Bilgi Toplumu Stratejisinin Yenilenmesi Projesi

Bilgi Teknolojileri Sektr Ekseni Mevcut Durum Raporu

4 ubat 2013

Bu rapor, Kalknma Bakanl Bilgi Toplumu Dairesi ve McKinsey Danmanlk Hizmetleri Limited irketi arasnda imzalanan Bilgi Toplumu Stratejisinin Yenilenmesine likin Hizmet Alm i Szlemesi kapsamnda, gerekli bulgu ve analizler hazrlanmak suretiyle, oluturulacak Bilgi Toplumu Stratejisine altyap tekil etmek zere retilmitir. Bu raporun hazrlanmasnda alma boyunca ilgili taraflardan elde edilen bilgi ve grler ile Kalknma Bakanlnn deerlendirmelerinden istifade edilmitir. Bu alma Kalknma Bakanlnn kurumsal grlerini yanstmaz. Bu raporda yer alan ieriin tamam ya da bir ksm atfta bulunmak kaydyla Kalknma Bakanlnn izni olmadan kullanlabilir.

indekiler

1. 2.

B LG TEKNOLOJ LER SEKTRNN KAPSAMI ............................................. 6 B LG TEKNOLOJ LER SEKTRNN NEM .................................................. 7 2.1 BT sektrnn bykl ve geliimi................................................................................ 8 2.1.1 Bireysel harcamalar ................................................................................................... 11 Cihaz talebi......................................................................................................... 11 Yazlm talebi ..................................................................................................... 14

2.1.1.1 2.1.1.2 2.1.2

Kurumsal harcamalar ................................................................................................ 16 Donanm harcamas ............................................................................................ 18 Yazlm ve BT hizmetleri harcamalar ............................................................... 20

2.1.2.1 2.1.2.2 3.

TRK YEDE BT SEKTR HARCAMALARI ..................................................... 25 3.1 Kurumsal kullanclar ....................................................................................................... 30 3.1.1 3.1.2 3.1.3 3.1.4 3.1.5 Trkiyedeki kurumsal harcamalarn bykl ve krlm ...................................... 30 Kurumsal kullanclarn BT harcama davran ........................................................ 31 Donanm harcamalar ................................................................................................ 34 Yazlm harcamalar ................................................................................................... 34 BT hizmet harcamalar ............................................................................................... 36

3.2 Kamu................................................................................................................................. 36 3.2.1 Kamu harcamalarnn etkinlii .................................................................................. 37 3.3 Bireysel kullanclar .......................................................................................................... 38 3.3.1 3.3.2 4. Donanm ..................................................................................................................... 38 Yazlm, uygulama ve ierik ....................................................................................... 38

B LG TEKNOLOJ LER SEKTRNN TRK YEYE ETK LER ............... 39 4.1 Donanm ........................................................................................................................... 39 4.1.1 4.1.2 Donanmda dnya pazar ve Trkiyenin rekabet gc ............................................. 39 Trkiyede donanm pazar mevcut durumu .............................................................. 42

4.2 Yazlm ............................................................................................................................ 43 4.2.1 4.2.2 Yazlm kresel pazar analizi ..................................................................................... 43 Trkiyenin mevcut durumu ve geliim gsterdii alanlar ........................................ 44

4.3 BT Hizmetleri ................................................................................................................... 48

4.3.1 4.3.2 5.

BT Hizmetleri global pazar analizi ............................................................................ 48 Trkiyenin mevcut durumu ve geliim gsterdii alanlar ........................................ 48

BTN N MEVCUT DURUMUNU AIKLAYAN ALTYAPI ELER ................ 50 5.1 Nitelikli insan kayna ...................................................................................................... 51 5.1.1 5.1.2 5.2 Talep ........................................................................................................................... 51 Trkiyedeki insan kayna arz ................................................................................. 52

ve blgesel talep ........................................................................................................... 54 Yazlm ........................................................................................................................ 54 BT hizmetleri .............................................................................................................. 54 Bireysel ....................................................................................................................... 55

5.2.1 5.2.2 5.2.3

5.3 Altyap .............................................................................................................................. 55 5.3.1 5.3.2 5.4 Elektrik ve ulam ....................................................................................................... 55 nternet altyaps ........................................................................................................ 56

ortam ve mevzuat ......................................................................................................... 57 Mevzuat ......................................................................................................................57 Bilgi gvenlii .................................................................................................... 57 Fikri mlkiyet ve telif haklar ............................................................................ 57 Vergi ................................................................................................................... 57

5.4.1

5.4.1.1 5.4.1.2 5.4.1.3 5.4.2 5.4.3

irket kurma ve kapatma ............................................................................................ 58 Giriimcilik kltr .................................................................................................... 58

5.5 Tevik ve destekler ........................................................................................................... 60 5.5.1 Tevik ve destek mekanizmalar ................................................................................. 60 Ar-Ge ve yenilikilie ynelik tevik ve destekler ............................................ 60 KOSGEB tarafndan KOB lere verilen destekler ............................................. 62 Giriimcilik destekleri ........................................................................................ 62 hracata ynelik destekler .................................................................................. 63

5.5.1.1 5.5.1.2 5.5.1.3 5.5.1.4 5.5.2 5.5.3 6. 7.

