SAVREMENI POLITIKI SISTEMI Osnovne tematske jedinice Drave razvijene demokratije (Prof.dr Mirko Pejanovi) 1.

Ujedinjeno Kraljevstvo Velike Britanije:

britanska kruna parlament lokalna samouprava politike stranke razvoj Britanskog politikog sistema

2. Francuska:

historijski razvoj francuskog politikog sistema predsjednik Republike vlada parlament politiko organiziranje lokalna samouprava sudski sistem

3. SAD:

nastanak SAD-a izbor i ovlatenja predsjednika SAD izbor i nadlenost Kongresa sudski sistem i uloga Vrhovnog suda SAD savezne drave - federalne jedinice lokalna uprava

4. vicarska:

Federalni organi vlasti Poloaj kantona

1

Lokalna samouprava i oblici neposredne demokratije Politike stranke u vicarskoj

5. SR NJEMAKA

Ustav SR Njemake Historijat i Ujedinjenje Njemake 1871. Ujedinjenje zapadne i istone Njemake 1990. Politiki sistem SR Njemake Zakonodavna vlast SR Njemake Izvrna vlast Izborni sistem

II. Drave postsocijalistike tranzicije (Prof.dr Mirko Pejanovi) 1. Ruska Federacija:

Rusija na poetku XX stoljea i Oktobarska revolucija 1917.godine Raspad SSSR-a i uspostava Ruske Federacije Ustav Ruske Federacije Predsjednik Ruske Federacije

2. Republika Srbija

Ustav Republike Srbije Predsjednik Skuptina Vlada Sudska vlast

3. Republika Hrvatska:

Ustav Predsjednik Sabor Vlada

2

Sudska vlast

4. Republika Slovenija

Parlament Predsjednik Vlada

III. Azijske zemlje (Prof.dr Suad Arnautovi) 1. Indija:

Historija Indije: Stara Indija, Muslimanski period, Britanski period i Period nezavisnosti Indijski savezni Parlement: Narodni dom i Dom drava Predsjednik Republike Indije Vlada Indije

2. NR Kina:

Historija Kine revolucionarni razvoj Prvi Ustav Drugi Ustavi Trei Ustav Predsjednik republike Politiko organiziranje u Kini

3. Republika Turska

Nastanak Osmansko carstvo Republika Turska pod Kemalom Ataturkom Ustav Republike Turske Zakonodavna vlast Predsjednik
3

Vlada

IV. Drave afrikog kontinenta (Prof.dr Suad Arnautovi)

Afrika u XIX i XX stoljeu Politiki sistem Egipta Politiki sistem Maroka

V. Politiki sistemi zemalja Latinske Amerike (Prof.dr Suad Arnautovi)

Opi podaci Borba za nezavisnosti i emancipaciju Latinske Amerike Politiki sistem Brazila Politiki sistem Venecuele

Odreenje pojma politiki sistem uvodno polazite Politiki sistem je formirana i definisana nauna disciplina. Tokom XIX i XX stoljea brojni teoretiari su definisali teorijske osnove politikog sistema kao dinamine naune discipline. Tokom ova dva stoljea uspostavljena je i razvijena moderna drava na principu politikog predstavnitva graana. Glavno polazite je sadrano u tom da svaka suverena drava ima svoj specifini politiki sistem. Kao najvaniji aspekti u odreenju pojma politikog sistema javljaju se: VLAST; JAVNA VLAST; DRUTVENI PROCESI; DRAVA; MO; NAROD; POJEDINAC; GRUPA; DRUTVO; INSTITUCIJE i ORGANIZACIJE. Odreenja (definicije) politikog sistema U jednoj od opih definicija istie se da je politiki sistem organizovana cjelina politikih djelatnosti, politikih organizacija i institucija. Neke od teorijskih definicija Od vie definicija politikog sistema izdvajamo sljedee:
1. Prof. Najdan Pai: Pod politikim sistemom podrazumijevamo, s jedne

strane, sistem institucionalizovanih nosilaca politike vlasti u drutvenoj zajednici, nain njihovog konstituisanja, organizovanje i djelovanje i, s druge strane, skup onih institucija i odnosa putem kojih se uspostavlja organizovana veza izmeu nosilaca politike vlasti i drutvenih snaga u ije ime oni vladaju.
2. Prof. Nijaz Durakovi: Pod politikim sistemom podrazumijeva se skup svih

institucija kojima se artikulira i uobliava politika vlast, odreuju odnosi izmeu te vlasti i drutva, kao i nain vrenja vlasti, te instrumenti uticaja graana na to vrenje
4

3. Prof. azim Sadikovi: Politiki sistem predstavlja meusobno povezan

skup institucija pomou kojih se drutveni ciljevi uvode kao zahtjevi u proces politikog odluivanja i samih dravnih institucija koje putem odluka odgovaraju na te zahtjeve. Ono to je bitno iz ugla demokratije jeste da uticaj svih subjekata politikog sistema, bez obzira na meusobnu suprostavljenost, daju pozitivne rezultate.Glavni cilj je da subjekti politikog sistema vode pravnom sistemu koji uspjeno vri svoju socijalnu, politiku i demokratsku funkciju, podrazumijevajui pod tim napredak drutva u cjelini i svakog lana pojedinano. Uporedno (komparativno) prouavanje politikih sistema u dravama savremenog svijeta omoguuje spoznaju univerzalnih osnova njihovog strukturiranja. Veina autora koji se bave izuavanjem komparativnih politikih sistema (M.Divree, D. i M. Kol, N. Pai, V.. Degan, B. Serdel, V. Vasovi, R. Kuzmanovi, M. Jovii, B. epi, N. Durakovi i drugi) navode sljedee faktore koji determiniraju odreeni politiki sistem: 1. EKONOMSKA I KLASNO-SOCIJALNA INFRASTRUKTURA; 2. USTROJSTVO SAMIH POLITIKIH ISNTITUCIJA PREMA USTAVNOM UREENJU DATE DRAVE; 3. OBLICI POLITIKOG ORGANIZOVANJA, tj. MJESTO I ULOGA POLITIKIH PARTIJA STRANAKA I DRUGIH OBLIKA POLITIKE ORGANIZACIJE; 4. ORGANIZACIJA DRAVNE ADMINISTRACIJE, NJEN ODNOS PREMA ORGANIMA VLASTI; 5. DRUTVENO ISTORIJSKA KLIMA I TRADICIJA, ODNOSNO POLITIKA KULTURA KONKRETNE ZEMLJE;
6. MJESTO I ULOGA ZEMLJE U MEUNARODNIM ODNOSIMA I KARAKTER

KOJI DOTINA ZEMLJA VODI (Pai, Divree, Jovii, Degan) Subjekti politikog sistema

Politiki subjekti su osnovni elementi strukture politikog sistema. Profesor azim Sadikovi sve subjekte politkog sistema dijeli na dvije skupine: INDIVIDUALNE SUBJEKTE (ovjek pojedinac graanin) KOLEKTIVNE SI GRAANSKIH ORGANIZACIJAUBJEKTE U VIDU POLITIKIH PARTIJA Vea skupina autora za glavne subjekte politikog sistema smatra: GRAANE SA NJIHOVIM CIVILNIM PRAVIMA; POLITIKE STRANKE i DRAVU.
5

Graanin kao politiki subjekt. Kao individua graanin je osnovni subjekt politikog sistema. Svaka dravna vlast dobija legitimitet na temelju izborne volje graana. Graani svoj uticaj na procese politikog odluivanja u modernoj demokratskoj dravi ostvaruju: ANGAOVANJEM U IZBORNOM PROCESU; ANGAOVANJEM U POLITIKOM ODLUIVANJU PUTEM REFERENDUMA Graani su izborno tijelo za predstavnike institucije u dravi. U sistemu parlamentarne demokratije nosilac zakonodavne vlasti je parlament kao predstavniko tijelo svih graana. Ueem u izbornom procesu graani legitimiraju vlast. Ustavom i izbornim zakonom ustanovljena je pozicija graana u izboru predstavnikih tijela kao nosilaca vlasti. Predstavnika funkcija koja se ostvaruje u okvirima ustava date drave izraz je i potvrda jedinstva odreenog drutva koje je obuhvaeno dravom. Uee graana u izbornom procesu javlja se kao neophodni uslov i pretpostavka svakog savremenog demokratskog sistema vrenja vlasti. Mogunost ovjeka kao pojedinca i graanina da bira svoje predstavnike u zakonodavno tijelo koje donosi zakone, to odreuje poloaj ovjeka u dravi, javlja se kao epohalan napredak u razvoju demokratije. Uee putem referenduma Svi ustavi modernih drava uz predstavniki princip uvode referendum graana kao oblik linog izjanjavanja putem kojeg se donose politike odluke od opteg znaaja. Odluivanjem putem referenduma skrauje se put izmeu graanina i odluke i ukidaju predstavnici, kao posrednika tijela tamo gdje nisu neophodni.Referendum je podoban da se izraze opredjeljenja graana u vezi sa nekim vanim i stratekim odlukama drutvenog razvoja na lokalnom i dravnom nivou. Odluke se donose odgovorom na pitanje ZA ili PROTIV. (Opredjeljenjem graana Francuske na referendumu o ustavu EU, kao i Holandije, zaustavljen je proces usvajanja Ustava EU). Primjena referenduma za odluivanje graana iz nadlenosti optine kao jedinice lokalne samouprave, na evropskom prostoru, najvie je rasprostranjeno u vicarskoj) Politike stranke kao subjekti politikog sistema Teoretiari su saglasni da politike stranke predstavljaju najmoniju grupu subjekata politikog sistema. Bez politikih stranaka nemogue je osigurati proces politikog odluivanja. Stranke imaju najvei znaaj u procesu politikog odluivanja. U uslovima predstavnike demokratije stranke se bore za osvajanje i vrenje vlasti. Politike stranke se razlikuju od svih drugih asocijacija graana po tome to priznaju da djeluju u svrhu osvajanja vlasti. Stranke koriste prostor koji stoji izmeu izoliranog ovjeka biraa (ije su mogunosti uticaja na politiku gotovo zanemarljive) i drave koja je iskljuivo ustavno ovlatena da donosi i realizira politike odluke. Stranke su krvotok politikog ivota u drutvu i osnovna pokretaka snaga politikih procesa koji rezultiraju politikim odlukama.

Klasifikacija politikih stranaka Postoji mnotvo kriterija po kojima je mogue vriti klasifikaciju politikih stranaka. Profesor azim Sadikovi zasniva klasifikaciju stranaka na sedam kriterija:
6

PO OTVORENOSTI PREMA PRIJEMU NOVIH LANOVA NA KADROVSKE i MASOVNE PO PRIRODI UNUTARPARTIJSKOG REIMA NA DEMOKRATSKE i AUTOKRATSKE PO ODNOSU UNUTARPARTIJSKIH GRUPACIJA NA MONOPOLISTIKE i PLURALISTIKE PO ODNOSU LOKALNIH I CENTRALNIH ORGANA NA CENTRALISTIKE i DECENTRALISTIKE PREMA KLASNO SOCIJALNOJ STRUKTURI NA RADNIKE i BUROASKE PREMA PROGRAMSKOJ ORIJENTACIJI NA PARTIJE MILJENJA i IDEOLOKE PARTIJE Stranaki sistemi u dravama savremenog svijeta sa stanovita broja stranaka javljaju se kao: JEDNOPARTIJSKI; DVOPARTIJSKI; VIEPARTIJSKI (Ovu klasifikaciju zagovara M. Divere) Dvostranaki i viepartijski stranaki sistemi ine osnovu konstituisanja predstavnike parlamentarne demokratije. Drava kao subjekt politikog sistema. Drava sa svojim brojnim institucijama je bitam subjekt politikog sistema. Drava omoguuje vladavinu prava i titi jednaka prava graana pred zakonom. Ako je drava demokratska njene institucije postaju otvorene za sintezu interesa svih socijalnih skupina. Ako je vrenje dravne vlasti zasnovano na autokratskom tipu upravljanja njena mo je u suenom krugu interesa vladajue skupine. U tom kontekstu drava ne doprinosi demokratskom razvoju drutva. Klasifikacija politikih sistema Klasifikacija politikih sistema zasniva se na nekoliko kriterija: Prvi kriterij: OBLIK VLADAVINE. Ovaj kriterij vodi klasificiranju na: MONARHIJE i REPUBLIKE.
7

OBLIK DRAVNE VLASTI kao drugi i najee primjenjivani kriterij dovodi do podjele politikih sistema na: PREDSJEDNIKE; PARLAMENTARNE i KONVENTSKE (skuptinske). Kriterij ODNOSA VLASTI I GRAANA predstavlja osnovu za klasificiranje svih politikih sistema na: DEMOKRATSKE i NEDEMOKRATSKE. U tom kontekstu i demokratija se javlja kao formalna i stvarna i kao neposredna participativna i posredna predstavnika. U vrenju drutvene uloge politiki sistem svake zemlje vrednuje se po tome koliko ubrzava ili usporava ekonomsko socijalni, demokratski i kulturni razvoj.

