Ahi Evran niversitesi Eitim Fakltesi Dergisi,Cilt 11,Say 2,Austos 2010,Sayfa 139-158

n Dzenleyiciler ve 9. Snf Kimya Ders Kitaplarnda Kullanmlarnn ncelenmesi

Canan NAKBOLU1, Nihan KAMER2, Cem GLTEKN3, Fsun DNMEZ4
ZET n dzenleyiciler, renilecek materyalden nce sunulan ve renenin yeni bilgiyi yorumlama ve organize etmesine yardm eden aralardr. Bu almada ilk olarak, n dzenleyicilerin snflandrlmasna ynelik bir kavram haritas gelitirilmitir. Daha sonra hazrlanan kavram haritasnn dikkate alnmasyla, 2007 yl 9. snf kimya dersi retim program dorultusunda MEB tarafndan hazrlanan 9. snf kimya ders kitab ile 1996 yl program dorultusunda MEB tarafndan hazrlanan 9. snf kimya ders kitab n dzenleyici kullanlma durumlarna gre ayr ayr analiz edilerek, bulgular karlatrlmtr. alma sonunda, 1996 yl program dorultusunda hazrlanan 9. snf kimya ders kitabnda sadece sergileyici n dzenleyiciler yer alrken, 2007 yl program dorultusunda hazrlanan 9. snf kimya ders kitabnda hem sergileyici hem de karlatrmal n dzenleyicilerin yer ald sonucuna ulalmtr. Ayrca, yeni ders kitaplarnda n dzenleyici saysnda artma olduu belirlenmitir. Son ksmda, kimya derslerinde n dzenleyicilerin kullanlmas ile ilgili nerilerde bulunulmutur. ANAHTAR KELMELER: n Dzenleyici, 9. Snf Kimya Ders Kitab

Advance Organizers and Examining of their Usage in 9th Grade Chemistry Textbooks
ABSTRACT An advance organizer is the tool that is presented prior to the material to be learned, and that helps learners to organize and interpret new incoming information. In this study, a concept map concerning the classification of advance organizer was developed. Then, 9th grade chemistry textbooks written according to both current (year 2007) and past (year 1996) high school chemistry curriculum were examined by taking into account the concept map prepared. Next, the findings of each textbook analysis were compared. In consequence, while there is only expository advance organizer in the 9th grade chemistry

Do. Dr., Balkesir niversitesi Necatibey Eitim Fakltesi, OFMA Eitimi Blm Kimya Eitimi Anabilim Dal, Balkesir, canan@balikesir. edu.tr 2 Balkesir niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, OFMA Kimya Eitimi, Balkesir. 3 Balkesir niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, OFMA Kimya Eitimi, Balkesir. 4 Balkesir niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, OFMA Kimya Eitimi, Balkesir.

140

n Dzenleyiciler ve 9. C. Nakibolu, N. Kamer, C. Gltekin, F. Dnmez

textbooks written according to current curriculum, there exist both expository and comparative advance organizer in the 9th grade chemistry textbooks written according to year 1996 high school chemistry curriculum. It was also determined that the number of advance organizer was increased in current chemistry textbooks. The implications of the findings are discussed; and some recommendations for incorporating advance organizers in chemistry classes were noted. KEYWORDS: Advance organizer, the 9th grade chemistry textbook

GR renmenin bilginin birey tarafndan yaplandrlmas ve anlamlandrlmas ile gerekleecei fikrine dayanan Anlaml renme Teorisi Ausubel tarafndan ileri srlmtr. Anlaml renmedeki n koul, renciye retilecek konuyla ilgili n bilgilerin kazandrlmasdr. nk Ausubel insanlarn yeni bilgileri, kendi birikimleri ve kendi bilgi sistemleri ierisine yerletirecei grndedir. Bu nedenle retimde, insan zihnindeki yeni bilgileri kendi alan iinde tutarl bir biimde yerletiren organize edici ilke ve kavramlarn retilmesi nceliklidir (Kurt(Korkmaz), 2006: 23-24). Ausubel e gre, szel renme etkin bir ekilde yaplrsa anlaml olur ve ksa bir srede birok bilgi eer etkin bir ekilde renciye aktarlrsa bulu yoluyla renmeye gre daha avantajl olabilir (URL1, 2004). Ausubel szel renmenin psikolojik esaslarn drt madde halinde zetlemitir (zmen, 2004): 1. Yeni retilecek olan kavram, bilgi ve ilkeler nceden renilmi olanlarla ilikilendirildiinde anlam kazanrlar. renci bu ilikiyi kuramazsa konuyu kavrayamaz. 2. renci her bilgi nitesinin sahip olduu kavramlar, kavramlar aras ilikileri anlayamazsa ve yeni konunun ilikilerini gremezse konuyu kavramakta glk eker. 3. Yeni renilecek konu kendi iinde tutarl deilse veya rencinin nceki bilgileri ile eliiyorsa, renci yeni konuyu anlayamaz ve elikiye der. 4. Bilisel ierikli bir konuyu renmede etkili olan zihin sreci tmdengelimdir. renci kendine verilen bir kural zel durumlara uygulamakta zorlanyorsa kural, dolaysyla da konuyu kavrayamamtr. Ausubel in Anlaml renme Teorisinin esaslarna dayanan sergileyici retim modelinin ilk basamanda yer alan n dzenleyiciler, renenin nceki bilgilerinden yola karak yeni bilgiyi renmesini kolaylatrmak iin kullanlan ve n bilgiler ile yeni renilecekler arasnda bir kpr vazifesi gren retim aralardr. n dzenleyicilerin kullanlma amalar u ekilde sralamtr: (1) yeni konuya dikkat ekmek, (2) renilecek konunun ana dncelerine ve kavramlar aras ilikilerine k tutmak ve (3) rencinin yeni konuyla ilikili nceden rendii bilgileri hatrlamasn salamaktr (Kurt(Korkmaz, 2006).

