Ti liu tp hun

Gim nh ri ro thm ha trong trng hc v cng ng do tr em khi xng

Tm nhn T chc Cu tr Tr em hot ng v: mt th gii tn trng v nh gi cao mi tr em mt th gii bit lng nghe v hc hi t tr em mt th gii, ni mi tr em u c hi vng v c hi S mnh T chc Cu tr Tr em hot ng v quyn tr em. Chng ti mang n s ci thin trc mt cng nh lu di cho cuc sng ca tr em trn ton th gii.

Ti liu tp hun: Gim nh ri ro thm ha trong trng hc v cng ng do tr em khi xng Cc tc gi: Chitraporn Vanaspongse, Sophapan Ratanachena, Jitlada Rattanapan, Sumontha Chuthong v Rampawan Intraraksa C vn chuyn mn: Lynne Benson v Marta Casamort Ngi dch: Thanh Hng Thit k m thut: Pimdao Komutmas Bin tp ni dung: Nguyn Vn Gia, L Th Bch Hng, Trnh Trng Ngha Xut bn: T chc Cu tr Tr em Trnh by ba: Adisak Phadungchard, Wasana Vijit, Silawan Vetchasard, Sudarat Phadungchard Cc em hc sinh trng Ban Talaynork, Ranong, Thi Lan T chc Cu tr Tr em Thy in - Vn phng Khu vc ng Nam v Thi Bnh Dng - 2007 S ISBN 978-974-7519-42-6 Ti liu ny c th c ti xung t trang web: http://seap.savethechildren.se Hoc lin h Chng trnh Phng chng thin tai v Cu tr khn cp T chc Cu tr Tr em ti Vit Nam Ta nh E3, Khu ngoi Giao on Trung t, S 6 ng Vn Ng, H Ni, Vit Nam T: + 84-4-3573-5050 Fax: +84-4-3573-6060

Quyt nh xut bn s ........

Li gii thiu
Cun ti liu tp hun Gim nh ri ro thm ha trong trng hc v cng ng do tr em khi xng c T chc Cu tr Tr em Thu in v T chc Cu tr Tr em Anh xut bn bng ting Anh ln u tin ti Thi Lan, l ti liu hng dn t chc cc hot ng nhm tng cng nng lc ca tr em trong vic gim nh ri ro thin tai trong trng hc v cng ng. T chc Cu tr Tr em xut bn cun ti liu Tp hun ny da trn tin trnh do Marta Casamort Ejarque (iu phi vin v T vn D n DRM) xy dng cho d n gim nh ri ro thin tai Lng nghe ngun nc, do T chc Cu tr tr em Anh thc hin ti Cuba. Bn tho u tin ca cun ti liu ny c hon thnh sau hai kho tp hun v gim nh ri ro thin tai cho cc tp hun vin thanh nin vo thng Tm v thng Chn nm 2006. Sau bn tho ca cun ti liu c cc i tc ca d n, Nhm Rabatbai, Qu Duang Prateep, Qu ngun lc Chu v mng li Thanh nin v S pht trin s dng trong cc hot ng d n c tr tham gia ti cc tnh min Nam ca Thi Lan. Thng 1 nm 2007, T chc Cu tr Tr em v cc i tc chnh sa cun ti liu mt ln na v cun ti liu c ra i l kt qu ca tin trnh ny. Theo kinh nghim thc hin vo nm 2006 ca T chc Cu tr Tr em, s tham gia ca tr trong vic thc hin cc hot ng gim nh ri ro thin tai ti cng ng cho thy r rng tr em khng ch l cc nn nhn ca thin tai m cn l nhng cng dn c nng lc v cc em c th tham gia thc s vo cc hot ng mang li li ch cho x hi vi s h tr thch ng v y t ngi ln. Cun ti liu ny nhm mc ch tng cng kh nng lnh o ca tr v thanh nin trong qu trnh lp k hoch, phn tch v thc hin cc hot ng gim nh ri ro thin tai thng qua vic t chc cc kho tp hun v cc ch sau.

Khi nim v nh ngha lin quan n gim nh ri ro thin tai. Lp bn v ri ro v ngun lc ca cng ng. Chin dch truyn thng gio dc v gim nh ri ro
thin tai.

Cng vic tip theo s gii quyt nhng vn lin quan n cc hot ng gim nh thm ho v lng ghp vo cc hot ng gim thiu ri ro thm ho ti cp cng ng mang tnh chiu su. Dn trnh vin ca cc kho tp hun c th la chn bt c ni dung no ca cun ti liu ph hp vi bi cnh cng vic hin ti. Cun ti liu c th s dng trong nhng hon cnh khc nhau, v d nh trong cc chng trnh tp hun thng xuyn trong cc lp hc hoc cho chng trnh cm tri xy dng nng lc ngoi trng hc. T chc Cu tr Tr em hy vng rng cun ti liu ny s h tr cc t chc v c nhn tng cng s tham gia ca tr v thanh nin cng vi nhng n lc ca cng ng nhm gim nh ri ro trong thm ho.

T chc Cu tr Tr em

Mc lc
1. Chun b: Khi u
1.1. La chn tr 1.2 Gii thiu v d n v gii thch vai tr ca tr em trong d n

7
9 11

2. Gim nh ri ro trong thm ha: Khi nim v nh ngha

2.1. Th no l him ha? Th no l thm ha? 2.2. Th no l ri ro, nh gi ri ro, v qun l ri ro? 2.3. Hot ng nh gi ri ro: D bo thi tit 2.4. Hot ng nh gi ri ro: nh mt mnh 2.5. Hot ng nh gi ri ro: Nhng ri ro ca him ha t nhin 2.6 2.7 Khi nim d b tn thng c ngha l g? Th no l nng lc?

13
15 18 20 22 25 27 29 32 35

2.8. n li cc khi nim 2.9. Him ha v thm ha Vit Nam

3.

Bn ri ro v ngun lc ca cng ng

37
39 43 45 49 52 54 56 59 60 61

3.1. Bn ri ro v ngun lc ca cng ng l g? 3.2. Lp bn c s 3.3. Chun b cho cng vic ti thc a 3.4. T chc cho tr em tham quan thc a 3.5. Phn tch nhng kinh nghim v thm ha 3.6. Phn tch cc pht hin 3.7. Lp bn ri ro v ngun lc 3.8. Kim tra cho thng tin ca bn 3.9 Chia s thng tin ca bn trong cng ng 3.10 Li ch ca vic lp bn trong phng chng him ha

Mc lc
4. Xy dng chin dch truyn thng gio dc gim nh ri ro thm ha 65
66 72 73

4.1. Nhng nguyn tc c bn tin hnh mt chin dch truyn thng gio dc 4.2. Xy dng ti liu v hot ng cho chin dch truyn thng 4.2.1. Bc 1: nh gi tnh hnh A. B. A. B. C. D. E. Hot ng nh gi tnh hnh: Lch thi v Hot ng nh gi tnh hnh: Cy vn

4.2.2. Bc 2: Lp k hoch La chn nhm mc tiu chnh Thit lp cc mc tiu Chun b thng ip La chn ti liu v phng tin truyn thng K hoch hnh ng, khung thi gian v ngn sch

78

4.2.3. Bc 3: Xy dng 4.2.4. Bc 4: Th nghim ti liu v phng tin truyn thng 4.2.5. Bc 5: Pht ng chin dch truyn thng 4.2.6. Bc 6: nh gi

89 91 93 94

Ti liu pht tay

Ti liu 1 Ti liu 2 Ti liu 3 Ti liu 4 Ti liu 5 Ti liu 6 Ti liu 7 Ti liu 8 Ti liu 9 Ti liu 10 Ti liu 11 Gim nh ri ro thm ho: Khi nim v nh ngha 9 bc lp bn ri ro v ngun lc cng ng Chia nhm hot ng ti thc a cng ng cng ng Hng dn phng vn Hng dn cho tho lun nhm theo ch Hng dn phng vn c nhn Cc bc xy dng ti liu v hot ng truyn thng Hot ng nh gi tnh hnh: Lch thi v Hot ng nh gi tnh hnh: Cy vn

97
97 98 99 100 101 102 103 105 106 107

Nhng vn lin quan n nghin cu trong cc chuyn i thc a ti

Mu cu hi phng vn/tho lun v kinh nghim lin quan n thm ho. 104

Chun b: Khi u

ca tr trong d n gim nh ri ro thm ho, gip cc em hiu c li ch ca d n i vi cc em, trng hc v chnh cng ng ca cc em. Cc em cn hiu c vai tr ca mnh trong d n, nhng vic cc em s thc hin v khi lng thi gian cc em s dnh cho cc hot ng d n. Tuy nhin, quan trng nht l cc em s t quyt nh v s tham gia ca mnh vo d n. Cc hot ng ca d n s c thc hin sun s v hiu qu khi cc thnh vin hiu c y tin trnh d n v iu quan trng na l tr t nguyn tham gia.

tng ch o ca phn ny nhm m bo s tham gia

1.1 La chn tr

Yu t ct li nht y l tr t nguyn tham gia vo d n

v bt k tr no trong cng ng ni d n trin khai u c c hi c tham gia m khng c bt k s phn bit i x no.

Nhng vn cn ch khi la chn tr

1. Cung cp cho tr y thng tin lin quan n d n tr c th t quyt nh c tham gia d n hay khng? 2. To c hi tr c thi gian suy ngh trc khi a ra quyt nh. 3. Nu s lng thnh vin tham gia d n b hn ch (mi kho tp hun khng qu 30 ngi), cn m bo rng qu trnh tin hnh la chn da trn nguyn tc khng phn bit i x v tui, quc tch, sc tc, gii, ngn ng, tn gio, iu kin kinh t - x hi, hay tnh trng th cht, v.v.. 4. Trong giai on khi u ca tin trnh ny, dn trnh vin cn gii thch r vi tr v lng thi gian m tr cn dnh cho d n cng nh nhng li ch ca vic tham gia d n. Tr cn hiu c rng tr s c nhiu trch nhim hn v i khi c th thy mt mi khi tham gia cc hot ng d n, do tr cn chc chn v s cam kt ca mnh ngay t khi bt u d n. 5. Tr cn nhn thc c rng tr c th la chn khng tip tc tham gia cc hot ng d n bt c lc no.

Mt s hot ng c th s dng la chn tr tham gia d n

A. Trc khi tm cc ng vin tham gia d n, t chc cc hot ng nng cao nhn thc nh din kch, k chuyn v thm ho hoc chiu phim v nhng bi hc kinh nghim ca d n th im. B. Gii thch v cc mc tiu v k hoch hot ng s b ca d n cho cc thnh vin tim nng. C. Tin hnh nhn cc n tham gia ca tr c trnh kin thc nht nh hoc ph hp vi tiu ch lin quan ti mc tiu ca d n. D. S lng hc vin ti a cho mt kho tp hun l 30 ngi. Vic tin hnh la chn i tng hc vin cn phi dn ch v minh bch nu c hn 30 tr mong mun tham gia. S lng hc vin ph hp cng c th ph thuc vo mt s yu t khc nh k nng ca dn trnh vin.

10

1.2 Gii thiu v d n v gii thch vai tr ca tr em trong d n

Mc tiu
m bo tr hiu c mc ch ca d n, tin trnh v vai tr ca tr trong d n.

Cch thc tin hnh

A. Dn trnh vin gii thch v d n cho cc tham d vin l tr em v cung cp cc thng tin sau (v d: ti liu pht tay)

D n Gim nh ri ro thm ha do tr em khi xng trong trng hc v ti cng ng 1. Mc tiu d n:

Tng cng k nng ca tr, gip tr hiu v nhng ri ro trong thm ho ti cng ng, qua tr c th m trch vai tr dn dt trong vic gim nh ri ro v nh hng ca thm ho.

2. Cc nguyn tc v chin lc ca d n:
Trong d n ny, tr em l trung tm ca cc hot ng. S tham gia ca tr trong tt c cc bc l cn thit. Tr em c to c hi c c cc k nng t vic suy ngh, lp k hoch, cho n vic thc hin hot ng d n mt cch c lp.

3. Vai tr ca tr trong d n:
Tr em v thanh nin s c tp hun v phng thc gim thiu ri ro trong thm ho. Cc em s tham gia v bn ngun lc v ri ro ca cng ng. Cc em cng s c khuyn khch thc hin mt chin dch truyn thng gio dc v gim nh ri ro trong thm ha. Cui cng, cc em s cng tham gia nh gi v rt ra cc bi hc kinh nghim t d n.

11

B. Dn trnh vin tho lun vi cc tham d vin c tim nng v cch thc tr c th tham gia trong d n gim nh ri ro trong thm ho. Dn trnh vin iu khin cuc tho lun i n kt lun rng tr em v thanh nin c quyn v c kh nng trnh by quan im ca mnh v nhng vn quan trng trong cng ng ca cc em. Cng ging nh ngi ln, tr em c th ng vai tr quan trng trong vic gim nh ri ro trong thm ho v h tr cng ng trong trng hp c thm ho xy ra.

Ti sao s tham gia ca tr em li quan trng?

Nm 2004, thm ho sng thn xy ra ti min Nam Thi Lan, khi tr em chng t c vai tr quan trng ca mnh trong vic h tr gia nh v cng ng trong v sau khi thm ho xy ra.

Tr cu nhng nn nhn thm ho khi cht ui. Tr gip ngi ln trong cc nh lnh nn tm thi. Tr ln trng nom tr nh. Tr an i, gip nhng ngi bn b mt ngi thn. Tr tham gia vo vic dn dp mi trng v lm cng vic nh. Tr tham gia vo vic tm kim lng thc cho gia
nh mnh.

Tr em m nhim nhng vai tr ht sc t nhin. Khi cc em c ngi ln h tr tng cng k nng v nng cao nng lc, cc em c th m nhn nhng vai tr quan trng nh:

T chc cc nhm tnh nguyn bo v tr em ti trng hc v cng ng. T chc cc nhm thc hin chng trnh pht thanh ti cng ng T chc cc nhm gip , h tr cc bn gp hon cnh kh khn do thin tai gy nn. Chun b k hoch ngn nga v t chc cc chin

dch truyn thng gio dc nhm gim nh ri ro trong thm ho.

12

Gim nh ri ro trong thm ho: Khi nim v nh ngha

by trong cun ti liu tp hun ny, tr tham gia vo d n cn hiu c nhng khi nim c bn v nh ngha lin quan n gim nh ri ro trong thm ho. Dn trnh vin nn trnh s dng thut ng gim nh ri ro trong thm ho di dng vit tt DRR trnh hiu lm. Ch khi tr phn bit c s khc nhau gia him ho v thm ho, cng nh hiu c cc khi nim ri ro, nh gi ri ro v qun l ri ro, cc em s sn sng cho cc hot ng tip theo.

Trc khi tin hnh bt k hoc tt c cc hot ng c trnh

2.1 Th no l him ho? Th no l thm ho?

Mc tiu
m bo tr em hiu c ngha ca him ho v thm ho v phn bit c hai khi nim ny.

Dng c
Giy kh ln, bt d vit bng.