1. POLITIKI SISTEM UJEDINJENOG KRALJEVSTVA VELIKE BRITANIJE Nastanak i istorijski kontekst razvoja parlamentarne demokratije u Velikoj Britaniji Politiki sistem Velike Britanije spada u skupinu najstarijih politikih sistema u svijetu. Parlament vodi porijeklo od Velikog savjeta koga je u XII vijeku sazivao monarh. Veliki savjet je bio sastavljen od tri stalea: PLEMSTVO, SVETENSTVO i GRAANSTVO. Parlament postaje dvodomni do kraja XVI vijeka. Tada se svetenstvo odvaja u Gornji dom. Predstavnici grofovija i graanstva se izdvajaju u Donji dom. Ovakav istorijski razvoj parlamenta imao je dvojako znaenje: IMAO JE ODREENA OGRANIENJA ZA DOTADANJU SUVERENU APSOLUTNU VLADAVINU MONARHA i PARLAMENT POSTAJE MJESTO STALNIH BORBI IZMEU NARASTAJUIH SOCIJALNIH SLOJEVA I NJIHOVIH INTERESA, POSEBNO U DONJEM DOMU. U razmatranjima veine teoretiara politikih doktrina politiki sistem Velike Britanije je oznaen kao neobian i jedinstven po svojoj prirodi. Prenesen je u mnoge zemlje svijeta. Ono to je posebno vezano za Veliku Britaniju jesu tradicionalni obiaji koji su u politikom ivotu sauvani do savremenog doba. Zanimljiv je fenomen da Velika Britanija nema pisani Ustav. Ujedinjeno Kraljevstvo Velike Britanije ine: Engleska, kotska, Wels i Sjeverna Irska. Velika
8

Britanija je egzistirala u siromatvu tokom XVI i XVII stoljea. Sa industrijskom i politikom revolucijom u XVIII stoljeu zapoinje novi uspon u ekonomskom razvoju Velike Britanije. Industrijska i politika revolucija je ve poetkom XIX stoljea stvorila stabilnu i monu dravu u kojoj je podignut ivotni standard seljatva, nastalo moderno radnitvo (proleterijat) formirane liberalne ustanove, osujeena klerikalna i monarhistika tiranija. U Velikoj Britaniji nije bilo nikada trajnijih politikih revolucija u smislu uvoenja nekog radikalno novog politikog sistema. Pokuaj Olivera Kromwela da uvede radikalno novi sistem sredinom XVII stoljea uguen je, a Kromwel je pogubljen (u pokuaju revolucije smaknut je kralj Charls i proglaena Republika.) . Ustav Velike Britanije je ono to sudovi Velike Britanije utvrde/presude tumaei obiajno pravo i zakone koje je izglasao parlament. Svakim novim tumaenjem suda moe da se mijenja i proiruje Ustav. Engleski ustav ine dvije vrste izvora: Ustavni zakoni i pravila i Ustavne konvencije U borbi za uticaj za vrenje vlasti izmeu kralja i parlamenta, parlament je postepeno razvio zakonodavne nadlenosti. Zakonodavne nadlenosti je u potpunosti zadobio polovinom XIX stoljea. Kao primjer ogranienja kraljeve vlasti i samovolje uzima se POVELJA PRAVA (Bill of Rights) iz 1688. godine Povelja prava je britanskom parlamentarnom sistemu dala: SUVERENOST IZABRANIH PREDSTAVNIKA SUPERMACIJU PARLAMENTA ZAKONODAVNU PREMO PARLAMENTA. Od 1688.godine pa nadalje DONJI DOM stie primat nad Gornjim domom. Od usvajanja parlamentarnog akta iz 1911. godine Gornji dom je potpuno razvlaten u domenu svoje zakonodavne funkcije. Velika Britanija je prva pronala modus vivendi da spoji ustavnu monarhiju i parlamentarnu monarhiju i da uvede neto izmeu. PARLAMENT VELIKE BRITANIJE: struktura i nadlenosti Parlament ine: MONARH, DOM LORDOVA, DOM KOMUNA Donji dom, SPIKER MONARH Nadlenosti monarha su da svojim potpisom potvrdi zakone izglasane u parlamentu. Ima ukupno 16 funkcija: Postavlja oficire Kraljevske ratne mornarice Postvlja oficire Kraljevskog ratnog zrakoplovstva Daje titule sir
9

Predstavlja zemlju Prima i daje akreditive Imenuje prvog ministra Svojim potpisima daje pravosnanost izglasanim zakonima u parlamentu Imenuje generalne guvernere u dominionima. Monarh je nepovrediv i nikom ne odgovara; Zato je odgovorna vlada koja upravlja zemljom u njegovo ime. Za vladu se kae: Vlada njegovog velianstva. Podijeljenja su miljenja o ulozi i uticaju kralja. Danas kralj ima mali uticaj. Simboliki, to znai i sa dejstvom uticaja mnogi ugovori se zakljuuju u ime kralja (institucija koja se oznaava nazivom kruna) Neki pogledi na ulogu krune: Jedna skupina teoretiara vlast krune opisuje kao onu koja je neophodna za: Ouvanje vlasti uvanje kraljevstva od unutranjih pobuna i Voenje odnosa sa drugim dravama Najznaajnije funkcije krune u savremenom dobu su: Sazivanje i rasputanje parlamenta Darivanje plemikih titula Imenovanje ministara i sudaca Objava rata i zakljuivanje mira Dranje mornarice Pomilovanje osuenih Vri imenovanje funkcionera i oficira Imenovanje znai da to ini odgovarajui ministar a saglasnost daje kruna. Po miljenju mnogih teoretiara uticaj kralja na vrenje dravnih poslova je slab. Taj uticaj se iskazuje u tri prava Pravo da bude savjetovan, Pravo da ohrabri, Pravo da upozori. Uticaj kralja u drutvu i javnosti javlja se po osnovu toga to je:
10

Kralj glavna linost u brojnim ceremonijama Kralj je najvanija linost drutvenog ivota; Kralj je simbol nacije i patriotizma Ni jedna stranka u V. Britaniji ne zagovara ukidanje monarhije. DOM LORDOVA Ima aristokratsko porijeklo sa oko 1000 lanova. U svom sastavu ima vie kategorija: prineve kraljevske krvi, kotsko plemstvo, velko plemstvo, predstavnici Aglikanske crkve, sudije. Od 1958 godine mnogi Englezi iz kulturnog i politikog ivota dobili su titulu lorda i uli u Dom lordova. Od 1911 godine po Zakonu o parlamentu ovlatenja Doma lordova su smanjena: moe upotrijebiti suspendovani veto, to znai zatraiti ponovnu raspravu o nekom zakonu u parlamentu. Moe odloiti donoenja zakona do godinu dana. Ima sudska ovlatenja: po tradiciji je najvii apelacioni sud za graanske parnice u Ujedinjenom Kraljevstvu (sudsku funkciju vre njegovi lanovi koji su bili u svojoj profesiji sudije) DOM KOMUNA Dom komuna (Donji dom) ima karakter predstavnikog tijela graana. Poslanike biraju graani u izbornim jedinicama koje prosjeno imaju 70 000 stanovnika. Donji dom broji 635 lanova. Mandat traje pet godina. Vlada se bira u Donjem domu i odgovara ovom domu za svoj rad. Njegova glavna nadlenost je donoenja zakona. U uslovima dvopartijskog sitema u V. Britaniji je na vlasti jedna od dvije partije: laburisti ili konzervativci. Britansku vladu karaktrie velika stabilnost. Osnovna karakteristika parlamentarnog sistema u V. Britaniji sastoji se u: Odgovornosti vlade pred parlamentom Mogunosti vlade da raspusti parlament. Ovim se parlamentarna i izvrna vlast dre u razvnotei. U emu se sastoji ravnotea izmeu parlamenta i vlade/kabineta? Vlada predstavlja izraz VOLJE VEINE u parlamentu. Parlament bira vladu da obavlja izvrne funkcije. Parlament zadrava sebi pravo nadzora nad radom vlade (politika kontrola) U emu se sastoji mehanizam nadzora? Mehanizam tog nadzora sastoji se prije svega u poslanikim pitanjima. Vrijeme za poslanika pitanja najvie koriste poslanici iz opozicije. Nadzor parlamenta nad vladom realizuje se uglavnom preko pitanja povjerenja vladi. Donji dom na zahtjev vlade ili poslanika iz opozicije glasa o povjerenju. Ako ne dobije povjerenje veine vlada se povlai
11

podnosi ostavku. Vlada moe poduzeti i drugi korak rasputanje parlamenta.U V. Britaniji opozicija (njenog velianstva) obrazuje kabinet u sjeni. Opozicija u V. Britaniji predstavlja aktivnu parlamentarnu manjinu. Vodei poslanici iz opozicionih partija formiraju kabinet u sjeni i kad opozicija doe na vlast onda ministri iz kabineta u sjeni preuzimaju uloge u kabinetu vlade. Rasprave u Donjem domu utiu na formiranje javnog mnjenja SASTAV VLADE Vlada se sastoji od prvog ministra i tri kruga lanova. Najui krug predstavlja kabinet: ministar vanjskih poslova, finansija i odbrane. Kabinet ima 15 do 20 lanova (sem u ratu 5). Drugi krug sainjavaju oni ministri koji nisu lanovi kabineta. Trei krug ine takozvani mladi ministri (dravni ministri, podsekretari, parlamentarni sekretari) Sveukupno vlada ima oko 100 lanova. SPIKER Donji dom ima na svom elu SPIKERA predsjednika. Spikera predlae prvi ministar. Kad se spiker izabere duan je odrei se svih politikih aktivnosti. U vrenju svoje dunosti ne smije ispoljavati stranake simpatije. On ne uestvuje u debati i nikada ne glasa. Ne smije javno iznositi svoje mieljenje (pojavjivati se u medijima). Ne prisustvuje partijskim sastancima. Smatra se po statusu kao sedma linost u Kraljevini. Kad ode u penziju dodjeljuje mu se plemika titula. Pravi je moderator i usmjeriva rada Parlamenta. POLITIKE PARTIJE Velika Britanija je zemlja sa tipinim dvopartijskim sistemom. U osvajanju u vrenju vlasti u pravilu se smjenjuju dvije stranke: konzervativna i liberalna. U domovima postoji institucija partijskih bieva. To su partijski aktivisti zadueni za odravanje discipline meu lanovima parlamenta posebno u pitanju glasanja (U evropskim zemljama razvijene demokratije tu ulogu obavlja predsjednik kluba poslanika) Poseban je uticaj javnog mnjenja na politiki ivot u V. Britaniji. Engleska ustavnost najvie poiva na saglasnosti javnog mnjenja. Mnoge odluke u parlamentu se donose pod uticajem javnog mnjenja. Britanski komonvelt: britanska zajednica naroda Ima preko 30 zemalja lanica 2. POLITIKI SISTEM REPUBLIKE FRANCUSKE UVODNI PRISTUP Francuska je stoljeima bila jedna od najvanijih i najmonijih evropskih zemalja.

12

Od vremena apsolutizma do savremenog doba Francuska je bila izvorite ideja koje su imale odjeka u razvoju moderne civilizacije, osobito vezano za razvoj PARLAMENTARNIH POLITIKIH INSTITUCIJA razvijenih zemalja svijeta. Moderna francuska politika istorija i razvoj politikih institucija Francuske zapoinje 1789 godine sa velikom francuskom buroaskom revolucijom. Francuska revolucija je redikalno promjenila raniji poredak apsolutne kraljevske vlasti. Revoluciju su na idejnom teorijskom planu priredili filozofi: Volter, Monteskije i Ruso. Monteskije je zagovarao podjelu vlasti: zakonodavna, izvrna i sudska, kako bi se sprijeila i ukinula apsolutistika kraljevska vlast i uspostavila ravnotea moi. (Njegove ideje dosljedno su sprovedene u SAD) Ruso je razvio teoriju drutvenog ugovora. Po ovoj teoriji izvor svake vlasti je pristanak naroda koji je jedino suveren. Pravo je izraz narodne volje. Po Rusou predstavnika demokratija je vlast koju vre od naroda neposredno izabrani predstavnici na osnovi jednakosti graana. Francuska revolucija je dala doprinos oblikovanju politikih institucija buroaskog tipa uopte. Zapravo ustanovljene su i uvrene INSTITUCIJE PREDSTAVNIKE DEMOKRATIJE: parlament; vlada, politike stranke i sl. Ukinuti su stalei (plemstvo i svetenstvo) i njihovo staleko predstavljanje NAELA KOJA JE USPOSTAVILA FRANCUSKA REVOLUCIJAODRALA SU SE U FRANCUSKIM INSTITUCIJAMA DO SAVREMENOG DOBA Ta naela su: PRVO NAELO Temeljna ljudska prava definisana su u Deklaraciji o pravima ovjeka i graanina (Deklaraciju je Narodna skuptina usvojila 1789 godine) Deklaracija e imati uticaj na sve evropske ustave donesene u XIX i XX vijeku. Glavne odredbe Deklaracije su: 1. Svi ljudi su roeni slobodni i ostaju slobodni i jednaki u pravima; 2. Cilj ljudskog udruivanja mora da bude zatita prirodnih i neotuivih prava ovjeka slobodom vlasnitva, sigurnosti i otpora ugnjetavanju
13

3. Suverenost poiva na narodu i vlast proizilazi iz narodne volje 4. Sloboda se sastoji u tome da se moe initi sve to ne smeta drugome 5. Pravo je izraz narodne volje i svaka osoba ima pravo da lino ili putem predstavnika uzme uee u donoenju zakona 6. Pravo mora biti jednako za sve kad titi i kad kanjava.