Ahi Evran nv. Krehir Eitim Fakltesi Dergisi (KEFAD) Cilt 11, Say 2, Austos 2010

141

Ausubel e (1968) gre n dzenleyiciler, (a) yeni bilgiyle ilgilidir fakat daha soyut, kapsaml ve genelleyicidir, (b) rencilerin bilisel yaplarn glendirir ve yeni bilginin hatrda tutulmasn salar, (c) yeni renmeler iin temel oluturarak, yeni bilgileri daha anlaml hale getirir (Akt. akc ve Altunay, 2006: 13). n dzenleyiciler, bir nceki konunun tekrar, anlatlacak yeni konu ile ilgili fikir verme, dersin hedeflerinin sylenmesi veya bir gzden geirme deildir. Gzden geirmeler, basite nemli noktalarn veya anahtar terimlerin tekrardr (Edgar ve Shepher, 1983). Mayer (2003) e gre, Ausubel in n dzenleyicisi bir tmdengelim yntemi olarak snflandrlabilir. Tmdengelim yntemleri ve mant, nce bir kural sonra da doru cevaba veya renmeye ynlendirici bir rnei ierir (Akt. URL2, 2009). n dzenleyicilerin renmeyi kolaylatrp kolaylatrmadn aratran almalarn nemli bir ksmnda, n dzenleyicilerin renmeyi kolaylatrd sonucuna ulalmtr (Edgar ve Shepherd, 1983; DaRos ve Onwuegbuzie, 1999). Dier taraftan baz almalarda, n dzenleyici kullanan ve kullanmayan gruplarn akademik baarlar arasnda istatistiksel olarak anlaml fark olmad belirlenmitir (Barnes ve Clawson, 1975; Lucas ve Fowler, 1975; Stone, 1983; DaRos ve Onwuegbuzie, 1999). Bu elikili sonulara bir aklama getirmek zere Kahle ve Rastovac (1976), sunulan n dzenleyici ile daha sonra sunulan renme materyalinin etkilemesi salandnda, daha etkili olacan ileri srmlerdir (Akt. Kahle, 1978). Barnes ve Clawson (1975), kullanlan n dzenleyici trnn de renme zerinde nemli etkiye sahip olduunu belirtmilerdir. Bunlarn yan sra, Fitzgerald ve Ausubel (1963) n dzenleyicinin etkili olmasnn renenlerin karakteristik zellikleriyle de (cinsiyet, ya, zek gibi) ilikili olabileceini belirtmitir (Akt. Lucas ve Fowler, 1975). Son yllarda fen bilimleri eitimi alannda yaplan almalar, yaplandrc yaklamn rencilerin anlaml renmelerini gerekletirmelerine yardmc olduunu gstermektedir. renmede, rencinin aktif olarak yer almasn savunan yaplandrmac yaklam, bilginin retenin zihninden renin zihnine aktarlamayaca, bilginin renenin zihninde yaplandrlacan savunur (Bodner, 1985). Bilginin yaplandrlmas srasnda, rencinin ne bildii veya ne bilmedii olduka nemlidir. Bretz, (2001), renenin yeni bilgi ile eski bilgi arasndaki farkllk ve benzerlikleri ayrt edebildiinde, bilginin renen iin anlaml hale gelebileceini belirtmitir. Bylece, renen eski bilgilerini kullanarak yeni bilgilerini yaplandrr ve bu durum bireyi anlaml renmeye gtrr. Benzer ekilde, Kseolu ve Kavak (2001), yaplandrc yaklamn dayand teorileri dikkate alarak, nerdikleri alt basamakl retim stratejisinin ikinci basamanda, n bilgilerin hatrlatlmas ve alternatif kavramlarn belirlenmesi yer alr. Bu noktada, n dzenleyiciler sadece Ausubelin Anlaml renme Teorisinin esaslarna dayanan sergileyici retim de deil, ayn zamanda yaplandrmac yaklama dayanan renme ortamlarnn tasarlanmasnda da son derece nemli bir role sahiptirler.

142

n Dzenleyiciler ve 9. C. Nakibolu, N. Kamer, C. Gltekin, F. Dnmez

Gnmzde, derslerde eitli yardmc materyallerin ve retim teknolojisi kullanmnn giderek artmasna ramen, ders kitaplar hala retme ve renme faaliyetlerinin en nemli kayna olarak kabul edilir. lkemizde yaplandrmac kurama gre Fen ve Teknoloji dersi programlar hazrlandktan sonra, ders kitaplar bu kurama uygun olarak yeniden yazlmtr. Ayn deiim ortaretim kimya dersi programlarnda da yaanmaktadr. 2007 ylnda yrrle giren 9. snf kimya dersi retim program ile 2008 ylnda hazrlanan 10. snf kimya dersi retim program yaplandrmac kurama dayanmaktadr (Milli Eitim Bakanl [MEB], 2007; MEB, 2008). renmenin nceki bilgiler zerine, renenler tarafndan yaplandrld felsefesini ieren yaplandrmac kuramda, n bilgiler son derece nemlidir. Bu adan bakldnda, yeni kimya retimi programnda n dzenleyicilerin de son derece nemli hale geldii grlmekte ve buna bal olarak da yeni programa gre hazrlanan 9. snf kimya ders kitaplarnda, n dzenleyici kullanmlarna yer verilmesi beklenmektedir. Kitaplarda, n dzenleyici kullanlrken dikkate alnmas gereken en nemli ey, nelerin n dzenleyici olduunun bilinmesidir. Bununla ilgili olarak Ausubel ders kitaplarnda ska karlalan gzden geirme ve zetlerden, n dzenleyicileri farkllatrma konusunda giriimde bulunmutur. Gzden geirme ve zetler renme materyali iin soyutlama ve genellemeleri daha dk bilisel seviyelerde yazp, seilen merkez kavram veya birka anahtar kavram tekrarlama ile verirken, n dzenleyiciler bunun tersine, soyutlama ve genellemeleri st dzey bilisel seviyelerde yazp, ilikili kavramlar grubunu verir (Barnes ve Clawson, 1975). Alan yazn incelendiinde, baz kaynaklarda, n dzenleyicilere ilikin snflandrlmalarn yapld grlrken, bazlarnda snflandrma yaplmamasna ramen, farkl n dzenleyici trlerinden bahsedildii grlmektedir (Lucas ve Fowler, 1975). Yaplan snflandrmalar incelendiinde, bu snflandrmalarn birbirinden farkl olduu grlr. Bu snflandrmalarn bir ksmna ve Ausubel e gre n dzenleyiciler, sergileyici n dzenleyiciler ve karlatrmal n dzenleyiciler olarak iki grupta toplanmaktadr (Kirkman ve Shaw, 1997; DaRos ve Onwuegbuzie, 1999; Calandra, 2000). Baz kaynaklarda ise n dzenleyicilerin, sergileyici, ykleyici, gzden geirme ve grafik dzenleyici olarak snflandrld grlmektedir (Edgar ve Shepherd, 1983; Hedron, 2007). Lucas ve Fowler (1975), aratrmalarnda farkl ndzenleyici tr ile alldn ifade ederek, bunlar iitsel, grsel ve yazl n dzenleyiciler olarak belirtmilerdir. Sergileyici n dzenleyiciler, renciye tandk olmayan yeni materyal sunulaca zaman kullanlan ve renciye yeni materyalle ilgili genel kavramlar sunarak fikirsel bir yap olutururlar. Karlatrmal n dzenleyiciler, rencinin bilisel yapsnda hazrda var olan yeni materyal ile ilikili kavramlar hatrlatan ve karlatran n dzenleyiciler olarak tanmlanr (Ausubel ve Fitzgerald, 1961; akc ve Altunay, 2006). Ayrca Edgar ve Shepherd (1983) karlatrmal n dzenleyicilerin kolayca karan kavramlar arasnda ayrm

