Si Gn gii phng S ra ngy 24-4-1988

V QUAN IM TRIT HC CA S I MI, CA S CI T C TNH CCH MNG

TRN C THO

Trong din vn c Hi ngh ton th Trung ng ng Cng sn Lin X ngy 28 thng 2 nm 1988, ng ch Mikhail Gorbachev ln u tin cp vn trit l ca s i mi ng tin hnh t ba nm nay trong x hi X vit. c bit ng ch Gorbachev pht trin quan im mc-xt c bn v s tha ha ca con ngi v u tranh chng tha ha, gii phng con ngi. vn dng khi nim tha ha trong iu kin ngy nay cn phi phn bit hai loi tha ha: 1. S tha ha x hi ca con ngi trong ch bc lt, n c gii quyt thng qua cch mng x hi ch ngha v xy dng ch ngha x hi. 2. S tha ha sinh ra trong x hi x hi ch ngha t nhng nm 1930, do c ch hnh chnh mnh lnh, t sng bi c nhn, ch ngha quan liu, gio iu. S tha ha ny c gii quyt trong qu trnh i mi, ci t c tnh cch mng ng tin hnh t ba nm nay. ng ch Gorbachev ni: "Xt ti cng mc tiu ca ch ngha x hi l chm dt s tha ha x hi ca con ngi. S tha ha ny l c th ca ci x hi trong y s bc lt gi a v thng tr, tha ha i vi chnh quyn, i vi sc sn xut, vi kt qu lao ng bn thn, vi nhng gi tr tinh thn". "Cch mng Thng Mi m con ng i n ci mc tiu lch s, l chm dt s tha ha nh th. S thit lp chnh quyn ca nhng ngi lao ng, s xa b quyn t hu v t liu sn xut, s xa b ch ngi bc lt ngi l nhng tin b c bn to nn bc ngot lch s. y l nhng thnh tu c bn ca ch ngha x hi". "Trong sut 70 nm nay ng v nhn dn ta xut pht t nhng t tng ca ch ngha x hi v xy dng ch ngha x hi. Nhng nhng l do bn ngoi v bn trong lm cho chng ta khng th thc hin y nhng nguyn l Lninnt ca ch x hi ch ngha mi ra i. S sng bi c nhn, ci c ch hnh chnh mnh lnh

lp t trong nhng nm 1930, nhng s mo m quan liu, gio iu, ch ch ngha, s ty tin gp phn nghim trng a n kt qu thiu st nh th" (tr.2).[1] D nhin mt tch cc t c trong cng trnh xy dng ch ngha x hi t Cch mng Thng Mi l mt cn bn, cn phi phn bit vi mt khng cn bn l mt tiu cc, tha ha: "Cn phi phn bit nhng biu hin cn bn ca ch ngha x hi vi nhng s bp mo ch ngha x hi" (tr.2). ng thi, trong nhng hin tng mo m, cng phi phn bit ci g "do nguyn nhn khch quan quyt nh" vi ci g "do nhn t ch quan to nn". Ci mt tiu cc mo m, cn ko di trong x hi x hi ch ngha hin nay, khng phi l s tha ha c th ca x hi bc lt. N khng phi l tha ha i vi chnh quyn hay i vi t liu sn xut. V trong ch ngha x hi chnh quyn v quyn s hu v t liu sn xut cn bn l thuc v nhn dn. S tha ha by gi l tha ha i vi qu trnh kinh t v nhng kt qu ca n" (tr.4). Tc l ngi lao ng v cn bn l ngi lm ch, nhng anh khng nm c c th ci t chc qun l sn xut v phn phi. S vn ng kinh t v cn bn l ca anh, nhng n li tin hnh hnh nh ngoi anh, ging nh mt ci g khc bit vi anh. S tha ha by gi l ch ci c ch hnh chnh mnh lnh hnh nh t trn p t vo ngi lao ng ci qu trnh kinh t c th ca anh, tc l v mt mt no y th ph nh anh. Ci t c ch hnh chnh mnh lnh, chuyn sang hch ton kinh doanh x hi ch ngha vi ngi lao ng thc s tham gia qun l, th c ngha l "ph nh s ph nh" (tr.2). Ni "S tha ha ca con ngi, c ngha l s ph nh con ngi, tc l con ngi b t trong tnh trng bt nhn". Do y th ni dung ca s ph nh s ph nh c ngha l da vo nhng c tnh ca con ngi, gii phng sc sng to ca con ngi, pht trin bn cch ca con ngi. ng ch Gorbachev ni: "S ci t l mt th giai on ph nh s ph nh, trong y chng ta t gii phng khi tt c nhng g tr thnh ci phanh km hm". "Phi ty sch ci lp r quan liu ra khi nhng gi tr v l tng ca ch ngha x hi, qut ra khi ch ngha x hi tt c ci g bt nhn m ngi ta mu toan ly ci bt nhn y thay th cho ch ngha x hi. Phi gii phng nhng lc lng tt p nht, nhng lc lng sng to ca con ngi, bo m s trin khai tinh thn ca nhn cch... S ci t da vo kin thc, tr tu ca mi ngi, vo nhng c tnh tt p nht ca con ngi" (tr.2). "Chnh nhim v ca ci cch kinh t l tp hp nhng tin v khuyn khch cn thit, a quyn s hu x hi v nhng phng php hnh chnh v qun l vo nhng hnh thi to iu kin cho ngi sn xut nhn thy rng mnh l ch nh.