Ljudska prava ine i: 1. Sloboda od hapenja, sem u postupku propisanom zakonom; 2. Sloboda vjerskog uvjerenja; 3. Sloboda tampe i 4. Sloboda od konfiskacije.

DRUGO NAELO: NAELO PISANOG USTAVA Ustav jedne zemlje mora da bude usvojen u pisanoj formi, a koji bi na izriit nain propisivao naela, postupke i ogranienja putem kojih se vri konkretna vlast.
Prvi ustav je donesen 1791 godine. Od tada sem u periodu 1940-1944 godina Francuska u

kontinuitetu ima pisani ustav. TREE NAELO: NAELO REPUBLIKANSKOG OBLIKA VLASTI Prvi ustav iz 1791 godine predviao je produenje monarhije, iako uz znaajna ogranienja kraljevske vlasti
Novoizabrani konvent 1792 godine jednoglasno je odluio o ukidanju monarhije i

ustanovljavanju demokratske i centralistike republike. Poslije toga francuske trupe svuda u Evropi su ratovale pod republikanskom zastavom. ETVRTO NAELO: NAELO O NARODNOJ SUVERENOSTI Praktina primjena ovog naela dovela je do ukidanja predstavnitva stalea. Trei stale (srednji sloj) proglasio se predstavnikom itavog naroda. itavo stanovnitvo Francuske je od 1798 godine objedinjeno u jedno politiko tijelo.
14

PETO NAELO: NAELO O PODJELI VLASTI NA ZAKONODAVNU, SUDSKU I IZVRNU. Prvi ustav iz 1791 godine oznaio je prvi pokuaj u Evropi da se vlast ustanovi na naelu podjele vlasti (Podjela vlasti u SAD je ve bila uvedena) ESTO NAELO: STROGI CENTRALIZAM I UNITARIZAM Sve provinicije i vlast stalea bili su ukinuti
Umjesto njih zemlja je bila podijeljena na vie od 500 arondismana gdje su vlast vrili

funkcioneri imenovani u Parizu Centralizam i unitarizam ostali su bitno obiljeje Francuske.

MODERNE POLITIKE INSTITUCIJE REPUBLIKE FRANCUSKE

Nakon krize etvrte Republike, uslovljene i unutranjim i kolonijalnim problemima general De Gol iskazuje spremnost da preuzme vlast u maju 1958 godine. Predsjednik Republike Renee Coty je imanovao De Gola za prvog ministra sa ovlatenjima da u toku est mjeseci izradi novi ustav. To je bio kraj etvrte Republike. U septembru 1958 godine na referendumu o ustavu izjasnilo se 80% biraa koji su izali na glasanje. Oblik dravne vlasti uspostavljen ustavom iz 1958 godine najee se oznaava kao mjeavina dva sistema: Parlamentarnog i Predsjednikog Sa ciljem da se otklone slabosti francuskog parlamentarizma u doba Tree i etvrte Republike u ustavu Pete Republike su uneseni jaki elementi predsjednikog sistema. Neki teoretiari, imajui u vidu velike prerogative predsjednika Pete Republike politiki sistem Francuske svrstavaju u predsjednike sisteme.

PREDSJEDNIK REPUBLIKE

Predsjednik Republike je istovremeno: 1. ef drave i 2. ef vlade. Bira se na sedam godina i nema ogranienja u broju mandata. Od 1962 godine graani Francuske neposredno biraju Predsjednika.
15

Njegove nadlenosti su sljedee: Vri klasine finkcije efa drave u oblasti spoljne politike i odbrane zemlje Raspolae i sa nizom ovlatenja: Pravo suspenzivnog veta Pravo iznoenja na referendum svakog zakona koji se tie organizacije javne vlasti Pravo rasputanja skuptine Poduzimanje mjera za sluaj nacionalne opasnosti Predsjednik ima ovlatenja da: Imenuje i razrjeava prvog ministra Na njegov prijedlog imenuju se i ostali ministri
Predsjedava sjednicama vlade i potpisuje njene akte

Daje pomilovanja i amnestiju Imenuje ambasadore

Imenuje funkcionere u upravi, vojsci, sudstvu.

Odluke donosi samostalno. Garant je: Nacionalne nezavisnosti Teritorijalnog integriteta Potivanja meunarodnih ugovora. Predsjednik moe raspustiti Narodnu skuptinu, ali samo jednom godinje. Dunost Predsjednika Francuske nakon De Gola vrili su: or Pompidu iskak Desten Fransoa Miteran
16

 ak irak Nikola Sarkozi Od proljea 2012 Predsjednik je Fransoa Oland

VLADA REPUBLIKE FRANCUSKE Vlada ostaje odgovorna Parlamentu. Ministri ne mogu biti lanovi Parlamanta. lanovi vlade se biraju iz reda Parlamenta. Vladom predsjedava Predsjednik Republike. Bez Predsjednika Republike vlada ne moe samostalno odluivati. Odbijanjem potpisa na akte Predsjednik Republike moe Predsjednika vlade prinuditi na podnoenje ostavke. Poloaj izvrne vlasti je znatno ojaan i ima posebnu poziciju. Zbog potrebe za efikasnou vremenom je u praksu ulo tzv. delegirano zakonodavstvo donoenje propisa u obliku autonomnih uredbi.

PARLAMENT

Osnovna nadlenost je donoenje zakona. Prema ustavu iz 1958 francuski parlament ima dvodomnu strukturu: NARODNA SKUPTINA SENAT Narodna skuptina se bira na opim i neposrednim izborima (Ima 482 lana. Biraju se na pet godina u izbornim okruzima sa priblino 93000 stanovnika). Senat se bira indirektno putem elektorata. Ima 274 lana. Bira ih elektorsko tijelo sastavljeno od vijenika lokalnih organa na period od devet godina. Svake tree godine se bira treina sastava Senata. Ni jedan od 95 departmana ne smije u Narodnoj skuptini imati manje od dva predstavnika. ene su pravo glasa dobile tek nakon II Svjetskog rata. Dva doma imaju ista zakonska ovlatenja

LOKALNA SAMOUPRAVA Sistem lokalne samouprave sainjavaju dvije kategorije jedinica:

Optina (komuna)

Okrug (departman)
17

Po broju optina Francuska je na prvom mjestu u Evropi: preko 30 000. Svako vee naselje obrazuje optinu. Lokalne organe predstavljaju izabrano optinsko vijee i predsjednik optine (mer). Jedinice drugog stepena samouprave su departmani (95). Imaju izabrano vijee i prefekta koga imanuje predsjednik Republike. Prefekt je izvrni organ departmana i predstavnik centralne vlasti. Pariz, kao glavni grad, uiva poseban status u organizaciji sistema lokalne samouprave. Francuska ima 32 regiona (formirani na prostoru historijskih provincija). Od 60 tih godina XX stoljea lokalnim vlastima je data vea sloboda i nadlenost.

SUDSKA VLAST Jedinice drugog stepena samouprave su departmani (95). Imaju izabrano vijee i prefekta koga imanuje predsjednik Republike. Prefekt je izvrni organ departmana i predstavnik centralne vlasti. Pariz, kao glavni grad, uiva poseban status u organizaciji sistema lokalne samouprave. Francuska ima 32 regiona (formirani na prostoru historijskih provincija). Od 60 tih godina XX stoljea lokalnim vlastima je data vea sloboda i nadlenost.

3. POLITIKI SISTEM SR NJEMAKE

ISTORIJSKI RAZVOJ NJEMAKE DRAVE

Ujedinjenjem 1871.godine Njemaka postaje moderna i jaka drava: 1871 ustolien je Vilhelm I Pruski, kao njemaki car; Od tada poinje period ujedinjene i jake Njemake; Njemako carstvo pod Vilhelmom I organizovano je na federalnom principu (federalna organizacija je izvedena i nakon II Svjetskog rata) Glavni organi tog sistema bili su: car, kancelar, Rajhstag i Bundesrat. U vremenu od 1914 do 1945 Njemaka je sa svojim saveznicima izazvala dva Svjetska rata; Versajski mir 1918. godine; Kapitulacija Hitlerove Njemake 9.maja 1945.; U vremenu II Svjetskog rata Njemaka e pod Hitlerovom diktaturom postati sinonim za:
18

 Militarizam; Faizam; Genocid i Zlo u Evropi. Nakon podjele Njemake nakon II Svjetskog rata na zapadnu i istonu Njemaku, 3.oktobra 1990 godine dolo je do ujedinjenja Njemake; Proces ujedinjenja predvodio je kancelar Helmut Kol. Slom SSSR, ukidanje blokovske podjele svijeta prestanak hladnog rata dovee do novog svjetskog poretka i geopolitikih kretanja u Evropi. Na poetku XXI stoljea Njemaka pripada krugu najrazvijenijih zapadnih zemalja i demokratskih poredaka; Ima preko 80 miliona stanovnika. Politiki poredak Njemake kao velike srednjoevropske zemlje predstavlja istovremeno: Republikanski; Federativno centristiki; Kancelarsko parlamentarni; Liberalno demokratski i
Viepartijski sistem pravno socijalne drave.

Politiki sistem SR Njemake smatra se jednim od sistema sa najrazvijenijom parlamentarnom demokratijom u Evropi. USTAVNO USTROJSTVO NAKON II SV RATA
Dravno ustrojstvo SR Njemake ureuje se ustavom iz 1949.godine. Na temelju ovog

ustava izvrna vlast je podijeljena izmeu Predsjednika Republike i Saveznog kancelara (predsjednika vlade) Zakonodavnu vlast vri: 1. Donji dom (Bundestag) i 2. Gornji dom (Bundesrat)
19

3. Sudska vlast je odvojena od izvrne i zakonodavne. 4. Po ustavu iz 1949 godine po prvi put je u Njemakoj ustanovljen federalni Ustavni sud,

koji moe ponititi zakonodavne i upravne akte koji su u suprotnosti sa ustavom.

Poloaj federalnih jedinica: U podjeli nalenosti izmeu savezne vlasti i federalnih

jedinica savezna vlast ima iskljuivu nadlenost u:

1. VANJSKIM POSLOVIMA

2. PITANJIMA DRAVLJANSTVA; 3. NOVCA; 4. ELJEZNICA; 5. POTA I TELEKOMUNIKACIJA i 6. AUTORSKOG PRAVA. Zajednika nadlenost saveznih vlasti i federalnih jedinica postoji u pitanjima: graanskog, krivinog i privrednog prava. Federalne jedinice iskljuivu nadlenost imaju u domenu prosvjete i kulture. Kad doe do sukoba izmeu saveznog zakona i zakona federalne jedinice prednost ima savezni zakon (Centralna vlast ima ustavom definisanu mo da u federalnim jedinicama provodi svoju volju) Postoji podjela prihoda izmeu saveznih organa i federalnih jedinica. Savezna vlast zadrava sve prihode na porez, na poslovni promet i transakcije, na uvoz i na potronju. Federalne jedinice naplauju poreze automobila. vlasti. IZVRNA VLAST: Izvrnu vlast vre: 1. PREDSJEDNIK REPUBLIKE i 2. KANCELAR SA VLADOM: Prema ustavu iz 1949 godine Predsjednik se bira u Parlamentu na period od 5 godina (ista linost moe biti izabrana dva puta)
20

na prihode od kapitala, nasljedstva i prodaje

39% poreza na dohodak i na korporacije federalne jedinice moraju predati saveznoj

 Poslije izbora Predsjednik naputa sve druge javne funkcije i funkcije u privrednim djelatnostima.
Funkcija Predsjednika je dominantno REPREZENTATIVNA. Imenuje kancelara: U postupku imenovanja kancelara izbor je ogranien na vou stranke

koja ima veinu u Parlamentu. Njegovo diskreciono pravo postaje ire kod imenovanja kancelara onda kada ni jedna stranka nema veinu. Stvarni uticaj na javne poslove ovisi od linih sposobnosti i ugleda. Kancelara imenuje Predsjednik a potvruje Bundestag veinom glasova. Nakon to kancelara potvrdi Bundestag on sam imenuje ostale ministre lanove vlade; Formalno to imenovanje potpisuje Predsjednik Republike. Njemaki ustav propisuje da je kancelar a ne vlada odgovoran Bundestag-u.
Jaka izvrna vlast pripada kancelaru.