Tevik ve destek miktarlar ......................................................................................... 63 Tevik ve desteklerin etkinlii .................................................................................... 64

EKLER ............................................................................................................................ 67 6.1 Sektrde verilerin toplanmasnda ve paylalmasnda skntlar mevcuttur ..................... 67 KAYNAKA .................................................................................................................. 68

ekiller Listesi
ekil 1.1 Bilgi teknolojileri sektrnn kapsam ....................................................................... 6 ekil 2.1 BT sektrnn bykl........................................................................................... 9 ekil 2.2 BT harcamalar kii bana gelir ilikisi.................................................................... 10 ekil 2.3 nternete bal cihaz penetrasyonlar ........................................................................ 12 ekil 2.4 BRICS lkelerindeki gelir dalm deiimi ........................................................... 13 ekil 2.5 Akll telefon fiyat deiimi ...................................................................................... 13 ekil 2.6 BT cihaz talebi deiimi ........................................................................................... 14 ekil 2.7 Mobil yazlm pazarnn geliimi .............................................................................. 15 ekil 2.8 ABD dijital oyun pazar geliimi .............................................................................. 16 ekil 2.9 Kurumsal BT harcamalarnn deiimi ..................................................................... 17 ekil 2.10 Byk veri bazl talep art .................................................................................... 19 ekil 2.11 irketlerde B T kaynakl retkenlik art............................................................... 21 ekil 2.12 Byk verinin endstri zerindeki etkisi ................................................................ 22 ekil 2.13 Bulut biliimin maliyet zerindeki etkisi ................................................................ 23 ekil 2.14 Bulut biliim odakl d kaynakl hizmetler pazar ................................................. 23 ekil 2.15 Kresel e-ticaretin geliimi ..................................................................................... 24 ekil 3.1 Trkiye BT sektr harcamalar ............................................................................... 25 ekil 3.2 Orta gelir grubundaki lkelerin BT harcamalar ....................................................... 26 ekil 3.3 Trkiye BT Harcamalarnn genel grnm ........................................................... 27 ekil 3.4 Orta gelir grubu cihaz penetrasyonlar ...................................................................... 28 ekil 3.5 BT cihaz fiyatlar ve uygulanan vergiler................................................................... 28 ekil 3.6 Orta gelir grubu sektrel BT harcamalar ................................................................. 29 ekil 3.7 Dk ve orta gelirli lkelerde iletme dalm ....................................................... 30 ekil 3.8 Trkiye kurumsal BT harcamalar ............................................................................ 31 ekil 3.9 Trkiyede BT i kaynak kullanm .......................................................................... 32 ekil 3.10 Trkiyede iletmelerin yazlm kullanmlar ......................................................... 33 ekil 3.11 Trkiye yazlm pazar ............................................................................................ 35 ekil 3.12 Trkiye BT hizmetleri pazar .................................................................................. 36 ekil 3.13 Trkiye Kamu BT harcamalar ............................................................................... 37 ekil 4.1 Kresel donanm pazar paylar ................................................................................. 39

ekil 4.2 Kresel donanm retimi........................................................................................... 40 ekil 4.3 Donanm deer zinciri............................................................................................... 41 ekil 4.4 Trkiye donanm arz-talep ilikisi ............................................................................ 42 ekil 4.5 Dnya ve Trkiye yazlm pazar .............................................................................. 43 ekil 4.6 Dnya yazlm pazarn kar paylar ............................................................................ 44 ekil 4.7 Trkiye yazlm pazarnda rekabet ............................................................................ 45 ekil 4.8 Sektre zel yazlmlar ............................................................................................. 46 ekil 4.9 sreleri yazlmlar............................................................................................... 47 ekil 4.10 Trkiye BT hizmetleri pazar .................................................................................. 48 ekil 5.1 Trkiye BT altyap bileenleri .................................................................................. 50 ekil 5.2 B T sektr insan kayna talebi .............................................................................. 52 ekil 5.3 Biliim alannda eleman bulma sreci ...................................................................... 53 ekil 5.4 Biliim alanlarnn beceri seviyeleri ..................................................................... 53

1. Bilgi teknolojileri sektrnn kapsam

Bilgi teknolojileri sektr bireysel ve kurumsal bilginin ilenmesi ve saklanmas srelerinde grev alan donanm, yazlm ve salanan hizmetlerden oluan sektrdr. BT sektr tanm iine temel alan girer (ekil 1.1). ekil 1.1 Bilgi teknolojileri sektrnn kapsam

Bilgi teknolojilerini iletiimden bamsz olarak inceleyebilmek iin iletiim altyapsn oluturan baz istasyonlar ve a ekipmanlarn ve sadece ses iletiiminde kullanlan bilgi ileme kapasitesi olmayan telefonlarn donanm kapsamnn dnda braktk.

2. Bilgi teknolojileri sektrnn nemi

Bilgi teknolojileri sektrnn nemi dier sektrler gibi byklk ve bymesinden gelmez. Sektr ve kts olan bilgi tm dnyada hem bireylerin hayatnn, hem de kurumlarn ve kamunun ileyiinin vazgeilmez bir paras ve altyaps olmaktadr. Bu da Bilgi Teknolojileri kullanmn bireyler, kurumlar ve kamu iin bir seim deil, zorunluluk haline getirir. Bunun temel sebebi vardr: Bireysel hayat ncelikle gelimekte olan lkelerden balayarak tm dnyada