Ahi Evran nv. Krehir Eitim Fakltesi Dergisi (KEFAD) Cilt 11, Say 2, Austos 2010

143

yaptn ifade etmilerdir. Hall (1977), Ausubel in orijinal almasnda sergileyici ve karlatrmal n dzenleyicileri, yazl n dzenleyiciler olarak verdiini belirtirken, Culbert vd. (1998) Ausubel in n dzenleyicilerinin yaz eklinde olduunu, grafik eklinin daha sonra Barron (1969) ve Earle (1970) tarafndan gelitirildiini belirtmilerdir. Grafik dzenleyiciler, kavram ve olaylar aklayarak bilginin organize bir ekilde ifade edilmesini salayan grsel iletiim aralardr. Dersler srasnda farkl amalar iin kullanlabilen grafik dzenleyiciler, dersin balangcnda bir n dzenleyici olarak da kullanlabilirler. Grafik dzenleyicilerin baz kaynaklarda grsel n dzenleyiciler olarak da adlandrld grlmektedir. Grsellikten ok okuma ve iitmeyi hedef alarak hazrlanan n dzenleyicilere bazen iitsel n dzenleyiciler denilirken, bunlara hazrlanma biimlerine gre ykleyici veya soru sorma n dzenleyicileri de denilebilmekte ve yazl olarak hazrlanmalar nedeniyle yazl n dzenleyiciler olarak da adlandrlabildikleri grlmektedir. Btn bu farkl isimlendirmelerden yola karak snflandrmann altnda yatan mantk incelendiinde, temel snflandrmann Ausubel tarafndan verildii ekilde, bilginin sunum eklinin temel alnd sergileyici ve karlatrmal n dzenleyiciler olduklar sylenebilir. Sergileyici ve karlatrmal n dzenleyicilerin dnda kalan dier tm n dzenleyici trlerinde aslnda, hazrlanmalar srasnda yazl, szl veya gze hitap edecek ekilde hazrlanmalar veya sunulmalarna gre farkl kiilerce farkl ekilde adlandrma yapld sylenebilir. Bu hazrlan ekli dikkate alnarak yaplan snflandrmann, aslnda birer n dzenleyici tr olmamalar nedeniyle, bunlar n dzenleyici biimleri olarak adlandrlabilirler. n dzenleyici biimlerine, hazrlanma ve kullanlma biimlerine gre szel, grsel veya iitsel olarak genel isimler veriliyorken, materyalin zelliine bal olarak almalarda daha zel bir ismin de verilebildii grlmektedir. rnein hikaye tarznda hazrlanan bir n dzenleyiciye, ykleyici veya snfta okunarak sunuluyorsa iitsel ya da szel n dzenleyici ismi verildii grlmektedir. Ayn n dzenleyici rencilere yazl olarak sunulduunda da yazl n dzenleyici adn alabilir. ounlukla gze hitap eden, ekil, ema ve benzeri izgisel yaplar ierenler de grsel veya daha zel olarak grafiksel n dzenleyiciler olarak adlandrlmaktadr. Bu konuyla ilgili olarak DaRos ve Onwuegbuzie (1999), n dzenleyicilerin eitli biimlerde sunulabileceini belirterek yukardaki verilenlere benzer rneklemeleri yaptktan sonra, bunlara dersin ierii hakknda bir giri cmlesi veya okumalardan sonra birka anahtar sorunun da yneltilebileceinden bahsetmitir. Lin vd. (2005), almalarnda szel soru n dzenleyiciler e yer vermilerdir. Calandra (2000), son almalarn szel ve grsel n dzenleyicilerin farkl bileimlerinin, renenin renme biimlerine de bal olarak renmeyi kolaylatrdn belirterek, szel ve grsel n dzenleyicilerin birleimiyle oluan multi medya (oklu ortam) n dzenleyicilerin, szel ve grsel n dzenleyicilerin tek bana kullanmlarndan daha etkili olduunu ifade etmilerdir.

144

n Dzenleyiciler ve 9. C. Nakibolu, N. Kamer, C. Gltekin, F. Dnmez

Buraya kadar yaplan aklamalardan hareketle, ilk olarak yukarda verilen n dzenleyicilerin snflandrlmalar ile ilgili tartmann sunulduu bu almann amalar yle verilebilir: 1. 1996 kimya dersi retim programna gre MEB tarafndan hazrlanan 9. Snf kimya ders kitabnda hangi tr n dzenleyiciler yer almaktadr ve bu n dzenleyicilerin nitelere gre dalm nasldr? 2. 2007 yl 9. Snf kimya dersi retim programna gre MEB tarafndan hazrlanan 9. Snf kimya ders kitabnda hangi tr n dzenleyiciler yer almaktadr ve bu n dzenleyicilerin nitelere gre dalm nasldr? 3. Eski ve yeni programa gre hazrlanan 9. Snf kimya ders kitaplarnn n dzenleyiciler asndan farllk ve benzerlikleri nelerdir? YNTEM almann Modeli almada, var olan bir durumun tanmland betimsel tarama modeli kullanlmtr. (Bykztrk vd. 2008). rneklem almadaki ders kitab analizleri iin, 2007 yl 9. Snf kimya dersi retim programna gre MEB tarafndan hazrlanan 9. Snf Kimya ders kitab ile 1996 kimya dersi retim programna gre MEB tarafndan hazrlanan 9. Snf Kimya ders kitab kullanlmtr. 2007 kimya dersi retim programna gre hazrlanm 9. Snf kimya ders kitab 5 niteden olumakta ve bu niteler, Kimyann Geliimi, Bileikler, Kimyasal Deiimler, Karmlar ve Hayatmzda Kimya eklindedir. Her bir nite de kendi iinde blmlere ayrlm olup, her blm iinde konu balklar yer almaktadr. 1996 kimya ders programna gre hazrlanm 9. Snf kimya ders kitab ise 4 blmden olumakta olup bu blmler; Madde ve zellikleri, Maddelerin Ayrlmas, Elementler ve Bileikler ve Maddenin Yaps eklindedir. Her bir blm ana ve alt konu balklarndan olumaktadr. Veri Toplama Sreci ve Analizi n dzenleyici snflandrmalar iin veri toplama yntemi olarak, belgesel tarama yntemi kullanlmtr (Karasar, 2005). Bu amala ilk olarak, alan yazndaki n dzenleyici snflandrmalar ve eitli almalarda kullanlan n dzenleyici trleri ile ilgili aklamalar taranp, bu snflandrmalarn benzerlik ve farkllklarndan yola klarak, n dzenleyici trlerine ynelik bir sonuca ulalmtr. Giri blmnde de akland gibi, n dzenleyicilerin Ausubel in almalarnda yer verdii gibi, ierikleri asndan iki trde olaca belirlenmitir: sergileyici ve karlatrmal n dzenleyiciler (Akt. Hall, 1977). Bu trlerden herhangi birisi hazrlanrken yol kullanlabilir, bunlar: yazl, szel ve grsel n dzenleyicilerdir. Bu aklamalara gre, n dzenleyiciler ile ilgili aratrmaclar tarafndan ekil 1de sunulan kavram haritas hazrlanmtr.