Prvi poslijeratni kancelar Njemake bio je Konrad Adenauer. Poslije potpisivanja i realizacije etiri ugovora koja su vodila do ujedinjenja istone Njemake (DDR) i zapadne Savezne Republike Njemake proglaene su promjene Temeljnog zakona ustava 1994.godine. Tri su glavne promjene: 1. O RAVNOPRAVNOSTI I INVALIDIMA; 2. O VLASTITOJ FINANSIJSKOJ ODGOVORNOSTI SAMOUPRAVE; 3. O ZAKONODAVNIM NADLENOSTIMA 4. Inovacija je to to je uveden lan 20.a kojim je zatita ovjekove okoline uvrtena meu dravne ciljeve. POLOAJ, FUNKCIJE I STRUKTURA PARLAMENTA U SAVREMENOJ NJEMAKOJ Parlament zauzima jednu od centralnih funkcija u organizaciji vlasti. Globalni model organizacije dravne vlasti u Njemakoj odreuje se kao parlamentarni sistem.
21

 Parlament je dvodomno predstavniko tijelo sastavljeno od:

1. BUNDESTAG-a 2. BUNDESRAT-a Bundestag je predstavniki, odnosno Donji dom njemakog Parlamenta;

Predstavlja izraz suverenosti naroda i politikog subjektiviteta njemakih dravljanja. Bundestag se bira na neposrednim izborima sa mandatom od 4 godine. Odluku o rasputanju u izuzetnim sluajevima donosi predsjenik Republike. Jedan poslanik bira se na 60 000 stanovnika. Parlament izabran 1998 godine je imao 669 poslanika.

Funkcije Bundestaga: 1. ZAKONODAVNA;

2. KONTROLA IZVRNE VLASTI (parlamentarna kontrola izvrne vlasti)

3. IZBOR VLADE bira saveznog kancelara i izglasava nepovjerenje 4. BIRA POLA LANOVA SAVEZNOG USTAVNOG SUDA 5. PARLAMENTARNE DEBATE POLITIKE. O PRAVCIMA UNUTRANJE I VANJSKE

Rad Bundestaga je intenzivan i obiman; Parlament je u zasijedanju najvei dio godine; O aktivnosti Parlamenta svjedoi veliki broj donijetih akata. U toku pripreme i predlaganja akata glavnu rije imaju ministarstva (ministarska birokratija) Od 7.500 zakonskih prijedloga iniciranih u vremenu od 1949 do 1994.godine, od kojih su 4.000 postali zakoni, najvei broj (75%) inicirala je vlada. Individualni poslanici predloili su 15-20% akata koje je usvojio Parlament U profesionalnom sazivu Bundestaga nalaze se predstavnici irokog spektra socijalnih slojeva, profesija i interesnih grupa. Raste stepen obrazovanja: skoro jedna treina poslanika je sa doktoratima. Poslaniki sastav postaje homogena profesionalna elita. U sastavu Bundestaga iz 2002 godine (izabrano 603 poslanika) uee ena je 32,2%;
22

Parlament je glavna politika pozornica politikih stranaka; Partije su na odgovarajui nain organizovane u Parlamentu. Dvije najvee partije (CDU/CSU i SPD) predstavljaju glavne aktere parlamentarnog rada.

Pozicija Bundesrata: Drugi dom Bundesrat nije izborni dom poput Bundestaga; Bundesrat predstavlja skupinu predstavnika koji su imenovani od svojih pokrajinskih vlada; On izraava federativnu strukturu drave tako to predstavlja 16 federalnih jedinica pokrajina Bundesrat ima 69 lanova (pokrajine imaju najmanje po tri predstavnika).

Funkcije Bundesrata:

1. ZAKONODAVNA AKTIVNOST: Uestvuje u iniciranju zakona i u raspravi i o

zakonima prije njihovog usvajanja u Bundestagu. Nakon usvajanja ima pravo SUSPENZIVNOG VETA na zakonski prijedlog koji je proao u Bundestagu. Bundestag moe veinom glasova da ukloni veto. 2. U PITANJIMA FINANSIJSKE PRIRODE I USTAVNIH AMANDMANA 3. OKO DVIJE TREINE LEGISLATIVNIH SAGLASNOST PARLAMENTA PRIJEDLOGA ZAHTIJEVA

4. BIRA POLA SASTAVA SAVEZNOG USTAVNOG SUDA 5. MIJENJANJE USTAVA ZAHTIJEVA DVOTREINSKU VEINU BUNDESTAGA I BUNDESRATA 6. SPOROVE IZMEU DVA DOMA RJEAVA ZAJEDNIKI POSREDNIKI KOMITET

IZVRNA VLAST U NJEMAKOJ

23

Jedno od naglaenih obiljeja njemake drave i politikih institucija jeste jaka izvrna vlast. Nju ine: PREDSJEDNIK FEDERACIJE: (U svojstvu efa drave vr sljedee funkcije: predstavlja dravu u meunarodnim odnosima; imenuje i otputa dravne inovnike i sudije; vri pomilovanja i predlae kandidata za kancelara koga bira Bundestag; ima pravo da raspusti Parlament u sluajevima ekstremnog vanrednog stanja; potpisuje zakone.). Nema vei uticaj na vladu ni na Parlament.

VLADA: Ona je kljuna karika izvrne vlasti. Sa svojim visokim stepenom samostalnosti, u granicama parlamentarnog sistema, djeluje efikasno; Vlada predstavlja stvarni centar politike vlasti u Njemakoj (Ona je faktor u odluivanju i kljuni akter u procesu donoenja zakona). Vlada se sastoji od saveznog kancelara i saveznih ministara (od 15 do 20)

NADLENOSTI VLADE:
SAVEZNI

KANCELAR UTVRUJE OSNOVNE ODGOVORAN JE ZA TO (ustavna odredba)

PRAVCE

POLITIKE

VLADA DONOSI ODLUKE NA PLENARNIM SJEDNICAMA; MINISTRI FINANSIJA, PRAVDE I UNUTRANJIH POSLOVA UIVAJU I POSEBAN STATUS. VLADE SU KOALICIONE (koalicije mogu biti razliite). Najee su koalicije jedne od dvije velike partije sa manjim partijama: demokraani i liberali; socijaldemokrati i i liberali ili zeleni.

VRENJE IZVRNE VLASTI SE POJAVLJUJE U LIKU KANCELARA: kancelar ustanovljava osnovne smjerove politike i snosi za njih odgovornost;
Svaki savezni ministar vodi poslove iz svog resora.

ADMINISTRACIJA: Vlada se oslanja na monu administraciju.

24

 Prema dravnoj statistici iz 1996 godine zaposleni u javnoj slubi brojili su 5,2 miliona ljudi; Svaki osmi Njemac zaposlen je u dravnoj upravi. SUDOVANJE I USTAVNI SUD Jurisdikcija federacije obuhvata vrhovne sudove pojedinih brani sudovanja: Federalni sud pravde Federalni administrativni sud Federalni financijski sud Federalni socijalni sud Federalni sud za patente Federalni disciplinski sud Federalni ustavni sud

Postoje zemaljski sudovi i sudovi na niim nivoima federalnog organizovanja. Sudsku vlast vre sudije Savezni ustavni sud predstavlja uvara ustava i ustavnog poretka Ustavni sud doprinosi dranju politike u granicama prava a time i funkcionisanju pravne drave Svojom presudom ustava sud utvruje ustavnost zakona Ustavni sud moe izrei zabranu rada politikih partija

POLITIKE PARTIJE I PARTIJSKI SISTEM Partije u Njemakoj su ire ustavnopravno obuhvaene.

U njemakoj ustavnoj istoriji partije se u novije vrijeme pojavljuju u pozitivnom svijetlu

PRAVNI OKVIR PARTIJA DAT JE U USTAVU I ZAKONU O PARTIJAMA (od 24.jula 1967.)
25

 Smisao, karakter i status partija definisan je ustavom. Detaljnije situiranje partija u granice prava fiksirano je u Zakonu o partijama.

Osnovni smisao i obaveza partija je da: DOPRINOSE FORMIRANJU POLITIKE

VOLJE NARODA. (lan 21 Ustava) Prema zakonu partije treba da UTIU NA POLITIKI RAZVOJ PARLAMENTA I VLADE. Zakon o finansiranju partija usvojen je 1983.godine. Partijski sistem u Njemakoj u osnovi je dvopartijski sistem

Dvije glavne partije su:

1. Konzervativna: hriansko-demokratska unija (CDU-CSU) i 2. Socijaldemokratska partija (SPD) Kao parlamentarne partije pored njih, ovisno od izbornih rezultata javljaju se: Liberalna partija, Zeleni, Partija demokratskog socijalizma i Republikanska partija.

4. POLITIKI SISTEM SAD

UVODNI PRISTUP

Kad se izuavaju modeli predsjednikog sistema onda se za primjer uzima politiki sistem SAD: U predsjednikom sistemu u potpunosti je primjenjeno naelo podjele vlasti. Vlast je podijeljena na Sudsku Zakonodavnu i Izvrnu
26

Ovo naelo podjele vlasti izrazito je primjenjeno u predsjednikom sistemu SAD.

Vlast u SAD ine: Kongres zakonodavna vlast Predsjednik izvrna vlast Vrhovni sud sudska vlast U savremenom dobu SAD ine jednu od najrazvijenijih zemalja svijeta u ekonomskom, politikom i vojnom pogledu. Postala je drava sa najveim uticajem na kretanja u meunarodnim odnosima. U tom kontekstu ima poziciju vodee svjetske sile. Politiki i ekonomski razvoj SAD ima svoju genezu od sticanja nezavisnosti 4.jula 1776 godine do dananjeg vremena (tada je usvojena Deklaracija o nezavisnosti). Sve je zapoelo sa udruivanjem britanskih kolonija 1775.godine kada je zapoela i borba za oslobaanje od od vlasti britanske imperije. Rat sa Englezima je bio okrutan i okonan je 1781.godine. Amerikanci su donijeli svoj ustav 1787.godine na konferenciji 13 drava u Filadelfiji. Uz kasnije usvojene amandmane taj ustav je i danas na snazi i jedan je od najstarijih na svijetu. Ustav ine 7 lanova i 26 amandmana. U tih preko 200 godina trajanja ustava SAD dodato je 26 amandmana (prvih 10 daleke 1791, a posljednji 26-ti 1971.godine.). Prema ustavu SAD 1787 godine na konferenciji u Filadelfiji je uspostavljena vlast kao Zakonodavna Izvrna i sudska Od 1787 godine SAD su egzistirale kao konfederacija. To se pokazalo nepraktinim za povezivanje i organizovanje drava.

TEMELJNA NAELA POLITIKOG SISTEMA SAD

1. Prvo temeljno naelo odnosi se na teoriju o narodnoj suverenosti koja se primjenjuje u SAD ak i prije nego to je izvedena u temeljnim aktima Francuske revolucije. Sutina ove teorije jeste da vlast mora biti zasnovana od naroda i da je podlona volji naroda. U doba apsolutistike vladavine u evropskim dravam to je bio povijesni korak.

27

Glavna posljedica ove teorije o narodnoj suverenosti jeste naelo ogranienja vlasti drave, samo na onu nadlenost koju joj dodijeli narod. 2. Drugo temaljno naelo je federalizam. Izraslo je iz konfederacije i potreba da se narod i drava sjedine u vru zajednicu sa jasno podijeljenom nadlenou. Nadlenosti saveznih organa vlasti tano su nabrojana i ograniene. Vrhovni sud SAD donosi konane odluke u svim sporovima drava sa saveznom vladom. 3. Tree naelo je naelo podjele vlasti. Ustav se zasniva na striktnoj podjeli vlasti na zakonodavnu, izvrnu i sudsku. Ta podjela koja nije naslijee britanskog sistema provedena je najprije kako bi se sprijeilo: Mijeanje nadlenosti; Neodgovornost i Pometnja. Cilj je da se uspostavi ravnotea izmeu pojedinih grana vlasti i time sprijeila tiranija. 4. etvrto naelo je prvenstvo sudske vlasti. Sudska vlast moe ukinuti svaki akt zakonodavne i izvrne vlasti koja po miljenju suda dolazi u sukob sa ustavom. Ovo naelo je bitno za zatitu ustavnog sistema i stabilne vlasti.