dijitallemektedir 2012 yl itibariyle dnyadaki internet kullanc says 2,4 milyara, akll telefon kullanc says ise 1 milyara ulamtr. Yksek gelir grubuna sahip lkelerde internet kullanclar %70lere ve akll telefon kullanclar ise %50lere ulamtr. Bu deiim bireysel ve toplumsal davran ve alkanlklar da temelden dntrm, bireylerin bilgi, iletiim, alveri ve sosyalleme ihtiyalarn karlama yntemlerini deitirmi, her an her yerde iletiim ve bilgi alveriini mmkn klmtr. Bilgi teknolojileri yaratt ekonomik ve sosyal imknlarla frsat eitsizliklerinin nlenmesine yardmc olacak zmler sunmaktadr. Dier taraftan, bilgi teknolojilerinden faydalanamayan lkeler ve kesimler bu zmlerden yoksun kalmakta ve faydalanabilenlerle aralarndaki frsat eitsizlikleri, yani saysal blnme artmaktadr. Kurumlar verimli ve rekabeti kalabilmek iin akll teknolojilere ynelmeye mecburdurlar Gelimi lkelerde 80li yllarda balayan ve operasyon merkezlerinin otomasyonu ile balayan BT, bugn kurum sre ve ynetim sistemlerinin her alannda kullanlmaktadr ve son on ylda eitli sektrlerin verimlilik artna sebep olmutur. nmzdeki dnemde de kresel rekabet yaayan kurumlar ve KOB ler akll teknolojiler (byk veri, bulut biliim, srelerin yeniden yaplanmas ve dijitallemesi) ile ikinci dalga BT bymesini tetiklemitir. Gelimekte olan lke kurumlar hzl bir ekilde, eski sistemlerin (legacy) olmamasnn da kolaylyla, BT kullanmn arttrp, akll teknolojileri tanmaya balamtr. Kresel rekabet ortamnda kurumlar iin BTyi ve akl teknolojileri kullanmak da bir zorunluluk haline gelecektir. Kamu ise lkenin gelir seviyesini st seviyelere ekmek, dnyada rekabet edebilecek nitelikli istihdam yaratmak, vatandalara daha etkin ve verimli hizmet verebilmek ve kaynak ynetimi iin bilgi teknolojilerine muhtatr Artan kreselleme ile retimin farkl merkezlere tand ve yurtiine yaplan yatrmlarn azald, otomasyon ve inovasyonun yavalamas ile birok i kolunun dk

gelirli lkelere kayd veya yok olduu dnya ekonomisindeki birok lke (ABD, Gney Kore, Singapur, Brezilya) byme ve istihdam yaratmak amacyla BTyi stratejik sektr ilan etmi, btnsel insan kayna, eitim ve toplumsal dnm programlar oluturmulardr. Yaplan almalara gre 2020 ylnda dk nitelikli alanlarn arz fazlas yaklak 90 milyona ulaacaktr1. Bu fazlann 58 milyonunun gelimekte olan lkelerde oluaca ngrlmektedir. BTyi birok lkede kamu kurumlar, kaynaklarnn verimini arttrmak ve vatandalara en etkin ekilde hizmet vermek iin (rn. eitim, salk) kullanmaya balamtr. Kamu maliyesinde sorun yaayan lkelerde BT harcamalarnn etkin ynetimi, BT ve akll teknolojiler vastasyla genel kamu harcamalarnn optimizasyonu ve gelimekte olan lkelerde de kamu hizmetlerinin ve toplumsal dnmn BT yolu nmzdeki dnemdeki BT talebini ekillendirecektir. 2.1 BT sektrnn bykl ve geliimi BT sektr 2011 ylnda dnya apnda 1,7 trilyon dolarlk bykle ve dnyada yaratlan katma deerin %2,5ine ulamtr (ekil 2.1). Kresel BT harcamalarnn %41i donanm, %21si yazlm ve %38si BT servis harcamalardr.

1Dk nitelikli alanlar gelimi lkelerde lise sonras eitime devam etmeyen, gelimekte olan lkelerde ilkretim ve daha dk eitim alan kiileri kapsamaktadr.

ekil 2.1 BT sektrnn bykl

BT sektr dnya ekonomisinin %2,5ini oluturur
Dnya ekonomisinde sektrel katma deer ve byme Toplam katma deer iindeki pay 2011, yzde Emlak Kamu hizmetleri Finans ve sigorta Toptan ticaret Perakende ticaret Salk naat Enerji Tarm Ulam Eitim Metal ve mineraller Sosyal ve kiisel hizmetler Makine imalat Kimyasallar Otel ve restoran Gda ve ttn BT letiim Altyap Ulam aralar Giyim, mobilya vs. Dier KAYNAK: IHS Global insight
8,3 7,5 7,2 6,4 6,2 5,6 5,5 5,4 5,2 4,5 4,4 4,3 4,2 3,2 3,0 2,7 2,6 2,5 2,5 2,4 2,2 1,8 1,3 1,2 7,2 11,0 5,7 6,8 7,2 7,6 9,0 5,5 10,2 10,5 8,5 7,1 10,9

Byme 2006-2011, YBBO

5,1 7,0 6,0 7,5 7,5 5,9 7,4 6,6 12,1 15,4

Byme 2011-2016, YBBO

4,9 4,3 5,5 6,7 6,7 5,3 6,6 8,1 1,9 4,6 7,6 6,2 7,4 5,1 7,6 7,9 6,5 7,0 4,2 5,1 5,1 8,9 7,7

