vermitir. Konuma, insanlara
sunulan nimetlerden sadece bir tanesidir. Her nimetin bir kr olduu gibi gzel
ve anlaml konumann da riayet edilmesi gereken birtakm kurallar vardr.
Sz konusu ettiimiz bu ve devamndaki yetlerde, Peygamberimiz dnemin-
deki baz olaylar nda dinimizin temel inan ve ahlak ilkelerinden bir ksm
ilenmekte, bu ilkelere uygun olarak Mslmanlarn mueret kurallar oluturma-
lar iin rnekler verilmektedir. Kurann ilk emri olan oku diye balayan ayet-
ten bu ayetin iniine kadar geen srede meydana gelen gelimeleri incelediimiz
zaman Peygamberimizin tebli faaliyetinin ne kadar baarl olduu daha iyi an-
lalr. Zira yce Allah, yukarda okuduumuz ayette Grmedin mi? hitabyla
dikkatimizi ekmekte, bizleri tevhide davet ederken toplum huzurunun temini ve
* Dr. Hamdi TEKEL
257
bireyler aras sevgi ve saygnn gelimesi iin grg kurallarna riayet etmenin ne-
mini vurgulamaktadr. Burada geen konulardan ilki, birka kiinin bir araya gelip
kendi aralarnda gizli grmeler yapmas ve bakalarnn bulunduu ortamlarda
fsltyla konumalardr. Fslt ile konumak anlamna gelen Necva, Kurann 13
ayetinde gemektedir. Bu ayetlerin btn deerlendirildii zaman necva (gizli ko-
numa), bal bana yasak bir davran deildir. Necvann hkm, ne hakknda ve
niin konuulduuna baldr. Her ne kadar baz mfessirler gizli konumann ya-
sak oluunun, Hz. Peygamber (s.a.s)in meclisine mahsus olduunu ifade etseler de
bu durum genel olarak Mslmanlar iin de geerlidir. Ayetler balamnda konuyu
ele aldmzda insana ah damarndan daha yakn olan yce Allah, kinattaki canl
ve cansz btn varlklarca karlan sesleri, konumalar ve gizli fsltlar da ayn
anda duyar ve bilir.
Ayrca bu ayette slamn inan esaslarndan Allahn ilminin snrnn bulunma-
dna iman etme ilkesine de vurgu yaplmaktadr. Ayetin devamnda ise Allahn
ilminin snrlar konusunda kukusu olanlara hitaben; Sonra onlara yaptklarn K-
yamet gn haber verecektir. Allah her eyi hakkyla bilir. diye buyurmaktadr. (Geni
bilgi iin bk. Kuran Yolu, V/201-207)
Konudan anladmz hususlardan birisi de, yce Allahn her eyi en iyi iiten,
gren ve bilen olduu; gizli veya aktan ilenen hibir eyin Allahtan gizli kalama-
yacadr.
Cenab- Hakk kendisinde var olan konuma sfatnn bir tecellisi olarak da
kinattaki tm varlklara konuma, Allah anma kabiliyeti vermitir. Bizler anla-
masak da kinattaki tm varlklarn Allah zikretmesi (sr, 17/44) kendi lisanyladr.
nsan olarak bizlere bahedilen iitme, grme, konuma, bilme vb. kabiliyet-
lerimiz belirli llerle snrldr. Sorumluluumuz da gcmz, kapasitemiz ve
kabiliyetimiz nispetindedir. rnein insanlara verilen iitme kabiliyetinin belirli
bir alt ve st snr bulunmaktadr. Bu snrlarn tesinde konuamayz ve iiteme-
yiz. Bu snrlar zorlayacak olursak tayamayacamz bir ykn altnda kalarak
perian olabiliriz.
yleyse insan olarak Allahn bize verdii grme, iitme, bilme ve konuma ni-
metlerimizin snrlarna hakkyla riayet edelim. Bu nimetleri nasl deerlendirdii-
mizden hesaba ekileceimizi de unutmayalm. Bilerek veya bilmeden yaptmz
hata ve gnahlardan tvbe ederek kendimize eki dzen verip Allaha ynelelim.
Yce Mevl cmlemizi kendisine hakkyla kulluk edenlerden eylesin.
258
GKLERDE VE YERDEK HER EY ALLAHI
TESBH EDER*

,,

-

_ . -

, .

,
,, : -

| .

; .

.| _ t .

. _

. .
Gklerde ve yerdeki her ey Allah tesbih etmektedir. O mutlak g
sahibi, hkm ve hikmet sahibidir. (Hadid, 57/1)
Varlk leminde bulunan her ey, yce Yaratcy kendi lisan ile tesbih ediyor,
hepsi Ona vg ve senada bulunuyor. Zira btn mlk ve saltanat Allahndr ve
hamd Ona mahsustur. O her eye hakkyla gc yetendir. Kurann, Gklerde ve
yerde kim varsa, ister istemez kendileri de glgeleri de sabah akam Allaha secde ederler
(boyun eerler) (Rad, 13/15) ifadesi, son derece nemli bir incelik tamaktadr. Sayg
iin aln yere koymak demek olan secde, itaatin, boyun emenin ve teslimiyetin son
snrdr. Yce Allaha secde ve tesbihte bulunmak, Allahn hkmnn, her zaman
ve her yerde geerli olduunu; hibir eyin, Onun buyruu dna kamayacann
bilinmesi demektir. Kuranda, Yedi gk, yer ve bunlarn iinde bulunanlar Allah tesbih
ederler. Ancak, siz onlarn tesbihini anlamazsnz. (sr, 17/44) buyrulmaktadr. Gne,
ay, yldzlar, dalar, aalar, hayvanlar ve tm varlklar, her an Allaha secde etmekte
ve Onun buyruuna boyun emektedirler.
Gklerdeki ve yerdeki tm varlklarn Onu tesbih etmesi, yce Allahn stn
iradesinin ve mutlak gcnn doal bir sonucudur. Her ey yce Allahn bilgisinin
kapsam iindedir. Dolaysyla Allah yaplanlardan haberdardr ve kullarnn btn
hareketlerini bilir. nsanlar, iradelerini kullanmak suretiyle Allah her trl kusur
ve eksiklikten tenzih etmeli, Ona noksan sfatlar isnat etmekten kanmaldrlar.
Allah yle bir Melik ki, gkleri, yerleri, btn kinat yaratp dzenleyendir. Selim
akl sahipleri iin yce Allah, Onlar ayakta iken, otururken ve yanlar zerine yatarken
Allah anarlar. Gklerin ve yerin yaratl zerinde dnrler. Rabbimiz bunu bo yere
* mer NEN
259
yaratmadn, seni eksikliklerden uzak tutarz derler. (l-i mran, 3/191) buyurmaktadr.
Beden ve ruhu arndrmann yolu, Allah bilmek ve Onu yceltmektir. Demek ki
yerde ve gktekilerin hepsi kendi lisanlaryla her an Allah tesbih etmektedirler.
Varlklarn bu tesbihini insanlarn bilip anlamas mmkn mdr? nsann d-
nda dier varlklarn Allah tesbihi, insanlarnki gibi sesle ve harerle olan bir
tesbih deildir. Bunlarn Allah tenzih ve tesbih etmesi, varlklarnn gerei olan
ilevlerinin gereklemesi olarak da dnlebilir. Varlk leminde her ey bir dn-
g hareketi ile Allah tesbih etmektedir. Tm yaratlanlar, bu leme gelirken Allah
bilip Onu tesbih ettiler. Onlarn yaratlmalar da Allahn varlna ve yceliine bir
ehadettir. Bu varlklar yaratltan gelen zelliklerle, kendilerine yklenen grevleri
hakkyla yerine getirmektedirler. Varlk leminde, insan ve cinler dnda Allaha
isyan eden, Allahn emirlerinden dar kan, kendi bana buyruk baka bir varlk
yoktur. Gklerde ve yerde bulunanlar, isteyerek ya da istemeyerek Allaha secde
etmektedirler. Secde etmek Allah tesbih etmenin nemli bir biimidir. Secde eden
insan, ubudiyetin en u noktasna ulamakta, byk bir makam karsnda yzn
yerlere srmekle, insan benliini gurur ve kibirden arndrmann en ileri boyutunu
yaamaktadr. Dolaysyla, Allaha secde etmeden Onu tesbih etmek tam anlamyla
gereklemi olmayaca gibi, her trl hlleriyle Allah tesbih etmeyenlerin de sa-
dece secde etmeleri beklenen fayday temin etmeyecektir.
Allah tesbih etmek, Onun, hibir eksik sfat tamadnn; her eye gc yeten,
yoktan var eden, hibir varla benzemeyen, ei ve benzeri olmayan bir ilah olduu-
nun kabul ve ikrardr. Gklerde ve yeryznde bulunan kimselerle, sra sra (kanat
rparak uan) kularn Allah tesbih ettiini grmez misin? Her biri duasn ve tesbihini
kesin olarak bilmektedir... (Nr, 24/41) yle ise her zaman yce Yaratcy anmal, s-
rekli kretmeli, Ona saysz ve snrsz vgde bulunmalyz.
260
GZLER ONU DRAK EDEMEZ*

,,

-

_ . -

, .

. -

., L

|| .

t . ,

;

., .

t . ,

;

..

;
Gzler Onu idrak edemez ama O, gzleri idrak eder. O, en gizli eyleri
bilendir, (her eyden) hakkyla haberdar olandr. (Enm, 6/103)
Yce Allahtan baka her varlk sonradan olmutur. O, sonradan olan varlklara
hibir ynden benzemez. Rabbimiz, kendisi hakknda bizim hatra getirdiklerimizin
de tesinde bir varlktr. Bu sebeple insann tasavvuru ve tahayyl Onu idrakten
acizdir.
drak; kelime olarak arzulanan bir eye ulama anlamna gelmektedir. Mecaz
olarak da duyu organnn duyulur eyi alglamas veya akln soyut bir varlk ya da
manay kavramas manasnda kullanlr. Ayet-i kerimede geen idrak kelimesi
bu iki anlam da kapsamaktadr; yani Gzler Onu idrak edemez ifadesiyle hem
Allahn gzle grlr madd ve cisman bir varlk olmad hem de zatndan baka
hibir varlk tarafndan Onun gerek varlnn ve mahiyetinin btnyle bilinip
kuatlamayaca ortaya konmutur.
Allahn zatna bu dnya gzyle ulamak, onun hakikatini kavramak mmkn
deildir. nk gz Onu grecek kabiliyette yaratlmamtr. Ahirette Allahn g-
rlp grlemeyecei konusunda ise mezhepler arasnda ihtilaar olmakla birlikte,
konu ile ilgili yet ve hadisler Allahn ahirette grlebileceine iaret etmektedir.
Mutezile mezhebine mensup limler, daha baka akl ve nakl deliller yannda,
zellikle bu ayete dayanarak Allahn, dnyada olduu gibi ahirette de grleme-
yeceini ileri srmlerdir. Ehl-i snnet limleri ise, bu ayet-i kerimenin bki olan
Allah bu dnyada fni gzlerle grmenin imknszlna iaret ettiini; ahirette ise,
insanlarn lmsz hle getirilecek olan bedenlerindeki sonsuz bir grme imknna
kavuturulmu gzleriyle bki olan Allah grmelerinin mmkn olduunu savun-
mulardr. Onlara gre ayette Allah grmenin tamamen imknsz olduundan sz
* Sabri AKPOLAT
261
edilmemekte, Onun tam olarak idrak edilmesinin imknsz olduu bildirilmekte-
dir. Ayrca Allah Telnn ahirette grleceine dair baka deliller de vardr:
a. Kuran- Kerimde yle denilmektedir:
Musa tayin ettiimiz vakitte (Tura) gelip de Rabbi onunla konuunca, Rabbim! Bana
(kendini) gster, seni greyim! dedi. (Rabbi); Sen beni asla gremezsin. Fakat u daa bak,
eer o yerinde durabilirse sen de beni greceksin! buyurdu... (Arf 7/143)
Ehl-i snnet bilginleri, bir peygamberin Allahtan mmkn olmayan bir eyi is-
temeyeceinden hareketle, Allah grmenin mmkn olabilecei kanaatine varm-
lardr. ayet Ruyet mmkn olmasayd, Musa (a.s), Onu grme isteinde bulun-
mazd. nk Allahn grlemeyeceini bilir ve muhal olan istemezdi.
b. u ayet-i kerime de Allahn cennette grlebileceini teyit etmektedir.
O gn birtakm yzler aydndr. Rablerine bakarlar. (Kyme, 75/2223)
Ayrca, inkrclarn ahiretteki mahrumiyetleriyle ilgili olarak Hayr, phesiz
onlar, kyamet gn Rablerini grmekten mahrum braklacaklardr. (Mutaffn, 83/15)
buyrulan ayet de ruyetin mmkn olduuna delildir. Zira mahrum olma (perde-
lenme) ifadesi sadece inkrclar iin kullanldna gre mminler rablerini gre-
bileceklerdir. Ancak bu grmenin keyyeti hiretteki hl ve artlara gre olacaktr.
c. Peygamberimiz ayn on drdne rastlayan bir gecede aya bakarak yle bu-
yurdu: u ay nasl gryorsanz, Rabbinizi de ylece greceksiniz... (Buhr, Mevkts-
Salt, s.14)
Bu yet ve hadislerin nda, mminler, kyamet gnnde Allah, mahiyeti biz-
ce bilinmeyen bir biimde grmeye nail olacaklardr.
Ayette geen Latf ve habr, ifadeleri Allahn gzel isimlerindendir. Latf ismi
Allahn sevgi, merhamet, hogr, ihsan ve ikramyla btn mahlkatla birlikte
kullarna kar ok ltufkr olduunu ifade eder. Bu kelime zellikle btn olup
bitenler gibi kullarnn hllerinden de eksiksiz haberdar olan manasndaki habr
ismiyle birlikte kullanld takdirde her eyi en ince ayrntlarna kadar kusursuz
bilen anlamna gelmektedir. Bu sebeple ayet-i kerimenin sonunun meali yle ya-
plmtr:
O, en gizli eyleri bilendir, (her eyden) hakkyla haberdar olandr.
262
GZLERMZ AYDINLATACAK
ELER VE OCUKLAR!*

,,

-

_ . -

, .

,
t.t .

_, .

. .

|| t .

| . -

_, .

t ..t

t .

_ . t .

| , . t .

., _,

.

|
Onlar, Ey Rabbimiz! Elerimizi ve ocuklarmz bize gz aydnl kl ve
bizi Allaha kar gelmekten saknanlara nder eyle diyenlerdir. (Furkn,
25/74)
Yce kitabmz Kuran, peygamberlerimizin (Allahn selam onlarn zerine ol-
sun); Mslman (Bakara, 2/128), temiz (l-i mran, 3/38), namaz dosdoru klan
(brahim, 14/40) ve salih (Ahkf, 46/15) bir nesil/zrriyet isteklerini ve dualarn biz-
lere rnek olmak zere nakletmektedir.
Elbette biz Rahmann kullar da gz aydnlmz olacak elerimizin ve nesil-
lerimizin olmasn arzu ederiz. Bunun gerei olarak da e ve ocuklarmzn da
kendimiz gibi Rahmann yolunda olmasn ok nemseriz. nk Ey iman edenler!
Kendinizi ve ailenizi, yakt insanlar ve talar olan ateten koruyun (Tahrim, 6/66) em-
riyle bunlardan birinci derecede sorumlu olan bizleriz.
phesiz sadece kavli dua etmekle yani dilimizle istemekle bunlar elde etme-
miz mmkn deildir. Bunun iin karlkl sevgi ve saygya dayal mutlu bir aile
yuvasnn kurulmas ve ocuklarmzn eitim ve terbiyesi konusunda batan itiba-
ren uyulmas gereken din llere yani il duaya da titizlikle uymamz gerekir.
Erkek olsun kz olsun bir Mslman evlenmek istedii zaman, anne babalar-
nn da nclnde, ncelikle slam terbiyesini alm, iffetli biriyle evlenmeye aba
gstermeli, hayat arkadan seerken gzelliinden, soyundan ve zenginliinden
daha ok, dindarlna ve iyi ahlak sahibi olmasna dikkat etmelidir. Peygamberimiz
(s.a.s)in zellikle kadnlarda aranmasn tavsiye ettii (Buhar, Nikh, 15; Eb Dvd,
Nikh, 2) bu llerin erkekte de aranmasna bir engel yoktur. Hadiste zellikle
kadnn zikredilmesinin yuva ve ocuklar zerindeki temel etkisini vurgulamak
maksadyla olduunu dnmemiz yanl olmaz.
* Mustafa GNEY
263
Evlenmek isteyen kadn ve erkein birbirlerini grp beenmeleri (Ebu Dvd,
Nikah, 18; Tirmiz, Nikah, 5) ve kendi istek ve hr iradeleriyle evlenmeye karar ver-
meleri de dinimizin tavsiye ettii dier nemli bir husustur.
Bylece cz irademizi slami llere uygun bir ekilde kullandktan sonra ge-
rek mutlu bir yuva kurabilmemiz ve gerekse kurulan yuvay mutlulukla devam etti-
rebilmemiz iin dua edip Allahtan yardm istememiz de mutlaka gereklidir. nk
eler arasndaki sevgi ve merhameti var eden Odur (Rum, 30/21).
Dinimize gre dnyaya gelmelerine sebep olduumuz her ocuk, aile iin yeni
bir mutluluk ve sevin kayna olduu kadar bize yeni sorumluluklar da getirir.
slamiyet bu hususta birinci derecede babay sorumlu tutar (Tahrim, 66/6). Anne de
bu sorumlulua ortaktr.
ocuklarmzn beslenme, barnma, giyim ve salk gibi madd ve bedensel ihti-
yalarn helal yollarla ve gcmze gre en gzel ekilde karlamamz bata gelen
grevimizdir.ocuklarmza sevgi ve efkat gstermemiz, tahsil terbiye ve meslek
eitimlerini yaptrmamz da onlarn Gzlerimizi aydnlatacak bir nesil olmalar
iin ok nemlidir.
Bunlar yaparken ocuklarmzn sadece maddi ihtiyalarn karlamakla yetin-
meyerek, ruhi ihtiyalar olan din eitim ve terbiyelerini de asla ihmal etmeyelim;
kk yalardan itibaren balatacamz iman, ibadet, ahlak ve sosyal terbiyeleriyle
birlikte, haram-helal, gnah-sevap uurunu da gelitirelim.
ocuklarmzn sevgiye, bizlerden grecei iyi rneklere ve aklayc doru
bilgilere ihtiyalar vardr. zellikle din terbiye ve eitimlerinde 12-15 yandan
nceki dnemde, ruh/beden geliimlerini ve henz dinen ykmllk anda ol-
madklarn da gz nnde bulundurarak, eksik ve hatalarn korkutucu, rktc,
emredici ve dinimizden soutucu ekilde deil, zendirici bir yolla gidermeliyiz.
ocuklarmzn din inan ve deerleri renmesi, ihtiya duyduu btn ahlaki
faziletleri, sosyal davranlar kazanmas, ruh ve beden bakmndan salkl, ayrca
sanat ve hner sahibi olabilmesi; yaplmas gerekenleri zamannda ve doru ekil-
de yapmamza sk skya baldr. Unutmayalm ki aa ya iken eilir.
Bu grevlerimizi yerli yerinde ve zamannda yerine getirdiimiz takdirde cier pa-
relerimiz olan ocuklarmzn eitim ve terbiyesini baarya ulatrabilir ve arkamzda
bize gz aydnl, vatanmza ve milletimize de yararl bir nesil brakabiliriz.
264
GNAH GZLYKEN DE GNAHTIR*

,,

-

_ . -

, .

., .t

: t .

-, . ,.

.

.

:, _,

.

. .t,

,.

.t

Gnahn an da brakn, gizlisini de. nk gnah kazananlar
yaptklar karlnda cezalandrlacaklardr. (Enm, 6/120)
Yce Rabbimiz, temiz bir ftrat zere yaratp dnyaya gnderdii biz insanlar-
dan ncelikli olarak kendisini tanmamz istemektedir (Zriyt, 51/56). Rabbini ta-
nyan mmin bir kulun yaratcsyla olan irtibatn srdrmesi ise mkellef olduu
ibadetleri yerine getirmesi ve kendisine yasaklanan gnahlardan uzak durmasyla
mmkn olur.
Rabbimiz, maln ve evladn kiiye fayda salamayaca ahiret gnnde yegne
zenginliin gnahlarla kirlenmemi temiz bir ftrat olduunu haber vermektedir
(uar, 26/89). u hususa dikkat etmemiz gerekir ki, gnah saylan tm il, sz ve
davranlarn yapsnda Allahtan uzaklatrc veya Allah unutturucu bir zellik
vardr. Bu zellikleri sebebiyle gnahlar, kiide gaete sebep olurlar. Israrla gnah
ilemeye devam eden kiinin kalbi katlar, din sorumluluklara kar duyarll
zayar ve neticede Allah ve ahireti unutacak bir noktaya gelir. Yce Rabbimiz ve
sevgili Peygamberimiz devaml surette bizlerden Allaha kar sorumluluklarmzn
bilincinde bir hayat srmemizi istemektedirler. Kuran- Kerimde bu bilinci tayan
takva sahibi mminler vlm ve kendilerine cennet vaat edilmitir (Bakara, 2/15;
l-i mrn, 3/133136; Mminn, 23/111; Furkn, 25/6369).
Allahn kendisini her an grp gzettiini dnen ve yapt her eyin hesab-
n bir gn vereceine inanan takva sahibi bir mminin, gizli ve akta Allahn raz
olmayaca sz ve davranlar sergilemesi dnlemez. Sevgili Peygamberimiz
bizlere her nerede olursak olalm, Allaha kar saygl olmamz tledii hadis-i
erierinde, yaptmz ktlklerin ardndan bunlarn gnahn silecek iyilikler
yapmamz da tavsiye buyurmaktadr (Tirmiz, Birr, 55). nsan olarak yaratlm
* Dr. Y. Seracettin BAYTAR
265
olmamzn bir sonucu olarak unutma ve hata yapma gibi birtakm zaaarmz
bulunmaktadr. Zaman zaman her insan gibi unutarak veya hata yaparak baz yan-
llara dmemiz mmkndr. Ancak byle bir yanla dtmzde yapmamz
gereken ey ncelikle yaptmz hatadan dolay piman olmak, Rabbimizin engin
rahmet ve maretine iltica etmek ve bir daha bylesi bir kusuru ilememe azmini
gstermektir.
Yce Mevlmz cehaletleri sebebiyle ktlk yapp sonra hemen tvbe edenlerin
tvbelerini kabul edeceini bildirmektedir (Nisa, 4/17). Ayn ekilde kendi nefsine
zulmedip gnah ileyen ancak gnahnn hemen ardndan Rabbini hatrlayp isti-
far eden ve bile bile kk gnahlarnda srar etmeyen kullarndan vgyle bah-
setmektedir (l-i mrn, 3/135). Yine Rabbimiz bizlere rahmetinden mit kesmeme-
mizi tledii yet-i kerimenin devamnda btn gnahlar balayabileceinin
mjdesini de vermektedir (Zmer, 39/53). Rahmeti geni Rabbimiz dnya hayatnn
aldatclna ve eytann Allahn rahmetiyle aldatmasna kar dikkatli olmamz ge-
rektiine (Lokman, 31/33), ayrca lnceye dek ktlk ilemeye devam edip lm
annda tvbe edenlerle inkrc olarak lenlerin tvbelerini kabul etmeyeceine dik-
kat ekmektedir (Nisa, 4/18).
Sonu olarak, gnah; yce Allahn raz olmad, bizi Ondan uzaklatran, yap-
tmzda vicdanmz rahatsz eden ve bakalarnn bilmesinden holanmayaca-
mz her trl sz ve davrantr (Mslim, Birr, 15). Bu sz ve davranlar ister gizli
isterse akta cereyan etsin, Allah bunlar grr, bilir ve tvbe edilmedii takdirde
de hesabn sorar.
266
GNAHLARDAN ARINMAYI STYOR MUYUZ?*

,,

-

_ . -

, .

_ . -.

, _

,,

. .

_ .

Ona de ki: ster misin (kfr ve isyanndan) temizlenesin? Seni Rabbine

ileteyim de Ona kar derinden sayg duyup korkasn! (Nzit, 79/18-19)
Zikrettiimiz bu ayetlerde yce Allah, Hz. Musann Firavuna yapt tebliden
haberdar etmek suretiyle inanmayan mriklere ihtarda bulunmutur. Firavunun
azgnlndan haber verilmi ve Hz. Musann bylesine azm, haddi am birine
bile giderek teblide bulunmas istenmitir.
Rabbimiz, en azgn insana bile davette bulunurken bir slup retiyor:
Ona de ki: Arnmaya niyetin var m? Rabbine giden yolu gstereyim ki Ona sayg
duyup korkasn.
Yani ona de ki: irk ve ayplardan temizlenmek istiyor musun? syan kirlerinden
temizlenmeye niyetin var m? Ben seni Allah bilip tanmaya, tevhit inancna ve
ibadete yneltmek istiyorum. Rabbini tanynca kalbinde ona kar sayg ve korku
meydana gelir. Bunu kabullenirsen, Allahn emrettiini yapp yasakladndan sak-
nrsan cezasndan kurtulursun. nsan Rabbinden uzaklat anda Ona kar yolunu
arr, kalbi katlar, inat ve azgnlk ba gsterir.
Azgnlk yle kt bir fesat edici hldir ki Rabbimiz peygamberinden bu fesada
engel olmasn istemektedir. Bunu yaparken de dnya ve ahirette azap gelmeden
nce, belki vazgeer, kendisini Allahn gazabndan ve azabndan korur midiyle en
gzel bir slupla hitapta bulunmasn istemektedir. Firavunun iyiye sevk edilmesi
iin her trl yol denenmitir. Ancak o azgnlndan vazgemitir. O, nice mucize-
ler gsterildii halde itaat etmemi, yalanlayp isyan etmitir. Hz. Musay ve getir-
diini yalanlamtr. Daha sonra da en byk ktl yapp ilah olma iddiasnda
bulunmutur. Benim stmde bir Rab olamaz demi, ayette belirtildii gibi bunun
zerine ordusu ile beraber boulmutur:
* Dr. Sabri TRKMEN
267
Bunun zerine Allah onu hem ahiret hem dnya azabyla yakalad. Elbette bunda,
korkan kimseler iin byk bir ibret vardr. (Nzit, 79/25-26)
Allah (c.c), bu tr davrananlara bir ibret vesikas olarak onu dnyada boulma
ile ahirette de ate azab ile cezalandrmtr. Allahtan korkan, hadiselerden ibret
alarak kendine eki dzen veren kullara, Firavunun bu kssasnda byk bir ibret
vardr. Akln kullanan insan, gemiten dersler karp yaad an ve gelecei iyi
deerlendirir. nsan potansiyel olarak iyilik ve ktlk yapabilecek zelliklere sa-
hiptir.
Allah Tel, insann ftratna doru ve yanl, iyilik ve ktl, gnah ve sevab
bilme, tanma, ayrt etme ve onlardan istediini seme gc ve zgrl vermitir.
nsan kendisine verilen akl yerinde kullanr, Allahn gnderdii elilerle gelen me-
saja kulak verir, nefsini ktlklerden arndrp gnderilen elileri rnek alrsa dn-
ya ve ahirette mutlu olur. Aksine kii, Firavunun yapt gibi tercihini ktlkten
yana kullanrsa hsrana urar. Zira nes, kiiyi ktlemek, samimiyetini zedelemek
iin benliinde var olan her trl kt kir ve dnceyi destekleyecek ekilde
hareket eder. Ancak Allah, insana ktlkten saknmann ve nefsini arndrp temiz-
lemenin yolunu da ilham etmitir. Nitekim Nefse ve ona birtakm kabiliyetler vere-
ne, sonra da ona iyilik ve ktlkleri ilham edene yemin ederim ki, nefsini ktlklerden
arndran kurtulua ermitir, onu ktlklere gmen de ziyan etmitir. (ems, 91/7-10)
ayetlerinde de belirtildii gibi nefsindeki ktlklerin ard sra giden kii ykma
urayacak, tm bu ktlklerden arnp temizlenen ise kurtulua erecektir. O halde
Allahn salih kullarndan olabilmeyi hedeeyen bir kimsenin, seimi de mutlaka bu
ynde olmaldr. Bunu salayabilmek iin kii, nefsine kar tedbirli olmaldr. Kt-
l tevik ettiinde ona nasihat etmeli ve vicdannn sesini dinlemelidir.
Netice olarak, nefsin ktlklerinden kurtulup Rabbin rzas dorultusunda a-
labilen kimseler gerek kurtulua nail olurlar:
Rabbinin makamndan korkan ve nefsini kt arzulardan uzaklatrm kimse iin,
phesiz cennet (onun) yegne barnadr. (Nzit, 79/40-41)
268
GZEL SZ VE BAILAMA
SADAKADIR*

,,

-

_ . -

, .

,
,, | -

_ .

t , . . .,

. . _ .

, -

. x .

. .

Gzel bir sz ve balama, peinden gnl krma gelen bir sadakadan

daha hayrldr. Allah, her bakmdan snrsz zengindir, halmdir (hemen
cezalandrmaz, mhlet verir). (Bakara, 2/263)
Bizi gerek manada insan yapan, bizleri gzelletirip deerli klan ve teki canl-
lardan ayran zelliklerin banda sz syleme yeteneimiz gelir. nsan olarak ou
zaman neminin farknda bile olmadmz bu nimetle ilgili olarak, yce Rabbimiz;
gzel sz ve insanlar balama, peinden gnl krma gelen bir sadakadan daha
hayrl olduunu (Bakara, 2/263) ifade etmektedir.
Dil, nice dostluklar bitiren, yeri geldiinde de gnlleri fethedip nice dman-
lar bartran ve gcn gnlden alan bir emanettir. Yumuak szler ta kalplere
bile tesir eder deyii bu geree iaret eder. Allah, bir insana her eyin tatlsn,
yalnz dilin acsn verdi mi insan ne yapsa fayda etmez. Gnl alan ho bir sz sy-
lemek, tatl dille reddetmek (geri evirmek), ayp rtmek, saygszla kar bala-
ma ile davranmak arkasndan eziyet gelen veya gnl bulants ile birlikte olan bir
sadakadan daha hayrldr. Gzel bir sz, kalplerin yaralarn sarar, onlar honut-
luk ve gler yzllk duygularyla doldurur. Balama, ruhlarn kinlerini temizler,
yerine kardelik ve doruluu yerletirir. Bu durumda gzel bir sz ve balama,
sadakann birinci grevi olan ruhlarn arndrlmas ve kalplerin yaknlatrlmas
ilevini yerine getirir. Rabbimiz sadakann, verenin alana kar bir stnlk arac
olmadn, yalnzca Allaha verilen bir bor olduunu belirtir. Onun eziyet veren
sadakaya ihtiyac yoktur.
Eer kendisine sadaka verilecek kiiye kar taknlacak tavr bir ekilde onu inci-
tecekse bunu vermek yerine uygun szler sylemek ve ihtiyacn arz eden kiiyi ho
* Dr. Bahattin AKBA
269
grmek, durumunu bakalarna duyurmamak manev sonu, ecir ve ahlak davran
olarak tercih edilir.
Allah kimseye muhta olmad iin hi kimsenin harcamasna da (infak) ih-
tiya duymaz. O, cmert ve geni yrekli insanlar sever, cimri insanlar sevmez.
nk O cmerttir, balayandr ve eli ak olandr. Allah, hayat iin gerekli olan
eyleri insanlara snr tanmadan veren ve onlar hatalarna ramen tekrar tekrar
balayandr. Rabbimiz yaptklar ba srekli hatrlatarak karlarndaki insann
gururunu inciten ve sadece kk bir ey vermi olsa bile bunu baa kakc ifadeler
kullanan kimseleri sevmez.
nsan diliyle hem kendini hem de bakalarn yceltir. Dilden kalbe yol vardr.
nsan, bin bir glkle ve zaman harcayarak, emek verip ter aktarak kt mevki-
lerden birka szle debilir. Bu nedenle nerede, nasl konuacan dnp tasar-
layarak konumak bizi g durumlara dmekten korur.
Gzel konuan insanlar iin azndan bal akyor denilir. Gler bir yz, tatl bir
dille tamamland zaman, insana btn kaplar alr. Byklerimiz Gnllerin
anahtar yumuak huy ve yumuak kelimelerdir demilerdir. Gnller gzel ve ho
szlerle kazanlr. slam adabnn, gerei olarak tatl konumak ve gler yzl olmak
durumundayz. Peygamber Efendimiz (s.a.s) de, Gzel sz sadakadr (Buhar, Edeb,
34) buyurmutur. Gzel sz, sahibini Allahn rzasna kavuturan, nimet iinde b-
rakan, fazilet ve iyiliklerdendir. Gzel szler ancak ona ykselir, Salih ameli de gzel
szler ykseltir (Fatr, 35/10). Kuran emri gerei gzel szler Rabbimizin katna yk-
selecek ve zaman gelince bize dl olarak geri dnecektir.
nsan konutuunda hayr konuarak, dilini gzellie altrmaldr. Gzel ko-
numa Allahn tm semav dinlerde talep ettii yce bir meziyettir. Gzel bir ahlaka
sahip olan kimse, herkesle gzel grr, onlarn sevgisini kazanr. Byleleriyle bir-
likte olmaktan ve ho sohbetler yapmaktan memnun kalrz. Gler yzl, tatl dilli
insanlar arasna girdiklerinde gne gibi yzlerinden lt eksik olmaz. Girdikleri
yeri aydnlatrlar.
Tatl dil ylan deliinden karr derler. Tatl dil ve gler yzle gnller fethe-
dilir. nemli olan da gnlleri fethetmektir. Yce Rabbimiz Kuranda; Firavuna
gidin, nk o, azd. Ona yumuak sz syleyin, umulur ki t alp-dnr veya ii
titrer-korkar. (T Ha, 20/43-44) buyurmutur. Buna gre mminlerin birbirlerine daha
yumuak sz sylemeleri gerekir.
Allaha gnlden iman eden mminler olarak szlerimizi gzelletirmeliyiz. n-
sanlara kar balayc olmalyz. Yrei krgn olanlar, yaral gnlleri gzel sz-
lerle ve balamak suretiyle kazanmaya almalyz.
270
GZEL VE RKN SZN MSAL*

,,

-

_ . -

, .

t .

.| _ t , .

,t. t ,

| .

- .

. |

. .

. . ,

. ,

. |

_ . .

.., , ,

| .

.||

t . .

;

.,

t ,

_,

-

: t ,

_ . .

_ . t ,

| t .

_ . ,

.. -

.,

. -

- .

: .,

. -
Grmedin mi, Allah gzel bir sz nasl misal getirdi? (Gzel bir sz),
kk salam, dallar ge ykselen bir aa gibidir. Bu aa Rabbinin
izniyle her zaman meyvesini verir. t alsnlar diye Allah insanlara
misaller getirir. Kt bir szn durumu da; yerden koparlm, ayakta durma
imkn olmayan kt bir aacn durumu gibidir. (brahim, 14/2426)
Bu ayetler, bizlere iyinin ktye, gzelin irkine, imann kfre, tevhidin irke,
hakkn batla stnln etkileyici bir benzetmeyle tasvir ediyor. Buna gre gzel
sz dallar gklerde, kkleri de yerin derinliklerinde olan ho bir aa; irkin sz
ise, kkleri yerden kopmu kt bir aa gibidir. imdi veciz bir ifadeyle hakkn
ve batln resmini izen bu gzel aa ve irkin aa benzetmesini biraz aalm:
Hakk temsil eden gzel aacn iki temel zellii olduunu gryoruz. Birincisi
salam olmas, dieri de verimli olmasdr. Salamdr; en iddetli rzgrlar kar-
snda bile sarslmaz ve yklmaz, nk kkleri yerin derinliklerindedir. Verimlidir;
nk her yl meyve verir. Batl temsil eden irkin aa ise kkleri yerin yzeyinde
olduundan temeli salam deildir. Sabit bir yeri ve dayana da yoktur. Tpk hak-
kn karsnda batln salam dayanaklardan yoksun olmas gibi. Bu yzden en haf
rzgrlar karsnda bile savrulmaya msaittir. Peygamberler ho sz temsil eden
ho aacn en gzel rneklerini tekil ederler. Bu durumda sz sadece azdan
kan bir kelimeye indirgememiz doru deildir. Buradaki sz ayn zamanda bir
tavr, duruu, inanc ve retiyi ifade etmektedir. Tefsirlerimizde, ayetteki gzel
* Mahmut DEMR
271
szden kastn tevhid inancnn z l ilhe illallah olduu ifade edilmektedir. Ger-
ekten de en gzel sz kelime-i tevhiddir. Zaten btn doru szler, gzel huylar
ve davranlar bu yce kelimenin yansmalar deil midir? Tm peygamberler bu
kelimeyi yceltme uruna mcadele vermemiler miydi? Bu durumda irkin aa
ise, peygamberlere ve onlarn ilettikleri mesajlara kar duran, bu mesajlar etki-
siz klmaya alan her trl sz, dnce ve davran temsil eder. Kk topran
yzeyinde kald iin topraktan da ona hayat veren yamurdan da faydalanamaz.
Meyve vermedii gibi glgesinden de bir hayr gelmez. te bu ekilde batln da ne
kendisine ne de insanla salad veya salayaca bir yarar vardr.
Sevgili Peygamberimiz (s.a.s), bir hadisinde Mslman ahsiyeti tarif ederken
yapraklar dmeyen ve her mevsim meyvesini veren bir aa benzetmesini yapar
ve ashabna bunun hangi aa olduunu sorar. Kimseden ses kmaynca hurma
aacdr diyerek kendisi cevap verir (Buhr, Tefsr (brahim), 1). Burada hurma aac-
nn veya meyvesinin faydalarn sralayacak deiliz. Ancak ounlukla meyvesini yi-
yerek karnlarn doyurduklar, serinlemek ve dinlenmek iin glgesinden yararlan-
dklar gz nne alnrsa kurak l ortamnda yaayan mminler iin bu aacn ne
kadar hayati bir deeri olduunu anlamamz zor olmayacaktr. te mmin, Allahn
elisinin gznde byle bir aa gibidir. Dncesiyle, szyle ve davranyla ev-
resine yararl olur. Yine Resln ifade buyurduu gibi insanlarn elinden ve dilin-
den emin olduu kimsedir mmin. (Buhr, man, 4) Mmini bu kadar ycelten ey
phesiz ki en yce olan Allahn szn (Tevbe, 9/40) vicdannn derinliklerinde ve
davranlarnda tamasndan kaynaklanmaktadr. Bu yzdendir ki, ayn zamanda
mmini temsil eden gzel aacn dallar ykseklerdedir. nk faydal davran-
laryla gzel sz gklere, ycelere tayan mmindir (Bk. Ftr, 35/10).
Mminin, Allah ve Resl nazarndaki bu itibar, inananlar olarak bizleri onur-
landrmakla beraber ayn zamanda bize ar bir sorumluluk da yklemektedir. Zira
bu erefe nail olabilmek onu liyakatle tayabilme abasyla mmkndr. O halde
Allah Reslnn benzetmesinde ifadesini bulan hurma aac misali her tarafmz-
dan fayda dklen bir karaktere sahip olmak durumundayz. Bizler bu aba iinde
olduumuz mddete una kesin olarak inanmalyz ki Allah hem dnya hem de
ahirette sahip olduumuz bu salam inanla ve szle bizleri ayakta tutar. Ancak bu
sayede eitli bela ve musibetlere kar dayanma gcne sahip oluruz.
272
HAC: EVRENSEL BULUMA*

,,

-

_ . -

, .

| _, .

| _, .

L|| _ . ,,

. t , . _

..

, , .

: . ,, .

, ; t.

, . .

: _ . _, .

t,

.t .

: _

| .

;t -

t,

_ -

|t

.| _

.|
Hani biz brahime, Kbenin yerini, Bana hibir eyi ortak koma; evimi,
tavaf edenler, namaz klanlar, rk ve secde edenler iin temizle diye
belirlemitik. nsanlar arasnda hacc ilan et ki, gerek yaya olarak, gerek uzak
yollardan gelen yorgun develer zerinde sana gelsinler. (Hac, 22/26-27)
slam dininin be temel esasndan biri olan ve senenin belirli gnlerinde iba-
det niyetiyle Kbeyi ziyaret etmek anlamna gelen hac, hicretin dokuzuncu yln-
da farz klnm olup, mali ve beden bir ibadettir. Gerekli artlar tayan her bir
Mslmann bu ibadeti mutlaka yerine getirmesi gerekir. Nitekim ayette; ...Yolcu-
luuna gc yetenlerin haccetmesi, Allahn insanlar zerinde bir hakkdr... (l-i mran,
3/97) ifadesi bu gerei bizlere anlatmaktadr.
Hac, madd ve manev, dnyev ve uhrev, ferd ve sosyal yan olan bir ibadettir.
O, bir yandan kulun Allaha, peygambere, ahirete, ksaca tm iman esaslarna g-
nlden balanmann bir gstergesi olurken, dier taraftan bizlerin samimiyet, sabr,
kardelik, sevgi, sayg, fedakrlk, paylama vb. ahlak erdemleri kazandmz ve
tatbik imkn bulduumuz bir alandr.
Hac, slamdan nce bilinen en eski ibadetlerden biridir. Kbe de, yeryznde
Allaha ibadet iin yaplan ilk binadr. Sz konusu ayetlerden anlaldna gre, Hz.
brahim, olu Hz. smail ile Kbenin inaatn bitirdikten sonra yce Rabbimiz,
ziyaret ve ibadet edecekler iin oray temiz tutmalarn ve insanlar haccetmek iin
Mekkeye armasn istemitir. Bu ilahi davete kulak veren ve gnlden teslim
olanlar, Mminler ancak kardetirler (Hucurt, 49/10) eklinde Kuranda ifade edilen
din kardeliini uygulama sahas bulmaktadrlar. Bu balamda Kbe, tm inananla-
rn, kardelik, dostluk ve kaynamalarn temin eden bir merkezdir.
* Dr. Faruk GRGL
273
Hac ibadetinin, dier ibadetler arasnda ok zel bir yeri vardr. nk hac,
inananlarn yeryznde tek bir cemaat oluturarak ylda bir kez ayn yer ve zamanda
hep beraber ibadet etmesiyle gerekleir. Hemen btn dinlerde mevcut olan kutsal
zaman ve mekn telakkisi, slam dininde hac ibadetinde kendisini gsterir.
Hac ibadeti yerine getirilirken ziyaret edilen her bir meknn ve yaplan her
amelin, sembolik bir anlam ve ehemmiyeti vardr. Hac, bir yandan inanan insann
kendi i dnyasnda Hakka ulama yolculuunu temsil anlamnda okluk/kesret
iinde birlie/vahdete ycelii ierirken, dier yandan ayn his ve mana ile kalpleri
arpan milyonlar bir araya getirmesiyle de birlikten/vahdetten oklua/kesrete
dn sembolize etmektedir. Bu itibarla hac, temiz ve saf bir niyetle balayan, bir
bakma dnyevi farkllamaya, nimetleri geride brakp btn inananlarn eitliine
iaret eder.
Hz. dem ve Havvann ocuklar olan bizler, hacda kardelii pekitirecek ve
daha da glendirecek unsurlara sahibiz. Her yl tekrarlanan bu tablo, bir taraftan
tm inananlarn birlik ve beraberliini gsterirken, dier taraftan evrensel anlam-
da bulumay temsil eder. nk farkl lke, dil, rk, renk, kltr, sosyal stat ve
ekonomik gce sahip insanlarn eit konumda ayn tip kyafetler/ihram iinde bir
araya gelmesi, topluca namaz, tavaf, say, vakfe, dua gibi ibadetleri gerekletirmesi,
Mekkeden Arafata, Arafattan Mzdelife ve Minaya akn akn koturmas, bir y-
nyle yce Mevlann huzurunda toplan hatrlatr. Bylece hac, mminleri kutsal
topraklarda buluturmakla, ebed bulumaya hazrlam olur.
hrama girenler, bu sre zarfnda dile getirmi olduklar telbiyeyle, hep bir az-
dan buyur Allahm buyur diyerek, Allahn emrine itaate geldiklerini, Onun hi-
bir ortann bulunmadn, her trl vg, nimet, mlk ve hkmranln gerek
sahibinin Allah olduunu hep bir azdan ve yrekten ilan ederler.
Mmin bu ibadeti yerine getirirken, bir yandan Mslman olmann, Allaha g-
nlden ynelip balanmann, Reslullahn doup yaad, ashabyla nice skntla-
ra gs gerdii meknlarda bulunmann hazzn tatmakta, dier yandan dnyann
drt bir yanndan gelen mmin kardeleriyle buluup tanarak slam kardeliini
yaamann uuruna ermektedir. Bylesine derin hikmetleri bnyesinde barndran
hac ibadeti, slamn farzlarndan biri olmann yannda, Hz. brahimin de alar
st davetidir. Bizler, Hz. brahimin alar aarak bize kadar uzanan bu davetine
icabet etmek ve Hz. Peygamberin;
Kim kt ilerden ve Allaha kar gelmekten saknarak hac yaparsa, gnahlardan
temizlenerek anasndan doduu gibi tertemiz hle gelir (Buhr, Hac, 4) mjdesine
erimek iin maddi ve manevi gayret iinde olmalyz.
274
HAK LE BATIL BR OLUR MU?*

,,

-

_ . -

, .

,
,

| .

. , t

. .

t,

, .,

_ ,

.|

_ .. -t

t .

|t .

t .

t .

.| _ .

, .

. ,

.,

| t

_ .t .

.,

,|

| . .

.,

t. .

t x . ,

.| _

t . .

;

.,

,|

; _ ,

: . ,

.| _

. ., t . t

. -
O, gkten su indirdi de dereler kendi llerince dolup akt ve sel ste
kan kp ald gtrd. Ss eyas veya yararlanlacak bir ey elde
etmek iin atete erittikleri eylerden de byle kpk olur. te Allah, hak ile
batla byle misal getirir. Kpe gelince snp gider. nsanlara yararl olan
ise yerde kalr. te Allah byle misaller verir. (Rad, 13/17)
Bu ayette sz edilen misal, aslnda oumuzun yabanc olmad bir tabiat
manzarasdr. Yce Rabbimizin bir ltfu olarak yaan saanak yamurun ardndan
derelerin tamas, su yzeyinde kpklerin birikmesi ve bu kpn akan suyla
birlikte gzlerden kaybolmas son derece normal ve bilinen bir doa olaydr. Ancak
ilh kelamda bu olay Hak ile Batln, doru ile yanln veya aydnlk ile karanln
her adan nasl ayrtn gsteren bir misal olarak karmza kyor. Basit gibi
grnen tabiat olaylarnn dahi aslnda ilhi kudretin birer iareti olduu gereine
ekiyor dikkatlerimizi. imdi bu misal zerinde biraz dnelim:
Suyun yzeyinde biriken kpk bazen o kadar birikir ki, su yzeyinin tamamn
kaplar ve adeta akan su deil de ak kpktr. Ancak ne kadar ok olursa olsun so-
nuta kpk kpktr deil mi? Altndan akan nehrin gcne ne kadar dayanabilir
ki? nk asl olan sudur ve bize, tabiata hayat veren rahmettir; dieri ise biraz
sonra yok olmaya mahkm bir kalntdr. Ayn ekilde altn ve gm gibi ss eyas
olarak veya demir gibi eitli ilerde kullanlmak zere eritilen madenlerin yzeyle-
rinde biriken tortular da tpk kpk gibi geicidir; asl ve faydal olan ise madendir.
* Mahmut DEMR
275
te bu yzden Hak, can veren suya, faydal olan madene; batl ise varl geici
olan, yok olmas an meselesi su yzeyindeki kpe ve madenin zerinde birikmi
tortulara benzetilmi. Geri Batl zaten yklmaya mahkmdur (sr, 17/81) ayeti de
bunu ifade etmekte. Dolaysyla Hakkn gc gerektir, batlnki ise sahtedir. Bu iti-
barla Hz. Musann asasnn gerek (hak) ylan olup sahte (batl) ylanlar yok ettiini
bildiren ayet (Arf, 7/118) son derece anlamldr.
Bu misaller, Hakka inananlar olarak bizlere kuvvet vermelidir. yle ki; ou
zaman batl, gzmzde yklamayacak veya kar konulamayacak bir g gibi g-
rnebilir. Buna asla aldanmamalyz. O, gl gibi grnse de Hakkn karsn-
da son derece zayftr. Batln Hakka kar gc, ne kadar ok da olsa kpn
suya kar gc mesabesindedir. Ancak bunu anlamamz iin inancmzla, tutum ve
davranlarmzla Hakkn yannda olduumuzu gstermek durumundayz. Kutsal
kitabmzda anlatlan her bir Peygamber kssas bize bu gerei vurgulamas bak-
mndan byk nem tamaktadr. Her Peygamber, batla kar bir hak mcadelesi
vermitir. Kutsal kitabmzn sk sk yer verdii bu mcadelelerde gze arpan ilk
husus, btln saysal ve maddi stnlne kar Hakk taraftarlarnn gzle grle-
bilir ciddi bir glerinin olmayyd. Sevgili Peygamberimizin bir avu insanla ba-
latt Hakk mcadelesinin hibir batl ve eytan g tarafndan durdurulamam
olmas da bu gerein nemli bir parasdr. unu unutmamalyz ki, Hakkn gc
yine Hakktan gelmektedir. Nitekim bir yette Rabbimiz, kendisini Hakk olarak
nitelerken, kendisi dnda tapnlan, ibadet edilen unsurlarn ise btl olduunu
zikretmektedir (Lokman, 31/30).
Yce Rabbimiz, nankrlk edip ayetlerine srt evirenlerin davranlarn bo ve
faydasz ilan ederken (Arf, 7/139; Muhammed, 47/1), Hz. Muhammede Hakk olarak
indirilen kitaba inanp bu dorultuda yararl iler yapanlarn ise gnahlarn ba-
layacan mjdelemektedir. Bu durum ise, Allahn nimetlerini grmezlikten gelip
onun kitabndan yz evirenlerin batla, inananlarn ise, Rablerinden indirilen
Hakka uymalarndan kaynaklanmaktadr (bk. Muhammed, 47/2-3). Bu ilh mjdeyi
de dikkate aldmz zaman her ne art altnda olursa olsun dorunun, gerein
yannda yer almaktan asla ekinmemeli, ancak el-Hakk olan Allaha dayandmz
takdirde tm eytan ve batl glere kar dik durabileceimizi bilmeliyiz.
Allah bizleri Hakk Hak bilip ona uyanlardan; batl batl bilip ondan kanan-
lardan eylesin!
276
HAKKA GTREN LM*

,,

-

_ . -

, .

. .,

_ .

. - -

-

;

. -, t.

-t .

_ ,

t.