DVIJE AMERIKE KRIZE Politiki sistem SAD je proao dvije velike krize: Prva kriza je bila vezana za graanski rat kada je uslijedio secesionistiki pokuaj robovlasnikog juga da se otcjepi od sjevera koji je u to vrijeme poinjao biti industrijski razvijen i koji je htio ukinuti ropstvo u SAD. Rat je trajao od 1861 do 1865. Druga velika kriza je ekonomska kriza koja u SAD poinje 1929 godine. Tada je preko 50 miliona ljudi ostalo bez posla. Recesija je bila strahovita. Svojim uvenim planom New Deal, Franklin Ruzvelt, predsjednik SAD, ponudio je izlaz iz krize. Pokrenuo je ogromne javne radove gdje je drava bila investitor. Tada je 90% dananjih hidrocentrala izgraeno.
28

NADLENOSTI PREDSJEDNIKA SAD

Predsjednik je: ef drave ef izvrne vlasti Komandant oruanih snaga

Rukovodilac spoljne politike

U instituciji Predsjednika skocentrisana su ogromna ovlatenja. Bira se na 4 godine sa mogunou obnove jo jednog mandata. Bira se putem posebnog izbornog sistema. Od 1831 godine svaka partija na svojoj konvenciji bira svog kandidata za predsjednika i potpredsjednika. Na konvencijama se izgrauje i politika programska platforma stranke.Politike stranke u SAD su manje vie izborne koalicije razliitih snaga negoli jake centralistike organizacije (kakve su u V. Britaniji i Njemakoj) Funkcija Predsjednika se u prvom redu ogleda u vrenju izvrne vlasti: Predsjednik ima formalno pravo nadzora itave administracije putem direktiva svojih ministara Ima pravo da donosi izvrne uredbe koje administracija mora provoditi
Izvrava i sprovodi zakone koje donosi Kongres

U doba rata Predsjednik rukovodi operacijama (moe uspostaviti i ratnu vladu) Moe upotrijebiti trupe radi prisilnog izvravanja zakona i uguenja pobune u samoj dravi (Predsjednik Linkoln je poduzeo ove mjere u doba graanskog rata 1861 1865.) Za vanjske poslove Predsjednik je najvanija institucija. On obavlja sve poslove sa stranim dravama.
Svoj uticaj na Kongres (predsjednik nije organ Kongresa) Predsjednik vri putem

PORUKE KONGRESU, osobito putem godinje poruke o stanju Unije, u izvjetaju o budetu i o ekonomskoj situaciji zemlje. Predsjednik ima pravo da stavi VETO i da odbaci bilo koji zakon koji donese Kongres.
29

 Ako poslije toga oba doma Kongresa usvoje zakon dvotreinskom veinom veto postaje nitavan.
Ima pravo da donosi uredbe koje imaju zakonsku snagu i to u granicama postavljenim

ustavom Putem aparata svoje stranke utie na rad Kongresa u toku svog predsjednikog mandata.

NADLENOST I STRUKTURA KONGRESA - postoji nekakv grafikon u prezentacijama koji nisam mogla otvoriti IZBORNI SISTEM SAD - postoji nekakv grafikon u prezentacijama koji nisam mogla otvoriti

SUDSKA VLAST U SAD Sudsku vlast u SAD vri Vrhovni sud. Sudije Vrhovnog suda imanuje Predsjednik SAD. Sastoji se od jednog predsjednika i osam sudaca. Vrhovni sud SAD vri i funkcio ustavnog sudskog organa i daje obavezno tumaenje ustava i svih federalnih zakona. Glavna je instanca u sporovima izmeu drava i unije i neke drave. Sudovi drava imaju znatno iru ustavnu nadlenost od federalnih sudova. U svim sluajevima gdje nadlenost nije povjerena izriito federalnim slubama nadleni su sudovi drava. Vein drava ima tri sudske instance: Najnii su mirovni suce Sudovi ope nadlenosti Apelacioni sudovi.

LOKALNA SAMOUPRAVA I UPRAVA U SAD

Lokalna samouprava ima svoje tradicionalne institucije. Prvo su se formirale na mjestima gdje su se doselili veinom doseljenici iz Velike Britanije. Prvo tijelo su Gradski zborovi. Na njima su se okupljali punoljetni graani i rjeavali pitanja od lokalnog znaaja. U savremeno doba svaka amerika federalna jedinica ima razvijen sistem lokalne samouprave. Osnovna jedinica lokalne
30

samouprave je optina. Jedinica drugog stepena je okrug. U velikim gradovima preovlauje sistem gradskih menadera kao kolovanih strunjaka za poslove lokalne samouprave. Raspolau sa velikim ovlatenjima u oblasti infrastrukture, saobraaja i zatite okolia. Glavne funkcije lokalne samouprave su: Javno zdravstvo Prosvjeta Socijalna sluba Izgradnja stanova i socijalnih naselja
Posebna izgradnja iz domena humanitarnih odnosa

Zbrinjavanje starijih...

5. TURSKA Turska (zvanini naziv je Republika Turska) je velika evro-azijska drzava povrine 780,580 kvadratnih kilometara sa oko 70 miliona stanovnika, uglavnom Turaka 80%, te Kurda 20%. Nezavisnost: 29 oktobar 1923 (naslijedila Otomansko carstvo kao drava). Ustav: 7 novembar 1982 (Encarta: novi ustav, ukljuujui velike reforme sa ciljem da se olaka ulazak Turske u EU, usvojen je u oktobru 2001.) Birako pravo: Stie se sa 18 godina; univerzalno Jezici: Turski (zvanini), kurdski, arapski, jermenski, grki Vjerski sastav: Muslimana 99.8% (Sunita 75-80 %, 15-20 % Aleva, 5 % ostalih muslimanskih sekti ili grupa), ostalih 0.2% (Hriana i Jevreja)

Politicki sistem

Turska je sekularna parlamentarna republika osnovana po principu podjele vlasti na zakonodavnu, izvrnu i sudsku. Ustav je vrhovni pravni akt u zemlji.

Predsjednik
31

Predsjednik je ef drave i bira ga Velika turska narodna skuptina (VTNS), poznata kao Meklis, sa najmanje dvotreinskom veinom na samo jedan, sedmogodinji mandat. Da bi mogao da bude biran na taj poloaj, kandidat mora da bude turski graanin stariji od 40 godina, dostojan da bude izabran za poslanika u VTNS i sa visokom strunom spremom. Predsjednik se nalazi na elu Nacionalnog saveta za bezbednost i takoe je Vrhovni komandant. U ratu, naelnik Generaltaba nastupa kao Vrhovni komandant u predsjednikovo ime. Predsjednik je ovlaen da proglaava zakone ili da ih vraa parlamentu na ponovno razmatranje, da saziva javne referendume, da raspisuje parlamentarne izbore, da imenuje premijera ili prihvata njegovu ostavku; da postavlja i smenjuje ministre; da ratifikuje i objavljuje meunarodne sporazume itd. Aktuelni Predsjednik je Abdullah Gul

Izvrna vlast

Izvrna vlast u rukama je predsjednika i Savjeta ministara, na ijem elu je premijer. Premijera imenuje predsjednik, iz redova lanova Velike turske narodne skuptine, a premijer predlae ministre, iju nominaciju odobrava Velika turska narodna skuptina. Po prijedlogu premijera, predsjednik razrjeava i postavlja nove ministre. Nedelju dana po formiranju novog Savjeta ministara, premijer ili jedan od ministara predstavljaju program vlade pred Velikom turskom narodnom skuptinom, poslije ega slijedi glasanje o povjerenju. Pred opte izbore, ministri pravde, unutranjih poslova i komunikacija moraju da daju ostavke na svoje poloaje u vladi, da bi ih zamijenile nezavisne i neutralne linosti (nepovezane sa politikom). Savjet ministara izdaje pravila o sprovoenju zakona i o drugim pitanjima, pod uslovom da ta pravila nisu u suprotnosti sa postojeim zakonima i da ih razmotri Dravni savet. Velika turska narodna skuptina moe da smijeni vladu izglasavanjem nepoverenja. Aktuelni Premijer je : Redep Tajip Erdogan (od marta 2003)

Zakonodavna vlast

Po ustavu iz 1982 godine, zakonodavna vlast poiva u Velikoj turskoj narodnoj skuptini, (Meklisu), koja zasjeda u Ankari. To je jednodomno tijelo od 550 poslanikih mijesta, koje se bira po sistemu proporcionalne zastupljenosti univerzalnim glasanjem svih punoljetnih graana, na period od pet godina. Samo partije koje su osvojile vie od 10 % glasova birakog tijela zastupljene su u Skuptini. Velika turska narodna skuptina donosi, mijenja i ukida zakone; nadgleda rad Savjeta ministara i ovlauje ga da izdaje dekrete o odreenim pitanjima, koji imaju zakonsku snagu; ratifikuje meunarodne sporazume i odluke u vezi sa tampanjem novca, proglaavanjem ratnog stanja i ueem oruanih snaga zemlje u operacijama u inostranstvu; odluuje o pitanjima u vezi sa davanjem amnestije i pomilovanja; potvruje smrtne kazne itd.
32

Pravosue

Ustav iz 1982 godine proglasio je nezavisnost nacionalnih sudova i sudija. Turska ima jedinstven pravni sistem civilnih i vojnih sudova, od kojih i jedni i drugi imaju apelacione sudove koji zasedaju u Ankari. Ustavni sud ocenjuje ustavnost zakona i dekreta sa zakonskom snagom, kao i pravila i procedura Velike turske narodne skuptine. Odluke Ustavnog suda neodlono se objavljuju u slubenom glasniku i obavezujue su za sve, ukljuujui i zakonodavnu i izvrnu vlast. Sudije postavlja predsjednik. Visoki apelacioni sud posljednja je instanca za razmatranje odluka i presuda sudova. Sudije tog suda postavlja Vrhovni savjet sudija i tuilaca. Dravni savjet najvii je administrativni sud. Tri etvrtine sudija postavlja Vrhovni savjet sudija i tuilaca, a jednu etvrtinu postavlja predsjednik. Ustav iz 1982 predvidio je osnivanje Sudova za sigurnost drave koji procesuiraju djela protiv nacionalnog i teritorijalnog integriteta Turske, demokratskog ureenja, djela protiv unutranje i spoljanje sigurnosti drave itd. Uz to, postoje i brojni nii civilni i vojni sudovi.

Politicke stranke Komunistika partija Turske (TKP) Partija demokratske levice (DSP) Demokratska narodna partija (DEHAP) Demokratska partija Turske (DTP) Otadbinska partija (YP) Partija sree (SP) Partija velikog jedinstva (BBP) Nezavisna turska partija (BTP) Partija pravde i razvoja (AKP) Partija rada (EMEP) Liberalno demokratska partija (LDP) Partija slobode i solidarnosti DP Partija nacionalistikog pokreta (MHP)
33

Partija nove Turske (YTP) Partija mira (BP) Narodna demokratska partija (HADEP) Narodna partija (MP) Republikanska narodna partija (CHP) Partija istinske vere (DYP) Radnika partija (IP) Mlada partija

OSMANSKO CARSTVO

Turska Otomanska historija poinje u kasnom 13 stoljeu i traje do 1918. godine. Otomansko carstvo je nastalo u Turskoj sa Osmanom I u vrijeme kada prestaje da postoji Drava Selduka .

Osnivanje republike

Mustafa Kemal Atatrk, osniva i prvi predsjednik Republike Turske Mustafa Kemal-paa organizira 19. svibnja 1919. politiki i vojni ustanak protiv ovih planova. Posebno su 1920. voene estoke borbe s Grkom. Rat je zavren 9. rujna 1922. zauzimanjem Smirne koja je tada veinski bila naseljena Grcima. Turska pobjeda rezultirala je tzv. maloazijskom katastrofom, u kojoj su mnogi Grci i Turci ostali bez svojih domova. Nakon pobjede Turaka, 24. srpnja 1923. sporazumom iz Lausanne promijenjen je prijanji sporazum iz Svresa. Ovim ugovorom uspostavljene su dananje granice Turske. U isto vrijeme izvrena je i izmjena stanovnitva s Grkom. Nakon to su sve strane snage napustile Anatoliju, Mustafa Kemal je 29. listopada 1923. proglasio republiku. Za vrijeme svoga mandata Mustafa Kemal je pokrenuo niz politikih i drutvenih reformi diljem zemlje, koje su pretvorili Tursku u modernu, sekularnu i europski orijentiranu dravu. Smjernice njegove politike danas se nazivaju kemalizmom. Izmeu ostalog 1922. ukinut je sultanat, a 3. oujka 1924. i kalifat. Iste godine ukinut je erijatski zakon, a 1925. provedena je odjevna reforma kojom je zabranjen fes (tradicionalno tursko muko pokrivalo za glavu), te veo za ene,
34