-10,9

-6,7

Genel harcamalarn olduu gibi BT harcamalarnn seviyesi de lkelerin gelir seviyesi ile dorudan balantldr. Kii bana BT harcamalar ile kii bana gelir arasnda yakn bir iliki olduu analizlerimizde grlmektedir. Bu durumun tane nedeni vardr. Bireylerin geliri donanm (pc, akll telefon ve tablet) ve yazlm taleplerini birebir etkilemektedir Kurumlarn alan maliyetleri kii bana milli gelirle yakndan ilikilidir ve alan maliyetleri kurumlarn otomasyon ve BT yatrm karar eiklerinde belirleyicidir Kii bana geliri yksek lkeler incelendiinde, irket demografilerinde okuluslu ve byk irket arlnn fazla olduu grlmektedir, ok uluslu ve byk irketlerin hem BT rnleri ihtiyac hem de satn alma gc, KOB lere gre ok yksektir. Bu ilikilerin de etkisiyle kii bana gelir BT harcama seviyelerinin aklanmasnda nemli bir gsterge olmaktadr. Bu iliki daha yakndan incelendiinde farkl lke grubu ortaya kmaktadr (ekil 2.2).

ekil 2.2 BT harcamalar kii bana gelir ilikisi

Dk gelir grubu (kii bana GSYHs $8.000den kk) lkelerin kii bana BT harcamalar ok dktr. Bu lke grubunda gelir dzeyi artyla BT harcamalar yava bir art gstermektedir. Orta gelir grubu lkelere (kii bana GSYH $8.000 eiini atnda) BT harcamalar kii bana gelir artyla birlikte daha hzl artmaktadr. Bu iki lke grubunda da, kii bana gelir, lkeler aras harcama farkllklarnn %85-90n aklamaktadr. BT harcamalarndaki art ayn eimle yksek gelirli lkelerde de lkelerin GSYHs $40.000-45.000e varana kadar devam etmektedir. GSYHs $40.000-45.000 snrn aan lkelerde ise BT harcamalarnn gelire gre deiimi daha da hzlanmaktadr. Bu grupta harcamalar arasndaki varyasyon fazla olduundan, gelir dzeyinin harcamay sadece %60 orannda etkiledii grlr. GSYH $60.000 seviyesinin zerine ktnda BT harcamalarnn artnn yavalad grlr. Bu gelir grubundaki lkelerin kii ba gelirleriyle birlikte kii ba BT harcamalarnn artmamas yaplabilecek BT harcamasnn ve ihtiyalarnn snrl olmasyla aklanabilir. Ayn analiz, harcama trlerine gre yapldnda2, yazlm ve hizmet harcamalarnn yukarda anlatlan yapya uygun hareket ettii, donanm harcamalarnnsa farkllat grlmektedir.

2 Veri krlmnn yetersiz olmas sebebiyle analiz kurumsal harcamlar kullanlarak yaplmtr

10

Donanm harcamalarnda dk ve orta gelir seviyesindeki lkeler arasndaki farklarn az olduu, $8000 - $10000 seviyelerinde toplam, yazlm ve BT hizmet harcamalarnda grlen krlmann ortadan kaybolduu gzkmektedir. Bunun nedeni dk gelir grubunda lkelerde bile minimum bir donanm harcamas gerekliliinin olmas yani donanma olan talebin bir noktann altnda BTnin faydalar nedeniyle esnek olmamasdr. lke GSYHs $40.000$45.000i atnda harcamalarnn gelire gre deiimi genel harcama eilimine benzerlik gstermektedir. 2.1.1 Bireysel harcamalar Bireylerin internete balanmasn her zaman ve her yerde salayan mobil cihaz kullanmnda dramatik bir art yaanmaktadr. Akll telefon kullanm gelimi lkelerde %45lere, tablet kullanm %10lara ulamtr. Artan mobil cihaz kullanm srekli internete bal olma imknn vermektedir. nternette geirilen vaktin artmas bireylerin ierik, iletiim, sosyalleme ve alveri gibi temel ihtiyalarn internetten karlamasn ve bunun sonucunda yazlm talebinin de artmasn salamaktadr. 2.1.1.1 Cihaz talebi nternete bal dijital cihazlarn kullanmnda son yllarda zellikle gelimi lkelerde ciddi art gereklemitir. Akll telefon kullanm gelimi lkelerde %45lere, tablet kullanm %10lara gelmi, bu cihazlarn 2016 kullanm tahminleri srasyla %85 ve %50 rakamlarna ulamtr (ekil 2.3).

11

ekil 2.3 nternete bal cihaz penetrasyonlar

Benzer bir internete bal mobil cihaz talebi ykseliinin gelien lkelerde -zellikle BRICS olarak nitelendirilen Brezilya, Rusya, Hindistan, in ve Gney Afrika- yaanan dk gelir grubundan orta snfa hzl geile artan harcanabilir gelir (ekil 2.4) ve cihaz fiyatlarnn ucuzlamasyla artan alm gcnn birlemesinden kaynaklanaca tahmin edilmektedir (ekil 2.5).