Cch thc tin hnh

A. Dn trnh vin chia tr thnh nhng nhm nh v pht cho mi nhm mt t giy kh ln v bt. B. Dn trnh vin yu cu cc nhm tho lun cch hiu ca cc em v him ho v thm ho. Yu cu cc em vit cu tr li ca mnh ln giy. C. Dn trnh vin yu cu cc nhm trnh by ngn gn v cu tr li ca mnh v tho lun. D. Dn trnh vin s dng cc cu tr li ca tr i n cc kt lun sau y:

l nhng nguy c hoc ri ro c ngun gc do con ngi hoc t nhin to ra, v kt qu gy ra nhng thit hi. V d, him ho t nhin nh lt, bo (lc t), ng t. V d v him ho do con ngi gy ra nh: lm dng ho cht, mn, nhim ho cht c hi.

Him ho

Thm ho l mt loi him ho gy ra nhng thit hi ln ti cng

ng, vt qu gii hn ng ph ca cng ng.

15

Lu dnh cho Dn trnh vin

Di y l mt s v d v s khc bit gia him ho v thm ho:

Sng thn l mt loi him ho Ngi dn o Hawaii, mt hn o Thi Bnh Dng, Khi sng thn xy ra Indonesia, ni m ngi dn khng

c k hoch tt phng nga thit hi bi sng thn. Khi sng thn xy ra ti y, nh ca v cc cng trnh xy dng khng b thit hi, v cng khng c ai b cht. Trong trng hp ny, sng thn y khng phi l mt thm ho c k hoch phng trnh, do vy khi sng thn xy ra, c rt nhiu thit hi i vi con ngi v ti sn y v n vt qu kh nng ng ph ca cng ng. Trong trng hp ny, sng thn Indonesia l thm ho.

16

2.2 Th no l ri ro, nh gi ri ro v qun l ri ro?

Mc tiu
m bo tr em hiu c ngha ca ri ro, nh gi ri ro, qun l ri ro l g v c kh nng p dng cc khi nim vo thc tin.

Dng c
Giy kh ln, bt vit bng

Cch thc tin hnh

A. Dn trnh vin mi cc em chia s kin v ri ro c th xy ra trong i sng hng ngy. V d, tr em c th cho rng mt ngi ph n i mt mnh ni vng v c th c nguy c b tn cng, hoc mt ai i xe my m khng i m bo him cng c th c th b chn thng trong trng hp tai nn xy ra. B. Dn trnh vin tm lc nhng v d m tr a ra v gii thch tr hiu:

Ri ro l mt nguy c tim n dn n mt tc ng tiu cc.

C. Dn trnh vin gii thch rng nu chng ta mun bit liu chng ta c ri ro dn n mt tc ng tiu cc hay khng, th chng ta cn suy ngh - hoc nh gi - nguy c m ri ro c th xy ra. Ri ro c th tn ti trong nhng trng hp no?

17

nh gi ri ro l mt kho st hay nghin cu nhm tm hiu, theo di v tin liu v nhng yu t trc tip hay gin tip gy ra nhng nguy c dn n nhng tc ng tiu cc i vi tr em v ngi ln trong cng ng.

D. Dn trnh vin gii thch rng cc ri ro kh ph bin trong i sng hng ngy. Nhng nu chng ta bit c ri ro, liu chng ta c th ch ng nhn v mt iu g c hi v nguy him xy ra hay khng? Nu chng ta khng mong mun iu g c hi v nguy him xy ra, th chng ta phi tm cch kim ch v gim nh ri ro.

Qun l hay gim nh ri ro c ngha l hn ch cc kh nng c th khin mt iu g gy ra tc ng tiu cc, hoc c hi.

18

2.3 Hot ng nh gi ri ro: D bo thi tit

Mc tiu
Khuyn khch tr hiu cch thc p dng nh gi ri ro v qun l ri ro trong thc tin i sng.

Dng c
Mt vi bn copy ca bc hnh di y

Cch thc tin hnh

A. Dn trnh vin cho tr xem tranh (hoc pht bn sao ca tranh) v t cu hi: Khi cc em nhn bc hnh bn tri (m my), liu cc em c th cho bit nhng ri ro no c th xy ra?. Cc em c th tr li rng ri ro trong trng hp ny l tri c th ma v cc em s b t, khng th ti trng. B. Sau khi tr tr li, dn trnh vin gii thch cho cc em bit cu tr li m cc em a ra l mt cch nh gi ri ro. (Cc em cng c th a ra nhng loi ri ro c th m bc hnh m my biu th). C. Sau dn trnh vin hi, Theo cc em, ri ro ny nguy him nh th no? hoc Nhng nguy c c hi no y?. (Cc em c th cho rng tnh hung s rt nguy him v m my xm xt v dng nh tri s c ma ln). D. Sau khi cc em tr li, dn trnh vin gii thch cc em thy cu tr li ca cc em l mt cch xc nh, hoc phn tch v mc nguy him ca ri ro (mc v phm vi) m m my c th gy ra cc tc ng xu.

19

E. Sau , dn trnh vin hi Cc em s lm g gii quyt nguy c b t bi tri ma to?. Cc em c th xut mang trong trng hp ny. F. Sau khi cc em tr li, dn trnh vin gii thch cu tr li ca cc em l mt v d v qun l ri ro hoc gim nh ri ro. iu c ngha l cc em ngh ti nhng ri ro (hoc kh nng c th xy ra) ca vic b t v v vy cc em bit cch hn ch hoc gim nh ri ro. G. Dn trnh vin gii thch rng c th c nhng cch khc hn ch ri ro b t. V d, cc em c th mc o ma, hoc i t ch khng i xe my, cc em c th i ti khi tri ht ma ri mi i ra ngoi... H. Dn trnh vin kt lun bng cch a ra cc v d cho thy tr em cn phi bit trc v nhng ri ro ca mt tc ng tiu cc, t cc em c th xc nh c cc ri ro. Da trn nh gi s b, nu cc em cho rng nht nh c ri ro, cc em s c th tm ra cch gim nh hoc kim ch ri ro. Hy nh rng, mi ngi c mt cch khc nhau gim nh ri ro. I. Dn trnh vin trnh by kt qu tho lun theo bng di y.

Chng ta nghe bn tin d bo thi tit trn i hoc v tuyn trc khi chng ta i ra ngoi Sau khi nghe bn tin d bo thi tit, chng ta bit rng tri c th ma to S c tc ng ln no c th xy ra hay khng? Ti sao? C, bi v c th chng ta s b t Ri ro t tri ma rt c th xy ra v thng thng cc bn tin d bo thi tit c chnh xc kh cao

Tnh hung

Ri ro:

nh gi ri ro:

Nguy c c th l g? Ti sao?

Gim nh ri ro - Nhng g chng ta cn lm:

Mang theo che ma v i giy chng thm nc

20

2.4 Hot ng nh gi ri ro: nh mt mnh

Mc tiu
Nhm gip tr pht trin k nng trong vic phn tch ri ro thm ho

Dng c
Mt hoc vi bn ph-t ca bc tranh di y:

Cch thc tin hnh

A. B. Dn trnh vin ch cho cc em bc tranh v pht cho cc em bn ph t bc tranh Dn trnh vin t cu hi: Trong bc tranh trn, nhng nguy c g m tr em c th gp phi?. Cc em c th ni rng em b trong bc tranh c th b in git, b inh m, b bng bi nc si, hoc c th b ra khi ca v ng xung cu thang. Sau khi cc em tr li, dn trnh vin hi tip Cc em c th cho bit nhng ri ro y s nh th no? hoc Mc nguy him s nh th no?. Cc em c th tr li rng nguy him c nguy c xy ra rt cao trong trng hp ny. Thm ch tr c th b thit mng, trong trng hp em b trong bc hnh b ra ngoi v b xe t m vo, hoc nu cnh ca ca bp l h v tr c gng vi ly siu nc ang un si.

C.

21

D.

Dn trnh vin gii thch rng cu tr li ca cc em chnh l mt cch xc nh hoc phn tch mc v phm vi ri ro c th gy hi i vi tr. Sau dn trnh vin hi Nhng vic lm no cc em ngh l cn thit trnh ri ro cho em b?. Cc em c th tr li rng khng nn em b nh mt mnh, hoc cn phng cn phi thit k li trnh nguy him cho em b. (v d: Cn phi di chuyn in n v tr cao hn, cn phi tt bp l, cnh ca cn c ng cht, v nhng th st li trn sn nh cn phi c dn sch.) Sau khi cc em tr li, dn trnh vin gii thch rng nhng g cc em nu ra l cc hnh thc ca vic qun l ri ro hay gim nh ri ro. Bi v, cc em ngh n nhng ri ro m em b trong hnh c nguy c gp phi, v sau tnh n cc phng n hn ch hay gim nh nhng ri ro . Dn trnh vin c th kt thc hot ng ny bng cch tm tt kin tho lun ca cc em theo bng di y.

E.

F.

G.

Mt em b nh mt mnh trong cn phng c ca m thng vi bn ngoi Tr c th b ra ngoi ngi nh v gp nguy him C, bi v em b cn qu nh bit rng bn ngoi rt nguy him. ng cht ca dn ti cn phng v m bo rng c ngi ln trng chng tr.

Tnh hung

Ri ro:

S c nhng tc ng ln no khng? Ti sao? Chng ta cn phi lm g?

22

Lu dnh cho Dn trnh vin

Tm li, dn trnh vin cn ch cc bc chnh trong qun l v gim nh ri ro nhm:

Xc nh cc ri ro bng vic suy ngh v lit k cc ri ro c th xy ra. Phn tch cc loi v phm vi ri ro. Tnh n cc cch, hoc bin php gim nh v qun

l cc ri ro c xc nh. V d: Nhng g chng ta c th lm phng trnh hon ton him nguy? Nu chng ta khng th hon ton phng trnh cc nguy him , th chng ta c th lm g gim thiu mc ca thit hi hay nguy him?

23

2.5 Hot ng nh gi ri ro: Nhng ri ro ca him ho t nhin

Mc tiu
Gip tr em pht trin k nng phn tch cc ri ro ca thm ho.

Dng c
Giy kh ln, bt vit bng

Cch thc tin hnh

A. Dn trnh vin chia tr thnh ba nhm v a cho mi nhm mt ch v mt s cu hi tho lun. Mi nhm s tr li nhng cu hi sau

Gi s rng lng/th trn ca em phi i mt vi loi him ho thin nhin ny hng nm.

Nhm 1: L lt Nhm 2: St l t Nhm 3: Bo (hoc lc t)

1. Theo cc em, nu him ho thin nhin ny xy ra th ngi lng ca cc em s gp nhng ri ro g? 2. Trong lng ca cc em, nhng nhm ngi dn no c th b nhiu thit hi nht bi nhng loi ri ro ny? 3. Ngi dn cn phi chun b g gim thiu ri ro ny?

24

B. Mi nhm s tho lun cc cu hi trn t 15 n 20 pht v vit cu tr li ln giy kh ln. C. Cc nhm trnh by ngn gn kt qu tho lun ca mnh. D. Dn trnh vin khuyn khch tr tho lun k v nhng nhm ngi trong cng ng c nhiu nguy c gp phi ri ro nht (v d, tr em hoc ngi gi). Phn tho lun ny s dn n hot ng tip theo.

25

2.6 Khi nim d b tn thng c ngha l g?

Mc tiu
Khuyn khch tr phn tch khi nim d b tn thng trong mi lin h vi him ho hoc thm ho, t cc em hiu c nhm ngi no trong cng ng c th gp nhiu thit hi, ri ro hn nhng nhm khc.

Dng c
Giy kh ln, bt vit bng

Cch thc tin hnh

A. Dn trnh vin gii thch vi tr khi nim d b tn thng c ngha l kh nng d b thng hay b thit hi. B. Dn trnh vin yu cu tr lm vic theo cc nhm chia trc . Cc em s tho lun v cc nhm dn c trong cng ng chu nhiu ri ro nht hoc d b tn thng khi him ho thin nhin xy ra. Cc em cng c th a ra nhng gi da trn nhng tnh hung v him ho thin nhin khc. C. Dn trnh vin ghi ln giy kh ln nhng nhm dn c d b tn thng m cc em lit k. D. Dn trnh vin yu cu tr tho lun trong nhm v l do ti sao cc em li cho rng nhng nhm dn c c lit k thuc nhm d b tn thng. E. Nu tr cha sn sng lit k tt c cc nhm dn c d b tn thng, dn trnh vin t cc cu hi dn dt cc em c th k ra nhng nhm . Liu cc em nh c d b tn thng khi thm ho xy ra khng? Ti sao? Th cn ngi ln th th no? Ti sao? Th cn nhng bn b khuyt tt nh phi dng xe ln? Ti sao li nh vy?

26

D b tn thng l kh nng d b thng hay b thit hi.

D b tn thng cp n kha cnh mt c nhn, cng ng, cng trnh, dch v hoc khu vc a l s chu thit hi hay b nh tr do nh hng ca mt him ha mang tnh thm ha c th.

thng hay lo s v khng mun ri khi cn nh ca mnh d bt c iu g xy ra. C th h khng c thng tin. Mt khc, ngi gi thng khng mun mnh b coi l gnh nng ca con chu nn nhiu khi h khng d dng chp nhn s gip ca cc em nh.

Ai d b tn thng? Ngi gi c th do sc kho khng tt v th cht yu, h

Tr nh cha c cc k nng th cht v phi hp ca ngi gi. S t m c th khin cc em gp nguy him. Cc em cn qu nh bit cch t ra cc u tin, cc em khng c kin thc v thng tin nh ngi ln. Kh nng kim ch cm xc ca cc em cn hn ch c th dn ti nhng chn thng v tm l nghim trng do nhng tnh hung rt khn kh gy ra. Thanh thiu nin c kh nng kim ch cm xc km hn ngi ln tui. H rt d mt bnh tnh v d b bn b li ko theo nhng cch tiu cc. Nhm ny c th c tnh t m v thch p dng nhng iu mi khm ph. Cc em n c th chu ri ro do b quy ri tnh dc hoc b tn cng trong tnh trng hn lon ca him ho thin nhin. Cc em c th dn vt nu mnh khng th gip cc thnh vin khc trong gia nh.
c c v ti sn) hn c chnh bn thn h. V th cht, ph n c th khng kho nh nam gii v h c th khng c tip cn y thng tin. Nhn thc vn ho ca h v bn thn v vai tr ca mnh trong x hi c th dn h ti nhng ri ro. V d trong t sng thn Tsunami n Dng nm 2004, ti n , mt s ph n b cht ui, h khng dm ngoi ln mt nc do s l c th v sng lm rch vy ca h. tt, tr ng ph, ngi n xin, lao ng di c, ngi b trc xut, dn tc thiu s. H thiu thng tin v trnh , ng thi rt kh c c hi c tip cn vi cc dch v x hi. H c th trong tnh trng bt hp php (v d, h l nhng lao ng nhp c khng c tha nhn). H c th b phn bit i x - iu ny gy ra nhng bt an trong cuc sng ca h.

Ph n c th bo v, chm sc con ci v gia nh h (k

Nhng nhm ym th c th bao gm ngi khuyt

27

2.7 Th no l nng lc?

Mc tiu
Khuyn khch tr phn tch khi nim nng lc trong mi lin h vi him ho hay thm ho cc em thy c nhm dn c no trong cng ng c th an ton v nh c kh nng gip ngi khc.