a uvedeno je skupno obrazovanje za oba spola. Godine 1926. islamski kalendar zamijenjen je gregorijanskim, a uveden je i metriki sustav. Iduih godina cijeli pravosudni sustav promijenjen je po uzoru na europske zemlje. Uvedena je monogamija, a 1928. provodi se sekularizacija i reforma pisma u kojoj je arapsko pismo zamijenjeno latinicom. Ovim reformama je 1930. uvedeno pravo glasa enama, a od 1934. daje im se i pravo sudjelovanja na izborima. Provedena je i reforma imena graana u kojoj su svima dodijeljena prezimena. Turski parlament je Mustafi Kemalu dodijelio prezime Atatrk (otac Turaka) koje je proglaeno posebnim prezimenom kojeg je nosio samo on. Manji broj Atatrkovih reformi je nakon njegove smrti ukinut, kao npr. reforma kojom je u damijama umjesto na arapskom molitva uvedena na turskom. Nakon Atatrkove smrti 1938., predsjednik Turske je postao njegov bliski suradnik Ismet Inn. Inn je nastavio modernizaciju Turske, a na vanjskopolitikom planu pokuao je odrati neutralnost. Godine 1939., Turskoj je pripojena Republika Hataj koja je postala turska pokrajina. Za vrijeme Drugog svjetskog rata Turska je ouvala svoju vanjskopolitiku neutralnost. U rat na strani saveznika ulazi tek simboliki 23. veljae 1945. Iste godine potpisuje povelju UN-a. Godine 1946. u Turskoj je uvedeno viestranaje. Demokratska stranka (DP) je pod vodstvom Adnana Menderesa na izborima 1950. osvojila veinu u parlamentu. Time je zavrena vladavina Republikanske narodne stranke (CHP) koja je trajala od osnivanja republike. Izbijanjem sukoba izmeu istoka i zapada, te pokuajem utjecaja SSSR-a na Tursku, zavreno je razdoblje politike neutralnosti za Tursku. Godine 1950. Turska sudjeluje kao dio UN-ovog kontingenta u Korejskom ratu, a 1952. ulazi u NATO. Godine 1960. premijer Menderes donosi zakon koji mu omoguuje ukidanje opozicije. Vojska tada organizira dravni udar i uhiuje premijera i druge politiare, koji su nakon suenja objeeni u rujnu 1961. na otoku mral. Nakon to je vojska iste godine uvela novi ustav, vratila je vlast narodu. Inn je postao premijer i vladao je od 1961. do 1965. godine. U to vrijeme Turska postaje pridruena lanica EEZ-a. To razdoblje obiljeava i neefikasnost vlade i jaanje ljeviarskih i desniarskih teroristikih aktivnosti, to je dovelo do gospodarskog pada. Godine 1971. vlast ponovo uzima vojska koja uvodi represivne mjere za stanovnitvo. Nakon dugog niza godina meuetnikog nasilja na Cipru, Grci organiziraju vojni udar u srpnju 1974. u kojem je svrgnut predsjednik Makarios III. i postavljen grki nacionalist Nikos Sampson kao diktator. Turska se tada odluuje za vojnu intervenciju na Cipru kojom zauzima sjeverni dio otoka. Devet godina kasnije na tom podruju uspostavljena je Turska Republika Sjeverni Cipar koju je dosad priznala jedino Turska. Vojska 12. rujna 1980. trei put oduzima mo civilno izabranoj vladi. Uzrok je bila politika i gospodarska nestabilnost zemlje u 1970-ima, kao i teroristiki napadi ekstremne ljevice i desnice. Vojska je pod generalom Kenanom Evrenom uvela ratno pravo u zemlji i zabranila sve
35

politike stranke. Hunta se prije snano protivila kurdskim separatistima i lijevoj opoziciji. Dana 7. studenoga 1982. vojska je predstavila novi ustav koji je prihvaen referendumom. Od sredine 1980-ih najvanijim unutarnjim problemom zemlje smatra se sukob s Kurdima. Turska je dotad vodila politiku asimilacije koja je rezultirala potiskivanjem kurdske kulture i identiteta. Kao reakcija na ovu politiku 1978. je osnovana Kurdska radnika partija (PKK) s Abdullahom calanom na elu. Stranka je 1984. poela oruani sukob na jugoistoku Turske s ciljem osnivanja socijalistike drave Kurdistan. Do 2007. godine u sukobima izmeu turske vojske i PKK-a poginulo je oko 40.000 osoba. U februaru1998. turska tajna sluba (MIT) uhvatila je Abdullaha calana u Keniji i dovela ga u Tursku gdje je osuen na smrtnu kaznu (koja je ukinuem smrtne kazne promijenjena u doivotni zatvor). Tada je PKK proglasio prekid vatre koji je prekren 2004. godine. Za vrijeme mandata premijera Ecevita (1999.2002.) uvedene su nove reforme graanskog prava sa sveukupnim poveanjem ljudskih prava (kao to su npr. pravo na okupljanja i prosvjede). Ove reforme su kasnije nastavljene, a dovele su izmeu ostalog i do ukinua smrtne kazne, zabrane muenja i uvoenja kulturnih sloboda kurdskom stanovnitvu. Danas je doputena i upotreba kurdskih dijalekata u kolstvu, kao i prijenos radijskih i televizijskih kanala na kurdskom. Turska dravna televizija danas osim na turskom emitira i na kurdskom, arapskom, bosanskom i drugim jezicima. U novembru 2003. Al-Kaida je izvela vie bombakih napada u Istanbulu, iji ciljevi su bile sinagoge, britanski konzulat i britanska banka HSBC. U napadima je poginulo 60 osoba. Od 2004. ponovo su izbili sukobi izmeu turskih oruanih snaga i PKK-a. Turska je, nakon 40 godina pokuavanja pribliavanja, 3. oktobra 2005.. zapoela pregovore o lanstvu u Evropskoj uniji. Politiki je teritorij Turske podijeljen na 81 pokrajinu. Iako su ove pokrajine radi potreba popisa stanovnitva grupirane u ve navedene regije, te regije nemaju nikakvu upravnu funkciju. Na elu svake pokrajine (il) nalazi se namjesnik tj. valija (vali). U prolosti su se pokrajine nazivale vilajetima (vilayet). Pokrajine su podijeljene u okruge (ileler). Broj okruga je razliit u svakoj pokrajini. U sredinjem okrugu (merkez ile) nalazi se upravno sredite pokrajine (il merkezi). Pokrajine veinom nose imena svojih glavnih gradova, a iznimke su Hatay (glavni grad je Antakya), Kocaeli (zmit) i Sakarya (Adapazar). Sveukupno 18 pokrajina imaju vie od milion stanovnika, a 21 pokrajina ima izmeu pola miliona i milion stanovnika. Samo u dvije pokrajine ivi ispod 100.000 stanovnika. Pet najnaseljenijih pokrajine u Turskoj su: Istanbul (12.573.836 st.), Ankara (4.466.756 st.), zmir (3.739.353 st.), Bursa (2.439.876 st.) i Adana (2.006.650 st.).

36

Meunarodni odnosi

Turska je jedna od osnivaica Ujedinjenih naroda (1945.), Organizacije za ekonomsku suradnju i razvoj (1961.), Organizacije za sigurnost i suradnju u Europi (1973.), te Skupine 20 industrijski razvijenih zemalja (1999.). Od osnivanja turske republike, glavna tema turske vanjske politike su odnosi s Evropom i zapadom openito. Turska je bila jedna od osnivaica Vijea Evrope 1949., a 1963. postala je pridruena lanica Evropske ekonomske zajednice. Nakon viegodinjih pregovora, Turska se 1987. prijavila za stalno lanstvo u EEZ-u. Godine 1992., postala je pridrueni lan Zapadnoevropske unije, a 3. oktobra 2005. poela je slubene pregovore o lanstvu u Evropskoj uniji. Smatra se da e ovi pregovori biti problematini i dugotrajni zbog brojnih nesuglasica u odreenim pitanjima. Prvenstveno se to odnosi na odnos Turske sa Kiprom koji je lan EU-a i s kojim Turska nema slubene odnose, nego samo s Turskom Republikom Sjeverni Kipar koju ne priznaje nitko osim Turske.

Drugi vaan faktor vanjske politike Turske je odnos sa SAD-om. Zbog mogue prijetnje SSSR-a, Turska 1952. ulazi u NATO ime se poinju razvijati bliski bilateralni odnosi s Washingtonom. ak i nakon Hladnog rata ovi odnosi su zadrani zbog blizine Turske nestabilnom Arapskom svijetu. Turska je vaan saveznik SAD-a zbog dobrih odnosa s Izraelom, te zbog blizine NATOvih baza u Turskoj sa sirijskom i irakom granicom. U zamjenu za potporu vanjskoj politici SAD-a, Turska je primila znaajnu politiku, ekonomsku i diplomatsku pomo. Nakon stjecanja nezavisnosti turkijskih drava koje su bile lanice SSSR-a, Turska je proirila svoj politiki i ekonomski utjecaj i na te zemlje s kojima dijeli kulturno i jezino naslijee. Jedan od vanijih rezultata ovih odnosa je zavretak vrijednog plinovoda koji vodi iz Bakua u Azerbejdanu do turske luke Ceyhan. Od zemalja s kojima granii Turska ima najloije odnose s Armenijom. Granica s tom dravom zatvorena je otkad je Armenija okupirala Gorski Karabah u Azerbajdanu. Odnosi s tom dravom su napeti i zbog historijskih nesuglasica o armenskom genocidu koji se dogodio zadnjih dana Osmanskog Carstva.

6.Arapska Republika Egipat

Arapska Republika Egipat je drava u sjeveroistonoj Africi. Dio egipatske teritorije, Sinajsko poluostrvo, nalazi se na podruju Azije. Egipat pokriva povrinu od oko 1.001.450 km. Na zapadu se granii sa Libijom, na jugu sa Sudanom, na sjeveru sa Sredozemnim morem, a na istoku sa Izraelom i Gazom. Nekada se Egipat nazivao Misir i taj naziv se zadrao u starijim knjigama i poeziji.
37

Procjena broja stanovika Egipta za juli 2009. je 83.082.869[. Egipat je 16. drava po broju stanovnika u svijetu, a trea u Africi (poslije Nigerije i Etiopije). Glavni grad je Kairo sa 17,8 miliona stanovnika u irem podruju. Egipat je poznat po svojoj antikoj civilizaciji i po nekim poznatijim svetskim spomenicima. Blizu Kaira nalaze se Sfinga i Velike piramide. U okolini grada Luksora, u centralnom Egiptu, nalazi se veliki broj antikih arheolokih nalazita kao to su hram u Karnaku i Dolina kraljeva. Danas je Egipat vaan politiki i kulturni centar Bliskog istoka. Prema popisu stanovnitva iz 2006. Egipat je imao 72.798.031 stanovnika. Prosena gustina naseljenosti je 75 stanovnika/km. Stanovnitvo se munjevito poveava zahvaljujui visokom natalitetu; Egipat je na primer 1976. imao tek 36.626.204 stanovnika. Procena za 2008. je 81.713.520. Veina stanovnitva ivi u blizini obala reke Nila, naroito oko Kaira, Aleksandrije i u delti Nila, kao i oko Sueckog kanala. Velike povrine pustinje Sahare slabo su naseljene. Oko polovine egipatskih stanovnika danas ivi u urbanim sredinama, to je posledica efikasnije poljoprivrede industrijalizacije. Najvei deo stanovnitva Egipta su etniki Egipani (98%, potomci starih Egipana koji danas govore arapskim jezikom).

Republika

Pod vostvom Gamal Abdel Nasera izvren je 1952. dravni udar i umesto kralja Faruka (1936 1952) postavljen je kralj Fuad II, iako je vlast zapravo preuzelo Revolucionarno vee pod vodstvom vrhovnog vojnog zapovednika Muhamed Nagiba. 1953. proglaena je republika. Nagib je postao predsednik republike i vlade. Posle pokuaja atentata na potpredsednika vlade Gamala Abdela Nasera (1954) Nagib je sklonjen iz politike, a Naser je postao predsednik vlade i republike.U sklopu velikih reformi 1956. zapoela je postupna nacionalizacija drave, pa je i Suecki kanal, dotada u vlasnitvu britanskih i francuskih deoniara, postao dravni. Izraelska vojska je zauzela Sinaj i stigla do do Sueckog kanala, gde su svoju vojsku uputile i Velika Britanija i Francuska. Zbog opasnosti da e se uplesti i Sovjetski Savez, a po odluci UN-a, s podruja kanala povukle su se sve strane jedinice. Naser je postao je tako voa itavog arapskog sveta. 1958. slubeno je proglaeno ujedinjenje Egipta i Sirije u Ujedinjenu Arapsku Republiku (UAR), ali Sirija je 1961. istupila iz tog saveza. I pored raspada zajednike drave Egipat je naziv UAR zadrao do 1971. Naser je odravao bliske odnose sa Sovjetskim Savezom, a zajedno sa Jugoslavijom i Indijom Egipat je bio lider Pokreta nesvrstanih. Zahvljajujui sovjetskoj pomoi, Egipat je dobio Asuansku branu, jednu od najveih na svetu.