12

ekil 2.4 BRICS lkelerindeki gelir dalm deiimi

BRICS lkelerinde dk gelir grubundan orta snfa hzla bir gei yaanmaktadr
in ehirdeki haneler iinde pay Yzde Yksek gelir Orta gelir Dk gelir 0.7 0 0.2 7.0 0.6 22.0 6.0 7.0 Hindistan Nfusun iindeki pay3 Yzde Dk gelir Orta gelir Alt dk gelir Brezilya Nfusun iindeki pay3 Yzde Yksek gelir Orta gelir Dk gelir 2.0 11.0 5.4 11.0

11.0

0 20.0

1.0

20.0

45.0 62.0 70.9 99.3 92.9 77.3 79.2 93.0 80.0 54.0 35.0 23.2 9.7 1985 1995 2005 20152 20252 1985 1995 2005 2015 2025 22.0 68.0

32.5 50.8 60.0

62.1 38.2 20.0 1992 2010 2030

1 Real renminbi deeri 2000 yl baz alnarak hesaplanmtr, 1 renminbi = US$ 0.12 2 Baz senaryo tahmini, Q1 2006 3 Tahmin
KAYNAK: McKinsey Global Institute

ekil 2.5 Akll telefon fiyat deiimi

13

Yukarda sz edilen iki kaynaktan gelen taleple, tketici cihazlarnda 2011-2016 YBBO3 tahmini %17 olarak yaplmaktadr. Hzla artacak cihaz adedi talebinin deere yansmas srekli den tketici ve dier teknoloji rn fiyatlar nedeniyle daha kstl olacaktr. Donanm harcamalarnn YBBO tahmini 2011-2016 dnemi iin %8,3tr (ekil 2.6) ekil 2.6 BT cihaz talebi deiimi
Dijital dnyaya ulam talebi, mobil ve srekli eriim salayacak cihazlara kayarak devam etmektedir
Tketici cihazlarnn dnya genelindeki nakliyat Milyon birim YBBO Yzde 2006-11 2,013 312 1,628 212 24 N/A 2011-16 17 36

1,170 110

1,183 970

43

19

657 19 Tablet Akll telefon PC

689

308 81

146

439 0

291 446 518

9 8

227
2006

293
2008

347
2010

371

2012(E)

2014(E)

2016(E)

KAYNAK: iSuppli, IDC, Strategy Analytics, 2012

2.1.1.2 Yazlm talebi Bireysel yazlm pazar kresel lekte 2011 ylnda 68 milyar dolarlk bir bykl temsil eder. 2016 yl beklentileri bireysel yazlm pazarnn yllk %15lik bir byme oranyla 137 milyar dolara varmas ynndedir. Mobil cihazlar her yerde ve her zaman internete bal olma imkann getirerek, bireylerin ierik, iletiim, sosyalleme ve alveri gibi temel ihtiyalarn internetten karlamalarn salamaktadr. Sz konusu servislerin alnabilmesini salayacak yazlmlara ciddi bir talep art olmutur ve nmzdeki yllarda da devam edecektir. Talep genlerde daha youn olarak grlmektedir. Deien tketici davranlarna ek olarak, genlerde artan oranda grlen yksek kalite internet yazlm, uygulamas ve ieriini para deyerek satn alma eilimi BT yazlm ve servis harcamalarnda daha yksek artlara neden olacaktr.

3 Yllk bileik byme oran

14

Mobil uygulamalar; artan mobil cihazlar, sat kanallar ve geni bant balanty her yerde mmkn klan mobil teknolojiler mobil yazlm ve servislerin nndeki engelleri kaldrm ve bymesinin yolunu amtr. 2008-2011 dneminde %48 ile byyen mobil yazlm pazarnn 2011-2016 yllar arasnda da YBBO tahmini %38,5tir. (ekil 2.7) ekil 2.7 Mobil yazlm pazarnn geliimi

Oyunlar: Mobilin ykseliiyle birlikte, internete bal/mobil oyun oynama srelerinde ve sklnda ciddi art beklenmektedir. 2009-2011 yllar arasnda %19luk byme ile 5,6 milyar ABD dolar seviyesine gelen mobil/internete bal oyun pazarnn bymesinde internet ve mobil teknolojilerinin gelimesiyle birlikte gelien ve says artan kanallar ve mikro demelerde yaanan ilerlemelerin etkisi olmutur. Bu pazarn 2013e kadar %12lk YBBO ile byyp 7,8 milyar seviyesine gelmesi ngrlmektedir (ekil 2.8).

15

ekil 2.8 ABD dijital oyun pazar geliimi

Mikro- demeler dijital oyun pazarnn bymesine etkide bulunmaktadr
Dijital oyun pazar, Amerika Milyar dolar 7.8 +19% 5.6 4.7 3.9 Ykleyerek satn alma Abonelik Mikro-deme 1.2 2.1 1.0 10 2.3 2.0 12E 2.7 42 1.5 2.5 1.9 2.7 6.6 2.5 2.2 8 19 YBBO 2009-13, Yzde

2.0 0.7 2009

1.4 11

13E

KAYNAK: PWC

2.1.2 Kurumsal harcamalar Son 10 ylda olgunlama dnemini yaayan kurumsal BT harcamalar ykselen trendlerin de etkisiyle yeni bir byme dalgasnn arifesindedir (ekil 2.9)

16

ekil 2.9 Kurumsal BT harcamalarnn deiimi

Kurumsal BT harcamalar ykselen trendlerin de etkisiyle yeni bir byme dalgasnn arifesindedir
BT harcamalar BT dalgasnn zirvesi Byme Olgunlama Yeni byme dalgas

Balang

BTnin irket BTnin operasyon merkezlerinin otomasyonunda kullanlmas EV1 a

letme kullanclarnn
BTyi kabullenmesi ve sihirli denek olarak grmeleri CIO2 a

ileyiinin olmazsa olmaz bir paras olarak grlmesi CXO, satn alma ve d kaynak kullanm a