,.t

. _

t .

|

;

.., t .

| .,

; _,

.

| ., _,

.

|
(Byle bir kimse mi Allah katnda makbuldr), yoksa gece vakitlerinde,
secde hlinde ve ayakta, ahiretten korkarak ve Rabbinin rahmetini umarak
itaat ve kulluk eden mi? De ki: Hi bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?
Ancak akl sahipleri t alrlar. (Zmer, 39/9)
Ksa bir tanmla ilim: Bir eyin hakikatini idrak etmek ve malm olann, oldu-
u hl zere bilinmesidir. Buna gre, yanl bilgiye ilim denilemez.
nemine binaen Kuran- Kerimde ilim kelimesi 105 defa zikredilir. Bu kkten
gelen dier kelimelerle birlikte bu say, 859u bulur. Dolaysyla ilim Kuranda en
ok kullanlan kelimelerden biridir. Ayrca akl, kir, zikir gibi ilim ile dorudan
balantl olan kelimeler de Kuranda oka geer.
lim, kesin bilgi demek olduuna ve slam da hakiki bilgiden ibaret olduuna
gre Allahn bildirdiklerini kabul etmeyen kimse, birok eyi biliyor olsa bile yine
de cahil demektir. Nitekim Ebu Cehil, hibir eyi bilmeyen biri olduundan dolay
byle bir lakapla anlmam; hakk ve hakikati kabul etmedii iin kendisine bu
isim verilmitir. lahi bilgiye dayanmayan insanlarn oluturduu topluma cahiliye
toplumu dememizin sebebi de bu anlama gelmektedir.
Biz bilgilerimizin bir ksmn duyu organlar vastasyla elde ederiz. Yani gzle-
nebilen, llebilen, deneye tabi tutulabilen eyleri duyu organlarmzla kavrarz.
Ayrca aklmzla bu bilgileri szgeten geirip belirli bir kural ekline getiririz. An-
cak bu iki bilgi kaynann kavrayamad, idrakin alamad pek ok eyler vardr.
te bu eksiklii vahiy bilgisi tamamlar. Onun iin vahiyden destek almayan tm
bilgiler eksiktir ve ya bitmi bir kandile benzerler. Grnte, etraf aydnlatmaya
* Dr. Zafer KO
277
yarayan bir alet iken, ya olmad iin sadece bir grntden ibarettir. Einsteinin
ifadesiyle, limsiz din topal, dinsiz ilim ise krdr.
Yce kitabmz Kurana gre yaratl amacmz, Allaha kulluktur. Bu kulluk,
salam bir bilgi ile ancak gerekleir. Bu bakmdan ilim, hedefe varacamz rehberi-
miz olmaldr. nk ilim bir ktr; karanlklar onunla aydnlanr. lim ifadr; b-
tn hastalklar onunla tedavi edilir. Yeterli ilimden yoksun olan inanlar, hurafelere
boulur. Salkl ilimle beslenmeyen tutum ve tavrlar bir sarsntda yklp gider-
ler. Ataszlerimiz bu gerekleri ne gzel ifade etmektedir: Cahilin sofusu, eytann
maskarasdr., Yarm doktor candan, yarm hoca dinden eder.
Kurann istedii ilim, sradan bir anlama/bilme deildir. Biz bilgiyi kendimize
mal etmeliyiz, onu hazmedip zmsemeliyiz. Aynen madd gdalarn hazmedildii
gibi, zihn gdalarn da varsa posalarn atmal, ftratmza ve bnyemize uygun hle
getirmeliyiz. Mesela ar, her iekten bal z alr ama o hazmedilmi, artk iek
olmaktan km, kendine has bir bal olmutur.
Yce Dinimiz okumaya ve ilim elde etmeye byk nem vermitir. Sevgili Pey-
gamberimize inen ilk ayetlerde okumaktan, kalemden, eitim ve retimden bah-
sedilmitir:
Yaratan Rabbinin adyla oku! O, insan alakdan yaratt. Oku! Senin Rabbin en c-
mert olandr. O, kalemle yazmay retendir, insana bilmediini retendir. (Alak, 96/1-5)
Bakara suresi 30. ayette belirtildii zere, ilk insan yaratlp meleklere arz edi-
lince Allah tarafndan kendisine isimler retilmitir. Allahn, kendisine eyann
tm isimlerini retmesi sayesinde insan, meleklerden stn olabilmi ve bu ilim
sfatndan dolay halife vasfn kazanmtr. Halifelik zelliinin gereklemesi iin
de, mutlaka kullanmas gereken aralarn banda ilim gelir.
nsan hem bu dnyada hem de ahirette kurtaracak olan ilime iaret eden sevgili
Peygamberimiz (s.a.s), lim tahsil etmek, her mslman erkek ve kadna farzdr. (bn
Mce, Mukaddime, 17) buyurarak ilmin ne kadar nemli bir deer olduunu bizlere
duyurmutur.
limle ilgili sayamayacamz kadar ayet ve hadislerden rnekler vermemiz mm-
kndr. Ancak bir ayet ve bir hadis meali zikrederek konuyu bitirmek istiyorum.
Yce Allah buyurur ki: Allaha kar ancak; kullar iinden lim olanlar derin sayg
duyarlar. phesiz Allah mutlak g sahibidir, ok balayandr. (Fatr, 35/28)
Sevgili Peygamberimiz (s.a.s) de yle buyurur: Kyamet gnnde limlerin m-
rekkebi, ehitlerin kan ile tartlr. (Acln, Keful-Haf, II/400)
278
HAKKIN YOLUNDAN BAKASINA
UYMAK AYRILIK GETRR*

,,

-

_ . -

, .

,
,

:,

. ,

:|

|,

. . _ . ,

..

_.

.| .

..

.t

t., .. . . _ .

. .

.. ,

| .

,
te bu, benim dosdoru yolum. Artk ona uyun. Baka yollara uymayn.
Yoksa o yollar sizi para para edip Onun yolundan ayrr. te size bunlar
Allah saknasnz diye emretti. (Enm, 6/153)
Yce Rabbimiz, bizleri yoktan var edip saysz nimetlerle donatt dnyaya gn-
dermi ve bizden kendisini tanmamz istemitir (Zriyt, 51/56). Yce Mevlmz,
kendisini tanyabilmemiz, varlnn ve birliinin delillerini kefedebilmemiz iin
ncelikle bize akl vermi, kendi varlmz ve etrafmzda meydana gelen harikulde
olaylar zerinde tefekkr etmemizi emretmitir (Rm, 30/8; Fussilet, 41/53).
Allah Telnn bizlere kendisini tanma yolunda bahettii akl nimetinden son-
ra ikinci nemli nimeti ise; Rabbimizi, hireti, cennet ve cehennemi, dnyadayken
yapmamz ve kanmamz gereken konular bizlere anlatan peygamberler gnder-
mesidir (l-i mrn, 3/164).
Yce Rabbimizin, peygamberleri vastasyla bizlere bildirdii inan, ibadet ve
muamelat ile ilgili bilgiler btnnn oluturduu hayat nizamna Hak din denir.
Dnya ve ahiret saadetini elde etmemiz, Yaratcmzn honutluunu kazanmamz
ancak bu Hak dinin bizlere sunduu prensipler dorultusunda bir hayat yaama-
mzla mmkndr.
Yce Mevlmzn, Hz. dem (a.s)den sevgili Peygamberimiz Hz. Muhammed
(s.a.s)e kadar gnderdii tm peygamberlerle insanlara ulatrd temel inan esas-
* Dr. Y. Seracettin BAYTAR
279
larnda ve ahlak kriterlerde bir deiiklik olmamtr. Bu ynyle Hakkn dini veya
Hakkn yolu tektir ve deimemitir.
Allahn varlna ve birliine, ahirete, meleklere, peygamberlere ve getirdikleri
kitaplara inanmay gerekli klan tevhid inanc, ilk peygamberden son peygambere
kadar ayn ekilde devam etmi ve hibir deiiklie uramamtr. Allaha irk ko-
ma, haksz yere cana kyma, zina etme, hrszlk yapma, yalan syleme, bakalarna
zulmetme ve ana babaya kar gelme, tevhid inancna sahip tm semavi dinlerde
varln koruyan yasaklar arasndadr.
Yce Rabbimiz, gnderdii tm dinlerde varln koruduu esaslara uymam-
z bizden istemektedir. eytann ve nefsimizin batl telkinlerine kulak asmamamz
aksi takdirde hak yoldan sapp ayrla debileceimizi haber vermektedir.
Akllarn kullanmayan, peygamberlerin getirdii tevhid inancna tabi olmayp
hevalarnn ve eytann saptrc ynlendirmelerinin peine taklan insanlar, tarihin
her dneminde ok eitli yanllklara debilmekte, birok zararl ve sapk inan
yahut uygulamalara sahip olabilmektedirler.
Neslerinin ve eytann klavuzluunda ynlerini tayin edenler, Allahn yolun-
dan uzaklaarak, insan gerek anlamda tatminden uzak, ok sayda batl yola sap-
tklarndan bir trl doruyu bulamamakta, mutluluu yakalayamamakta ve yaa-
dklar evrelerini de huzursuz klmaktadrlar.
Yce Rabbimiz, inanp yararl iler yaparak kendi yolunda yryenlere dnyada
mutluluk, ahirette ise cennet vaat ederken, ilah hatrlatmalarn dinlemeyip yolun-
dan yz evirenlere de dnyada ve ahirette azap hazrladn haber vermektedir
(Secde, 32/19-22).
280
HAY FITRAT GEREDR*

,,

-

_ . -

, .

,
_ .

,|

, -

,|

.| t .|

t.,

:.

, t.t .| ,

:,

| . t .

_ ., t,

., , ,

| .

. t,

Ey demoullar! Size avret yerlerinizi rtecek giysi ve sslenecek elbise

verdik. Takva (Allaha kar gelmekten saknma) elbisesi var ya, ite o daha
hayrldr. Bu (giysiler), Allahn rahmetinin alametlerindendir. Belki t
alrlar (diye onlar insanlara verdik). (Arf, 7/26)
Bu yet balamnda insann sahip olduu hay duygusunu ele alacaz. Hay,
doutan insanlarda var olan ve onu dier canllardan ayran en belirgin duygudur.
lk insan ve einin yce Yaratann emrine muhalefet (zelle) neticesinde kar kar-
ya kaldklar meyyideler srecinde de hay sz konusu olmu kkl bir duygu-
dur. nsanln atasnn hayatndan bir kesiti tekil eden bu sahne yce kitabmz
Kuranda u ekilde dile getirilmektedir:
Bunun zerine onlar (dem ve ei Havva) o aacn meyvesinden yediler. Bu sebeple
ayp yerleri kendilerine grnd ve cennet yaprandan zerlerine rtmeye baladlar.
dem Rabbine isyan etti ve yolunu ard. (T-H, 20/121)
Bu ayette, bir ynyle de insann sahip olduu hay duygusuna iaret edilmitir.
O gnden bugne dein en ilkel toplumlarda dahi insanlar, gerek Allaha gerekse
toplumun dier bireylerine kar baz tutum ve davranlardan hay duygusu
gerei uzak dururlar. Bu ynyle hay, insanln ortak deer ve kabullerindendir.
Yukarda metin ve mealini verdiimiz ayette yer alan Libsut-takv-

.| t .|
-Takva elbisesi ifadesi, hemen btn mfessirlerce insann yaratltan sahip
olduu, onun ruhunu bezeyip ahlakn koruyan hay eklinde yorumlanmtr.
Peygamberimiz (s.a.s), hay ile iman arasnda nemli bir ilikinin bulunduuna
dikkat ekmi ve hayy imann bir ubesi olarak nitelendirmitir:
* Dr. Yaar YT
281
man yetmi/altm ksur ubedir. En st derecesi l ilhe illallah demek, en alt dere-
cesi de geenlere zarar verecek eyleri yoldan gidermektir. Hay da imandan bir ubedir
(Mslim, man, 58) hadisi, bu ilikinin anlaml bir ifadesidir. Bu hadisi esas alarak,
haysz bir kiinin imansz olduunu ifade etmek phesiz isabetli deildir. u ka-
dar var ki bu tr ifadeleri ieren hadisler genelde bu konumdaki kiilerin olgun bir
mmin olmadklar ya da olamayacaklar eklinde yorumlanmaktadr.
nsan; saduyusu, inanc ve hay duygusu ile nes ve eytann kt telkinleri
arasnda mcadele hlindedir. Allah inanc salam ve hay duygusunu yitirmeyen
insan, iyilik ve gzelliklere ynelir, ktlk ve haramlardan uzak durur. Buna kar-
lk iman ve inanc zayf, hay perdesi yrtlm ya da anm, nefsine ve eytana ye-
nik dm insan, ktlk ve haramlar kolayca ileyebilir. Bu konumdaki insanlar-
dan bazs, ne Allahtan ne de insanlardan ekinir. Hz. Peygamberin, Utanmadktan
sonra dilediini yap (Buhar, Edeb, 78) buyruu, hay duygusunu yitirmi kiilerin
ktlkleri kolayca yapabileceine iaret etmektedir. Ayrca bu hadis, yapacan
bir iten ya da bir eyleminden, Allah veya toplumdan utanmayacaksan, rahatszlk
hissetmeyeceksen yapmaya karar ver mesajyla da kiinin davranlarna yn ver-
mektedir. yle ki, kii eyleminden nce yapaca iin sosyal konumu, toplumsal
deer yarglar ve inancyla uygunluk arz edip etmediine bakacak sonra da o ii
yapmaya karar verecektir.
Hay ile iman, hay ile eylem arasnda var olan ilikiler, temelde insann Allahtan
hay etmesi gerektii noktasnda birlemektedir. Hay duygusunun esas, ksaca
Allahtan hay etmektir, denebilir. Allahtan hay etmek, Onun emirlerine kar
gelmekten, yasaklarn inemekten kanmak eklinde da yansr. Bu yansmann
temelinde, kulun; Allahn istemedii bir i ve hl zere bulunmaktan uzak durma-
s vardr. Allaha kar olan hays, Yusuf (a.s)u fuhu ve ktlkten korumutur.
Bir defasnda Hz. Peygamber, Allah Teladan gerektii gibi hay ediniz buyurmu,
kendisine, Ey Allah elisi! Allahtan gerei gibi ne ekilde hay edebiliriz? sorusu
yneltilmiti. Bunun zerine Allahn Resl; ban ve banda yer alan organlar,
karnn ve karna bal organ koruyan, dnya hayatnn ssne kendini kaptrma-
yan, lm ve ryp yok olmay unutmayan kimsenin Allahtan gerei gibi hay
etmi olacan haber vermitir (Tirmiz, Kyme, 24).
Sonu olarak belirtmek gerekirse, hay duygusu, her eyden nce bir kiilik zaaf
deil, aksine erdemlilik ve ftratn gerei bir duygudur. Bu duygu, kiinin davran-
larna yn vermede ve kiiliini ortaya koymada adeta bir mihenk ta niteliinde-
dir. Dnyann deiik corafyalarnda yaayan Mslmanlarn zellikle milletimizin
binlerce kilometre telerde bulunan Beytullaha doru ayak uzatmay, abdest boz-
may irkin kabul etmelerinin, Kurann asl bulunduu ortamlarda hareketlerini
snrlamalarnn temelinde phesiz hay duygusu yatmaktadr.
282
HAYSIZLIIN YAYILMASINI
STEMEK AZABI GEREKTRR*

,,

-

_ . -

, .

-

; t , .

.| _

,, |

. . , ,

| . .

_,

.

| _

-t

| _,

..

-, _,

.

| ..

; ,. .

| .,
nananlar arasnda hayszln yaylmasn arzu eden kimseler var ya;
onlar iin dnya ve ahirette elem dolu bir azap vardr. Allah bilir, siz
bilmezsiniz. (Nr, 24/19)
Toplumda, hayszln, ahlakszln, olumsuzluklarn yaylmasn isteyenler, o
topluma kar en byk saygszl ilemi olurlar. Nitekim yukardaki ayet bunu
gayet aka dile getirmektedir.
Kiinin ilemi olduu gnah, ayp veya kusurlar bakalarnn aa vurmama-
s dinimiz tarafndan nerilirken hatta emredilirken bu tr davranlarda bulunan
kimselerin kendilerinin ya da bakalarnn ayp ve kusurlarn, hayszca lakayt bir
ekilde topluma aklamalar da uygun grlmemitir. Zira Peygamberimiz (s.a.s),
ledii gnahlar aa vuranlar dnda, mmetimin tamam affedilmitir. Bir adamn
gece kt bir i yapp Allah onu rtt halde sabahleyin kalkp; Ey falan! Ben dn gece
yle yle yaptm, demesi, aikre ilenmi gnahlardandr. Oysa kii, Rabbi kendisinin
ktln rtt halde geceyi geirmiti. Fakat o, Allahn rttn aarak sabahl-
yor. (Buhar, Edeb, 60;Mslim, Zhd, 52) buyuruyor.
Gnah ilemek, kusur ve hata yapmak, sevilmeyen, arzu edilmeyen ve sahibine
de hibir fayda salamayan sadece kt grlmesine ve baya saylmasna sebep
olan bir durumdur. Durum byle iken gizli kapakl bir yerde ilenen ve Allahtan
bakasnn bilmedii, bir anlamda Allahn da rtt bir gnah faziletmiesine
hayszca ortaya dkmek ve bakalarna anlatmak, din adan tasvip edilmemi hat-
ta byle davranan kimselerin Allahn balamasnn dnda kalacaklar ifade bu-
yurulmutur. Bylesine ar bir manev meyyidenin ngrlmesi, ilenen gnahn
toplumda yaygnlamasn, onun normal bir davran olarak alglanmasn nleme
* Dr. Yaar YT
283
amacna yneliktir. Nitekim slam ahlaklar da, ayp saylan davran ve tutumlar,
herkesin gz nnde ilemenin gizlisine gre daha kt bir davran biimi oldu-
unu srarla belirtmiler, kiinin ayplarn insanlardan saklamasnn ve toplumun
da bu tr davranlar karsnda duyarl olmasnn nemi zerinde durmulardr. u
kadar var ki, slam ahlakna gre, ayplanma veya baka herhangi bir baskya ma-
ruz kalma endiesiyle ktlkten kanmak kiiye fazilet kazandrmaz. Zira hibir
ayp, Allaha gizli kalmaz. inizde olan gizleseniz de aa vursanz da Allah onu bilir.
Gklerdeki her eyi, yerdeki her eyi de bilir. Allah, her eye hakkyla gc yetendir. (l-i
mrn, 3/29) ayeti, bu hususu dile getirmektedir.
Hibir ayp veya gnah, Allaha gizli kalmayacana gre insan ncelikle yce
Mevladan hay etmeli ve imkn lsnde kusurlarn dzeltmelidir. Gnah ve
kusurlarn bakalarna anlatanlar, gnah ilemeleri bir yana dier taraftan Allah,
Resln ve mminleri adeta hafe alm, ktlklerini iyilik, gnahlarn sevap,
bayalklarn fazilet saym olurlar. Bu ise, en az iledikleri gnah seviyesinde bir
pervaszlktr. Oysa gnah ileyen bir kimsenin, hi olmazsa onu gizli tutmas, ken-
disini aalanmaktan kurtarr. Ayp ve kusurlarn aklanmas, bu tr davranlarda
bulunanlarda hay duygusunun zamanla yok olmasna sebep olmaktadr. Ancak bu
tr davranlarn rtlmesi, davran sahiplerinin grdkleri efkat ve merhamet
karsnda kendilerine eki dzen vermelerini teminde nemli bir etkendir.
Dinimizde, toplumda iffetsizlik ve hayszln yaylmasna anak tutacandan
kiinin ayp ve kusurlarn, gnah ve isyanlarn aa vurmas nasl yasaklanmsa,
baka kimselerin ayp ve kusurlarnn aratrlmas, onlarn gizli hl ve zel hayatla-
rnn deifre edilmesi de yasaklamtr. u kadar var ki, bakalarnn maduriyetine
sebep olan hata ve kusurlarn gizlenmesi, dinen caiz deildir. Ayplarn aratrlp
ortaya dklmesi; insanlar birbirine drmekten, aralarnda kin ve dmanlk to-
humlar ekmekten, fenalklarn yaylmasndan baka bir eye yaramaz. nsanlarn
gizli kalm kusurlarn aklamak, herkese duyurmak, onlarn utanma duygularnn
yok olmasna, sosyal kontroln azalmasna ve bylece ahlakszln sratle yayl-
masna da sebep olur. Peygamberimiz ve ashab, kimsenin ayplarn aratrmam
ve aratranlar da iddetle knamtr. Peygamberimizin; Din kardeini bir suundan
dolay ayplayan kimse, o suu (gnah) kendisi de ilemedike lmez. (Tirmiz, Sfatl-
Kyme, 53) uyarsn da hibir zaman unutmamak gerekir.
Sonu olarak herkesin gnah ve kusuru olabilir. lenen gnahlarn toplumda
aa vurulmas, onlarn normal bir davran ya da tutummu gibi sunumu, insan-
larn dindarlk anlaylarnn zayamasna, gnahlara kar tepkisel yaklamlarna
engel tekil etmektedir. Bu itibarla toplumda iyilikler, gzellikler, sevaplar, faziletler
anlatlmal ki dier insanlar da bu tr eylemlere ynelsin. Bo, faydasz, insanlarn
duyarlln zayatacak; gnahlar, hayszl haetecek sz ve davranlardan da
uzak durulmaldr.
284
HAYAT VE LMN YARATILI HKMET*

,,

-

_ . -

, .

,
,

| . ,| , -

| .

| -

.

,

.

_ .

: _

| . .

| .

. ,

,

.

t ..

. x

| .

. . _ . -

Hkmranlk elinde olan Allah, ycedir. O, her eye hakkyla gc yetendir.

O, hanginizin daha gzel amel yapacan snamak iin lm ve hayat
yaratandr. O, mutlak g sahibidir, ok balayandr. (Mlk, 67/1-2)
Okuduumuz bu ayet-i kerimede yce Allah, lm ve hayat yarattn bizlere
bildirmektedir. O hayat ve lm, imtihan etmek iin, bizlerden hangimizin daha
gzel amel ettiini aa karmak, kimin de kt amel ilediini tespit etmek iin
yaratmtr.
O halde bu imtihan kazanmak iin bize verilen bu hayat iyi deerlendirmeliyiz.
nk bu dnya hem fani hem de ok ksadr. Yarn! Yarn! diye grevlerimizi erte-
lersek, bir yarn daha bulamayabiliriz. Dnya bizim ebed yurdumuz deildir. Belki
ebed mutluluu kazanma veya kaybetme yeridir.
Bizler adeta bir ifti gibiyiz. Tarlamza hangi tohumu ekersek, onu hasat ederiz.
Bo brakrsak phesiz bir ey elde edemez, bakalarna muhta kalrz. Dnyada
belki yardmc bulabiliriz ama ahirette yardmcmz olmayacaktr. Yce Rabbimiz
yle buyuruyor:
O gn, ne mal fayda verir ne de evlat. Ancak Allaha kalbi selim ile gelen fayda
bulur. (uara, 26/88-89)
Dier ayet-i kerimelerde de, Ey insanlar! Rabbinize kar gelmekten saknn! yle
bir gnden ekinin ki, o gn hibir baba evladna asla fayda veremez, evlat da babasna
fayda salayamaz. Allahn vadi elbette gerektir. O halde sizi dnya aldatmasn ve ok
hilekr eytan da sizi Allah ile aldatmasn, Allahn affna gvendirmesin! (Lokman,
31/33); Dnseler unu da anlarlard ki: Bu dnya hayat geici bir oyun ve elenceden
* Tahir TURAL
285
baka bir ey deildir ve ebed hiret diyar ise, hayatn ta kendisidir. Keke bunu bir
bilselerdi! (Ankebt, 29/64) buyurulmaktadr.
Bu ayetlerde Rabbimiz, bu dnyada ebed olmadmz belki bir yolcu misali
buraya urayp sonra da brakp gidici olduumuz hakknda bizleri uyaryor. O hal-
de yanmza azk alalm. Nitekim Allah Tel, Kuran- Kerimde yle buyurmutur:
Ey akl sahipleri! Azklannz ve biliniz ki azn en hayrls takvadr, haramlardan
korunmadr. yleyse Bana kar gelmekten korunun. (Bakara, 2/197)
Peygamberimiz de yle buyurmutur:
Be ey gelmezden nce, be nimetin kadrini bil. htiyarlk gelmezden nce genlii-
nin, hastalk gelmezden nce salnn, fakirlik gelmezden nce zenginliinin, meguliyet
gelmezden nce bo vaktinin, lm gelmezden nce de hayatnn kymetini bil. (Hakim,
Mstedrek, No: 7846)
Ksaca dnya ve ahiret ilerimizi veya grevlerimizi dengeli gtrmeliyiz. Biri
dierinin aleyhine ihmal edilmemelidir. Ahiret ihmal edilerek dnyay kazanmak,
dnya ihmal edilerek ahireti kazanmaya almak yanltr.
Bu nedenle Rabbimiz, Allahn sana verdiinden (Onun yolunda harcayarak) ahiret
yurdunu gzet, ama dnyadan da nasibini unutma! (Kasas, 28/77); Ey Rabbimiz! Bize
dnyada gzellikler ve ahirette de gzellikler ver ve bizi Cehennem azabndan koru! di-
yenler vardr (Bakara, 2/201) buyurmutur.
Reslullah (s.a.s) yle buyurdu:
Sizin hayrlnz; dnyas iin ahiretini terk etmeyen, ahireti iin de dnyasn terk
etmeyendir. Belki her ikisi iin alan ve bakalarna yk olmayandr. (Keful-Hafa, c.I,
s. 393) O halde Mslman hem dnya, hem de ahiret iin alacak, her gn daha
ileri gidecektir. Dinimizin emri budur. Dier hadislerinde Peygamberimiz yle bu-
yurmutur:
Hi lmeyeceini zanneden biri gibi al, yarn lecek biri gibi de tedbirli ol.
(Cmius-Sagr, 11,12, No:1201)
Bylece de Allahn rzasna uygun geirilen bir mrn akbeti olan ahiret, iyi
ve gzel olacaktr. Mminin hayat bir btndr. Yeter ki bnyesinde samimiyeti
barndrsn. Ortadan ikiye blnm, tefrik edilmi, uraya kadar dnya iin uraya
kadar ahiret iindir, dncesi biz mminlerde yer etmemelidir.
286
HAYAT YALNIZ DNYADAN BARET DELDR*

,,

-

_ . -

, .

,
_, . . . .

, _ -. t . t , .

.| t ..t , -

_ .

|t

t .

. .

t .

, _

|,

|t

|t

. . _ ,

, _

| .

:. ,. .

:
Derler ki: Hayat ancak dnya hayatmzdr. Artk biz bir daha diriltilecek
de deiliz. Rablerinin huzurunda durdurulduklar vakit (hllerini) bir
grsen! (Allah) diyecek ki: Nasl, u (dirilmek) gerek deil miymi? Onlar,
Evet, Rabbimize andolsun ki, gerekmi diyecekler. (Allah), yleyse inkr
etmekte olduunuzdan dolay tadn azab! diyecek. (Enm, 6/29-30)
nsanlarn en zor kabul ettikleri inan il kesi, ldkten sonra dirilme ve onun
getirdii hiret hayatdr. Peygam berler ve ilh vahiy en ok bu konuda tepki gr-
m ve inkr cihetine gi dilmitir. Bu sebeple yce Allah, ldkten sonra dirilme
konusunu eitli mucize ve delillerle ispat etmektedir. Bu yet-i kerime Cahiliye
dnemi Araplarnn genellikle hirete inanma dklarn gstermektedir. Ayrca bu
ayet-i kerimede, mriklerin, genel olarak da inkrclarn zelliklerin den birine
iaret edilmektedir. Ahiret hayatn inkr, inkrclarn irkten sonraki en byk
gnahlardr. Zira Kuran- Kerimde sk sk Allah ve hiret gnne iman birlik-
te zikredilmek suretiyle bu inancn nemi ve hireti inkr etmenin balca k fr
almetlerinden biri olduu gsterilmitir.
Mriklerin nde gelenlerinden biri, sevgili Peygamberimize elinde rm
bir kemik paras ile gelir ve onu ufalayp Byle un ufak olduktan sonra Allah
bunu diriltecek yle mi? der. Resl-i Ekrem de, Evet. Nitekim O seni de ldrecek,
sonra diriltip cehenneme atacak! cevabn verir. Kutsal Kitabmzda bu olay yle
deerlendirilir:
* Sabri AKPOLAT
287
nsan, bizim kendisini az bir sudan (meniden) yarattmz grmedi mi ki, kalkm
apak bir dman kesilmitir. Bir de kendi yaratln unutarak bize bir rnek getirdi.
Dedi ki: rmlerken kemikleri kim diriltecek? De ki: Onlar ilk defa var eden diril-
tecektir. O her yaratlm hakkyla bilendir. O, sizin iin yeil aatan ate yaratandr.
imdi siz ondan yakp duruyorsunuz. Gkleri ve yeri yaratan Allahn, onlarn benzerini
yaratmaya gc yetmez mi? Evet yeter. O, hakkyla yaratandr, hakkyla bilendir. Bir eyi
diledii zaman Onun emri o eye ancak Ol! demektir. O da hemen oluverir. Her eyin
hkmranl elinde olan Allahn an ycedir! Siz yalnz Ona dndrleceksiniz. (Yasin,
36/77-83)
Gnmzde de, grmediime inanmam ve ahirete giden gelen var m? gibi
szlerle ahiret hayatnn inkra kalkld grlmektedir. Aslnda hiretin varl-
na delil olarak iinde yaadmz hayat kdir. Rabbimiz bizi yokluk karanlkla-
rndan karp prl prl bir lemde hayat dediimiz nimeti vermi olduuna gre,
lnce ayn iin bir kere daha tekrarlanmas nasl imknsz olabilir? stelik tekrar
diriltme birincisine gre daha kolay deil midir? Ayrca bir yerden veya bir eyden
haber vermek iin o yere gitmek veya o eyi mutlaka gzmzle grmemiz de
gerekmez. Astronomi ilmi bize yldzlardan, samanyolundan ve galaksilerden bah-
setmektedir. Uzayda hl bize ulaamayan nice yldzlar vardr. Peki, buralara
kim gidip kim gelmitir?
Asrmzda insan akl, her ne kadar mahiyet ve lleri baka olan bu lemi hak-
kyla idrakten aciz ise de, varl snrsz delillerle ispatlanan hireti mmkn gr-
mektedir. Aklen mmkn olan bir eyin varl da haber yoluyla tahakkuk eder.
Btn peygamberler ve kitaplar ahiretin varln haber vermi ve insann tekrar
dirilerek, bu dnya hayatnda yaptklarndan hesaba ekileceini haber vermitir.
Ayrca, ahiretin olmamas zalimleri zulmleriyle ba baa brakmak anlamna gelir.
Zulme urayp da madur olanlarn hakkn kim deyecektir? Hak-hukuk tanma-
yan, ldrmekten zevk alan ve yaptklarnn cezasn ekmeden lenlerin yaptklar,
yanlarnda m kalacak? O halde hiret vardr ve olmaldr.
Ahireti inkra kalkanlar ahirette Allahn huzuruna getirilecek, Allah onlarla
konuacak, onlara sorular soracak ve ce vaplar alacaktr. Bu dnya hayatndan baka
hayatn olduunu kabullen meyenler, orada bunun doruluunu yaayarak grecek-
lerdir. Sonuta Rabbimiz onlara yle diyecek:
yle ise inkr ettiinizden dolay azab tad nz.
288
HAYRA KOMAK*

,,

-

_ . -

, .

,
_

| .

t., . -

. ,

t, .

:. t . _ ,

, -

.. .t

t ,,

| . .

, -

:|

,

.

_ .

:
Herkesin yneldii bir yn vardr. Haydi, hep hayrlara koun, yarn!
Nerede olsanz Allah hepinizi bir araya getirir. phesiz, Allahn gc her
eye hakkyla yeter. (Bakara, 2/148)
Dnyada insanlar bir yar iindedirler. Bu yar bazen hayrda, bazen de erde
olur. Hayrda yar, sadece para veya maln hayrl ilere sarf etmek eklinde anlal-
mamaldr. Kiinin kendisine, aile fertlerine, evresine, lkesine ve milletine, daha
da teye giderek tm insanla yapt iyilik ve gzellikler de hayrda yar olarak
telakki edilir. Bu yarn eitli alanlar vardr: Bu alanlardan birka rnek sunalm:
a) manda yar: mann gl olmas, kalbe yerlemesi ve onun tadna varabil-
mek iin yarmak.
b) badetlerde yar: badetlerin zamannda, tam ve eksiksiz olarak yaplmas;
riya ve gsteriten, acelecilikten uzak durarak, ibadetin ruhuna uygun olarak ihls
ve samimiyetle yaplmas.
c) Ahlakta yar: En gzel ahlaka sahip olmak, tm kt huylardan arnmak iin
aba gstermek.
d) te yar: ini gzel ve mkemmel bir surette yapmak, elinden gelen btn
hneri gstermek suretiyle iini salam ve zamannda yapmak.
e) nsanla hizmette yar: nsann Allahn yaratt en deerli varlk olduu ger-
einden hareketle, ona deer vermek. nsan bir velinimet olarak kabul edip, cin-
siyet, rk, fakirlik-zenginlik, sosyal stat, klk-kyafetine bakmadan ona kar gere-
ken ilgi ve alakay gstermek. Ezilmi, sahipsiz, yetim ve dul kalm insanlarn, ila
paras bulamayan, ban sokacak yuva bulamayan kimselerin ellerinden tutmak.
* Mehmet KAPUKAYA
289
f) Vatana hizmette yar: Gzel vatanmzn kalknmas, hr ve bamsz olarak
yaamas, milletler iinde hak ettii dereceye ulamas, lkenin birlik ve beraber-
liinin, dirlik ve dzeninin korunmas iin almak. lkemizi geri kalmlktan
kurtarmak, yer alt ve yer st zenginliklerini lke insannn hizmetine sunmak iin
gayret gstermek, i ve retim sahalar amak.
g) Eitimde yar: Sahip olduumuz yavrularmz an en son imknlarn kul-
lanarak, gelecek kuaklara hazrlamak iin maddi ve manevi imknlarn seferber
ederek tarihimizde eree yerini alan Biruni, bn Sina, Gazali, Farabi, bn Rd,
Mevlana, Hac Bektai Veli, Yunus Emre gibi bilim ve irfan adamlarn, keif ve icat-
larn nclerini yetitirmek iin gayret sarf etmek.
h) retimde yar: Azami derecede verimlilik ilkesine riayet ederek arazilerimizi
ihya etmek, bilinli tarm ve besicilik yapmak, retim alanlarn oaltarak retimi
artrmak, hizmette kaliteyi artrmak, ihracat artrarak memleketin kalknmasna
yardm etmek, bozuk ve kalitesiz mal retmemek suretiyle gven temin etmek.
Bunlar daha da oaltmak mmkndr. Bata da ifade ettiim gibi bu ayet-i
kerimeyi sadece tre, zekt, sadaka vermek olarak alglayp, hayrda yar bu kap-
samda deerlendirmek bizi yanltr. Ayet-i kerime hakknda unu da ilave etmek
yerinde olacaktr: Mslman, lzumsuz ve gereksiz i ve tartmalarla uramaya-
cak, yapmas gereken ne ise onu yapacak; sade ekle deil, o ekil iindeki ruha da
bakacaktr.
290
HAYIRDA YARIMAK*

,,

-

_ . -

, .

, -

.. .t

yle ise hayrl ilerde birbirinizle yarn (Maide, 5/48)

Yce dinimiz slam, btn insanlar hayra davet etmekte ve bizlerden faydal
iler yapmamz, iyilik yolunda bakalarna rnek olmamz ve hayrda birbirimizle
yarmamz istemektedir.
Hayr; aklmza gelen her trl iyilik, gzellik, yararl iler, faydal tutum ve dav-
ranlar iine alan mull bir kavramdr. Hayr, insanlarn rabet ettii, sevip arzu-
lad gzel olan eylerdir. Dilimizde karlk beklemeden yaplan yardma da hayr
denir. Bir de hayrat tabiri vardr ki, bununla da Allahn rzasn kazanmak iin in-
sanlarn yararna sunulmak zere yaplan/vakfedilen cami, mescit, okul, ktphane,
hastane gibi eserler kastedilir. Din grevlilerine de dine hizmet edenler anlamnda
hademe-i hayrat denilmitir.
Hayr, bir anlamda errin zttdr. Yce Allah, bizleri zaman zaman hayr ve er
ile dener, imtihan eder (Enbiya, 22/35). mtihanda baarl olmak da, baarsz olmak
da bizim elimizdedir. Dnyada hayr ya da er, ne yaparsak yapalm, yaptklarmzn
karln ahirette mutlaka greceiz ve hibir ey karlksz olmayacaktr (Bk. Baka-
ra, 2/110, 184, 197; l-i mrn, 3/30; Zilzl, 99/7-8).
Kuran- Kerim, hayatn gayesinin hayr ve iyilik yarnda bulunma olduunu
bildirmektedir:
te bunlar hayr ilerine kouurlar ve o uurda ne geerler. (Mminun, 23/61),
Haydi, hep hayrlara koun, yarn!... (Bakara, 2/148)
te yaranlar, bunun iin yarsnlar. (Mutaffn, 83/26) ayetleri bunun ak gs-
tergesidir.
* Dr. Yksel SALMAN
291
Peygamber Efendimiz bir hadis-i erierinde din hayrhahlktr. (Mslim, man,
95, Ebu Dvd, Edeb, 67; Nesa, Beyat, 31) buyurmutur. Yani dinin z, insanlarn
hayrn, iyiliini istemektir.
Yine Kuran- Kerimden rendiimize gre; dnya ve ahirette kurtulua ere-
bilmek iin hayr ilemek gerekir. Yce Rabbimiz Hac suresinin 77.ayetinde yle
buyuruyor:
Ey iman edenler, rk edin, secde edin, Rabbinize kulluk edin ve hayr ileyin ki kur-
tulua eresiniz.
Yce Allah insanlar hayra davet ettii gibi, bizden insanlar hayra davet eden bir
toplumun bulunmasn da emretmektedir:
Sizden, hayra aran, iyilii emreden ve ktlkten men eden bir topluluk bulunsun.
(l-i mran, 3/104)
slamn hayat anlay, iyilik yaparak bakalarna gzel rnek olmay nemse-
mektir. yilik eskimez, yani iyilik sahibi daima hayrla yd olunur. (en-Nebhni, el-Fethul-
Kebir, 1, 490) buyuran sevgili Peygamberimizin hayat felsefesi de, hakk ve hayr yay-
maya dayanr.
Peygamberimizin yetimleri, yoksullar, darda kalanlar, maddi ve manevi yardma
muhta olanlar nasl barna bastn, onlarla nasl candan ve fedakrca ilgilendiini
biliyoruz. Onun, kendisine ikram edilen yiyecei bile evresindekilerle paylamas,
eline geen hemen her eyi muhtalara datmas, kimseyi eli bo evirmemesi ve
cmert davranmas ne kadar dndrcdr. Onun bu ili rneklii, Mslman-
lar iin de kesintisiz hayr ileme bilinci oluturmutur. Bunun sonucu olarak cami-
ler, medreseler, hanlar, kprler, aevleri gibi hayr kurulular ve vakf messeseleri
ortaya kmtr. Bu anlay Mslmanlar arasnda, insanlarn en hayrls, insanlara
faydal olan; maln en hayrls, Allah yolunda harcanan; Allah yolunda harcanann en
hayrls da insanlarn en ok ihtiya duyduklar eyleri karlayandr. eklinde slamn
ruhuna uygun bir ilkenin yerlemesinde nemli bir etken olmutur.
Dnyada insanlara iyilik yapmak ahirette insan mutlu edecek ve cennete gir-
mesine vesile olacak bir hayr nden gndermek demektir. Sevgili Peygamberimiz,
Mmin, sonu cennet oluncaya kadar ilemi olduu hayra doymaz. (Tirmiz, lim, 19)
buyurmuyor mu?
yleyse birbirimizle hayrda yaralm; bu yar, gzellikleri ve erdemleri artrma
yardr. nk olgun mminler, dnyevi kar elde etmek ya da insanlar arasnda
bir stnlk salamak iin deil, sadece Allahn emirlerini yerine getirmede, sevgili
Peygamberimizi rnek almada ve insanlk iin faydal eyler retmede birbiriyle
yarrlar. Unutmayalm ki, bu yarta kaybeden hibir kimse yoktur.
292
HZ. DAVUD (A.S)A VERLEN
MLK VE SALTANAT*

,,

-

_ . -

, .

,
t.

. .

. - .

L|

. .

|t

, _ -

. ., . .

t .

| t.

- . t

_ .

| t . ,.

| .
Kendisiyle birlikte sabah akam tesbih etsinler diye biz, dalar ve
toplanp gelen kular Dvdun emrine verdik. Onlarn her biri Allaha
ynelmilerdi. Biz Davudun mlkn glendirdik, ona hikmet ve hakla
batl ayran sz (hkm verme) yetenei verdik. (Sd, 38/18-20)
Yce kitabmz Kuranda ad oka zikredilen peygamberlerden biri de Hz.
Dvd (a.s)dur. smi, Kuran- Kerimde on alt yerde gemektedir. srailoullarna
gnderilen Hz. Dvd, hem peygamber, hem de bir hkmdar idi. Hz. Sleymann
babasdr. Kudste domu, orada yaam ve yine orada vefat etmitir. Drt byk
kitaptan biri olan Zebur kendisine gnderilmitir.
Hz. Musadan sonra azgnlaan srailoullar, Tevratn hkmlerini deitirmi-
ler, peygamberlerini dinlememiler ve ahlaklar tamamen bozulmutu. Bunun ze-
rine yce Allah, Amlika kavmi hkmdar Cltu, srailoullarna bela olarak gn-
derdi. Clt, srailoullarn vatanlarndan srp kard, byk katliamlar yapt.
Btn peygamberler gibi Hz. Dvd da insanlar Allahn dinine davet etti ve ada-
letle hkmetti. Kuds bakent yapt ve Mescid-i Aks adyla Kuran- Kerimde
bildirilen byk bir mescidin inasn balatt. Mescidin yaplp bitirilmesi iini olu
Sleyman (a.s)a vasiyet ederek, yz yanda vefat etti.
Hz. Davuda verilen stnlklerden bir ksm Kuranda zikredilmitir. O, her
eyden nce bir peygamber idi. Ayn zamanda kendisine saltanat da verilmiti:
Allah ona (Davuda) hkmdarlk ve hikmet verdi ve ona dilediini retti (Ba-
* Dr. Zafer KO
293
kara, 2/251)
Rivayete gre, Amlika ordularnn banda Clt bulunuyordu. Tltun ordu-
sunda ise Dvd (a.s) vard. Hz. Dvd, daha kk yata bir delikanl iken, hak
davann amansz dman, zorba ve gl ordulara sahip olan Clt ile yapt m-
cadeleyi kazand ve bu savata Cltu sapan tayla ldrd (M. Asm Kksal, Peygam-
berler Tarihi, II/184). Zalim hkmdar Cltun daha nce gaspettii bir sandk vard.
srailoullar tarafndan kutsal kabul edilen bu sandkta (Tbt) Hz. Musa ile Hz.
Harun ailesinin miras bulunmaktayd. Bu savata Hz. Dvd, sz konusu sand
Cltun elinden kurtard ve srailoullarna geri iade etti (Bakara, 2/248). Tltun
lmnden sonra Hz. Dvd, srailoullarnn hkmdar oldu.
Dvd ile birlikte, Allah tespih etmeleri iin dalar ve kular onun emrine verdik.
Bunlar yapan biz idik. Bir de Davuda, sizin iin, zrh yapma sanatn rettik ki, sava-
larnzda sizi korusun. imdi siz krediyor musunuz? (Enbiya, 21/79-80)
Andolsun, Davuda tarafmzdan bir ltuf verdik. Ey dalar! Kularn eliinde
onunla birlikte tespih edin, dedik. Demiri ona yumuattk ve Boy boy zrhlar yap, iilikte
de ly tuttur. (Ey mminler!) salih amel ileyin. nk ben sizin yaptklarnz gr-
rm diye vahyettik. (Sebe, 34/10-11)
Yukardaki ayetlerde belirtildiine gre Allahu Tel, mucize olarak dalar, ta-
lar, kular Onun emrine vermiti. Sesi ok gzel ve tesirliydi. Yank sesiyle Zeburu
okumaya balaynca, kular havadan aalara iner, hep birlikte okunan Zeburu tek-
rar ederlerdi. Allah, Hz. Davuda demiri atee sokmadan ve dvmeden istedii ekli
verebilme mucizesi verdi. Demirden zrh yapar, elinin emeiyle geinir, devlet hazi-
nesinden bir ey almazd. Yrtc hayvanlar, Hz. Davudun huzuruna gelip, ona tam
bir ballkla hizmet ederlerdi (D..A, Dvd Mad. IX/22-23).
Konu banda yer verdiimiz ayette Hz. Davuda hikmet ve faslel-hitap veril-
dii belirtilmektedir. Hikmet, ilim ve peygamberlik gibi manalara gelir. Bylece o,
hikmet ile Allaha nasl kul olacan bilmi, hayat nasl deerlendireceini ren-
mi, idarecilii en st seviyede icra etmitir.
Ayetin sonunda yer alan Faslel-hitap ise, bitirici, ayrc, halledici, hall- fasl
edici bir sz zellii, bir hitap imkn anlamlarna gelmektedir. Rabbimiz ona byk
bir sz belgat ve feshat vermiti. O konutu mu her eyi ayan beyan eder, her eyi
zme kavutururdu. Sz, hkm ok net ve akt.
Hz. Dvd, ok alar, ok ibadet ederdi. Gndz orula, geceyi namaz klarak
ibadetle geirirdi. Gecenin ancak te bir ksmnda uyurdu. Bir gn oru tutar, br
gn tutmazd.
Reslullah (s.a.s) yle buyurmutur:
294
Allaha en sevimli oru, Dvd (a.s)un orucudur. O, bir gn oru tutar, bir gn iftar
ederdi. Allaha en sevimli namaz da Dvd namaz idi. O, her gecenin yarsnda uyur.
te birinde (nale) namaz klard. Altda birinde de yine uyurdu. (Mslim, Siyam, 183;
Nes, Siyam, 69)
Buraya kadar Hz. Davuddan bahsedilen ayetlere ve tarih bilgilere ksaca yer ver-
dik. Elbette Kuranda zikredilen peygamberlerin hayatlar, sadece gemiten bahse-
den tarih kssalar olmayp, bizim ders ve ibret almamz iindir.
Buna gre Allaha gnlden bal olmamz ve Ona kulluktan asla vazgeme-
memiz gerekir. Her zaman adalet ve hakkaniyet llerine gre hareket etmeliyiz.
Sahip olduumuz servet ve makamlar bizi asla martmamal, bozgunculua ve fesa-
da sevk etmemeli. yleyse imanmzn birer yansmas olan ibadetlerimizi mutlaka
yapalm. Allaha olan hamd ve krmz daima yerine getirelim.
295
HZ. EYYB VE SABIR*

,,

-

_ . -

, .

_, .

| , -

, .

.| _ .

. . _ .

, t.

t.

. . . _ .

. - , , . . , ,

| . .

| .

t . ,.

. _ .

, t . t .

. .

| t . . -. .t

_,

.