Egipat posle Nasera

38

U estodnevnom ratu (1967) Egipat je doivio katastrofalan poraz, a izraelske jedinice su za samo nekoliko dana zauzele Sinajsko poluostrvo i prodrle do Sueckog kanala. Poraz u ratu i propast zamisli arapskog socijalizma ponitili su poetne uspehe naserizma, a Naserov naslednik Anvar el Sadat (19701981) jae se povezao sa Zapadom.Godine 1973. egipatskim i sirijskim napadom na Izrael poeo je Jomkipurski rat, u kojem ove dve drave nisu uspele da proteraju Izrael sa Sinaja, a daljim pregovorima ipak su postigle njegovo delimino povlaenje i otvaranje Sueckog kanala. Na Sadatov podsticaj i posle dugotrajnih pregovora u Kemp Dejvidu (SAD), Egipat i Izrael potpisali su 1979. u Vaingtonu mirovni sporazum, njime je odreeno da se Izrael povue s celog Sinajskog poluostrva. Sadat je pao kao rtva atentata islamskih ekstremista okupljenih u Muslimanskom bratstvu (6. oktobar 1981), a njegov naslednik Hosni Mubarak je umerenom liberalizacijom smanjio unutranje napetosti i politikom hladnog mira prema Izraelu obnovio odnose s arapskim dravama. Posle izbora 1978. na vlasti su Mubarakova Narodnooslobodilaka stranka i levi saveznici. Egipat krajem 90-ih godina sve vie pogaaju ekonomski problemi, velike socijalne napetosti i sve izraeniji islamski fundamentalizam. Islamske grupe, koje najvie imaju podrku u Gornjem Egiptu, pribegle su terorizmu, usmerenom i protiv stranih turista. Jo uvek nije reen spor sa Sudanom zbog granice na podruju Halaib (20.580 km). Po ustavu od 11. septembra 1971, Egipat je predsednika republika. Pravo glasa imaju svi dravljani stariji od 18 godina. Predsednika republike predlae parlament, a potom ga na referendumu mora potvrditi veina glasaa. Njegov mandat traje est godina. Predsednik ima vrlo velika ovlaenja: imenuje predsednika vlade, ministre i druge visoke dravne funkcionere, parlamentu predlae nove zakone i ima pravo veta na izglasane zakone, moe raspisati referendum o vanim pitanjima i raspustiti parlament (za to treba potvrdu veine glasaa na referendumu), moe proglasiti vanredno stanje i privremeno vladati na temelju predsedniih odluka. Jednodomnu Nacionalnu skuptinu ini 454 poslanika; 444 bira se na optim izborima na pet godina, a 10 poslanika imenuje predsednik republike. Savetodavno vee (ura) ima 210 lanova; 153 biraju graani, a 57 imenuje predsednik republike. To je iskljuivo savetodavno telo bez zakonodavnih ovlaenja.

Administrativna podjela

Egipat je podeljen u 29 gubernija (muhafaza), koje su dalje podeljene u regione. Svaka gubernija ima svoje administrativno sedite.
39

Religija

Slubena religija u Egiptu je sunitski islam kojima pripada oko 90 % stanovnitva. Najvea religijska manjina su Kopti kiji ine 9% od ukupnog broja stanovnika. Ostale religijske manjine su pravoslavni Grci i Jermeni, katoliki Grci i Jermeni i protestanti. Na ovom prostoru ivjeli su Jevreji, iako u malom broju, vrlo ekonomski vani. Napustili su zemlju poslije 1956. kada su oruane snage Izraela, Francuske i Velike Britanije napale Egipat.

Predsjednik Egipta

Predsjednik Egipta je osoba koja obnaa funkciju efa vlade Egipta od proglaenja Egipta republikom 18. lipnja 1953. pa do danas. Republika Egipat je nasljednica Egipatskog kraljevstva iji zadnji kralj je smijenjen godinu dana prije. Zajedno sa Sirijom, Egipat tvori 1958. zajedniku dravu Ujedinjenu Arapsku Republiku ija oba predsjednika su bila iz Egipta. Sirija izlazi iz ove drave ve 1961. a Egipat mijenja naziv tek 1971. u Arapska Republika Egipat.

7. Indija

Republika na jugu Azije. Druga najmnogoljudnija drzava na svijetu. Sa 1.095.351.995 stanovnika i preko 700 miliona biraca cini najvecu demokraciju i najvece biracko tijelo. Indijski politicki sistem datira od 1947. kada je Indija proglasila neovisnost. Trenutni ustav je stupio na snagu 26. novembra 1950. Trojstvo pravde, slobode i jednakosti za sve gradjane. Ustav Indije je najduzi pisani ustav na svijetu: 444 clana, 12 glava i 97 amandmana Sef drzave u Indiji je predsjednik Sef vlade je premijer, imenovan od strane Predsjednika Ministri su odabrani od strane Predsjednika, po preporuci predsjednika vlade i oni cine Vijece ministara Donji dom Lok Sabha je radjen po uzoru na britanski donji dom, dok je federalni sistem radjen na iskustvu SAD-a, Kanade i Australije Oko 4500 clanova nacionalnog parlamenta i drzavnih zakonodavaca imaju pravo glasa na izborima za predsjednika Maksimalan broj clanova u Lok Sabha je 552
40

Sastoji se od 530 zastupnika naroda Indije, 20 predstavnika ujedinjenih podrucja te 2 clana su predstavnici Anglo-Indijske zajednice Trenutni broj zastupnika u Domu je 545 530 izabranih u Indiji, 13 predstavnika ujedinjenih podrucja i 2 clana imenovana iz anglo-indijske zajednice Svaki clan predstavlja jednu geografsku izbornu jedinicu po uzoru na britanski model Mandat traje pet godina, nakon cega se automatski raspada, osim u slucaju proglasenja vanredne situacije, kada se moze produziti rok na jos godinu Gornji dom (Vijece drzava) ili Rajya Sabha sacinjava do 250 clanova 12 od tih clanova bira Predsjednik, prema njihovoj strucnosti u specificnim poljima umjetnosti, knjizevnosti, nauke i socijalne sluzbe Ostatak (trenutno se sastoji od 238 clanova) se bira posredno od strane drzavnih i teritorijalnih zakonodavaca u odnosu na populaciju jedinice Mandat traje 6 godina, s reizborom trecine clanova svake dvije godine Rajya Sabha se sastaje neprekidno, te nema raspustanja

Oba doma dijele zakonodavne ovlasti osim u podrucju budzeta, gdje Lok Sabha ima preovladavajucu ovlast U slucaju spornog zakona odrzava se zajednicka sjednica Nerijesiv sukob rijesava Parlament na zajednickoj sjednici, gdje volja Lok Sabha gotovo uvijek preovladava, zbog svoje velicine Izbori su velik i slozen posao, koji se obavlja u pet navrata te ukupno 28 dana Otkako je formiran u 1885. Indijski nacionalni kongres je bio dominantna politicka stranka u Indiji Jawaharlal Nehru- prvi indijski premijer Porodica Gandhi je dominirala u politici Indije

Indijski kongres stranaka je vodeca stranka ljevice pod nazivom UPA Ujedinjena progresivna alijansa obuhvaca ukupno 16 stranaka
41

Druga velika politicka stranka je Bharatiya Janata stranka (BJP), koja predstavlja drustvenoreligijske i kulturne vrijednosti zemlje BJP je vodeca stranka u desnicarskoj politickoj koaliciji pod nazivom Nacionalni demokratski savez (NDA), koji je sadrzavao 13 stranaka, ali trenutno se sastoji od osam Vrhovni sud je najvisi pravosudni organ u gradjanskim, krivicnim i ustavnim slucajevima Sastoji se do 26 sudaca, ukljucujuci i Vrhovnog sudiju, koje imenuje Predsjednik na prijedlog predsjednika vlade Oni sluze do 65. godine starosti Indija je velika zemlja i demografski i geografski te zbog toga djeluje po federalnom sistemu. Sadrzi 28 drzava i sedam ujedinjenih teritorija Najveca indijska drzava je Uttar Pradesh na sjeveru zemlje Evoluirala iz vrlo centralizirane drzave Politika u Indiji je mnogo stroza i mnogo vise potplacena od demokracija u Europi i Sjevernoj Americi. Kate i unutrasnje tenzije izmedju regija uhode politiku Indije Politicki atentati su cesti: -Mahatma Gandhi (1948) -Indira Gandhi, ministrica vlade (1984) -Rajiv Gandhi, ministar vlade (1991)

8. Narodna Republika Kina

Glavni grad: Peking Slubeni jezik: kineski Stanovnitvo (2006): 1.313.973.713

42

Povrina: 9.596.960 km2 Valuta: yuan

Narodna Republika Kina, esto zvana samo Kina, je drava u istonoj Aziji. Poznata kao najmnogoljudnija zemlja svijeta, po veliini povrine je trea na svijetu i obuhvaa 9.596.960 km. Prua se od Tihog okeana na istoku do planinskog lanca Pamira na zapadu i od rijeke Amura na sjeveru do otoka Hainana na jugu. Na sjeveru granii s Rusijom i Mongolijom na sjeveroistoku s DNR Korejom, na jugu s Vijetnamom, Laosom, Nepalom i Indijom, a na zapadu s Pakistanom, Afganistanom, Tadikistanom, Kirgistanom i Kazahstanom. Na istoku Kina izlazi na rubna mora Tihog okeana: uto more, Istonokinesko i Junokinesko more. Ukupna duina obale kopnene Kine je 18.000 km.

POLITIKA PODJELA

Narodna Republika Kina je podijeljena na 22 pokrajine, vlada NR Kine smatra Tajvan svojom 23 pokrajinom nad kojom nema kontrolu. Osim pokrajina Kina se dijeli i na 5 autonomnih regija u kojima se nalaze manjine, te na 4 opine pod izravnom upravom vlade i na dvije posebne administrativne regije koje uivaju veu autonomiju. 22 provincije, autonomne regije i opine se obino nazivaju kontinentalnom Kinom, taj izraz iskljuuje Makao, Hong Kong i Tajvan.

POLITIKI SISTEM KINE 1949. godine dolazi do tijesne saradnje izmeu Kine i SSSR-a. Staljin je jo iv, kao i Mao Ce Tung. Prvi Ustav Ustavom iz 1954. godine Kina je proglaena dravom narodne demokracije. Ustav je raen po ugledu na Staljinski Ustav iz 1936. godine u kojem se govori o savezu radnika i seljaka sa osnovnim ciljem izgradnje socijalizma.

USTAV
43

Organi osnovani po tom Ustavu su: o Svekineski Narodni Kongres preko 3.000 lanova, o Stalni Komitet, o Predsjednik Republike; i o Ministarski Savjet Drugi Ustav je doneen 1975. godine i ima samo 30 lanova. Kina je po tom Ustavu proglaena socijalistikom dravom diktature proletarijata. Vrhovni komandant armije je predsjednik CKKPK. Ukida se funkcija predsjednika Republike. Primarnu ulogu ima Mao Ce Tung. Stalni komitet ima ovlatenja kolektivnog efa drave, centralnu kinesku vladu predstavlja dravni savjet. Trei ustav je doneen 1978. godine. U osnovi zadrana ista struktura organa vlasti, sa tim da se sada daje vea uloga vladi kao izvrnom ogranu. U meuvremenu su umrle sve legende kineske revolucije: Mao Ce Tung, Chu De, Li Yu Shao Chi, Chu En Lie i na kinsku pozornicu tih godina dolazi najvei reformator i borac kineske inicijative Teng Hsijao Ping. Proglaen ocem kineske ekonomske reforme, a bio je jedan od glavnih protivnika kulturne revolucije sedamdesetih godina. To je zapravo lijevo skretanje koje ide na krajnju ljevicu i koje je imalo za cilj da ideoloki oisti Kinu, te da sve dovede do paradoksa. To je politika izocionalizma, radikalizma, ideolokog nihilizma, te neposrednog obrauna sa tzv. neprijateljima socijalizma. Ta je revolucija odnijela milione ivota i unazadila Kinu. Ona je faktiki Kinu upuivala na samodovoljnost. Da Kina sama sebi moe biti dovoljna, da se ne mora oslanjati na bilo kakve kapitalistike snage, itd. Ovo se smatra u kineskoj povjesti najveom devalvacijom velikog i impozantnog opisa Mao Ce Tunga. Ustav iz 1978. godine ostaje na osnovnim premisama prethodnih ustava, a to je isticanje velike uloge Partije uz naglaenu tenju za razvojem socijalistike demokracije. Zadnji kineski Ustav, odnosno ustavne promjene, doneene su 1982. godine. Po tim ustavnim promjenama najvanije institucije kineskog politikog sistema su: Nacionalni Narodni Kongres (NNK), Stalni Komitet Nacionalnog Narodnog Kongresa, Predsjednik Republike i Dravni Savjet (DS).

NACIONALNI NARODNI KONGRES Nacionalni Narodni Kongres ili Narodna Skuptina je jednodomno zakonodavno tijelo, iji se poslanici biraju posredno od strane Kongresa u provinicijama, okruzima i gradovima. Ustavom
44

nije odreen broj lanova Kongresa, ali to je vrlo glomazno tijelo, koje se rijetko sastaje i na kome se zakoni donose bez vee diskusije, esto automatskim aklamiranjem. Na posljednjem zasjedanju (ljeto 1999. godine) na njemu je bilo preko 3.500 poslanika. Mandat Kongresa je pet godina. Kongres donosi plan privrednog razvoja i dravni budet, odluuje o ratu i miru, o pitanjima granica i o administrativno-teritorijalnoj podjeli zemlje. Donosi Ustav, zakone i ostale pravne akte. Imenuje predsjednika i lanove Dravnog savjeta (Vlade), te bira i Stalni Komitet.