Ahi Evran nv. Krehir Eitim Fakltesi Dergisi (KEFAD) Cilt 11, Say 2, Austos 2010

145

ekil 1. n Dzenleyicilerin Snflandrlmalar ve n Dzenleyici Biimleri ekil 1 de yer alan snflandrma dikkate alnarak, ders kitaplarnn analizi srasnda u yol izlenmitir: lk olarak kitaplardaki n dzenleyicilerin ierikleri asndan sergileyici ve karlatrmal n dzenleyicilerden hangi n dzenleyici trne gre hazrland, daha sonra da hazrlan ekillerine gre hangi n dzenleyici biiminde olduu belirlenmitir. Analiz sonularnn gvenirlii u ekilde salanmtr: a) Kavram haritasnn hazrlanmas: lk olarak, yazarlar ilerinden alan eitimi uzman olan aratrmac ile birlikte bir lisansst ders kapsamnda konu ile ilgili alan yazn n dzenleyici trleri ve biimleri asndan tarayarak, nce birbirlerinden bamsz olarak hazrladklar snflandrmalar, daha sonra birlikte tartarak son haline getirmilerdir. b) Hazrlanan kavram haritasna gre kitaplarn analizi: almann yazarlarndan ikisi ayr ayr ders kitaplarnn n dzenleyicilere gre analizini yapmlardr. Yaklak % 90 uyumlu olan bu sonular, daha sonra almann 3. yazar ile birlikte karlatrlm ve farkllklar tartarak sonular dzenlenmitir. En son elikili kalan durumlar konu alan uzman aratrmac ile de tartlarak son haline getirilmitir. Verilerin Sunumu 2007 kimya dersi retim programna gre hazrlanm olan 9. snf kimya ders kitabnda niteler ve nitelerde de blmler, 1996 kimya ders programna gre hazrlanm 9. snf kimya ders kitabnda ise sadece blmler yer almaktadr. Bu nedenle iki kitap arasnda karlatrma yaplabilmesi iin, aratrma sonucunda elde edilen tablolar her iki kitabn blmleri dikkate alnarak oluturulmutur. n dzenleyicilerin yeni konunun banda sunulmas nedeniyle, 2008 basml

146

n Dzenleyiciler ve 9. C. Nakibolu, N. Kamer, C. Gltekin, F. Dnmez

kimya ders kitabnn nite-blm girileri ve 2006 basml kitabn blm girileri incelenerek gerekletirilmitir. Sonular, sayfa numaralarn da iine alacak ekilde tablolatrlmtr. Son olarak, veriler saysallatrlarak, iki farkl programa gre hazrlanan kitaplardaki n dzenleyici kullanm kyaslanmtr. BULGULAR 3.1. 1996 Kimya retim Programna Gre Hazrlanan Kimya Ders Kitabna likin Bulgular: 1996 Kimya retim Programna Gre Hazrlanan Kimya Ders Kitabnn analizi sonucunda elde edilen bulgular Tablo 1 de verilmitir. Tablo1. 1996 Kimya retim Programna Gre Hazrlanan Kimya Ders Kitabnn Analizine Ait Bulgular n Dzenleyici n Dzenleyici Bulunduu Yer Sayfa Tr Sergileyici Karlatrmal Biimi Yazl-Soru Sorma Yazl-Soru Sorma 3.Blm Girii 4.Blm Girii 47 89 Numaras -

Tablo 1 incelendiinde, 1996 programna gre hazrlanm olan kimya ders kitabnda sergileyici n dzenleyicinin yer almad, sadece 2 adet karlatrmal n dzenleyiciye yer verildii grlmektedir. Karlatrmal n dzenleyicilerin ikisinin de yazl n dzenleyici olarak soru sorma biiminde hazrland belirlenmitir. Hazrlanan n dzenleyicilerin ikisi de blm giriinde yer almaktadr. Bu n dzenleyiciler kitapta yer alan Elementler ve Bileikler adl 3.blmn ve Maddenin Yaps adl 4. blmn giriindeki hazrlk almalarnda verilmitir. Bu iki n dzenleyiciden ilki olan, Elementler ve Bileikler adl 3.blmn giriindeki hazrlk almalarnda yer alan 1. soru yledir: Su, eker, tuz, naftalin, etil alkol, oksijen ve azot gazlar gnlk yaamda karlatmz saf maddelerden bazlardr. Bunlardan hangilerinin element, hangilerinin bileik olduunu aratrnz. (Yetkin vd. 2006: 47) Bu soru, karlatrmal n dzenleyici trndedir. Biimi ise, yazl n dzenleyici biimlerinden soru sormadr. Bu soruda yer alan saf madde rneklerinden birka Maddelerin Ayrlmas adl 2. blmde bir ema ile renciye tantlmtr. Bu yzden renci rnekleri daha nceden grmtr. Bu bilgilerden yola karak rencinin karlatrma yapmas ve sonuta bileikler

Ahi Evran nv. Krehir Eitim Fakltesi Dergisi (KEFAD) Cilt 11, Say 2, Austos 2010

147

ve elementler konusuna balant kurmas salanmaya allmas nedeniyle, karlatrmal n dzenleyici trne alnmtr. 1996 programna gre hazrlanm olan kimya ders kitabnda yer alan ikinci n dzenleyici, Maddenin Yaps adl 4. blmn giriindeki hazrlk almalarnda yer alan 2. soru yledir: Tuzlu su elektrik akmn ilettii halde ekerli su iletmez. Nedenini aratrnz. (Yetkin vd. 2006: 89) Bu soru karlatrmal n dzenleyici trnde olup, biimi de yazl n dzenleyici biimlerinden soru sorma eklindedir. Bu soruda verilen bilgi renciye ilkretimde sunulmutur. Burada yaplan karlatrma ile rencinin n bilgileri yeni bilgi ile ilikilendirip, iyonik ve molekler yapl bileikleri renmesini kolaylatrlmas nedeniyle, bu n dzenleyici karlatrmal n dzenleyici trne alnmtr. 3.2. 2007 Kimya retim Programna Gre Hazrlanan Kimya Ders Kitabna likin Bulgular: 2007 Kimya retim Programna Gre Hazrlanan Kimya Ders Kitabnn analizi sonucu elde edilen bulgular Tablo 2 de verilmitir. Tablo 2. 2007 Kimya retim Programna Gre Hazrlanan Kimya Ders Kitabnn Analizine Ait Bulgular n Dzenleyici n Dzenleyici nite Bulunduu Sayfa Tr Biimi Yer Numaras Yazl-ykleyici 1 1.Blm Girii 17 Yazl-Aklayc 2 4.Blm Girii 79* Yazl-ykleyici 3 3.Blm Girii 123 Yazl-Aklayc 5 nite Girii 188 Sergileyici ve Soru Sorma Yazl-Aklayc 5 3.Blm Girii 215 ve Soru Sorma Yazl-Aklayc 5 4.Blm Girii 227 Yazl-Aklayc 1 2.Blm Girii 25 Yazl-Soru Sorma 2 1.Blm Girii 43 GrselGrafik 2 1.Blm Girii 43 Dzenleyici Karlatrmal Yazl-Aklayc 2 4.Blm Girii 79* Yazl-Aklayc 3 1.Blm Girii 101 ve Soru Sorma Yazl-Soru Sorma 3 2.Blm Girii 109 Yazl-Soru Sorma 5 1.Blm Girii 189
*Bu n dzenleyici hem sergileyici hem de karlatrmal trn iermesi nedeniyle, tabloda her iki tr iinde de ayr ayr gsterilmitir.