Dng c
Giy kh ln, phiu nh, bt vit

Cch thc tin hnh

A. Dn trnh vin yu cu cc nhm tho lun xem nhm dn c no trong cng ng t b tn thng (t c kh nng b thit hi) hn nhng nhm khc nu him ho thin nhin xy ra (l lt, st l t hoc bo ln). Mi em uc pht t nht 2 tm phiu vit cu tr li ca mnh trong vng 5 pht. Cu tr li ca cc em c th bao gm cc nhm nh lnh o ca cng ng, nhng ngi kho mnh, v nhng ngi giu kinh nghim, v.v... B. Dn trnh vin yu cu cc em nh nhng phiu ln giy kh ln (mi nhm mt t giy kh ln), khuyn khch cc em c ni dung tm phiu v tp hp cc cu tr li theo cc tiu ch. C. Dn trnh vin yu cu mi nhm tr gii thch ti sao ti cng ng c nhm t b tn thng hn nhng nhm khc. Dn trnh vin b sung cu tr li ln giy kh ln. Cu tr li thng gp l:

28

 Nhng ngi lm vic ngoi cng ng v khu vc c him ho. Lnh o cng ng - do c vi tr qun l nn h hiu bit kh Nhng ngi trong tui lao ng c th chn chn hn nhng Nhng ngi cung cp dch v cho dn chng, gio vin v Nhng ngi c sc kho tt c kh nng t lo cho bn thn v h tr ngi khc. Nhng ngi giu kinh nghim v nm c nhng thng tin v
nhng ngi c cng vic lin quan n thng tin c th gp t ri ro hn. ngi tr tui. H c th c k nng ra quyt nh tt hn, v vy h c kh nng i ph vi cc tnh hung kh khn mt cch hiu qu hn. y v cng ng (v d, vic xy dng c s h tng hoc cc dch v). H c th c tip cn vi cc dch v v thng tin nhiu hn nhng ngi khc.

Ai t b tn thng hn?

Nhng ngi trong gia nh c nhiu thnh vin c th ng ph

tt hn v h c th da vo nhau c v th cht v tinh thn. D. Dn trnh vin tng kt, lu nhng v d trn cho thy, trong cng ng, c nhng ngi t b tn thng hn nhng ngi khc trong cng cng ng. H c k nng v kin thc i ph vi nhng tnh hung kh khn. Nhng kh nng, kin thc, k nng ny c gi l nng lc. E. Dn trnh vin c th s dng thng tin trang sau gii thch k hn v khi nim nng lc trong bi cnh ny.

cc him ho v thm ho k c trong qu kh, c th t b tn thng hn. V d, ti min Nam Thi Lan, ngi dn tc Moken truyn t i ny sang i khc nhng kinh nghim v du hiu cnh bo khi sng thn ang ti.

29

Nng lc l kh nng ng ph trong tnh hung kh khn

C ngha l phi c k nng v kin thc chun b v ng ph vi ri ro.
Nng lc c xem xt trn nhng kha cnh khc nhau. Nng lc tn ti v phc hi trong tnh hung kh khn bao gm nhng k nng v kh nng nh:

Chy nhanh Bi nhanh C c ngun ti chnh xy nh kin c khu vc an ton Bit phn ng trong trng hp khng hong
nh ct c vo ni an ton, gi kho lng thc kh ro, khng ung nc b nhim, v.v. Nng lc ca mt ngi c th c pht trin v nng cao nu c h tr thch ng. Nng lc ca cc nhm dn c d b tn thng c th c cng c bng cch: To cc c hi cho ngi dn tip cn thng tin, bao gm c vic xy dng cc knh thng tin d tip cn. Nng cao nhn thc v gio dc thc cho ngi dn v nhng iu m cc nhm d b tn thng cn. Gim s cch bit gia nhm d b tn thng v cc nhm khc, bao gm c vic u tranh chng li s phn bit i x i vi nhng nhm ngi yu th. Kt hp cc kho hc v phng nga thm ho trng hc v ti cng ng.

30

2.8 n li cc khi nim

Mc tiu
m bo tr c hiu bit r rng v cc thut ng v khi nim c bn lin quan ti gim nh ri ro trong thm ha.

Dng c
Hai qu bng, mt qu to v mt qu nh (v d, mt qu bng v mt qu bng bn)

Cch thc tin hnh

A. Dn trnh vin n tp li nhng nh ngha ca cc thut ng nh sau.

Him ho l nhng nguy him do con ngi hoc t nhin gy ra,

li nhng thit hi v ngi, ti sn, hay mi trng. li nhng thit hi v mt mt to ln trong cuc sng cng ng, v n vt qu gii hn ng ph ca cng ng.

Thm ho l mt loi him ho do con ngi hoc t nhin gy ra, Ri ro l mt nguy c tim n dn n mt tc ng tiu cc hoc c hi.

nh gi ri ro l mt kho st hay nghin cu nhm tm hiu, theo di v tin liu v nhng yu t trc tip hay gin tip gy ra nhng nguy c tim n ca nhng tc ng xu c th xy ra i vi tr em v ngi ln trong cng ng. Qun l v gim nh ri ro c ngha l hn ch cc kh nng c th khin mt iu g gy tc ng xu, hoc c hi xy ra. Chun b sn sng c ngha l gip cc c nhn v cng ng sn sng hnh ng khi mt him ho thin nhin c th xy ra, theo h c th ngn chn v gim nh nhng mt mt trong cuc sng v thit hi v ti sn v mi trng. D b tn thng l kh nng d b thng hay b thit hi. Nng lc l kh nng ng ph trong tnh hung kh khn, c ngha l phi c k nng v kin thc i ph v phng nga ri ro.

31

B. Dn trnh vin c th yu cu tr chi mt tr chi nhm cng c kin thc cho cc em v cc thut ng v khi nim c bn c tho lun. Cc em khng nht thit phi chi ton b tr chi c gi trong cc bc tip theo. C. Dn trnh vin yu cu tr ng thnh vng trn v gii thch cch chi. C hai qu bng, v nhim v ca cc em l nm hai qu bng ny cho nhau. Qu bng to s c nm trc, qu nh nm sau. Qu bng to c nm theo th t ln lt theo vng trn (khng nm cho). Khi qu bng to bt u c chuyn i, qu bng nh s c nm theo cch tng t. Ai nhn c qu bng to phi c gng chuyn cho ngi bn cnh tht nhanh trc khi qu bng nh c chuyn n. Nhng ngi nhn c bng nh th cn phi chuyn tht nhanh qu bng nh c th bt kp qu bng ln. Tr chi s kt thc nu qu bng nh bt kp qu bng ln. Khi , tt c mi ngi s h to bo hiu mt ting n ln. D. Dn trnh vin bt u tr chi bng cch nm qu bng to cho cc em, sau nm qu bng nh. Dn trnh vin nn cho tr truyn bng vi lt. E. Khi kt thc tr chi, dn trnh vin gii thch, gi s nu qu bng to l qu bom v qu bng nh l ngi n. Cc em phi c gng khng hai vt ny gp c nhau v s rt nguy him nu qu bom bn ngi n.

32

F. Bi hc rt ra t tr chi gip dn trnh vin lu vi tr rng chng ta c th xem qu bom (qu bng to) tng trng cho tnh d b tn thng ca cng ng v ngi n (qu bng nh) l him ho c th xy ra. Cng ng s an ton nu him ho v tnh d b tn thng khng di chuyn theo nhng ng giao nhau. V d, sng thn l mt loi him ho. Thc t cho thy, nhng ngi dn sng vng c nguy c b sng thn tn cng c coi l s d b tn thng ca cng ng. Nu sng thn xy ra th nguy c xy ra thm ho rt cao. Nhng nu cng ng c chun b i ph, ng thi c kin thc v thng tin v nhng tnh hung nh vy, iu c ngha l nng lc ca ngi dn trong vic ng ph vi him ho c ci thin v ri ro trong thm ho c gim nh.

33

2.9 Him ho v thm ho Vit Nam

Mc tiu
nh gi mc hiu bit ca tr v him ho v thm ho c th xy ra trong cng ng v m bo tr thc c nhng tnh hung tim n .

Dng c
Hai t giy kh ln (Ghi Him ho v Thm ho vo tng t), th giy.

Cch thc tin hnh

A. Dn trnh vin yu cu mi tr vit 1 v d him ho v 1 v d thm ho vo th giy theo cch hiu ca cc em. B. Dn trnh vin yu cu tr nh th ca mnh ln hai t giy kh ln tng ng. Qua , dn trnh vin s nm c mc hiu bit ca cc em v him ho v thm ho nh th no. C. Nu cu tr li ca cc em bao trm ht tt c cc loi him ho c th xy ra trong khu vc cc em sinh sng, dn trnh vin s tin hnh bc tip theo. Nu cu tr li cha bao trm ht nhng tnh hung c th xy ra, dn trnh vin nn gii thch thm theo gi di y.

34

Nhng him ho v thm ho thng gp Vit Nam

1. L lt 2. Tai nn giao thng 3. Bo 4. Hn hn 5. St l t 6. Ho hon (bao gm c chy rng) 7. Xm hi mn 8. Dch bnh (v d: st xut huyt ngi, bnh ln tai xanh...) Vit Nam phi hng chu nhiu him ho v thm ho do t nhin v con ngi gy ra. Mt s him ho, nh bo, st l t v l lt, c nguy c xy ra thng xuyn hn, do cng gy thit hi nng n hn.

35

Bn ri ro v ngun lc ca cng ng

Bn ri ro v ngun lc cng ng c lp bi tr em

th khng ging bn cng ng thng thng. Trong trng hp ny, bn s xc nh cc nhm ngi no, v u l an ton, v nhm ngi no, v tr no l ri ro trong trng hp c thm ho xy ra. Cng vic thu thp thng tin v cng ng c xem nh l bc c bn gip cc em v c bn ny. Thng qua , cc em c trao c hi kim tra cho cc thng tin v bn cng vi ngi ln trc khi chia s thng tin v bn vi cc thnh vin khc trong cng ng. Bn cnh , cc em cng s bit ghi nhn li ch thit thc ca loi bn ny v c c k nng cn thit v bn . Khi tr em gip ngi ln xung quanh mnh lp k hoch phng nga thm ho, ngi ln s c dp nhn thy cch thc tr ng gp cng sc i vi cng ng ca h.

3.1 Bn ri ro v ngun lc ca cng ng l g?

Mc tiu
Nhm gii thch ngha v li ch ca bn ri ro v ngun lc cng ng cng nh cc bc lin quan trong vic v loi bn ny.

Dng c
Giy A0, gi , th giy, bt vit bng

Cch thc tin hnh

A. Dn trnh vin gii thch ngha ca bn ri ro v ngun lc cng ng bng cch vit tm tt nhng t kho ln th giy tr c th hiu mt cch d dng v rnh mch v ni dung bi hc.

Bn ri ro v ngun lc cng ng l mt bn phc ho v mt vng, hay mt ni do con ngi lp ra, n gip chng ta bit c cc ri ro, tnh trng d b tn thng, v nng lc cng ng trong mi tng quan vi cc him ho.

39

B. Dn trnh vin gii thch li ch ca vic v bn ri ro v ngun lc cng ng

Bn ri ro v ngun lc cng ng c v nhm:

Phng trnh hoc gim nh tc ng ca mt him ho hoc thm ho. Gip ngi dn trong cng ng

Gip mi ngi trong cng ng hiu mt cch d dng v bit a im cc ni thng c ri ro v ngun lc ca cng ng.

chun b ngun lc i ph vi cc mi e do do thm ho gy nn. Gip ngi dn trong cng ng i ph vi mt him ho hoc mt thm ho thng qua s tham gia ca cng ng.

Th hin kt qu tho lun trong cng ng dn c v ri ro v ngun lc. To c hi tr em v thanh nin

tham gia vo qu trnh gim nh ri ro thm ho.

40

C. Dn trnh vin gii thch vi hc vin hc vin thy c c ba loi bn cp n ri ro v ngun lc trong cng ng.

gn hoc ngay trong cng ng c th b nh hng bi thm ho. V d, bn ca khu vc c th b nh hng bi sng thn ch ra nhng ni m sng c th xm ln, trong khi bn v khu vc hay xy ra l lt li ch ra nhng im d b ngp ng, bn v st l t li ch ra nhng khu vc m t c th b l. Mi bn u ch ra r rng nhng vng nguy him v an ton.

Bn thm ho ch ra nhng khu vc

Bn ri ro ch ra nhng a bn c nguy c xy ra thm ho, tnh d b tn thng ca cng ng, nh nhng cng trnh xy dng khng kin c c th b ph hu hoc nhng ni m cc nhm dn c khng th lnh nn khi thm ho xy ra.
ch ra nhng ni c nguy c xy ra thm ho, tnh d b tn thng ca cng ng, nhng ri ro v ngun lc ca cng ng, bao gm nng lc nh nhng ni n nu an ton, trung tm cu h, i truyn thanh, trng bo lin ca cng ng.

Bn ri ro v ngun lc

41

D. Dn trnh vin pht cho tr nhng tm phiu trn c ghi nhng thng tin nu trn hoc ghi ln giy kh ln. E. Dn trnh vin gii thch cho tr tin trnh lp bn ri ro v ngun lc bao gm chn bc.

Chn bc

1. Phc tho bn c s hoc bn cng ng bao gm nhng thng tin c bn c xc nh nh v tr nh ca, nhng a im cng cng, ng x, vng thm ho 2. Xc nh vai tr v trch nhim ca cc thnh vin trong nhm trong qu trnh nghin cu v lp bn . 3. Chun b cho cng vic thc a, thit k cu hi v tt c cc thnh vin hiu r cch thu thp v ghi chp thng tin. 4. Thc hin kho st ti cng ng xc nh ri ro v ngun lc m cng ng c. 5. Tho lun v phn tch thng tin thu thp c, c bit l nhng thng tin v ri ro v ngun lc. 6. a nhng thng tin chnh ln bn ca cng ng. 7. Kim tra cho tnh chnh xc ca thng tin trn bn vi cc chuyn gia cng ng, v chnh sa nu cn thit. 8. Treo bn ti nhng ni cng cng trong cng ng 9. S dng bn nh ti liu hng dn cho vic lp k hoch phng chng ri ro hoc s dng nh mt phn ca cc hot ng phng nga thm ho.

42

3.2. Lp bn c s
Mc tiu
Gip tr xc nh c nhng thng tin c bn v cng ng ni tr ang sinh sng t lp bn ri ro v ngun lc ca cng ng.

Dng c
Bn ph t bn c s (v d nh bn c s ti Patong nh nh di y), giy kh ln hoc ba cng, bt mu hoc bt ch.

Bn c s: Pa Tong

Ngun: Qy ngun lc Chu . Phuket, Thi Lan.

43

Cch thc tin hnh

A. Dn trnh vin gii thch cho tr rng bn c s cung cp nhng thng tin c bn v cng ng, nh nhng a im cng cng, nh ca, cc cng trnh xy dng, ng x B. Dn trnh vin chia tr thnh ba nhm v a cho mi nhm mt bn ph t bn c s. Tr s c yu cu xem bn v ghi li nhng thng tin m cc em nhn thy c t bn . C. Dn trnh vin yu cu tng nhm trnh by kin ca nhm, sau tng hp li nhng thng tin tm c t bn c s. D. Dn trnh vin yu cu tng nhm lp bn c s ca cng ng ni cc em ang sinh sng, s dng giy kh ln hoc ba cng v bt ch mu. Cng vic ny c thc hin trong 30 pht. E. Dn trnh vin yu cu cc nhm trnh by kt qu lm vic ca mnh, sau tng kt v cc phn trnh by, ghi ch nhng thng tin v cc a im cng cng, ngun lc, nh ca nhng ngi lnh o ti cng ng, v.v. F. Dn trnh vin kt lun bng cch ch ra rng tt c cc em u c th tham gia vo vic lp bn c s v cc em l nhng thnh vin ca cng ng.