,t .

||
Eyybu da hatrla. Hani o Rabbine, phesiz ki ben derde uradm, sen ise
merhametlilerin en merhametlisisin diye niyaz etmiti. Biz de onun duasn
kabul edip kendisinde dert namna ne varsa gidermitik. Tarafmzdan bir
rahmet ve kullukta bulunanlar iin de bir ibret olmak zere ona ailesini ve
onlarla beraber bir mislini daha vermitik. (Enbiya, 21/83-84)
Eyyb (a.s), Kuranda ad geen ve Allahn kendilerine ilim ve hikmet verdii
bildirilen peygamberlerdendir. Bu ayette, Hz. Eyyb (a.s)un bana gelen dert ile
buna gsterdii sabr ve sonunda ulat mkfattan bahsedilmekte, onun yaad
uzun ve ac olaylara ksaca bir hatrlatma yaplmaktadr.
Hz. Eyyb, nceleri sahip olduu zenginlik ve bahtiyarln sonrasnda imtihan
ve skntlara uram, varn younu ve btn ocuklarn kaybetmi, tm bunlara
ve ektii ar hastala karlk gsterdii sabr nedeniyle Allah tarafndan dllen-
dirilmitir. Nitekim Sd suresinde;
(Ey Muhammed!) Kulumuz Eyybu da an. Hani o, Rabbine, eytan bana bir yor-
gunluk ve azap dokundurdu diye seslenmiti. Biz de ona, Ayan yere vur! te ykanacak
ve iecek souk bir su dedik. Biz ona tarafmzdan bir rahmet ve akl sahiplerine bir t
olmak zere ailesini ve onlarla birlikte bir o kadarn bahettik. yle dedik: Eline bir
demet sap al ve onunla vur, yeminini bozma. Gerekten biz Eyybu sabreden bir kimse
olarak bulduk. O ne gzel bir kuldu! O, Allaha ok ynelen bir kimse idi. (Sd, 38/41-44)
buyrulmak suretiyle, Hz. Eyybun ilah yardma mazhar oluu anlatlmaktadr.
* Dr. Faruk GRGL
296
Bu yette ifade edildii zere Hz. Eyyb ar bir hastala yakalanm ve hasta-
lktan kurtulmak iin Allahn merhametine snarak Ondan ifa dilemitir. Yce
Allah duasn kabul etmi; ayan yere vurmasn, kacak su ile ykandnda iyi-
leeceini bildirerek ona saln, kaybettii mal ve mlkn fazlasyla vermitir.
Eyyb (a.s), bana gelen btn musibetlere ramen ikyet etmeyen sabr timsali
olarak bilinen bir peygamberdir. Bildiimiz gibi sabr, Kurann zerinde nemle
durduu bir meziyet olup, birok yerde bu konudan bahsedilmektedir. Sabr, zor-
luklarla, skntlarla mcadele edebilme yeteneidir. Hayatn glkleri karsnda
pes etmemek, yaama midini hi kaybetmemektir. nanm bir insan sabr ile tm
zorluklarn stesinden gelir. Neden, niin oldu, niye benim bama geldi di-
yerek isyan ve huzursuzlua dmek yerine, Allaha iman etmenin ve sabrla Onun
desteine, yardmna snmann gnl huzurunu yaar.
Yaadmz her olayda, karlatmz her musibette mutlaka bir hikmet vardr.
Hibir ey rastgele ya da bouna deildir. Bizi zen, skan, rahatsz eden bir durumla
karlatmzda hemen soukkanllmz yitirip, ylgnlk ve telaa kaplmak yeri-
ne, bu olayn hakkmzda bizim bilemediimiz hayrlar tayabileceini dnmeli,
sabr ve metanetimizi koruyabilmeliyiz. Balangta feveran ve isyan ettiimiz bir
hadise, zaman iinde kredeceimiz bir sonuca dnebilir.
Nitekim ayette: ...Olur ki, bir ey sizin iin hayrl iken, siz onu ho grmezsiniz. Yine
olur ki, bir ey sizin iin kt iken, siz onu seversiniz. Allah bilir, siz bilmezsiniz. (Bakara,
2/216) buyrularak, bu hakikate dikkatimiz ekilmitir.
unu bilmeliyiz ki, Rabbimizin kahr gibi grnen tecellilerinde ltuf, er/k-
tlk gibi grnen tecellilerinde de nur gizli olabilir. Sabr timsali Hz. Eyyb bata
olmak zere btn peygamberler, yaadklar srece ok etin imtihanlardan gei-
rilmi, sabrederek sonunda hem dnyada hem de ahirette kazanl kmlardr. Hz.
Yunusun baln karnndan karaya kmas, Hz. brahimin ateten, Hz. smailin
kesilmekten kurtulmas, Hz. Musann denizleri ap ller gemesi, Hz. Yusufun
kuyuda balayp, klelik ve zindanla sren zorlu imtihannn sultanlkla neticelen-
mesi ve nihayet sevgili Peygamberimizin, mriklerden grd muhalefet, hicret,
savalar gibi olaylarn ardndan Mekke fethi ile zirveye kan baarlar, hep ilmek
ilmek rlm muhteem sabr rnekleridir.
Eer Rabbimizin rzasn kazanan, sevdii bir kul olmak istiyorsak, iman edip
salih ameller ilemenin yan sra, ahlak olgunluk sahibi olmaya almal, zellikle
de takva elbisemizi mutlaka sabr ziynetiyle sslemeliyiz. Hayat hepimiz iin farkl
biimde tezahr eden- bir imtihandr. Bu imtihan kazanabilenler ancak iman ve
sabr sahibi olabilenlerdir. Yce Mevlamz; Andolsun ki sizi biraz korku ve alkla, bir
de mallar, canlar ve rnlerden eksilterek deneriz. Sabredenleri mjdele. (Bakara, 2/155)
297
buyurmaktadr. Sabrl kullara Kurann duyurduu en byk mjde; phe yok ki
Allah sabredenlerle beraberdir. (Bakara, 2/153; Enfl, 8/46); ...Allah sabredenleri sever.
(l-i mran, 3/146); ...Sabredenlere mkfatlar elbette hesapsz olarak verilir. (Zmer,
39/10) ayetleriyle ifade edilmitir.
nanm bir insan iin, Rabbinin daima kendisiyle beraber olduunu hissetmesi,
Allahn sevgisine mazhar olduunu bilmesi ve hesapsz mkfat ile mjdelenmi
olmas ne byk mutluluktur. Byle bir inan ile alamayacak engel ve stesinden
gelinemeyecek bir zorluk olabilir mi? Sabr, musibetin ilk isabet ettii anda gsteri-
len metanettir. Nitekim ocuunun kabri banda alayan bir kadn tavr sebebiyle
yaptklar bir uyarda Hz. Peygamber; Sabr, musibetle karlatn ilk anda tahamml
edebilmektir. (Buhr, Ceniz, 32) buyurmutur.
Hz. Eyyb (a.s)dan bahseden bu ayetlerde sadece onun sabr ve teslimiyetine
deil, dua ile Rabbine yakarna da dikkat ekilmektedir. Hastal sresince bu
yce Resuln phesiz ki ben derde uradm, sen ise merhametlilerin en merhametli-
sisin (Enbiya, 21/83) virdi ile Rabbine yalvarp, dua ettiine iaret edilmektedir. An-
lalyor ki, dua ve Allah hatrlamak da (zikir), glklerle mcadele ve zorluklar
yenmede bizim iin en nemli moral ve manevi g kaynamzdr. lm, hastalk,
rzk sknts ve daha ne tr bir imtihan yayor olursak olalm, Allahn ismini ana-
rak ve Ona gnlden dua edip yalvararak, derdimize derman, hastalmza ifa
bulacamza dair midimizi ve moralimizi kuvvetli tutabiliriz.
Sonu olarak unu sylemeliyiz ki, halkmz tarafndan adeta sabr, Hz. Eyybla
zde grlmektedir. Bylelikle Kuran- Kerimde onun yaadklar zerinden,
buna benzer olaylar yaayan ve yaayabilecek olanlara sabr ve dua ile selamete
eriebileceinin somut rnei verilmitir.
298
HZ. HARUN (A.S): KARDE PEYGAMBER*

,,

-

_ . -

, .

,
_ .

. .

| -

_ |

.,

. . _ |

_ x

, .

. .

_

-

_ | .

_ . ,

_ |

_ . -

_ |

.,

_ .t .|
t,

| . ,, .

,

., t .

, , .

, .

..

, .

, -

. .. _

_ . .
Firavuna git. nk o iyice azd. Musa, dedi ki: Rabbim! Gnlme
ferahlk ver. imi bana kolaylatr. Dilimdeki tutukluu z ki szm
anlasnlar. Bana ailemden birini yardmc yap. Kardeim Harunu. Onunla
gcm artr. Onu iime ortak et. Seni ok tespih edelim diye. Seni ok
zikredelim diye. nk sen bizi hakkyla grmektesin. Allah, yle dedi:
stediin sana verildi ey Musa! (Th, 20/24-36)
Hz. Yusufun vefatndan sonra Msrda yaayan srailoullar, bir mddet onun
gsterdii yoldan yrdler; ancak daha sonra hakikati unuttular. Bu arada Msrn
idaresi yldzlara ve putlara tapan Kbtilerin eline geti. Kptiler, srailoullarn hor
grmeye baladlar. Onlar ar, zor ilerde kullandlar.
srailoullar ok kalabalk bir topluluktu. Onlarn giderek oalmas, Kptileri
ve onlarn hkmdar Firavunu endielendirmi, khinlerden birinin Firavuna s-
railoullarndan bir ocuun doacan ve saltanatna zarar vereceini bildirmesi
zerine de srailoullarndan doacak tm erkek ocuklarn ldrlmesini emret-
mitir.Hz. Musa da, bu dnemde domu ve ldrlmesin diye bir sandn iine
braklarak nehre atlmtr. Neticede Allahn dilemesiyle Musa Firavunun sarayn-
da bymtr.
* Dr. mer MENEKE
299
Harun Peygamber de srailoullarnn erkek ocuklarnn ldrlmeye balanl-
d dnemden nce dnyaya gelmitir. Hz. Harun (a.s)un ad Kuran- Kerimde 20
yerde ge mekle birlikte, hayat hakknda fazla bilgi verilmemektedir.
Harun (a.s) tevhid mcadelesinde kardei Hz. Musann destekisiydi.
Hz. Musa, Medyen dn Sina danda peygamber olarak grevlendirilip tebli
iin Firavuna gitmesi emredilince, bu ar grevi yerine getiremeyecei endiesiyle,
dilindeki tutukluu ha trlatt:
Ey Rabbim! Muhakkak ki ben, beni yalanlamalarndan korkuyorum. Gsm daralr.
Akc konuamam. Onun iin, Haruna da peygamberlik ver (ve onu bana yardmc yap).
(uara, 26/12-13)
Hz. Musa, yce Allahtan gzel konuan aabeyi Harunu kendisine yardmc
olarak vermesini ve onu bu greve ortak klmasn is temiti. Bunun zerine Al-
lah, onun bu dileini kabul etti ve Harunu da peygamber olarak grevlendirip Hz.
Musaya yardmc tayin etti.
Rahmetimiz sonucu kardei Harunu bir nebi olarak kendisine bahettik. (Meryem, 19/53)
Hz. Harun (a.s), tebli grevi srasnda hep Hz. Musann yannda bulundu. Pey-
gamberlik grevini slendikten sonra Msra dnen kardeiyle birlikte tebli iin
Firavunun huzuruna kt, onu hak dine davet etti ve ondan srailoullarn brak-
masn istedi:
phesiz biz Rabbinin elileriyiz. srailoullarn (serbest brak ve) bizimle gn-
der. Onlara ikence etme. Sana Rabbinin katndan bir mucize getirdik. Selm, doru yola
uyanlara olsun. (Th, 20/47)
Firavuna gidin ve deyin: phesiz biz lemlerin Rabbinin elisiyiz, srailoullarn
bizimle beraber gnder. (uara, 26/16-17)
Daha sonra da bir gece Firavunun haberi olmadan srailoullarn alp Hz. Musa
ile birlikte Msrdan kard ve Tih sahrasna geldi. Hz. Musa Tr dana Allah tara-
fndan arldnda yerine onu vekil brakm ve yle demiti:
Kavmim arasnda benim yerime ge ve yapc ol. Sakn bozguncularn yoluna uyma.
(Arf, 7/142)
Hz. Harun (a.s), bu grevi esnasnda byk zorluklar yaad; btn gayretine
ramen kav minin Smir isimli ahs tarafndan yaplan altn buza heykeline tap-
masn engelleyemedi.
Hz. Harun;
Ey kavmim! Siz bununla yalnzca imtihan edildiniz. Dorusu sizin Rabbiniz ancak
Rahmandr. yleyse bana uyun ve emrime itaat edin. (Th, 20/90) diye rpndysa da
300
srailoullar, Hz. Harunu dinlemediler. Musa bize dnnceye kadar buzaya iba-
det etmeye devam edeceiz, dediler (Th, 20/91).
Hz. Musa (a.s), Tr dandan dnnce, kavminin altn buzaya tapmasn ve bu
yzden irke dmesini engelleyemedii gerekesiyle Hz. Harun (a.s)u iddetli bir
ekilde azarlam; sandan ve sakalndan ekip iddetle sarsmt. Bunun zerine
Hz. Harun;
Ey anam olu! Sam sakalm ekme. phesiz ben, srailoullarnn arasn atn,
szme uymadn demenden korktum dedi. (Th, 20/92-94)
Ey anam olu, dedi. Kavim beni gsz buldu. Az kalsn beni ldryorlard. Sen
de bana byle davranarak dmanlar sevindirme. Beni o zalimler topluluu ile bir tut-
ma. (Arf, 7/150) diyerek zr diledi. Ve Hz. Musaya srailoullarnn kendisini din-
lemediini anlatt. Musa peygamber fkelendi ve sonra Rabbe yle yalvard:
Ey Rabbim! Beni ve kardeimi bala. Bizi kendi rahmetine dhil et. Sen, merhamet-
lilerin en merhametlisisin. (Arf, 7/151)
Hz. Harun hikmetler dolu tevhid mcadelesinde Musa peygamberle birlikte
kavmine tlerde bulundu, kavminin nankrlklerine gs gerdi.
Zaman geldi; Rabbine kavutu, o da lm tatt.
Selam Harun (a.s)a ve ona tabi olanlara olsun
301
HZ. BRAHM LE RABB HAKKINDA
TARTIANIN DURUMU*

,,

-

_ . -

, .

,
_

, -,

.

| _

, ,, .

| .

. , .

, _ ,, .

t -

.

| _

. ,

_ . t ,

. .

| _ .

_ .

.|t

, _ .

t,

,, .

,, .

, -

t.

,, .,

_, .|t

L|

. ,,

:

.

| ,

,.

x .

|
Allah, kendisine hkmdarlk verdi diye (marp bbrlenerek) Rabbi
hakknda brahim ile tartan grmedin mi? Hani brahim, Benim Rabbim
diriltir, ldrr demi; o da, Ben de diriltir, ldrrm demiti. (Bunun
zerine) brahim, phesiz Allah gnei doudan getirir, sen de onu
batdan getir deyince, kfir arp kald. Zaten Allah, zalimler topluluunu
hidayete erdirmez. (Bakara, 2/258)
Yce Allah, Kuran- Kerimde baz misal ve kssalarla bizlerin birtakm gerekleri
daha iyi kavrayabilmemizi kolaylatrr. Bu anlamda peygamberlerin tevhid ve tebli
mcadelesinden de rnekler verir. Bunlardan biri de Hak peygamber Hz. brahimin
insanlar Hakka davet esnasnda karlat bir durumdur. Bize den Rabbimizin
anlatt bu gereklerden yola karak verilmek istenen mesajlar iyi kavramaktr.
Rabbimiz biz insanlar deiik ekillerde imtihan etmektedir.
Dnyaya gelen insanlar yokluk ve yoksullukla imtihan edildikleri gibi varlk ve
iktidar verilerek de imtihan edilirler. Yce Allahn elileri ile yapt arya kar di-
renenler daha ok servet ve kudret sahipleri arasndan kmtr. Bunlar ellerindeki
imknlarn asl sahibini ve kaynan unutmulardr. Sahip olduklar geici dnyevi
g, servet ve kudretle bbrlenerek marmlardr. Bu gibiler, ellerindeki g sa-
yesinde her eyi yapabileceklerini, her derde are bulabileceklerini, Allaha ihtiya-
lar bulunmadn zannederler. Bazlar daha da ileri giderek Allahn yapt eyleri
* Dr. Bahattin AKBA
302
kendilerinin yaptklarn, yapabileceklerini iddia ederler, ilahlk iddiasna kalkr,
gte kendilerine eit olmayanlar kul ve kle yerine koyup onlar smrrler.
Hz. brahim zamannda iktidarda olan hkmdar -ki, baz kaynaklar bunun,
Babil ehrini kuran ve kulesini yapan Nemrut olduunu kaydetmitir- Allahn el-
isinin davetini kabul etmedii gibi onunla, Rabbi hakknda da tartmaya girimi,
onun sfatlarnn ve gcnn kendisinde de bulunduunu iddia etmitir. Yce Al-
lah, Nemruta servet ve iktidar vermeseydi Allahn yaptklarn yapabildii iddia-
snda bulunamayacakt. Bu nimet ve imknlar, Nemrut gibilerinde inkra ve zulme,
Dvd ve Sleyman (a.s) gibilerinde ise krana ve Allahn kullarna hizmet etmeye
vesile olmaktadr.
phe yok ki Nemrut, insanlar ldrme ve diriltme gcne sahip bulunmad-
n bilmektedir. Buna ramen sz hakiki manasndan saptrp hak elisinin da-
vetine kar kmasnn gerek sebebi saltanat tutkusudur. O, bu dini kabul etme-
si hlinde zulme ve smrye devam etme imknn kaybedeceini bilmektedir.
Nemrut, idam mahkmunu affetmeyi insan diriltmek, susuz bir insan idam
ettirmeyi de diriyi ldrmek saymtr. Yce Allahn ldrme ve yeni canllar ha-
yata getirme ilinin ak ekilde gzle mahedesi mmkn olmad iin, Nemrut
bunlar yaptn iddia etmek suretiyle Hz. brahime kar km, bunlar Allahn
deil kendisinin yaptn ileri srmtr.
Aslnda rabbin hayat vermesi ve ldrmesinin manas bakadr ve bu manada
Nemrut da, bakalar da ne diriltmeye ne de ldrmeye kadirdirler. Hatta ecelle-
ri geldiinde kendilerini lmden kurtarmaya da gleri yetmez. Ancak tartma-
da sonu almann gln gren Hz. brahim, herkesin gzleriyle grd bir
vkadan hareket ederek ikinci bir delil getirmitir. Gnein doudan domas ve
batda kaybolmas ak bir gerektir. Nemruttan nce de bu byle olduundan
onun, Bunu ben yapyorum demesi de mmkn deildir. Nemrutun, iddiasnda
hakl ise yapabilecei ey, gnein dou ve bat yerlerini deitirmektir. Hz. bra-
him de bunu teklif etmi, Nemrut syleyecek sz bulamam ve iddiasnn aslsz
olduu aka ortaya kmtr (Kuran Yolu, I, 284, 285).
una btn kalbimizle inanyoruz ki, Rabbimiz Allahtr Hayat veren ve alan,
gnei, dnyay, gezegenleri yrngelerinde dndren ancak Odur. Ondan baka
ilah yoktur.
303
HZ. BRAHM: ALLAHA MAN VE
TESLMYET RNE*

,,

-

_ . -

, .

,
_, |

. .

; , .t .

| . -

. ,

,,

- -

| _

t.t , .,

| . ,

|t

Kavmi, Onun iin bir bina yapn, (iinde ate yakn) ve onu atee atn.
dedi. Bylece ona bir tuzak kurmak istediler. Biz de onlar en alak
kimseler kldk. (Sfft, 37/97-98)
Kuran- Kerimde Allah (c.c)n Halil/dost diye niteledii ulul-azm (byk
peygamberler) mertebesinde olan Hz. brahim (a.s)in salam imanndan, esiz m-
cadelesinden, atee atlmasndan ve insanlk iin rnek ahsiyetinden bahsetmek
istiyorum.
Yce kitabmz Kuranda ismi en ok zikredilen Hz. Musa (a.s)dan sonra Hz.
brahim (a.s) gelir. Yirmi be surede yetmi ksur defa Hz. brahimin bizzat ad
anlarak kendisinden bahsedilmitir. Bu sebeple Hz. brahimin hayatnda bizim iin
nemli rnekler zikredilmi ve bunlardan ibret almamz istenmitir.
brahim (a.s), putlara tapan Keldn kavmine/Babile peygamber olarak gnde-
rilmitir. Uzun sren davetinde bata (vey) babas Azer olmak zere toplumun
birou kendisine inanmamtr. Hz. brahim (a.s), babasnn bu durumuna kzma-
m, ona darlmamtr. slama inanmayan biri olsa bile, bir babaya nasl davranl-
mas gerektiini en gzel konuma slubuyla bizlere gstermitir. Hatta onun iin
Allahtan rahmet dileyerek babasna kar yle demitir:
Esen kal! Senin iin Rabbimden af dileyeceim. phesiz o, beni nimetleriyle kuat-
mtr. (Meryem, 19/47)
O dnemde milletin banda bulunan Nemrut, sahip olduu servet ve saltanaty-
la kendini ilh sanmaktayd. Tek Allah inanc hakknda Hz. brahim ile mnakaaya
giriti. Kendisinin de ldrc ve diriltici zellikte olduunu ileri srd. Bunun
iin de yanna ard iki adamdan birini ldrd, birini de serbest brakt. Ayette
bu konu yle dile getirilmektedir:
* Dr. Zafer KO
304
Allah, kendisine hkmdarlk verdi diye (marp bbrlenerek) Rabbi hakknda b-
rahim ile tartan grmedin mi? Hani brahim, Benim Rabbim diriltir, ldrr. demi; o
da, Ben de diriltir, ldrrm demiti. (Bunun zerine) brahim, phesiz Allah gnei
doudan getirir, sen de onu batdan getir deyince, kr arp kald (Bakara, 2/258)
Bir gn Hz. brahim, kavminin tapmakta olduklar puthaneye gizlice girerek
btn putlar parampara etmi, ilerinden sadece en byn salam brakmt.
Bu yapt yle tehlikeli bir durumdu ki, putlara tapan btn bir toplumu karsna
almak anlamna geliyordu. Nitekim putlar bu hle getirenin brahim (a.s) olabilece-
ini dnmler, Hz. brahim (a.s)i arp yarglamlardr. Korkusuzca sorulara
cevap veren Hz. brahim;
Belki bunu u bykleri yapmtr. Konuabiliyorlarsa onlara sorun, bakalm!... (En-
biya, 21/63) demitir. Halk, putlarn cansz ve konuamaz olduklarn bildiklerinden,
Hz. brahime kri bakmdan diyecek bir ey bulamamlardr. Hz. brahimin da-
vasndaki samimiyetini, korkusuzluunu ve stn cesaretini gren kavmi, bilgi ile
onu susturamayacaklarn anlaynca, lmle hem de atee atarak yakmakla hak dini
yok edeceklerini sanmlar ve nitekim ylece yapmlardr.
Byk bir ate hazrlanm, atein alevi en iddetli ve hararetli duruma geldiin-
de Hz. brahim (a.s)i mancnkla frlatp atein ortasna atmlardr. Ancak atein ve
her eyin sahibi olan Allah (c.c), atee yle emir verdi:
Ey ate! brahime kar serin ve selamet/zararsz ol! (Enbiy, 21/69)
Hz. brahim (a.s), atee atlmak zere iken Allaha tevekkl ederek, Hasbiyallah
ve nimel-vekil yani Bana Allahm yetiir. O ne iyi vekildir/yardmcdr. diye dua
etti. (Buhar, Tefsir, 13)
Mancnkla havaya atld srada, Cebrail;
Ey brahim Bir hacetin var m? diye sordu. Hz. brahim, Allahtan baka hibir
kimseden bir yardm beklemediini ve her eyini Rabbinin bildiini syleyerek te-
vekkln en yksek derecesinde idi. O anda Rabbine yle yalvard:
Ey Allahm! Sen, gklerde Teksin!

Yerde de, Teksin! Ben de, yerde bir tekim!

Yerde,
benden baka, Sana ibdet edecek kim se yoktur (Asm Kksal, Peygamberler Tarihi, I/157)
phesiz ki, Hz. brahimin hayatndan alacamz ok byk rnekler ve ders-
ler vardr. Atee atlarak yaklmak gibi bir ikenceye maruz kalan Hz. brahim, hi-
bir korku duymam, Allaha teslim olmutur. Nihayet byle bir iman onu ateten
kurtarm ve kurtulua ermitir.
305
HZ. BRAHMN KONUKLARI VE
BEKLENMEDK BR MJDE*

,,

-

_ . -

, .

,, .

. , . _ . , ,

..
Onlara brahimin misafirlerinden de haber ver. (Hicr, 15/51)
Hz. brahim Kuran- Kerimde ismi bildirilen peygamberlerdendir. Hz.
brahimin ei Hz. Srenin ocuu olmuyordu. Bundan dolay Hz. brahim einin
muvafakatyla Hz. Hacer ile evlenmi ve bu evlilikten Hz. smail dnyaya gelmi-
tir. Hz. Hacer Hz. smaili dourunca kendisinin ocuu olmadndan dolay Sare
znt ierisine girmitir. Daha sonra Hz. brahim ve Hz. Sare ok ileri yalardayken
yce Allahn bir ltfu olarak ocuklar dnyaya gelmitir. Bu ocuk da daha sonra
kendisine peygamberlik grevi verilen Hz. shaktr. Hz. shakn dnyaya gelecei
Hz. brahim ve eine melekler vastasyla bildirilmitir. Yal ift byle bir mjde ile
karlanca, ok armlar, bu ihtiyar yalarnda nasl ocuklarnn olabileceini
sormaya balamlardr. Bu hadise Kuran- Kerimde yukardaki ayetin devamnda
u ekilde anlatlmaktadr:
Hani misarler brahimin yanna girmi ve Selam demilerdi. O da, Gerekten biz
sizden korkuyoruz demiti. Onlar, Korkma, biz sana bilgin bir oul mjdeliyoruz dediler.
brahim, Bana yallk gelip atm iken beni mi mjdeliyorsunuz? Bana neyi mjdeli-
yorsunuz? dedi. Biz sana gerei mjdeledik. Sakn mitsizlerden olma dediler. Dedi ki:
Rabbinin rahmetinden, sapklardan baka kim mit keser? (Hicr, 15/52-56)
Melekler ocuk mjdelemeye gelince Hz. brahime selam vermiler, Hz. bra-
him onlarn selamn aldktan sonra vakit geirmeden onlara ikramda bulunmak
iin hazrlk yaparak, kzartlm bir buzay meleklere yemeleri iin servis yapm-
tr. Ancak, Hz. brahim meleklerin ellerinin buzaya uzanmadn grnce korku-
ya kaplm, normal bir insan olmadklarn hissetmeye balamtr. Bunun zerine
* Dr. Burhan ERKU
306
melekler Hz. brahime korkmamalarn kendilerinin Lt kavmini cezalandrmak
iin geldiini ifade etmiler; orada bulunan Hz. brahimin hanmna da shak ve
ardndan da Yakubu mjdelemilerdi (Bk. Hd, 11/69-75).
Yal bir anne babadan meydana gelen Hz. shak, babas Hz. brahimin vefatn-
dan sonra am dolaylarnda peygamber olarak grevlendirilmitir. Meleklerin mj-
desine mazhar olan bu hayrl evlad yce Kitabmz u ekilde dile getirmektedir:
Biz onu salihlerden bir peygamber olarak shak ile de mjdeledik. Onu da shak da
uurlu kldk. Her ikisinin nesillerinden iyilik yapanlar da vard, kendine apak zulme-
denler de. (Sfft, 37/112-113)
Hz. brahime yaplan bu beklenmedik mjdeden karabileceimiz en byk
ders, Allahn rahmetinden mit kesmememiz gerektiidir. nk gerek mmin
Allahn rahmetinden midini kesmez. Birtakm beklenti ve amalar gerekleme-
dii zaman mitsizlik ve hayal krklna kaplmaz. Zira her ey Allahn kudreti
dhilindedir (Ysn, 36/82). Mmin, bir eyin olmasn istediinde o i iin gerekli olan
sebepleri yerine getirdikten sonra Allaha tevekkl eder. Allahtan midini kesmez.
Hz. brahime mjde iin gelen melekler de yce Kitabmzn ifadesiyle Hz.
brahime mitsiz olmamasn sylemilerdir. Hz. brahim de hibir zaman Rabbi-
nin rahmetinden midini kesmemi, kendisine ocuk mjdesi geldikten sonra yle
dua etmitir:
Hamd, iyice yalanm iken bana smaili ve shak veren Allaha mahsustur. phesiz
Rabbim duay iitendir. (brahim 14/39)
307
HZ. BRAHM VE ATELE MTHANI*

,,

-

_ . -

, .

,
t,

;

,|

.| _ .

. , - .

|.

|t

: t .

. . ,

.|
(brahimin) kavminin cevab, Onu ldrn veya yakn demekten ibaret
oldu. Allah da onu ateten kurtard. phesiz bunda inanan bir toplum iin
ibretler vardr. (Ankebt, 29/24)
Allah Tel, bu ayet-i kerimede bizlere Hz. brahimin bana gelen bir olay ha-
ber vermektedir. O, teblile grevlendirilen her peygamber gibi grevini yerine ge-
tirmek iin canla bala almtr. Bata babas zer olmak zere kavminin ou
ona inanmamtr. Onlarn bu durumu Hz. brahimi ok zm, kavmine onlar
dndrecek ve Allaha inanmaya gtrecek deliller sunmutur.
Hz. brahim, kavmi bir bayram gn ehir dna knca en by hari
ibadethanelerindeki btn putlar paralam, onlar dnmeye sevk etmek iin
baltay da en byklerinin boynuna asmtr. Onlar geri gelip putlarn o hlini
grnce bunu Hz. brahimin yaptn dnmler ve onu yakalayp Nemrutun
huzuruna getirmiler ve; Bunlar tanrlarmza sen mi yaptn diye sorguya ekmi-
lerdir. brahim (a.s)de; Hayr! Bunu u bykleri yapmtr. Konuabiliyorlarsa
onlara sorun, bakalm! (Enbiya, 21/63) demi, onlar i dnyalarnda biraz dn-
mler, Hz. brahimi hakl bulmular, ama biraz sonra eski inatlarna dnerek onu
atee atarak yakmaya almlardr. te burada Hz. brahim byk bir imtihan
vermitir: Atele imtihan!
Bu dnya hayat hepimiz iin bir imtihan dnyasdr. nsan olarak hepimiz
dnya hayatnda eitli eylerle imtihan edilmekteyiz. Zaten Allah Teala, Mlk su-
resi ikinci ayetinde bizleri imtihan etmek iin yarattn ifade etmektedir. Bu imti-
* Dr. Mustafa KAHRAMAN
308
hann temel noktas da kimin iyi amel ileyip kimin kt amel ileyeceini ortaya
karmaktr.
te bizler dnya hayatmzn en temel hareket noktas olan imtihan edilme ger-
ei ile kar karya olduumuzu hibir zaman hatrmzdan karmamalyz. Ahi-
retimizin tarlas ve cenneti hak etmek iin bir ara olan bu imtihan dnyasnda pek
ok eyle imtihan edilmekteyiz. Bu imtihan bazen alk, ktlk, mal-mlk, makam-
mevki, salk-shhat ve bazen de ailemiz, ocuklarmzla olmaktadr. ocuumuzun
olmas da bir imtihandr, olmamas da. Bu imtihanlardan, skntlardan, zorluklar-
dan peygamberler de hari tutulmamlardr. Hatta bata sevgili Peygamberimiz
Hz. Muhammed olmak zere, hayat hikyeleri Kuranda anlatlan peygamberlere
baktmz zaman her birinin dnya hayatnda ok byk skntlarla kar karya
kaldna ahit olmaktayz. Hz. Muhammedin 13 senelik Mekke hayatnda ekti-
i skntlar, Uhudda, Reci ve Bir-i Mane facialarnda yaad derin znt, Hz.
Eyybun hastal, Hz. Yakup ve olu Hz. Yusufun bana gelen olaylar, Hz. Ltun,
Hz. Musann ve Hz. sann kavimlerinden ektikleri skntlar ve daha niceleri.
te Hz. brahimde dnya hayatnda byk bir imtihandan gemi, atele im-
tihan edilmitir. Bu kolay, basit ve sradan bir imtihan deildir. Hz. brahim, atee
atlacan ve atete yanacan bile bile imanndan vazgememitir. O, Allaha g-
venmi, Ona dayanm, yardm ancak Ondan beklemitir. Bunun sonucu olarak
da Allah atee Ey ate! brahime kar serin ve selamet ol (Enbiya, 21/69) diye emre-
derek ierisinde huzurla ibadet edilebilecek bir baheye dntrmtr. Bu olay
gren bata Nemrut olmak zere inkrclar nce hayretler ierisinde kalmlardr.
Allaha ve Hz. brahimin peygamberliine inanacaklar yerde, dier rneklerde ol-
duu gibi inkrlarna devam etmilerdir. Bizler bu rnekte kalpten inanarak, sadece
Allaha gvenerek, Ona dayanarak, yardm sadece Ondan bekleyerek inananlarn
sonunun ve mkfatnn nasl olduunu ak bir ekilde grmekteyiz.
Bizler de her zaman Allaha gvenmeli, yardm daima Ondan beklemeli ve ima-
nmz Hz. brahimin iman gibi salam tutmalyz. Bu imtihan dnyasnda bamz
dara dt zaman, kk bir sknt ya da zorlukla karlatmz zaman hemen
Allaha isyan bayran amamalyz. Her anmzla, her hlimizle imtihan ierisin-
de bulunduumuzu hatrmzdan karmamalyz. Dnya hayatnda atein ierisine
atlarak diri diri yanmaktan daha byk imtihan ne olabilir ki. Bamza bir bela,
musibet, sknt geldii zaman sabretmeli, skntmz gidermesi iin yce Rabbimize
el ap yalvarmalyz.
309
HZ. LYAS (A.S) VE TEVHD ARISI*

,,

-

_ . -

, .

_, .|t -

| _ . -

..

.,

..

..

.|

_, | .

| _ .

| t ,

| . t .

. _,

.

| - .

. t . .

. - .

| , ,

. t

: _, |

; ,

t,

,
_, . . .

| t.

t . . _ .

_, .

. - .

-.

,|

: t

_,

.t,

| .

. _,

-

; _
phesiz lyas da peygamberlerden idi. Hani kavmine yle demiti: Allaha
kar gelmekten saknmaz msnz? Yaratclarn en gzelini, sizin ve gemi
atalarnzn Rabbi olan Allah brakarak Bale mi tapyorsunuz? Onu
yalanladlar. Bu sebeple onlar (cehenneme) gtrleceklerdir. Ancak Allahn
ihlsl kullar baka. Sonradan gelenler ierisinde ona gzel bir ad braktk.
lyasa selm olsun. phesiz biz iyilik yapanlar byle mkfatlandrrz.
nk o bizim mmin kullarmzdand. (Sfft, 37/123-132)
lyas (a.s), Kuran- Kerimde kendisinden ksaca bahsedilen peygamberlerdendir
(Enm, 6/85; Sfft, 37/123). O, kavmini Tevhide ard ve milletine yle hitap etti:
Allaha kar gelmekten saknmaz msnz?
Yaratclarn en gzelini, sizin ve gemi atalarnzn Rabbi olan Allah brakarak Bale
mi tapyorsunuz?
lyas (a.s), tevhid inancndan ayrlp puta tapmaya balayan srailoullarna gnderildi.
Ayet-i kerimede geen Bal de Hz. lyasn kavminin tapnd putun ismiydi. Oturdu-
u ehirlerinin ismi Bek olan bu halkn, tapndklar puttan dolay ehirlerinin isminin
Balebek olduu kaynaklarda rivayet edilmektedir (Suat Yldrm, Bal, DA, IV, 553-554).
Puta tapan bu kavim, lyas (a.s)n uyarmalarna kulak vermedi. man etmedi. Tpk
kendilerinden nceki peygamberlerin arsna uymayanlar gibi. Nitekim Kuran- Kerim
zellikle bu nokta zerinde durmakta ve srailoullarnn zaman zaman nankrlk ettikle-
rine dikkatleri ek mektedir

(Bakara, 2/83-85; Csiye, 45/16-17).
* Dr. mer MENEKE
310
Hlbuki o kutlu eliler, ilimle ameli, hayatla ahlak, hikmetle irfan, dnya ile ahireti
buluturan ve bartran insanlk nderleri, hikmet ve hidayet rehberleriydi. Onlar,
insanlar kfrn bataklndan, bir olan Allahn tevhit yoluna, bilgi ve inancn aydnlna
armt
te lyas, onlarn En gzel Yaratcy brakp da, Bale tapmalarn, Tevhd nancn
temelinden ykp put perestlie dnmelerini irkin karlamt. Hz. lyas uzun bir mcade-
le verdi, ancak onlar doru yola evirme im kn elde edemedi; sonunda onu yalanlamak
suretiyle hakk red ve inkr ettiler. Evet, Onu yalanladlar (Sfft, 37/127).
Dnyada imanszlklarnn cezasn ekmi olan bu halk hirette de perian olacakt.
Nitekim;
Bu sebeple onlar (cehenneme) gtrleceklerdir. dendi. Ancak, her millete olduu gibi
onlar iinde de;
Ancak Allahn ihlsl kullar baka. idi.
lyas (a.s) kendisinden sonrakiler iin de anla gelmiti. nk Allah byle dilemiti.
Sonradan gelenler ierisinde ona gzel bir ad braktk.
lyasa selm olsun.
Grld zere ayetlerde; lys (a.s)n, sriloullarn hakka davetinden bir zet
verilmekte, Onun arsndan rnekler sunulmaktadr. n celikle Hz. lyasn uyarp da-
vet ettii milletinin Allahtan korkmadklar, ktlklerden saknmadklar; ayn zamanda
Allah brakp putperestlie dndkleri ko nuya giri anlamnda yer verilmektedir. Sonra
da ana tema yle ilenmektedir:
1. nsan eliyle yontulup ekillendirilen Bal ve benzeri putlar, ilh icat ve sanatn kar-
snda hibir anlam ve deer tamaz. nk kinat da, onda yer alan her varl da yaratan
Allahtr.
2. Allah gelip geenlerin de, gelecek olanlarn da yegne yaratcs ve terbiye edicisidir.
lys (a.s)n tebl ve iratta bulunduu kavmin ou in krda srar etmise de, ona
inananlar da olmutur. Daha sonra hak ile batln devaml mcadele hlinde olduu gs-
terilmekte ve kyamete kadar da bunun devam edeceine, ancak batln daima yok olma-
ya mahkm olduuna iaret edil mektedir. Bylece lys Peygamber de grevini lykyla
yerine getirerek ilh iltifata mazhar olmu ve kendisinden sonra gelenlere erei bir isim
brak mtr.
Sonu olarak iyi bir n, iyilere Allahn mkfatdr. O halde geride iyi bir isim, bu
kubbede ho bir seda brakmak iin allmaldr. Bunun nde gelen art da hi phe-
siz imandr. lys Peygamber gibi, hemen btn peygamberler dnyada da, hirette de
Allahn selm sfatnn tecellisine mazhar klnmlardr. Onlara dos doru uyan mminle-
rin de bu sfattan nasiplerini alacaklarnda hi phe yoktur.
Selam lyas (a.s)a ve ona tabi olanlara olsun
311
HZ. SA VE RUHBANLIK OLAYI*

,,

-

_ . -

, .

_ t .

| . -

_,

- .

; t . ,.

,,

_ , _ ., .

, t . ,

t . | .

, , .

t.

| . t . ,

,.
t .

. .

t x . ,

, ,

| . t .t . ..

: t . t . .

.. ,

,.t . .

. -

. .

. _,

.

.

.t

, , . .

, .

, .

, , . . . .

_,

.

| t . ,.

t , .,t .

- t . .
Sonra bunlarn peinden ard arda peygamberlerimizi gnderdik. Onlarn
arkasndan da Meryem olu say gnderdik, ona ncili verdik ve kendisine
uyanlarn kalplerine efkat ve merhamet duygusu koyduk. (Kendiliklerinden)
icat ettikleri ruhbanla gelince; biz onu onlara farz klmamtk. Allahn
rzasn kazanmak iin onu kendileri icat etmilerdi. Fakat ona da gerei
gibi uymadlar. Biz de ilerinden iman edenlere mkfatlarn verdik. Fakat
onlardan birou da fask kimselerdir. (Hadd, 57/27)
Mslmanlar olarak Allahn setii tm peygamberlere ve onlara indirilen ki-
taplara inanrz. Btn peygamberler, gnderildikleri toplumlar tevhd inancna
arm ve kendilerinden sonra gelecek Allah elilerinin davetine de uymay tav-
siye etmilerdir. Kuranda ismi ska geen; gerek yaratl ve gerekse lm ol-
duka srl olan peygamberlerden birisi de Hz. sa (a.s)dr. slama gre, Hz. sa,
Meryemden babasz dnyaya gelmi bir peygamberdir.
Allah nezdinde sann durumu, demin durumu gibidir. Allah, onu topraktan yarat-
t. Sonra ona Ol! dedi ve oluverdi. (l-i mran, 3/59)
O, srailoullarn hak dine ve tevhid inancna davet eden ve son peygamberin
geliini haber veren bir mjdecidir. Kuranda, Hani, Meryem olu sa, Ey srail oul-
lar! phesiz ben, Allahn size, benden nce gelen Tevrat dorulayan ve benden sonra
gelecek, Ahmed adnda bir peygamberi mjdeleyici (olarak gnderdii) peygamberiyim
demiti. (Saff, 61/6) diye belirtilmektedir.
* mer NEN
312
Hz. sann lm ile ilgili olarak Kuranda u bilgiler verilmektedir:
Allah elisi Meryem olu say ldrdk demeleri yznden (onlar lnetledik).
Hlbuki onu ne ldrdler, ne de astlar; fakat (ldrdkleri) onlara sa gibi gsterildi.
Onun hakknda ihtilfa denler bundan dolay tam bir kararszlk iindedirler; bu
hususta zanna uymak dnda hibir (salam) bilgileri yoktur ve kesin olarak onu l-
drmediler. Bilakis Allah onu (say) kendi nezdine kaldrmtr. Allah izzet ve hikmet
sahibidir. (Nur, 157-158)
Ruhbanlk; insanlardan uzaklap riyazete ekilerek dnya zevklerini terk etmek
ve kendini ar bir ekilde ibadete vermek demektir. Ruhbanlk, Hristiyanlara zg
bir anlaytr. Hz. sadan sonra, grdkleri bask ve zulm sebebiyle bir ksm Hris-
tiyanlar toplumsal hayattan soyutlanarak, edindikleri zel meknlara ekilmiler ve
kendilerini ibadete adamlard. Zamanla, bir yaay biimi olarak, Hristiyanln
bnyesinde yerleen bu uygulamaya ruhbanlk, uygulayanlara da ruhban ad verildi.
Ruhbanlar, Allahn honutluunu elde etmek ve hayatn yozlatrc unsurlarn-
dan uzakta kalabilmek iin bu gelenei benimsemilerdi. Bunlar, inzivaya ekilmek,
hi evlenmemek, ruhsal arnma, dnyaya nem vermeme, bir lokma ve bir hrka
yeter gibi bir anlay ierisinde hayatlarn srdryorlard. Dnceleri ve ruhlarn
her trl ihtirastan arndrp varlklarn tm ile Allaha adayacaklard. Sonralar bu
dnce uygulamada amacndan uzaklat, birtakm ruhsuz trenlere ve biimsel
enliklere dnt. nc asrdan itibaren evlenmeyi bir tne olarak grmler
ve evlenmemilerdi. Bu ve benzeri dnceler nedeniyle Hristiyanlarn birou bu
ruhban snfn kabul etmemektedirler.
Ruhbanlk, slam bir davran olmad gibi, hak dinlere de nispet edilemez. s-
lam, dnyay terk etmeyi deil, dnya ve ahiret dengesini salamay, Allahn dinini
yeryzne hkim olmas ve Allahn isminin yceltmesini amalar. slamn gayesi,
insanlar her trl tne ve fesattan korumaktr. slamda ruhbanlk olmad gibi,
ayrcalkl din adam snf, gnahlar balama, dinden karma (aforoz) ve cennet
belgesi verme yetkisi de yoktur.
Kul, rabbine arada hibir vasta olmadan ynelebilmelidir. Peygamberin grevle-
rinden biri de, din ve dnya ilerini birlikte yrtmek, yce Allahn mesajn btn
insanlara duyurmak, Allahn emirlerini yeryznde hkim klmaktr. Mslman
olarak bizim grevimiz, yce Allahn emirleri dorultusunda hareket etmek ve b-
tn peygamberleri ve getirdiklerini kabul etmektir.
313
HZ. SMAL (A.S): TESLMYET ABDES*

,,

-

_ . -

, .

..

; .

. .

t .

_, . . .

t. :

| _

,

.

. . .

|

.|t

| .

t,

:
Kitapta smaili de an. phesiz o, sznde duran bir kimse idi. Bir resl,
bir neb idi. Ailesine namaz ve zekt emrederdi. Rabbinin katnda da
honutlua ulamt. (Meryem, 19/54-55)
Kuran- Kerimde ad zikredilen peygamberlerden biri olan Hz. smail (a.s), bir
teslimiyet abidesidir. nce bir mjde olarak, ardndan babas Hz. brahimin, annesi
Hcerin ve manevi annesi Sarenin snand bir imtihan olarak karmza kmak-
tadr.
Hz. smail, Hz. brahime sa sakal aard bir zamanda verilen bir mjdeydi,
fakat bir son deil yepyeni bir balangt. Onun ardndan shak gelecekti Sare
anneden.
Hz. smailin neslinden son peygamber Hz. Muhammed, Hz. shakn neslinden
Hz. Yakup, Hz. Yusuf, Hz. Musa, Hz. Harun ve daha nice peygamberler gelecekti.
Hz. brahim (a.s), Allaha kendine slih bir evlat vermesi iin dua etmiti. Allah
da onun duasn kabul ederek ona smail (a.s)i bahetmiti. Nitekim Hz. brahim
de yle diyordu:
Hamd, iyice yalanm iken bana smaili ve shak veren Allaha mahsustur. phesiz
Rabbim duay iitendir. (brahim, 14/39)
Ardndan daha ad dahi konulmam Mekke yolunda kar karmza. lde ar
aksak ilerleyen iki silik iz. Bir yanda nebi brahim (a.s), dier yanda cefkr anne
Hcer ve elde bir kk bebek: smail.
* Dr. mer MENEKE
314
Allahn emriyle konaklayan, Allahn emriyle ilerleyen ve Hicaza doru yol alan
bir kk kale. Her taraf ssz ve susuz.
Hz. brahim Allah Telnn emriyle hanm Hcer ve olu smaili Kbenin daha
sonra ina edildii yere yakn bir yerde byk bir aacn yanna brakt. Yanlarna
bir daarck hurma ve biraz su koydu.
Hz. brahim dnp giderken Hcer, Ey brahim, bizi bu ssz ve kimsesiz va-
dide brakp da nereye gidiyorsun? dedi. Hcer tekrar, Ey brahim! Bizi burada
brakman sana Allah m, emretti? diye seslendi. Hz. brahim, Evet Allah emretti
deyince, Hcer, yleyse Allah bize yeter, bizi o korur diyerek Allaha tevekkl etti.
Hz. brahim de Beytullaha dnerek yle dua etti:
Rabbimiz! Ben ocuklarmdan bazsn, senin kutsal evinin (Kbenin) yannda ekin
bitmez bir vadiye yerletirdim. Rabbimiz! Namaz dosdoru klmalar iin (byle yaptm).
Sen de insanlardan bir ksmnn gnllerini onlara meylettir, onlar rnlerden rzklandr,
umulur ki krederler. (brahim, 14/37)
Aradan gnler geti. Yanlarndaki su ve hurma bitti. Etrafta kimseler yoktu, o-
cuk susuzluktan alyordu.
te, bu l ikliminde, susuzluktan kvranan ocuunun hayatndan endie du-
yan ve belki bir su bulurum umuduyla iki tepe (Safa ve Merve) arasnda kouturan
ve dilinde dua Allaha yalvaran Hcer; Allaha gvenin ve sabrn snavnda
te bu sabrn hediyesi zemzem ve say; artk iki direk arasndan ibaret kalan o
byk semboller Safa ve Merve
Ardndan yine snav ve yine o teslimiyet:
smail Babacm, emrolunduun eyi yap. Allahn dilemesiyle beni sabredenlerden
bulacaksn. (Sfft, 37/102) dedi.
Babas, Yavrucuum, ryamda seni kurban ettiimi grdm. Bir dn, ne der-
sin diyordu. O gzel dilde ite bu teslimiyet. Bu teslimiyetin hep birer hediyesidir:
Kurban, Kbe, Hacc.
Hani brahim ve smail evin (Kbenin) temellerini ykseltiyor ve yle dua
ediyordu:
Ey Rabbimiz! Bizden kabul buyur. phesiz sen hakkyla iitensin, hakkyla bilensin.
Ey rabbimiz! Bizi sana teslim olmu kimseler kl. Soyumuzdan da sana teslim olmu bir
mmet kl. Bize ibadet yerlerini ve ilkelerini gster. Tvbemizi kabul et. nk sen, tvbe-
leri ok kabul edensin, ok merhametli olansn. (Bakara, 2/127-128)
te bu duann bir sonucuyum ben diyordu Hz. Peygamber. Ardndan bir ar
da sevgili Peygamberimize geliyordu:
315
Kitapta smaili de an. phesiz o, sznde duran bir kimse idi. Bir resl, bir neb idi.
(Meryem, 19/54)
te bir resln rnek alnp hayata aktarlsn diye Kuran- Kerimde anlatlan
hayat...
Ayette sznde durmann nemine iaret edilmi, ahde vefa erdemiyle temayz
eden Hz. smail vlmtr.
Hz. smil, Allahn verdii nimetlerin kadrini bilerek ruhunu gzelliklerle beze-
meye ve rabbinin buyruklarna mutlak bir teslimiyet iinde grevini yerine getirme-
ye alm, bylelikle Allahn rzsn kazanmt. Halkn dinin direi olan namaz
klmaya ve toplumsal dayanmay salayan zekt vermeye tevik etmiti.
Hz. smailin kurban edilmek zere boynunu baa uzatmas ve bata Rabbine,
sonra da babasna itaat etmesi genlerimiz iin iman, itaat ve teslimiyette mkem-
mel bir rnektir. Bu ekilde teslim olan Allah yar yolda koymaz. Onlarn yr ve
yardmcsdr. Zira en byk ibadet, yaratl amacmz olan lemlerin rabbi olan
Allaha teslim olmaktr.
Selam smail (a.s)a ve ona tabi olanlara olsun
316
HZ. LT VE KAVM*

,,

-

_ . -

, .

_, .

- .

t .

|

.

|t

yle dediler: phesiz biz sulu bir millete gnderildik. (Hicr, 15/58)
Hz. Lt Kuran- Kerimde ad geen peygamberlerdendir. Hz. brahimin kar-
dei Hrnn oludur. Filistin yaknlarnda bulunan Lt gl civarndaki Sedum
(Sodom) halkna peygamber olarak gnderilmitir. Buradaki halka Hz. brahimin
dinini tebli etmekle grevlendirilmitir.
Hz. Ltun peygamber olarak gnderildii Sedum halk ahlaken irkin ve kt
suu iliyorlard. Bunlar, cins sapklk ierisindeydiler. Eleri kadnlar brakp er-
keklerle dp kalkyorlard ki bu gn buna livata-homoseksellik denmektedir.
Hz. Lt, halkn bu irkin davranlarda bulunmamalar konusunda uyarm, onlara
daha nce hibir topluluk tarafndan yaplmayan, kadnlar brakp da erkeklerle
iliki kurma davrann terk etmelerini, bunun bir arlk (Arf, 7/80-81) ve cahillik
(Neml, 27/55) olduunu sylemi; yine byk bir azgnlk gstergesi olan yol kesme
eylemlerine de son vermelerini istemitir (Ankebt, 29/29).
Hz. Lt ei dhil hi kimseye sz geirememi, kavmi tarafndan yalanlanmtr.
Hatta halk Hz. Ltu, onlar eletirme ve ikazlarndan vazgemedii takdirde srgn
etmekle tehdit etmiler (uara, 26/167); onun davetiyle alay ederek, peygamberlerini
yalanlayan tm topluluklarn syledii gibi, ayet syledikleri gerekse kendilerine
azap getirmesini istemilerdir (Ankebt, 29/29). Bunun zerine Hz. Lt, Rabbim, beni
ve ailemi bunlarn yaptklarndan kurtar (uara, 26/169) diyerek yce Yaratanmzdan
yardm istemitir (Ankebt, 29/30).
Hz. Lt ve kavmi arasnda yaanan bu olaylarn ardndan yce Rabbimiz Hz.
Ltun kavmini cezalandrmak zere eli melekler gndermitir. Melekler nce o-
cuk mjdesi vermek iin Hz. Ltun amcas Hz. brahime uramlar, daha sonra
Lt kavmine gitmilerdir. Hz. brahim ile eli melekler arasndaki konuma bata
okuduumuz ayet ve devamnda yce Kitabmzda u ekilde dile getirilmektedir:
Bunun zerine Allahu Teala, Hz. Ltun tlerine ve davetine uymayan kavmini
* Dr. Burhan ERKU
317
yok etmek zere eliler (melekler) grevlendirdi. Melekler, nce Hz. brahime
uradlar ve orada Hz. Ltun kavmini cezalandrmak zere geldiklerini sylediler.
Hz. brahimin Hz. Ltun da o kavmin iinde bulunduunu sylemesi ve endie
duymas zerine melekler, kars hari Hz. Lt ve ailesinin bu cezalandrmadan et-
kilenmeyeceini sylediler (Ankebt, 29/31-32).
Melekler Hz. brahimin yanndan ayrlp Hz. Ltun bulunduu kasabaya gi-
dince Hz. Lt onlarn kim olduunu bilemedi ve kavminin bu misarleri taciz et-
mesinden endie ettii iin gerginlik ve sknt yaamaya balad (Hd, 11/77). Daha
sonra endie ettii durum bana geldi ve misarlerin geldiini duyan azgn halk
gelerek (Hicr, 15/67) Hz. Ltun misarlerine cinsel tacizde bulunmaya baladlar (Ka-
mer, 54/37). Bunun zerine Hz. Lt onlara, kendisini misarlerinin yannda mahcup
etmemelerini, Allahtan korkmalarn sylemi (Hicr, 15/68-69); ayet isterlerse kendi
kzlarn onlara nikhlamay nermitir (Hd,11/78). Gz dnm halk, Hz. Ltun
bu teklini geri evirmi, azgnlklarna devam etmilerdir. Hz. Ltun, snacak bir
yer arayacak kadar darda kalmas (Hd, 11/80) zerine melekler kendilerinin Allahn
elisi olduunu belirtip bu azgn topluluun hibir zarar veremeyeceini sylemi-
ler ve onu sakinletirmeye almlardr (Hd, 11/81).
Btn bu yaananlarn ardndan artk Allahn azabnn vakti gelmiti. Eliler
Hz. Lta, ei hari aile bireylerini alarak geceleyin bulunduu ehirden ayrlmala-
rn istediler. Zira inanmad iin Hz. Ltun ei de Allahn azabna urayanlardan
olacakt (Hd, 11/81). Daha sonra yce Rabbimizin emri gerekleti ve yn yn
yaan sert talarla Hz. Ltun kavmi helak edildi (Hd, 11/82-83). Yce Kitabmz, bu
cezalandrmada gerekleri grebilen insanlar iin ibretler olduunu belirtmekte, he-
lak edilen o ehrin kalntlarnn hl durmakta olduunu haber vermektedir (Hicr,
15/73, 77).
Hz. Ltun bu kssasndan almamz gereken nemli dersler vardr. ncelikle
yaantmzda Snnetullah diye ifade eden yce Allahn koyduu prensiplere uy-
gun hareket etmemiz gerekir. Zira ayn cinsten insanlarn cinsel birliktelik yaamas
Allahn koyduu temel kurallara aykr olup insan haysiyet ve ereyle badama-
yan bir durumdur. Bu durum tarihte bir toplumun toplu olarak cezalandrlmasna
vesile oluyorsa bunun ne derece byk bir gnah olduunu bilmemiz gerekir. Ya-
panlar da toplum olarak dzeltmek iin elimizden geldiince aba sarf etmemiz ge-
rekir. te yandan insan her ne kadar mahlkatn en ereisi olarak yaratlmsa da
snr tanmazln onu nerelere gtrecei bu kssada aka ortaya kmaktadr. Hz.
Lt kssasnda olduu gibi tarihte toplu olarak helak edildii bize yce Kitabmzda
haber verilen dier toplumlarn da sular farkl olsa bile ortak noktalarnn snr
tanmazlk olduunu syleyebiliriz. Bu yzden davranlarmzda arya gitmemeli,
haram helal snrnn dna kmamalyz.
318
HZ. MERYEM: FFET ABDES*

,,

-

_ . -

, .