148

n Dzenleyiciler ve 9. C. Nakibolu, N. Kamer, C. Gltekin, F. Dnmez

Tablo 2 incelendiinde 2007 programna gre hazrlam olan 9. snf kimya ders kitabnda hem sergileyici hem de karlatrmal n dzenleyicilerin yer ald grlmektedir. Kullanlan n dzenleyicilerin 6 tanesi sergileyici n dzenleyici ve 7 tanesi de karlatrmal n dzenleyici trndedir. Sergileyici n dzenleyicilerin hepsinin yazl n dzenleyici, karlatrmal n dzenleyicilerin 6 tanesinin yazl n dzenleyici ve 1 tanesinin de grsel n dzenleyici olarak hazrland belirlenmitir. Hazrlan biimlerinden 3 tanesinin soru sorma, 4 tanesinin aklayc, 3 tanesinin hem soru sorma hem de aklayc, 2 tanesinin ykleyici ve 1tanesinin grafiksel dzenleyici biiminde kullanld Tablo 2den grlmektedir. Hazrlanan n dzenleyicilerin 1 tanesi (s. 188de yer alan) nite giriinde geriye kalan 12 tanesi ise blm girilerinde yer almaktadr. Kitapta yer alan Kimyann Geliimi adl 1. nitede 1. blm olan Simyadan Kimyaya ve ayn nitede 2. blm olan Kimyann Temel Kanunlar adl blmlerin girilerinde; Bileikler adl 2. nitede 1. blm olan Bileikler Nasl Oluur? ve ayn nitede 4. blm olan Organik Bileikler adl blmlerin girilerinde; Kimyasal Deiimler adl 3. nitede 1. blm olan Tepkime Nedir?, 2. blm olan Tepkime Trleri ve 3. blm olan Polimerleme ve Hidroliz adl blmlerinin girilerinde ve Hayatmzda Kimya adl 5. nitenin nite girii ile ayn nitede 1. blm olan Temizlik Maddeleri, 3. blm olan Biyolojik Sistemlerde Kimya ve 4. blm olan evre Kimyas adl blmlerin girilerinde n dzenleyiciye yer verildii belirlenmitir. Kitabn 4. nitesi olan Karmlar adl nitede ise ne nite giriinde ne de blm girilerinde n dzenleyicilere yer verilmedii grlmtr. Aada 2007 programna gre hazrlanm olan 9. Snf kimya kitabndaki sergileyici ve karlatrmal n dzenleyicilere ayr ayr rnekler verilerek, n dzenleyici snflarndan hangisine ve neden dahil edildiklerine ynelik aklamalar yaplmtr. Ayrca sergileyici ve karlatrmal n dzenleyicinin birlikte kullanmna rnek olabilecek ve bu yzden her iki gruba da dhil edilmi bir n dzenleyici rnei (s. 79da yer alan) ve rnekle ilgili gerekli aklamalar da sunulmutur. Sergileyici n dzenleyicilere rnek olarak verilen ve Hayatmzda Kimya nitesinin giriinde yer alan n dzenleyici yledir: Hayatmzn vazgeilmez bir paras olan kimya biliminin verileri, temizlik maddelerinin retiminden, evimizin yapmna, endstriden organizmadaki deiik faaliyetlere kadar pek ok yerde kullanlmaktadr. Snm kire eldesinden harcn sertlemesine, porselen yapmna, boyalarn bileenlerinden alamlara kadar kullanlan kimyasal maddeler yap malzemeleri grubuna girmektedir. Biroumuzun zerinde hi dnmedii, ok basit gibi grnen nefes alma ilemi kimyasal tepkimeler zincirinin ilk halkasdr. Kimyasal tepkimeler vcudumuzda

Ahi Evran nv. Krehir Eitim Fakltesi Dergisi (KEFAD) Cilt 11, Say 2, Austos 2010

149

durmakszn meydana gelir. Acaba canlnn vcuduna ald oksijen organizmada hangi ilemlerden geiyor? Ne gibi grevler yapyor? nsan ve bitkilerde bu ilem ayn ekilde mi gerekleiyor? Sanayi devrimi ile balayan kimyasal madde retimi ve tketiminin artmas sanayinin evreye olan olumlu ve olumsuz etkilerini de ayn paralellikte arttrmtr. Enerji kaynaklarnn daha temiz ve ucuz olmasn nasl salayabiliriz? (Dursun vd. 2008: 188). Sergileyici n dzenleyici olan bu n dzenleyici, biim olarak yazl n dzenleyici biimlerinden soru sorma ve aklayc biimlerinde hazrlanmtr. Bu n dzenleyici Hayatmzda Kimya nitesinin kapsad ierik ile ilgili, fakat tandk olmayan daha genel bilgileri renciye sunmas nedeniyle sergileyici n dzenleyici grubuna alnmtr. Karlatrmal n dzenleyicilere rnek olarak Kimyasal Deiimler nitesinin Tepkime Trleri adl 2. blmnn giriinde yer alan n dzenleyici yledir: Havai fiekler patlarken, demir paslanrken, kat yanarken, asit ve baz reaksiyona girerken hep ayn tr tepkimeler mi gerekleiyor? (Dursun vd. 2008: 109). Karlatrmal n dzenleyici olan bu n dzenleyici, biim olarak yazl n dzenleyici biimlerinden soru sorma biiminde hazrlanmtr. Bu soruda rencinin gnlk bilgilerinden ve daha nce renmi olduu kimyasal deiimlerle ilgili bilgilerinden yola karak ve karlatrma yaparak kimyasal tepkime trleri ile iliki kurmas salanmaya allmas nedeniyle, bu n dzenleyici karlatrmal n dzenleyici trne alnmtr. Hem karlatrmal hem de sergileyici n dzenleyici trlerini birletiren n dzenleyiciye rnek olarak Bileikler nitesinin Organik Bileikler adl 4. blm giriinde yer alan n dzenleyici yledir: Organik kimya karbon bileiklerinin kimyasdr. Karbon bileikleri gezegenimizde yaamn temelini kapsar. Doada bulunan 92 elementin her birinin zellikleri, bileikleri, tepkimeleri gibi konular vardr. Ancak hibir elementin kimyas karbon kimyas yani organik kimya kadar geni deildir. Organik bileiklerin saysnn suyun anorganik bileiklerinin5 saysndan ok daha fazla olmas ve eitlilik gstermesi karbon atomunun zelliinden ileri gelmektedir. Btn bu nedenlerden tr 1930lu

Bu alnt, rnek olarak sunulmas nedeniyle orijinal kaynaktan deiiklik yaplmadan aktarlmtr. Ancak bu pararafta yer alan suyun anorganik bileikleri ifadesinin doru olarak kullanlmad dnlmektedir.

150

n Dzenleyiciler ve 9. C. Nakibolu, N. Kamer, C. Gltekin, F. Dnmez

yllardan beri organik kimya ayr bir bilim dal olarak gelimitir. (Dursun vd. 2008: 79). ekil 1de yer alan snflandrmaya gre, hem karlatrmal hem de sergileyici n dzenleyici olan bu n dzenleyici, biim olarak yazl n dzenleyici biimlerinden aklayc biiminde hazrlanmtr. Bu n dzenleyicinin her iki tre ait bir n dzenleyici olmas yle aklanabilir. Burada rencide var olmayan bilgileri sunmadan nce, bu bilgilere yakn fakat daha genel ve tandk olmayan organik kimya kavramn renciye vermekte ve nite ile ilgili bir fikir ats oluturmaktadr. Bu adan bakldnda sergileyici n dzenleyici zellii tamaktadr. Bunun yan sra, bu n dzenleyici iinde rencinin daha nceden bildii doadaki elementler ile organik bileiklerin yapsnda bulunan karbon elementinin yap farkllklar karlatrlarak organik kimya ile ilgili bilgi verilmektedir. Bu ynyle de karlatrmal n dzenleyici olarak da dnlmtr. 3.3. 1996 ve 2007 Kimya retim Programna Gre Hazrlanan Kimya Ders Kitaplarnn Karlatrlmasna ilikin Bulgular: Her iki programa gre hazrlanan Kimya ders kitaplardaki n dzenleyicilerin trlerine gre dalmlarn gsteren bir karlatrma Tablo3 de verilmitir. Tablo 3. 9. Snf Kimya Ders Kitaplarndaki n Dzenleyicilerin Trleri ve Biimlerine Gre Karlatrlmas 1996 2007 n Dzenleyici Tr n Dzenleyici Biimi n Dzenleyici Alt Biimi Sergileyici Karlatrmal Yazl Grsel Aklayc Soru-sorma Grafik Dzenleyici ykleyici 2 2 2 6 7 12 1 7* 6* 1 2

*3 n dzenleyicinin hem soru sorma hem de aklayc alt biim zellii gstermesi nedeniyle, tabloda her iki tr iinde de ayr ayr gsterilmitir.