Lu dnh cho Dn trnh vin

Bn do tr lp th hin kin thc, k nng v thi ca cc em. Dn trnh vin c th hiu hn v cc em thng qua vic tm hiu v bn m cc em lp. Bn c th s dng cho cc hot ng v sau nh l cng c nh gi, phng vn khi cc em tin hnh cc nghin cu ca mnh ti cng ng.

44

3.3. Chun b cho cng vic ti thc a

Mc tiu
Chun b cho tr v cng vic ti thc a bao gm vic quan st v mi trng vt cht v x hi, lin lc vi nhng thnh vin trong cng ng thu thp thng tin cho vic lp bn ri ro v ngun lc ti cng ng.

Cch thc tin hnh

A. Dn trnh vin yu cu tr suy ngh v nhng ch v vn m cc em cho rng cc em c th hi nhng ngi dn ti cng ng khi lm vic ti thc a. Dn trnh vin c th t nhng cu hi nh, Khi cc em tin hnh nghin cu v vn phng nga thm ho ti cng ng, cc em quan tm v vn g? Nhng thng tin no cc em mun bit? B. Dn trnh vin gii thch cho tr rng nhng cu hi ny l nhng gi cho cc em trong qu trnh thu thp thng tin. Nhng cu tr li ca thnh vin trong cng ng s c s dng lp bn ri ro, ngun lc ca cng ng v chin dch truyn thng gio dc (vn ny s c tho lun trong nhng hot ng sau). C. Dn trnh vin chia tr thnh ba nhm, da theo mi quan tm ca cc em: Nhm v y t, nhm v cng ng v nhm v mi trng. Dn trnh vin c th la chn sp xp cc nhm theo nhng cch khc tu thuc vo cng ng mc tiu.

45

Nhm y t:

tm hiu v cc vn y t nh cc ngun gy nhim (nc, thc phm, ho cht,), trung gian truyn bnh (cn trng, vt nui), x l rc thi v qun l v sinh, dch v y t, nhn lc v y t, cc vn v sc kho ang tn ti, cc nhm d b tn thng i vi vn y t.

Nhm cng ng v x hi: tm hiu cc vn x hi ti

cng ng, xc nh cc nhm v cc c nhn d b tn thng khi c thm ho, vic tip cn gio dc i vi tr em v cc i tng khc, tnh trng v v tr ca nhng ngi dn tc thiu s.

Nhm mi trng: tm hiu v nhng vn v mi trng nh tnh trng nh v cc cng trnh xy dng ( kin c), c s h tng ca a phng nh ng ng nc, ga, cp in, ng s, cu cng,v.v. Nhm ny cng cn tm hiu v cc iu kin lin quan n mi trng ti cng ng nh v tr cc con sng v tnh trng iu, v tr ca cc khu rng ngp mn v cy trng, v.v..

D. Sau khi tr c chia thnh cc nhm, dn trnh vin kim tra li vi tng nhm xem cc em nm r nhng vn m cc em c phn cng tm hiu v cc cu hi m cc em s t cho cc thnh vin trong cng ng. Dn trnh vin s tho lun cc phng php phng vn v gip tr phn cng cng vic trong nhm (phng vn, ghi chp, v bn , v.v..), theo nhng thng tin sau.

46

Vn cn nghin cu

Mi trng

Y t

Cng ng

iu kin c s iu kin v

kin c ca nh v cc cng trnh xy dng h tng nh nc sinh hot, ng in, ng dn ga, ng s v cu cng. iu, tr cu, v v tr ca rng ngp mn v cy trng quen giao tip, thng tin.

Trung tm y t v bnh vin. Ngun nhn lc

Ai l nhng ngi/

Cng c v thi

Qun l v sinh v rc thi. Cc ngun nhim V tr ca nhng

bnh v trung gian truyn bnh. ngi c vn v sc khe.

chm sc y t nh nhn vin lm vic ti cc trung tm y t (bc s, y t, ph t) v nhng tnh nguyn vin chm sc y t.

Tt c tr em ti Cc

nhm ngi d b tn thng? H u? (tr em, ngi gi, ngi khuyt tt, cc nhm ngi dn tc) a bn c n trng khng? Nhng em khng n trng sng u? a im, trung tm ni ngi dn thng t tp th u? Ai s dng nhng a im . t chc no hot ng ti a bn? Cng vic ca h l g?

Nhng

47

Mc ch phng vn

1. Thm ho v ri ro

Nhng ngi dn ti cng ng c nhn thc c

H c bit thm ho c th xy ra u ti a bn ca mnh khng? H c bit c nhn hoc nhm ngi no d b tn thng khng? H c bit nhng loi hnh vi no c th dn n nhng
ri ro xy ra thm ho hay khng? 2. K hoch ca cng ng

nguy c ca thm ho v ri ro ti cng ng ca mnh hay khng?

Cng ng c k hoch phng nga thm ho khng? Nu c, k hoch phng nga vn g? V ai lp ra k hoch ? K hoch c chia s nh th no trong cng ng?

C phi tt c nhng ngi dn ti cng ng u bit v k hoch khng?

3. S tham gia ca tr em v thanh nin

Tr em tham gia nh th no trong cc cng vic ca cng ng? Tr em c c hi tham gia vo cc cuc hp (cng vi Tr em c t tin trnh by kin ca mnh trc mi ngi
ngi ln) hay khng? Nu c, cc em tham gia nh th no? v cc vn ca cng ng hay khng? Tr em c bit v thm ho, tuyn ng s tn, a im an ton khng? Nu cc em bit, cc em bit qua ngun thng tin no? Nu khng bit, cc em mun tm hiu nhng thng tin ny nh th no?

48

3.4. T chc cho tr tham quan thc a

Mc tiu
Thu thp thng tin cho vic lp bn ri ro v ngun lc ca cng ng.

Cch thc tin hnh

A. Dn trnh vin nn phi hp chun b trc vi cc thnh vin trong cng ng v chuyn i thc a ca cc em. B. Dn trnh vin t chc tr thnh ba nhm i thm cc thnh vin ca cng ng theo nhng ni dung m tng nhm quan tm. Cc em s thu thp thng tin theo cc hng dn nu trn bng cch quan st v tho lun (v d, tho lun nhm tp trung v phng vn vi nhng ngi c thng tin chnh nh lnh o cng ng, cn b a phng, cc c quan hot ng ti cng ng)

49

Hng dn tin hnh tho lun nhm tp trung Ti sao phi t chc nhng nhm tp trung?

Khuyn khch cc thnh vin trong cng ng suy ngh v gim nh ri ro trong thm ho. Thu thp nhng kinh nghim c lin quan n thm ho Khuyn khch ngi ln tr thnh nhng ngi ng minh, h
tr cc hot ng xc nh v tr.

Mt s hng dn trong qu trnh thc hin

Dn trnh vin hoc nhng ngi lm vic vi tr cn gii thch

S dng ngn t n gin ph hp vi nhng ngi ln tham gia tho lun S dng thut ng n gin gii thch khi nim gim nh ri Khuyn khch tt c mi ngi ng gp kin trong khi tho lun. La chn thi gian v a im ph hp. Phng hp phi yn tnh v thoi mi. Thi gian phi ph hp vi ngi ln. To khng kh thn thin. Tn trng kin ca tt c cc thnh vin tham gia tho lun
ro trong thm ho, s nguy him, d b tn thng, kh nng v ri ro cho ngi ln tham gia tho lun.

vi nhm tham gia tho lun (ngi ln) l do v sao tr mun t chc hot ng tho lun ny.

50

Hng dn phng vn c nhn

Dn trnh vin v nhng ngi lm vic cng vi tr em cn gii Trc ht, to tm l thoi mi cho ngi c phng vn bng
nhng cu chuyn x giao, sau thng bo cho h v cuc phng vn bt u.

thch vi nhng i tng mc tiu ca nhm tp trung l do v sao tr mun t chc hot ng tho lun ny.

Ghi chp tn, tui, ngh nghip ca ngi c phng vn. Bt u bng cu hi v ch ph hp vi ngi c phng vn. S dng ngn ng n gin ph hp vi nhng ngi ln tham gia phng vn. Hy cho ngi c phng vn tr li ht , khng b Hy nh hi thm nhng thng tin cn thit hoc yu cu gii Nu ngi c phng vn tr li v ni dung ca cu hi trong
thch nu c ch no cha r hoc cha thng tin m chng ta cn bit. danh sch trc khi c hi, hy ghi chp li v b qua cu hi - khng nn hi li v trng lp thng tin. ngt li, c th gi khi cn thit nhng khng qu lm dng iu .

Khng by t kin c nhn hoc c c ch th hin ng , Khi cuc phng vn kt thc, hy hi ngi c phng vn
hay khng ng vi ngi c phng vn, mc d bn c th hi/nhn xt nhng cu nh Ti c th nhm ln, nhng ti nh hnh nh iu xy ra vo thng Ba ch khng phi thng Nm.

xem h c cu hi g mun hi chng ta khng v ghi chp li cc cu hi v cu tr li. Cm n h v tham gia cuc phng vn v gip h hiu rng nhng thng tin m h cung cp rt hu ch cho d n.

51

3.5. Phn tch nhng kinh nghim v thm ho

Mc tiu
Gip tr nhn ra tm quan trng m nhng kinh nghim ca cc thnh vin trong cng ng mang li cho vic phng chng thm ho trong tng li.

Cch thc tin hnh

A. Dn trnh vin tng kt v gii thch cho tr em nhng li ch khi cc em hiu c nhng kinh nghim m cng ng c v cc nguy him v thm ho, v lm th no hiu c nhng iu ny? V d, tr em c th ni chuyn vi nhng ngi c kinh nghim nh ngi gi, lnh o ca cng ng, lnh o tn gio, cn b nh nc nh gio vin, v nhng ngi khc c kin thc v cng ng v lch s ca cng ng. B. Dn trnh vin yu cu mi nhm tr xem nhng hng dn phng vn di y.

Cu hi v d phng vn/tho lun v kinh nghim lin quan n thm ho

1.

Vn mi trng v c s h tng

Nhng loi him ho hay thm ho no xy ra ti cng ng trc y? iu ny nh hng nh th no n cng ng? Nhng nh hng c ghi nhn u (gn hay xa cng ng)? Nhng tn tht v thit hi no xy ra? Ngun gc ca him ho l t u? Cng ng c k hoch ng ph vi him ho khng?
52

2.

Nhng loi him ho hay thm ho no xy ra ti cng ng? iu ny nh hng nh th no n sc kho ca ngi dn ti cng ng? Nhng nhm ngi no d b tn thng i vi him ho ? Nhng ai trong cng ng c kinh nghim v Y t c th tr gip cho cng ng? C trung tm Y t no m ngi dn c th trng cy khi him
ho/thm ho xy ra khng?

Vn Y t

3.

Nhng loi him ho hay thm ho no xy ra ti cng ng? Nhng tc ng v x hi ca him ho l g? V d, iu g xy ra vi cc gia nh? tr em? ngi gi?... C bao nhiu ngi trong cng ng bit v him ho v bit Cng ng tm hiu kin ca ngi dn v k hoch ca cng
ng theo cch no? cch phn ng khi him ho xy ra? H bit bng cch no? C nhng ai m cc em ngh l cha bit nhng iu ny khng?

Vn v cng ng v x hi

53

3.6. Phn tch cc pht hin

Mc tiu
Gip tr s dng cc thng tin thu thp c xp loi u tin cc quan ngi lin quan n thm ho ti cng ng.

Dng c
Giy kh ln, bt vit bng

Cch thc tin hnh

A. Sau khi tr thc hin nhng nghin cu ti thc a, dn trnh vin yu cu mi nhm tho lun v nhng pht hin ca mnh, v suy ngh v nhng cu hi sau. Nhng mi nguy him hay thm ho no xy ra ti cng ng? Ti sao li nh vy? Nhng ri ro no c th xy ra i vi cng ng? Cng ng hin c nhng ngun lc no i ph vi nhng tnh hung ? B. Dn trnh vin yu cu cc nhm trnh by v nhng pht hin v phn tch ca nhm mnh. C. Dn trnh vin vit nhng pht hin trn giy kh ln v tng hp li nhng mi nguy him chnh m cc nhm lit k (v d, l lt, l t, bo...)

54

D. Dn trnh vin yu cu tr cng nhau quyt nh chn mt loi nguy him tp trung chun b cho vic lp bn ca cng ng ln u tin. Thng th chng ta cn tham kho kin ca chuyn gia v thu thp thng tin mt cch h thng trc khi quyt nh chn loi nguy him no lp bn . Trong trng hp ny, dn trnh vin c th s dng nhng tiu ch sau hng dn tr: Mt xut hin ca tng loi nguy him? Mc nh hng ca tng loi nguy him c th gy nn? (Dn trnh vin c th chn cch yu cu tr lp bn ri ro v ngun lc cho tng loi nguy him, tu thuc vo nhng loi nguy him no c nh hng n cng ng ca cc em. Bi v vng ri ro v tuyn ng s tn khi c st l t c th rt khc vi trng hp l lt...)

Lu dnh cho Dn trnh vin

Qu trnh phn tch nhng pht hin m tr a ra rt quan trng do nhng thng tin ny s c s dng xc nh a bn v xy dng chin dch truyn thng gio dc.

55

3.7. Lp bn ri ro v ngun lc
Mc tiu
Gip tr xc nh trng tm ca bn ri ro v ngun lc ti cng ng v bt u xy dng bn .

Dng c
Giy kh ln, ba cng, bt vit bng, bt mu.

Cch thc tin hnh

A. Khi tr quyt nh c loi nguy him m cc em s tp trung trn bn ca mnh, dn trnh vin gii thch cho cc em s cn thit ca vic thng nht kin trc khi tin hnh v bn . Dn trnh vin c th vit nhng ni dung ln giy kh ln.

Cng nhau thng nht v....

Loi nguy him m bn s tp trung miu t? Khu vc bn th hin s ln c no (nhng cng ng no, nhng trng hc no...) Nhng mu no s c s dng biu th mc nguy him Nhng biu tng no s c s dng miu t nhng a

khc nhau ca cc khu vc khc nhau? Thng thng, mu biu th mc rt nguy him, mu da cam hoc mu vng l nguy him v mu xanh l cy l t nguy him. im khc nhau cng ng (nh , trng hc, bnh vin...)? Tt nht l m bo rng mi ngi d dng hiu nhng biu tng .

56

Cng nhau thng nht v....

Trong chuyn i thc a, ri ro v ngun lc ca cng ng c xc nh nhng ni no? Nhng nhm mc tiu d b tn thng c xc nh v tr no? Hng Bc pha no? (Theo hng ca la bn) T l ca bn l bao nhiu? Ai s c phn cng nhim v g trong qu trnh xy dng bn v tng ngi s thc hin nhim v nh th no? Tn ca bn l g? Tn bn nn gii thch v loi nguy
him, khu vc m bn biu th v tc gi ca bn . B. Khi tr thng nht v cc ni dung , dn trnh vin yu cu cc em chun b danh sch nhng ni dung ca bn v cng xy dng biu tng s dng trong bn . Cc em c th gip ln nhau phc ho bn hoc giao cho mt s bn c kh nng v tt hn th hin. Trong qu trnh v, cc em nn dng bt ch cho bn tho u tin. Tt c cc em s cng lm vic a nhng thng tin thng nht v cc biu tng ln bn .