,
, .

_ . .

..

- . _ .

L, _ t .

.. _ .

. .

. ,

|t

_ ,

, . . t .

, ,

| .

_ . .

t ,. . . _ .

|t

t , . . . t

,, | .

| _, .

.|

,,

-

| t

L ,

.| _ . t ,.

, t .

., .

_ .

,,

. t ,. ,

. . _ .

_ . .

;t

.|
Hani mrann kars, Rabbim! Karnmdakini srf sana hizmet etmek
zere adadm. Benden kabul et. phesiz sen hakkyla iitensin, hakkyla
bilensin demiti. Onu dourunca Rabbim dedi, Onu kz dourdum.
-Oysa Allah onun ne dourduunu daha iyi bilir- Erkek, kz gibi deildir.
Ona Meryem adn verdim. Onu ve soyunu kovulmu eytandan senin
korumana brakyorum. (l-i mran, 3/35-36)
Hz. Meryem, Allah tarafndan insanlara rehberlik yapmak zere gnderilen pey-
gamberlerden birisi olan Hz. sann annesidir. Hz. sa Kudse yakn bir beldede
Hz. Meryemden babasz olarak dnyaya geldi. Bu doum, yce Rabbimizin bir
mucizesidir.
Hz. Meryem Kuranda zel olarak ad geen ve bir sureye ismi verilen, mbarek
ve mstesna bir ahsiyettir. Yce Kitabmz Kuran- Kerimin on doku zuncu sresi
Meryem sresidir. Hz. Meryem, Kuranda ismiyle anlan yegne kadndr. Babasnn
ad mrandr (l-i mrn, 3/35; Tahrm, 66/12). Kuranda, annesinin ad verilmeden
mrann kars diye bah sedilir. Yce Allah Hz. Meryemi taltif etmi, onu vm ve
yetitirmitir. Melekler ona, Ey Meryem! Al lah seni seti; seni tertemiz yaratt ve seni
btn dnya kadnlarna stn kld. Rabbine ibadet et, secdeye kapan, eilen lerle beraber
sen de eil diye tavsiyeler de bulunurlar (l-i mrn, 3/37, 42-43).
Yce Rabbimiz Kuranda, Hz. Meryemi ve olu Hz. say dnyaya getiriini
bizlere zetle yle anlatr:
* Dr. Bahattin AKBA
319
(Ey Muhammed!) Kitapta (Kuranda) Meryemi de an. Hani ailesinden ayrlarak
dou tarafnda bir yere ekilmi ve (kendini onlardan uzak tutmak iin) onlarla arasnda
bir perde germiti. Biz, ona Cebraili gndermitik de ona tam bir insan eklinde grn-
mt. Meryem, Senden, Rahmana snrm. Eer Allahtan ekinen biri isen (bana kt-
lk etme), dedi. Cebrail, Ben ancak Rabbinin elisiyim. Sana tertemiz bir ocuk bala-
mak iin gnderildim, dedi. Meryem, Bana hibir insan dokunmad ve iffetsiz bir kadn
olmadm halde, benim nasl ocuum olabilir? dedi. Cebrail, Evet, yle. Rabbin diyor
ki, O benim iin ok kolaydr. Onu insanlara bir mucize, katmzdan bir rahmet klmak
iin byle takdir ettik. Bu zaten (ezelde) hkme balanm bir itir, dedi. Bylece Meryem
ocua gebe kald ve onunla uzak bir yere ekildi. Doum sancs onu bir hurma aacna
yneltti. Keke bundan nce lseydim de unutulup gitmi olsaydm! dedi. Bunun zerine
(Cebrail) aacn altndan ona yle seslendi: zlme, Rabbin senin alt tarafnda bir ay
aktt. Hurma aacn kendine doru silkele ki sana taze hurma dklsn. Ye, i, gzn
aydn olsun. nsanlardan birini grecek olursan, phesiz ben Rahmna susmay adadm.
Bugn hibir insan ile konumayacam de. Kucanda ocuu ile halknn yanna geldi.
Onlar yle dediler: Ey Meryem! ok irkin bir ey yaptn! Ey Hrnun kz kardei! Senin
baban kt bir kimse deildi. Annen de iffetsiz deildi. Bunun zerine (Meryem, ocukla
konuun diye) ona iaret etti. Beikteki bir bebekle nasl konuuruz? dediler. Bebek yle
konutu: phesiz ben Allahn kuluyum. Bana kitab (ncili) verdi ve beni bir peygamber
yapt. Nerede olursam olaym beni kutlu ve erdemli kld ve bana yaadm srece namaz
ve zekt emretti. Beni anama saygl kld. Beni azgn bir zorba klmad. Doduum gn,
leceim gn ve diriltileceim gn bana selm (esenlik verilmitir). Hakknda pheye
dtkleri hak sze gre Meryem olu sa ite budur. (Meryem, 19/16-34)
Yce Rabbimiz, Tahrm suresi 12 ayetinde de, mrn kz Meryeme ruhumuz-
dan edik buyurarak Hz. Meryemin Hz. saya nasl hamile kaldn bizlere
anlatr.
Hz. Meryem, Kuranda ve hadislerde en ok vlen kadnlarn banda gelir.
O if fet, ismet ve takva gibi faziletleri kendin de toplam bir ahsiyettir (l-i mrn,
3/45; Enbiy, 21/91; Tahrm 66/12). Hz. Meryem beden ve ruh sa, kendini Allaha
ibadete adamas, iffet ve namu sunu korumas sebebiyle Betl diye isimlendirilir.
Betl ayrca manev m kemmellikle birlikte zik gzellii de ifa de ettii iin Hz.
Meryem, zamannn en gzel ve en mkemmel kadn olarak anld (Lisnl-Arab,
btl md.; Hzin, I, 273). Ayet-i kerimeye gre Meryem tertemiz bir kadnd (l-i mrn,
3/42). Sevgili Peygamberimiz bir hadisinde Hz. Meryemin siye, Ftma ve Hatice
ile birlikte cennet kadnlarnn nde gelenlerinden olduunu sylemitir (Msned, III,
64,80, 135). Bir baka hadisinde ise Za manndaki dnya kadnlarnn en hayrls m-
ran kz Meryem, bu mmetin kadn larnn en hayrls da Haticedir buyurulur (Buhar,
ehdt, 30, Enbi y, 3, 32, 45-46, Menkbl-Ensr, 20).
320
HZ. MERYEM VE OLU SA MESH*

,,

-

_ . -

, .

_, . .

, _

t . .t . ,

,,

. _ , t .

| . -
Meryem olu say ve annesini byk bir mucize kldk ve her ikisini de
oturmaya elverili, akarsulu yksek bir yere yerletirdik. (Mminn, 23/50)
Hz. Meryem, insanlk tarihinin en nemli sembol ahsiyetlerinden biridir. O,
iffetin, dindarln, hanmefendiliin, sabrn, tahammln ve anneliin simgesidir.
Hz. Meryemin annesi, Meryem daha domadan onu kaytsz artsz Allaha adamt
(l-i mrn, 3/35). O dnemde Kudsteki tapnakta ibadet ile dolu bir hayat yaa-
malar iin erkek ocuklarn Allaha adanmas bir detti. Fakat Meryemin annesi
Hanna ne bilecekti ki, karnnda tad yavru, bir kz ocuu idi (l-i mrn, 3/36).
Allah bu gzel ada kabul edip onu teyzesinin kocas Zekeriyann himayesinde
tpk nadide bir iek gibi yetitirdi (l-i mrn, 3/37).
Zekeriya tapnakta kk ocuk iin, ancak merdivenle ulalabilen bir mihrap
ina etmiti (Taber, el-Cm, III, 246). O, ne zaman Hz. Meryemin yanna, mihraba gir-
se Meryemin yannda yiyecek bulurdu. nk Allahn hesapsz rzk Hz. Meryeme
ltuf olarak geliyordu (l-i mrn, 3/37).
ffet ve dindarln, ahsnda topland hanmefendi, evli deildi. Fakat bir gn
Allahn emriyle Melek Cebrail, hi evlenmemi olan bu hanma Allahn ruhunu
edi (Meryem, 19/18-22). mrann kz Meryem, artk Allahn kelimesine, mucize
ocua hamileydi. Bu ocuk, tpk atas dem gibi harikulade olarak babasz dn-
yaya gelecekti (l-i mrn, 3/59). Artk sa Peygamber, dnyay aydnlatmaya geli-
yordu. Kral Agustustan sonraki krk ikinci ylda, Julius Sezarn Roma imparatoru
olduu dnemde, sa Mesih, Filistinde Beytllahim (Bethlehem)de dnyaya geldi
(Nesa, Salat,1).
Bazlar Hz. Meryemi iffetsizlikle sulad (Nis, 4/156). Nasl olur da, babasz bir
ocuk dnyaya gelirdi ki? Aa tohumsuz olur muydu? Bulut olmadan yamur ya-
* Do. Dr. Soner GNDZZ
321
ar myd? Olmazd ite! Allahn yeryznde kl krk yaran tabiat kanunlar vardr,
elbette! Fakat Allah bazen tabiat kanunlarnn dnda i yapar. Buna da mucize
denir. sa Mesihin doumu da, Salih Peygamberin kayadan kan devesi gibi, Musa
Peygamberin ylana dnen asas gibi, Efendimiz Muhammed aleyhisselmn
srs gibi bir mucizeydi. Ne yazk ki, maddeci dncenin etkisi altnda olan ou
insan mucizeleri kavrayamaz.
Tm kadnlarn rnek almalar gereken iffet timsali, adanm kadn, iftirala-
ra kar sabretti. ftiraclara kundaktaki ocuu gsterdi. sa Peygamber, daha
bebekken onlarla konutu, peygamberliini yzlerine haykrd (l-i mrn, 3/46;
Mide, 5/110).
Roma, o dnemde putperestti. sa Peygamber, Allahn birliini insanlara anlat-
mak zere gnderilmiti ve bu grevi yerine getirirken, her peygamber gibi eziyet ve
ikenceye maruz kald. Bir avu insan Ona inand (l-i mrn, 3/52-53). nanszlara
gre, Onu susturmann en iyi yolu ldrmekti. Denediler de bunu. Fakat Allah
onlar artt ve sa Peygamber diye armha bir bakasn astlar (Nis, 4/157). Allah,
bir mucizeyle bu dnyaya gnderdii Peygamberini yine bir mucizeyle ekip al-
mt, katna (Nis, 4/158). Ba mucize, sonu mucize Resul, insanla ncili, Mjdeyi
armaan ederek ekilmiti, Allah katna. Fakat insanlar rahat durmadlar. Kutsal
kitaplar hidayet bulmak iin deil de, birilerinin madd karlarna hizmet etmek
iin gnderilmi gibi, tahrife koyuldular ncili! Oysa ncil, kendi gibi bir mjde olan
iki kitab tasdik ediyordu. Kendinden nceki Tevrat ve kendinden sonraki Kuran
(l-i mrn, 3/50). stelik ncil, Ad Ahmed olan bir Peygamberin gelecei haberini
vererek, insanla verilebilecek en byk mjdeyi veriyordu (Sff, 61/6).
Pek ok kii ya sa Mesihe hi inanmad ya da onun tebli ettii Allahn birlii
inancn arptarak, Allah tr iddiasnda bulundu. sa Peygamberin babasz do-
uunu anlayamadlar ve sa, Allahn oludur dediler (Nis, 4/171; Mide, 5/72; Tevbe,
9/31). Oysa Hz. sa, Allahn kulu ve peygamberidir ve Allah her eyden ycedir. sa
Peygamber insanlardan Allaha inanmalarn, Ona kulluk etmelerini istemiti (Zuh-
ruf, 43/63-64). Ve sa Peygamber, (Allah) bana, anneme iyi davranmam emretti. Beni
bedbaht ve zorba klmad demiti (Meryem, 19/32).
Hibir peygamber Allahn emirlerini bildirme bakmndan dierinden farkl de-
ildir. Fark sadece uygulamadaki baz ayrntlarda olabilir. sa Peygamber de kutlu
peygamberlik zincirinin en gzide halkalarndan biridir. O, dnyaya adalet, bar,
huzur ve iman armaan etmek istedi. Ona reva grlen, atee atldnda atas b-
rahim Peygambere reva grlenle ya da son peygamber Muhammed (s.a.s)e kar
yaplan eziyetlerle ayndr. Annesi Hz. Meryeme yaplan iftirann Hz. Aieye yap-
lan iftirayla ayn olduu gibi.
322
Yollarna gl sermek gereken bu kutlu peygamberlerin yollarna diken serpildi.
Karlarnda saygyla eilip hayrla anlmas gereken anneler incitildi. nsanlk tarihi
bu tr zorbalklarla doludur. nsan suretinde olan, fakat ruh melekelerini yitirmi
insanlar, peygamberlere, Peygamber elerine, Peygamber hanmlarna iftira ederken,
aslnda kendilerine verilen mjdeyi, balarna gelecek azapla deitirdiklerinin far-
knda olsalard, ayn eyi yaparlar myd?
nsanlk, sa Peygamberden Allahn birliini, anneye nezaketi, vefay ve sabr
rendi. Dnyann en byk imparatorluu size kar da olsa, Allaha snldnda
en glnn siz olduunu retti. Ve Allah istemedike kimsenin cannn alnama-
yacan!
sa Peygamber beikte konutuu gibi, bir ibret vesikas olarak, sanki hl bizim-
le konuuyor. nk o, Allahn kelimesi! (Enbiy, 21/91).
Kurann tm insanla verdii mesaj bir daha hatrlayalm:
De ki Ey kitap ehli! Bizimle sizin aranzda ortak bir sze gelin: Yalnz Allaha ibadet
edelim. Ona hibir eyi ortak komayalm. Allah brakp da kimimiz kimimizi ilah edin-
mesin. Eer onlar yine yz evirirlerse, deyin ki: ahit olun, biz Mslmanlarz. (l-i
mrn, 3/64)
O halde, selam olsun sa Peygambere!
Selam olsun Musa Peygambere!
Ve selam olsun sevgililer sevgilisi Muhammede!
323
HZ. MERYEM VE BEKTE
KONUAN BEBEK SA*

,,

-

_ . -

, .

,
t. :

| _.t.

. . . _ .

. .

. , .

| _

: _ . ,

:. . ,

|t

t .

.. _ .

| . -
Bunun zerine (Meryem, ocukla konuun diye) ona iaret etti. Beikteki
bir bebekle nasl konuuruz? dediler. Bebek yle konutu: phesiz ben
Allahn kuluyum. Bana Kitab (ncili) verdi ve beni bir peygamber yapt.
(Meryem, 19/29-30)
Allahn dininin tebli grevlisi olan peygamberler, gerek peygamberlikten n-
cesinde ve gerekse peygamberlikten itibaren yce Yaratcnn zel gzetimi altnda
itina ile korunmulardr. Yerine gre bunlarn aileleri de harikulade bir tarzda Allah
(c.c) tarafndan desteklenmitir. Kuranda anlatlan Hz. sa (a.s)nn doumu ve an-
nesi Hz. Meryemin buna kar tutumu bu hadiselerin tipik bir rneidir. Hz. Mer-
yem, Allahn g ve kudretinin eseri olarak, olu saya babasz bir ekilde hamile
kalm ve bebek sa babasz olarak dnyaya gelmitir. Yce Yaratcnn hazrlad
bir senaryo olarak, Hz. sann henz doduu gnlerde beikte iken konumas
olay, hem o gnlerde kavmine kar zor durumda kalan annesi Meryemi thmetten
kurtaran, hem de ileride sa Allahn olu iddiasyla (Bakara, 2/116; Mide, 5/72-73)
tevhid izgisinden sapan Hristiyanlarn bu batl iddialarn yllar ncesinde rt-
meyi amalamtr.
Kuranda anlatldna gre Hz. Meryem, mrann kzdr. mrn ailesi, dnyada
Allah tarafndan seilmi olarak Hz. dem, Hz. Nuh ve Hz. brahimin soyundan
gelmektedir. Meryemin annesi olan mrann kars, kz Meryeme hamile oldu-
unda, karnndaki yavrusunu Allaha hizmet iin adadn ilan etmitir. Meryem
* Dr. Ahmet GELGEN
324
dnyaya geldiinde Zekeriya (a.s), Allah Tel tarafndan onun bakm ve gzetimi
ile grevlendirilmitir. Buna ramen Meryem, harikulade bir ekilde kendisine te-
mel ihtiya maddeleri gnderilerek Allah tarafndan rzklandrlmtr (l-i mrn,
33-37; bk. M. Asm Kksal, Peygamberler Tarihi, II, 305). Kklnden itibaren Zekeriya
(a.s)nn mescidinde kendini ibadete veren Hz. Meryem, Allahn zel olarak setii,
ruhunu temizledii ve kulluuna davet ettii has kullarndandr (l-i mrn, 42-43).
nsanlardan uzak bir ekilde mescitte hususi bir odaya kapanan Hz. Meryeme
Allah Tel bir gn, Cebrail (a.s)i gnderir. Hz. Meryem, kendisine insan suretinde
grnen Cebrailden korkar ve bir ktlk etmesinden Allaha snr. Cebrail (a.s),
olayn i yzn aklayarak, Allahn elisi olduunu ve bir ocuk mjdelemek iin
gnderildiini belirtir. Bunun zerine Hz. Meryem aknlk ierisinde bana hibir
insan dokunmad ve iffetsiz bir kadn olmadm halde benim nasl ocuum ola-
bilir? diye haykrr. Cebrail (a.s) de bu seslenie yle cevap verir:
Evet yle. Rabbim diyor ki: o benim iin ok kolaydr. Onu insanlara bir mucize, kat-
mzdan bir rahmet klmak iin byle takdir ettik. Bu, zaten (ezelde) hkme balanm bir
itir. (Meryem, 19/16-21; li-mrn, 3/45-47)
Bylece Hz. Meryem, Hz. saya hmile kalr. Asl korku da bundan sonra balar.
evresi tarafndan thmetle karlanacak olan durumu nasl izah edecek? Elbette
izah mmkn olmayan bir durum. Bunun iin, artk mescitten de ayrlp, herkes-
ten uzak bir yere ekilmeyi tercih eder (Meryem, 19/22). Malumdur ki, o ayet evli
bir kadn olsayd bu sknty hi duymayacakt. nk evli bir kadn iin hamile
kalmak doal bir hadiseydi. Ama kaderin cilvesi, kocasz da olsa olan oldu. Ortada
oynayan, ilh bir senaryo vard.
Artk toplumdan uzak bir yerde yaayan Hz. Meryem, hamilelik gnlerini sr-
drrken doum sanclar balaynca, oracktaki bir hurma aacnn altna snr.
Doum sanclaryla birlikte thmet korkular da o kadar artmtr ki, bu endie ona,
keke bundan nce lseydim de unutulup gitmi olsaydm dedirtmitir. Bu nok-
tada Cebrail (a.s), Allahn emriyle imdadna koar ve seslenir:
zlme, Rabbin senin hemen altnda bir dere aktt. Hurma aacn kendine doru
salla ki sana taze hurma dklsn. Ye, i, gzn aydn olsun. ayet insanlardan birini g-
recek olursan, ben Rahmana susmay adadm. Bu gn hibir kimseyle konumayacam
de! (Meryem, 19/23-26)
Bu ifadeler, olayn Allah tarafndan tertiplendiine, kutlu bir hadise olduuna,
ayrca Hz. Meryemin yalnz olmadna ve Allah tarafndan korunup gzetildiine
iaret ediyordu. Bir bakma Hz. Meryeme, ocukla ilgili evrene bir ey sylemen
gerekmez. Bu konuda eletirilere cevap verme sorumluu bize aittir denmi oluyor-
du. Bylelikle Meryemin iine az da olsa souk su dklm oluyordu.
325
Hz. Meryem, artk bu manevi destekle, kucana ocuunu alp kavminin yan-
na gidebilirdi. yle yapt. Ne var ki korktuu bana geldi ve toplum onu en kt
ekilde ayplad. Dediler ki: Ey Meryem! ok irkin bir ey yaptn! Ey Harunun kz
kardei, senin baban kt bir kimse deildi. Annen de iffetsiz deildi. (Meryem, 19/27-28)
Bunun zerine Hz. Meryem, bebee iaret etti. Neler olup bittiini ona sorun,
demek istiyordu. Etrafndaki insanlar, beikteki bebekle nasl konuuruz? deyin-
ce, bebek s lisana geldi ve dedi ki:
phesiz ben Allahn kuluyum. (Rabbim) bana Kitab (ncili) verdi ve beni
peygamber kld. Nerede olursam olaym beni kutlu ve erdemli kld. Yaadm
srece bana, namaz ve zekt emretti. Beni anama saygl kld. Beni azgn bir zorba
yapmad. Doduum gn, leceim gn ve diriltileceim gn bana selm (esenlik
verilmitir).
Grld gibi Bebek s, bu szleriyle annesinden thmeti uzaklatrd gibi,
kendinin Allah tarafndan peygamber olarak gnderileceini de ilan etmi oluyor-
du. Bunu yaparken de peygamberlerin esenlik iinde olduklarn, dolaysyla selama
lyk olduklarn belirterek namaz, zekt ve ana-babaya saygnn nemine vurguda
bulunuyordu.
Beikte konuturulan yavrunun szlerinden sonra, Cenb- Hakk sze girerek
asl temay bizlere yle vurguluyor:
Hakknda pheye dtkleri Meryem olu sa ite budur. Allahn ocuk edinmesi
dnlemez. Allah ycedir, bu (iddia)dan uzaktr. Bir ie hkmettii zaman ona sadece
ol! der, o da oluverir. (Meryem, 19/34-35)
Allah Tel, bu ayetlerle, Hz. sann babasz olarak dnyaya geldiini, toplumun
gz nnde kimsenin inkr edemeyecei bir ekilde ortaya koydu. Bu olay, ileride
sa Allahn oludur iddiasyla inkrcla sapacak olan Hristiyanlarn, gkleri bile
atlatan bu iftiraya yeltenmemeleri iin, daha sann doduu gnlerde, Allahn
g ve kudretini ortaya koyan bir tarzda, tarih bir gerek, bir mucize ve belge ola-
rak insanla sunulmutur.
326
HZ. MUHAMMED (S.A.S):
RAHMET PEYGAMBER*

,,

-

_ . -

, .

,
_, .

|t .

||

. -

t .

| .

t .
(Ey Muhammed!) Seni ancak lemlere rahmet olarak gnderdik. (Enbiya,
21/107)
Allah Tealann, insanlara kendi ilerinden peygamberler gndermesi, Onun
kullarna byk bir ltuf ve rahmetidir. nk ilh mesaj insanlara ulatran, on-
lara yaratl ve var olu sebebini anlatan, iyiyi, doruyu, yanl, helali, haram -
reten, ksaca dnya ve ahiret mutluluunun yollarn gsteren, bu kutsal elilerdir.
Nitekim bu gerek Kuran- Kerimde yle ifade edilmitir:
Andolsun, Allah, mminlere kendi ilerinden, onlara ayetlerini okuyan, onlar terte-
miz yapan, onlara kitab ve hikmeti reten bir Peygamber gndermekle byk bir ltufta
bulunmutur... (l-i mran, 3/164)
Yce Rabbimizin tm insanla gnderdii son rahmet elisi, Hz. Muhammed
Mustafa (s.a.s)dr. O belli bir toplulua deil, btn insanla gelmi Allahn
elisidir. Biz, seni ancak btn insanlara mjdeleyici ve uyarc olarak gnderdik...
(Sebe, 34/28) ayeti de bunu ak bir ekilde ifade etmektedir.
Sevgili Peygamberimiz Hz. Muhammed Mustafa (s.a.s), peygamberler zincirini
tamamlayan son daveti, dini aklayp reten, btn ahlak gzellikleri kendisin-
de barndran ve yaayarak bizlere t veren rnek bir ahsiyettir. Onun varl
izahn yaptmz ayette de ifade edildii gibi tm lemlere rahmettir. nk o,
btn insanln kurtuluu iin gnderilmi model bir ahsiyettir. Bu zellii ile o,
insanlarn aclarn skntlarn iinde hissederek duyan biridir. Mminlere kar ok
efkatli ve ok merhametlidir. Allah Teala, Kuran- Kerimde peygamberimiz iin
raf (ok efkatli) ve rahm (ok merhametli) tabirlerini kullanarak (Tevbe, 9/128),
* Dr. Faruk GRGL
327
onun insanlara ne kadar dkn olduunu bizlere haber vermektedir. Yce Allah,
kendisine ait olan bu iki gzel ismi, resullerinden sadece Peygamberimiz iin kul-
lanmtr. Onun sevgisi insanlar ap, dier canllar, da, ta, bitkileri, aalar
kaplamtr. O, da seven ve da tarafndan sevildiini ifade eden bir peygamberdir.
lemlere rahmet vasf, sevgili Peygamberimizin rnekliinin evrensel olduu-
nu, yani tm insanl ve varlk lemini ilgilendirdiini gstermektedir. Onun rah-
meti, iman edenlerden balayarak tm insanlara, hayvanlara, bitkilere ve bilip bil-
mediimiz btn varlklara kadar uzanr. Dolaysyla peygamberimizin gnderilii,
Allahn bizlere olan rahmet, efkat ve ltfunun bir sonucudur. nk o gelmeden
nce insanlk her trl deer llerini yitirmi, yollarn arm, toplum hayat
bozulmu, ahlak tamamen kaybolmutu. Kadn toplumun dna itilmi, esir mua-
melesi grerek eya gibi alnp satlr olmu, kz ocuklar ise uursuzluk iareti say-
lp diri diri topraa gmlmeye balamt. Can ve mal gvenlii kalmam, iddet,
kavga, sava alabildiine yaygnlamt. Adalet, doruluk, drstlk, gvenilirlik,
hogr, msamaha, acma vb. kavramlar toplum hayatndan yok olmaya yz tut-
mu, sapklk ve kfr alabildiine yaygnlamt.
te byle bir durumda iken Allah Teala, insanl iinde bulunduu insanlk d
dnce ve davranlardan kurtarmak iin sevgili peygamberimizi gndermitir. O,
getirmi olduu evrensel prensipler sebebiyle tm insanlk iin bir rahmet ve kur-
tulu vesilesi olmutur. Hz. Peygamber bize, Allaha gnlden iman etmeyi, Onu
sevmeyi, Ona balanarak i bar ve doru yolu bulmay, ibadetlerle hayatmz
anlaml klmay, drstl tledi.
O, hakszln yerine adaleti; nefretin yerine sevgiyi; dmanln yerine karde-
lii; srtmenin yerine dayanmay; cimriliin yerine cmertlii; savan yerine
bar; iddetin yerine msamaha ve hogry; kabaln yerine yumuak huylulu-
u ve nezaketi getirdi. Bunun yannda yalan, hile, tne, gybet, iftira, kin v.b. toplum
huzurunu bozan davranlar sz ve uygulamalaryla nlemeye alarak gerekli ted-
birleri ald. Yetimin ve kimsesiz ocuklarn elinden tutmay, a doyurmay, deni
kaldrmay, almay, emein hakkn vermeyi, almamay, insanlara yararl olma-
y, kimseyi incitmemeyi, emaneti korumay, glmeyi, tebessm, yardmlamay,
komularla iyi geinmeyi, akrabalk balarna riayet etmeyi, rkndan cinsinden ve
sosyal statsnden dolay insanlar dlamamay o retti. Bizler balama ve ho-
grnn en mkemmel rneini, insana saygnn en ycesini, efkat ve merhametin
en gzel tezahrlerini, en zor durumda iken bile insan kazanmay, beddua etme-
meyi, en gl durumda iken bile affetmeyi sevgili Peygamberimizden rendik.
Kuran- Kerim, sevgili Peygamberimizin yce bir ahlak zere olduunu vurgu-
ladktan sonra (Kalem, 68/4), onun bizler iin ideal bir rnek olduunu, Allaha ve
328
ahiret gnne inanan her bir kiinin onun ahlakn rnek almas gerektiini belirt-
mektedir (Ahzb, 33/21). Bu nedenle knden byne, gencinden yalsna,
kadnndan erkeine, ksaca toplumdaki tm fertlerin, onun getirmi olduu ilah
mesaja ve bunun hayata geirilmi olan rnekliine her zaman ve her meknda
ihtiyac vardr. Bu da ancak Hz. Peygamberi ok iyi tanyp anlamak ve snnetini
yaantmza geirmekle mmkn olacaktr. nk Allah Teala, kendisini sevenlere
u mesaj duyurmasn istiyor Resulmzden:
De ki: Eer Allah seviyorsanz bana uyun ki, Allah da sizi sevsin ve gnahlarnz
balasn... (l-i mran, 3/31)
Netice olarak bugn insanln iinde bulunduu sknt, kavga, iddet, aile ara-
sndaki geimsizlik, beer ilikilerdeki olumsuzluklar, onu yeterince anlayamamak
ve hayatmzn iinde yeterince yer vermemekten kaynaklanmaktadr. Toplumun ve
tm insanln huzuru, onun bize rettii yksek ahlaki ilkeleri hayatmza geir-
meye baldr. Bu nedenle tm lemlere rahmet olarak gnderilen Hz. Peygamberi
ve onun tebli etmi olduu evrensel mesaj olan Kuran doru anlamaya ve anlat-
maya, onun sevgisinde birlemeye bu gn ok daha muhtacz
329
HZ. MUHAMMED (S.A.S)N
MESAJI EVRENSELDR*

,,

-

_ . -

, .

; .

.|

| .

|

.

t., . - ,

: ,

. _ .

.| t ,

t,

| .

| .

. .t . |

.t

, _ . ,

.

_ .

;

.| | .

.t

, . .

,, ., _

, -, .

.. ,.
(Ey Muhammed!) De ki: Ey insanlar! phesiz ben, yer ve gklerin
hkmranl kendisine ait olan Allahn hepinize gnderdii
peygamberiyim. Ondan baka hibir ilah yoktur. O, diriltir ve ldrr. O
halde Allaha ve Onun szlerine inanan Reslne, o mm peygambere
iman edin ve ona uyun ki doru yolu bulasnz. (Arf, 7/158)
Mealini verdiimiz bu yet, Hz. Muhammed (s.a.s)in yalnz Araplara deil, dier
btn insanlara da peygamber olarak gnderildiinin kesin delillerindendir. Bu hu-
sus, Sebe sresinin 28. yetinde de Biz seni ancak btn insanlara mjdeleyici ve uya-
rc olarak gnderdik. Fakat insanlarn ou bilmezler. buyrulmak suretiyle Hz. Pey-
gamberin mesajnn ve peygamberliinin evrensellii vurgulanmaktadr. Bu yetler
ayn zamanda, Muhammed gerekten peygamberdir, ama sadece Araplarn pey-
gamberidir; Yahudilere gnderilmemitir diyen Yahudilerin bu iddialarn da red-
dederek onlara cevap vermektedir. Bu itibarla Kuranda Ehl-i kitap diye ifade edilen
Hristiyan ve Yahudiler de dhil olmak zere btn insanlar Hz. Muhammedin
peygamberliine iman edip; hidayete erebilmeleri iin Hz. Muhammede tbi olma-
ya arlmaktadr (Bk. Kuran Yolu, II/607-608).
Melini verdiimiz yette ayrca gklerin ve yerin mlknn Allaha ait olduu,
ldren ve diriltenin ancak Allah olduu hatrlatlarak Onun kudretine ve mutlak
* dris BOZKURT
330
hkmranlna vurgu yaplmtr. Bylece slam dininin tevhd inanc ve irkten
uzak durmak konusunda gsterdii hassasiyet ortaya konulmutur. Zaten ilk in-
san ve ilk peygamber Hz. demle balayp son peygamber Hz. Muhammedle son
bulan hak dinin inan esaslar, ibadetin kime yaplaca ve temel ahlak prensipleri
hususlarnda bir deiiklik sz konusu olmamtr. Fakat zaman ve meknn, sosyal
artlarn deimesine ve gelimesine bal olarak baz hkmlerde deiiklikler ol-
mutur. Fikirler gelitike, medeniyet ilerledike Allh (c.c) gnderdii peygamber-
leriyle ortaya koyduu dinlerini de tekaml ettirmitir. Bu tekml sreci, sahifeler
hlinde balayan ilah kitaplar, Tevrat ve ncilden sonra, kyamete kadar srecek
olan sonsuz mucize Kuran- Kerimle noktalanmtr.
Peygamberimiz Hz. Muhammed gibi kitabmz Kuran- Kerimi de dier kitap-
lardan farkl klan en nemli zellik, onun belirli bir topluma deil btn insanla
gnderilmi olmas ve en son ilah mesaj oluudur. nk kitabmz Kuran, dier
kitaplarn da ihtiva ettii temel esaslar yeniden ortaya koymu; daha nceki kitap-
larda yer alan gerekleri tasdik etmi, tahrif edilen hususlar da dzeltmitir. Btn
insanla hitab eden ve evrensel bir mesaj getiren tevhid dini slam, mutlak irade
sahibi Allah Tel tarafndan en mkemmel dzeye ulatrlmtr:
Bugn sizin iin dininizi kemale erdirdim. Size nimetimi tamamladm ve sizin iin din
olarak slam setim (Mide 5/3); Allah katnda din slamdr (l-i mrn 3/19); Kim
slamdan baka bir din ararsa, (bilsin ki O din) ondan kabul edilmeyecek ve ahirette kay-
bedenlerden olacaktr (l-i mrn 3/85).
Bu yetlere bal olarak biz Mslmanlar, btn peygamberlere ve gnderilen
kitaplarn hepsine gnderildii ekliyle inanrz. Kuran- Kerimin son ilah kitap
olduunu, ondan sonra baka bir ilah kitabn gelmeyeceini, onun hkmlerinin
kyamete kadar geerli olup deimeyeceini, onun din anlamda her asrn ihtiya-
larn karlayacak hakikat ve hikmetlerle dolu olduunu kabul ederiz.
331
HZ. MUHAMMEDN VERD TLER
TM NSANLIADIR*

,,

-

_ . -

, .

,
_, . . .

| _

. ..

.|

Sen yine de t ver. nk t mminlere fayda verir. (Zriyt, 51/55)
Yce Allah, insanlara, Allaha kar olan grevlerini gerei gibi yerine getirebil-
meleri iin eitli zamanlarda ilh mesajlarn iletecek eliler gndermitir. Bu eli-
ler, her zaman Allahn tm emir ve yasaklarn insanlara bildirmilerdir.
Hz. Muhammed de her zaman kavmini bir olan Allaha iman etmeye davet et-
mi, aksi takdirde azapla karlk grecekleri ynnde uyarda bulunmu ve Kuran
ayetlerinden u misalleri vermitir:
phesiz Allah, benim de Rabbim, sizin de Rabbinizdir. yle ise Ona ibadet edin. te
bu doru yoldur. (l-i mran, 3/51)
Eer siz Allah seviyorsanz bana uyun; Allah da sizi sevsin ve gnahlarnz bala-
sn. (l-i mran, 3/31)
Hz. Peygamber, Safa tepesine kp Mekkelileri Allaha inanmaya ararak: Size
u dan arkasnda dman ordusu var desem bana inanr msnz dediinde ora-
dakiler, elbette inanrz, nk biz senin yalan sylediini hi duymadk. Dedik-
lerinde; Ben Allahn size ve btn insanla gnderdii son peygamberiyim. yle
ise sizi, bir olan, ei ve benzeri bulunmayan Allaha ve ldkten sonra geri dirilmeye
inanmaya davet ediyorum. demitir. Ancak, gemi peygamberlerde olduu gibi,
kavminden birok kimse Hz. Peygambere inanmad, ona khin, deli veya byc
dediler. Buna karlk yce Allah, (Ey Muhammed) O hlde, sen t ver. Rabbinin
nimeti sayesinde, sen ne bir khinsin, ne de bir delisin. (Tur, 52/29) diye onu teselli eti.
Hz. Muhammedin daveti dn olduu gibi, bugn de yaayan tm insanlar iin
geerlidir. Kuran da peygambere itaatin Allaha itaat olduunu belirtmitir. Pey-
* mer NEN
332
gamberimiz, insanlar dikkatle dinler, karlatnda selam verir ve onlarn hl ve
hatrlarn sorard. nsanlarn da byle yapmalarn isterdi:
Allahn rahmeti sayesinde sen onlara kar yumuak davrandn. Eer kaba, kat y-
rekli olsaydn, onlar senin etrafndan dalp giderlerdi. Artk sen onlar affet. Onlar iin
Allahtan balama dile. (l-i mran, 3/159)
O, insanlara daima Allahn tek ilah olduunu sylemi ve inkrcla kar onlar
uyarmtr:
De ki: te bu benim yolumdur. Ben ve bana uyanlar bilerek Allaha arrz. Allahn
an ycedir. Ben Allaha ortak koanlardan deilim. (Ysuf, 12/108)
De ki: phesiz ben ancak Rabbime ibadet ederim ve Ona hibir kimseyi ortak ko-
mam. (Cin, 72/20)
O, mminlere t verip dua ederken, Allahn en gzel isim ve sfatlarn anar;
Onun gcn, stnln ve bykln zikrederdi. Mslmana t verir-
ken nce Allaha hamd ve senada bulunur, Onun bir olduunu belirtirdi.
O, Mslmanlara gvenilir olmay, emanetlere ihanet etmemelerini t ver-
mitir. Onun tlerini tutmak, davran ve hareketlerini rnek almak, dine hiz-
met etmek bizim grevimizdir. Peygamberimizin t ve tavsiyeleri; makam ve
mevkisi, zenginlik ve fakirlikleri, dili, dini, rengi, rk veya cinsiyeti ne olursa olsun
Allahn yaratt btn insanlara ynelikti. O, insanlar arasnda hogrl olmay
tavsiye etmi ve kendisi de buna uymutur. Hogr, bir eyi anlayla karlamak,
insann, kendisine yaplan kusur ve kabahatleri, kabalk ve grgszlkleri affede-
bilmesi demektir.
Hz. Muhammed, ilerini danarak yapar, evresindeki insanlarn grlerine
deer verir ve onlar dinlerdi. O, hakknda vahiy bulunmayan konularda daima
arkadalarna danm, kendisinin bir retici ve bir nasihati olarak gnderildiini
sylemitir. O, Rabbinden ilh mesajlar reniyor; rendiklerini retiyor; ret-
tiklerini bizzat uygulayarak gsteriyordu. Onun rettikleri Kurand. Peygamber,
insanlara sevgi ile yaklam, hogr ile davranm, kul hakk konusunda birok
uyarlarda bulunmu ve bunu bizzat hayatnda da uygulamtr.
Yce Allah, insanlara glerinin ve akllarnn yettiince hitap edilmesini istemi
ve onlar, tm insanlar gnderdii elilere uymak ve onlara itaat etmekle sorumlu
tutmutur. Kendisine dman olan insanlara t vermek, hatalarn aka syle-
yerek onlar doru yola armak elbette ki g bir sorumluluktur. Peygamberin yo-
lunda gidenlerin, onun verdii her t ve davetine uymalar gerekir. Peygamberin
davet ve tlerini kabul etmeyen kimselerin inanc makbul deildir.
333
HZ. MUSANIN KURTULU MUCZES*

,,

-

_ . -

, .

. . _ |

. .

. -

t,

-t

.|t

, ,

| .

|,

, ,

| _ ,

,t

.| _ ,

_ . , . _

| . _ . ..|

_ . .

. - .

, ,

| . , ,

Onu (bebek Musay) sandn iine koy ve denize (Nile) brak ki, deniz
onu kyya atsn da kendisini, hem bana dman, hem de ona dman
olan birisi (Firavun) alsn. Sana da, ey Musa, sevilesin ve gzetimimizde
yetitirilesin diye tarafmzdan bir sevgi brakmtm. (T-h, 20/39)
Allahn dininin tebli grevlisi olan peygamberler, peygamberlik ncesinde ve
peygamberlik dnemlerinde yce Yaratcnn zel gzetimi altnda itina ile korun-
mulardr. Bu konudaki ilgin rneklerden birisi, Kuranda kavmiyle olan ilikile-
rinden ska sz edilen Hz. Musaya aittir. yle ki:
Rivayetlere gre, Firavun Hz. Musann doumuna tesadf eden ylda korkun
bir rya grr. Yorumcular tarafndan bu rya, o sene doacak bebeklerden biri-
nin, ileride Firavunun saltanatna son verecei eklinde yorumlanr. Bunun ze-
rine Firavun, saltanatna son verecek bebein hangisi olduunu bilemedii iin, o
sene ierisinde doan btn bebeklerin toplatlp ldrlmesini emreder. Byle de
uygulanr. Ancak Allah Tel, Hz. Musann annesine, bebek Musay bir sandk ie-
risine koyarak Nil nehrine atmasn ilham eder (T-h, 20/38).
Yukarda verilen ayetlerde aka belirtildii gibi, Hz. Musann annesi, cierpare
yavrusunu Allaha havale ederek bir sandn ierisine yerletirip nehre brakr. Allah
Tel tarafndan izilen senaryo gerei, nehre atlan sandk kyya vurur. Firavunun
adamlar bu sand bulup saraya gtrrler. Sarayda alan sandn ierisinde bir
de ne grsnler, sevimli mi sevimli bir bebek Allah Tel bu bebee, Firavun
ailesinin, onu sevip alkoyacaklar, sonra da bytp besleyecekleri bir sevgi ve g-
zellik bahetmitir (T-h, 20/39). Bu sevgiyle Firavun ve ei, bebek Musay sarayda
* Dr. Ahmet GELGEN
334
bytp yetitirmeye karar verirler. te yanda ise bebek Musann annesi, yavrusu-
nun hasretiyle yanp tutumaktadr. Her eye kdir olan yce Mevl, anne ile bebei
bir araya getirecek senaryoyu da hazrlamtr. Zira bebek Musa, hibir stannenin
memesini kabul etmemi ve bu olay evreye yaylmtr. O noktada Musann kz
kardei devreye girer ve doruca Firavun ailesine koar, der ki: Size onun bakmn
stlenecek birini gstereyim mi? (T-h, 20/40). Bebein sevgisiyle vurulan Firavun ai-
lesi, aresizlik ierisinde bu tekli kabul eder. aret edilen hanm, Musay dnyaya
getiren ve z yavrusunu Allahn emriyle nehre atan annedir. Anne saraya arlr.
Bebek Musa, bu kez z annesinin memesine hasretle sarlp kana kana emer. Artk,
bebek de anne de, Firavun saraynn en kymetli sresiz misari, daha dorusu Fi-
ravun ailesinin birer ferdi olurlar.
Konu ile ilgili olarak Allah Tel, Hz. Musaya hitapla, gz aydn olsun ve
zlmesin diye seni annene dndrdk (T-h, 20/40) buyurmaktadr. Bundan sonra
Cenb- Mevl, yeryznde bir snnetini uygulamaya koyacaktr. Bu snnetullah;
Firavunlarn saraynda ve onlarn bakmnda Musalar yetitirmek, onlar aracl
ile de Firavunlarn batla dayanan saltanatlarn yok etmek. Kaynaklarda bu husus
darb mesel olarak anlatlmaktadr.
Cenb- Hakk, Hz. Musann bebekliinde bana gelen bu tehlikeli macera ile
ilgili olarak Andolsun, biz sana bir kere daha iyilikte bulunmutuk buyurarak, bu olay
ltuf ve iyilik (T-h, 20/37) olarak nitelemektedir.
Grld gibi, Allah Tel, ileride risalet grevini yklenecek olan Hz. Musay
daha bebekken, Allaha ve onun yolundakilere amansz dman olan Firavunun
uygulad nesil katliamndan, akllara durgunluk verecek bir yntemle korumu-
tur. Bu olay Kuranda, bize ibret olmas iin anlatlmtr. Cenb- Hakk, kendi yo-
lunda yryen mminleri de mutlak g ve kudretiyle, eitli vesilelerle korumaya
ve gzetmeye muktedirdir. Nitekim Kuranda belirtildii gibi, Allah bir kimseye za-
rar dokundurmak isterse o zarar hi kimse gideremez. Birisine de fayda murad ederse,
onu da hi kimse engelleyemez. (Bk. Ynus, 11/107).
Bu hadisenin bir arm olarak, Peygamber Efendimiz (s.a.s)in u hadisini de
kulamza kpe etmeliyiz:
Allah (n koyduu hkmlerini) gzet ki Allah da seni gzetsin. Allah gzet ki,
Onu karnda bulasn! () unu bil ki, btn mahlkat, sana bir fayda vermek iin bir
araya gelseler, Allahn yazdndan baka bir fayda bahedemezler. Ayn ekilde, btn
mahlkat, sana bir zarar vermek iin bir araya gelseler, Allahn takdir ettiinden baka
bir zarar veremezler. (Tirmiz, Kyme, 59; Ahmed b. Hanbel, I/292, 303, 307)
335
HZ. MUSANIN ASASI YILANA DNYOR,
FRAVUN
DENZDE BOULUYOR*

,,

-

_ . -

, .

,
_ . ..

, - _ .

t ,,

_ . . t, t , .

t:

t -.

t. .,

- .

| _ t.,

. , ,

.t

t . .

_ . . _

t . , -

|
, , ,

. t .

, ,

| _ . , , ,

. x

. -

, , . ..

_ . -.

;
Allah, onu (asan) yere at ey Musa! dedi. Mus da onu (asasn) att. Bir
de ne grsn o, hzla akan bir ylan olmu! (T-h, 20/19-20)
(Firavunun imana yanamamas zerine) Musaya, Kullarm
(srailoullarn) geceleyin (Msrdan) yrtp kar. Yakalanmaktan
korkmakszn, endie etmeksizin onlara denizde kuru bir yol a diye
vahyettik. Bunun zerine Firavun askerleriyle birlikte onlarn peine dt
de, deniz onlar grlmedik bir ekilde kuatp yuttu. (T-h, 20/77-78)
Kuran- Kerimin en byk zelliklerinden birisi, gemi kavim ve peygamber-
lerin ibretli olaylarndan haber vermesidir. Allah Tel, insanlara seilmi rnek-
ler olarak gnderdii peygamberlerini hibir zaman kendi balarna brakmamtr.
Onlar daima kontrol altnda tutarak beden tehlikelerden koruduu gibi, yaymakla
grevli bulunduklar ilah mesajn anlatlmas konusunda da sonsuz kudretiyle da-
ima desteklemitir. Bu balamda peygamberlere bahedilen ilah desteklerden biri
de mucizelerdir.
Hz. Musa (a.s)nn, sihirbazlar karsnda asasnn ylan ekline dnmesi ve
iman edenlerle birlikte denizde alan yoldan geerek Firavundan kurtarlmas,
* Dr. Ahmet GELGEN
336
Kuran- Kerimde anlatlan ilgin hadiselerden biridir. Bu olay Kuranda yle an-
latlmaktadr:
Hz. Musa (a.s)nn tevhid dinini anlatmaya balamasyla birlikte saltanatna za-
rar geleceini dnen Firavun, Hz. Musa (a.s)ya verilen mucizeleri sihir olduu
iddiasyla inkr eder. Firavun daha da ileri giderek Hz. Musa (a.s)ya, sihrin ile
bizi yurdumuzdan karmak iin mi geldin? Biz de mutlaka sana kar onun gibi
bir sihir yapacaz der ve bunun iin bir buluma vakti belirlemesini ister (T-h,
20/5658). Hz. Musa, halkn en kalabalk olduu zaman olan bayram gnnn
kuluk vaktine randevu verir. Hz. Musa ile sihirbazlar o vakitte kozlarn paylamak
zere buluurlar. Sihirbazlar gururla ortaya ktklarnda Hz. Musa, nce onlarn
maharetlerini ortaya koymalarna msaade eder. Bunun zerine onlar sihirlerini or-
taya koyarlar. Sihrin etkisi ile ipleri ve denekleri, Hz. Musaya doru hzla srnen
birer ylan gibi grnr (T-h, 20/59, 65-66; ayrca bk. Ynus, 10/79-92). Musa,
orackta endielenince Cenb- Hak imdadna yetiir ve yle buyurur:
Korkma (ey Musa!). nk sensin en stn olan. Sa elindekini (deneini) at ki,
onlarn yaptklarn yutsun. phesiz yaptklar bir sihirbaz hilesidir. Sihirbaz ise nereye
varsa kurtulua eremez. (T-h, 20/68-69)
Hz. Musa (a.s) deneini braknca, onlarn sihirlerini yutan bir ylan hline d-
nverir. Bu mucize karsnda sihirbazlar imana gelirler (T-h, 20/70). Sihir-
bazlarn iman edip Hz. Musann safna getiklerini gren Firavun ise kzgnlktan
kplere biner ve yle der:
Demek, ben size izin vermeden nce ona (Musaya) inandnz ha! phe yok, o size
sihri reten bynzdr. imdi andolsun sizin ellerinizi ve ayaklarnz aprazlama
keseceim ve mutlaka sizi hurma dallarna asacam. Hangimizin azab daha iddetli ve
daha kalcym, mutlaka iyice greceksiniz. (T-h, 20/71)
Firavun bu szleri ile etrafa ne kadar dehet salmak istese de, Musann Rabbine
iman eden sihirbazlar bu korkuya aldr etmeksizin, phesiz ki biz, gnahlarm-
z ve bize zorla yaptrdn sihri affetmesi iin Rabbimize inandk. Allahn verecei
mkfat daha hayrl, azab ise daha kalcdr diyerek imandaki kararllklarn or-
taya koyarlar (T-h, 20/72-73).
Firavunun imana yanamamas zerine Allah Tel, Hz. Musaya, srailoulla-
rndan kendisine iman eden kullarn geceleyin korkusuzca Msrdan karmasn
ve onlara denizde kuru bir yol amasn bildirdi. Hz. Musa da yle yapt. Sonuta
Cenb- Hak, denizde alan kupkuru yoldan inananlar karya geirip Firavundan
kurtard. Firavun ise mminlere saldrmak iin askerleriyle birlikte onlar takibe
koyuldu. Tabi ki hep birlikte boulup gittiler (T-h, 20/77-78; Ynus, 10/90). Fi-
ravun boulma annda, srailoullarnn iman etmi olduu Allahtan baka hibir
337
ilah olmadna inandm. Ben de mslmanlardanm diyerek Allaha teslimiyetini
ifade etti. Ne var ki Allah, mitsizlik hlinde zuhur eden ve manevi cebir altndaki
iradeden kaynaklanan bu iman kabul etmediini haber verdi. yle ki:
imdi mi (iman ettin)? Oysa daha nce isyan etmi ve bozgunculardan olmutun. Biz
de bugn arkandan geleceklere ibret olmas iin senin bedenini koruyacaz. nk insan-
lardan birou ayetlerimizden gerekten habersizdir. (Ynus, 10/91-92)
Grld gibi yce Allah, yolunda yryen ve kendi urunda alanlar, e-
itli skntlarla imtihan etse de, sadece ebed mkfata aday etmekle kalmaz, onlar
en sonunda skntlarndan ve dmanlarndan da kurtarr. Dmanlarn ise, nce
mhlet verse de en sonunda amansz ekilde cezalandrr. mitsizlik hlinde ortaya
konan iman da kabul etmez. nk mitsizlik hlinde irade manevi bir zorlama al-
tna girmi durumdadr. Hlbuki iman serbest irade iidir. Kii, ancak hr iradesiyle
Allaha iman ettii takdirde iman kabul edilecektir.
338
HZ. NUH (A.S) LE KAVM*

,,

-

_ . -

, .