"Tt c nhng mc tiu y c th t c, nu chuyn cc x nghip sang ch qun l t ch, lm cho chng t tc, c li, t qun... y l con ngi xa b s san bng v s n bm... y l c s kinh t thc s, i su xy dng dn ch, lm cho ngi lao ng tham gia qun l, tc l chm dt s tha ha ca con ngi i vi qu trnh kinh t v nhng kt qu ca n" (tr.4). Chng ta thy r s khc bit c bn gia s tha ha x hi ca con ngi trong ch ngha t bn vi s tha ha trong c ch hnh chnh mnh lnh bao cp, hin nay l i tng ca s ci t trong ch ngha x hi. S tha ha trong ch ngha t bn l ton din. Do y m n ch c th c khc phc thng qua u tranh giai cp, cch mng x hi ch ngha, chuyn chnh v sn v xy dng ch ngha x hi. Cn s tha ha sinh ra, khi m trong x hi x hi ch ngha cn gi c ch hnh chnh mnh lnh bao cp, th ch l "tha ha i vi qu trnh kinh t v nhng kt qu ca n", do ngi lao ng khng c thc s tham gia qun l. S tha ha c khc phc thng qua dn ch ha, lm cho ngi lao ng thc s tham gia qun l trong c ch hch ton kinh doanh x hi ch ngha. "Ci cn bn l dn ch ha, ch c nh mt s tham gia c quyn li v c thc ca nhng ngi lao ng vo tt c cc cng vic ca x hi, th mi c th thc hin nhng mc tiu nhn o ca ch ngha x hi. Chng ta thit mt nhiu v vn tip tc thit thi, do chng ta khng gii phng c hon ton tnh ch ng sng kin, sng to, v tnh c lp ca mi ngi" (tr.3). thc hin dn ch ha, i mi v ci t, th vn d nhin khng phi l u tranh giai cp. Mc ch khng phi l thay th ch x hi ny bng mt ch x hi khc, m ch l xa b c ch hnh chnh mnh lnh bao cp. Nhim v ny ch c th thc hin bng cch tr li ngun gc, l nhng gi tr v l tng ca ch ngha x hi, da vo nhng c tnh c bn ca con ngi. y l ni dung ca s dn ch ha, m mc tiu l gii phng ci g tt p trong con ngi. ng ch Gorbachev ni: "Phi gii phng nhng lc lng tt p nht, nhng lc lng sng to ca con ngi. Phi bo m s trin khai tinh thn ca nhn cch" (tr.2). "Con ngi khng phi ch sng bng bnh m, v n cng khng phi ch sng bng nhng ca ci vt cht hin i. Con ngi sng ch yu bng chn l v lng tri, bng chnh trc v t do, bng o l v nhn o" (tr.3). Chng ta thy nh th l s i mi, ci t tin hnh trn hai mt gn lin vi nhau: mt mt l bo m y quy tc lm theo nng lc, hng theo lao ng, ngi lao ng tham gia thc s qun l x hi. ng thi ng vin lc lng tinh thn nhm pht trin nhng gi tr chn chnh ca con ngi: chn l v lng tri, chnh trc v t do, o l v nhn o.