Tablo 3 incelendiinde, 2007 programna gre hazrlanan 9. snf kimya ders kitabnda 6 tanesi sergileyici ve 7 tanesi karlatrmal olmak zere, toplam 13 n dzenleyici yer alrken; 1996 programna gre hazrlanan 9. snf kimya ders kitabnda 2 tane karlatrmal n dzenleyici yer alrken hi sergileyici n dzenleyicinin bulunmad grlr. n dzenleyicileri hazrlanma biimleri asndan karlatrdmzda, 1996 programna gre yazlan kitapta 2 n

Ahi Evran nv. Krehir Eitim Fakltesi Dergisi (KEFAD) Cilt 11, Say 2, Austos 2010

151

dzenleyicide yazl n dzenleyici biiminde hazrlanmtr. 2007 programna gre yazlan kitapta 13 n dzenleyiciden 12 tanesinin yazl biimde, 1 tanesinin de grsel biimde hazrland grlmektedir. Alt biimler asndan incelendiinde, 1996 kitabnda her iki n dzenleyicinin de soru sorma biiminde, 2007 kitabnda 7 tane aklayc, 6 tane soru sorma, 1 grafik dzenleyici ve 2 tanede ykleyici n dzenleyici biiminde olduklar Tablo 3den grlmektedir. SONU ve NERLER almada, 2007 Kimya retim Programna gre hazrlanan 9. snf kimya ders kitabnda gerek n dzenleyici says gerekse hazrlanma biim eitliliinde belirgin bir art olduu sonucuna ulalmtr. almann giri blmnde de akland gibi, n dzenleyicilerin ortaya klar szel renmenin etkinliini arttrtmak iin olsa da, zaman iinde yaplandrmac yaklamda da nemli bir yere sahip olmulardr. Kseolu ve arkadalar (2003), yaplandrmac ortam iin fen ders kitaplarnn nasl olmas gerektiini akladklar almalarnda, etkili bir renme arac olarak kitaplarn anlaml renmeyi desteklemesi gerektiini, bunun iin de n bilgilerin sorular, gsteri deneyleri, hikayeler, resimler veya video gsterimleri gibi hatrlatclar ile aktif hale geirilmesi gerektiini ifade etmilerdir. Bununla birlikte, kitaplarn anlaml renmeyi destekleyebilmesi iin n bilgilerin aktif hale getirilmesi kadar n bilgi ile yeni bilginin anlaml bir ekilde ilikilendirilmesi gerektiine dikkat ekilmitir. Bu adan bakldnda, 2007 Kimya retim Programna gre hazrlanan 9. snf kimya ders kitabnda n dzenleyici trlerinin saysndaki bu art, yaplandrmac kurama gre tekrar dzenlenen 2007 retim programnn felsefesi ile uyumlu olduu eklinde yorumlanabilir. n dzenleyicilerin hazrlan biimleri ile ilgili olarak kitaplar arasndaki fark incelendiinde, 1996 programna dayal kimya ders kitabnda sadece soru sorma biiminde n dzenleyicilerin yer ald grlrken, 2007 programna dayal kimya ders kitabnda soru sorma biimi yan sra aklayc, ykleyici, grafiksel gibi dier n dzenleyici biimlerine de yer verildii grlmektedir. Ders kitaplarnda daha fazla n dzenleyiciye yer verilmesinin, derslerde belirlenen retim hedeflerine ulamada olumlu ynde etki etmesi beklenebileceinden, 2007 yl kitaplarnda n dzenleyici kullanmndaki saysal artn olumlu olduu sylenebilir. Ancak, n dzenleyicilerin saysal olarak daha fazla kullanlmasndan daha nemli olan ey, n dzenleyicilerin sunulu biimi ve ieriinin niteliksel olarak iyiletirilmi olmasdr. Sunulu biimi asndan bakldnda, 2007 programna gre hazrlanan kitaplarda da yine arlk yazl n dzenleyici biiminde olup, sadece bir grsel n dzenleyicinin yer ald grlmektedir. n dzenleyiciler rencilerin renme biimlerinin eitliliine gre farkl formlarda hazrlanabilen materyallerdir (Koran ve Koran, 1973: 348). Daha ilevsel olduklar bildirilen grsel n dzenleyiciler (Weisberg, 1970), ayn zamanda grsel renme biimine sahip rencilere daha fazla hitap edebilir. zelikle grafiksel n dzenleyicilerden bir

152

n Dzenleyiciler ve 9. C. Nakibolu, N. Kamer, C. Gltekin, F. Dnmez

ksmnn (rnein kavram haritas) bilgiyi organize ekilde sunmalar nedeniyle, rencinin bilisel yaplarnn daha kolay dzenlemesi ve zihinlerinde kavramlar arasnda ilikileri daha kolay ve uygun ekilde kurmalarna yardmc olabilirler. Bu nedenle, 2007 programna dayal ders kitaplarnda bir gelime olduu, ancak bunun ok yeterli olduu sylenemez. Bu sonulara ek olarak, n dzenleyicilere ierik asndan bakldnda, 2007 Kimya retim Programna gre hazrlanan ders kitaplarnda her ne kadar hem saysal hem de biim eitlilii asndan art olmusa da, bu kitapta yer alan n dzenleyicilerin bazlar arasnda tekrarlamalarn yer ald sonucuna ulalmtr. rnein, Simyadan Kimyaya adl 1. nitenin 1. blmnde kullanlan n dzenleyicinin daha nce 2007 basml 7. Snf Fen ve Teknoloji Ders Kitabnn Maddenin Yaps ve zellikleri adl 4. nitesindeki Elementler ve Semboller adl 1. blmnde de kullanld (Tun vd. 2007) belirlenmitir. Bunun yan sra, Hayatmzda Kimya adl 5. nitenin giriindeki n dzenleyici ile Biyolojik Sistemlerde Kimya adl ayn nitenin 3. blm ile evre Kimyas adl 4. blmnn n dzenleyicilerinin benzerlik gsterdii sonucuna ulalmtr. Elde edilen bu sonular dorultusunda u nerilerde bulunulabilir: nite ve blmler arasnda ierik balantlarn kurulmas ve materyal ile ilgili var olmayan n bilgilerin renci tarafndan edinilmesi asndan n dzenleyicilerin nemli bir ilevi olduu aktr. Bu nedenle kimya ders kitaplar hazrlanrken, her nite ve blm balangcnda n dzenleyicilere yer verilmesi, renciler arasndaki bireysel farkllklar gz nne alnarak n dzenleyicilerin hazrlan ve sunu biimlerinde eitlilik salanmal, kimya ders kitaplarnda ok fazla yer almayan grsel n dzenleyicilere daha fazla yer verilmesi, zellikle aratrmaclar tarafndan daha nceden belirlenen rencilerin kavramakta zorluk yaad konularla ilgili hazrlanacak video, film ve bilgisayar gsterimlerini ieren CDler ders kitaplarna eklenerek, bu sayede oklu ortam n dzenleyicilerin oluturulmas, ve dersler srasnda yazl n dzenleyicilerle birlikte kullanlmas, Basl ders kitaplarnn incelenerek, n dzenleyicilerin ierik asndan gzden geirilmesi ve benzerlik gsterenlerin yeniden dzenlenmesi, yeni yazlan ders kitaplarnda da benzer n dzenleyici kullanmndan kanlmas nerilebilir. Ayrca kitaplarda doru ekilde hazrlanm n dzenleyicilere yer vermenin retimde n dzenleyici kullanm ile ilgili beklenen yararn salanmas asndan yeterli olmayaca, bunlar doru ekilde kullanan retmenlere gereksinim duyulaca aktr. Bu nedenle, meslekteki retmenlere n dzenleyiciler konusunda hizmet ii eitim kurslar dzenlenmesi, retmen adaylar iin de kimya zel retim yntemleri ve dier alan eitimi dersleri