,
_ .

t,

,, |

. . , , ,.

t,

_ .

_ .

, .

. .

t-. t .

| .

_ -

- , ,

,.

_ . ,

. x,

., .

.. .

_,

. .

,

.. ,

t ,.

| _ .

. _ .

| .. ,. .

- ,

t -

_ -

. . .
,

,.

_ , , .

,t .

| . - , ,

. x.| , ,. . t .

: _ .

t . , .

, ,

t .

: . .

:. .

, ,,t ,. . x. .
phesiz biz Nhu, kavmine, Kendilerine elem dolu bir azap gelmeden
nce kavmini uyar diye peygamber olarak gnderdik. Nh, yle dedi:
Ey kavmim! phesiz, ben sizin iin apak bir uyarcym. Allaha ibadet
edin. Ona kar gelmekten saknn ve bana itaat edin ki sizin gnahlarnz
balasn ve sizi belli bir vakte kadar ertelesin. phesiz, Allahn
belirledii vakit gelince ertelenmez. Keke bilseydiniz. Nh, yle dedi:
Ey Rabbim! Gerekten ben kavmimi gece gndz (imana) davet ettim.
Fakat benim davetim ancak onlarn kan artrd. Kukusuz sen onlar
balayasn diye kendilerini her davet ediimde parmaklarn kulaklarna
tkadlar, elbiselerine brndler, inanmamakta direndiler ve byk bir
kibir gsterdiler. (Nuh, 71/1-7)
Bu ayeti kerimelerde Hz. Nhun, kendisinden nce gelen birok peygamber gibi
halknn ileri gelenlerini slama davet ettii, ancak onlarn inanmad anlatlmak-
tadr. Ayrca halkn kendilerini felakete srkleyen kimselere tabi olduklarn ifade
buyurarak onlarn servet ve evlatlaryla vnen kimselere tabi olmalarn Cenab-
Hakka ikayet etmektedir. Ayetlerde sadece dnyev nimet ve ikballere nem ver-
* Tahir TURAL
339
menin uzun vadede mutlaka manev deerleri yok edip toplumun temel dokusunu
tahrip edecei gereine de ayrca vurgu yaplmaktadr.
Peygamberlerin ve onlarn varisi olan limlerin grevi, zerlerine den davet
grevini eksiksiz yapmaktr. Nitekim Hz. Nhun gece gndz demeden btn
gcyle halknn kurtuluu iin alt, bylece sorumluluunu yerine getirdii
bildirilmektedir. nsanlarn bu daveti kabule ynelmesi ise Allahn hidayet etme-
sine baldr. Hz. Nuhun, olu ve hanmnn iman etmelerini salayamamas, Pey-
gamberimizin amcas Ebu Talibe iman ettirmede muvaffak olamamas bunun en
gzel delilidir. Hidayet ve dalalet, Allah Telnn elindedir. man olmayan veya
imannn gereklerini yerine getirmeyeni Peygamber dhil kimse kurtaramaz. Zira
Peygamberimiz yle buyurmutur: Kimi ameli geri brakrsa, nesebi onu (ahirette)
ne geirmez. Bu nedenle halkmz arasnda yaygn olan ben hoca oluyum, ben
hac oluyum gibi szler yersiz laardr. Peygamberimiz (s.a.s) kz Fatmaya yle
seslenmitir:
Ey Muhammedin kz Fatma! Kendini ateten koru. Ben Allah katnda sizin iin
hibir ey yapamam. (Mslim, man, 384)
Ayeti kerimelerde, insanlar iman ederlerse; mutlu ve huzurlu olarak yaayp le-
cekleri, ama iman etmezlerse mutsuz ve huzursuz yaayacaklar, nihayet hayatlar-
nn da felaketlerle son bulaca anlatlmaktadr. man ne kadar toplumun huzur ve
esenliinin kayna ise ilenen gnahlar da o kadar huzur ortamnn gerilemesine
sebeptir. Nitekim Allah Teala yle buyurmutur:
(O) lkelerin halk inanp (Allahn azabndan) korunsalard, elbette zerlerine gk-
ten ve yerden bolluklar aardk; fakat yalanladlar, biz de onlar kazandklaryla yakala-
dk. (Arf, 7/96)
Hz. Nhun, artlara ve kiilerin zelliklerine gre teblilerini aktan veya gizli
olarak srdrd bildirilmekte, bylece de irat ve teblide bulunan Mslman-
larn bu farkl davet ve tebli metotlarn kullanabileceklerine iaret edilmektedir.
Ayrca teblide muhatab ikna ve ilzam iin eitli deliller getirilmesi de re-
tilmektedir. Nitekim Hz. Nh, Allahn insan aama aama yaratarak mkemmel
bir varlk hline getirdiini hatrlatp insann Ona minnettar olmas, varln ve
birliini tanyp kulluk etmek suretiyle minnet ve krn gstermesi gerektiini
ifade etmitir.
340
HZ. PEYGAMBER, AZZ DOSTU
LE MAARADA*

,,

-

_ . -

, .

.,

t x

| _ t . .

_ , .. _.t.

: _,

.

| -

..

. ..

. |

_ . - t .

. ,

. -

| . . ., : .

t . . .

-.

-t .|
,, : -

t ,

| .

| _ .

. |

.|

: _,

.

|
Eer siz ona (Peygambere) yardm etmezseniz, (biliyorsunuz ki) inkr
edenler onu iki kiiden biri olarak (Mekkeden) kardklar zaman, ona
bizzat Allah yardm etmiti. Hani onlar maarada bulunuyorlard. Hani o
arkadana, zlme, nk Allah bizimle beraber diyordu. Allah da onun
zerine gven duygusu ve huzur indirmi, sizin kendilerini grmediiniz
birtakm ordularla onu desteklemi, bylece inkr edenlerin szn
alaltmt. Allahn sz ise en ycedir. Allah mutlak g sahibidir, hkm
ve hikmet sahibidir. (Tevbe, 9/40)
Mriklerin, Mslmanlara verdii skntlarn bitmek tkenmek bilmemesi
zerine Allahn izniyle Peygamberimiz, mminlere onlar iin en uygun yer olan
Medineye hicreti emretti. Bunun zerine Mslmanlar, gruplar hlinde Medineye
hicret etmeye baladlar. Fakat Kureyliler bu durumdan ok rahatsz oldu. nk
Medinede Mslmanlarn gl bir birliktelik oluturacan biliyorlard. Medine,
Mekke ile am yolu zerindeydi ve Mekkenin ileride ticari ynden zayamasna
neden olabilirdi. Bu sebeple btn kabilelerden kuvvetli genler seilerek bir ete
oluturuldu ve Hz. Peygamberi ldrmeye, Allah Resulnn evde olduu bir gece
saldrya gemeye karar verdiler. Ancak Hz. Allah, mriklerin bu kararn Resulne
bildirdi ve hicret etmesi emrini verdi. Ayeti kerimede bu olay yle anlatlmaktadr:
Hani krler seni tutuklamak veya ldrmek, ya da (Mekkeden) karmak iin tuzak
* Hanif BURUN
341
kuruyorlard. Onlar tuzak kuruyorlar. Allah da tuzak kuruyordu. Allah, tuzak kuranlarn
en hayrlsdr. (Enfl, 8/30)
Efendimiz, Hz. Ebubekire urayp hicret iin hazrlk yapmasn syledi. Kendi-
sine braklan emanetleri sahiplerine vermesi iin Hz. Aliye brakt ve geceleyin ken-
di yatana onu yatrarak evinden kt. Hz. Ebubekir ile buluup beraber Mekkeyi
terk edip Sevr dana doru yola koyuldular.
Sevr da, Mekkenin gneyinde be km. uzaklktadr. Sevr da birok tepeden
olumakta ve burada irili ufakl pek ok maara bulunmaktadr (Bk. Kuran Yolu, 3. cilt,
s. 11). Bu sebeple ite bu ayette, bu maarada Reslullahn sakland ve bu esnada
yannda sadece bir arkadann bulunduu onun da dmann takibinden byk
endie duyduu, ama Hz. Peygamberin Allahn yardm edeceine gvenerek me-
tanetini koruduu hatrlatlmaktadr. yette ad gememekle beraber tarih bilgiler
bu kiinin Hz. Ebbekir olduunu kesin biimde ortaya koymaktadr. Konuyla ilgili
gvenilir rivayetler, Hz. Ebbekirin bu yolculukta ve zellikle sndklar maarada
geirdikleri gn boyunca Reslullahn zerine titreyen davranlaryla ona olan
ballnn ne kadar iten olduunu gstermektedir. te Kurann Hz. Ebubekirin
Hz. Peygambere olan bu esiz sadakatini dolayl olarak vmesi onun slam litera-
trde yr- gr (Reslullahn maaradaki can yolda) diye anlmasn salamtr.
Bununla birlikte yette, Hz. Ebbekir gibi mutlak teslimiyet sahibi ve yce
Allahn her eye kadir olduuna yrekten inanm bir kiinin bile mitsizlie veya
endieye kapld fevkalde kritik bir durumda resulne gven duygusu veren ve
ona umulmadk destekler salayan Cenb- Allahn bu defa da yine baar nasip ede-
ceinden kimsenin kuku duymamas gerektii hatrlatlmaktadr. Ayn yette, bir
taraftan Allahn sznn yani slam mesajnn hep en yce kalaca ve inkrclarn
iddialarnn eninde sonunda boa kaca mjdesi verilerek slam mealesinin
sndrlebilecei endiesine mahal bulunmadnn alt izilmi, dier taraftan da
iman mcadelesinde asla gevek davranmakszn sorumluluk bilincinin daima zin-
de tutulmas iin arda bulunulmutur. Bu iki husus, slamiyette Allaha dayanp
gvenme ruhunu hi kaybetmeksizin kul plannda herkesin zerine deni yapma-
s ve bu dengenin daima korunmas gerektiine dikkat ekme asndan olduka
manidardr. Allahn sz diye evirdiimiz kelimetullah tamlamasna, Allahn
dini, birlii, kelime-i tevhd (Taber, X, 137), Onun slama ars (Zemaher, II,152-
153) gibi manalar da verilmitir.
Sevr maarasnda gn getikten, Mekkelilerin arama ve kontrol abalar boa
ktktan sonra Hz. Peygamber ve aziz dostu, drdnc gnn sabah Medine top-
raklarna doru yola koyuldu. Hicret olaynda en zor anlar Sevr maarasnda ya-
anmt. Hz. Peygamberin Mekkeden karken yatana Hz. Aliyi yatrmas, Hz.
342
Ebubekirle nce Medine ynne deil gney istikametine gitmeleri ve hemen yola
dmeyip bir maarada geici olarak saklanmalar, gerektiinde dman artma
taktiklerine bavurma ve can gvenlii iin mmkn olan nlemleri alma asndan
dikkate ayan birer abadr.
Allahn Peygamberi sfatyla Onun himayesinde olduunu bilen Reslullahn
dahi insan olarak elinden gelen tedbirleri eksiksiz almas, zafere ve baarya ulamak
isteyen mminler iin nemli bir rnektir. yet bu hususlarn tasvirine girmeksizin
sadece maaraya snma grne deinmi, bylece tarih aratrmalardan yararla-
narak konunun bu yn zerinde dnmeye dolayl bir arda bulunmu, buna
karlk Hz. Peygamberin beer tedbirlerin tkendii yerde Allaha olan gvenin
yitirilmemesi gerektiini gsteren rnek tutumuna ak bir biimde yer verip imanl
bir insan iin Allahn yardmndan mit kesmenin sz konusu olmayaca ve Allah
dilerse umulmadk yollarla baar ve zaferin gerekleeceini hatrlatmtr (Kuran
Yolu, III, 11-14).
343
HZ. SALH (A.S) VE SEMUD
KAVMNN AKIBET*

,,

-

_ . -

, .

.

.. -, t

.,

, .

.. .

t-|t . , .t -

.. _

t .

| .

|
Andolsun biz, Allaha kulluk edin diye (uyarmas iin) Semd kavmine,
kardeleri Salihi peygamber olarak gndermitik. Bir de ne grsn, onlar
birbiriyle ekien iki grup olmular. (Neml, 27/45)
Hz. Salih, am ile Hicaz arasnda bir yurt olan Hicr ashabna gnderilmitir.
Burada yaayan milletin ad Semud dier ad ise Ashabul-Hicr (Hicr Halk) idi.
Semd milleti, kayalar oymu, tepelere saraylar kurmutu. Ovalara inmi, kk-
ler dizmiti. Ta oymaclnn en aheser rneklerini sunmutu. Ayrca bol servet-
lere, parlak ve gz alc bahelere ve akarsulara da sahiptiler. Ancak tevhid inancn
unutup Allaha ortak komular, kendi elleriyle yaptklar putlara tapar hle gelmi-
lerdi (Arf, 7/74; uara, 26/146-152).
Salih (a.s) onlara Allahn nimetlerini hatrlatarak kurtulu ve saadet yolunu gs-
terdi. Putlara tapmay engellemeye alt.
Ben size gnderilmi gvenilir bir peygamberim.
yle ise Allaha kar gelmekten saknn ve bana itaat edin!
Buna karlk sizden hibir cret istemiyorum. Benim cretim ancak lemlerin Rabbi
olan Allaha aittir. (uara, 26/143-145)
Ey kavmim! Allaha kulluk edin. Sizin Ondan baka hibir ilhnz yok. O, sizi yer-
yznden (topraktan) yaratt ve sizi orann imarnda grevli (ve buna donanml) kld.
yle ise Ondan balanma dileyin; sonra da Ona tvbe edin. phesiz Rabbim yakndr
ve dualara cevap verendir. (Hd, 11/64) diyordu.
Ancak insanlarn ou Hz. Salihin kendilerine verdii tm tlere yz evi-
rerek onu yalanladlar, onu sihirbaz olmakla itham ettiler. Babalarnn dinini terk
* Dr. mer MENEKE
344
etmek istemediklerini belirterek, kyamet ve hesap gn olaca dncesini de
reddederek onunla alay etmeye, yurtlarndan kovmaya altlar (Hd, 11/62; uara,
26/153-154; Kamer, 54/24-25).
Bunun zerine Hz. Salih yle dedi:
Andolsun, ben size Rabbimin vahyettiklerini tebli ettim ve size nasihatte bulundum.
Fakat siz nasihat edenleri sevmiyorsunuz. (Arf, 7/79)
Hz. Salih kavmini hak yola yneltebilmek iin ciddi bir mcadele verdi. Ancak
Hz. Salihin uyarlarna aldr etmeyen Semd milleti sapklklar iinde yzmeye
devam etti. stelik bir de, Hz. Salih (a.s)ten, kendisinin doru luuna tanklk ede-
cek bir mucize getirmesini istediler. O da, onlara deve mucizesini getirdi. Mucize
olarak getirilen de vede, Hz. Salih (a.s)in doruluunu gsteren birok byk ala-
metler vard. nk deve, sert bir kayann iinden kmt. Kayann nasl yarld-
n ve iinden hamile bir devenin kt n gzleriyle grmlerdi. stedikleri mucize
gelmiti. atlar. Salihi aciz brakmak istemilerdi, kendileri aciz kaldlar. Ancak bu
mucize inanmalarna yetmedi. Salih (a.s), milletinden devenin serbeste otlamas-
nn teminini ve kendi sularndan ona su vermelerini de istedi. Aksi halde Allahn
azabnn kendilerine geleceini syledi (Hd, 11/64; uara, 26/155-156; ems, 91/11-15).
Btn bunlara ramen nasihat kabul etmeyen, isyan ile taknln gzlerini kr
ettii, Allahn dave tini kabul etmekten kap kulaklarn sar kld zorbalar, de-
veyi ldrmekten baka bir ey dnmyorlar ve abucak onu boazlamak istiyor-
lard. Nitekim bu durum Kuran- Kerimde yle anlatlmaktadr:
Nihayet deveyi kestiler, Rablerinin emrine kar geldiler ve Ey Salih! Sen eer (dediin
gibi) peygamberlerden isen, haydi bizi tehdit ettiin azab getir dediler. Derken, onlar o
kuvvetli sarsnt yakalad da yurtlarnda yzst hareketsiz ke kaldlar. (Arf, 7/77-78)
Zulmedenleri o korkun uultulu ses yakalad da yurtlarnda diz st ke kaldlar.
Sanki orada hi yaamamlard. Biliniz ki Semd kavmi Rablerini inkr etti. (Yine) biliniz
ki Semd kavmi Allahn rahmetinden uzaklat. (Hd, 11/67-68)
Evet, Semd milletini bir lk alp gtrd. Fakat Salihe inananlar kurtulmutu.
(Helk) emrimiz geldiinde Salihi ve beraberindeki iman etmi olanlar tarafmzdan
bir rahmetle helkten ve o gnn rezilliinden kurtardk. phesiz Rabbin mutlak g
sahibidir, hkm ve hikmet sahibidir. (Hd, 11/66; ayrca bk. Fusslet, 41/16-17)
Semd milletinden geriye kalan ise harabe bir ehir, km evler, alnacak ders
ve ibretler
Selam Salih (a.s)a ve ona tabi olanlara olsun
345
HZ. YAKUP (A.S): TEVEKKL RNE*

,,

-

_ . -

, .

_, . -

. .

: .

. .

| ,

_,

,

., .

| .

t -

.

.. t . _

| .

t .. . .

|
Bir de zerine, sahte bir kan bulatrlm gmleini getirdiler. Yakub
dedi ki: Hayr! Nefisleriniz sizi aldatp byle bir ie srkledi. Artk bana
den, gzel bir sabrdr. Anlattklarnza kar yardm istenilecek de ancak
Allahtr. (Ysuf, 12/18)
Hz. brahimin olu Hz. shakn olu olan Hz. Yakup, Kuranda birok ayette
zikredilen kutlu bir peygamberdir. Lakab sraildir. srail Allahn kulu demekti.
Doumu ve peygamberlii nceden mjdelenendi.
Ona (Sreye) shak mjdeledik; shakn arkasndan da Yakbu. (Hd, 11/71)
Bu mjdede bir teselli anlam vard. nk brahim (a.s) ve Sre Babilden ka-
rlmlard.
brahim, onlar da onlarn taptklarn da terk edince, ona shak ile Yakupu baladk
ve her birini peygamber yaptk. Onlara rahmetimizden bata bulunduk. Onlar iin yce
bir doruluk dili var ettik (gzel bir sz ile anlmalarn temin ettik). (Meryem, 19/49-50)
Yakup kendisine vahiy indirilenlerdendi (Nisa, 4/163).
Hz. Yusufun da babas olan Hz. Yakup, mr boyunca ihlas sahibi, gl, ba-
siretli ve sekin kiilii, bitmeyen sabr ile (Ysuf, 12/83; Sd, 38/45-46) mminlerin
evkle rnek almalar gereken bir ahlak sergilemitir.
Yce Rabbimiz, her ayeti hikmetlerle dolu olan Kuranda gemi peygamberle-
rimizin hayatlarndan blmler bildirerek, tm kullarna byk bir ltufta bulun-
mutur. Peygamberlerimizin iinde bulunduklar ortamlar derin ekilde tefekkr
etmeye ve sergiledikleri stn ahlak rnek almaya vesile olan peygamber kssalar,
bizlere bu kutlu ahslar tantan, Rabbimizden indirilmi birer rahmettir. Peygam-
berlerimizin mminler iin gzel rneklerle dolu olan bu kssalarndan biri de Hz.
Yakup kssasdr.
* Dr. mer MENEKE
346
stn ahlak, akl, ihlas ile birok ayette zikredilen Hz. Yakup, gsterdii tevek-
kl ile mminlere rehber olan bir hidayet nderi olmutur.
Yakup (a.s) da dier peygamberler gibi insanlar Allaha inanmaya ve Ona ibadet
etmeye ard. Kendisi bu yolda fevkalade rnek bir hayat yaad.
Kuran- Kerimde bildirildiine gre, Yakup (a.s), brahim (a.s)in yapt gibi,
ruhunu teslim etmeden nce, ocuklarna vasiyette bulundu:
O zaman (Yakup), oullarna; Benden sonra kime ibadet edeceksiniz? demiti. (On-
lar da); Senin ilhna ve atalarn brahim, smail ve shakn ilh olan tek bir ilha ibadet
edeceiz; bizler Ona boyun emi mslmanlarz, dediler. (Bakara, 2/133)
Hz. Yakupun 12 olundan biri olan Hz. Yusuf, yaad her olayn hayr olduu-
nu bilerek, olaylar karsnda gzel bir ahlak gstermi olan peygamberlerimizden
biridir. Ancak kendisine yakn olan kk kardei hari, dier kardeleri iman kav-
rayamam olduklar iin Hz. Yusufa kar zalim bir tuzak kurmulardr. Bu tuzak
neticesinde ise Hz. Yakup da Hz. Yusuf gibi son derece tevekkll bir ahlak sergile-
mitir. Yusufun hasretiyle yllarca sessiz sessiz inleyen, sonunda gzlerine ak inen,
hznn iinde gizleyen, ikyetini sadece Allaha ileten, ancak bir an bile midini
yitirmeyen Hz. Yakup, gzel bir rnek sergilemi, son derece itidalli ve sabrl dav-
ranarak Allaha dnp ynelmi ve sabrla Allahtan yardm istemi, yakn bir gele-
cekte Hz. Yusufun kendisine kavuaca umudunu asla kaybetmemitir.
Artk bana den, gzel bir sabrdr. Anlattklarnza kar yardm istenilecek de
ancak Allahtr. (Ysuf, 12/18)
mit etmek, mminlerin nemli bir vasf, kiinin imannn da bir gstergesidir.
Samimi iman sahibi bir mmin; her olayn yalnzca Allahn dilemesi ile gerek-
letiini bildii iin hibir konuda zntye, karamsarla ve mitsizlie dmez.
Allahn mminlerin dualarna icabet ettiinin uurunda olduu iin, en kt g-
rnen bir olayn bile imtihan ortamnn bir paras olduundan ve mminler iin
mutlaka hayra dneceinden kuku duymaz.
Hz. Yakup da, bu srrn, yani her eyin Allah tarafndan yaratldnn ve m-
minler iin hayrl olduunun bilincinde olduu iin stn bir ahlak sergilemitir.
Nitekim bu durum Kuranda yle haber verilmitir:
Ey oullarm! Gidin Ysufu ve kardeini aratrn. Allahn rahmetinden mit kes-
meyin. nk krler topluluundan bakas Allahn rahmetinden midini kesmez.
(Ysuf, 12/87)
Hz. Yakup, oullarnn Hz. Yusufu bulacaklarna dair umudunu hi yitirmemi
ve onlara Allahn rahmetinden umut kesmemelerini tlemitir. nk Allahn
rahmetinden umut kesmek, Mslmanlara deil, inkr edenlere ait bir ruh hlidir.
Hz. Yakupun bu d de gstermektedir ki, artlar ne kadar imknsz gibi gr-
nrse grnsn Allahtan mit asla kesilmemelidir.
Selam Yakup (a.s)a ve ona tabi olanlara olsun
347

HZ. YUNUS (A.S): BALIIN KARNINDAK
PEYGAMBER *

,,

-

_ . -

, .

_,

. -

. .

| _ .

: , .t .

- . .

| ,

| _

_, | .

| _ .

| _.,

. . .,

, _

L, _ ,

_,

-

. . .

| _ .

,, | . . -

| .

..

|t

t . _

t .

| .

_, L

., _ .

- . ,

| . t . . . .

,, . . .

|t

, t.

. . .

_,

- _

, .t . .

. .

. .

.,

,
phesiz Ynus da peygamberlerdendi. Hani o kap ykl gemiye
binmiti. Gemidekilerle kura ekmi ve kaybedenlerden olmutu. Bylece,
Ynus kendini knayp dururken balk onu yuttu. Eer o, Allah tespih
edip yceltenlerden olmasayd, mutlaka insanlarn diriltilecei gne
kadar baln karnnda kalrd. Derken biz onu hasta bir hlde sahile attk.
zerine geni yaprakl bir aa bitirdik. Biz onu yz bin, yahut daha fazla
insana peygamber olarak gnderdik. Nihayet onlar iman ettiler. Biz de
onlar bir sreye kadar geindirdik. (Sfft, 37/139-148)
Konumuz olan yetlerde; Kuran- Kerimde alt yerde (Nis, 4/163; Enm, 6/86;
Ynus, 10/98; Enbiy, 21/87-88; Kalem, 68/48-50) anlan Yunus (a.s)un; tebliinin ba-
langcnda halknn kendisine inanmamasna kzarak lkesinden ayrldktan sonra
bana gelenler hakknda ksa bilgiler yer almaktadr.
Yce Allah, Hz. Ynusu, Iraktaki Musul topranda bu lunan zalim, puta tapan
ve nfusu yz bini akn Ninova halkna Peygamber olarak gnderdi. Hz. Ynus
(a.s), halkn Allaha inanmaya davet etti. Bu davete otuz yl devam etti. Halktan
kendisine yalnzca iki kii iman etti. Halknn inanmay Hz. Yunusun zoruna gitti.
* Dr. mer MENEKE
348
Bir gemiye binerek kzgnlkla Ninovay terk etti. Allahn emri gelmeden Ninovay
terk etmesi bir peygamber iin acelecilik ve sabrszlkt.
Yunus (a.s)un bindii gemide bulunan yolcularla kendi arasnda Kuran-
Kerimde aklanmayan bir sebepten dolay denize atlmak zere kura ekildi. Baz
rivayetlere gre Yunus (a.s) kura ekilmeden gnll olarak denize atlmay istedi.
Fakat gemidekiler kabul etmedi. Sonuta ekilen kura Yunus (a.s)a kt ve kendisi
denize atlad.
Yunus (a.s) bu arada hatasn anlamt. Fakat ii daha da etinleti. Bir balk
onu yutuverdi. Artk Yunus, baln karnnda, karanlklar iinde, pek zgn olarak
Rabbine hlini yle arz etti:
Senden baka hibir ilh yoktur. Seni eksikliklerden uzak tutarm. Ben gerekten (nef-
sine) zulmedenlerden oldum. (Enbiya, 21/87)
Yunus (a.s)un bu duasnda itenlik vard. Cevabn Allahtan ald:
Biz de duasn kabul ettik ve kendisini kederden kurtardk. te biz mminleri byle
kurtarrz. (Enbiya, 21/88)
nsann skntdan kurtulmas ve umduuna kavumas iin gerekenler; iman ve
Allaha snma, iman ve gereini yapmadr.
te okuduumuz ayetlerde Kuran bize bunu rnek ve ibret olarak yle bildir-
mektedir:
Eer o, Allah tesbih edip yceltenlerden olmasayd, mutlaka insanlarn diriltilecei
gne kadar baln karnnda kalrd. (Sfft, 37/143-144)
Yunus (a.s), Allah an, hatasn anlay ve Allaha dayan sayesinde baln
karnndan kurtuluverdi. Bu, kendisi iin byk bir nimet ve rahmetti.
Grld zere Allah Tel, peygamberlerini balarna gelen olaan d olay-
larla eitmi, zorlu geecek bir tevhid mcadelesine hazrlamt. Hz. Ynusun
byk bir balk, muhtemelen bir balina araclyla boulmaktan kurtulmas da
mcizev bir olayd.
Derken biz onu hasta bir hlde sahile attk. (Sfft, 37/145)
Yunus, baln karnndan sahile ktnda hlsizdi. Vcudu peltelemiti. Scak
bir blgedeydi. Derken Allah Ona bir baka nimetini ikram etti.
zerine geni yaprakl bir aa bitirdik. (Sfft, 37/146)
Yunus (a.s) ksa zamanda salna kavutu. Bundan sonra da halkn iman etme-
ye davete devam etti. Sonunda ona iman ettiler.
Nihayet onlar iman ettiler. Biz de onlar bir sreye kadar geindirdik. (Sfft, 37/148)
Yunus (a.s)un milleti, mitsizlik hlinde tvbe ve iman Allah katnda kabul
349
edilen tek milletti. Bu gerekten byk bir nimetti. Allah, bu hususu Kuranda yle
anlatmaktadr:
Yunusun kavminden baka, keke (azab grmeden) iman edip, iman kendisine fay-
da veren bir tek memleket halk olsayd! (Yunusun kavmi) iman edince, dnya hayatnda
(srklenebilecekleri) rezillik azabn onlardan uzaklatrm ve onlar belli bir zamana
kadar yararlandrmtk. (Yunus, 10/98)
Yunus (a.s)un milleti, inanmayanlarn bana gelen helkin emarelerini grr
grmez, tvbe edip peygamberlerine inanmalar neticesinde yeis hlindeki imanlar
kabul grmt. Onlara da bu, n kalmt.
Selam Yunus (a.s)a ve ona tabi olanlara olsun
350
HZ. YUSUF (A.S) KISSASI VE ALINACAK DERSLER*

,,

-

_ . -

, .

,
_, |

t

.|| t,

. -

. ., _

|
Andolsun, Ysuf ve kardelerinde (hakikati arayp) soranlar iin ibretler
vardr. (Ysuf, 12/7)
Yusuf suresinde Yusuf (a.s)un hayatta karlat eitli skntlardan, bunlara
kar gstermi olduu sabrdan ve sonuta ulat baardan bahsedilmektedir.
Okuduumuz ayette Andolsun, Ysuf ve kardelerinde (hakikati arayp) soranlar iin
ibretler vardr buyurularak kssalarn en gzeli (Ysuf, 12/3) olan Yusuf (a.s) ve kar-
delerinin kssasnda biz inananlar iin faydal tler ve nemli mesajlar verilmek-
tedir. ncelikle Yusuf (a.s)un kssasn ksaca hatrlayalm ve daha sonra da alnacak
derslere temas etmeye alalm.
Yusuf (a.s), babasna ryada on bir yldz, gne ve ay grdn, bunlarn
kendisine boyun ediini sylemiti. Babas da; Yavrucuum! Ryan kardelerine
anlatma. Yoksa sana tuzak kurarlar... (Ysuf, 12/4-5) diye Yusuf (a.s)u uyarmt. Bu
uyardan sonra olaylar yle geliti: Yusuf (a.s)un kardeleri babalarnn Ysuf ve
kardeini (Bnyamin) kendilerinden daha fazla sevdii gerekesiyle Yusuf (a.s)u
ldrmeyi veya bir kuyuya atmay planlamlar, babalarna Yusufu bizimle gn-
der gezsin, bize gven biz onu koruruz demilerdi. Tertipledikleri gezide, kardeler
yapm olduklar plan gerei Yusuf (a.s)u kuyuya attlar. Akamleyin de alayarak
Yusufun sahte kan bulatrlm gmleini babalarna getirdiler ve onu kurdun ye-
diini sylediler ancak Yakub (a.s) buna inanmad... (Ysuf,12/8- 18)
Bir kervan, kuyudan su alrken Yusufu bulup Mjde! Mjde, te bir olan! diye
sevindiler ve bir ticaret mal olarak sakladlar. Onu ucuz bir yata, birka dirheme sat-
tlar... Onu satn alan Msrl kii hanmna dedi ki: Ona iyi bak. Belki bize yarar dokunur
veya onu evlat ediniriz. te bylece biz Ysufu o yere (Msra) yerletirdik ve ona (ryadaki)
olaylarn yorumunu retelim diye byle yaptk... Olgunluk ana eriince ona hikmet ve ilim
verdik. te biz, iyi davrananlar byle mkfatlandrrz. (Ysuf, 12/19-22)
Evinde bulunduu kadn (gnln ona kaptrp) ondan arzulad eyi elde
etmek istedi ve kaplar kilitleyerek Haydi gelsene! dedi. O ise, Allaha snrm,
* Medet COKUN
351
nk o (kocan)... bana iyi bakt. phesiz zalimler kurtulua eremezler dedi. ki-
si de kapya kotular. Kadn Ysufun gmleini arkadan yrtt. Ysuf, O benden
arzusunu elde etmek istedi diye kendini savundu. Kadnn ailesinden bir ahit
de yle ahitlik etti: Eer onun gmlei nden yrtlmsa, kadn doru syle-
mitir, Eer gmlei arkadan yrtlmsa kadn yalan sylemitir. O (Ysuf) ise,
doru syleyenlerdendir. Kadnn kocas Ysufun gmleinin arkadan yrtldn
grnce dedi ki: phesiz bu, siz kadnlarn tuzadr. phesiz sizin tuzanz
ok byktr. ehirde bu dedikodu yaylnca kadn, mahallenin kadnlarn a-
rp ellerine birer bak verdi ve Yusufu karlarna kard. Kadnlar, onu grnce
aknlkla ellerini kestiler, H! Allah iin, bu bir insan deil, ancak erei bir
melektir dediler. Bunun zerine kadn onlara dedi ki: te bu, beni hakknda
knadnz kimsedir. Andolsun, ben ondan murad almak istedim. Fakat o iffetin-
den dolay bundan kand... Neticede Yusuf (a.s) susuz olmasna ramen yine de
zindana atld ve orada skntl olaylar yaad...
Bu sureden alnmas gereken dersleri zetle yle sralayabiliriz:
-Bu surede ncelikle sabretmenin ne denli nemli olduuna iaret edilmektedir.
Yusuf (a.s), yaad skntlar karsnda nasl sabredip tm iftira ve olumsuzluk-
lardan kurtulduysa, Hz. Muhammed ve biz mmetine, sabrettiimiz takdirde Hz.
Ysufa verilmi olan mkfatn bir benzerinin verilecei hatrlatlmaktadr.
-Yusuf (a.s)un kardelerinin sahte delil getirmeleri ve babalar Yakub (a.s)un
aratrmadan buna inanmamas bizler iin rnek olmaldr. Hucurt suresinde de
belirtildii gibi gelen haberleri hemen kabul etmek yerine doruluunu aratrmal
ve ona gre karar vermeliyiz (Hucurt, 49/6).
-Bir mmin her nerede olursa olsun her zaman inanan insana yakr ekilde
davranmal ve slam ahlak zere bulunmaldr. Nasl Yusuf (a.s) inancnn gerei
olarak doru drst davrand ve Rabbinin yasaklarndan kandysa, bizlerde her
nerede olursak olalm ve artlar ne kadar olumsuz olursa olsun ayn ekilde haram-
lardan kanmalyz. Kimse grmese de yce Allahmzn bizi her an gzetlediini
dnerek ona gre hareket etmeliyiz. Bu uurla hareket ettiimiz takdirde Rabbi-
miz bizi baarya ulatracaktr.
-Hibir olay karsnda kin ve nefret duymamal ve msamahal davranmalyz.
Yusuf (a.s)a eitli skntlar, eziyetler vermelerine ramen Hz. Yusufun kardeleri-
ne kar kin ve dmanlk beslememesi bize rnek olmaldr. En yaknmzdan gelse
bile skntlara sabretmemiz ve onlara kin ve dmanlk beslemememiz, hogr ile
muamele etmemiz Yusuf kssasndan alacamz ibretlerden biridir. nk sonuta
Yusuf (a.s) nasl bu sabr ve hogrsyle otuz yanda Msra sultan olduysa ve
sonsuz saadete kavutuysa bizler de kin ve nefretten uzak kalarak hogryle hem
dnya hem de ahirette mutlulua ulaabiliriz.
352
HEDEFMZ ALLAH RIZASINI
KAZANMAK OLMALI*

,,

-

_ . -

, .

t . .

|t

. t .

t x . , .

..

., _ .

.| _ .
nsanlardan ylesi de vardr ki, Allahn rzasn kazanmak iin kendini
feda eder. Allah, kullarna ok efkatlidir. (Bakara, 2/207)
Allaha iman edip, yalnzca Onun rzasn, sevgisini kazanmak iin almak ve
ibadetlerimizi sadece Ona zg klmak asli kulluk grevimizdir. Nitekim Kuran-
Kerimde yle buyurulur:
(Allahm!) Yalnz sana ibadet ederiz ve yalnz senden yardm dileriz. (Fatiha, 1/5)
Allah rzas gzetilmeden yaplan btn amellerin boa gidecei Kuranda yle
belirtilir:
O gn birtakm yzler vardr ki zillete brnmlerdir. alm, (boa) yorulmular-
dr. (Gaiye, 88/2-3)
Allah insanlarn amellerini kalplerinde tam olduklar niyetlere gre deerlen-
dirir. Eb Hreyre (r.a)den rivayet edildiine gre Reslullah (s.a.s) yle buyurdu:
Allah Tel sizin bedenlerinize ve yzlerinize deil, kalplerinize bakar. (Mslim, Birr
33)
Tpk u hadiste olduu gibi Abdullah bn mer (r.a), Reslullah (s.a.s) yle
buyururken dinlediini sylemitir:
Sizden nce yaayanlardan kii bir yolculua ktlar. Akam olunca, yatp
uyumak zere bir maaraya girdiler. Fakat dadan kopan bir kaya maarann azn
kapatt. Bunun zerine birbirlerine;
- Yaptnz iyilikleri anlatarak Allaha dua etmekten baka sizi bu kayadan hibir
ey kurtaramaz, dediler. lerinden biri sze balayarak;
- Allahm! Benim ok yal bir annemle babam vard. Onlar yemeklerini yeme-
den oluk ocuuma ve hizmetilerime bir ey yedirip iirmezdim. Bir gn hayvan-
lara yem bulmak zere evden ayrldm; onlar uyumadan nce de dnemedim. Eve
* Mehmet KAPUKAYA
353
gelir gelmez hayvanlar sap stlerini annemle babama gtrdmde, baktm ki
ikisi de uyumu. Onlar uyandrmak istemediim gibi, onlardan nce ev halknn
ve hizmetkrlarn bir ey yiyip imesini de uygun grmedim. St kab elimde afak
atana kadar uyanmalarn bekledim. ocuklar etrafmda alktan szlanp duruyor-
lard. Nihayet uyanp stlerini itiler.
Rabbim! ayet ben bunu senin rzan kazanmak iin yapmsam, u kayay ba-
mzdan al! diye yalvard. Kaya biraz araland; fakat klacak gibi deildi.
Bir dieri;
- Allahm! Amcamn bir kz vard. Onu herkesten ok seviyordum. Ona sahip
olmak istedim. Fakat o arzu etmedi. Bir yl ktlk olmutu. Amcamn kz kp geldi.
Kendisini bana teslim etmek artyla ona 120 altn verdim. Kabul etti. Ona sahip
olacam zaman dedi ki: Allahtan kork! Dinin uygun grmedii bir yolla beni elde
etme! En ok sevip arzu ettiim o olduu halde kendisinden uzaklatm, verdiim
altnlar da geri almadm.
Allahm! Eer ben bu ii senin rzan kazanmak iin yapmsam, bamzdaki
sknty uzaklatr, diye yalvard. Kaya biraz daha ald; fakat yine klacak gibi
deildi.
nc adam da;
- Allahm! Vaktiyle ben birok ii tuttum. Parasn almadan giden biri dnda
hepsinin cretini verdim. cretini almadan giden adamn parasn altrdm. Bu
paradan byk bir servet tredi. Bir gn bu adam kageldi. Bana;
- Ey Allah kulu! cretimi ver, dedi. Ben de ona;
- u grdn develer, srlar, koyunlar ve kleler senin cretinden tredi, de-
dim. Adamcaz;
- Ey Allah kulu! Benimle alay etme, deyince, seninle alay etmiyorum, diye ce-
vap verdim. Bunun zerine o, geride bir tek ey brakmadan hepsini nne katp
gtrd.
Rabbim! Eer bu ii srf senin rzan kazanmak iin yapmsam, iinde bulun-
duumuz skntdan bizi kurtar, diye yalvard. Maarann azn tkayan kaya iyice
ald; onlar da kp gittiler. (Buhr, By` 98; Mslim, Zikir 100)
te aynen bunun gibi bamz sktnda bile Allahmzn yzmze bakma-
sn salayacak gnlden amellerimiz olmal. Hedemiz daima Allahn rzasn ka-
zanmak olmal.
354
HELAL KAZAN*

,,

-

_ . -

, .

,
_,

. .

. . ,

L ,

.|

L - .

..

t.

;

-

; _ t

. .

: t

.| t ,

t,
Ey insanlar! Yeryzndeki eylerin helal ve temiz olanlarndan yiyin!
eytann izinden yrmeyin. nk o sizin iin apak bir dmandr.
(Bakara, 2/168)
Yasaklayc bir hkm bulunmad srece eyada asl olan mubah ve helal ol-
maktr. Helalin zdd ise haramdr. Haram, kesin olarak yasaklanan eydir. Dnyada
hibir devlet ve o devleti oluturan fertler snrsz zgrl kabul etmezler. Zira
snrsz zgrlk kargaa ve anari dourur. Kamu dzenini salamak, insan hak ve
hrriyetlerini teminat altna almak iin, birtakm yasaklamalarn olmas doaldr.
Dinimiz bu amaca ynelik olarak birtakm yasaklamalar koymutur. Bu yasakla-
malara baktmz zaman bunlarn, insanlarn hak ve zgrlklerini gvence altna
almaya, aldatlmalarnn nne gemeye ynelik tedbirler olduunu grrz. Bu
yasaklara birka rnek verelim:
Mteriyi aldatmak, maln aybn ve kusurunu gizlemek, alan madur et-
mek, alann emeinin karln vermemek veya zamannda vermemek; alann
emeini sarf etmeden cret almas, iini zamannda yapmamas, ald cretin yeter-
sizliini bahane ederek verimli almamas, usta ve sanatkrlarn iini zamannda
ve doru yapmamas, kamu hakkn yemek, devletin maln zimmetine geirmek;
devlete ait borcunu demeyerek bu borcu vatandaa detmek, vatanda hara ve
rvet vermeye zorlamak iin iini zorlatrmak ve sonucunda hara ve rvet al-
mak, esrar ve eroin satmak, fuhu tacirlii yapmak, karaborsaclk yapmak; frsatlar
ganimet bilip yatlar artrmak, umut tacirlii yapmak ve bu yolla insanlara ksa
yoldan zengin olma hayalleri alayarak eit eit kumar mekanizmalar kurmak
suretiyle onlar smrmek, dn bor verme ve madura yardm etme hasletleri-
nin kaybolmasn frsat bilerek darda kalan insanlara faizle bor para vermek ve te-
* Mehmet KAPUKAYA
355
fecilik yapmak, hrszlk, gasp, kapkalk, dolandrclk, hileli ias, sahte boanma
suretiyle ve sahte evrakla maa almak, yetim mal yemek vb.
Btn bu yasaklarn helal kazanla da alakas vardr. Her konuda olduu gibi
dinimiz helal kazancn yolunu da bize gsteriyor:
Ey iman edenler! Mallarnz aranzda batl yollarla yemeyin. Ancak karlkl rza
ile yaplan ticaretle olursa baka. Kendinizi helak etmeyin. phesiz Allah size kar ok
merhametlidir. (Nisa, 4/29)
Sevgili Efendimiz de aln teriyle kazanmaya dikkat ekmitir:
Hibir kimse, asla kendi kazancndan daha hayrl bir rzk yememitir. Allahn Pey-
gamberi Dvd (a.s) da kendi el emeinden yerdi. (Buhr, By, 15)
Haram kazancn ne hayr olur ne de bereketi. Kiiye, ailesine, oluk ocuuna
huzur getirmez. Atalarmz Alayann mal, glene hayr getirmez demilerdir.
te yandan dua ve ibadetlerin kabul edilmesi iin boazdan geen lokmann
helal olmas arttr. Sevgili Peygamberimiz yle buyuruyorlar:
Bir kimse (Allah yolunda) uzun sefere kar. Sa ba dank, toza topraa bulanm
vaziyette Y Rabbi! Y Rabbi! diyerek ellerini gkyzne aar. Hlbuki onun yedii haram,
itii haram, giydii haram, gdas haramdr. Byle birinin duas nasl kabul edilir! (Ms-
lim, Zekt 65)
Unutulmamas gereken bir hususa iaret etmek istiyoruz. Haramlarn says s-
nrldr. Kimilerinin, cehaletin eseri olarak o haram bu haram, her ey haram sz-
leriyle iddia ettikleri gibi her ey haram deildir.
Numn b. Ber (r.anhuma)den rivayet edilmitir: Reslullah (s.a.s) yle bu-
yururken dinledim:
phesiz hell de belli, haram da. Bu ikisinin arasnda, halkn birounun hell mi,
haram m olduunu bilmedii pheli eyler vardr. pheli eylerden saknan kimse, dinini
ve rzn korumu olur. pheli eylere dalan kimse ise, harama dalar. Tpk srsn ba-
kasna ait bir arazinin etrafnda otlatan oban gibi ki, onun bu araziye girme tehlikesi var-
dr. Dikkat edin! Her padiahn girilmesi yasak bir arazisi vardr. Unutmayn ki, Allahn
yasak arazisi de haram kld eylerdir. unu iyi bilin ki, insan vcudunda kck bir et
paras vardr. Eer bu et paras iyi olursa, btn vcut iyi olur. Eer o bozulursa, btn
vcut bozulur. te bu et paras kalptir. (Buhar, By, 2; mn, 39; Mslim, Mskat,
107-108)
356
HEM MJDEC HEM DE UYARICI PEYGAMBER*

,,

-

_ . -

, .

,
,

..

. . .

t .

| .

t .
Biz seni ancak bir mjdeci ve bir uyarc olarak gnderdik. (Furkan, 25/56)
Bildiimiz gibi peygamberler, ebediyet snavn kazanmamz iin gerekli mesajla-
rn yani emir ve yasaklarn biz insanlara ulatrmak zere yce Rabbimizin kullar
arasndan seip grevlendirdii elilerdir. En mkemmel ekilde yaratlan, btn
nimetler hizmetine sunulan ve ebediyet yolcusu olarak snav iin dnyaya gelen biz
insanlarn belli ilerle sorumlu tutulabilmemiz; davranlarmza gre cennet veya
cehennem ile karlk grebilmemiz iin bilgilendirilmemize ve bunun iin de pey-
gamber gnderilmesine ihtiya vardr. Bylece hirette bilmiyorduk, peygamber
gnderilmedi diye Allaha kar mazeret ileri srmemizin peinen nne de geil-
mi olmaktadr:
Mjdeleyiciler ve uyarclar olarak peygamberler gnderdik ki, peygamberlerden son-
ra insanlarn Allaha kar bir bahaneleri olmasn... (Nis, 4/165)
Peygamberimiz (s.a.s) de hem Kuran yetlerini tebli etmekle hem de bunla-
r aklayan ifadeleriyle yeteri kadar mjdeci ve uyarc olmutur. Onun teblii ve
aklamalar itaat edenler iin ebed mutluluklarn mjdesi, inkr ve isyan eden-
ler iin ise korkun felketlerin uyarsdr. Kuran- Kerimin eitli yerlerinde Pey-
gamberimiz (s.a.s)in grevinin Allahn son dini olan slam tebli etmekten ibaret
olduu vurgulanmakta ve yine pek ok yette bu grevinin iki ynl olduuna
iaret edilmektedir. Peygamberimiz (s.a.s), slamn kurtarc ilkelerini benimseyen,
yaayn bu ilkeler erevesinde dzenleyen biz mminler iin bir ber/mjdeci;
batl inanlara ve kirli bir hayata kendilerini kaptrp gidenler iin de apak bir
nezr/uyarcdr. Allahn resl (s.a.s) de grevi boyunca inkrc ve isyanc insanlara
Allahn azabn haber vererek onlar srekli uyarm; iman ve itaat eden insanlara
da Allahn rahmetini ve verecei dlleri hep mjdelemitir.
* Mustafa GNEY
357
Sevgili Peygamberimizi (s.a.s) teselli amac tayan bu yette Ona den gre-
vin yalnzca mjdeleme ve uyarma olduu ve bunun tesinde bir sorumluluu-
nun bulunmad zellikle belirtilmitir. Bu ayette ve ayn manadaki pek ok ayette
vurguland gibi Peygamberimiz (s.a.s) sadece uyarmak iin deil, ayn zamanda
ve ncelikle mjdelemek iin gnderilmitir. Kendisi bizzat bunu uygulad gibi
toplumu uyarma grevini yapacak dier Mslmanlar da ncelikle mjdeleyici
olmalar konusunda; Kolaylatrnz, gletirmeyiniz, mjdeleyiniz, nefret ettirmeyi-
niz. (Buhr, lim, 12) ifadeleriyle uyarmtr.
Peygamber Efendimizin ncelikli grevi mjdelemektir. Kuranda ve hadislerde
Allaha iman, ibadet ve itaat edenlerin alacaklar dller aklanm ve mjdeler
verilmitir: Bunlar cennet ehli iin hazrlanm olan, hibir gzn grmedii,
hibir kulan iitmedii ve hibir kimsenin hayalinden gemeyen (Mslim, Cennet,
5) eitli nimetler, sonsuzluk mjdesi, ilh cemalin grlmesi ve rdvn, yani
Allahn biz kullarndan raz olmasdr. Bir dier grevi de uyarmaktr. Biz insanlar
cehennemden ve inkr, irk, nifk, isyan gibi, ilh azaba ve cehenneme girmeye
sebep olacak her trl inan, sz ve davranlardan sakndrmas, gelecek tehlikeyi
nceden bildirmesi ve bylece bizleri mn, ibadet ve itaate yneltmesidir.
yleyse biz de Peygamberimiz (s.a.s)in bu mjde ve uyarlarn dikkate alarak
hayatmz Rabbimizin isteklerine, emir ve yasaklarna gre dzenleyelim. Bylece
tekrar olmayan ebediyet snavn kazanarak, vaat edilen ilah ve ebed mjdeleri
elde eden bahtiyar kullardan olalm.
358
HER EVN KAPISI ZEL BR DNYAYA AILIR*

,,

-

_ . -

, .