Ni dung ca mt th nht l xc nh chnh xc nhng quyn ca mi ngi, gii phng tt c nhng lc lng sng to, nhm phc v x hi. iu ny ch c th c thc hin bng cch kin quyt u tranh chng nhng khuynh hng san bng: "S san bng c nh hng ph hoi kinh t quc dn, cng nh ph hoi o l, phng php t duy v hnh ng ca con ngi. N h thp s lao ng c lng tm v sng to, lm bung lng k lut, bp nght ci yu cu ci tin, lm yu tinh thn thi ua lao ng... S san bng biu hin nhng quan im tin t sn hon ton xa l vi ch ngha Mc-Lnin v ch ngha x hi. "Chng ta khng th no tin ln v thc hin cc nhim v ca s ci t, nu chng ta khng loi tr nhng xu hng bnh qun ch ngha, u m chng cn ko di" (tr.4). Mt th hai l mt ng vin lc lng tinh thn, l da vo nhng gi tr c bn chung ca con ngi, nhng nhu cu l tng, i hi chn v thin, lin h vi tnh hnh giai cp trc mt. Nhng lc lng nh th c trin khai c bit trong hot ng vn ha: "Giai on pht trin hin nay ca ch ngha x hi t nhng vn vn ha mt cch mi m. S i mi ch ngha x hi ng khi phc trn ton th gii tnh hp dn ca nhng gi tr x hi ch ngha. Th gii ngy nay l... mt th gii trong y hng ngy c nhng s i u v va chm mnh, nhng cng c s trao i lm phong ph ln nhau do nhng gi tr tin phong chung cho tt c mi ngi" (tr.3). "Nhim v m Lnin ra: Lm cho mnh phong ph thm bng "s hiu bit vn ha, vn ha ny l thnh qu ca loi ngi" vn gi nguyn ngha ca n. y biu hin s bin chng thc t ca quan im giai cp v lnh vc ph cp trong nhng iu kin c th ngy nay" (tr.3). Con ngi trong x hi giai cp d nhin c hai mt: mt mt l quan h giai cp, mt mt l lnh vc chung ca i sng x hi. S lin h gia hai mt nh th th hin c bit r rng trong nhng vn quc t ngy nay: "Vn l lun c bn t ra hin nay trc nhng ngi mc-xt v nhng k i lp vi h, l vn s thng nht nhng nguyn l giai cp vi nhng nguyn l ph cp trong s pht trin th gii c tht" (tr.6). Vn ny bao hm ton b s pht trin ca con ngi, t thi pht sinh ngi u tin cho n ng li ha bnh, gii tr qun b hin nay. Chng ta mong ch rng ng ch Mikhail Gorbachev trong mt thi gian gn y s cn mang li thm nh sng mi v vn c bn ny.

 Ngun: Si Gn gii phng, Tp.HCM, s ra ngy 24-4-1988

[1] Ph bn bo Tin tc Moskva ngy 28-2-1988.

Tr v trang gc "Trn c Tho" Tr v trang "Vn Ha & Gio Dc"

29-12-07