57

V d Bn Ri ro v Ngun lc
Bn Ri ro v Ngun lc huyn Chu Thnh - tnh ng Thp

Bn Ri ro v Ngun lc x u Lu - TP.Yn Bi

58

3.8. Kim tra cho thng tin ca bn

Mc tiu
Khuyn khch vic thm kho kin cc thnh vin cng ng nh gi tnh chnh xc ca bn v chnh sa nu cn thit.

Cch thc tin hnh

A. Dn trnh vin gii thch vi tr rng khi cc em lp xong bn , cc em nn tham kho kin ca cc chuyn gia hoc nhng ngi c kin thc chuyn mn lin quan n vn ny. y l cch kim tra tnh chnh xc v r rng ca nhng thng tin trn bn , ng thi thu thp c nhng kin gp hon thin hn bng cch xem xt v chnh sa li nu cn thit. B. Nhng ngi c chuyn mn v lnh vc ny bao gm gio vin a l, hiu trng, trng thn/ch tch x, cn b thuc Ban Phng chng lt bo, hay Hi ch Thp .

Lu dnh cho Dn trnh vin

y l bc rt quan trng v hu ch tng cng vai tr ca tr trong cng ng do cc em c c hi trnh by v trao i thng tin v cng ng, gii thch cc hot ng vi ngi ln. Nhng ngi c ni chuyn v a ra cc kin gp cho cc em c th s chp nhn nhng k nng v kh nng ca cc em cc em c th tham gia tch cc vo nhng cng vic ti cng ng. Ngoi ra, khi ngi ln xem nhng bn m cc em thc hin, h c th suy ngh tch cc v nghim tc v vic s dng nhng thng tin c gi tr ny. H cng c th s yu cu cc em xy dng thm nhng bn khc. Hy nh rng cht lng nhng thng tin ca bn s khc nhau tu thuc vo tui v nng lc ca tr.

59

3.9. Chia s thng tin ca bn trong cng ng

Mc tiu
a bn ra nhng ni cng cng tt c cc thnh vin trong cng ng c c hi hiu thm v vn gim nh ri ro trong thin tai.

Cch thc tin hnh

A. Dn trnh vin yu cu tr lp k hoch thng bo v thng tin ca bn cho nhng ngi dn trong cng ng. Dn trnh vin gii thch rng bn s c a ra cho mi ngi cng xem v yu cu cc em gi a im treo bn , sao cho tt c mi ngi u c th nhn thy. B. Dn trnh vin lu tr rng khi cc em phn pht nhng bn copy bn ti nhng ni cng cng (v d, quy tp ho, n cha/nh th, cu...) cc em phi gii thch v ni dung bn cho mi ngi. Cc em c th ni cho mi ngi bit rng vic xy dng bn l mt phn ca chin dch truyn thng nhm gim nh ri ro ca thm ho ti cng ng.

60

3.10. Li ch ca vic lp bn trong phng chng him ho

Mc tiu
Gip tr nhn thc c vic lp bn ri ro v ngun lc l mt phn ca chin dch truyn thng gio dc v gim nh ri ro trong thm ho

Cch thc tin hnh

A. Dn trnh vin gii thch vi tr em rng bn m cc em lp c th s dng xy dng chin dch truyn thng gim nh ri ro trong thm ho, v l mt b phn ca bn phng chng thm ho m cc trng hc v a phng s d dng. B. Dn trnh vin gii thch rng ngi ln v tr em nhiu vng khc c hng li t nhng bn tng t c lp ti cng ng min Nam Thi Lan t t sng thn nm 2004. V d, hiu trng trng Ban Nai Rai tnh Pangnga s dng mt bn tng t hon thin hn k hoch phng chng thm ho ti cng ng. Mt v d khc, cc em mt trng hc ti Phuket (Rajaprachanukroh 36) c yu cu lp bn ri ro v ngun lc v bn ny c tuyn truyn rng ri ti cc thnh vin ca cng ng.

61

Xy dng chin dch truyn thng gio dc gim nh ri ro thm ho

Mc tiu
Gip tr hiu c li ch ca chin dch truyn thng gio dc trong gim nh ri ro thm ho v cung cp nhng k nng gip cc em c th lp k hoch v xy dng nhng ti liu v hot ng truyn thng n gin. Tr em c th h tr cng ng gim nh ri ro thm ho bng cch cung cp nhng thng tin chnh xc cho cc bn cng trng v tr em, ngi ln ti cng ng. Cc em c th lm vic ny bng nhiu cch khc nhau, v d, lm cc t ri hoc p phch hay t chc cc hot ng nh din kch, ma ri. Vic xy dng cc ti liu v chun b cc hot ng cho chin dch truyn thng ban u tng chng kh khn v cn phi chun b k cng. Nu lp k hoch v phi hp nhm tt, qu trnh xy dng v chia s ti liu s mang n nhiu iu th v cho c tr em v ngi ln, thng th qu trnh ny nhn c s ng h tch cc ca cng ng.

4.1 Nhng nguyn tc c bn tin hnh mt chin dch truyn thng gio dc
Dng c
Giy kh ln, bt vit bng, cc p phch c sn ca cc chin dch truyn thng c t chc (v d, p phch c ng khng ht thuc l)

Cch thc tin hnh

A. Dn trnh vin gii thch v ti liu v phng tin truyn thng cho tr thng qua cc v d quen thuc a phng v khuyn khch cc em tho lun v cc ti liu m cc em bit trong cuc sng hng ngy. Nhng loi ti liu v phng tin truyn thng m cc em nhn thy? Ch l g? Cc em c hiu c tng ca ti liu khng? Lu rng, v d v chin dch truyn thng chng ht thuc l Thi Lan c thc hin hn 20 nm. Chin dch bao gm vic truyn t thng tin ti cng chng v vn ng (hoc yu cu) php lut hn ch vic ht thuc. Dn trnh vin gii thch rng nu mt chin dch c thc hin sau mt thi gian di m khng em li kt qu kh quan c ngha l c nhng sai st trong khi lp k hoch hoc tin hnh chin dch. Mt chin dch thnh cng ph thuc vo mc hiu bit v cc yu t ca truyn thng. B. Dn trnh vin gii thch v nhng yu t c bn trong truyn thng nhm mc ch gio dc bng cch s dng biu , nhn mnh s khc nhau gia kin thc, thi v hnh vi. Dn trnh vin lu rng ti liu v cc hot ng truyn thng nhm mc ch 1) Gio dc ngi dn (mang n cho h kin thc), 2) thay i thi ca ngi dn, v 3) thay i hnh vi ca h. C th thc hin nhng hot ng nhm t ln lt tng mc tiu hoc tin hnh ng thi cng mt lc.

65

Hnh vi

C. Dn trnh vin c th trnh by cc v d v ti liu ca cc chin dch truyn thng khc cho tr, v d nh chin dch truyn thng chng ht thuc l hay li xe nguy him. Thng qua vic tho lun v nhng chin dch truyn thng , dn trnh vin lm ni bt nhng yu t di y, phn bit s khc nhau gia kin thc, thi v hnh vi.

66

Ht thuc l
c th b m v t vong.

Kin thc: Mi ngi bit rng ht thuc l c hi cho sc kho, Thi : Mi ngi ngh ti hoc mun b thuc v h bit iu
c hi cho sc kho.

thuc c hi cho sc kho.

Hnh vi: Nhng c nhng ngi vn ht thuc mc d h bit ht

HOC nu chin dch thnh cng: ngi dn s b ht thuc l.

HOC Li xe nguy him

Kin thc: Nam thanh nin hiu rng li xe nhanh s nguy him Thi : Li xe nhanh rt snh iu. y l mt cch th hin
s can m. Do vy h s khng ngh ti vic b thi quen li xe nhanh.

Mt cu b vn thch li xe nhanh v vi cu vic t ra snh iu quan trng hn vic trnh ri ro gy tai nn. Hn na, cu tin rng s khng c nhiu ri ro v kh nng li xe ca cu rt tt. HOC nu chin dch thnh cng: cu b nhn ra rng cu c th t git mnh v quyt nh sau ny s li xe chm v cn thn hn v khng t to ra nhng ri ro nh vy na.

Hnh vi:

67

V vy....

D. Dn trnh vin chia tr thnh nhng nhm nh (mi nhm khng qu 5-7 em). Mi nhm s c xem mt v d v ti liu qung co ca mt chin dch truyn thng (v d, p phch) v suy ngh 1) Chin dch truyn thng ny d nh hng ti i tng no (i tng tc ng chnh), 2) Chin dch truyn thng ny nhm ti iu g? (mc tiu ca chin dch), v 3) Chin dch truyn thng ny mun t c nhng thay i no? (kin thc, thi , hnh vi hoc c ba mc ch ny)? Cc nhm c 20 pht tho lun. E. Dn trnh vin yu cu cc nhm trnh by ngn gn kin ca nhm mnh v tho lun. F. Nu cc em trnh by kin ca mnh cha r rng, dn trnh vin c th b sung mt s thng tin, lm r v tnh a dng ca cc loi phng tin, ti liu v hot ng truyn thng (kch sn khu, chng trnh pht thanh, p phch, t ri...) v trong mt chin dch c th s dng nhiu hn mt loi phng tin hoc hot ng truyn thng. iu ct yu l phi xy dng cc mc tiu tht r rng v xc nh c nhm mc tiu m chin dch truyn thng nhm ti (nhm mc tiu chnh). Sau khi hon thnh cng vic ny, bt u tin hnh chun b cc ti liu, hot ng n gin v ph hp dnh cho nhm mc tiu chnh.

68

G. Dn trnh vin lu cc nguyn tc c bn xy dng ti liu v hot ng truyn thng khi qut nh sau.

Nhm mc tiu chnh: Mt chin dch truyn thng gio dc

phi nhm vo mt nhm mc tiu c th. V d, ph n, ph n lm vic ni tr, tr em trong trng hc, tr em khng i hc, nam gii, nam thanh thiu nin, v.v...

Chng ta cn bit v hiu nhm mc tiu chnh c th c cch tip cn ph hp vi h. Chng ta cn tm hiu xem nhm mc tiu ny bit v suy ngh g v vn m chng ta ang vn ng.

Nhm mc tiu ny suy ngh nh th no?

Mc tiu r rng:

Chng ta cn xy dng nhng mc tiu r rng v nhng thay i m chng ta mong mun t c v kin thc, thi v/hoc hnh vi ca nhm mc tiu ny.

H. Dn trnh vin kt lun bng cch nhc li cho cc em nh nhng sn phm m cc em xy dng cho chin dch truyn thng ch l nhng cng c ch khng phi l mc ch chnh ca d n hay chin dch. Xy dng nhng ti liu hay, thit k nhng hot ng tt khng c ngha l chin dch s thnh cng. S thnh cng ch c o lng sau khi cc ti liu c phn pht v cc hot ng c thc hin vi nhm mc tiu chnh.

69

Ti liu truyn thng gim nh ri ro trong thm ho Chng ta cn nh gi:

Tnh hnh trc khi tin hnh chin dch truyn thng:

Kin thc, thi , hnh vi ca nhm mc tiu: Vic Thay i m chng ta mun nhm ti: Ti liu ca
nam gii t chi khng i s tn c th dn ti nhiu ri ro, bao gm c vic b thng v t vong. chin dch vn ng cn phi cung cp cho nhm mc tiu chnh thm nhng kin thc, nh vic nhn thc c rng t chi i s tn khi c l lt dn n nhng ri ro v thit hi. Kt qu l, ngi dn c th thay i thi v thy c mng sng quan trng hn ti sn. Hnh vi cng c th thay i, theo ngi dn c th chun b k hoch s tn i ph vi vn l lt. Tt c nhng iu ny th hin s thay i tnh hnh so vi trc khi thc hin chin dch truyn thng.

V d, nam gii sng trong cng ng c ri ro v bo lt thng hay t chi s tn khi c l lt v mun c gng cu ti sn hoc th hin s can m ca mnh.

70

4.2 Xy dng ti liu v hot ng cho chin dch truyn thng

Cch thc tin hnh
Dn trnh vin gii thch 6 bc xy dng ti liu v hot ng cho chin dch truyn thng.

Bc 1. nh gi tnh hnh: Tin hnh kho st thu thp, la chn, phn tch v x l thng tin tm ra loi him ho no l ri ro i vi cng ng, nhm mc tiu chnh m chng ta mun hng ti, v thng ip m chng ta mun chuyn i thng qua cc hot ng truyn thng. Nhng thng tin ny c th c thu thp trong qu trnh tin hnh nghin cu xc nh ri ro v cc ngun lc ca cng ng hoc nu khng c th cn tham quan thc a ti cng ng. Bc 2. Lp k hoch: Xc nh xem chng ta mong mun t c iu g v s dng kt qu nh gi tnh hnh trong bc 1 lp k hoch chin dch truyn thng gio dc t c mc ch . nh gi nhm mc tiu chnh v nhng nhm mc tiu th yu. Xc nh cc mc tiu ca cc hot ng truyn thng. Cn nhc k lng thng ip ca chin dch truyn thng, v suy ngh v phng tin truyn thng hiu qu nht chuyn cc thng ip ny. Xy dng k hoch hot ng v ngn sch. Bc 3. Xy dng ti liu v chin dch truyn thng: Thc hin k hoch hnh ng. iu ct li l cc ti liu, hot ng v thng ip phi c thit k cn thn, thng ip phi r rng v c cc cch truyn thng tin hiu qu (cc knh a thng tin). Bc 4. Th nghim phng tin v ti liu truyn thng: tin hnh th nghim ti liu v hot ng bng cch ly kin tham kho ca cc chuyn gia v cc thnh vin ca nhm mc tiu chnh. Hy hi h xem liu ti liu v cc hot ng c cung cp thng tin chnh xc v r rng hay khng? nh gi xem thng ip c chuyn i nh th no? Nhng ngi m thng ip nhm ti c d dng nm c ni dung ca thng ip hay khng? Bc 5. Pht ng cc hot ng v phn pht ti liu: Sau khi th nghim cc ti liu v hot ng, tin hnh chnh sa nu cn thit, sau pht hnh cc ti liu rng ri ra cng chng v thc hin cc hot ng c lin quan. Bc 6. nh gi: nh gi tc ng ca cc hot ng v ti liu i vi thi ca cng chng. Nhng ti liu v hot ng ny c t c nhng tc ng mong mun hay khng, thng ip n c vi nhng i tng chng ta nhm ti cha, chng ta c cn phi ci thin hay chnh sa g khng?

71

4.2.1. Bc 1: nh gi tnh hnh

Dng c
Th giy, giy kh ln, bt vit bng, bng dnh, ti liu pht tay phn trnh by.

Cch thc tin hnh

A. Dn trnh vin hng dn tho lun v cng vic nh gi tnh hnh (th no l nh gi tnh hnh, mc ch l g...)

Nu nhm tr ang hc cp trung hc hoc cao hn:

Trao i v cc kinh nghim tham gia nghin cu. Cc em Lin kt kinh nghim m cc em c vi hot ng nh gi Gii thch cc nguyn tc nh gi tr hiu r ngha ca
hot ng. S dng ti liu pht tay hoc bn chiu. cc em thy c vic nh gi tnh hung i hi nhng k nng ging nh cng vic nghin cu m cc em tham gia trc y (thu thp thng tin v thi v hnh vi ri ro ca cc nhm mc tiu xc nh nhm mc tiu chnh) tham gia thc hin cc nghin cu cha, cc em lm nh th no?