,
,

:|

t , | .

| . .

| .. ..

t. .. _

. - ,

:.,,

. t.,,

| -

..

; . .

_,

.

| t ,

t,

.. ,

| .

| ,

, -
Ey iman edenler! Kendi evlerinizden baka evlere, geldiinizi hissettirip (izin
alp) ev sahiplerine selam vermeden girmeyin. Bu davran sizin iin daha
hayrldr. Dnp anlayasnz diye size byle t veriliyor. (Nr, 24/27)
Evlerimiz, sadece drt duvar, pencere ve kaps olan meknlar olarak tanmlana-
maz. Evler, iindeki insanlarn ruhlarna brnm hayat alanlardr. Bu nedenledir
ki, eimiz, ocuklarmz, anne-babalarmz ve kardelerimizle birlikte yaadmz
evlerimizi belki de yuva kelimesi daha iyi tanmlar.
Yuvalarmz bizim bazen mutluluklarmza bazen hznlerimize tank olurlar;
hatta tank olmakla kalmaz, bu duygularmza ortak olurlar. Evimizin her kesinde
sevdiimiz insanlarla bir anmz vardr. Bu bakmdan ister, adna ev, ister yuva,
ister hane, isterse de mesken diyelim, bu mekn bizim zel hayatmzn iinde
getii mahrem ve kutsal bir alandr.
Bazen yuvamz komularmzla, dostlarmzla enlenir. Bir dostun, evimize ayak
basmas, bizim evimize kar duyduumuz scak duygularmz bir kat daha artrr.
Evimiz ve biz ayn eyizdir sanki. Evimizin kapsndan birinin girmesi, bir bakma
onun bizim i dnyamza szlp gnlmzde yer etmesidir. Peygamber Efendi-
miz, mminin dnyada yaad mutluluklardan birinin iyi komu ve geni bir ev
olduunu sylemitir ya! Ne kadar da ruhumuzu okumu diye dnmeden ede-
meyiz (bn Hanbel, Msned, I, 168).
Her evin bir kaps vardr. Kapy almak, ayn zamanda ieridekilere, zel ve
smscak olan yuvanza, beni de konuk olarak dhil eder misiniz? diye sormaktr.
Peki ya! Ak bulduumuzda, kapy almadan ieri dalmak, ya da gerektii gibi ne-
zaket gstermeden bir kapya dayanmak, ben sizin zel ve smscak yuvanza sayg
duymuyorum demek olmaz m?
* Do. Dr. Soner GNDZZ
359
Btn davranlaryla bizlere rnek olan sevgili Peygamberimiz, bir evin kapsna
vardnda evin kapsndan birka adm geride durarak, ev sahibinden izin ister,
izin verildikten sonra ieri girerdi. Efendimiz, ayn eyi ashabndan da beklerdi (Eb
Dvd, Edeb, 127). Zaten yukarda mealini verdiimiz ayette de kendimize ait olma-
yan evlere girerken, izin alp ev sahiplerine selam vermemiz emredilmekte ve bunun
bizim iin ok daha iyi olduu sylenmektedir.
Peygamberimizin sahabelerinden Enes, bize, Peygamber Efendimizin, Zeynep
ile evlendii gn bir dn yemei verdiini anlatr. Bu yemek Efendimizin evinin
bahesinde verildi. nsanlar evde bir miktar oturup sohbet ettikten sonra bahede
kendilerine ikram edilen yemei yiyip daldlar. Fakat baz kiiler sohbete dalp
evden dar kmak bilmediler. Efendimiz bu misarlerine, onlar krmamak iin
bir ey diyemedi (Mslim, Nikh, 15). te yce Allah, bu olaydan tr, yukarda
mealini verdiimiz ayetle de konu birlii iinde olan Ahzb suresinin 53.ayetini
indirdi. Bu ayette mealen yle buyrulmaktadr:
Ey iman edenler! Yemek iin arlmakszn ve yemein pimesini beklemeksizin (va-
kitli vakitsiz) Peygamberin evlerine girmeyin, arldnz zaman girin. Yemei yiyince
de hemen daln. Sohbet iin beklemeyin. nk bu davrannz Peygamberi rahatsz
etmekte, fakat o sizden de ekinmektedir. Allah ise gerei sylemekten ekinmez. Peygam-
berin hanmlarndan bir ey istediiniz zaman perde arkasndan isteyin. Byle davran-
manz hem sizin kalpleriniz, hem de onlarn kalpleri iin daha temizdir... (Ahzb, 33/53)
Evlerimiz elik kaplarla ve kap arkalarna yerletirdiimiz srg ve kilitlerle
bizleri yapay bir ekilde korumaktadr. Elbette modern hayat, ehirleme bu uygu-
lamalar beraberinde getirmitir ve mahrem olan ey korunmaldr. slamn da arzu-
su budur. Fakat zel hayatn kutsalln korumak iin madd nlemler tek bana
yeterli olamaz. Davranlarmzla, nezaket ve saygmzla buna ayrca riayet etmemiz
gerekmektedir.
Kap almak, bir kltrdr, bir adaptr. Ecdadmza bakn. Onlar kamu alan-
larn, hanlar, kervansaraylar, cami ve medreseleri byk ve ardna kadar alan
kaplarla donattlar. nk oralarda gizlilik, sakllk yoktur. Bu yerler herkesindir.
Fakat Ta kapy ap ierideki hcrelere girmek istediinizde, sizi mtevaz kaplar
bekler. Biraz basktr bu kaplar. eri girmek iin hafe biraz eilmeniz gerekir. O
an bilirsiniz ki, orada bir zel hayat balamaktadr. Ve siz ieri girmek iin eilirken,
ayn zamanda o zel hayatn sahibinin nnde saygyla eilmektesinizdir. Kapnn
eiini admladnzda artk orada birinin hayatna usulca girmisinizdir. Eskiler
her vusuln bir usul vardr derken, hayatmzda ll ve saygl olmay vurgu-
lamak ister gibidirler. O halde kapy alalm, selam verelim, izin verildiinde gler
yzle ve nezaketle ieri girelim. Eii aalm, haddi amayalm. Unutmayalm her
evin bir kaps vardr ve kaplar zel dnyalara alr.
360
HER FRAVUNUN BR MUSASI VARDIR!*

,,

-

_ . -

, .

_,

. . t

| . t ..t,

. t -

_ . . t .

| .

,.

_, |t . t.

.t

:. .t

Sonra ayetlerimizle ve apak bir fermanla Musa ve kardei Harunu

Firavuna ve ileri gelenlerine gnderdik. Onlar ise kibre kapldlar ve ululuk
taslayan bir kavim oldular. (Mminn, 23/45-46)
Musa Peygamberin hikyesi, Nilde balayan, Kzl Denize uzanan, iki denizin
kysnda te dnyaya alan bir hikyedir. Kuranda Musa Peygamberi, kh Nil
nehrinde bir sandukada, kh Hzrla beraber bir gemide, kh elindeki asa ile yar-
d Kzldenizin ortasnda buluruz. Musa Peygamber, Kuranda en ok ad geen
peygamberdir. 34 sure, 131 ayet ve 136 yerde ondan dorudan bahsedilir. Dolayl
ayetlerin de dikkate alnmasyla onunla ilgili ayet says 502ye ular.
Yukardaki ayette yce Allah bize Musa ve Harun Peygamberleri Firavuna gn-
derdiinden bahseder. Firavun Msr zorbalkla idare eden bir kraldr. stelik ken-
disinin ilah olduunu iddia etmektedir (Nzit, 79/24). Bu Firavunun tarihsel ola-
rak kimlii konusunda farkl grler olmakla birlikte, Msrn 19. Hanedannn 3.
Firavunu II. Ramses (M.. 1279-1212) veya Merneptah (M.. 1212-1202) olduu
sanlmaktadr (Maurice Bucaile, Kitab- Mukaddes, Kuran ve Bilim, s.343; Fatoohi, Musa & Fira-
vun k, s.122).
Firavun, Msrdaki srailoullarndan bir peygamberin gelerek, bir gn krall-
n ykmasndan korktuu iin, srailoullarnn dnyaya gelen erkek ocuklarn
ldrtmektedir. Annesi, Firavunun askerlerinden korumak iin, bebek Musay bir
sanduka iine koyar ve Allahn ilham etmesiyle yavrusunu Nilin sularna brakr
(Kasas, 28/7). Msrllar Nile deniz derler, o kadar byk bir yataa sahiptir ki, insan
* Do Dr. Soner GNDZZ
361
korkutur. Fakat Musann annesi yavrusunu hrn dalgalara brakacak kadar Allaha
baldr ite.
Sanduka Firavunun Nilin kenarndaki saraynn kysnda bir aacn dibine ta-
klr. Firavun bebei ldrtmek istese de gizli bir mmin olan hanm, bebei evlat
edinmek konusunda Firavunu ikna eder. Musa Peygamberin annesine korkmamas
ve bebein tekrar kendisine dndrlecei eklindeki mjde gerek olur. Bebek
Musa hibir stanneyi kabul etmez. z annesi stanne olarak saraya alnr (Kasas,
28/12). Musa Peygamber Allahn dman Firavunun saraynda byr. Bir olay ne-
deniyle genken Msr terk etmek zorunda kalr (Kasas, 28/20-21). Medyene gelir
(Kasas, 28/22). Orada uayb Peygamberle tanr. uayb Peygamber ihtiyarlamtr.
Hz. Musa ona yardm eder. uayb Peygamber Musa Peygamberi kzyla evlendirir
(Kasas, 28/27-29).
10 sene Medyende kalan Musa Peygamber vatan Msra dnmeye karar verir.
Mevsim ktr, Hz. Musa ve ailesi Msra giderken yollarn kaybetmitir. leride bir
ate gren Hz. Musa ailesine snacak bir ate gtrmek ve atein banda bir klavuz
bulmak iin atein yanna varr (T-h, 20/10; Neml, 27/8-9). Ona mbarek bir blge-
deki aatan seslenilir (Kasas, 28/30). Ayakkablarn kar, sen kutsal Tuva Vadisindesin
diye (T-h, 20/12). Allah orada Hz. Musaya peygamberlik verir. Basit bir denei
ilah mucize eseri bir ylan olabilen mucizev bir asaya dntrr (T-h, 20/19-20).
Bu mucize Hz. Musaya verilen beyaz el mucizesiyle beraber iki byk mucizeden
biridir (Kasas, 28/32). Bunlar dnda, Rabbi, Ona yedi mucize daha baheder (Neml,
27/22). Kardei Harun da Musa Peygambere yardmc olarak verilir (Kasas, 28/34).
Artk Hz. Musann, Msra olan yolculuu basit bir yolculuk deildir. Musa Pey-
gamber, Firavunu byk bir topluluk nnde Allahn birliine davet eder. Firavun,
sihirbazlarn onunla yartrr; fakat Musa Peygamberin mucizeleri karsnda aciz
kalan sihirbazlar, onun sihirbaz deil, gerek bir Peygamber olduuna iman ederler.
Firavun onlarn ellerini ve ayaklarn aprazlama kestirir ve astrr, fakat onlar yine
de imanlarndan dnmezler (Arf, /106).
Firavun her eyi maddi planda deerlendirdii iin yardmcs Hmandan tula
piirterek kendisi iin yksek bir kule yapmasn ister. Amac bu kuleye karak Hz.
Musann Rabbini grmektir (Mmin, 40/36). Bilmez ki, Allah her eyden ycedir.
Firavun ve halk Msrda inanszlklarnda srar etmeleri zerine gkten gelen
birtakm afetlerle cezalandrlrlar. Fakat yine de imana gelmezler (Arf, 7/103). So-
nunda inananlarla beraber Msr terk eden Musa Peygamberin peine Firavun,
ordusuyla taklr. Firavun, inananlara Kzldeniz kysnda yetiir (uar, 26-61-63).
Hz. Musa, Allahn emriyle asasn yere vurur, deniz alr, inananlar buradan geer;
fakat Kzldeniz, pelerinden gelen Firavun ve askerlerine mezar olur (Bakara, 2/50).
362
Firavun leceini anlaynca Allaha iman ettiini sylese de (Yunus, 10/90), ad stn-
de iman, Firavun imandr, kabul edilmez. nk inanmak samimiyet demektir.
Bu kssa Mslmanlara Allaha teslimiyet ve balln nemini anlatmaktadr.
mitlerin bittii bir anda Allahn ne kaplar aacan anlatr insanla. Allah, be-
bek Musay azgn dalgalar arasnda dmanna gnderip, dmannn saraynda
bytr. Arkada kana susam donanml bir ordu, nde derya, artk kurtulu yok!
denildii bir anda denizi yararak rahmetini gnderir. Yeter ki, Allaha tevekkl ede-
lim, Ona gvenelim. Allah Hz. Musann koyunlarna aalardan yaprak indirdii,
bazen yaslanarak yorgunluunu giderdii bir denei, insanlk tarihinin en byk
mucizelerinden biri hline getirmedi mi? Yce Allahtan mit kesmeyelim. Zalimle-
rin zulm varsa, her Firavunun da bir Musas vardr.
363
HER EY ALLAHIN BYKLNN
DELLDR*

,,

-

_ . -

, .

.. ..

., ,. .

,.

. _ . ,

| -

.t,

_ .
Sizi topraktan yaratmas, Onun (varlnn ve kudretinin) delillerindendir.
Sonra bir de grdnz ki siz beer olmu (oalp) yaylyorsunuz. (Rm,
30/20)
Bu ayet-i kerime, insann topraktan yaratln, hayat bulduktan sonra da yer-
yznde yayln dile getirmektedir.
Yce Allah, yoktan var ettii, biz insan neslini topraktan yaratm ve hayat ver-
mitir. Yaratl gibi ok nemli bir konunun vurgulanmas Allahn byklnn
delillerindendir. Cansz toprak insann mayas, ekirdei olmu, o cisim toprak
olmaktan kp mahlkatn en ereisi zelliini tar hle gelmitir. Bu nedenle
yaratl byk bir ibret tablosudur. nsann topraktan yaratl Hicr sresinin 26.
ayetinde Andolsun biz insan kuru bir amurdan, ekillendirilmi bir balktan yarattk.
eklinde zetlenmitir.
Ayetlerde grld gibi Allahu Tealann insan yoktan var etmesi, topra canl
varla dntrmesi Onun sonsuz kudretinin delillerindendir. Tabii ki insan ha-
reketsiz varlklar gibi bir yerde sabit kalmam, Allahn verdii duygu ve hareket
kabiliyeti ile de yeryzne yaylmtr. Bu durum dnen insan, hem Allahn
kudretini anlamaya ynlendirmekte hem de yeryzne yaylan insan neslinin nasl
yaratldn ortaya koymaktadr. Bu konuda dikkate almamz gereken bir baka hu-
sus ise, Sizi topraktan yaratt buyrulmasdr ki; insan neslinin ilki olan Hz. dem
(a.s) topraktan yaratld ve biz de onun nesli olarak oaldk. Dolaysyla zmz,
aslmz topraktr.
Tabii ki Allahn kudretinin idrak edilmesi yalnzca bu ayeti izah etmekle bitmez.
Konuyla ilgili olmas noktasnda mteakip ayetleri de gzden geirmemiz gerekir.
* Davut KAYA
364
Rum sresinin 21.ayetinde, Kendileriyle huzur bulasnz diye sizin iin trnz-
den eler yaratmas ve aranzda bir sevgi ve merhamet var etmesi de onun (varlnn ve
kudretinin) delillerindendir. buyurulmutur. Bu ayette evlilikten, aile hayatndan ve
mutlulua sebep olan eyden bahsedilmektedir.
Ailenin temel talar olan eler arasnda sevgi ve ballk olmazsa bir mr boyu
ayn ortam huzurlu bir ekilde paylamalar da mmkn olamaz. te hem ailenin
salkl bir ekilde devam etmesi hem de bedenen ve ruhen huzur bulabilmesi iin
yce Allah, eler arasnda nemli bir ba olan sevgiyi gnllere naketmitir. Bu
duygular kendiliinden olumam, insann hcresine, zihnine, beynine Allah (c.c)
tarafndan yerletirilmitir. Bu da Allahn yceliinin delillerindendir.
Daha sonra yer alan 22. ayette ise Gklerin ve yerin yaratlmas, dillerinizin ve
renklerinizin farkl olmas da Onun (varlnn ve kudretinin) delillerindendir. buyrul-
mutur. O muazzam gkyz ve onda bulunan gezegenler, gne, ay ve yldzlarn
yaratlmas ne muhteem bir olaydr. Btn bunlar yaratan yce Allahn gc kud-
reti ne kadar byktr. Yine yeryz ve yeryznde yetien nebatat ve zerinde
barnan canllarn yaratlmas da bir baka ibret tablosudur.
Bunlarn yannda mahlkatn en ereisi olan insann farkl renklerde yaratlma-
s ve deiik lisanlarla konumalar da ibret vericidir. nk ayn z olan topraktan
yaratlan insanlardan bazlar siyah, bazlar beyaz, bazlar ise daha farkl ten renkle-
riyle yaratlmlardr. Hatta gz renginde, sa renginde, beden ekillerinde farkllk-
lar; bir baka ynyle de konumadaki farkllklar yce Allahn bykln ispat
etmektedir. Ayn dili konuan insanlarn ses tonunun farkl olmas bile yaratltaki
zenginlii ifade etmektedir. Btn bunlarda, bilen ve yaratl srlarn idrak edenler
iin ibretler vardr.
Yaratltaki bu farkllk ncelikle biz insanlarn birbirimizi kolayca tanmamz
temin etmektedir. Bu durum Hucurt suresinin 13. ayetinde Ey insanlar! phe yok
ki biz sizi bir erkek ve bir diiden yarattk ve birbirinizi tanmanz iin sizi boylara ve
kabilelere ayrdk eklinde dile getirilmitir.
Rum sresinde daha sonra yer alan 23. ve 24. ayette gecenin ve gndzn ya-
ratlmasndan, gecenin istirahat iin gndzn de alp kazanmak iin en uygun
zamanlar olduundan bahsedilmektedir. Ayrca 24.ayette imek akmas, yamu-
run yaarak l topra diriltmesi gibi insanlk iin byk nem tayan durumlar
dile getirilmektedir. Kuran- Kerimde Allahn kudretinin delillerini ortaya koyan
pek ok ayet vardr.
Bize den grev, bu muazzam yaratl ve varlklar dikkate alarak Allah iyi
anlamak, onu tanmak ve Ona kullukta kusur etmemeye almaktr.
365
HERKES YAPTIININ
KARILIINI BULACAKTIR*

,,

-

_ . -

, .

. . .

_ . ., _ .

, , -

. . .

_ . ., _ .

Artk kim zerre arlnca bir hayr ilerse onun mkfatn grecektir. Kim
de zerre arlnca bir ktlk ilerse onun cezasn grecektir. (Zilzl,
99/7-8)
Kitabmz Kuran- Kerimin ahiretle ilgili olarak ne kard konularn banda
herkesin iyi veya kt yaptklarndan sorumlu olaca ve bunlarn karln tam
alaca zerinedir. Rabbimiz bir btn olarak hem Mekke hem de Medinede nazil
olan ayetlerde srekli olarak bu konuyu ilemitir. Aslna baklrsa bunun srekli
ilenmesi biz insanlarn sonradan piman olmayaca ilere ynlendirilmesi mak-
sadna yneliktir. rnein insanlar birok defalar hakszlk, adaletsizlik yapmasn-
lar diye uyarlmtr. nk her kim zerre miktar hayr ilerse, karln hayr/
cennet mkfat olarak, her kim zerre miktar er ilerse, karln er/cehennem
azab olarak grecektir. Bu durumda insanolunun Allahtan herhangi bir eyi kar-
mas sz konusu olamayacaktr.
Bu anlay zerine oturmu bir yaam biiminin yeryzndeki bar ve huzuru
salayaca, en nemlisi de, ancak bu anlayn insann onurunu koruyaca, kim-
liini ve kiiliini ycelteceini bilmek gerekir. Dnn ki herkesin yapt yanna
kr kalacak, gl zayf ezecek, elindeki ekmeini hakszca gasp edecektir. Byle
bir dnyann yaanabilir olmas mmkn mdr? stelik bu anlay sadece bizim
dinimizle de snrl deildir. Bu konu btn dinlerin ortak olan ynlerinden bir ta-
nesidir. nk hakikati aramak, hakszla kar durmak, ktlk yapann cezasn
bulmasn istemek insanolunun yapsnda vardr. nsan dnyada kendisine yaplan
hakszln bir tr karln alacana inanmakta ve ylece teselli bulmaktadr. Eer
* Do. Dr. mer YILMAZ
366
insanlar herkesin yapt ile kalaca inancna kaplrlarsa, bu defa insann btn
olumlu eyleri ortaya koymas, retmesi, yardmlamas, iyilik yapmas gibi deer
yarglar alt-st olacaktr.
O halde dinimizin temel inan esaslarndan biri olan ahiret hayatnda insanlar
yaptklarnn karln yle veya byle mutlaka alacaklardr. Buna samimiyet-
le inandmz takdirde ktlk yapmak yerine iyilik yapmann yollarn aram
olacaz. Bu anlay ayn zamanda bizlere, hem bu dnyada yaptklarmz anlaml
klmakta, hem de lmden sonraki hayatta karlaacamz konum hakknda bilgi
vermektedir. Yaptnn karl tastamam kendine verilecek olan kii bu durumda
evresini sevmeye alacak, etrafndakilerle beraber huzur ve bar dolu bir hayat
yaamann gayreti iinde olacaktr. nsana yaptnn karlnn eksiksiz verilece-
ine dair Kitabmzda olduka fazla sayda ayet bulunmaktadr. Bunlardan bazlar
yledir:
Gzel i yapanlara (karlk olarak) daha gzeli ve bir de fazlas vardr. Onlarn yz-
lerine ne bir kara bular, ne de bir zillet. te onlar cennetliklerdir ve orada ebed kala-
caklardr. Kt iler yapm olanlara gelince, bir ktln cezas misliyledir ve onlar bir
zillet kaplayacaktr. Onlar Allah (n azabn)dan koruyacak hibir kimse de yoktur. Sanki
yzleri, karanlk geceden paralarla rtlmtr. te onlar cehennemliklerdir. Onlar ora-
da ebed kalacaklardr. (Yunus, 10/26-27)
Kim bir iyilik getirirse ona on kat vardr. Kim de bir ktlk getirirse o da sadece o
ktln misliyle cezalandrlr ve onlara zulmedilmez. (Enam, 6/160)
Her kim iyi amel getirirse, ona ondan daha hayrls vardr. Onlar o gn korkudan
emindirler. Kimler de kt amel getirirse, yzst atee atlrlar. (Onlara), Ancak yaptk-
larnzn karln gryorsunuz, (denir.) (Neml, 27/89-90)
Kim bir iyilik getirirse ona bundan daha hayrls vardr. Kim de bir ktlk getirirse,
bilsin ki, ktlk ileyenler ancak yapmakta olduklarnn cezasna arptrlrlar. (Kasas,
28/84)
367
HERKES YAPTIININ
KARILIINI GRECEKTR*

,,

-

_ . -

, .

- _ .

. -

. . .

t , . _

.. ,

L.

. , .

,|

L . .

| _,

| _ ..
_,

.

.t - t .

, _

t ,

, t . ,.

Kyamet gn iin adalet terazileri kuracaz. yle ki hibir kimseye zerre
kadar zulmedilmeyecek. (Yaplan i) bir hardal tanesi arlnca da olsa,
onu getirip ortaya koyacaz. Hesap grc olarak biz yeteriz. (Enbiya,
21/47)
Kuran- Kerimde ahirete iman zerinde nemle durulmutur. Konuyla ilgili
ayetlerde, hayatn sadece dnyadan ibaret olmad, asl ve ebed olann ahiret haya-
t olduu, bu hayata da lm ve kyamet kapsndan geilecei hakikatini grmemiz
istenmitir.
nsann bu inan iinde yaayarak hayatn anlaml klmaya almas, herkes iin
iyilik dnp iyilik yapmas, hayrda yarmas, her trl kt ve zararl dnce
ve davranlardan uzak durmas, kendine, ailesine, topluma ve tm insanla faydal
olmak iin abalamas beklenirken, bu her zaman byle olmamaktadr. Yaptklarn-
dan sorumlu olan ve snrlar belli bir hayat yaamas gerekirken, snrszlk zentisi
ve arzusuyla yaayan insan, kendisine ya da karsndakilere zarar verebilecek ekil-
de davranabilmektedir.
nsanlar genellikle dnya hayatnda adaletin her zaman ilemediini, kimi zaman
hakszlarn hakl, hakl olanlarn da haksz konuma dtn grerek yaamakta-
dr. Bu ayet bize, bu adaletsizliin ahirette mutlaka giderileceini ifade etmektedir.
Kyamet gn kurulaca bildirilen hassas teraziler bize iyiliin ya da ktln
kmsenmemesi gerektiini aka hatrlatmaktadr. zahn yaptmz ayette bir
* Dr. Faruk GRGL
368
hardal tanesi arlnca da olsa vurgusuyla ne kan bu gerek, Zilzl sresinde;
O gn insanlar amellerinin kendilerine gsterilmesi iin blk blk kabirlerinden ka-
caklardr. Artk kim zerre arlnca bir hayr ilerse, onun mkfatn grecektir. Kim de
zerre arlnca bir ktlk ilerse, onun cezasn grecektir. (Zilzl, 99/6-8) eklinde ilan
edilmitir.
Kuran- Kerim, Fakat sizler dnya hayatn tercih ediyorsunuz. Oysa ahiret, daha
hayrl ve sreklidir. (Al, 87/16, 17) diyerek insan nefs arzularnn esiri olduu za-
man nasl da ebed olan fni olana deitirebildiini ve kendi hsrann yine kendi-
sinin hazrladn arpc bir ekilde ortaya koymaktadr.
Yaptklarndan sorgulanma ve ahirette hesaba ekilme anlay ile kuatlmam
bir hayat, sahibine de, evresindekilere de hsran sebebi olabilecektir. Oysa bu de-
erleri hayatnda iselletirmi olan mmin iin zerre miktar gnahn arln ya
da kul hakk sorumluluunu ahirete tamak, dnyann ykn srtnda tamaktan
daha ar ve zor gelecektir.
Daha hayrl ve kalc olan ahiret mutluluunu yakalayabilmemiz iin, dnyann
geici zevklerine ve aldatmalarna kanmamalyz. Bu nedenle hepimizin, Kurann
bu uyarlarn anlayp hayatmza aktarmaya iddetle ihtiyac vardr.
369
HESAP GN: KMSENN KMSEYE
FAYDASININ OLMAYACAI GN*

,,

-

_ . -

, .

. . t , . .

. - ,

.t

. . t , . .

_ .

.,

; t , .

.. _ . _

..

-.

; t. ,

. ., , .
yle bir gnden saknn ki o gn hi kimse bir bakas adna bir ey
deyemez. Hibir kimseden herhangi bir efaat kabul olunmaz, fidye
alnmaz. Onlara yardm da edilmez. (Bakara, 2/48)
Bu ayette yce Rabbimiz, bizi gelmesinde phe olmayan hesap gnne kar
uyarmaktadr. Bu ayette, hesap gnnn dehet verici bir zelliine vurgu yapl-
maktadr: O da o gn yaptklarmzla ba baa kalmzdr. Sevgili Peygamberimizin
u sz bu durumu ok iyi ifade etmiyor mu?
Kiiyi lrken ey uurlar: Sevdikleri, mal ve yaptklar. lk ikisi geri dner ve o
yaptklar ile ba baa kalr. (Buhar, Rikak, 42; Mslim, Zhd, 5)
Bu yzden Rabbimiz hesap gnne kar tedbirli olmamz iin ar yapyor ve
bize Ey Kullarm! Gelmesinde hi phe olmayan hesap gnne kar hazrlkl
olun! diye sesleniyor.
Ayette de ifade edildii gibi, o gn kimse adna bir ey yapmaya gcmz yet-
meyecek. Bu dnyada nice fedakrlklarla yetitirdiimiz ve klna zarar gelmesine
dahi tahamml edemediimiz yavrularmza ne verebildiysek o kalacak yanlarnda.
Yoksa orada bir baba ve bir anne olarak yavrularmza yardmc olamayacaz. Ayn
ekilde yavrularmza ne kadar yalvarsak da bize yardma gelemeyecekler. yleyse
Rabbimizin uyarsna dikkat edelim ve dnyann bizi aldatmasna izin vermeyelim.
Nasl olsa Allah affeder szlerine ise hi kulak asmayalm. Bu dnyada iken pek
ok iimizi yeri geldiinde sz geen bir dostumuzun araya girmesi ile halledebili-
* Dr. Fatih YCEL
370
yorduk. Ama o gn hibir dostumuz ve yaknmz bizim iin araclk yapamayacak.
Ayette Rabbimiz bu durumu ok ak bir ekilde rneklendiriyor:
Kiinin kardeinden, annesinden, babasndan, einden ve ocuklarndan kaaca gn
kulaklar sar edercesine iddetli ses geldii vakit, ite o gn onlardan herkesin kendini
megul edecek bir ii vardr. (Abese, 80/33-37)
Ayet ne kadar ak deil mi? Bu dnyada dertlerimizi arz ettiimiz, yeri geldiin-
de srdamz, yoldamz ve hayat arkadamz olan en yaknlarmzn o gn bizden
kaacak ve bizi yalnz brakacak olmas gerekten ok ac bir gerektir. Mademki
o gn yaptklarmzla karlaacaz ve onlardan hesaba ekileceiz, o zaman bize
orada katks olan gzel amelleri ilemeliyiz. O gn mademki, evlat ve mal fayda
vermiyor, o zaman neyin fayda saladn bularak ona gre hazrlk yapmalyz.
Rabbimizin de ifade ettii gibi, hesap gnnde, gnahlardan arnarak, gzel ahlak
zellikleri ile donanm bir kalp fayda verecektir. Hesap gn, insanlarla ilikile-
rinde drst, adil, yumuak huylu olan, kalbinden her trl kt duyguyu atan,
nefsini gnahlardan arndran ve ibadetlerine devam eden, yaants ve gzel ahlak
ile evresine rnek olan mminler kurtulua ereceklerdir.
O gn yle bir duruma deceiz ki, bu dnyada yaptklarmzdan dolay hak
ettiimiz azaptan kurtulmak iin her eyimizi feda etmek isteyeceiz. Bu durum o
kadar ileri gidecek ki, sevdiklerimizi hatta yavrularmz dahi kendimizi kurtarmak
iin fedaya yelteneceiz. Bu durumumuz ne kadar da iler acs deil mi? Yavru-
muzu kendimiz iin feda edebilecek bir duruma deceksek durumun etinliini
tahmin etmemiz hi de zor olmayacaktr.
O gn araya bizim iin girebilecek tek ey Rabbimizin honutluunu kazanmak
iin yaptmz gzel amellerimiz ve ibadetlerimizdir. yleyse Rabbimizin arsna
kulak vererek ona kavumay uman bir fert olarak, sadece onun rzasn kazanmak
iin salih ameller ileyelim (Kehf, 18/110). nk oradaki tek sermayemiz burada
yaptklarmzdan bakas deildir.
yleyse Ya Rabbi beni biraz geciktirsen de senin yolunda harcasam ve salihlerden
olsam (Mnkn, 63/9-11) diyeceimiz gn gelmeden nce Rabbimizin u arsna
kulak verelim:
Ey iman edenler! Allaha kar gelmekten saknn ve herkes, yarn iin nceden ne gn-
dermi olduuna baksn. Allaha kar gelmekten saknn. phesiz Allah, yaptklarnzdan
hakkyla haberdardr. (Har, 59/18)
371
HESAP GNNE HAZIR MIYIZ?*

,,

-

_ . -

, .

. .

. _ , . , ,,t .

.||

nsanlarn hesaba ekilmeleri yaklat. Hlbuki onlar gaet iinde yz

evirmekteler. (Enbiya, 21/1)
Hepimizin bildii gibi, dnyaya gelmek ve yaamak ne kadar gerekse, lm ve
ahiret de o kadar gerektir. Bizler dnyaya ebed kalmak iin gelmedik. Yaratlm-
zn bir gayesi vardr. Allah Teala lm ve hayat hangimizin daha gzel ve hayrl
iler yapp yapmayacamz denemek iin yaratm ve dnyada bize saylamaya-
cak kadar ok nimet vermitir. Bu nimetlerin karlnda kendisine kretmemizi,
emirlerine itaat edip yasaklarndan saknmamz istemektedir. Ancak bizler zaman
zaman bundan hi haberimiz yokmu gibi yaayp, varlk nedenimizi unutabil-
mekte, dnyann ekiciliine kaplp Allahn emirlerinden yz evirebilmekteyiz.
Oysa kinattaki dzenin bozulmas, her eyin altst edilerek yok olmas, yok olan
ve len eylerin yeniden diriltilerek ayaa kalkmas ve mahere doru ynelmesi
anlamna gelen kyamet ve hesap gn, elbette bir gn gelecektir. nsann lm
de bir adan onun kyametidir. Allah Teala bu ayette, verdii nimetlerden dolay
bizi hesaba ekeceini, bununla birlikte insanlarn bu gerekten habersiz ve gaet
iinde yaadklarn haber vermekte ve hesap gn iin hazrlkl olmamz konu-
sunda hepimizin dikkatini ekmektedir. te bizler bunu dnerek yaamalyz.
Gaet dediimizin eyin, hem inanan hem de inanmayan insanla ilgisi vardr.
nanan insann gaette bulunmas, hiret/hesap gnne iman ettii halde oras iin
gereken hazrl yapmamas, hesap dncesinden habersiz bir ekilde yaama-
s, Allahn yasaklarndan saknmamas, tvbe edip Allaha olan kulluk grevlerini
yerine getirmede gereken zeni gstermemesi, ayrca iyi iler yapmamasdr. Yani
inandmz halde yapmamz gereken eyleri hayatmzn dna karmak, unut-
mak, yok saymak, terk etmek gibi. Allah inkr edenlerin gaette bulunmas ise,
* Dr. Faruk GRGL
372
kendini yaratan kabul etmemesi, hayat sadece bu dnyadan ibaret saymas ve
buna gre yaamas, dnyada yapt iyilik ve ktlklerden de sorumlu olduunu
dnmemesi, peygamber ve ilh vahiy tarafndan uyarldnda da bunlara srt
evirmesi ve kulak tkamasdr.
Dnya meguliyeti, zaman zaman asl var olu nedenimiz olan kulluk grevi-
mizi unutturabiliyor, hi lm/hesap gelmeyecekmi gibi byk bir hrsla dnyaya
balanabiliyoruz. te Allah Teala Kuran- Kerimde bu ve buna benzer ayetlerle,
bizlere kyameti, ahiret/hesap gnn, mizan, cennet ve cehennemi hatrlatarak,
dikkatlerimizi ekmekte ve bizi gaetten kurtulmaya armaktadr. Bizler her an
Allahn gzetimi altnda olduumuzun farknda olup, yaptmz eylerden dolay
ahirette hesap vereceimizi unutmadmzda, hayatmza daha bir ekidzen ve-
recek, daima dikkatli ve kontroll yaamaya, elimizden geldiince iyilik yapp, k-
tlklerden uzaklamaya gayret edeceiz. Bu durumda hem kendi nefsimize hem
de dier varlklara kar ktlk yapmaktan uzak duracaz. badetlerimizi yerine
getirecek, grev ve sorumluluumuzun bilincinde olacaz. Hayrl insan olma yo-
lunda yaracaz. O zaman ailemize, akrabalarmza, komularmza, evremize ve
hatta tm insanla daha baka bir gzle bakacaz. Ayrca lm ve ahiret kaygsyla
yaadmzda zerimizdeki gaet ve unutkanlk perdesinden syrlarak Rabbimize
yneleceiz. Ksaca sorumluluk sahibi birisi olacaz.
Her eyi bu dnyadan ibaret grme anlay bize, Allah, lm, hesab ksa-
ca sorumluluumuzu unutturacak ve gerek grevimizi yapmaktan alkoyacaktr.
Oysaki Allah unutan, yaratl ve varlk amacndan sapabilir. Bu nedenle lm,
hesab ska dnerek, ahiret hazrlmz ihmal etmemeliyiz. Sevgili Peygambe-
rimiz (s.a.s) de; Lezzetleri yok eden lm oka ann (Tirmiz, Zhd, 4) derken
bunu bize hatrlatyor. Bu anlayla yaadmzda hem dnyamz, hem de ahireti-
miz gzel olacaktr. Hayatmz anlaml klan, yaratcmzla olan bamz kopart-
mamakta yatmaktadr.
Allahn ok byk bir armaan ve ltuf olarak ihsan ettii hayatmz, bizler iin
son derece anlaml ve deerlidir. Ancak bunu anlaml klan ey, dnyann tesine
taan bir ama ve gayeye sahip olmak, yani ahirete inanmak ve bunun iin hazrlk
yapmak, gaette bulunmamaktr. nk Allahn verdii nimetlerle hayatmz de-
vam ettiriyoruz. Ona kulluk borcumuzu yerine getirip kr iinde bir hayat yaa-
malyz. Hesaba ekilmeden, davranlarmzn muhasebesini kendi i dnyamzda
yapabilmeliyiz. Dnya ve ahiret birbirini izleyen iki gerektir. Birini dierine feda
etmek yerine, ikisini birlikte dnmeli ve ona gre dengeli bir hayat yaamalyz.
nk bunlar birbirini tamamlayan unsurlardr. Burada ne ekersek, ahirette onu
bieceiz. Buna gre ahiret, insann sonsuz hayat, dnya ise ahirete alan kap
373
ve ahiretin ekim yeri/yani tarlas, hangimizin daha gzel ve ahlaki davranlarda
bulunacamz bir snav meydandr.
Netice olarak bu dnyada, zaman zaman karlatmz ve evremizde ortaya
kan olumsuz artlar, bazen de insann kt arzu ve ihtiraslar, insann basiretini
balayabilmekte, iyilik ve ktlkleri grmesini nleyebilmektedir. Dolaysyla bu
ayette, dnyann geici nimetlerine aldanmayp ebed olan ahiret hayatna ynel-
memiz istenmektedir. Amacmz, kendimizi dnyadan uzaklatrmak deil, bilakis
yaarken Allaha olan sorumluluumuzun bilincinde bir hayat yaamak ve hesap
verme uuruyla, imtihan meydannda olduumuzu unutmamaktr. Zira yaad-
mz hayat, din ve ahlaki deerlerimize kaytsz, ahirete, hesaba duyarsz bir ekilde
harcandnda sradan hle gelir ve anlamszlar. Ksaca hesap vermenin kanl-
maz bir gerek olduunu ifade eden bu ayet, bize, gaet iinde olmamamz, lme
ve hesaba daima hazrlkl bulunmamz gerektiini ifade ediyor. nk dnya ha-
yat, ahiret hayatnn yannda ok ksa bir zaman dilimidir.
374
HESAP GNNDE HERKES
YAPTIINDAN SORUMLUDUR*

,,

-

_ . -

, .

Hibir gnahkr, bakasnn gnah ykn yklenmez. (Necm, 53/38)

nsan, sadece kendi yaptklarndan sorumludur. Bu durum, gnderilen kitap ve
peygamberler ile kullara bildirmitir. Ayrca Allah insana, doruyla yanl kendisine
gsteren bir de vicdan vermitir. Selim akl sahipleri vicdanlarnn sesine de kulak
vermelidir.
nsanlar, hr iradeleri ile doru ve yanl semekte serbest braklmtr. yle
ise herkes kendi yaptklarndan sorulacaktr. Kimse, kimsenin gnahn yklen-
meyecektir. Bir cani, bir hrsz ve bir dolandrc yznden o nun kardei, akrabas,
oluk ocuu sorumlu olamaz. Dolaysyla hibir gnahkr bakasnn gnahn
yklenemez. Fakat ktle tevik eden kimse de cezasn alacaktr. Mesela: Bir
kimse dierinin ibadet yapmasn engellemeye alarak bu gn ibadet yapma,
gnah bana ait dese, ibadetini engelledii kimsenin gnah o kiiye yklenemez,
ancak o ibadeti engel olmann cezasn eker. badet yapmayan kimse de kendi
cezasn eker.
Ayn ekilde bir kii hrszlk yapsa, bu cezasn baka kiiler ekmez. Herkes
yalnzca kendi yaptklarndan sorumludur. Buna karlk, eer bir insan baka bir
insan saptrr, onu sua tevik eder veya o suu iletirse, o zaman bu su ayn za-
manda yaptrann da suu olmaktadr. Bir kimse bir baka kimseye hrszlk yaptrr
veya yapmasna vesile olursa, bu durumda bu su sadece yapan kiinin deil, ayn
ekilde yaptran kiinin de olur.
* mer NEN
375
Hesap gnnde herkes yalnzca kendi yaptndan sorumlu tutulacaktr. Kimse-
ye bakalarnn gnahlar sorulmayacak, kimse de kimsenin gnahn yklenmeye-
cektir. Bu durum Kuranda, Herkes gnahn kendi aleyhine kazanr. Hibir gnahkra
baka bir gnahkrn gnah yk yklenmez. (Enam,6/164) diye bildirilmektedir.
Mekke mrikleri, Hz. Peygambere; Gel bizim dinimize dn, dnya ve ahiret ne
istersen biz kel oluruz. Eer bu durumda bir gnahnz olursa gnahlarnz bizim
boynumuza olsun, demilerdi. Hlbuki herkesin yapt i kendisinedir. Bundan
dolay da kazand sorumluluk kendi boyunlarna olacaktr. Aklselim sahibi bir
kimse bakasnn zorlamas ve isteiyle Allahn yasak ettii hibir gnah ileme-
yeceine gre, Allahn emrettii bir ii de yapmaktan kanamaz. nk her iten
sadece kendisi sorumludur. Bir bakas deil Bir bakasnn gnahn yklenen
kimse, dierinin gnahn niin eksin. Herkesin iledii gnah kendisinedir ve ce-
zasn da kendi ekecektir.
u halde, birinin dierine, sen unu yle yap da gnah veya cezas yalnz
benim boynuma olsun, demesi yalandr. Gnah ileyen kimseler cezasn eke-
cektir. yle deyip yalan syleyen, gnaha tevik eden de, bu yalannn, bu te-
vik ve aldatmasnn, bu kt taahhdnn cezasn elbette ekecektir. Bakasnn
gnahn yklenmeyi zerine alan kimseler, kendi gnahnn cezasn ekmekle
dierini kurtaramaz. uras aktr ki, byle demek, gnahn failinden baka kim-
seye zarar olmaz demek deildir. Ancak her il, onu yapana nispet olunur ve her
gnah, ilgili olanlara ilgisi orannda yklenir demektir. Hi kimse gnah ileyen
ve asi olan bir kiinin gnahn stlenmez. Her kiinin kazand kendinedir ve
ameli boynuna aslmtr. Bakasnn yaptklarndan dolay o kimse sulanamaz ve
ceza gremez. Ayn ekilde dostluk ve arkadalk adna susmay tercih etmenin, o
ii yapmak kadar vebali vardr.
Gnah ar gelen kimse onu tamak iin bakasn arsa, bu ard akrabas
da olsa, onun yknden bir ey eksiltilmez. Kimse kimsenin gnahn yklenerek
cehenneme, sevabyla da cennete girmeyecektir. Herkes kendi iledikleriyle Allahn
huzuruna kacaktr.
376
HBR KMSE BAKASININ
GNAHINI YKLENMEZ*

,,

-

_ . -

, .

_ ,

_ . . .

_ . -,

; t , | .

- _

. . .

..

;
_

. .| _

., t .

. t

. _ .

|

.| .t

, , x

|t

, , ,

. -, _,

.

. .. t .

,

. .

.
Hibir gnahkr baka bir gnahkrn ykn yklenmez. Gnah
yk ar olan kimse, (bir bakasn), gnahn yklenmeye arrsa,
ondan hibir ey yklenilmez, ard kimse yakn da olsa. Sen ancak,
grmedikleri hlde Rablerinden iin iin korkanlar ve namaz klanlar
uyarrsn. Kim arnrsa ancak kendisi iin arnm olur. Dn ancak
Allahadr. (Ftr, 35/18)
nsanlar hem hayrl ileri, hem de hayrsz davranlar yapabilecek ekilde ya-
ratlmtr. Allah insanlara akl vermi ve akll insanlara; doru ile yanl, hak ile
batl, sevap ile gnah birbirinden ayrt etsinler diye, peygamberler ve dinler gn-
dermitir. Son Peygamber Hz. Muhammed (s.a.s), son din de slam dinidir. Hz.
Peygamberi sevip, onun getirdii dinin esaslarna tamamen bal kalarak hayatlarn
srdren insanlar, sevaplar bol bol kazanrlar ve gnahlardan uzak dururlar. Onun
getirdii dinin esaslarn kabul etmeyenler ise hibir sevaba eriemezler.
Mmin olan insanlar da zaman zaman hata ederler, yanl yaparlar ve haram olan
ileri ileyerek gnah kazanrlar. Kazandklar gnahlar kul hakk ile ilgili ise, kulla-
ra haklarn deyerek helalleirler. Kullara kar haklarn bu dnyada demezlerse,
br dnyada demek zorunda kalrlar. Yani br dnyada, borlunun verecei
borcuna denk bir sevap, borludan alnp alacaklya denir.
* Mustafa KILI
377
Kazandklar gnahlar Allah hakk ile ilgili ise, tvbe edip af dilerler. Allah diler-
se tvbelerini kabul edip onlar affeder, dilerse de iledikleri sua uygun cezalarla
cezalandrr. Ama sonu itibariyle herkes kendi gnahnn sonucuna katlanr, kimse
bakasnn gnahndan dolay cezalandrlmaz.
Metnini ve mealini verdiimiz yukardaki ayet-i kerimede de ncelikle bu hususa
vurgu yaplmtr. Kiinin sorumluluunun snr belirlenmitir. Kiinin din sorum-
luluunu ve ahirette verecei hesabn temel lsn belirten bu ayet ayn zamanda
dnyadaki sorumluluklar ve dnya hukukundaki snrlar da belirtmektedir.
nsanlar; hukukun yerlemedii dnemlerde, cezalar haksz ve yersiz yerlerde
uyguladlar. Bir kabileden herhangi bir kii su iledii zaman, o kabiledeki baka
insanlar da sanki su ilemi gibi cezalandrldlar. Bu insanlarn suu yok, gerek
suluyu aratralm demediler. slam dini on be asr nce sorumluluklarn ve ceza-
larn bireysellii esasn getirmitir. Bu esas bugn, btn modern hukuk sistemleri
tarafndan da kabul edilmektedir.
Hristiyanlk dinine gre; Hz. demin, cennette kendisine yasak edilen yiyecei
yedii iin kazand gnah ile btn insanlk gnahlanmtr. Buna asli gnah
demektedirler. Onlara gre; Hz. sa, btn insanl bu asli gnahtan kurtarmak
iin hayatn feda etmitir. Bu ayet ile Hristiyanlarn sahip olduklar yanl itikadn
yanll da aklanm olmaktadr.
Ayet-i kerimenin ikinci blmnde Peygamberimiz (s.a.s)in uyarlarnn kim-
lere fayda verecei belirtilmekte ve samimi mminlerin iki temel zelliine dei-
nilmektedir. Birincisi, grmedii hlde Allahtan korkmak yani Ona itenlikle ve
tam teslimiyetle iman etmek, Ona kar gelmekten kanmaktr. kincisi ise; namaz
zenle klmak, yani imann davranlarna yanstmaktr. Bunlar yapan, gnahlar-
dan uzak duran, gnah ileyince tvbe edip balanmay hak eden insan, ktlk-
lerden arnm olur. Elbette dnmz bizleri yaratan Rabbimize olacaktr. O gne
gre, kendimizi hazrlamalyz.
Bakalarnn gnahlarn stlenmek mmkn olmad gibi kendi gnahmz
bakalarnn stne atmak da mmkn deildir. nk Allah her eyi hakkyla
bilendir. Herkese kendi gnahnn karln vermeye muktedirdir (Nis, 4/111-112).
Rabbimiz bizlere, gnahlardan uzak bir hayat yaamay nasip eylesin. ayet be-
er olarak gnaha bularsak, gnahlarmz affetsin. Onun her eye gc yeter. O,
bizim gnahlarmz balamaya da muktedirdir.
378
HUZUR MEKNLARI CAMLERMZN
HYA VE MARI MMNLERN
VAZFESDR*

,,

-

_ . -

, .

_ -, ,

| _.

|

.| t

-

;

.t

, _ .

_ .

-t . .

. ., t .

_,

.. , .

| _ . .

:,

_ . .