PREDSJEDNIK REPUBLIKE Predsjednik Republike je ef drave, vrhovni komadant oruanih snaga, predstavlja dravu u inostranstvu. Njega i potpredsjednika bira Nacionalni Narodni Kongres, kojem su i odgovorni za svoj rad. To je vie reprezentativna funkcija, poto stvarnu vlast u Kini i dalje ima Komunistika Partija Kine, odnosno njen Predsjednik.

Stalni Komitet Nacionalnog Narodnog Kongresa Stalni Komitet Nacionalnog Narodnog Kongresa Glavne funkcije su: da tumai Ustav i zakone; nadzire rad Dravnog Savjeta, Vrhovnog Suda i dravnog tuioca, odluuje o imenovanju ili smjenjivanju lanova vlade, odluuje o proglaenju ratnog stanja u vrijeme kada Kongres ne zasjeda. Moe mijenjati odluke lokalnih ogana vlasti sa podruja pod direktnom kontrolom centralne vlasti.

Dravni savjet Dravni savjet - je u stvari kineska Vlada. U svojoj nadlenosti ima izvrnu vlast, odnosno odgovoran je za funkcioniranje izvrne-upravne vlasti. Osigurava rukovoenje radom ministarstava i drugih podreenih, naroito lokalnih organa i institucija; Priprema i provodi nacionalni plan i budet; Stara se o dravnoj i javnoj sigurnosti;
45

Imenuje odgovorne dravne inovnike, Predlae zakone i odluke. Za svoj rad odgovara Nacionalnom Kongresu i njegovom Stalnom Komitetu.

Vrhovni sud Vrhovni sud je najvia sudska instanca. Ima velika ovlatenja u odnosu na rad sudova nieg ranga, kao i na rad specijalnih narodnih sudova. Politiki sistem Kine temelji se na naelu jedinstva vlasti, a ne na naelu podjele vlasti, kao to je to u parlamentarnim demokracijama. To znai da ni sudska vlast nema punu samostalnost, jer nije nezavisna od utjecaja i kontrole drugih dravnih i partijskih organa i tijela.

Politiko organiziranje

Ustavno u Kini je na sceni viestranaki sistem. Dakle, po Ustavu, ali i faktiki u Kini danas postoji vie razliitih politikih stranaka. Specifinost kineskog rjeenja ogleda se u tome da se u kini potencira teza da funkcioniranje politikih institucija cijelog politikog sistema Kine ne moe se shvatiti i osigurati bez Komunistike Partije i njene uloge. Polazi se od historijskih zasluga KP Kine u izvedbi revolucije i stvaranju nove demokratske i narodne Kine. Tako je u sklopu postupne demokratizacije Kine, KP Kine bila velikoduna i na kraju se opredjelila za koncept specifinog politikog pluralizma i viestrana. Bez obzira na sva ogranienja toga koncepta i injenicu da Komunistika Partija Kine jo uvije dri sve poluge vlasti u svojim rukama, danas u Kini pored KP Kine postoje mnoge druge stranke kao to su: Demokratski Savez, Revolucionarni Komitet Kuomintanga, Kineska Seljaka Stranka, Radnika Demokratska Partija, Partija puta pravinosti, Kinesko Udruenje za demokratsku, nacionalnu izgradnju, te u ilegali Partija za osloboenje Tibeta, itd.

9. POLITIKI SISTEM RUSKE FEDERACIJE

ISTORIJSKI I UVODNI PRISTUP

46

Sve do XIX stoljea nije bilo veeg uticaja na Rusiju kako renesanse i reformacije tako ni ideja zapadnoevropskog liberalizma. Ruska politika istorija do 1917 godine, zapravo do Oktobarske revolucije dijeli se na etiri perioda: Period kijevske Rusije do mongolskog osvajanja (trajao je od IX vijeka do 1240.godine) Period od oko 250 godina, bio je period vladavine mongolskih i tatarskih vladara Period ponovnog stvaranja ruske drave u vrijeme Ivana Groznog sve do dolaska na prijesto dinastije Romanovih Period od skoro 300 godina predstavlja period vladavine dinastije Romanovih, od 1613. godine do Oktobarske revolucije 1917.godine. Poetkom XX stoljea Rusija je meu svim velikim silama tog doba u svijetu (sem Kine i Turske) bila jedina APSOLUTISTIKA MONARHIJA gdje vlast cara nije ograniena nikakvim ustavom i nikakvim predstavnikim organom. U to doba u Rusiji je najjai pokret bio pokret narodnjaka, revolucionarne grupe kojoj su na elu bili intelektualci. Taj pokret je nastojao da dobije seljaku podrku. Iako je Rusija sa svojom industrijalizacijom zakasnila u odnosu na ostale zemlje zapadne i srednje Evrope, ipak je poetkom XX stoljea u regionima Petrograda i Moskve i na Uralu industrija poela da se naglo razvija. To je omogueno ulaganjem stranog kapitala, u prvom redu francuskog. Poraz Rusije u rusko japanskom ratu 1904-1905 godine doveo je do pada tristogodinje vladavine dinastije Romanovih. Na poticaj grofa Wittea car Nikola II je proglasio ustavnu monarhiju sa parlamentom nazvanim DUMA. Prva Duma je izabrana na temelju opeg prava glasa i bila je sazvana 1906.godine. Period Duma od 1906 do 1917.godine oznaavao je period razoarenja u parlamentarne reforme buroaske demokratije. Car je bio daleko iznad toga da se uzdigne iznad politike i da vlada kao ustavni monarh poput engleskog kralja.
47

Otvoreno je krio ustavna prava Dume. Prvi svjetski rat najvie je potresao ruski caristiki reim. Najvee rtve podnosili su seljaci i radnici. U novonastalim uslovima u februaru 1917.godine dolazi do obaranja carske vlasti, nakon trajkova i pobune proleterijata u Petrogradu. Vlast preuzima privremena vlada sastavljena od buroaskih kadeta. Uporedo sa privremenom vladom dolo je do spontanog obrazovanja SOVJETA radnikih, seljakih i vojnikih deputata, na poetku u Petrogradu i Moskvi a potom i u ostalim gradovima i na frontu. Boljevici predvoeni Lenjinom smislili su program koji je odraavao elju ogromne veina naroda. To je bila podjela zemlje seljacima i neodlono zakljuivanje mira. Boljevici su odbacivali parlament i parlamentarne institucije, a umjesto parlamenta zagovarali su sovjete radnikih i seljakih deputata. Na drugom sveruskom kongresu 25.oktobra 1917.godine kongres je dao podrku novoj boljevikoj vladi na elu sa Lenjinom. Kongres je usvojio Dekret o miru i Dekret o zemlji. Politike institucije mlade sovjetske drave bile su uobliene u prvom ustavu Ruske Sovjetske Federativne Socijalistike Republike koji je donijet u julu 1918.godine. Uz nabrajanje temeljnih prava sovjetskih graana u ustavu je izvedena struktura i organizacija nove vlasti. U januaru 1924.godine donesen je prvi ustav SSSR, koji je bio prepisani ustav Ruske Republike iz 1918.godine, a uneseni su i propisi o federalnom ureenju. Krajem dvadesetih i poetkom tridesetih godina XX stoljea razvoj SSSR iao je u pravcu jaanja etatizma. Dolo je do birokratizacije partije u SSSR-u Uvedena je praksa donoenja zajednikih odluka dravnih i partijskih organa. Svi sovjetski dravni organi, predvieni ustavom, od najniih do najviih, postali su samo administrativni aparat ili forme kroz koje se provode partijske odluke.
48

Staljin je uspio da birokratizira partiju, Birokratski aparat partije mu je omoguio da doe na vlast. Staljin je u partiji uguio svaku slobodu raspravljanja. Partijski i dravni organi su postali transmisija za izvrenje njegove volje. Takvo stanje je dovolo do samovolje i uspostave represivnog aparata u kome je u staljinskim logorima stradalo desetine hiljada nedunih lanova boljevike partije. Krajem osamdesetih godina u SSSR kulminira ekonomska, politika i opedrutvena kriza. SSSR je bio iscrpljen nametnutom trkom u naoruanju, decenijskim afganistanskim ratom, ogromnim administrativnim aparatom, viemilionskom vojskom. Reforme nazvane perestrojka nisu davale rezultate. Reformski pokuaji Gorbaova doveli su do: Ukidanja varavskog ugovora Ruenja berlinskog zida i ujedinjenja Njemake Naputanja rigidne komunistike ideologije (dogmatskog socijalizma) Mihajl Gorbaov je izgubio izbore 1991.godine SSSR se raspao na 15 novih nezavisnih drava Na elo Ruske Federacije doao je Boris Jeljcin Ruska Federacija je u teritorijalnom obuhvatu i dalje najvea zemlja na svijetu (17.miliona km)

POLITIKE INSTITUCIJE RUSKE FEDERACIJE

Ustav Ruske Federacije donesen je 1993.godine Sa ovim ustavom ruski politiki sistem je dobio novi karakter Rusija je federalna drava republikanskog naina upravljanja Uspostavlja se klasina parlamentarna demokratija sa veoma jakom ulogom Predsjednika Ruske Federacije. Izvrena je podjela vlasti na: zakonodavnu, izvrnu i sudsku

49

Politiki sistem Ruske Federacije najblii je predsjednikom sistemu SAD, uz nune elemente sovjetske tradicije. Dravnu vlast u Ruskoj Federaciji ostvaruju:

1. PREDSJEDNIK RUSKE FEDERACIJE 2. FEDERALNI SABOR PARLAMENT koga ine: SAVJET FEDERACIJE I DRAVNA DUMA. 3. VLADA RUSKE FEDERACIJE 4. SUDOVI RUSKE FEDERACIJE

Ruska Federacije prema ustavu ima ove nadlenosti: 1. Donoenje i izmjena ustava; 2. Federativno ustrojstvo; 3. Regulisanje i zatita prava ovjeka i graanina; 4. Dravljanstvo; 5. Uspostavljanje federalnih organa; 6. Federalna dravna imvina; 7. Utvrivanje pravnih osnova jedinstvenog trita; 8. Federalni budet; 9. Federalni energetski sistem; 10. Vanjsko ekonomski odnosi; 11. Odbrana i bezbjednost; 12. Organizacija sudstva; 13. Meteoroloka sluba; 14. Federalna dravna sluba.

50

POZICIJA I NADLENOSTI PREDSJEDNIKA RUSKE FEDERACIJE

Funkcije Predsjednika Ruske Federacije utvrene su u lanu 80. Ustava. Ove nadlenosti su sljedee: 1. Predsjednik Ruske Federacije je ef drave; 2. Garant je ustava Ruske Federacije, prava i sloboda ovjeka i graanina; 3. Utvruje osnove unutarnje i spoljne politike; 4. Predstavlja Rusku Federaciju unutar zemlje i u meunarodnim odnosima;

Na temelju lana 84. ustava Predsjednik Ruske Federacije: 1. Raspisuje izbore za dravnu dumu; 2. Rasputa dravnu dumu u uslovima predvienim ustavom; 3. Raspisuje referendum u sluaju utvrenim federalnim ustavnim zakonom; 4. Podnosi zakonske projekte dravnoj dumi; 5. Potpisuje i objavljuje federalne zakone; 6. Obraa se federalnom saboru s jednogodinjom porukom o stanju u zemlji i osnovnim smjernicama unutarnje i vanjske politike.
7. Predsjednik ima pravo zadrati primjenu akata organa izvrne vlasti subjekata Ruske

Federacije u sluaju protivrjenosti tih akata sa ustavom Ruske Federacije.

NADLENOST FEDERALNOG SABORA

Federalni Sabor parlament Ruske Federacije je predstavniki i zakonodavni organ

Ruske Federacije. Sastoji se od dva doma: 1. SAVJETA FEDERACIJE i 2. DRAVNE DUME.

51

 U Savjet Federacije ulaze po dva predstavnika iz svakog subjekta Ruske Federacije i to po jedan iz izvrnog organa i predstavnikog organa. Dravna duma se sastoji od 450 poslanika koji se biraju neposredno.

VLADA RUSKE FEDERACIJE Izvrnu vlast Ruske Federacije ostvaruje vlada Predsjednika vlade imenuje Predsjednik Federacije, uz saglasnost dravne dume Glavne funkcije vlade Ruske Federacije su:

1. Predlae federalni budet; 2. Obezbjeuje provoenje jedinstvene finansijske, kreditne i monetarne politike; 3. Obezbjeuje provoenje jedinstvene dravne politike u Ruskoj Federaciji u oblasti kulture, nauke, obrazovanja, zdravstva, socijalnog osiguranja, ekologije; 4. Ostvaruje upravljanje federalnom imovinom; 5. Ostvaruje mjere za obezbjeenje odbrane zemlje, dravne bezbjednosti; 6. Ostvaruje mjere za zatitu zakonitosti, prava i sloboda graana.

SUDSKA VLAST

Sudsku vlast vre redovni sudovi. Postoji Vrhovni sud Ruske Federacije O ustavnosti akata sudi Ustavni sud.

52