Nu tr ang hc tiu hc:

Hi tr rng khi mun tm hiu mt iu g , mi ngi thng

lm g. Gi rng khi mun tm hiu iu g cn t cu hi v thu thp thng tin, sau cng tho lun cc thng tin c c cch hiu thng nht. Hot ng c gi l nh gi tnh hnh.

72

B. Dn trnh vin khuyn khch tr nh gi tnh hnh ri ro trong cng ng ca cc em da trn nhng nghin cu thc a m cc em thc hin. Dn trnh vin dn dt tr bng cch yu cu cc em xem li cc thng tin m cc em thu thp c theo nhng cu hi sau.

Khung nh gi tnh hnh

Loi him ho no c ri ro ln nht ti cng ng? V sao? Thm ho thng xy ra lc no v u? Nhng tc ng ca thm ho l g? Nhng ai b nh hng khi thm ho xy ra? Nhng iu g lm tng ri ro xy ra thm ho? (nhng kin Nhng kin thc, thi , hnh vi no c th gim nh ri ro trong thm ho? Nhng ngun lc no c sn ti cng ng thc hin truyn
thc no b thiu, thi v hnh vi ca ngi dn ra sao)? V d, ngi dn c th khng bit ti nhng ri ro, h khng bit v l trnh s tn hoc h c th t chi s tn.

Cc ngun lc cn thit cho cng tc truyn thng m cng

ng cha c v c th thay i iu khng?

thng thng tin? V d, h thng phng tin truyn thng a phng v trung ng c cha (pht thanh, truyn hnh, bo v tp ch), a im tho lun v hp ti cng ng (trung tm, hi trng x, nh vn ho x...), cn b v cc hng truyn thng (lm vic cho chnh quyn a phng hay c quan chnh ph vi nhim v v an ton x hi, sc kho hay d bo thi tit, v.v)?

73

C. Dn trnh vin h tr tr tng hp li cng vic nh gi tnh hnh theo khung pha trn. D. Dn trnh vin c th khuyn khch tr nh gi thm ri ro ca tnh hnh trong cng ng ca cc em bng cch thc hin cc hot ng sau.

Khung nh gi tnh hnh

A. Hot ng nh gi tnh hnh: Lch thi v
a. Dn trnh vin chia tr thnh cc nhm (mi nhm 5-7 em) v gii thch nhng cng c (hoc hot ng) c th h tr cc em nh gi tnh hnh ri ro ti cng ng ca cc em. Hot ng u tin c tn l Lch thi v. b. Dn trnh vin gi tr suy ngh v khung nh gi tnh hnh v nhng him ho dn n ri ro cc ln cho cng ng v gy ra thm ho m cc em thng nht trc . c. Dn trnh vin yu cu cc nhm k bng gm 3 ct giy kh ln. Dn trnh vin c th chun b sn biu v d hng dn cc em. Tiu cho mt ct ln lt l: Trc thm ho, Trong khi tham ho xy ra, Sau thm ho. d. Dn trnh vin yu cu cc nhm phn tch cc giai on lin quan n thm ho ( cc ct) theo s hiu bit v hn ch ca cc nhm dn c trong cng ng (ngi ln, tr em, ph n, nam gii, ngi cao tui). Di y l mt v d.

74

 Nam Ph

Trc khi xy ra l lt
gii hiu rng khng c cm in vo nhng ni nc l c th dng n. n bit nhng ni no an ton.

Trong khi l lt

Sau l lt

Khng

Tr em khng bit

phi ai cng bit ni tr n an ton khi xy ra l lt. mnh phi mang theo c g.

Ph n bit rng Tr em bit rng

phi un nc truc khi ung. mnh khng nn chi nhng ni nc chy mnh.

e. Sau , dn trnh vin c th yu cu tr lm mt bi tp tng t nh gi thi v hnh vi. Lu rng vic nh gi thi v hnh vi c th phc tp hn nh gi kin thc. V vy, cn phi suy ngh trc nhng cch tho lun ph hp i vi thm ho hng dn v gi cho tr.

75

B. Hot ng nh gi tnh hnh: Cy vn

a. Dn trnh vin yu cu mi nhm v hnh mt cy to trn giy kh ln. Cy phi c r, cnh v l. Dn trnh vin c th chun b sn hnh v theo mu di y.

b. Dn trnh vin khuyn khch tr suy ngh v tho lun nhng iu m mi ngi trong cng ng ca cc em cha bit nhng ri ro do him ho gy ra trong cng ng (nh li khung nh gi tnh hnh) v nhng thng tin khng chnh xc hoc b hiu sai ti cng ng. Yu cu cc nhm vit cu tr li ln th giy hoc giy kh ln. c. Dn trnh vin yu cu cc nhm la chn mt v d in hnh nht m cc em cho rng l thng tin sai hoc thng tin m cng ng cha bit. Cc em vit cu tr li vo chnh gia nhng cnh cy trn hnh v. V d, cng ng khng bit cch chun b ng ph i vi l lt d. Dn trnh vin yu cu cc nhm suy ngh v sao cng ng li thiu nhng kin thc (nguyn nhn ca nhng vn ) v vit cu tr li vo v tr r cy trn hnh v. V d, cc thnh vin trong cng ng khng ngh rng h c ri ro phi i mt vi l lt, hoc h cha c cung cp bt c thng tin g, hay c cnh bo v nhng ri ro . e. Dn trnh vin yu cu cc nhm suy ngh v nhng iu g c th xy ra khi mi ngi khng c thng tin chnh xc (kin thc) v vit cu tr li v phn l cy trn hnh v. V d, nhiu ngi b cht, ti sn b ph hu...

76

4.2.2. Bc 2: Lp k hoch
Dng c
Giy kh ln, bt vit bng, bn chiu trnh by nhng im chnh v cc bc xy dng cc hot ng v ti liu truyn thng, ti liu v ghi chp ca cc nghin cu thc a, cc v d v ti liu truyn thng.

Cch thc tin hnh

A. La chn nhm mc tiu chnh
a. Dn trnh vin gii thch ngha v cch phn loi cc nhm mc tiu chnh.

Nhm mc tiu chnh: l nhng ngi m chin dch truyn thng mun nhm ti nhm thay i thi v hnh vi ca h. Nhm mc tiu th cp: l nhng ngi c nh hng ti thi
ca nhm mc tiu chnh.

V d: Mt t ri vn ng tuyn truyn v vn an ton trong

trng hp ng t tp trung vo nhm ph n lm cng vic ni tr. Nhm mc tiu th cp l tr em, v tr em c tc ng nh hng ti nhng ngi m trong trng hp ny. Trong d n ny, tr em xy dng chin dch truyn thng nhm vo i tng l nhng ph n lm cng vic ni tr.

b. Dn trnh vin yu cu tr la chn mt nhm mc tiu chnh v mt nhm mc tiu th cp cho chin dch truyn thng ca mnh theo cc tiu ch di y.

77

Cc tiu ch la chn nhm mc tiu chnh

Nhm mc tiu chnh - l nhm ngi chu nh hng nhiu nht khi thm ho xy ra. Nhm mc tiu ny c th c xc nh bng cch nhn vo a bn c nhiu ngi cht v b thng nht t trc n nay, cng nh nh gi xem nhm mc tiu no d b tn thng nht ti cc a bn . Nhm mc tiu th cp bao gm nhng ngi c nh hng n suy ngh v hnh ng ca nhm mc tiu chnh chnh. V d, rt kh c th thay i thi v hnh vi ca nhng ngi ln tui, nhng con chu ca h c th lm vic ny hiu qu hn nhng ngi khc trong cng ng. nh gi nhm mc tiu chnh. Mc d nhm mc tiu ny c xc nh l nhm ch yu chu nh hng nhiu nht khi thm ho xy ra, nhng c mt chin dch truyn thng thnh cng th khng th khng nh gi nhm mc tiu ny.

c. Dn trnh vin khuyn khch tr phn tch cc l do khi la chn nhng nhm mc tiu c th ny. Cc em cn phi kt ni nhng thng tin cc em thu c t cng ng khi thc hin cng vic ti thc a vi quyt nh m cc em a ra.

78

B.

Thit lp cc mc tiu
a. Dn trnh vin gii thch cc em bit rng mc tiu ca ti liu truyn thng v hot ng tng ng vi nhng thay i d kin c th c lin quan n kin thc, thi , hnh vi ca nhm mc tiu chnh, v cng l kt qu ca chin dch truyn thng. b. Dn trnh vin yu cu tr xem li kt qu lm vic nhm ca mnh v ni dung nh gi tnh hnh v la chn nhm mc tiu chnh.

nh gi tnh hnh

a bn mc tiu (cng ng hoc trng hc) l..... Him ho l........... Vn lin quan n kin thc l................ Nguyn nhn ca cc vn ny l.................. Kt qu ca cc vn ny l..................... Cc nhm mc tiu chu nh hng l..............

Do , nhm mc tiu chnh l............... Nhm mc tiu th cp l..............

c. Dn trnh vin chia tr thnh cc nhm nh v yu cu mi nhm tr li cc cu hi sau y cn c vo nhng thng tin c trn. Gii thch rng nu cc em c th c lng s lng ngi ca mi nhm mc tiu chnh m cc em nhm ti, iu ny s gip cc em nh gi mc thnh cng ca chin dch truyn thng ca cc em sau ny (nh gi kt qu).

Nhm mc tiu chnh

Xc nh cc nhm mc tiu m d n hng ti (nhm chnh v nhm th cp). a ra cc l do. Xc nh cc mc tiu ca chin dch truyn thng. Nu c th, c lng s lng ngi m chin dch truyn thng mun nhm ti. Phn tch cc ngun lc c sn truyn t thng tin. V d, phng tin truyn thng a phng v quc gia, a im tho lun v hp cng ng, cn b v c quan truyn thng.

d. Yu cu cc nhm trnh by ngn gn kt qu tho lun ca cc em.

C.

Chun b thng ip
a. Dn trnh vin gii thch ngha khi nim thng ip. Thng ip l mt li pht biu c chuyn n nhm mc tiu chnh vi cu ch d hiu v d nh. Thng ip c xy dng da trn cc mc tiu ca chin dch truyn thng.

Cc thnh t

80

Mt chin dch truyn thng c khong 3 thng ip (v khng qu 5 thng ip) Qua thng ip, ngi tip nhn s c thng bo, khuyn khch v tip sc tham gia thc hin cc mc tiu ca chin dch truyn thng. Thng ip nn tng hp vn v gii thch cch gii quyt r rng. Mt thng ip hiu qu s tc ng trc tip vo cm xc v s quan tm ca ngi nhn. Chin dch truyn thng cn c mt khu hiu, nhn hiu hay tn ca chin dch li cun s ch (tu cch gi). Khu hiu thng bao gm mt phn ca thng ip ch khng phi ton b thng ip hon chnh. Nhng thng ip tt thng ngn gn, c lin quan n thi v nhng mi quan tm ca i tng tip nhn thng ip, thng ip cn chnh xc v truyn cm.

Chun b thng ip

Thng ip cng d c th kh nng ngi nhn c thng ip s cng cao.

Ngn gn.

Trnh ngn ng: Cn nhc trnh vn ho v kh

nng s dng ngn ng thun thc ca nhm ngi nhn thng ip ch.

S dng nhng thng tin thc t h tr v chng minh cho thng ip. Hu ht ngi nhn
thng ip s b thuyt phc bi nhng thng tin thc t. Hy tm nhng thng tin thc t c th gy ra nhng tranh lun c th v to cm gic cn phi gii quyt nhng tranh lun .

chng ta c th k cho ngi nhn thng ip mt cu chuyn v mt tnh hung c tht m h c th c lin quan ti, h s c nhiu kh nng phn hi li thng ip ca chng ta.

S dng nhng v d ngi tht, vic tht. Nu

ch, nhng cng cn bit v vn chi ph. Nhng mc tiu s gp phn ci thin nh th no cho t nc? Cho cng ng a phng? Cho cuc sng thng ngy ca ngi nhn thng ip?

Miu t nhng li ch ca vic t c nhng mc tiu ra. Tp trung vo nhng li

81

V d
Thng ip
1. Ht thuc l mt nguyn nhn ln nht gy ra bnh ung th, trn th gii mt na s ngi ht thuc cht v thi quen ny. 2. Nhiu ngi qu quyt rng ht thuc gip h gii quyt c cng thng. Nhng thc t, cht nicotine l mt cht kch thch v khng gip bn bt cng thng. 3. B ht thuc c th lm gim i nhiu ln nguy c mc bnh ung th v cc bnh khc.

Khu hiu
Ht th khng kh trong lnh, tn hng cuc sng hnh phc V/hoc Nu bn khng b thuc, nguy c mc bnh ung th l hin nhin

b. Dn trnh vin yu cu tr xem li ni dung nh gi tnh hnh v cc mc tiu m cc em mun t c thng qua cc ti liu v hot ng truyn thng ghi trn giy kh ln. Cc em cn s dng nhng thng tin tng hp nn thng ip m cc em mun gi ti nhm mc tiu chnh c la chn.

82

nh gi tnh hnh

Y t

a bn tc ng chnh l............. Him ho l................. Nhng vn lin quan n kin thc l....................... Nguyn nhn nhng vn l........................ ca ny

Nhm mc tiu chnh Nhm mc tiu th cp Mc tiu truyn thng Ngun lc truyn thng

Kt qu ca nhng vn ny l..... Nhm mc tiu chu nh hng l....... Do , nhm mc tiu chnh l.......

c. Dn trnh vin khuyn khch tr suy ngh v tho lun thng ip ca chin dch truyn thng theo nhng hng dn trn. Yu cu cc em tng hp kin tho lun v ghi trn giy kh ln, ni dung 1) Khu hiu, 2) Thng ip chnh v 3) Thng ip ph.

83

D.

La chn ti liu v phng tin truyn thng

a. Dn trnh vin gii thch s a dng v cc ti liu v phng tin thng c s dng trong cc hot ng truyn thng.

Phng tin truyn thng

Ti liu truyn thng

Phng tin truyn thng dng in n (bo, tp ch, bn tin) Phng tin m thut (p phch, tranh nh, lch) Pht thanh Truyn hnh Nhc v bi ht Phng tin truyn thng ti cng ng (kch sn khu, ma ri) Cc cuc thi L hi

p phch T ri hoc sch qung co Sch truyn/bn tin Lch Qung co Bng ct st v a CD Trang phc/con ri

b. Dn trnh vin gii thch nhng ti liu v phng tin truyn thng khc nhau s c tc dng khng ging nhau tu thuc vo cng ng, tnh hnh ti cng ng v nhm mc tiu chnh. Nhc li rng, tt c cc ti liu v phng tin truyn thng cn phi 1) Li cun, 2) D hiu (r rng, sc tch v c th), 3) C tnh tham gia (thu ht s tham gia ca nhiu ngi vo vic s dng cc biu tng th gic v ngn ng), 4) c chp nhn trong bi cnh vn ho, v 5) Khuyn khch mi ngi hnh ng. c. Dn trnh vin gii thiu nhng v d v ti liu v phng tin truyn thng hiu qu v li cun m tr c thy hng ngy, v c bao gm nhng thnh t trn.