Ahi Evran nv. Krehir Eitim Fakltesi Dergisi (KEFAD) Cilt 11, Say 2, Austos 2010

153

kapsamnda n dzenleyici hazrlama ve kitaplarda var olan n dzenleyicileri uygun ekilde kullanma becerisi kazandrlmas nerilebilir. KAYNAKLAR
Ausubel, D.P. and Fitzgerald, D. (1961). The role of discriminability in meaningful verbal learning and retention. Journal of Educational Psychology, 52 (5), 266 274. Barnes, B. R. and Clawson, E. U. (1975). Do advance organizers facilitate learning? Recommendations for further research based on an analysis of 32 studies. Review of Educational Research, 45 (4), 637659. Bodner, G. M. (1986). Constructivism: A theory of knowledge. Journal of Chemical Education. 63, 873-878. Bretz, S.L. (2001). Novaks Theory of education: Human constructivism and meaningful learning. Journal of Chemical Education. 78, 1107. Bykztrk, ., Kl akmak, E., Akgn, . E., Karadeniz, . ve Demirel, F. (2008). Bilimsel aratrma yntemleri (2. Bask). Ankara: Pegem A Akademi Calandra, B. (2000). Using multimedia advance organizers to facilitate web- based learning. University of South Florida College Of Education. [Online]:http://www.coedu.usf.edu/itphdsem/eme7938/bc800.pdf adresinden 5 Eyll 2009 tarihinde indirilmitir. Culbert, E., Flood, M., Windler, R. and Work, D. (1998). A qualitative investigation of the use of graphic organizers. Education Resources Information Center, ERIC Document Reproduction Service No:ED 418 381. [Online]: http://www.eric.ed.gov/ERICDocs/data/ericdocs2sql/content_storage_01/00000 19b/80/15/61/54.pdf adresinden 19 Mart 2009 tarihinde indirilmitir. akc, D. ve Altunay, U. (2006). n rgtleyiciler ve retimde kullanmlar. Kastamonu Eitim Dergisi, 14 (1), 11- 20. DaRos, D. and Onwuegbuzie, A. J. (1999). The effect of advance organizers on achievement in graduate-level research methodology courses. Education Resources nformation Center, ERIC Document Reproduction Service No. ED437401, [Online]: http://eric.ed.gov/ERICDocs/data/ericdocs2sql/content_storage_01/0000019b/8 0/ 16/04/20.pdf adresinden 4 Mays 2009 tarihinde indirilmitir. Dursun, M. F., Glbay, ., etin, S. ve Tek, . (2008). Ortaretim Kimya 9 Ders Kitab (1. Bask). stanbul : Feza Gazetecilik Matbaa. Edgar, S. E. and Shepherd, M. J. (1983). The use of advance organizers to aid learning and recall. Education Resources Information Center, ERIC Document Reproduction Service No. ED308649, [Online]: http://www.eric.ed.gov/ERICDocs/data/ericdocs2sql/content_storage_01/00000 19b/80/1e/d9/3c.pdf adresinden 19 Ekim 2008 tarihinde indirilmitir. Hall, C. K. (1977). The effects of graphic advance organizers and schematic cognitive mapping organizers upon the comprehension of ninth grade students. Education Resources Information Center, ERIC Document Reproduction Service No. ED141779. [Online]: http://www.eric.ed.gov/ERICDocs/data/ericdocs2sql/content_storage_01/00000 19b/80/39/ec/7d.pdf adresinden 9 Eyll 2009 tarihinde indirilmitir. Hendron, J. (2007). Goochland Crest advance & graphical organizers: Proven strategies enhanced through technology. University of Delaware Center for Disabilities Studies, [Online]: http://successde.org/pdfs/076advanceandgraphicalorganizers.pdf adresinden 1 Kasm 2008 tarihinde indirilmitir.