.
Allahn mescitlerini, ancak Allaha ve ahiret gnne inanan, namaz klan,
zekt veren ve Allahtan bakasndan korkmayan kimseler imar eder. te
onlarn doru yolu bulanlardan olmalar umulur. (Tevbe, 9/18)
Dnya milletlerine yle bir gz atldnda, gerek Allaha inanan semav din
mensuplarnn gerekse batl din mensuplarnn hemen hepsinin kutsal kabul ettikle-
ri meknlarnn mevcut olduu grlr. Mabet geleneinin kkeni ilk insana kadar
dayandrlmaktadr. Nitekim Kuran- Kerimde insanlar iin ina edilen ilk mabedin,
Kbe olduu bildirilmektedir (l-i mran, 3/96). Onun ilk banisinin Hz. dem oldu-
u rivayeti esas alnrsa, mabet geleneinin ilk insanla balam olduu ifade edilebilir
(D..A. Cami Mad.).
Yce dinimiz slam, mensuplar arasnda sevgi ve efkati temin, toplumsal birlikteli-
i, yardmlama ve dayanmay salamak amacyla deiik kurumlar vcuda getirmi-
tir. Bu kurumlarn banda da phesiz camilerimiz gelmektedir.
Cami, Asr- Sadetten balayarak on drt asr boyunca slam diyarnda Mslman-
larn ibadet, ilim ve meveret dura olmutur. badet iin toplanan cemaat, din ilmini
de orada renir, dnya ilerini de orada grr, hallederdi. Ancak dnya ileri oalp
eitlendike, cami sadece ibadet ve ilim merkezi olarak kalm ve bu durum gnmze
kadar bylece devam ede gelmitir.
Allahn zikredildii mescitlerin, manev bir atmosfere sahip olduu da bir gerektir.
Mminler, huu iinde Allahn evi olarak nitelendirilen bu meknlarda, dnyann
aldatc ve insan bunaltan ortamndan kendilerini azck da olsa uzak tutarak, Rableriy-
* Dr. Yaar YT
379
le ba baa kalma, Onun huzurunda durma imkn bulurlar. Orada dertlilerin dertleri
dinlenir, hastalarn ifa bulmas, borlularn borlarnn edas temenni edilir, gzya
dkenlerin gzyana ortak olunur, gnahkrlarn, isyankrlarn pimanlk dilekele-
rine hep beraber min diyerek ortak imza atlr, sevinler paylalr, doanlar orada
karlanr, lenler oradan uurlanr. Dostluklarn temeli, bir sevgi ve bar szc olan
Selam ile orada atlr. Hsl oras btn Mslmanlarn adeta ortak kalbi gibidir. O
kalpte hayat varsa, Mslmanlarda da hayat vardr. Malum, kalbe toplardamar kirli kan
tar. Kalpte temizlenen kan, atardamarlar vastasyla tekrar vcuda aktarlr. te camiye
gelen insan, d dnyada her ne kadar kt davran veya duygulara sahip olursa olsun,
bu kutsal meknlardan temizlenerek topluma dner/dnmelidir. Oradan kan cemaat,
kalpten vcuda pompalanan temiz ve taze kan misali, topluma kazandrlm yeni bir
gtr, gzelliktir, erdemdir, deerdir.
Camilerimizde kin yerine sevgi, ayp ve kusurlarn aa karlmas yerine rtlme-
si, kt ve irkin szlerin yerine gzel szn hkim olmas, blclk yerine birlikte-
liin, riya ve gsteri yerine ihlas ve samimiyetin hedeenmesi oralarn ihya ve imar
iin vazgeemeyeceimiz temel esaslardr. Zira camilerimizin Allahn evi olarak nite-
lendirilmesi, bu ltlere sahip olmalar ile ilintili bir durumdur. Oralar, bunaldmz
deil huzur duyduumuz meknlar olmaldr. Oralarn manevi havasn bozacak, ibadet
edenleri rahatsz edecek hususlardan kanmak gerekir. Mabetlerin huzurunu bozmak,
oralar mabet hviyetinden karmak zulmdr. Nitekim yce Mevla, Allahn mescit-
lerinde Onun adnn anlmasn yasak eden ve onlarn yklmas iin alandan kim daha
zalimdir (Bakara, 2/114) ifadeleriyle bu hususu dile getirmektedir.
Camiler, mikro planda mminlerin dnyasn temsil etmektedir. Onlar orada iba-
detlerinin shhat ve fazileti iin nasl slama aykr hususlardan kanmak zorunda ise-
ler, d leme (toplumsal hayata) ktklarnda da bu davranlarn srdrmeleri ge-
rekir. Camide, nasl dnya ve ahirete faydas olmayacak davranlardan uzak kalmak
gerekiyorsa, byk mescit konumunda olan dnya hayatnda da bu tr davranlardan
uzak kalnmaldr.
Camilerde saf dzeniyle zengin, fakir, kle, efendi arasndaki fark ortadan kalkar.
Herkes bir safta Allahn huzurunda rkua varr, secdeye kapanr. Btn bu hareketler
tek bir komutla gerekleir. Bu komutun cemaat zerindeki yansmas sosyolojik adan
birok yoruma tbi tutulabilir. nsanlarda birlikte hareket etme duygusu, toplumdan
kopmama, toplumun uyum ve dzenini bozmama, idareciyi dinleme, btn insanlar
eit grme gibi birok mesajlar karlabilir.
Sonu olarak belirtmek gerekirse, camiler, huzur meknlardr. Oralarn ihya ve
imar, gler yz, tatl sz, hayrl amel, Rabbimize yneli, ilim ve ahlakla olur. Bu ve
benzeri gzel hasletler orada hkimse, oras Beytullahtr, mescittir, camidir.
380
PEYGAMBERMZ NSANLARI SEVERD*

,,

-

_ . -

, .

,
,,

-

_, . . .

|t

, ,

:,

| . _,

- ,

. . . t . ,

| .

. ,

:

.

. .

_ .

. ,

t -

|
Andolsun, size kendi iinizden yle bir peygamber gelmitir ki, sizin
skntya dmeniz ona ok ar gelir. O size ok dkn, mminlere kar
da ok efkatli ve merhametlidir. (Tevbe, 9/128)
Bu yette yce Allah ok gzel bir ifade ile Peygamber Efendimiz hakknda ken-
dinizden bir peygamber tabirini kullanmtr. Hz. Peygamber bir insan olmas a-
sndan iimizden biridir. Fakat yce Mevla onu baz zellikler ile onurlandrmtr.
Onu vahiy alma, Peygamberlerin sonuncusu olma, deiik mucizelerle desteklen-
me gibi mertebelerle ereendirmitir. Onu, aziz, erei, izzet sahibi, merhamet-
li bir Peygamber klmtr.
Hz. Peygamber, beer zellikler asndan insanlar gibi yaamtr. O da btn
insanlar gibi domu ve yine onlar gibi bu dnyadan irtihal etmitir. Fakat Allah,
ona ltufta bulunarak farkl grevler vermi, ar ykmllklerle sorumlu klm.
Onu ve dier btn peygamberleri elileri olmalar hasebiyle nder, rehber ve yol
gstericiler klmtr. yle ki Mslmanlara ar gelenler ona ar gelmi, hatta Ms-
lmanlara gelen skntlar yreinde hissetmitir. Yemesi, imesi, hayat standartlar
sade bir insann artlar gibidir. Btn inananlarn nderi olmasna ramen, dnyevi
yaam artlarn onlarn stne karmamtr. Bu ynyle onlardan biri olmutur.
Deiik mnasebetlerle kendisinin insanlardan biri olduunu ifade buyurmutur.
Eb Mesd (r.a)un rivayet ettiine gre, Bir adam Hz. Peygamberin (s.a.s) ya-
nna geldi ve Onunla konumaya balad. Konumas esnasnda adam korkudan
titremeye balad. Bunun zerine yce Resul adama; Korkma, sakin ol. nk ben
bir kral deilim. phesiz ben, tuzlanp gnete kurutulmu et yiyen bir kadnn oluyum
buyurdu. (bn Mce, Etme, 30)
* Dr. Abdurrahman CANDAN
381
Sz konusu yet, Peygamber Efendimizin, insani ynn vurgulayarak onun
beer olduunu, tabiat st glerle donatlmadn, fakat Allahn ilah mesajn
bizlere ulatrmak iin seilmi mkemmel bir insan olduunu ortaya koymaktadr.
Allah Teala, Peygamberin, kendine inanan insanlara ok dkn olduunu ve ina-
nanlarn ektikleri skntlarn ona ok ar geldiini anlatarak, Peygamber Efendi-
mizin efkat ve merhametine dikkat ekmektedir.
Kuran- Kerimin size ok dkndr, skntya dmeniz arna gider
ifadelerinden, Peygamberimizin bizleri tehlikelere atmayacan, bo hayallere s-
rklemeyeceini anlyoruz. O bize bir sorumluluk ykleyip, baz grevler vererek
baz eylerden uzaklamamz istemise, bu onun bize dkn olmad anlamna
gelmez. Gerekte merhamet budur. nk bunlar, onun bizleri gnahlardan, hata-
lardan korumak ve slamn gzelliklerinden nasipdar klmak istediini gstermek-
tedir.
Peygamberimiz (s.a.s), mminlerin dnyada skntya dmelerini, ahirette de
azap grmelerini istemedii gibi btn insanlarn da hidayete ermeleri iin ok
istekli ve bu konuda birok skntya katlanan fedakrlk rneidir. Yce Mevla,
Kuran- Kerimde Peygamberin insanlara olan efkatini ve onun btn insanlara
ilah vahyi ulatrma konusunda gsterdii gayreti baka bir ayet-i kerimede yle
vurgulamaktadr:
Sen, bu sze (Kurana) inanmazlarsa, arkalarndan zlerek deta kendini tkete-
ceksin. (Kehf, 18/6)
Bu ayette de yce Allah, Hz. Peygamberin, inanmayan insanlardan dolay ok
zldn beyan etmektedir. Onun hayat, insanlarn kurtulua ermeleri ve doru
yola gelmeleri ynnde uramakla gemitir. O, bu yolda birok sknt ve eziyet-
lerle da karlam olmasna ramen elilik grevinin gereini yerine getirmitir.
382
BADETLER NEZH VE ZARF
KIYAFETLERLE EDA EDLMELDR*

,,

-

_ . -

, .

_,

. .

-,

..

; ,

- . .

. . . ,

:. .,

. -

_ ., t,
Ey demoullar! Her mescitte ziynetinizi taknn (gzel ve temiz giyinin).
Yiyin iin fakat israf etmeyin. nk O, israf edenleri sevmez. (Arf, 7/31)
Bu yet-i kerme, kutsal meknlar plak olarak ziyret eden ve ziyret dnem-
lerinde et, ya ve st gibi deerli gda maddelerini yemeyen ve tm bunlar din
birer vecbe olduklar gerekesiyle yapan cahiliye dnemi mriklerinin (bk. Taber,
VIII, 159163) bu inan ve uygulamalarnn btl olduunu ifade etmek zere indiril-
mitir. Ayet, ayn ekilde bizlere ibadet esnasnda ve sair zamanlarda gzel ve temiz
kyafetlerle rtnmemizin gerekli olduunu bildirirken, haram olduu hususunda
zel hkm bulunmayan maddeleri israfa kamakszn yiyip imemizde bir saknca
bulunmadn da haber vermektedir.
Yce dinimiz slam, temizlie byk nem vermitir. z itibariyle manev kir-
lerden arnma, Allah tanma, Ona itaat ve ibadet etme olan dinimiz, ruhumuzun
ycelii ve Allah ile manev balant ortamna geebilmemiz iin, bizleri evreleyen
zik artlarn da buna uygun hle getirilmesini gerekli klmtr. Bu yzden Kuran-
Kerimde, ibadet hayatyla temizlik ve zarafet arasnda sk bir ba kurulmutur.
Nitekim yce Rabbimiz yle buyurmutur:
Orada, (Mescid-i Kubada) temizlenmeyi seven adamlar vardr. Allah da byle ok
temizlenenleri sever. (Tevbe, 9/108)
Peygamber Efendimiz (s.a.s) de Temizlik imann yarsdr (Mslim,Tahare,1),
Namazn anahtar temizliktir (Eb Dvd, Salt, 73) gibi beyanlaryla temizlik ol-
makszn din hayatn ve dindarln yeterli dzeyde olamayacan bizlerin gnlne
yerletirmeye almtr.
* Dr. Y. Seracettin BAYTAR
383
Yce Rabbimiz, Kuran- Kerimde mescitlerin zatna ait olduunu ifade etmek-
tedir (Cin, 72/18). badetlerimizi eda etmek zere evine misar olduumuz Ztn
yceliini dnerek beden ve elbiselerimizin temizliine ve dzgnlne dikkat
etmeliyiz. Allahn evleri diyebileceimiz mukaddes meknlara, ibadet etmek zere
gelen insanlarn gnl huzuru ierisinde bu grevlerini yerine getirmelerine engel
olabilecek her trl ses, koku ve grnt kirlilii oluturacak durumlardan uzak
durmalyz. Nitekim sevgili Peygamberimiz (s.a.s), cemaate gelen kimselerin sarm-
sak, soan gibi bakalarn rahatsz edici kerih kokulardan kanmalarn emretmi
ve insanlar rahatsz eden her eyin, melekleri de rahatsz ettiini belirtmitir (Buhr,
Etime, 49, Salt 160; Mslim, Mescid, 73).
Yce Mevlmz, yaadmz dnyay, meru dairede her trl ihtiyacmza cevap
verebilecek nitelikte nimetlerle donatm ve bu nimetlerden ncelikli olarak fayda-
lanma hakkn da biz inananlara vermitir (Arf, 7/3132). Bizlere den ise, israfa ve
gsterie kamakszn temiz ve gzel yiyeceklerden istifade etmek ve bu nimetlere
karlk kk bir teekkr anlamndaki ibadetlerimizi ifa ederken nezahet ve za-
rafet llerine azami derecede dikkat etmektir. Peygamber Efendimiz (s.a.s), yle
buyurmutur:
Bineklerinize zen gsteriniz, kyafet ve elbiselerinizi temiz ve dzgn tutunuz, t ki
insanlar arasnda parmakla gsterilecek gibi olunuz. Zira Allah, irkinlii sevmez. (Eb
Dvd, Libas, 25)
Ayrca, yce Allahn, verdii nimetleri kulunun zerinde grmekten tr ho-
nut olacan (Tirmiz, Edeb, 54) ifade eden Peygamber Efendimiz (s.a.s), bu szle-
riyle, inanan bir insan iin gzel ve temiz giyinmenin ne derece nemli olduunu
ortaya koymutur.
384
BADETTE HLS OK NEMLDR*

,,

-

_ . -

, .

,
.

_, . . .

| _ .

. , , .,

| -

.t

, . .. . -

| .

,t. _,

.

t., L . -

_, . . .

. ,
Ancak tvbe edenler, durumlarn dzeltenler, Allahn kitabna
sarlanlar ve dinlerini Allaha has klanlar mstesnadr. Bunlar mminlerle
beraberdirler. Allah, mminlere byk bir mkfat verecektir. (Nisa, 4/146)
Szlkte saf ve halis olmak, stlahta ise, iman, ibadet, itaat, ahlak ve amel gibi
her trl eylemde halkn vme ve yermesini dnmeksizin srf Allah iin iyi ni-
yetle i yapmak, irk, nifak, riya gibi aibeli durumlardan uzak kalmak anlamna
gelen ihls, ibadetlerimizde nemli bir olgudur. Bilindii gibi insann yaratl gayesi
Allah bilmek ve Ona ibadet etmektir. Bir dier ifadesiyle, ibadet ve itaat, yaratln
gayesi, yce Allaha sayg ve balln ak bir gstergesidir. slamda ibadetlerin
makbul olmas ise belirli artlara balanmtr. Bunlarn banda, bu ibadetin usu-
lne uygun olarak, srf Allahn rzas gzetilerek, ihlas ve samimiyetle eda edilmesi
gelmektedir. Nitekim ibadetin kabul olmas, onun sadece Allah rzas iin yaplma-
syla, Temizlenmek iin maln hayra veren en muttaki (Allaha kar gelmekten en ok
saknan) kimse o ateten uzak tutulacaktr. Onun katnda, hibir kimseye karl dene-
cek hibir iyilik yoktur. Yapt iyilii ancak yce Rabbinin honutluunu istedii iin yapar.
Elbette kendisi de honut olacaktr. (Leyl, 92/18-21)
Buradan ibadetin srf Allah rzas iin yaplmas gerektiini, aksi takdirde bunun
kabul edilmeyeceini anlyoruz. Yine bu balamda, istisnasz tm peygamberlerin
tebli grevlerini derin bir ihls ve samimiyet ierisinde yerine getirdikleri ve insan-
lardan bunun karlnda hibir ey beklemediklerini, mmetlerine syledikleri u
ortak szlerle dile getirdiklerini grmekteyiz:
* Do. Dr. mer YILMAZ
385
Buna karlk sizden hibir cret istemiyorum. Benim mkfatm verecek olan, ancak
lemlerin Rabbi olan Allahtr. (uar, 26/109, 127, 145, 164, 180)
Dinimizde deti ibadet hline eviren zellik niyettir. Bu yzden tm ibadetlerde
niyet art koulmaktadr. rnein oru niyet edilmezse, perhiz; namaz, niyet edil-
mezse beden eitimi mesabesinde kalmaktadr. Dier ibadetlerde de ayn ey sz
konusudur. O halde niyet neredeyse ibadetlerin olmazsa olmaz artlarndan biridir.
te burada sz konusu edilen niyette ise asl olan onun srf Allah rzas iin yapl-
masdr. Yani yaplan ibadete ihlas ve samimiyetin egemen olmasdr. Kiiler gste-
ri iin herhangi bir eyi ibadet maksadyla yaparlarsa bu riya ve iki yzllk gibi
byk bir tehlikeyi de beraberinde getirmektedir. Bu hliyle gsteri, amelleri boa
karan, manev bir hastalk eklinde belirmektedir. Nitekim yce Allah bu gerei
yle dile getirmektedir:
Ey iman edenler! Allaha ve ahiret gnne inanmad halde insanlara gsteri olsun
diye maln harcayan kimse gibi, sadakalarnz baa kakmak ve gnl krmak suretiyle
boa karmayn. Bylesinin durumu, zerinde biraz toprak bulunan ve maruz kald
iddetli yamurun kendisini plak brakt bir kayann durumu gibidir. Onlar kazandk-
larndan hibir ey elde edemezler. (Byleleri, iyiliklerinin karln gremezler). Allah,
krler topluluunu hidayete erdirmez. (Bakara, 2/264)
Btn buraya kadar anlatlanlardan karlan sonu, bir Mslmann yapt her
ibadette ihlas ve samimiyeti gzetmesinin, o ibadetin kabul iin byk bir nemi
haiz olduudur. O halde, ibadetler ancak, ihls ve samimiyetle deer kazanmakta
ve yaplan her meru i, iyi niyetle ibadete dnmektedir. Aile hayatmzda, i ev-
remizde, arda-pazarda, komuluk ilikilerimizde, hlasa her yerde ve her zaman
daima iyi niyetli olmaya ve yaptmz her ite Allahn rzasn gzetmeye alalm.
Unutmayalm ki bunun dndakiler boa emek harcamak ve beyhude gayretten ileri
gidemeyecektir. Bu durum hem dnyada, hem de ahirette byle olacaktr. Kyamet
gnnde, yaptmz ibadetten teraziye konulacak iyi amel beklerken, Allah koru-
sun bu beklentimiz hsrana ve hayal krklna dnmesin.
386
FTRA, NSAN ONURUNA
KARI SAYGISIZLIKTIR*

,,

-

_ . -

, .

. . . . t.

, . .. . -. ,

| .

, ,

| _ ,

| t . ,

: .

.. ,

: . .

.

, .

|.

,, L .
Hani o iftiray dilden dile dolatryor; hakknda hibir bilginiz olmayan
eyleri aznza alp sylyor ve bunu nemsiz bir i sanyordunuz. Hlbuki
bu, Allah katnda byk bir gnahtr. (Nr, 24/15)
Yce dinimiz bizim mutlu olmamz hedeeyerek bu dorultuda birok ds-
turlar koymu ve birtakm deerlere nem atfetmitir. Yzyllar boyu insanln da
kabul ettii insan insan yapan ve byk ounluu dinlerden kaynaklanan baz
deerler vardr. Sevgi, sayg, yardmlama, drstlk, insan hak ve hrriyetleri v.b.
kavramlar insanln temel ahlak anlayna ekil veren ve ayn zamanda dinden
beslenen belli bal deerlerdir.
Bu deerlerden bir tanesi olan ftira etmemek de insanln temel ahlak ka-
idelerinden bir tanesidir. Hepimizin bildii gibi iftira; hangi trden olursa olsun,
kiinin bir baka insana gerekte olmayan bir suu veya yapmad bir ii yklemesi
demektir. Toplumumuzda kara almak, amur atmak gibi ifadelerle dile getirilen
kt davran da iftiradan baka bir ey deildir. ftiraya konu olan veya yklenmek
istenen su uydurma, aslsz ve mesnetsiz bir su ise ya da iftirann hede olan kim-
se masum, gnahsz ve bunun sonucunda madur ise, yce Yaratcnn katnda bu
kii mazlum; mfteri dediimiz bu ii yapan kimse de zalim ve melundur, lanet-
lenmitir. Nitekim tarih boyunca btn ilh dinlerin ve dnce sistemlerinin ortak
noktalarndan birisi iftira etmemek zere mensuplarna kesin uyarlarda bulun-
masdr. Yce kitabmz Kuran- Kerim de bu konuda ciddi uyarlarda bulunmu,
* Dr. Seyid Ali TOPAL
387
mfterilerin lanetlendiklerini ve en byk azaba maruz kalacaklarn, Onlardan her
biri iin, iledikleri gnahn cezas vardr. lerinden o gnahn byn stlenen iin ise
ar bir azap vardr (Nr, 24/11) ayetiyle bildirmitir.
Eer bir toplumda mfteriler ounlukta ise veya bu konuda toplumun kendi
kendini denetleme yetisi yoksa o toplumda ncelikle insanlarn birbirine kar olan
sevgi, sayg ve gvenleri yok olacaktr. ok nemli olan bu deerlerin yok olduu
bir toplumda salkl bir cemiyet hayatnn olmas imkn ise ortadan kalkacaktr.
Sonuta da, yle toplumlarn meydana getirdii bir milletin, salkl ve gl bir
btnlk arz etmesi, milli birlik ve beraberlik sergilemesi mmkn olmayacaktr.
Hangi konuda olursa olsun dinin ve genel ahlakn birlikte yasaklad iftira etmeyi
ve kara almay adet edinenlere bir toplumda ne kadar az rastlanyor ve toplum on-
larn bu hareketlerini ayplayp cezalandrarak ne kadar nleyebiliyorsa, o toplum
kendini o lde savunuyor ve koruyor demektir.
Ancak, ac bir gerek olarak, her dnemde ve her toplumda mfterileri de ma-
sumlar da grmek mmkndr. Masumlar hep azap ekmekte ve hakllklarn
belki uzun bir zaman sonunda, ama i iten getikten sonra ispat edebilmektedirler.
Bu yzden o masumlarn ektii strap, mfterinin ald ceza ile tel edilemeye-
cek kadar byk olmakta, sonuta insanln vicdannda onmaz yaralar olarak derin
izler brakmaktadr. O sebeple iinde yaadmz toplumu ve mensuplarn iftiraya
kar korumak hepimiz iin hem din ve hem insan bir zorunluluktur.
ftirann ktl teden beri biline gelmi olup toplumumuzda bunun zerine
cmlelere dklm birok deyi ve ataszlerimiz mevcuttur. Kurunun yannda
ya da yanar. Alma mazlumun ahn, kar aheste aheste. gibi szler de gelenek-
lerimizin bugne kadar getirdii iftirann ktln ve mfterinin lanetlendiini
ifade eden szlerdir.
Bu duyarllk dualarmza da; Allah kuru iftiradan saklasn, Allah mfterinin
iftirasndan saklasn eklinde yansmtr.
Sonu olarak, toplumumuzun hem din kayglar hem de ahlaki endieler sebe-
biyle iftiradan korktuu ve saknd da bir gerektir. Fakat her konuda olduu gibi
bu konuda da istisna durumlarla karlamamz mmkn olabilmektedir. nsanln
ayb olarak grmemiz gereken iftira dn vard, gnmzde varln srdrmekte-
dir ve yarn da olacaktr.
Temennimiz, insanmzn ve toplumumuzun iftiradan korunmu, huzurlu ve
gven dolu bir hayat yaamas ve bu trden davranlarn saylarnn mmkn ol-
duunca az olmasdr.
388
LAH HAKKAT NASIL ANLATILIR*

,,

-

_ . -

, .

_ . _ .

. .|

.. ,, t .

. t

.. .

_ .

, _ .

| ,

t -

.| t ,

t,

_, :

, ,

:,

| .

t.

t .

t , ,

| .

_

., t .

. t

De ki: Ey insanlar, size Rabbinizden gerek (Kuran) gelmitir. Artk kim

doru yola girerse ancak kendisi iin girer. Kim de saparsa ancak kendi
aleyhine sapar. Ben sizden sorumlu deilim. (Ynus, 10/108)
Ayet-i kerimede Rabbimizden bizlere bir hakikatin indirildii anlatlmaktadr. Bu
hakikat de Kuran ve hak dini anlatan, reten Peygamberimizin getirdii ilkelerdir.
yleyse din inan ve yaam tarz bakmndan yce Allah tarafndan gnderilen -
retiler ve Peygamberimizin getirdii ilkeler haktr, dorudur. Ancak lemlerin Rab-
binden gelen doru yola uyma konusunda insanlar serbesttirler. Dileyen bu doru
yola uyar ve kendi lehinde bir i yapm olur. Kendi yararn gzetmi olur. Bunun
yannda yaptklarnn karln Allah katnda grr. Bu ilah kaynaktan gelen haki-
kate uymayan, ondan istifade etmeyenler ise kendi aleyhlerine bir i yapm olurlar.
Yaptklarnn cezasn da grrler. Dolaysyla hidayeti tercih eden de, dalaleti tercih
eden de kendisi ile ilgili bir i yapm olur.
Allah, yukarda zikredilen ayette Peygamber Efendimizden unu anlatmasn is-
temitir: Ben size doru yolu gsteriyorum. yi ve kt olan anlatyorum. Sizi zorla
Mslman yapacak deilim. Bana byle bir yetki de verilmemitir. Benim yegne
grevim insanlar hakikate armaktadr. Tercih hakk da sizindir. Dileyen kabul
eder. Dileyen de inkr eder. Ben size Hak dini ulatrdm, sizi tantrdm. Sizi ayn
zamanda dinin faydal, yararl retilerine davet ediyorum. Kabul etmenin sizin ya-
rarnza olduunu da sylyorum. Kabul etmemeniz durumunda maher gnnde
zarar edeceinizi ve azapla karlaacanz da sylyorum. Bundan sonra sizden
* Dr. Abdurrahman CANDAN
389
dileyen benim arma evet deyip, hakikat yolunu seer, isteyen de batl yolu tercih
eder. Fakat unu iyi biliniz ki insan her yaptndan sorumludur. Allah, herkese yap-
tklarndan dolay hesap soracaktr. Bu durum Kuran- Kerimin baka bir ayetinde
yle ifade buyrulmutur:
De ki: Hak, Rabbinizdendir. Artk dileyen iman etsin, dileyen inkr etsin. Biz zalim-
lere yle bir ate hazrladk ki, onun alevden duvarlar kendilerini epeevre kuatmtr.
(Kehf, 18/29)
slamn hakikatlerini insanlara anlatmak isteyenlerin de ayn tavr iinde olmala-
r gerekir. nk Mslmann yapmas gereken ey, ilah kaynakl bilgiyi muhataba
ulatrmaktr. En gzel ekilde, en uygun ekilde anlatmaktr. Bunun tesinde bir
yetkisi ve sorumluluu yoktur. nsanlar farkl bir yntemle doru yola gtreceini
iddia etmek ise sorumsuz iler yapmaya gtrebilir. nk insanlar gzelliklerle
tantraym derken onlar bsbtn uzaklatrabilir. Hakikati anlattktan sonra kii-
lerin tercihlerine, kanaatlerine sayg gstermek gerekir. Bu konuda bize yol gsteren
yine Kuran- Kerimdir. Yce Mevla Hz. Peygambere yle demesini emretmitir:
De ki: Bana, Mslmanlardan olmam ve Kuran okumam emredildi. Artk kim
doru yola girerse yalnz kendisi iin girer. Kim de doru yoldan saparsa de ki: Ben ancak
uyarclardanm. (Neml, 27/92)
Dolaysyla bu emir btn inananlar balar. Bir ksm insanlar bu hakikatlere
uyarlarken, bunlara uymayanlar da olacaktr. Sonuta kabul edip etmemek kii-
nin kendisine kalan bir durumdur. Her zaman iman zerine sabretmek, Allah ve
Reslnn belirledii llerden vazgememek inanan insann iar olmaldr. Ta ki
ilah aydnlk, ilah rahmet, ilah gzellikler insanlar kuatsn. nk nihayetinde
herkesin teslim olaca tek hakikat slamn getirdii gzelliklerdir. Yeter ki bu uy-
gun bir ekilde anlatlsn, insanlarn onunla gzel bir ekilde tanmas salansn.
390
LAH RAHMET, HER EY KUATMAKTADIR*

,,

-

_ . -

, .

t .

_ .

, ,,

.

. .

, ,

t.

. . t

-

; _

. . - t , .

.|

. . _ t .

| ,.

. . , t ..t,

, , . _,

.

. ,

., _,

.

|| t ,..

t .

_ .

: , .

. _ . . -
Bizim iin bu dnyada da bir iyilik yaz, ahirette de. nk biz sana
varan doru yola yneldik. Allah yle dedi: Azabm var ya, dilediim
kimseyi ona uratrm. Rahmetim ise her eyi kapsamtr. Onu, bana
kar gelmekten saknanlara, zekt verenlere ve yetlerimize inananlara
yazacam. (Arf, 7/156)
Rahmet ve Merhamet kelimeleri; acmak, esirgemek, korumak, affetmek,
balamak ve nimet vermek gibi anlamlara gelen r-h-m kknden gelmektedir.
Mealini verdiimiz ayette geen rahmeti ise, acnan kimseye iyilik etme sonucu-
nu douran acma hissi eklinde tanmlayabiliriz. Buna gre rahmet kavramnn
kapsamnda hem acma hem de iyilik ve ikramda bulunma olduunu reniyoruz.
Esasen rahmet ve merhamet, te melde Allahn sfat olup insan ve dier canllardaki
merhamet duygusu da Al lahn onlara rahmet veya merhametinin bir sonucudur.
Allahn rahman ve rahm isimleri de rahmet kelimesinden tretilmi olup dnya ve
hirette btn varlklara olan ltuarn ifade etmektedir.
Konumuz olan yetteki ...rahmetim ise her eyi kapsamtr; onu, bana kar-
gelmekten saknanlara, zekt verenlere ve yetlerimize inananlara yazacam.
eklindeki ifadeyi sfahani, rahmetin dnyada herkesi kuattn, hi rette ise
yalnzca mminleri kapsayaca (Mfredat, rhm md.) eklinde yorumlamaktadr.
Bununla birlikte, Allah (c.c)n zalimler iin elbette gazap ve cezasnn da olaca-
n unutmamamz gerekir. nk dnyada akla hayale gelmedik zulmler ileyen
* dris BOZKURT
391
insanlara, dier canllara ve Allah (c.c)n evrene koyduu doal dengeye zarar ve-
renler iin de Allahn azab mstahaktr. Byle olmasa zulmler karlksz kalr.
Bu sebeple Allah (c.c) ayette, kullarndan ancak dilediklerinin azaba maruz kala-
caklarn; buna karlk btn mevcudatn, dnyada varlk sahnesine k larndan
itibaren kendi rahmetinden pay aldklarn ve liyakatlerine gre de alacakla rn bil-
dirmitir. u halde balangta rahmetten pay almayan hibir varlk yoktur. Ancak
azab hak edenlere, rahmetin ardndan azap isabet edecektir. Sonu olarak rahmet
asl, azap taldir. Nitekim Enm sresinde (6/12) O, kendi zerine (kullar iin) rah-
meti yazmtr buyurularak bu hususa iaret edilmitir.
nsan da dhil olmak zere her varlk, var olmakla rahmete mazhar olmaktadr.
Fakat insan, zgr ve ahlak varlk olarak, inan ve eylemlerinin deerine gre aza-
b da rahmeti de hak edebilir. Bylece ilgili ayette Hz. Musann, Bize bu dnyada
da hirette de iyilik yaz. phesiz biz tvbe etmi olarak sana geldik eklindeki
duasna karlk Al lah (c.c), Azabma dilediimi uratrm; rahmetim ise her eyi
kuatmtr buyurmak suretiyle, bir yandan ona, onun mmetinden slih kiilere
geni bir rahmet midi vermekle birlikte, bunun kendisi iin bir zorunluluk olma-
dn hatrlatma mahi yetinde, azabnn da dikkate alnmasn istemi; ardndan da
azaptan koruyup rah mete mazhariyet kazandracak iyi hllere birka rnek olmak
zere, takva ehlin den olmak, zekt vermek ve yetlere inanmay srdrmek gerek-
tiine iaret bu yurmutur (Kuran Yolu, 11,600, Ankara 2006).
Yce Allah (c.c)n rahmeti ve sevgisi daima n planda olup biz kullarna efkat-
le ve merhametle muamele etmekte, azap etmeyi asla istememektedir. Besmelede
Allahn Rahman, Rahm; ok esirgeyen, ok balayan, ok merhamet eden olu-
unun yer almas bouna deildir. Allahn gzel isimlerini (Esma-i Hsn) gzden
geirdiimiz zaman bunlardan ounun sevgi, merhamet, balama, koruma, kol-
lama, af ve maret gibi unsurlar ierdiini grrz. Bunun iindir ki bir hadis-i
kutside, rahmetim gazabm geride brakmtr (Buhr, Tevhid, 15) buyurularak
Allahn af, balama, rahmet ve maretinin gazap ve cezalandrmasndan daha
ileride olduu ifade edilmektedir. Ancak kullar, Ona isyan ederek azab kendileri
hak etmektedirler.
Rabbimizin merhametini anlamak akll ve feraset sahibi insanlar iin hi de
zor olmasa gerek. Zira Rabbimiz biz aciz kullarna rahmet ve merhametiyle mu-
amele etmeyip yapm olduumuz amellerin karln annda vererek, hata ve
gnahlarmzdan dolay bizleri hemen cezalandracak olsa perian ve helak olur,
azaba duar oluruz.
392
O halde, Allah (c.c)n rahmet ve merhametine layk kullar olma konusunda
azami gayret gstermeli, nankrlk yapp inat ve isyanla beyhude iler peinde ko-
arak gazabna mstahak olmamalyz. Allah (c.c) cmlemizi, rahmetine nail olan
kullarndan eylesin.
393
MAN KFR MCADELES*

,,

-

_ . -

, .

t .,

; _

| .

. -. .

t ,|

:. -

t,

..

; . .

_,

.

| t ,

t,
,

:. -

t . ,

t,

.|t

L| , .

:. . , ,

| ., _ .

t ,. .

. _ :t . . t . t .

. -. t -. t . ..

:.

,

. . ,

: -

. ,,

. _.

t, _

. - .

|,

. . _

t ,

- | .

. _ . ,

:,

, -

_, .

.t

|
Ey iman edenler! Eer kfr imana tercih ederlerse, babalarnz ve
kardelerinizi bile dost edinmeyin. inizden kim onlar dost edinirse,
ite onlar, zalimlerin ta kendileridir. De ki: Eer babalarnz, oullarnz,
kardeleriniz, eleriniz, airetiniz, kazandnz mallar, kesada
uramasndan korktuunuz bir ticaret ve beendiiniz meskenler size
Allahtan, peygamberinden ve onun yolunda cihattan daha sevgili ise, artk
Allahn emri gelinceye kadar bekleyin! Allah fask topluluu doru yola
erdirmez. (Tevbe, 9/23-24)
Peygamberler, tm mesailerini insanlk leminin kurtuluu, tevhit akidesinin
yeryzne hkim olmas ve ilah mesajlarn kalplerde ve gnllerde yer almas iin
harcamlardr. Ancak inkrclar ve mrikler, her dnemde Cenab- Hak tarafndan
gnderilen peygamberlerin bu ortak ve ilah mcadelelerine kar koyarak kfr
cenahnda yer almlardr. te, iman-kfr veya hak-batl mcadelesi bu ekilde Hz.
demle balar, Peygamber Efendimiz (s.a.s) ile doruk noktasna ular.
Tevhid dini slam, btn insanla hitab eden evrensel bir mesajla mkemmel
bir ekilde gnderilmitir:
* Hanif BURUN
394
Bugn sizin iin dininizi kemale erdirdim. Size nimetimi tamamladm ve sizin iin din
olarak slam setim. (Maide, 5/3)
Dolaysyla kendi devirlerindeki toplumlarn ihtiyalarn karlayan nceki
semav dinlerin ve ilah vahye dayand halde insanlarn eliyle tahrif edilen ilah
kitaplarn yerini slam ve Kuran- Kerim almtr. Kfre, putperestlie ve irke kar
mcadelede tevhid sancaktarln ve nbvvet bayraktarln Allah (c.c), Hz. Mu-
hammed (s.a.s)e ve onun ashabna tevdi etmitir.
te o kutlu insanlar bu ar ve meakkatli grevi severek ve itenlikle stlen-
milerdir. man kfre, slam irke, hicreti Mekkedeki servetlerine, uhuvvet ve
meveddeti kabile ve airetlerine, Medineli Ensar da z yurtlarnda braktklar sev-
gili ve dostlarna tercih etmilerdir, dolays ile Kuran- Kerimin vgsne ve Hz.
Peygamberin meth sensna layk olmulardr. yle ki bu kutlu insanlar, iman
etmeyen ocuklarn, elerini ve ana-babalarn terk etmiler, onlarla ilikiyi kesmi-
lerdir. Yukardaki her iki ayet-i kerimede de iman ve slam iin zverinin, Kuran
ve Nbvvet iin de fedakrln zorunlu bir vecibe olduuna, Allah ve Peygamber
sevgisinin tm sevgilere tercih edilmesinin gerekli olduuna iaret edilmektedir.
Ancak bu ayetlerden mmin olmayan akraba, dost ve yaknlarla her trl ilikiyi
kesme manasnn karlmas doru deildir. Ayrca bu yetlerde, kr ve mrik de
olsalar, slam dinine ve Mslmanlara zarar vermeyen ve onlar sevgiyle, saygyla
karlayan, akraba, komu ve dier insanlarla iyi ilikiler kurmay ve onlara gzel
davranmay engelleyen bir anlam da karlmamaldr.
Her ne olursa olsun yetlerin ifade ettii mana ve gsterdii hedef geneldir.
Esas itibari ile verilen mesaj, bir Mslman iin, hibir gayenin Allah ve Reslne
imandan daha nemli ve deerli olmayaca hususudur.
Aslnda Kuran yetlerine ve ilah mesajlara baktmzda Allah (c.c)n iman
edip etmeme konusunda insanlar serbest brakt grlmektedir. nsanlar kendi
iradeleri ile zgrce iman ettikleri takdirde imanlarnn geerli olaca ifade edil-
mitir. Nitekim De ki: Hak, Rabbinizdendir. Artk dileyen iman etsin, dileyen inkr et-
sin. (Kehf, 18/29) ayeti bu gerei dile getirmektedir. Herkes, diledii gibi inanabilir,
iman, kfr atmasnda veya hak, batl mcadelesinde diledii taraf tercih ede-
bilir. Cenab- Hak da her zaman iman edeni vm, inkrcy ise yermitir. Ancak
insanlarn iradelerine bu noktada mdahale edilmemitir. nsanlar, kendi iradeleri
dorultusunda inanma ya da inanmama zgrlne sahiptir.
Kfre saplanm, batl inanca sahip kimselere veya dier dinlere mensup olan
insanlara gzellikle bu inanlarnn bozuk ve hatal olduunun anlatlmas bir g-
revdir. Ancak, dinde zorlamann sz konusu olmad da bilinen bir gerektir Tm
ilah ve semavi dinlerde olduu gibi Peygamber Efendimiz (s.a.s) ve ashabnn yap-
395
t tebli, irat ve inzar grevinin din ve inan zgrlne mdahale eklinde
alglanmamas gerekir. nk teblide zor kullanma sz konusu deildir, gzellikle
ikna, tatl anlatm ve mjdeleme vardr.
Nitekim Kuran- Kerimde, Ey Muhammed! Rabbinin yoluna hikmetle, gzel tle
ar, onlarla en gzel ekilde mcadele et, dorusu Rabbin kendi yolundan sapanlar en
iyi bilendir. O, doru yolda olanlar da en iyi bilendir. (Nahl, 16/125) ayet-i kerimesi bu
hususu ok gzel bir ekilde ifade etmek suretiyle tm ilah dinlerin ortak tebli ve
anlatm metodunun esasn bizlere retmektedir.
396
MAN AKIL LKS*

,,

-

_ . -

, .

.| t,

_ .

,., t . ,

: .

| - _ _, . . .

|| t,

;

; .

.| _

. .,

;

, t , -

_ .

t .

.| _ .

t .

t ,

.|

_ ,

|

. -

. ,

| . .,

.| t,

t,

| .,

.. t ,. .
phesiz, gklerde ve yerde, inananlar iin (Allahn varln ve birliini
gsteren) nice deliller vardr. Sizin yaratlnzda ve Allahn (yeryzne)
yayd her bir canlda da kesin olarak inanan bir toplum iin elbette nice
deliller vardr. Geceyle gndzn birbiri ardnca geliinde, Allahn gkten
rzk (sebebi olarak yamur) indirip, onunla yeryzn lmnden sonra
diriltmesinde, rzgrlar evirip evirmesinde akln kullanan bir toplum iin
deliller vardr. (Csiye, 45/3-5)
Akl, kinatta cereyan eden olaylar arasnda mantkl bir rg kurmaya, hadi-
selerin niin ve nasl meydana geldiini kavramaya ve bir sonuca ulamaya alr.
Mesel, insan, akl ve tecrbe yoluyla bir lizin yeermesi veya bir tohumun mahsul
vermesi iin topraa atlmas gerektiini bilir ve bu amelin bir sonucunun olacana;
yani mahsul vereceine inanr. Elde edilen mahsuln kendiliinden olamadna,
onu ileyen ve topraa atan birinin olmas gerektiine aklyla hkmeder ve by-
le olduuna inanr. Evrendeki dzenin sebep sonu ilikisine bal olarak cereyan
ettiini kavrayan akl, tefekkrn derinletirdii zaman evrenin ve evrendeki m-
kemmel nizamn da sebepsiz olmadn, bu dzeni ve ileyi ahengini yaratan bir
kudretin olmas gerektiine hkmeder.
Kuran- Kerimde insan, akln kullanmaya, dnmeye ve ibret almaya davet
edilmektedir. Bunun gzel bir rnei olarak Hz. brahim verilir. O, akln kullanmak
suretiyle evrendeki harika nizamn bir yce Yaratan olmas gerektiine hkmetmi
ve Ona iman etmitir (Bk. Enm, 6/74-79; Mmtehine, 60/4). Demek ki inanmak, Hz.
* Dr. Bnyamin OKUMU
397
brahim rneinde olduu gibi, akl ve tecrbeye dayanan mantkl bir muhake-
meyle eriilen bilinli bir olgudur. nsan akl ve ibret gzyle kinat ve ierisindeki
hadiseleri tefekkr ettiinde imanndaki bilin hlini yakalar. Bylece insan Allaha
iman etmi olmann itminann/doyum hlini yaar ve huzur duyar.
Genel olarak insan, zel olarak da mminler akl kullanmakla sorumlu tutul-
duu iin akl ve imann birbirinden ayrlmas dnlemez. Bunun iin din tek-
lierde akl esas alnmtr. Melini zikrettiimiz yet-i kerimeler, bu itibarla, ayn
zamanda, iman ile akl arasndaki doru ilikiye iaret etmektedirler. Buna bal
olarak iman etmi olmak, alelade bir hadise olmayp mantk ve ilm veriler sonu-
cunda ulalan bir bilin hlidir; bu bilin dzeyi mminin Allah ile olan ilikisini
belirler. Dolaysyla iman etmi olmak akl d deil, bizatihi akl kullanm olmann
bir sonucudur. Kinatta ileyen harikulade nizam akl ve ilm veriler erevesinde
deerlendirildiinde bu sanat eserinin bir sanatkra dayand o sanatkrn da ancak
yce Allah olduu idrak edilmi olur.
Yce Allahn mahiyeti ise insan idrakini atndan; Onun nasl olduu, ilah
vahyi nasl indirdii ve buna bal olarak teki lemin ne olduu hususlar da gayr-i
makl/akledilemez deildir; ancak bunlar insan aklnn, idrakinin tesine taan
hakikatlerdir. Yani akl onlarn mahiyetini tam anlamyla kavrayp izah edebilecek
yeterlikte ve gz de insana gayb olan bu hususlar grebilecek nitelikte deildir. Bu
itibarla Kuranda iman konular, gayba iman olarak nitelendirilmektedir. Ancak
insann grnenden hareketle bu grnmeyenlerin hakikat olduuna hkmedebilir
ve bunlarn akledilebilir hadiseler olduunu idrak edebilir.
Yce Allah, mealini verdiimiz yet-i kerimelerde gerek bizim, gerekse dier can-
llarn yaratlnda, kinatn ileyiinde; gece ve gndzn birbiri ardnca bir seyir
izlemesinde, yamurla birlikte yeryznn canlanmasnda ve rzgrn esmesinde
akl sahipleri iin birok deliller olduunu belirtir. Bu deliller, kinatta ileyen ku-
sursuz mkemmel dzenin bir tesadfn deil, g ve kudret sahibi yce Yarat-
cnn eseri olduunu ispat eder; bizi, Ona iman etmeye arr. Nahl suresinin 12.
yetinde yle buyrulur:
O, geceyi, gndz, gnei ve ay sizin hizmetinize verdi. Btn yldzlar da Onun
emri ile sizin hizmetinize verilmitir. phesiz bunlarda akln kullanan bir millet iin
ibretler vardr.
Bu itibarla Allahn yce yaratc olduuna inanan biz mminler, kinata ve ieri-
sindeki her eye akl ve ibret gzyle bakmalyz. bret gzyle bakabilmek, aklmz
ve tefekkr gcn kullanmaya baldr. Kinatn ileyiindeki ulvi ahengi tefekkr
edip kavradka Allaha olan imanmz tahkk mertebesine eriir. Byle bir iman,
398
bilinsiz/taklid bir iman deil, akl delillere ve akl kullanmaya dayanan bilinli/
tahkik bir imandr.
399
MAN: EN BYK NMET*

,,

-

_ . -

, .

t. :

| | . _

| .

.

.

t. :

| | .

.t

, . .

. .

_,

.

| t ,

t,
., .,

;

.

_ .

-

;

| | .

..

: .

| .

.t

:, _ .

_ .

_ .
Ey iman edenler! Allaha, Peygamberine, Peygamberine indirdii kitaba ve
daha nce indirdii kitaba iman edin. Kim Allah, meleklerini, kitaplarn,
peygamberlerini ve ahiret gnn inkr ederse derin bir sapkla dm
olur. (Nisa, 4/136)
man, Hz. Peygamberin Allahtan getirdiklerini tasdik etmek, haber verdiklerini
tereddtsz kabul ederek, bunlarn gerek ve doru olduuna gnlden inanmaktr.
Her vesileyle ska sylenildii zere slam ana blmden meydana gelmek-
tedir. Bunlarn ilk ve en nemli ksm imandr. Dieri ise bu imann hayata yansyan
ekli dediimiz ibadet, ncs de daha ziyade insani ilikilerde kendisini gste-
ren ahlaktr. Bunlarn hayata en gzel ekilde yansmasna da ihsan ad verilmek-
tedir. Bu blmlerden her birinin phesiz dierleri ile yakn ilgisi vardr. Ancak
kendileri arasnda nemine binaen bir sralamaya tabi tutulacak olsa, her eyden
nce iman gelir. Zira iman ile merref olmayan kimselerin ibadetle mkellef olmas
dnlemez. man olmadan cennete girilemez. man olmadan slam olmaz. O hal-
de insan veya bir baka tabirle Mslmann ilk grevi, Allahn varln ve birliini
bilip tasdik etmesidir. phesiz bu tasdikin makam ise kalptir. Dil ile ikrar edilmesi
ayr bir nem tamaktadr.
Konumuz olan ayette, daha ok ament esaslar diye bildiimiz imann artla-
rna deinilmi, bir Mslmann bunlara tereddtsz inanmas gerektii zerinde
durulmutur. Bunlardan birini inkr etmek imana zarar verecektir. O nedenle bir
Mslman burada saylan btn esaslara inanmal, inancnn gereini yerine geti-
rerek bu imann muhafaza etmelidir. Bu hliyle iman byk bir nimettir, blnme
* Do. Dr. mer YILMAZ
400
kabul etmeyen bir btndr, ebed bir saadettir ve kurtulu vesilesidir. O nedenle
bizi, mmin bir aileden ve Mslman bir lkede dnyaya getiren ve kendini tan-
makla ereendiren Allaha kretmeli, byle bir nimete ramen nankrlkte bulu-
nulmamaldr.
Aslna baklrsa iman ftrdir. Yani kiinin doutan beraberinde getirdii duy-
gulardan biridir. Ne bireysel ne de toplumsal bazda iman ve inan olmadan yaa-
mak mmkndr. Tarihte ktphanesiz, hapishanesiz, hastanesiz ehirleri grmek
muhtemel iken, mabetsiz bir ehrin ve toplumun dnlmesi ihtimal dhilinde
deildir. Neticede insan doal olarak bir byk gce snma, korunma ve ondan
yardm dilemeye muhtatr. Zorluk, sknt, felaket annda, kendini teselli edecek
birini aramak durumunda kalmaktadr. Bu g belki farkl toplum ve kltrlerde,
farkl mekn ve zamanlarda, farkl varlklar olabilir. Zira inan ve iman olmakszn
uzun sre bir toplumun varln srdrmesi duyulan ve grlen hadiselerden ol-
mamtr. stelik imandan tecrit edilmi bir hayat tarznn, ebed lemi dikkate al-
mayan bir anlayn douraca sonular dnmek bile kiiye korku vermektedir.
Bu dnyaya niin geldiinin, yaratl maksadnn ne olduunun farknda olmayan,
istedii gibi kaytsz, kuralsz, diledii gibi yaayanlarn hem kendilerine, hem de
etrafna olduka zarar vermesi tabidir. te iman ve ahlak kiiye bunu dzene koy-
ma, belli bir amaca gre yaama azmi vermekte ve ona gre davranlmas gerektiini
hatrlatmaktadr.
O halde, bir Mslman olarak bu nimeti korumann azami gayreti iinde olmal-
yz. Kiinin imanla dnyaya gelmesi nasl mmkn ise, bu imann korumayp zayi
etmesi de o denli mmkndr. O nedenle iman, ibadet ve gzel ahlakla korunmal
ve takviye edilmelidir. Nitekim Hz. Aie validemizin naklettii u hadis-i erif ima-
nn korunmas gerektii, bunun ibadetlerle glendirilmesi ynnde bize nemli
ipular vermektedir. O yle buyurmutur:
Nebiyyi muhterem (s.a.s) efendimiz mbarek ayaklar iinceye kadar geceleyin
ibadet ederdi. Bunun zerine: Ya Reslallah! Gemite ve gelecekteki gnahlarn ba-
land halde niin byle yapyorsun? dedim. Rabbime kreden bir kul olmayaym
m? buyurdu. (Buhar, Teheccd, 6 Mslim, Mnkn, 78-81)
Ayrca imanmz muhafaza edebilmek iin kalbimize, zellikle de dilimizden
kacak szlere dikkat etmek zorundayz. Bu sebeple olsa gerek sk sk son nefeste
Allahtan bize iman ve Kuran nasip etmesi, kelime-i ahadeti sylemeyi kolaylatr-
mas niyaznda bulunmaktayz.
401
MAN ETMEK NSANIN HAYRINADIR*

,,

-

_ . -

, .

,
t .

:.

| , - . .

, _ .

|t

| ,

t -

.| t ,

t,
t., : - t., | .