84

d. Dn trnh vin yu cu tr la chn loi ti liu v phng tin m cc em mun s dng trong chin dch truyn thng (nh p phch, mu tin truyn thanh, kch sn khu, ma ri). Cc em cn phi cn nhc ti thi quen sng ca nhm mc tiu chnh v s ph hp ca ti liu v phng tin truyn thng khi xut hin v tip cn vi h. (v d, ngi cao tui thng thch nghe i nh hn l xem p phch trn ng ph). Hy cn nhc xem liu cc em c th t chun b cc ti liu v phng tin truyn thng hay khng? e. Khi tr quyt nh c ti liu v phng tin truyn thng ph hp, yu cu cc em lm vic theo nhm chun b nhng dng c khc. V d, mt nhm lm vic v p phch, nhm khc sng to on qung co trn i pht thanh, nhm pht trin kch .

E. K hoch hnh ng, khung thi gian v ngn sch

a. Dn trnh vin yu cu mi nhm xy dng k hoch hoc chin lc s dng v phn phi cc ti liu v phng tin truyn thng m cc em xy dng. Cc em cn nh gi loi ti liu hoc phng tin truyn thng s dng cho tng nhm mc tiu chnh, khi no/ u/thi lng v chi ph, v.v b. Cc tng c th in vo bng trn giy kh ln nh sau. Di y l mt v d v bng k hoch dnh cho sn phm truyn thng.

Loi phng Nhm mc tin truyn tiu chnh thng

Mc ch

a im

Thi gian

Ngi thc Ngn sch hin

85

1. Xc nh cc nhm mc tiu
Nhm mc tiu chnh
Ph n lm cng vic ni tr ca 6-7 h gia nh trong vng ri ro. Bi v: Thi ca h c th dn n nhng ri ro gy ra l lt. H c th ch s tn nu nh h bit chc rng cc thnh vin trong gia nh an ton. H l nhng ngi thng nh v lo lng cho s an ton ca tt c cc thnh vin trong gia nh.

Nhm mc tiu th cp

Ngi cao tui. Bi v: H c nhng ngi ph n lm cng vic ni tr ti nh chm sc. Nhng ngi ny c th khng t chm sc mnh v khng mun ri khi ngi nh ca mnh.

2. Xc nh cc mc tiu ca chin dch truyn thng

Cc nhm mc tiu s bit cch chun b khi c l. Cc nhm mc tiu s bit cch nh gi mc nguy him nu xy ra l. Cc nhm mc tiu s bit v nhng vng an ton v c him ho, l trnh s tn khi c l. Cc nhm mc tiu s bit v nhng du hiu cnh bo him ho. Cc nhm mc tiu s hiu v nh hng ca l. Cc nhm mc tiu s sn sng v t nguyn s tn, h c kh nng h tr cc thnh vin khc trong gia nh v c nhng vt dng cn thit mang theo.

86

3. Phn tch cc ngun lc truyn thng ca cng ng

Cc c nhn v c quan

Bao gm lnh o ti cng ng, trng thn, thnh vin ca cc t chc hnh chnh cp thn, x, nhng ngi c nhm ph n mc tiu tn trng (gio vin, hi trng cc t chc on th, tnh nguyn vin v sc kho, nhn vin ca cc t chc phi chnh ph), cc t chc phng chng thm ho. Bao gm i pht thanh a phng, cc hnh thc truyn thng khc qua i pht thanh (v d, pht thanh hai chiu), h thng loa i ti lng x, h thng in thoi di ng, bo a phng. Bao gm cc ni th t (n, cha, nh th...), trng hc, trung tm y t, ca hng tp ho, nh ca ngi ng u nhm ph n

Mng li truyn thng i chng a phng

a im hp

c. Trong khung thi gian cho php, dn trnh vin c th yu cu tr suy ngh v thi gian cn thit cc hot ng v ti liu truyn thng t c nhng tc ng hiu qu. Cc em s a ra mc thi gian lng gi (nh gi) kt qu trong k hoch lm vic. Hng dn cc em v thi lng cn thit cc ti liu v phng tin truyn thng pht huy tc dng, ng thi cc em cng cn nh gi cng vic ca mnh trong khong thi gian hp l c th iu chnh nu cn thit (xem phn 4.2.6. Bc 6: nh gi.)

87

4.2.3. Bc 3: Xy dng
Dng c
Cc ti liu cn thit xy dng thng tin v phng tin truyn thng, mu ti liu v phng tin truyn thng khc.

Cch thc tin hnh

A. Tr tip tc lm vic nhm, tp trung vo vic pht trin ti liu hoc phng tin truyn thng c th (v d, nhm lm vic p phch, nhm lm vic pht thanh, nhm lm vic kch sn khu) B. Mi nhm s xy dng mt v d v ti liu v phng tin truyn thng. Dn trnh vin nn hng dn tr trong qu trnh thc hin cng vic v m bo rng cc em bm st ch thm ho. Dn trnh vin nhc cc em 1) tp trung vo cc mc tiu v nhm i tng tc ng chnh c xc nh, 2) s dng khu hiu ngn gn, n gin, d hiu v ph hp vi nhm mc tiu chnh, v 3) m bo ti liu c trnh by li cun v hp dn.

88

Nhng yu t to nn tnh hiu qu ca ti liu v phng tin truyn thng

Li cun (p phch nhiu mu sc, chng trnh pht thanh sinh ng). Cu tuyn b ngn gn, r rng, d hiu (thng ip) Th hin s thu hiu v thng cm i vi cc nhm mc tiu chnh. Trnh nhng vn m nhm mc tiu chnh khng thch hoc phn i. Truyn cm hng cho nhm mc tiu chnh c nhng hnh ng ph hp. Th hin mt tch cc ca vic gii quyt vn . Nu ch nhn thy mt tiu cc, ngi nhn s c th khng ng h thng ip ca chin dch truyn thng (V d ti Cuba, nh thit k gi mt bc tranh v mt ngi n ng ang ng xung nc v thn cht ang chun b cp i mng sng ca anh ta. Bc tranh ny lm ni bt rt r mi nguy him, nhng thng ip ca n gy qu nhiu s hi m nhm mc tiu chnh khng mun nghe.)

Nhng im mnh v nhng hn ch

T ri, sch gii thiu thng thng c nhiu khng gian cha ng thng tin hn nhng loi ti liu khc v d dng mang theo. p phch c t ch a thng tin hn nhng d gy ch (v d nh) hn sch gii thiu. Mt t p phch c th tip cn ti mt lng ln cng chng v khch qua ng. Kch sn khu c th truyn ti mt lng ln thng tin ng thi c gi tr gii tr, nhng li ch l s kin n l v ch tip cn c vi nhng ngi c mt ti thi im biu din. Chng trnh pht thanh c th tip cn nhiu ngi v c th gii truyn ti nhng thng tin chi tit. Nhng ch nhng ai c i mi c th tip cn c vi hnh thc ny.

89

4.2.4. Bc 4: Th nghim ti liu v phng tin truyn thng

Dng c
Bn tho ti liu v phng tin truyn thng xy dng cho chin dch truyn thng, bt, s ghi chp, hng dn cu hi.

Cch thc tin hnh

A. Dn trnh vin gii thch li rng trc khi xut bn cc ti liu v phng tin truyn thng vi s lng ln, chng ta nn th nghim mu vi cc chuyn gia v thnh vin ca nhm mc tiu chnh. Tr em cn m bo rng nhng g cc em lm truyn ti c thng ip ca chin dch truyn thng v nhm mc tiu chnh nh gi cao iu . B. Gii thch rng nn th nghim vi hai nhm. 1) Cc chuyn gia nh lnh o cp cng ng hoc cc nhn vin cu tr c c nhng kin gp v k thut v l thuyt. 2) Thnh vin ca nhm mc tiu chnh nh ph n lm cng vic ni tr, tr em C. Tu thuc vo loi ti liu v phng tin truyn thng tin hnh th nghim m s dng cch phng vn c nhn hoc tin hnh tho lun nhm tp trung. Dn trnh vin c th hng dn tr c hng dn di y. D. Sau khi th nghim, tr s chnh sa nhng ch cn thit v a ra bn ti liu v phng tin truyn thng cui cng (bao gm c vic din tp li v kch sn khu).

90

Th nghim ti liu v phng tin truyn thng Gii thiu v bn thn mnh. Gii thch rng bn chun b ti liu cho chin dch truyn thng gio dc ti cng ng v bn mun tm hiu kin ca mi ngi v ti liu . Khng gii thch v mc tiu ca chin dch truyn thng v c th iu s nh hng n suy ngh ca ngi c hi.

1. S li cun:

Anh/ch/c/ch/bc c thch ti liu ny khng? V sao thch? V sao khng thch? Anh/ch/c/ch/bc c th gi chnh sa ti liu cho ph hp hn khng?

2. hiu bit
Hy gii thch nhng g m anh/ch/c/ch/bc nhn v/hoc c c ti liu ny? Theo anh/ch/c/ch/bc, ti liu ny c ngha nh th no? C t ng hay biu tng/hnh nh no m anh/ch/c/ch/bc khng hiu hay khng? Nu c, th l phn ngn ng hay hnh nh?

3. S tham gia (lin quan)

Ngn ng s dng trong ti liu ny d hiu v thng c s dng ti cng ng hay khng? Nu khng, hy gii thch.

4. S tn ng
C iu g trong ti liu ny m anh/ch/c/ch/bc khng ng khng? Ti sao? Anh/ch/c/ch/bc c cho rng ti liu ny ph hp vi cng ng ca mnh khng? Nu khng, xin gii thch.

5. Hnh ng
Ti liu ny c gi ra cho anh/ch/c/ch/bc iu g cn lm khng? Lm nh th no? Anh/ch/c/ch/bc c thc hin nhng hnh ng c gi trong ti liu ny khng? Ti sao c? Ti sao khng?

91

4.2.5. Bc 5: Pht ng chin dch truyn thng

Dng c
Giy kh ln, bt vit bng, ti liu cn thit pht ng chin dch.

Cch thc tin hnh

A. Dn trnh vin hng dn tr rng cc em c th pht ng chin dch bng cch t chc s kin cng khai hoc mt lot cc s kin phn pht ti liu hoc t chc cc hot ng. Hoc tu vo tnh hnh, cc em c th khng t chc pht ng chin dch cng khai. Cc hot ng pht ng chin dch c th rt khc nhau tu thuc vo loi ti liu v phng tin truyn thng. B. Dn trnh vin h tr tr quyt nh la chn t chc loi hot ng pht ng chin dch no v lp k hoch cho cc hot ng .

Mt s gi t chc pht ng chin dch truyn thng

Cc hot ng trong chin dch truyn thng cn th hin tnh li cun cc thnh vin trong cng ng nhn ra c vai tr ca d n. V d, hot ng c sp xp vo ngy hp thn hay hi lng. Phi tham kho kin ca nhng ngi ng ra t chc cc s kin ny h c th h tr cho tr, trnh s trng lp, xung t gia cc s kin. Thi gian tin hnh pht ng chin dch cn chnh xc, chng trnh phi c ln k hoch trc vi thi gian khai mc v b mc c th. Hot ng pht ng chin dch c th l s kin c bit do tr em v cc thnh vin trong cng ng cng t chc. Tt c cc thnh vin trong cng ng u phi c mi tham gia chun b cho chin dch truyn thng. iu ny s gip cho hot ng tr nn c bit v tt c cc thnh vin ca cng ng u c huy ng tham gia.

92

4.2.6. Bc 6: nh gi
Dng c
Giy kh ln, bt vit bng, ti liu v thng tin lin quan n chin dch truyn thng, cng c nh gi.

Cch thc tin hnh

A. Dn trnh vin v tr em cn phi nht tr trc (trong giai on lp k hoch hnh ng) v khung thi gian tin hnh nh gi. Dn trnh vin gii thch li rng cng vic nh gi nhm tm hiu xem nhng ti liu v phng tin truyn thng thc hin c th hin s ph hp vi nhm mc tiu chnh v cng ng hay khng, chin dch truyn thng c t c nhng mc tiu ra khng? B. Dn trnh vin yu cu tr xem li nhng mc tiu m cc em thng nht trc khi xy dng cc ti liu v cng c chun b cho chin dch truyn thng. Cc em nn xem xt nhng cu hi sau

Kt qu ca chin dch truyn thng

Chin dch thc hin c nhng iu chng ta mun hay cha? Chng ta thc hin c nhng iu chng ta d tr trong k hoch cha? Tc ng ca chin dch l g? Lm th no chng ta bit c iu ? Nhng tc ng tch cc liu c th tip din di hn 6 thng hay khng? Nu mc tiu ra cha t, nguyn nhn g dn n iu ? Chng ta cn phi lm g?

93

Kt lun
iu quan trng nht m chng ta cn xem xt khi tin hnh tp hun cc hot ng gim nh ri ro trong thm ho vi tr em l tp trung vo hp phn tr em khi xng trong ton b tin trnh. Bi vy, khi tin hnh tp hun, cn ghi nh nhng im sau:

Tp hun vin ng vai tr dn trnh vin ch khng phi gio vin. Vai tr ca tp hun vin l h tr v hng dn tr em trong sut tin trnh v m bo rng cc em hiu c cc khi nim v hng dn, theo cc em c th t tin v c lp thc hin d n nhm t c nhng kt qu mong i. Tin trnh ca kho tp hun c thit k da vo cng ng v s dng cc tip cn c s tham gia v hc tp tch cc. Tp hun khng nn ch t chc trong khng gian lp hc, m ngc li, tr cn c khuyn khch v h tr ti gp v ni chuyn vi nhng ngi ln trong cng ng cng nhiu cng tt. Nhng sn phm do tr thc hin (v d bn ri ro v ngun lc, chin dch truyn thng gio dc...) c th rt khc nhau v cht lng v tnh ton din tu thuc vo tui ca tr. iu ny hon ton c chp nhn. Mc d, tr c tp hun c c nng lc nh gi ri ro trong thm ho v thc hin cc chin dch truyn thng gio dc, nhng cc em khng th lm nhng vic mt mnh. Cc em cn c cha m, cc thy c gio, cng ng v chnh quyn a phng h tr c th thc hin c nhng sng kin ca mnh.

Tnh bn vng ca cc hot ng gim nh ri ro trong thm ho ph thuc rt ln vo s hp tc ca ngi ln (nh trng v cng ng). Khi tin trnh kt thc, chng ta mong mun ngi ln v tr em cng lm vic vi nhau xy dng tin trnh gim nh ri ro trong thm ho v/hoc k hoch ng ph thm ho cp cng ng.

94

Ti liu pht tay

Ti liu 1 Ti liu 2 Ti liu 3 Ti liu 4 Ti liu 5 Ti liu 6 Ti liu 7 Ti liu 8 Ti liu 9

Gim nh ri ro thm ho: Khi nim v nh ngha 9 bc lp bn ri ro v ngun lc cng ng Chia nhm hot ng ti thc a cng ng Nhng vn lin quan n nghin cu trong cc chuyn i thc a ti cng ng Hng dn phng vn Hng dn cho tho lun nhm theo ch Hng dn phng vn c nhn Mu cu hi phng vn/tho lun v kinh nghim lin quan n thm ho. Cc bc xy dng ti liu v hot ng truyn thng

Ti liu 10 Hot ng nh gi tnh hnh: Lch thi v Ti liu 11 Hot ng nh gi tnh hnh: Cy vn

Gim nh ri ro trong thm ho: Khi nim v nh ngha

Ti liu 1

Him ho l nhng nguy him do con ngi hoc t nhin

gy ra, li nhng thit hi v ngi, ti sn, hay mi trng.