154

n Dzenleyiciler ve 9. C. Nakibolu, N. Kamer, C. Gltekin, F. Dnmez

Kahle, J. B. (1978). A comparison of the effects of advanced organizer and/or behavioral objectives on the achivement of disadvantaged biology students. Education Resources Information Center, ERIC Document Reproduction Service No. ED164272, [Online]: http://eric.ed.gov/ERICDocs/data/ericdocs2sql/ content_storage_01/0000019b/80/39/6e/07.pdf adresinden 17 Mart 2009 tarihinde indirilmitir. Karasar, N. (2005). Bilimsel Aratrma Yntemi (14. Bask). Ankara: Nobel Yayn Dalm. Kirkman, G. and Shaw, E. L. (1997). Effects of an oral advanced organizer on immediate and delayed retention . Education Resources Information Center Eric Document Reproduction Service No. ED415263. [Online]: http://eric.ed.gov/ERICDocs/data/ericdocs2sql/content_storage_01/0000019b/8 0/15/20/14.pdf adresinden19 Ekim 2008 tarihinde indirilmitir. Koran, J. J. and Koran, M. L. (1973). Differential response to structure of advance organizers in science instruction. Journal of Research In Science Teaching, 10 (4), 347353. Kseolu, F., Atasoy, B., Kavak N., Akku, H., Budak, E., Tmay, H., Kadayf, H., ve Tadelen, U. (2003). Yaplandrmac renme Ortam iin Bir Fen Ders Kitab Nasl Olmal (1. Bask). , Ankara: Asil Yayn Datm. Kseolu, F. ve Kavak, N. (2001). Fen retiminde yaplandrc yaklam. G.. Gazi Eitim Fakltesi Dergisi. 21(1), 139-148. Kurt (Korkmaz), A. ., 2006, Anlaml renme yaklamna dayal bilgisayar destekli 7. snf fen bilgisi dersi iin hazrlanan bir ders yazlmnn rencilerin akademik baarlarna ve kalcla etkisi, Yaynlanmam yksek lisans tezi, ukurova niversitesi. Lin, H., Kidwai, K., Munyofu, M., Swain, J., Ausman, B. and Dwyer, F. (2005). The effect of verbal advance organizers in complementing animated instruction. Journal of Visual Literacy, 25 (2), 237 248. Lucas, S. B. and Fowler, H. S. (1975). The effects of utilizing three types of advance organizers for learning a biological concept in seventh grade science. Education Resources Information Center, ERIC Document Reproduction Service No. ED104672, [Online]: http://www.eric.ed.gov/ERICDocs/data/ericdocs2sql/content_storage01/000001 9b/80/35/45/33 .pdf adresinden 17 Mart 2009 tarihinde indirilmitir. Milli Eitim Bakanl Talim Terbiye Kurulu Bakanl. (2007). Ortaretim 9. Snf Kimya Dersi retim Program. Ankara: Milli Eitim Bakanl. Milli Eitim Bakanl Talim Terbiye Kurulu Bakanl. (2008). Ortaretim 10. Snf Kimya Dersi retim Program. Ankara: Milli Eitim Bakanl. zmen, H. (2004). Fen retiminde renme teorileri ve teknoloji destekli yaplandrmac (constructivist) renme. The Turkish Online Journal of Educational Technology TOJET, 3 (1), 14, [Online]: http://www.tojet.net/articles/3114.doc adresinden 26 Temmuz 2009 tarihinde indirilmitir. Stone, C. L. (1983). A meta-analysis of advance organizer studies. Journal of Experimental Education, 51 (4), 194199. Tun, T., Bac, N., Yrk, N., Krolu, N. G., Altunolu, . ., Bada, G., Kele, ., pek, . ve Bakar, E. (2007). lkretim Fen Ve Teknoloji 7 Ders Kitab (1. Bask). Ankara: mpress Matbaa. URL1, http://www.onlinefizik.com/content/view/37/28/ , Online Fizik, 26 Temmuz 2009 tarihinde alnmtr. URL-2, http://wik.ed.uiuc.edu/index.php/Advance_organizers , Advance organizers, 15 Eyll 2009 tarihinde alnmtr.

Ahi Evran nv. Krehir Eitim Fakltesi Dergisi (KEFAD) Cilt 11, Say 2, Austos 2010

155

Yetkin, C., Glbay, ,. etin, S. (2006). Ortaretim Kimya 9 Ders Kitab (1. Bask). Ankara: Ajans Trk Matbaa. Weisberg, J. S. (1970). The use of visual advance organizers for learning earth science concepts. Journal of Research In Science Teaching, 7, 161165.

SUMMARY According to Ausubels theory (1960), meaningful learning occurs when an individuals existing knowledge interacts with new information in a nonarbitrary way (cited in DaRos and Onwuegbuzie, 1999: 3). Ausubel (1960) found that learning meaningful verbal material could be enhanced by using an advance organizer. Advance organizers were defined as introductory material at a high level of abstraction, generality, and inclusiveness (cited in Scandura and Wells, 1967). Peterson et al. (1973) have also noted that the term advance organizer refers to information that is presented to the learner prior to instruction and that relates the new material of instruction to the learner's general background. In particular, an advance organizer should have the effect of bringing to the learner's attention those elements of his background knowledge that are related to the content of the instruction. It was seen that there were different types of advance organizers classification in the literature. According to the researches based on Ausubels theory, there are two basic types of advance organizers, expository and comparative (Kirkman and Shaw, 1997; DaRos and Onwuegbuzie, 1999; Calandra, 2000). In some studies, advance organizer has been categorized as expository, narrative, visual, graphic organizer (Edgar and Shepherd, 1983; Hedron, 2007). Advance organizer has also been classified taking into account its form prepared as audio, visual and written advance organizer by Lucas and Fowler (1975). An expository advance organizer is used when the material to be learned is completely unfamiliar and the learner lacks even generally related concepts. When the material to be learned is familiar to the learner, a comparative advance organizer is used to point out the relation between the concepts that are present in the learners cognitive structure and the information that will be taught (Healy, 1989). The research questions of this study attempted to answer are the following: 1. What kinds of advance organizer are placed in 9th grade chemistry textbook written according to year 1996 high school chemistry curriculum? 2. What kinds of advance organizer are placed in 9th grade chemistry textbook written according to year 2007 high school chemistry curriculum? 3. What are the differences and similarities between 9th grade chemistry textbooks written according to year 1996 and 2007 high school chemistry curriculum?

In this study, a concept map concerning the classification of advance organizer was developed by the authors firstly. This concept map has been presented in

156

n Dzenleyiciler ve 9. C. Nakibolu, N. Kamer, C. Gltekin, F. Dnmez

Figure 1. Then, 9th grade chemistry textbooks written according to both current (year 2007) and past (year 1996) high school chemistry curriculum were examined by taking into account the concept map prepared. Next, the findings of each textbook analysis were compared.

Figure 1. Types and Forms of Advance Organizer The findings concerning 9th grade chemistry textbooks written according to both current (year 2007) and past (year 1996) high school chemistry curriculum have been presented in Table 1 and Table 2, respectively. Table 1. The findings concerning analysis of 9th grade chemistry textbook written according to year 1996 high school chemistry curriculum Types of organizer Expository Comparative advance Forms of advance organizer Written-Question Written-Question page number 47 89

Table 2: The findings concerning analysis of 9th grade chemistry textbook written according to year 2007 high school chemistry curriculum Types of Forms of advance Unit Location Page advance organizer number organizer introductory Written-Narrative 1 17 chapter-1 introductory Expository Written-Descriptive 2 79* chapter-4 introductory Written-Narrative 3 123 chapter-3

Ahi Evran nv. Krehir Eitim Fakltesi Dergisi (KEFAD) Cilt 11, Say 2, Austos 2010

157

Written-Descriptive and Question Written-Descriptive and Question Written-Descriptive Written-Descriptive Written-Question Visual- Graphic Organizer Comparative Written-Descriptive WrittenDescriptive and Question Written-Question Written-Question

5 5 5 1 2 2 2 3 3 5

introductory unit introductory chapter-3 introductory chapter-4 introductory chapter-2 introductory chapter-1 introductory chapter-1 introductory chapter-4 Introductory chapter-1 Introductory chapter-2 Introductory chapter-1

188 215 227 25 43 43 79* 101 109 189

*This advance organizer is placed in both expository and comparative types due to including both of these types.

The findings about comparison of 9th grade chemistry textbooks written according to both current (year 2007) and past (year 1996) high school chemistry curriculum have been presented in Table 3. Table 3. Comparison of advance organizers types and forms placed in 9th grade chemistry textbooks 1996 2007 Expository 6 Types of advance organizer Comparative 2 7 Written 2 12 Forms of advance organizer Visual 1 Descriptive 7* Subcategories of advance Question 2 6* organizer forms Graphic Organizer 1 Narrative 2
*Three of advance organizers have both question and descriptive.

In consequence, while there is only expository advance organizer in the 9th grade chemistry textbook written according to current curriculum, there are both expository and comparative advance organizer in the 9th grade chemistry textbook written according to year 1996 high school chemistry curriculum. It

158

n Dzenleyiciler ve 9. C. Nakibolu, N. Kamer, C. Gltekin, F. Dnmez

was also determined that the number of advance organizer was increased in current chemistry textbook.