Balca byme etkenleri: ve retim srelerinin BT destekli yeniden tasarm ve otomasyonu Karar alma srelerinde byk verinin kullanm Bulut biliimin d kaynak kullanmn tetiklemesi ve KOB kullanmn arttrmas irket srelerinin dijital sat, pazarlama ve servis sunabilecek ekilde yaplandrlmas

80lerin ortalar
1 Elektronik veri ileme 2 Chief Information Officer KAYNAK: McKinsey

90larn sonu

2004-10

(i) Balang dnemi: Kurumlarn BT kullanm 80lerin ortalarnda, grece basit, tekrar eden ve benzer byk miktarlarda bilginin ilenmesi amacyla, operasyonel ilemlerin otomasyonuyla balamtr, bu dnem Elektronik Veri leme (EV ) a olarak da adlandrlabilir. (ii) Byme: BT harcamalar 90l yllarda zellikle iletmelerin byk oranda BTyi kabullenmesi ve tm sorunlarn zmnde sihirli denek olarak grmeleriyle hzl bir ykseli dnemine girmitir. CIOlarn4 ortaya koyduklar uzun dnemli vizyonlar ve internetin yaygnlamasyla BT sektr bu dnemde ylda ortama %11 oranyla bymtr. (iii) Olgunlama: BT sektr, internet kabarcnn patlamasyla yeni bin yln banda duraklam ama kriz sonras 10 ylda irketlerin BTyi artk irket ileyiinin olmazsa olmaz bir paras grmeleri sayesinde talep miktar olarak bymeye devam etmitir. Bu dnemde BT servislerinde d kaynak ve denizar kaynak kullanm kavramlarnn yaygnlamasyla birim olarak artan talep deere daha az (yllk %5) yansmtr. (iv) Yeni byme dalgas: ktisadi durgunlukla balayan ve biten 10 yllk dnemin sonlarna doru BT sektr, gelien lkelerde kitlesel seviyeye varan dijital cihaz kullanm ve gelimekte olan lkelerde hzla artan internet abone saylaryla, tekrar hzl byme

4 Chief information officer

17

eilimine girmitir. nmzdeki dnemde genel ortalama da yllk %6,5lik bir BT harcama bymesi beklentisi olmakla beraber, yeni gelien dijital alanlarda (rnek. Bulut servisleri) byme oran %40l seviyelere kadar kacaktr. Byme yaratan trendler, i/retim srelerinin BT destekli yeniden tasarm ve otomasyonu, karar alma srelerinde byk verinin kullanm, bulut biliimin d kaynak kullanmn tetiklemesi ve KOB kullanmnn arttrmas ve irket srelerinin dijital sat, pazarlama ve servis sunabilecek ekilde yaplandrlmas eklinde zetlenebilir. Bu trendler iinde i ve retim srelerinin BT destekli yeniden tasarm ve otomasyon, makinelerin ve bilgi teknolojilerinin rn ve servis retkenliini optimize etmek amal kullanlmas ve i/retim srelerinin bu yapya gre yeniden dzenlenmesi yer alr. 2.1.2.1 Donanm harcamas Donanm harcamas talebi, i/retim srelerinin BT destekli yeniden tasarm ve otomasyonu iin gerekecek donanm ihtiyac, byk verinin kullanlmasna olanak salayan veri depolama ve ilemci gc bulut biliim salayclar ve KOB lerden gelen donanm talebiyle artmaktadr. /retim srelerinin BT destekli yeniden tasarm ve otomasyonu; (i) Gelimi lkeler: Gelimi lkelerde bu eilimin bir rnei dijital modelleme ve simlasyon teknikleri alannda grlmektedir. Bu teknikler gnmzde dijital bir fabrika oluturacak ekilde makinalar, iilik ve demirbalaryla birlikte tm retim sistemlerinin simlasyonunu yapar ve buna ek olarak her yere konulandrlm alc teknolojileriyle simlasyon ve gerek retimin her aamada senkronize olmasn salar hale gelmitir. P&G firmas, Los Alamos Milli Laboratuvarlarndaki bilim adamlaryla ortaklaa P&Gnin karmak retim hatlarnn gvenilirliini artrmak amacyla simlasyonlar oluturmu ve fabrika retkenliinde %44e varan artlar salamtr. Giderek kullanm artan bu sreler, cihazlar ve alclar nmzdeki dnemde retim tesislerinde daha ok kullanlmaya balanacaktr. (i) Gelien lkeler: Gelien lkelerde ise i srelerinin BTyi kullanabilir hale gelmesiyle doan verimlilik art daha basit otomasyon seviyesinde de son yllarda kullanlmaktadr. Bu gelitirmelere bankaclk sektrnden verilebilecek rneklerden bir tanesi ar merkezi teknolojilerine