Thm ho l mt loi him ho do con ngi hoc t nhin gy ra, li nhng thit hi v mt mt trong cuc sng cng ng, v n vt qu gii hn ng ph ca cng ng. Ri ro l mt nguy c tim n dn n mt tc ng tiu cc
hoc c hi

nh gi ri ro l mt kho st hay nghin cu nhm tm

hiu, theo di v tin liu v nhng yu t trc tip hay gin tip gy ra nhng nguy c tim n ca nhng tc ng xu c th xy ra i vi tr em v ngi ln trong cng ng.

Qun l v gim nh ri ro c ngha l hn ch cc kh nng c th khin mt iu g gy tc ng xu, hoc c hi xy ra. Chun b sn sng c ngha l gip cc c nhn v cng
ng sn sng hnh ng khi mt him ho thin nhin c th xy ra, theo h c th ngn chn v gim nh nhng thit hi v ngi, v ti sn v mi trng. l kh nng d b thng hay b

D b tn thng
thit hi

Nng lc l kh nng ng ph trong tnh hung kh khn, c

ngha l phi c k nng v kin thc i ph v phng nga ri ro.

97

9 bc lp bn ri ro v ngun lc ca cng ng
1. V bn phc tho hoc bn a l ca cng ng bao gm cc thng tin c bn nh v tr nh ca, nhng a im cng cng, ng, vng c him ho... 2. Xc nh vai tr v trch nhim ca cc thnh vin trong nhm trong qu trnh lp bn /nghin cu. 3. Chun b cho cc chuyn thc a, thit k cu hi v m bo rng mi ngi hiu r v cch thu thp v ghi chp thng tin. 4. Thc hin kho st ti cng ng xc nh ri ro v ngun lc ca cng ng. 5. Tho lun v phn tch cc thng tin thu c, c bit l nhng thng tin lin quan n ri ro v ngun lc. 6. in nhng thng tin rt ra c vo bn ca cng ng. 7. Kim tra cho chnh xc ca thng tin trong bn vi nhng ngi c chuyn mn ti cng ng, chnh sa nu cn thit. 8. Treo bn ti nhng ni cng cng ti cng ng. 9. S dng bn hng dn xy dng k hoch ng ph, hoc l mt phn ca nhng hot ng phng nga thm ho.

Ti liu 2

98

Chia nhm hot ng ti thc a cng ng

Ti liu 3

1. Nhm y t: tm hiu k v vn y t nh cc ngun gy nhim (nc, thc n, ho cht...), trung gian truyn bnh (cn trng, vt nui...), rc thi v vn x l v sinh, dch v y t, cn b y t, nhng vn lin quan n y t ang tn ti v cc nhm d b tn thng i vi vn y t. 2. Cc nhm cng ng v x hi: tm hiu cc vn x hi ti cng ng, v tr ca cc nhm v c nhn d b tn thng i vi thm ho, vic tip cn gio dc cho tr em v nhng ngi khc, tnh trng v v tr ca cc ngi dn vng dn tc thiu s. 3. Nhm mi trng: tm hiu cc vn v mi trng nh iu kin nh v cc cng trnh xy dng khc ( bn), c s h tng ti a phng nh nc, ng ng ga, dy cp in, ng x, cu cng...Nhm ny cng cn tm hiu iu kin v mi trng ca cng ng, v tr cc con sng, tnh trng iu, v tr rng ngp mn v ma v.

99

Nhng vn lin quan n nghin cu trong cc chuyn i thc a ti cng ng

Mi trng Sc kho/Y t Cng ng

Ti liu 4

bn ca nh ca v cc cng trnh xy dng. iu kin c s h tng, iu kin v nc, dy cp in, ng ga, ng x v cu cng. Tnh trng iu, p nc, v tr trng cy c ngn mn v chng xm thc, tnh trng ma mng.... Cng c v cc thi quen v truyn thng

Bnh vin v trung tm y t. Nhn vin y t nh cc cn b trung tm y t (bc s, y t, ph t) v cc tnh nguyn vin chm sc y t. Rc thi v x l v sinh. Cc ngun bnh v trung gian truyn bnh Ni ca nhng ngi c vn v sc kho.

Cc nhm v c nhn d b tn thng l ai? H u? (Tr em, ngi gi, ngi khuyt tt, nhng nhm dn tc thiu s...) Nh trng: c phi tt c cc tr em trong vng u i hc khng? Nhng tr khng i hc ang u? a im v cc trung tm hi hp cng ng, nhng ai s dng a im ny? Nhng c no ang ng ti ng, h lm g? quan hot cng mun

Cc khu vc an ton v cc tuyn ng s tn.

100

Hng dn phng vn

Ti liu 5

1. Him ho v ri ro

Nhng ngi dn ti cng ng c bit c th no l him ho v ri ro ti ni h sinh sng hay khng? H c bit nhng khu vc c him ho nm u khng? H c bit nhng nhm ngi/c nhn no d b tn thng hay khng? H c bit nhng loi hnh vi no c th dn n nhng ri ro gy ra thm ho khng?

2. K hoch ca cng ng?

Cng ng c k hoch phng chng hay khng? Nu c, k hoch c xy dng vi mc ch g v ai l ngi xy dng k hoch ? K hoch c chia s vi ngi dn nh th no? Tt c ngi dn c bit v k hoch khng?

3. S tham gia ca tr em v thanh nin

Tr em tham gia nh th no vo cng vic ca cng ng? Tr em c c hi c tham gia cc bui hp (vi ngi ln) hay khng? Nu c, nhng bui hp din ra nh th no? Tr em c t tin trnh by kin ca mnh trc mi ngi v cc cng vic ca cng ng hay khng? Tr em c bit v him ho, tuyn ng s tn khi c thm ho, nhng ni an ton ti cng ng khng? Nu c, cc em bit t ngun thng tin no? Nu khng, cc em mun tm hiu nhng iu ny theo cch no?

101

Hng dn tho lun nhm tp trung

Ti liu 6

Ti sao phi t chc nhng nhm tp trung?

Khuyn khch cc thnh vin trong cng ng suy ngh v gim nh ri ro trong thm ho. Thu thp nhng kinh nghim sn c lin quan n thm ho Khuyn khch ngi ln tr thnh nhng ngi ng minh, h tr cc hot ng xc nh v tr.

Mt s hng dn khi thc hin hot ng

Dn trnh vin v nhng ngi lm vic cng vi tr em cn gii thch vi nhng i tng mc tiu ca nhm tp trung l do v sao tr mun t chc hot ng tho lun ny. S dng ngn t n gin ph hp vi nhng ngi ln tham gia tho lun S dng thut ng n gin gii thch khi nim gim nh ri ro trong thm ho, s nguy him, d b tn thng, kh nng v ri ro cho ngi ln tham gia tho lun. Khuyn khch tt c mi ngi ng gp kin trong khi tho lun. La chn thi gian v a im ph hp. Phng hp phi yn tnh v thoi mi. Thi gian phi ph hp vi ngi ln. To khng kh thn thin. Tn trng kin ca tt c cc thnh vin tham gia tho lun.

102

Hng dn phng vn c nhn

Ti liu 7

Dn trnh vin v nhng ngi lm vic cng vi tr em cn gii thch vi nhng i tng mc tiu ca nhm tp trung l do v sao tr mun t chc hot ng tho lun ny. Trc ht, to tm l thoi mi cho ngi c phng vn bng nhng cu chuyn x giao, sau thng bo cho h v cuc phng vn bt u. Ghi chp tn, tui, ngh nghip ca ngi c phng vn. Bt u bng cu hi v ch ph hp vi ngi c phng vn. S dng ngn ng n gin ph hp vi nhng ngi ln tham gia phng vn. Hy cho ngi c phng vn tr li ht , khng b ngt li, c th gi khi cn thit nhng khng qu lm dng iu . Hy nh hi thm nhng thng tin cn thit hoc yu cu gii thch nu c ch no cha r hoc cha thng tin m chng ta cn bit. Nu ngi c phng vn tr li v ni dung ca cu hi trong danh sch trc khi c hi, hy ghi chp li v b qua cu hi - khng nn hi li v trng lp thng tin. Khng by t kin c nhn hoc th hin s ng hay khng ng vi ngi c phng vn, mc d bn c th hi/nhn xt nhng cu nh Ti c th nhm ln, nhng ti nh hnh nh iu xy ra vo thng Ba ch khng phi thng Nm. Khi cuc phng vn kt thc, hy hi ngi c phng vn xem h c cu hi g mun hi chng ta khng v ghi chp li c cu hi v cu tr li. Cm n h v tham gia cuc phng vn v gip h hiu rng nhng thng tin m h cung cp rt hu ch cho d n.

103

Mu cu hi phng vn/tho lun v nhng kinh nghim lin quan n thm ha

Ti liu 8

1. Vn mi trng v c s h tng

104

Nhng loi him ho hay thm ho no xy ra ti cng ng trc y? iu ny nh hng nh th no n cng ng? Nhng nh hng c ghi nhn u (gn hay xa cng ng)? Nhng tn tht v thit hi no xy ra? Ngun gc ca him ho l t u? Cng ng c k hoch ng ph vi him ho khng?

2. Vn Y t
Nhng loi him ho hay thm ho no xy ra ti cng ng? iu ny nh hng nh th no n sc kho ca ngi dn ti cng ng? Nhng nhm ngi no d b tn thng i vi him ho ? Nhng ai trong cng ng c kinh nghim v Y t c th hu ch cho cng ng? C trung tm Y t no m ngi dn c th trng cy khi him ho/ thm ho xy ra khng?

3. Vn v cng ng v x hi
Nhng loi him ho hay thm ho no xy ra ti cng ng? Nhng tc ng v x hi ca him ho l g? V d, iu g xy ra vi cc gia nh? tr em? ngi gi?... C bao nhiu ngi trong cng ng bit v him ho v bit cch phn ng khi him ho xy ra? H bit bng cch no? C nhng ai m cc em ngh l cha bit nhng iu ny khng? Cng ng tm hiu kin ca ngi dn v k hoch ca cng ng theo cch no?

Xy dng ti liu v hot ng cho chin dch truyn thng

Tin hnh kho st thu thp, la chn, phn tch v x l thng tin tm ra loi him ho no l ri ro i vi cng ng, nhm mc tiu chnh m chng ta mun hng ti, v thng ip m chng ta mun chuyn i thng qua cc hot ng truyn thng. Nhng thng tin ny c th c thu thp trong qu trnh tin hnh nghin cu xc nh ri ro v cc ngun lc ca cng ng hoc nu khng c th cn tham quan thc a ti cng ng.

Ti liu 9

Bc 1. nh gi tnh hnh:

Bc 2. Lp k hoch: Xc nh xem chng ta mong mun t c iu g v s dng kt qu nh gi tnh hnh trong bc 1 lp k hoch chin dch truyn thng gio dc t c mc ch . nh gi nhm mc tiu chnh v nhng nhm mc tiu th yu. Xc nh cc mc tiu ca cc hot ng truyn thng. Cn nhc k lng thng ip ca chin dch truyn thng, v suy ngh v phng tin truyn thng hiu qu nht chuyn cc thng ip ny. Xy dng k hoch hot ng v ngn sch. Bc 3. Xy dng ti liu v chin dch truyn thng: Thc hin k hoch hnh ng. iu ct li l cc ti liu, hot Bc 4. Th nghim phng tin v ti liu truyn thng: tin hnh th nghim ti liu v hot ng bng cch ly kin

ng v thng ip phi c thit k cn thn, thng ip phi r rng v c cc cch truyn thng tin hiu qu (cc knh a thng tin).

tham kho ca cc chuyn gia v cc thnh vin ca nhm mc tiu chnh. Hy hi h xem liu ti liu v cc hot ng c cung cp thng tin chnh xc v r rng hay khng? nh gi xem thng ip c chuyn i nh th no? Nhng ngi m thng ip nhm ti c d dng nm c ni dung ca thng ip hay khng?

cn thit, sau pht hnh cc ti liu rng ri ra cng chng v thc hin cc hot ng c lin quan.

Bc 5. Pht ng cc hot ng v phn pht ti liu: Sau khi th nghim cc ti liu v hot ng, tin hnh chnh sa nu

Bc 6. nh gi: nh gi tc ng ca cc hot ng v ti liu i vi thi ca cng chng. Nhng ti liu v hot ng ny t c nhng tc ng mong mun hay khng, thng ip n c vi nhng i tng chng ta nhm ti cha, chng ta cn phi ci thin hay chnh sa g khng?
105

Hot ng nh gi tnh hnh: Lch thi v

Ti liu 10

Lch thi v

V mt bng bao gm 3 ct trn giy kh ln. Tiu ca mi ct nh sau:

Ct th nht: Ct th hai: Ct th ba:

Trc khi xy ra thm ho Trong khi xy ra thm ho Sau khi xy ra thm ho

Phn tch tng giai on (theo tng ct) da trn nhng kin thc hoc nhng hiu bit khc bit gia cc nhm ngi trong cng ng (ngi ln, tr em, ph n, nam gii v ngi gi).

V d
Trc khi xy ra l lt Trong khi l lt Sau l lt

Nam gii hiu rng khng c cm in vo nhng ni nc l c th dng n. Ph n bit nhng ni no an ton.

Khng phi ai cng bit ni tr n an ton khi xy ra l lt. Tr em khng bit mnh phi mang theo c g.

Ph n bit rng phi un nc trc khi ung. Tr em bit rng mnh khng nn chi nhng ni nc chy mnh.

106

Hot ng nh gi tnh hnh: Cy vn

Ti liu 11

Yu cu mi nhm v hnh mt cy to trn giy kh ln. Cy phi c r, cnh v l.

Khuyn khch tr suy ngh v tho lun nhng iu m mi ngi trong cng ng ca cc em khng bit v him ho gy ra nhng ri ro cc k ln (nh li khung nh gi tnh hnh) v nhng thng tin khng chnh xc hoc b hiu sai ti cng ng. Yu cu cc nhm vit cu tr li ln th giy hoc giy kh ln. Yu cu cc nhm la chn mt v d in hnh nht m cc em cho rng l thng tin sai hoc thng tin m cng ng cha bit. Cc em vit cu tr li vo chnh gia nhng cnh cy trn hnh v. Yu cu cc nhm la chn mt v d in hnh nht m cc em cho rng l thng tin sai hoc thng tin m cng ng cha bit. Cc em vit cu tr li vo chnh gia nhng cnh cy trn hnh v. V tr gia nhng cnh cy: thng tin sai hoc thng tin m cng ng cha bit. Yu cu cc nhm suy ngh v sao cng ng li thiu nhng kin thc (nguyn nhn ca nhng vn ) v vit cu tr li vo v tr r cy trn hnh v. V tr r cy: v sao cng ng li thiu nhng kin thc (nguyn nhn ca nhng vn ). V d, cc thnh vin trong cng ng c th ngh rng h khng c nguy c tn thng do l, hoc h khng c cung cp cc thng tin hoc c cnh bo v cc nguy c ca thin tai. Yu cu cc nhm suy ngh v nhng iu g c th xy ra khi mi ngi khng c thng tin chnh xc (kin thc) v vit cu tr li v phn l cy trn hnh v. V tr l cy: nhng iu g c th xy ra khi mi ngi khng c thng tin chnh xc (kin thc). V d, nhng ngi c th b cht, ti sn c th b thit hi.

107