; .

.| _
Ey insanlar! Peygamber size Rabbinizden hakk (gerei) getirdi. O hlde
kendi iyiliiniz iin iman edin. Eer inkr ederseniz bilin ki, gklerdeki her
ey, yerdeki her ey Allahndr. Allah hakkyla bilendir, hkm ve hikmet
sahibidir. (Nisa, 4/170)
nanma ve ibadet ihtiyac, insann havaya ve suya olan ihtiyac kadar
nem arz etmektedir. nsann tabiat gerei iman ve ibadet konusunda
ynlendirilmeye ihtiya duymas nedeniyle btn dinler, onlar Allahtan
baka ilah olmadn kabul etmeye ve sadece Allaha ibadet etmeye
armtr. Bu ar, tarih boyunca peyderpey peygamberler gnderilerek
gerekletirilmitir. Son olarak da, Hz. Muhammed (s.a.s) gnderilmi ve
Allahn insanla olan din nimeti tamamlanmtr.
Yukarda zikri geen ayet-i kerimede yce Rabbimiz bizleri Reslullahn getir-
dii geree (Kurana) inanmaya armakta ve bunun bizim hayrmza olduu-
nu vurgulamaktadr. Allahn bizleri imana ve iyi davranlarda bulunmaya (amel-i
slih) armas, kendisinin buna ihtiyac olduu iin deildir. nk biz insanlar
da dhil olmak zere btn yaratlmlar Ona aittir, Onun mlkne dhildir. man
ve slih ameller biz insanlara lazmdr, buna muhta olan bizleriz, dnya ve hiret
mutluluumuz imana ve gzel davranlar sergilememize baldr. Bu sebeple bizler
iin hayrl olan davran, dini inkr ve ilh emirlere isyan etmek veya bunlara kar
ilgisizlik deil, iman ve salih amellerdir.
slam dininin ortaya koymu olduu inan sistemini kabul eden, Allaha inanan
ve gvenen her insan manevi adan byk bir g elde etmi olur. nk bizler
baz zelliklerimiz sebebiyle ok gl gibi gzksek de, her zaman Allahn yard-
* Yunus AKKAYA
402
mna muhtacz. Muhta olduumuz o yce varla inanp balanmak bizlere hu-
zur verir ve hayatmz gven iinde srdrmemize vesile olur. Allaha iman, bizleri
yalnzlktan, bolukta kalmaktan kurtarr. Hepimiz gnlk hayatmzda hastalk,
fakirlik ve bir yaknmzn vefat gibi eitli sorunlarla karlaabiliriz. Byle durum-
larda kalplerimizde bulunan Allah inanc mitsizlie kaplmamza engel olur. Yce
Rabbimize snr, Ona gvenir ve Onun yardmyla btn skntlarmzn stesin-
den gelebiliriz. Buna karlk salam bir inan ve slih amellerden mahrum olanlar
ise, huzursuzluk iinde kvranrlar. Belki de skntlardan kurtulmak dncesi ile
huzuru ikide, uyuturucu madde kullanmakta ararlar ve daha byk felaketlere
srklenirler. Bylece hem dnya hem de ahiret mutluluunu kaybetmi olurlar.
Ayrca iman ve ibadetler bizi birbirimize balar, toplumsal bara ve kardelie
katkda bulunur. Nitekim kinatn efendisi Hz. Muhammed (s.a.s); man etmedik-
e cennete giremezsiniz. Birbirinizi sevmedike de gerek manada iman etmi olamazs-
nz. (Mslim, mn, 93; Tirmiz, Sftul-Kyme, 56) buyurarak iman toplumsal bar-
n temel ta yapmtr. badetler ise dikey boyutuyla bizim Allah ile ilikilerimizi
dzenlerken yatay boyutuyla da insanlarla ilikilerimizi en gzel kvama getirmeyi
hedeemektedir. nsan deerlerin alt-st edildii, ilikilerin menfaate, maddeye ve
beklentilere dayal olarak yrtld bir zaman diliminde yaam paylayoruz.
Bize den inancmzn ve ibadetlerimizin sevgi, kardelik ve yardmlama boyu-
tunu hayata yanstmak ve yaadmz toplumda barn ve huzurun hkim olmas
iin gayret sarf etmektir. Bununla birlikte insanlarla olan ilikilerimizden doan g-
rev ve sorumluluklarmz ilah lleri gzeterek yerine getirmektir. Bu balamda
herkese adaletle davranmak, kimseyi aldatmamak, komusu aken tok olarak yat-
mamak, yalanclk ve dolandrclk yapmamak, kimseye iftira etmemek gibi dini-
mizin Allaha imanla irtibatlandrd ahlaki davranlarmza ok dikkat etmeliyiz.
Bu anlayla hareket etmemiz hlinde dinin rahmet ikliminde hep birlikte huzuru
yakalamamz daha kolay olacaktr.
Sonu olarak unu syleyebiliriz: Hakiki mutluluk ve huzur, yalnz salam bir
imana sahip olmak ve slih ameller yapmakla elde edilebilir. Hayatlarn Allahn
emirleri dorultusunda geirenler, hem ailelerine hem de iinde yaadklar topluma
faydal birer kii olurlar ve bylece dnya ve ahiret mutluluuna ulaabilirler.
403
MAN GNL FERAHLII, MANSIZLIK SE
STRES VE SIKINTIDIR*

,,

-

_ . -

, .

,
t-

- t.

, .

. .

_ . -,

|

.,

, _ .

. .

., ,

. ,,

, _ .

. . ,

; _,

.

| _

| . _ -

_ . -,

,|

t .

.| _

.

., t .

:
Allah, her kimi doruya erdirmek isterse onun gsn slama aar. Kimi
de saptrmak isterse, onun da gsn ge kyormuasna daraltr, skar.
Allah, inanmayanlara azap (ve sknty) ite byle verir. (Enm, 6/125)
man, insann Allah ile kendisi ve kinat arasndaki ilikiyi grebilmek ve Allah
ile irtibat kurabilmektir. Mmin bir insan, etrafna baktnda grd her eyin
ona Allah hatrlatmas gibi meydana gelen her olayn da Allahn bilgisi ve yaratma-
s dnda olamayacan bilir. Dolaysyla mmin bana gelen skc veya sevindirici
bir olay bu bak asyla deerlendirir. Her iki durumda da Allahn kendisini im-
tihan ettiini bilir. Bunun iin kt olaylar karsnda karamsarla ve endieye d-
meden, iyi olaylar karsnda da mararak azp sapmadan mmine yakan olgun
tavr ve davranlar sergiler. Gerekte bu durum her halkrda mmin iin gnl
ferahl, inanmayan iin ise karamsarlk, tela, endie, marklk veya azgnln
sebebi oluverir.
Yaratlmz itibariyle zayf ve aciz olduumuzdan hayatmzn her annda bir-
takm problemlerle karlamamz kanlmazdr. nanan insanlar olarak bu prob-
lemler karsnda Allahtan yardm diler, Ona snr ve Ona gveniriz. Her eyin
ancak kendi izin ve iradesiyle meydana geldiine inanrz. phesiz, kudret sahibi
yce bir varla dayanmamz bizi gl ve huzurlu klar. Bu geree iaret eden
yce rabbimiz kendisinin bize yardm etmesi durumunda hibir gcn bize ga-
lip gelemeyeceini, bizi yardmsz brakmas durumunda ise kimsenin bize yardm
edemeyeceini ifade ettikten sonra inanan insanlarn kendisine tevekkl etmesinin
* Y.Seracettin BAYTAR
404
gerektiini bildirmektedir (l-i mrn, 3/160). Bu itibarla her trl darlk ya da geni-
lik her an Rabbimizi hatrmzda tutmamz, her eyin Onun bilgisi ve yaratmasyla
meydana geldiini bilmemiz (Rad, 13/28; Hadd, 57/22-23) mutluluumuz ve gnl
huzurumuzun temel kaynadr.
Bu itibarla gndelik hayatnda yce Allah ile irtibatn koparp, Onu hatrna
getirmeyenler, nefs hev ve arzularnn peinden srklenip gidenler, gnl fe-
rahl deil, sknt, darlk ve stresli bir ruh hline mahkm olurlar. Bu insanlarn
her trl abasna ramen mutluluk ve gnl huzuru sanki onlardan kamaktadr.
nsan bazen bu huzur araynn peine derek onu eytan ii ilerde bulabilecei
gaetine der, bylece, nes ve eytann esiri olabilir. Oysa nes ve eytann pein-
den gitmek, huzuru iki, uyuturucu, yapay elencelerde aramak vicdanlarndaki
derin strab dindirmeye are olmaz; bu strab daha da artrr. Mmin bir kimsenin
sahip olduu iman kaynakl basiretten yoksun insanlar, kinattaki her trl var-
lk ve olay ile Allah arasndaki mnasebeti kavrayamadklarndan Allahn rahmet
ve yardmndan mahrum olurlar. Kendilerini yalnzla ve huzursuzlua mahkm
ederek strese derler. Yce Rabbimiz kendisini tanmak ve hatrlamaktan yz e-
virenleri skntl bir yaamn beklediini bildirmektedir (T h, 20/124). Ayrca, yce
kitabmzda, inanszl tercih ederek eytann peine taklan ve hevasna uyan bir
kiinin i dnyasnda yaad kararszlklar, gelgitler ve tatminsizlikler, dilini ka-
rarak devaml ekilde heyecanla soluyan bir kpein manzarasyla tasvir edilmek-
tedir (Arf, 7/175-176).
Sonu olarak diyebiliriz ki iman etmi olmak insan iin kararllk ve gnl huzu-
runa, inanszlk ise gnl darl, stres ve skntya giden yoldur.
405
MAN KABLYETMZ FITRDR*

,,

-

_ . -

, .

|t

, , .

,

.

. .

| . , .

. , .

, ,.

, .

. _ .

_ ., _ .

. -

_ .

_ . t.

t,

t .

..

_, | t

. . _ . t

: t

. , .

| ,

..

t.

, .

|,

, , ,

| .

| t,

;

..

,|

| L . .

_ .

t .

, t .

: | ,.

, .

. ., _ .

:
Hani Rabbin (ezelde) demoullarnn sulplerinden zrriyetlerini alm,
onlar kendilerine kar ahit tutarak, Ben sizin Rabbiniz deil miyim?
demiti. Onlar da, Evet, ahit olduk (ki Rabbimizsin) demilerdi. Byle
yapmamz kyamet gn, Biz bundan habersizdik dememeniz iindir.
Yahut Bizden nce babalarmz Allaha ortak komular. Biz onlardan
sonra gelen bir nesiliz. imdi batlclarn iledii yznden bizi helak mi
edeceksin? dememeniz iindir. Hakka dnsnler diye ite yetleri bylece
ayr ayr aklyoruz. (Arf, 7/172-174)
Mealini verdiimiz bu ayetlerde; yaratlta insanolunun sorumluluklar hak-
knda bilgi sahibi olduu veya bu bilgiye ulama konusunda gerekli donanma sahip
olarak yaratld ifade edilmektedir. Bu nedenle biz insanlarn mkelleyetlerimizi
yerine getirmekte herhangi bir mazeret veya bahane ileri srmeye hakkmzn olma-
d ak ekilde grlmektedir.
Mfessirler bu ayetleri iki farkl anlam vererek aklamlardr:
Birincisinde; Allah Tel dnyay yaratmadan nce dnyaya gelecek olan btn
insanlarn ruhlarn kendi varlna tank klm; kendisinin onlarn rabbi olduunu
yine onlara onaylatm; bu gerei tasdik ettikleri ynnde onlardan sz alm ve
bylece kendisi ile dnyaya gelecek btn kullar arasnda bir tr szleme akdet-
mitir. Ayrca bu szlemeye onlarn bizzat kendilerini veya bir ksmn dierleri
hakknda ahit tutmu ya da bizzat kendisinin ve meleklerin bu szlemeye ahit ol-
duklarn onlara bildirmitir. Bylece insanlarn, Bizim byle bir sorumluluumuz
* dris BOZKURT
406
olduunu bilmiyorduk diyerek yahut inkrclk veya putperestlii kendilerinin icat
etmediini, bunu atalarndan miras aldklarn, baka trl bir bilgiye sahip olma-
dklar iin kendilerinin de bu inanc srdrdklerini, dolaysyla bu hususta ken-
dilerinin bir gnah ve sorumluluu olmamas gerektiini belirterek sorumluluktan
kurtulmalar da nlenmitir.
kincisinde ise; bu ayetlerde belirtilen szlemenin mecazi anlamda olduu ve
bu olay, dnya yaratlmadan nce deil, her insann kendi bedeninin yaratlmas
srasnda gerekletii; zrriyetlerin anne rahmine yerleip organik oluumunu ta-
mamlamas srecinde Allah Telnn insanolunun doasna ya da ftratna kendi-
sinin varlk ve birliini tanma, kavrama ve dolaysyla kendisine inanma yeteneini
yerletirdii ifade edilmitir. Buna gre Allah (c.c) her insan, iman etmesi iin yeterli
zihn ve psikolojik donanma sahip klmakta; i ve d lemde kendi varlna ve bir-
liine klavuzluk edecek birok kantlar yaratmaktadr. Nitekim Hz. Peygamberin,
Her doan ocuk ftrat zere doar anlamndaki hadisi de (Buhr, Ceniz, 93; Eb
Dvd, Snnet, 18) bu gerei anlatmaktadr. Bylece Allah (c.c) sanki insanlara,
Ben sizin rabbiniz deil miyim? diye sormakta, onlar da evet diyerek bunu tas-
dik etmektedirler. nsann doasndaki iman kabiliyeti bu yetlerde temsil bir dille
anlatlm bulunmaktadr. Nitekim baka yetlerde de buna benzer anlatmlar sz
konusudur (Kuran Yolu, 2/489-490).
Farkl iki ekilde aklanan bu ayetlerin konusu insanolunun bilgi alann at
ve gayb alanna girdii iin yetlerde bildirileni ayniyle tasdik ederek insanlardan bir
ekilde iman sz alndna inanmamz gerekmektedir. Bizler bunun mahiyetinin
ne olduu hususunda kesin bir bilgiye sahip olamayabiliriz. Ancak, konumuz olan
son ayette iaret buyurulduu zere biz insanlara den grev, Allahn rab olduu
gereini kavrayabilecek gte yaratldmza ve bu hususta bizlerden sz alnd-
na iman edip, verdiimiz bu sze sadk kalmaktr.
407
MAN VE SALH AMEL*

,,

-

_ . -

, .

,
t ,, , .

. -

| t - .

, _

. . -

t -|t

.|

| . . . .

_,

.

. . t,

. .,

_ .

_, .

.|

,

. .

, .

; _ . .

;t

_ ,

.,

_ . .

.|t -

..
man edip, salih ameller ileyen ve Rablerine gnlden balananlara
gelince, ite onlar cennetliklerdir. Onlar orada ebed kalacaklardr. Bu iki
zmrenin durumu, kr ve sar ile gren ve iiten kimseler gibidir. Bunlarn
durumlar hi birbirlerine denk olur mu? Hl dnmez misiniz? (Hd,
11/23-24)
Mealini verdiimiz ayeti kerimenin ilk blmnde yce Rabbimiz, iman edip
salih amel ileyen ve gnlden Rablerine balananlarn cennetlik olduklarna dik-
katlerimizi ekmekte ve onlarn ahiretteki konumlarna iaret etmektedir. Dinimiz-
de ncelikli olan imandr. Bundan sonra ise imann gerekleri olan namaz, oru, hac,
zekt ve insanlk iin faydal olan dier gzel iler gelmektedir. man, kavram olarak
inanlmas gerekli esaslarn tmnn kalp ile tasdik ve dil ile ikrarndan ibarettir.
Kfrn zdd olan iman, lemlerin Rabbi olan Allah tanmak ve Ona ynelmektir.
Bizler, inandktan sonra nasl olsa iman ettim yleyse bundan sonra hibir ey
yapmama gerek yok, btn mesele hallolmutur mu? diyeceiz; yoksa iman ve
slam dairesine girdik deyip yce Rabbimizin emirlerini yerine getirmeye mi al-
acaz? Elbette iman etmek her eyin badr. nanmakla ok byk bir mesafe kat
etmi oluruz. Ancak bunu yeterli grp ayetin devamndaki salih amel ileyenler
ve Ona gnlden bal olanlar ksmn dikkate almamak, ayeti bir btn olarak ele
almayp yanl anlamak olur. nk iman sadece kuru bir szden ibaret olmayp
amel yapmay gerektirir. man aacnn meyvesidir amellerimiz. yleyse imanmz
* Medet COKUN
408
salih amellerle meyveli hle getirmeliyiz. man, zihinlerde hapsolan soyut bir d-
nce deildir. Bilakis iman, inandmz eylerin hayata geirilmesi, salih amele d-
nmesi ve gerektiinde bu uurda birtakm skntlara katlanlmasdr. Bu konuya
iaretle Rabbimiz yle buyurmaktadr:
nsanlar, nandk demekle imtihan edilmeden braklacaklarn m zannederler. An-
dolsun, biz onlardan ncekileri de imtihan etmitik. Allah doru syleyenleri de mutlaka
bilir, yalanclar da mutlaka bilir. (Ankebt, 29/2-3)
Kutsal kitabmz Kurann, imandan bahseden ayetlerine dikkat edecek olur-
sak, hemen tamamnda imanla amelin yan yana zikredildiini grrz. zellikle
de iman ve salih amelin birlikte kullanldna ahit oluruz. Yce Kitabmz, amelin
imandan bamsz olmadnn delilleriyle doludur. oumuzun da ezberinde olan
Asr suresi bata olmak zere birok ayette iman ile amel bir arada zikredilerek yle
buyurulmaktadr:
Andolsun zamana ki, insan gerekten ziyan iindedir. Ancak, iman edip de salih amel-
ler ileyenler, birbirlerine hakk tavsiye edenler, birbirlerine sabr tavsiye edenler baka
(Onlar ziyanda deillerdir). (Asr, 103/1-3)
nanan ve salih amel ileyenler iin, mutluluk ve gzel bir dn yeri vardr. (Rad, 13/29)
nanan ve salih ameller ileyenler, Rablerinin izniyle, ebed kalacaklar ve ilerinden
rmaklar akan cennetlere sokulacaklardr. Oradaki esenlik dilekleri selamdr. (brahim,
14/23)
man edip salih ameller ileyenlere gelince; onlara iinden rmaklar akan, cennetler
vardr. te bu byk baardr. (Brc, 85/11)
Bu ayet-i kerimelerde hep iman ile salih amelin pe pee zikredildiini gr-
yoruz. Bu da iman ile amel arasnda ayrlmaz bir ban varlna iaret etmektedir.
man ile amel arasndaki bu mnasebetin Peygamberimizin hadislerinde de ska
vurgulandna ahit olmaktayz. Ksa bir rnek vermek gerekirse gnlk hayat-
mzda oumuzun, karlat bir hayszlk karsnda syledii (Buhr, man, 24)
hadisinde hay kavramnn imanla birlikte ifade edildiini aka grmekteyiz.
Salih amel sadece ibadetlerle snrl olmayp hayatn her alann kaplayan btn
gzel davranlar iine almaktadr. man yetmi ksur ubedir. En st derecesi la ila-
he illallah, en alt derecesi, evreyi rahatsz edici bir engeli yoldan kaldrmaktr. (Buhr,
mn, 3; Mslim, mn, 58) hadisinde grld gibi iman ile inancn gerei olan
salih amel halka eziyet veren eyi ortadan kaldrmak eklinde sosyal hayata yne-
lik bir ilke olarak birlikte zikredilmektedir.
O hlde; Mslmanlar olarak, salih amellerle hayatmz donatmal ve bylece
Rabbimize gerek anlamda bir kul olmalyz.
409
NANANLARIN AHRETTEK MKFATI*

,,

-

_ . -

, .

,
t ,..

- , ,

t ,, ,

, - .

t .

t -

. -

. -

| _

, ,

. _,

.

,

.


; t ..

. . t .

. .

.

. . -

|t

_,

.|t - t .

| - t

,. . . ,

:,

| .

.

| - _ . _,

t -

| .

. _, | .t .

, . .

t .. , , -

. -

| _ .

...
_, .

|t .

. . -

_,

|t

, , , . ,, _

.

. . -

. .,
Rablerine kar gelmekten saknanlar da grup grup cennete sevk edilirler.
Cennete vardklarnda orann kaplar alr ve cennet bekileri onlara
yle der: Size selm olsun! Tertemiz oldunuz. Haydi, ebed kalmak zere
buraya girin. Onlar yle derler: Hamd, bize olan vaadini gerekletiren
ve bizi cennetten dilediimiz yere konmak zere bu yurda varis klan
Allaha mahsustur. Salih amel ileyenlerin mkfat ne gzelmi! Melekleri
de, Rablerini hamd ile tesbih edip ycelterek Arn etrafn kuatm
hlde grrsn. Artk kullarn arasnda adaletle hkm verilmi ve Hamd
lemlerin Rabbi olan Allaha mahsustur denilmitir. (Zmer, 39/73-75)
Dnya hayatnn bin bir eit zorluunu aarak, nefsine ve eytana kar verdii
mcadelenin mkfat mmin iin cennet olarak belirlenmitir. Allah (c.c)a kar
verilen hesap yz akyla tamamlandktan sonra, cenneti hak edenler grup grup
cennete sevk edilecekler, cennet ve grevlileri onlar karlayacak. Kendilerine ho
geldiniz denerek iltifat edilecek.
Artk bundan sonra imtihan yok. Bela, musibet yok. Hastalk, lm yok.
Horlanma, dlanma yok. Alk, sefalet, zulm yok. Geim derdi yok. Dmanlk,
yok. Bar ve gven var, huzur ve mutluluk var. Bolluk var. te git diyen yok. Haset,
kin, intikam, kan davas, yalan, iftira, dedikodu, laf tama, hakaret, dolandrclk,
adam kayrma, onun bunun hakkn yeme gibi insan huzurunun ba dman eyler
* Rstem BELER
410
yok artk. Her trl ktlkten soyutlanm, huzur, gven ve mutluluktan ibaret
yeni bir hayat balyor artk.
Hazinesi sonsuz olan yce Allahn takdiri ile nimetleri sergilenen cennet,
kitabmz Kuranda geni ekilde tantlmtr. Bu nimete nail olan insanlar,
dnyada zlemini ektikleri eylere burada ulaacaklardr. nancn ve insanln
yitirerek heva ve heveslerinin peine taklp, eytann teviklerine aldananlar bu
nimetlerden yoksun kalacaklardr. Dnyada iken hayatlarnda, bar, sayg, itaat,
sevgi ve trl gzellikler olanlar, inanmann ve gzel iler yapmann tatl sonuna
ermi olacaklardr. Bu, Allahn vaadidir ve artk bu sz yerini bulmutur. Rabbimiz,
yle buyurmaktadr:
Cennet Allaha kar gelmekten saknanlara uzak olmayacak ekilde yaklatrla-
cak. Onlara yle denir:) te bu, size (dnyada) vaat edilmekte olan eydir. O, her tvbe
eden, onun emrini gzeten iin, grmedii halde srf saygdan dolay Rahmndan korkan
ve Ona ynelmi bir kalp ile gelen kimseler iindir. (Kf, 50/31-33)
Ancak tvbe edip inanan ve salih amel ileyenler baka. Onlar cennete, Rahmann,
kullarna gyaben vaat ettii Adn cennetlerine girecekler ve hibir hakszla uratlma-
yacaklardr. phesiz onun vaadi kesinlikle gerekleir. Orada bo sz iitmezler. Yalnzca
(meleklerin) selam! (deyiini) iitirler. Orada sabah akam rzklar da vardr. te bu,
kullarmzdan Allaha kar gelmekten saknanlara miras klacamz cennettir. (Meryem,
19/60-63)
Her kim de Ona salih ameller ilemi bir mmin olarak varrsa, ite onlar iin en
yksek dereceler, iinden rmaklar akan, iinde ebediyen kalacaklar Adn cennetleri vardr.
te bu gnahlardan temizlenenlerin mkfatdr. (T-H, 20/75-76)
Onlar iin altn tepsiler ve kadehler dolatrlr. Canlarnn istedii ve gzlerinin ho-
land her ey oradadr. Siz orada ebed olarak kalacaksnz. te, bu yapmakta oldukla-
rnza karlk size miras verilen cennettir. (Zuhruf, 43/71-73)
411
NANSIZIN SONU*

,,

-

_ . -

, .

. . . .

| t

t.t

L . t,

. t

: t . . .

|t

Dediler ki: Gerekten biz, lp bir toprak ve kemik yn hline

geldikten sonra m tekrar diriltileceiz? (Mminn, 23/82)
nanmyorum demek kolaydr, ama bir o kadar zor. Kolaydr, nk inanm-
yorum kelimesi azdan bir rpda kar nihayetinde. Tpk dier sylenmesi kolay
kelimeler gibi: Uykum geldi, karnm ackt, dm, inanmyorum. Aslnda di-
erleri gibi deildir, o kelime. Doal deildir, nk. nsan souk olunca r, s-
caktan terler, ama doa, topran derinliklerinden gn ykseklerine kadar hayat
cvl cvl haykrrken, inanmamak hi de doal ve kolay deildir. nanmayan insan,
dnmemitir yeterince, gz gezdirmemitir doadaki olaylara. Zihinleri karktr,
inanmayanlarn, bazen her eyin sahibinin Allah olduunu dnseler de, Yedi G-
n Rabbi, Arn Rabbi; Allahtr deseler de, ldkten sonra rm bedenlerinin
tekrar hayat bulacan bir trl akllar almaz (Mminn, 23/85-86).
Bazen inanszlara, uyarlar yapanlar sradan insanlar da deildir. Bir Peygamber
kar karlarna, anlatr onlara, bkmadan, usanmadan. Karlnda dnr ya da
dnr gibi yapar inanmamakta direnen insan; Bunlar, peygamberlik iddiasn-
da bulunan adamn uydurduu szler, der, ya da bakalarndan alm olmasn?
diyerek kendini avutur (Mminn, 23/4-5). Oysa bilse O kitab, gklerin ve yerin
srrn bilen indirmitir. (Mminn, 23/6) Bu tleri veren Allahtr. Akl almaz, bir
trl direnen insann, Bu ne biim peygamber ki, yemek yiyor, arda, pazarda
dolayor. Ona bir melek indirilseydi de, bu onunla beraber bir uyarc olsayd ya!
diye mrldanr (Mminn, 23/8). Onun benden ne stnl var ki? der. Hadi,
hazinesi olsa, rnnden beslenecei bir bahesi olsa taklaym peine ama Yok,
ite, yok! (Mminn, 23/8)
* Do. Dr. Soner GNDZZ
412
Aslnda bilse ki, btn peygamberler yemek yerler, arda pazarda gezerlerdi.
(Mminn, 23/20) Allah, inanmamak iin direnen insan bir zamana kadar, gaet ve
aknlyla ba baa brakr (Mminn, 23/54), onu paraya boar, inanszn o-
cuklar olur, boy boy Bu dnyadan hi ayrlmayacan sanr (Mminn, 23/55-56).
Din duygusundan yoksun, zamanla kendi nefsinin arzusunu tanrlatrr (Mminn,
23/43). Aslnda byle yapmakla farknda olmadan insanlktan kar, hatta hayvan-
dan daha aa duruma der (Furkn, 25/44). Acnacak haldedir artk, dnyada ya-
pp ettikleri, ssz bir ldeki serap gibidir. Susam kimse serab su sanr, yanna
geldiinde hibir ey bulamaz ya! te yle. Veya inanszn dnyada yapt iler
derin bir denizdeki karanlklar gibidir. Hrn dalgalar her yann sarmtr, stne
karanlk bulutlar kmtr, karanlk iinde yeni bir karanln balad, gz gz
grmez bir deniz zerine gelmektedir. (Nr, 24/39-40) Allah onun amelini dalm
zerreciklere evirmitir (Furkn, 25/23).
Derken hayat biter, o zaman anlar her eyin bo olduunu. Rabbim! Beni dn-
yaya geri gnder, ne olur geri gnder, gzel eyler yapaym diye yalvarr. Hayr! Bu
arzu, bo hayaldir. Onun arkaya, dnyaya, sevdiklerine, ocuklarna, parasna ve
itibarna dnmesine engel bir perde oktan ekilmitir (Mminn, 23/99). Beklemek-
ten baka aresi yoktur artk.
Hesap gn, aknl ve pimanl daha da artar, (aresizlik iinde) ellerini
srp, homurdanr: Ne olurdu, ben de peygamberin yolundan gitseydim. Yazklar
olsun bana, keke beni yoldan karanlar dost edinmeseydim! Kuran da hazr bana
kadar gelmiti! Beni, dost bildiklerim saptrd. (Furkn, 25/27-29)
Mizan, sorgu derken, tutarlar onu, yz st, yaka paa cehenneme srklerler
(Furkn, 25/34). Artk kimden yardm istesin? ok gvendii ocuklarndan, akra-
balarndan, adamlarndan da yardm isteyemez ki! Sra frld zaman, ne
aralarnda soy-sop yaknl kalmtr, ne de birbirlerini arayp soracak durumda-
drlar (Mminn, 23/101). Tarts da pek haf gelmitir hani, (Mminn, 23/102) bir
savunma yapabilsin.
Ate yzn yalamaya balamtr bile. Cehennem ok yaknlarda bir yerlerde
olmaldr. Yz kavruluverir, srtyormu gibi, dileri ne kvermitir (Mminn,
23/104). ektii acya m yanmal, irkin suratnn hline mi?! Derken Allah seslenir,
bir umut domutur, iine. Acaba affedilecek midir? Ayetlerim sana okunuyordu ve
sen onlar yalanlyordun, deil mi? der Rabbi. Titrek bir sesle cevaplar, Rabbini: Ey
Rabbim! Ben azgnlma yenik dtm, sapttm. Ey Rabbim! Beni buradan kar.
Eer (tekrar gnaha) dnersem yine at, ama imdi kar, ne olursun!
Allah seslenir, son kez: Aalk iinde kal orada, artk benimle konuma diye
(Mminn, 23/105-108). Aman Allahm ses kesildi, Allah bana bir ans daha vermi-
413
yor. Mahvoldum, ben!... diye hayanr. ok gemez, grevliler ellerini boynuna
balarlar, tepesi st cehennemin darack bir yerine atverirler, onu. mitleri tama-
men tkenmitir, artk. Yok olmak ister, unutulmak, hi olmam olmak. Bir ses ku-
laklarnda yanklanr, uzaklardan, o an: Bugn bir kere yok olmay isteme, birok
kere yok olmay iste! diye (Furkn, 25/13-14)
Orada onu yeni bir hayat beklemektedir, hi kolay olmayan bir hayat. yleyse
te dnyada benzer durumlara dmemek iin, hazr elimizde frsat varken, inanc-
mzn gereini yapalm, dinimizi yaayalm.
414
NANDIIMIZ GB YAAYALIM*

,,

-

_ . -

, .

..

. . . t.

. .

| .

..

; t .

.. ,| . .

_,

.

| t ,

t,

| .

..

; t .
Ey iman edenler! Yapmayacanz eyleri niin sylyorsunuz?
Yapmayacanz eyleri sylemeniz, Allah katnda byk gazap gerektiren
bir itir. (Saff, 61/23)
Surenin ilk ayetinde kinattaki btn varlklarn, kendi lisan ve hlleriyle yce
Allahn her trl noksanlktan mnezzeh oluunun tesbihi ile Onun mutlak g,
hkm ve hikmet sahibi olduu anlatlmaktadr.
Bilindii zere insanlar inan bakmndan inanan, inanmayan ve inanm gibi
grnenler olmak zere gruptur. Okuduumuz ayetlerde ise genelden zele gi-
dilerek uurlu varlklar arasnda mstesna bir yere sahip olan insanlara yce Allah,
Ey iman edenler nidasyla seslenmektedir. Bu hitapta inananlar arasnda kadn
erkek cinsiyet ayrm olmad gibi dil, rk, renk, snf, ruhbanlk v.b. faktrler de
bulunmamaktadr.
Bu yet hakknda slam limlerinin yorumlarna baktmz zaman Ey iman
edenler cmlesindeki hitabn muhatabnn kim olduuna ilikin tercihe gre iki
gruba ayrldklar grlmektedir. Bunlardan bir gruba gre Kurann geneli dorul-
tusunda ayette mminlere hitap edilmi olmakla beraber sz ve eylemleri arasnda
uyumsuzluk olan Mslmanlara bu konuda uyar yaplmakta yahut Mslmanlarn
sznde ve amelinde tutarl olmas istenilmektedir. Dier gruba gre ise, Ey iman
etmi grnenler tarznda bir anlam tamakta ve syledii ile yapt bir olmayan
ikiyzl kimseler knanmaktadr.
Bu yorumlarda elikili sz ve davranlardan kanmann nemine ilikin kalc
bir mesaj verilmesi amalanmaktadr (Kuran Yolu, V/258).
* Dr. Hamdi TEKEL
415
Dier bir ifadeyle yce dinimizin evrensel oluunun bir tezahr olarak iman-
mzdan sonra inandmz gibi yaamamz bizlere hatrlatlmakta, Allah unuttuk-
lar iin kt akbete denlerin durumuna dmememiz iin uyarlmaktayz. Bu
uyary hayatmza yanstmamz ancak samimiyet ve itenlikle dinimizin emir ve
yasaklarna riayet etmemizle mmkn olur. Bu nedenle tutum ve davranlarmzda
sadece Allahn rzasn gzetmeli, zmz szmze, szmz zmze uygun
olmal, riyakr ve iki yzllkten kanmal, yaptmz i ve eylemlerimizde huls-i
kalple ve iyi niyetle davranmal, iten pazarlkl olmamalyz.
Tm yaantmzda yapabileceklerimizi sylemeli, yapamayacamz syleme-
meliyiz. te bu balamda yce Allah, Kuranda; Ey iman edenler niin yapmayaca-
nz eyleri sylyorsunuz. Yapmayacanz eyleri sylemeniz Allah katnda iddetli bir
buza sebep olur. (Saff, 61/3-4) buyurmaktadr. Zira slamda itikad konularn ruhu
tevhid, ibadetlerimizin ruhu ihlas, dnyevi ilerimizin ruhu da adalet ilkesine uy-
gun olmaldr (Sleyman Uluda, Tasavvuf Terimleri Szl, st. 1991, s.240).
Nitekim Hz. Peygamberin btn yaantsna baktmzda onun hibir zaman
yapamayaca hibir eyi sylemediini, ancak yapaca eyleri sylediini gryo-
ruz. nk o bizim iin yegne rnektir. Onun her ynyle rnek hayat ve tevhit
mcadelesindeki baars, Mekkenin fethine muvaffak olmas ve tebli ettii mesa-
jn kyamete kadar baki kalmas da bunun bir gstergesidir.
Bu hususta Kuranda yce Allah, Hz. Peygamber hakknda inananlara seslene-
rek; Andolsun, Allahn Reslnde sizin iin; Allaha ve ahiret gnne kavumay uman,
Allah ok zikreden kimseler iin gzel bir rnek vardr. (Ahzb, 33/21) diye belirtilmek-
tedir.
te bu nedenlerden dolay bizler, Cenab- Mevly tanma ve sevme mutluluu-
na, yalnz Ona ynelme, yalnz Ona ibadet etme zgrlne ulaamazsak hayat-
mzdan lezzet alamayz. Dnyevi ve uhrevi haz ve lezzetler ise kl (sz) ile deil, hl
(z) ile idrak edilir. Baln tadn cam kavanozun dndan tatmak mmkn olmad
gibi dinimizin gzelliklerini de yaamadan idrak edebilmemiz mmkn deildir.
imizin ve dmzn birbirini tutmamas da dinen nifak alameti sayld iin by-
le hllere dmekten de saknmamz gerekir. Bunun iin dnya hayat nemli bir
frsattr. nk dnya hayatnda marifete ulamamz iin yce Rabbimizi tanmay,
bilmeyi ve sevmeyi btn hcrelerimize naketmeliyiz. Rabbimize verdiimiz sz
hatrlama, bu tanmaya ve sze uygun davranma taahhdmzdr.
Cenb- Hak cmlemize yapabileceimiz eyleri sylemeyi nasip eylesin, yapa-
mayacamz eyleri sylemekten de bizleri muhafaza eylesin.
416
NANMAYANLARIN AHRETTEK DURUMU*

,,

-

_ . -

, .

_,

- . .

, ,. .

t .

,.

. .. .,

. .

.|

..

; _ t . , .

..

:|

L,

; , . L . .

|t

, , , . ,, _

.

O (azap) gerek midir? diye senden haber soruyorlar. De ki: Evet, Rabbime
andolsun ki o elbette gerektir. Siz (bu konuda Allah) ciz klacak
deilsiniz.(O gn) zulmetmi olan herkes, eer yeryzndeki her eye sahip
olsa, kendini kurtarmak iin onu fidye verir. Azab grdklerinde, iin iin
derin bir pimanlk duyarlar. Onlara zulmedilmeksizin aralarnda adaletle
hkmedilir. (Ynus, 10/53-54)
Peygamber Efendimize risalet grevi verildikten sonra, ona inanmak istemeyen-
ler srarla, lm sonras hayatn, diriliin, azabn gerekleip gereklemeyeceini
soruyorlard. Kutlu Resul de bu konularn hak olduunu ve mutlaka gerekleecei-
ni anlatyordu. Fakat onlar inkrlarnda srar ediyor, hatta bazen ahiret inancn ken-
di aralarnda alay konusu da yapyorlard. Okuduumuz ayetler, bu ekilde inkr
eden insanlar konu edinmekte ve onlarn ahiret gnnde karlaacaklar durumu
tasvir etmektedir.
Ahiret gnnde btn insanlar yeniden dirilecek ve Allaha hesap verecekler.
Allaha iman edenler gzel ve rahat bir hayat ile karlaacak ve kendilerine veri-
len nimetlerden istifade edeceklerdir. nkr edenler ise, karlamak istemedikleri
gereklerle yz yze gelecekler. Ahiret hayatnda grecekleri manzara karsnda
aracak, dnya hayatnda sergiledikleri isyan ve inkrlarndan dolay pimanlk
duyacak, derin bir znt ve strap hline brnecekler. Kuran- Kerim onlarn
bulunacaklar manzaray yle tasvir etmektedir:
* Dr. Abdurrahman CANDAN
417
Onlar yle derler: Evet, bize bir uyarc gelmiti. Fakat biz onu yalanlam ve Al-
lah hibir ey indirmemitir. Siz ancak byk bir sapklk iindesiniz demitik. Yine yle
derler: Eer kulak vermi veya aklmz kullanm olsaydk, u alevli atetekilerden olmaz-
dk. (Mlk, 67/9-10)
Dnya hayatnda ilah vahye uymayp isyan eden ve kendilerine doru yolu
gsteren peygamberlere hakaret edenler, byk hesap gnnde, aknlk iinde
rpnp bir eyler yapmaya alacak, iyi niyet gsterisinde bulunmaya alacak,
dnyada ok sevdii maln feda etmeyi deneyecektir. Okuduumuz ayetlerde Al-
lah Tel, inanmayan insanlarn btn mallar yanlarnda olsa ve hepsini vermek
istediklerini syleseler de, onlardan kabul edilmeyeceini ve azapla yzleeceklerini
anlatmaktadr. Allahn azab onlar yakalayaca vakit, pimanlktan ve zntden
dolay donakalacaklardr. Ne yapacaklarn, ne syleyeceklerini bilemeyecekler.
nk bunu yapmalar gereken yer dnya hayat idi. Ahiret ise hesap, karlama
ve sonu gn olacaktr.
Allah ve Resln inkr edenler, dnyada iken, makam ve mallarn kaybetme
endiesi ile bu yola bavurmulard. Dnya hayatmz, rahatmz iyi olsun, malmz,
mlkmz ok olsun da ondan sonra ne olursa olsun diyerek inkr yolunu semi-
lerdi. Fakat Allahn Resl araclyla bildirdii gereklerle yz yze kalnca, dn-
ya miktarnca mal feda etmeye hazr olduklarn ifade edecekler. Fakat bu ayetten
anlyoruz ki dnyada ilah risaleti kabul etmeyenlerin ahiretteki yersiz gerekeleri
bir ey ifade etmeyecek, onlar azaptan kurtarmayacaktr.
Salkl iken uruna birok fedakrlkta bulunulan dnya malnn Allah katnda
bir deeri olmayacak. Fakat Onun urunda harcanlan mallar bunun dndadr.
Bu dnyada iken Allah yolunda harcanan mal deerlidir. O zor gnde sahibinin
yannda hayr ve hasenat olarak yer alacaktr. Bundan dolay u hakikat zihnimiz-
den kmamaldr. Aklmz, krimizi, gecemizi, gndzmz megul eden dn-
ya nimetleri dnyada kalacaktr. Yanmzda gtreceklerimiz ise sadece Allaha ve
Reslne iman ve bu yolda sergilediimiz gzel davranlardr. Dnya nimetlerini
elbette elde edeceiz, kullanacaz, fakat bunlar bizi Allahtan uzaklatrmaya gtr-
memeli. Bilakis Allahn rzasn kazanmaya gtrecek aralar olmal.
Ayetin sonu bize ilah bir hakikati bildirmektedir. Bu insanlar gnahlarn ha-
trlamalar ve vaat edilen azab duymalarndan tr sululuk psikolojisi altnda
ezilecek ve kendilerini sahipsiz, kimsesiz, yardmsz hissedeceklerdir. Onlar btn
maln mlkn kaybeden bir mis tccarn durumunda olacaklardr. Ancak bu
durumdan tr hibir kimseyi sulayamazlar. Kendileri yaptlar ve sadece yaptk-
larnn karln greceklerdir. Allah onlara sadece adaletle karar verecek ve hibir
hakszlk etmeyecektir.
418
NKRCILAR AHRETTE
YALNIZ VE ARESZDR*

,,

-

_ . -

, .

. t .

:t .

- t . ,.

:t .

| - t .

t. ..

|
,. .

: t . ,

:. .

_ . ,

:. ,, _

..

. ,

:, , ,

,. . . _,

.

| ,

t .

. . ,

: . .

. .

.
Andolsun, sizi ilk defa yarattmz gibi teker teker bize geldiniz. Size
verdiimiz dnyalk nimetleri de arkanzda braktnz. Hani hakknzda
Allahn ortaklar olduunu zannettiiniz efaatilerinizi de yannzda
grmyoruz? Artk aranzdaki balar tamamen kopmu ve (Allahn orta
olduklarn) iddia ettikleriniz, sizi yzst brakp kaybolmulardr.
(Enm, 6/94)
Yaratklar arasnda en saygn varlk insandr. Her ey onun emrine verilmitir.
Hibir varla nasip olmayan akl sayesinde varlklar zerinde tasarruf yapabilmek-
tedir. radesini doru istikamette kullanabilmesi iin de yce Allah, kitaplar ve pey-
gamberler gndermitir. Peygamberler onlara yaratl gayelerini ve Allahn emirle-
rini tebli etmitir. Baz insanlar peygamberlere kulak vermi, Allaha kul olmann
gereklerini yerine getirmeye alm ise de, bazlar sahip olduklar makam ve mala
aldanm ve bunlarn kalc olduunu zannederek Allaha ve peygamberlere kar
kmtr.
Yce Kitabmz bu konuda baz kiileri rnek vermitir. Mesela Krn bunlardan
biridir. Krna hazineler verilmi, o, bunlar hayr yolda kullanmad gibi, bbr-
lenmi, nasihat dinlememi ve sahip olduu maln gerek sahibinin kendisi olduu-
nu zannetmi ve Bunlar bana bendeki bilgi ve beceriden dolay verilmitir (Kasas, 28/78)
demi, bu anlay ve davranlar sebebiyle helak olmutur. Firavun ise shhat ve
* Sabri AKPOLAT
419
saltanatna aldanm ve helakine sebep olan u szleri sylemitir:
Ey kavmim! Msr hkmdarl benim deil mi? u nehirler de benim altmdan ak-
yor (deil mi?) Hl grmyor musunuz? (Zuhruf, 43/51)
Kuran- Kerimde ders almamz iin hayatlar anlatlan bu insanlar sahip olduk-
lar mal ve makamlarnn devaml olacan ve bunlarn kendilerini kurtaracan
zannetmilerdir. Fakat durum hi de byle olmamtr. Kendileri lp gitmi, sahip
olduklar her ey geride kalmtr. stelik mal ve makamn vebalini de srtlarnda
gtrmlerdir. Yce Kitabmzda, kiinin kendisine en yakn ve en yararl olan kim-
seler olan kardeinden, anasndan, babasndan, einden bile kaaca belirtilmitir:
Kiinin kardeinden, annesinden, babasndan, einden ve ocuklarndan kaaca gn
kulaklar sar edercesine iddetli ses geldii vakit, ite o gn onlardan herkesin kendini
megul edecek bir ii vardr. (Abese, 80/33-37)
Peygamberimiz; nsanlar kyamet gn yaln ayak, rlplak ve snnetsiz ola-
rak har olunacaklar buyurmutu. Bunun zerine Hz. Aie;
- Y Reslallah! Kadn ve erkekler bir arada olup birbirlerine bakacaklar m?
dedi. Sevgili Peygamberimiz;
- Y ie! Durum birbirlerine bakamayacaklar kadar ktdr buyurdular (Ms-
lim, Cennet 56).
Hz. brahimin u duas bizim iin ibret vericidir:
(Kullarn) diriltilecekleri gn beni utandrma! O gn ki ne mal fayda verir ne oullar!
Allaha arnm bir kalp ile gelen baka. (uara, 26/87-89)
Dostlar ve dostluklar sadece dnyada deil ahirette de insann mutluluuna veya
mutsuzluuna sebep olacaktr. Peygamberlerin mesajlarna uymayp mal ve maka-
mna gvenip eytana ve din dmanlarna dost olanlar kyamet gnnde piman-
lklarn dile getirecekler ancak; i iten gemi olacaktr:
O gn zalim kimse, (aresizlik iinde) ellerini srp yle diyecektir: Ne olurdu ben de
peygamberle beraber ayn yolu tutsaydm! Yazklar olsun bana, keke falan dost edinme-
seydim! Andolsun, Kuran bana geldikten sonra beni ondan o saptrd. Zaten eytan insan
yardmcsz brakverir. (Furkan, 25/27-29)
Ayet-i kerimede verilen mesaj ylece zetleyebiliriz: nkrclar hirette, mutlak
g ve hkimiyet sahibi olan Allah karsnda yalnz ve aresiz kalacaklar ve onla-
rn dnyadaki akraba ve dostlar, kendilerini martp azgnlatran mal ve mlkler,
makam ve mevkiler, Allahtan baka tapm olduklar eyler Allah karsnda onlara
zerre kadar fayda salamayacak, yardmn umduklar eyler kaybolup gidecektir.
420
NKRCILARIN HRETTEK
PERANLII*

,,

-

_ . -

, .

,
, ,

t ,, ,

, - .

t .

t -

. -

. ,

. , - _

: _,

.

,

.

|t

. . ,

: . ,

.| ,

:.

. ., ,

, t,

:,

| .

| ., ,

:. .

_ . ,

:.

t, ,

t ,..

t ,, _,

.|t - ,

. , - ,

| -

_, _,

| _

| .

. .

. |

: ,

. - _ :

| _

|,
_,

:. .

| . . _

nkar edenler grup grup cehenneme sevk edilirler. Cehenneme

vardklarnda orann kaplar alr ve cehennem bekileri onlara yle
derler: Size iinizden, Rabbinizin yetlerini size okuyan ve bu gnnze
kavuacanza dair sizi uyaran peygamberler gelmedi mi? Onlar da, Evet
geldi derler. Fakat inkrclar hakknda azap sz gereklemitir. Onlara
yle denir: inde ebed kalmak zere cehennemin kaplarndan girin.
Byklk taslayanlarn kalaca yer ne ktdr! (Zmer, 39/71-72)
nsanolunun iman ile kfr arasndaki tercihi, ahiretteki durumu asndan
kendini iki farkl sonuca gtrmektedir. Cenab- Allah dnya hayatnda her eyi
ift yaratt gibi ahirette de Cennet-Cehennem, ceza ve mkfat gibi ift unsurlar
yaratmtr. Dnyada ftrat zere hareket ederek, Yaratan ve rzk vereni tanyan ve
itaat edenle; kfr, isyan ve her trl ktl hner sayan, nefsini putlatran, ki-
birlenip Hakk terk eden ve Allahn gnderdii emir ve yasaklara uymayan, elbette
ki yce Allah eit grmeyecektir.
Bilenle bilmeyen, alanla almayan, iyilikle ktlk, doru ile yalan, adaletle
zulm, alkla tokluk, aydnlkla karanlk, savala bar, nasl farklysa imanla kfr
* Rstem BELER
421
de yle farkldr. Sonucu da farkl olacaktr. nananlar ve inkr edenler illerinin
karln grmeseydi, imtihann anlam kalr myd? evremizdeki her varlk ve
olay, bize ilah g ve kuvveti, ilim, irade ve kudreti, ksacas bir yaratcnn varln
haykrrken; srf inad ve kibri yznden inkr tercih ederek nankrlk yapan bir
kimse iin cehennem; iman edip teslim olan, nefsini ve eytan yenmeyi baaran,
iyilikler yapan, ktlklerden kanan, haddini bilen bir kul iin de cennetin veril-
mesinden daha gzel ve daha tabii ne olabilir?
Din gnnn sahibi Allah Tel insanlk tarihi boyunca peygamberler gnde-
rerek kullarn uyarm ve aydnlatmtr. Btn bu uyarlara ramen kfrde srar
edenlere de cehennemin hazrland, adeta cehennemin onlar tanyp karlarca-
sna kaplarnn ald ve cehennem bekilerinin bu kimselere, hangi nedenle bu
kt duruma geldiklerini bildirdii zikrettiimiz yetlerinde anlatlmaktadr. O gn
artk ehli kfrn tutacak dal kalmamtr. Vardklar yerin geri dn de yoktur.
Rablerine yakaracak yzleri de kalmamtr. Gerei anlamlardr. iten gemitir.
Muhataplar cehennem bekilerinden ibarettir. Onlara yakarma ihtiyac duyarlar. Ve
yle derler:
Atete olanlar cehennem bekilerine, Rabbinize yalvarn da (hi deilse) bir gn biz-
den azab haetsin derler. (Mmin, 40/49)
(Cehennem bekileri) derler ki: Size peygamberleriniz ak mucizeler getirmemi
miydi? Onlar, Evet, getirmiti derler. (Bekiler), yleyse kendiniz yalvarn derler. p-
hesiz krlerin duas bounadr. (Mmin, 40/50)
nk yalvarp yakarmaya, af ve maret dilemeye ne haklar ne de yzleri var-
dr. Mminlere gelince;
phesiz ki, peygamberlerimize ve iman edenlere dnya hayatnda ve ahitlerin a-
hitlik edecekleri gnde yardm ederiz. (Mmin 40/51)
O gn zalimlere, mazeretleri fayda vermez. Lnet de onlaradr, kt yurt da on-
laradr (Mmin 40/52).
422
423