18

yaplan yatrmlarla alan bana karlanabilen ar rakamlarn son yllarda %20-30 artmasdr. Ayn ekilde retimde bilgisayar ve robot kullanmnn artmas da verimlilii artran nemli bir faktr olarak ortaya kmaktadr. 2010 sonu itibariyle dnya zerinde retim hatlarnda 1 milyon robot olduu ve bu rakamn her yl %10-15 aras byd bilinmektedir. Her ne kadar bizim bu rapordaki donanm tanmmza girmemekle birlikte bu byme evresinde BT donanm harcamalarnn da artaca gzden karlmamaldr. Karar alma srelerinde byk verinin kullanm; byk veri setlerini saklama, bunlara ulam ve analiz etme yetkinliinin irketlerde olumasn gerekli klmaktadr. Sz konusu yetkinlik veri depolama cihazlar ve ilemci kapasitesi art olarak donanm harcamalarna yansmaktadr. 2011-2016 dneminde byk veriyle alakal donanm talebinin %40-45 artmas, donanm fiyatlarndaki dn de etkisiyle deer artnnsa %7 olmas beklenmektedir (ekil 2.10). ekil 2.10 Byk veri bazl talep art
Byk verinin kullanmnn art veri depolama ve ileme talebinin artracaktr
Veri ile alakal donanm, yazlm ve hizmet harcamalar Milyar $ +6.4% 233
43

YBBO (2011-16) 5 7

171 Donanm Yazlm Veri merkezi hizmeti

33

20

14
170 124

2011

2016

KAYNAK: IDC Blackbook

Bulut biliim salayclarndan gelecek BT talebi; bulut biliimin getirdii maliyet avantajlaryla KOB ler daha fazla i srecinde BTyi kullanmaktadrlar. Bu artan talep bulut servis salayclarnn sunucu yazlm ve dier BT altyaps donanm harcamalarn artrmaktadr, benzer ekilde KOB lerden de bulut eriim salayacak donanm talebi gelecektir. Bulut zerinden i sreleri hizmetleri 2010-2011 dneminde %8 hzla

19

bymtr, artan taleple birlikte nmzdeki yllar iin byme tahmini %10nun zerindedir. 2.1.2.2 Yazlm ve BT hizmetleri harcamalar Byme yaratan trendler olarak saylan drt trendin hepsi de zellikle yazlm ve BT hizmetlerinin artmasnda etkili olacaktr. retim srelerinin otomasyonu iin srekli gelitirilen yazlmlar, byk veri analizi yazlmlar, sanallatrma yazlmlar ve artan dijital sat ve hizmet kanallar yazlm harcamalarna g verecektir. /retim srelerinin BT destekli yeniden tasarm ve otomasyonu (i) Gelimi lkeler: Yukarda da rnei verildii zere i/retim teknolojilerinde nemli ilerlemeler

yaanmaktadr. Bu alanda yaanan gelimelerden zellikle dijital modelleme, simlasyon ve grselletirme (visualization) yazlmlarna olan talep artmakta, dnyada retim hatlarnda kullanlan robot says artyla birlikte bu robotlarda kullanlan gml yazlmlara olan talep de ykselmektedir. McKinsey Global Institute tarafndan ABDde yaplan ankette, ankete katlan irketlerin %65inin getiimiz 3 sene ierisinde rn ve hizmetleri daha az kiiyle yapmak iin almalar gerekletirdii ortaya konmutur (ekil 2.11). almalarn yntemleri incelendiindeyse en nemlilerinin, yukarda sz edilen eilimlerle paralel olarak, otomasyon, verimlilik artrmaya ynelik sre yaplandrmalar ve d kaynak kullanm almalar olduklar grlmtr.

20

ekil 2.11 irketlerde B T kaynakl retkenlik art

irketlerde alan kii saysnn azalmas, BT dnyasnda yaanan gelimelere bal olarak gereklemektedir BT kaynakl
yntemler Getiimiz 3 sene ierisinde, ayn rn ve hizmetleri daha az kiiyle retmek iin bir almanz oldu mu? Cevaplayan kiiler, yzde(n = 2,000) Bilmiyorum 5 Bu almalarn temel yntemi neydi? Cevaplayan (n = 1,290)

Varolan alanlarn i ykn arttrma Otomasyon

54 44 44 43 24 4 2

Hayr 30

Yar zamanl, geici veya ihtiyaca gre ie alm Verimlilik arttrc sre yaplandrmas 65 Evet D kaynak kullanm Dier Bilmiyorum

KAYNAK: McKinsey Global Institute US Jobs Survey, 2011; McKinsey Global Institute analizi

(i) Gelien lkeler: Gelien lkelerde retim hatlarnn makinelemesi ve burada kullanlan gml yazlmlar sektre zel yazlm talebinin artmasn salamaktadr. Elimizdeki veriler gml yazlmlarn bykl ve bymesiyle ilgili tam lmler salamamakla birlikle retim hatlarnda alan robot miktar art bir gsterge olarak alnrsa yazlm talebinde de yllk %10-15lik bir byme olmaktadr. Karar alma srelerinde byk verinin kullanm; Byk veri otomotiv, salk, perakende, ve kamu gibi birok farkl sektrde youn olarak kullanlmas ve karar alma srelerini iyiletirerek %0.5 ile %1 arasnda ciddi bir retkenlik art salamas beklenmektedir (ekil 2.12). Verinin kullanlmasna olanak salayacak veri depolama ihtiyac, ilem ve analiz kapasitesi artyla ilgili yazlm talebi hzla artmaktadr. Bu taleple ilgili nmzdeki yllar tahmini YBBO %9dur. Ayn ekilde byk veri hizmet talebi de artmaya devam etmektedir. nmzdeki dnemde 2011-2016 yllar bu talebin yaklak %8le artmas ve dnya hizmet talebinde giderek daha nemli bir yer tutmas beklenmektedir.

21

ekil 2.12 Byk verinin endstri zerindeki etkisi

Bulut biliimin d kaynak kullanmn tetiklemesi ve KOB kullanmnn artmas; bulut biliim teknolojisinin ykselii bir dalga yeniliin ortaya kmasn salam, birok fonksiyonun hizmet olarak d kaynaklardan alnabilmesini ve kullanclarn gerek zamanl olarak ortak alabilmesine olanak salamtr. Bulut biliimin yannda bir yandan artan balant hzlar her geen gn daha yksek miktarlarda verinin tanmasn mmkn klmakta, bu yetkinlik ve bulut biliimin ortaya koyduu avantajlar firmalarn daha geni bir fonksiyon alannda d kaynak kullanmn benimsemesini salamaktadr. Bulut biliimin bir baka deer nerisi de yeni uygulama satn alma maliyetlerini, uygulamay hizmete dntrp talep edildii zamanda ve miktarda alnmasn salayarak, hem byk hem de kk firmalar iin drmesidir (ekil 2.13). Sz konusu kavram BT-yetkinliine sahip bir iyeri ama sermayesini, sunucu, yazlm ve dier BT-altyaps satn alma masraflarn ortadan kaldrarak ciddi miktarda drmekte, KOB lerin daha nceden alm gcnn yetmedii BT yaplarnn kullanlmasna olanak salamaktadr. Bu sebeple bulut biliimin dourduu BT servislerinden i sreleri (BPaaS) ve servis olarak altyap (IaaS) salanmasna ynelik yazlmlar 2010 yl iinde %7 ve %49 bymtr ve nmzdeki dnemde %11 ve %41 bymeleri (2011-2016 YBBO) beklenmektedir (ekil 2.14).

22

ekil 2.13 Bulut biliimin maliyet zerindeki etkisi

Bulut biliimin getirdii maliyetlerdeki azalma sayesinde KOBler yazlm kullanma oranlar artmakta bu da bulut biliim pazarn bytmektedir
Bulut biliim kullanc iin maliyeti nemli lde azaltr Mteriye maliyet Bin dolar/kullanc RNEK Mteri maliyet dnden en byk pay alr 8,3 Kurulum Srekli gelitirme ve eitim Uygulama yazlm Veri merkezi ve iletimi Platform yazlm Donanm Bulut biliimin hzl ykselii Bulut biliim hizmetleri Milyar dolar

210

1,6
6,4

-22%

18% y.b

2,1

0,8 1,7
Hizmetler (kanal)

111 77

1,9 Bulut biliim yelik creti (sales force)

1,4 1,0 0,3 Yerinde yazlm

3,9

Bulut biliim

2010

2012

2016

KAYNAK: McKinsey; MGI/PSO sektr rekabetilii raporu

ekil 2.14 Bulut biliim odakl d kaynakl hizmetler pazar

Artan balant hzlaryla bulut biliim odakl d kaynakl hizmetler yksek hzlarda bymektedir
Kresel d kaynakl hizmet harcamalar Milyar dolar 2011 letme Muhasebe nsan Kaynaklar Mteri Ynetimi Tedarik ynetimi Operasyon 2.3 2.7 7.0 4.9 1.3 10.7 4.3 4.4 13.5 2.2 14.7
7 13 10 14

YBBO (2011-2016) Yzde 2016 8.9

13 11

Bulut zerinden i sreleri hizmetleri

Servis olarak altyap

letme

4.3

24.2

41

KAYNAK: Gartner Enterprise Software and IT services Markets 4Q2012

irket

srelerinin

dijital

sat,

pazarlama

ve

servis

sunabilecek

ekilde

yaplandrlmas; artan internet kullanc says ve talebinin dourduu dijital mecrada bulunma ihtiyac irketlerin ynetim seviyelerinde giderek daha fazla tartlan bir konu 23

olmaktadr. Son kullancya ynelik e-ticaret hacmi (B2C) 2006-2012 dneminde %17 YBBO oranyla bymtr ve e-ticaretin toplam son kullancya ynelik ticaretteki pay %3,9a ulamtr. Yksek hzla artan e-ticaret rakamlar ve hzla artan internete bal tketici talebi (rn aratrma, satn alma ve servis), irketlerin tketici ihtiyalarn internet ortamnda karlamaya ynelik pazarlama, sat ve servis uygulamalarn oluturmalarn salayacaktr. ekil 2.15 Kresel e-ticaretin geliimi
Dnyada iletmeden tketiciye (B2C) e-ticaret tm sektrlerde hzla artmaktadr
Kresel iletmeden tketiciye (B2C) e-ticaret hacmi Milyar Dolar

+19% p.a. +17% p.a. 797 668 556 Giyim ve aksesuar 98 +16% p.a. 118 140 154 890 Seyahat ve tamaclk 198 241 293 336

Elektronik eya ve bilgisayar 2009 2010 2011 2012

+15% p.a. 49 2009 58 2010 68 2011 75 2012

KAYNAK: IDC

24

3. Trkiyede BT sektr harcamalar

Trkiye BT sektr harcama toplam 7-8 milyar dolardr. Kamu ve zel irketlerin i kaynak kullanmlar (BT birimlerinin toplam harcamalar) da dikkate alndnda sektr bykl 2,5 milyar dolar daha artarak 9-11 milyar dolar aralna ulamaktadr (ekil 3.1). Bu byklyle sektr GSYHnin %1,4dr. Trkiyede BT sektr harcamalar kullanc baznda incelendiinde, harcamalarn %4550sini bireysel harcamalarn, kalann irket ve kamu harcamalarnn oluturduu grlmektedir. %55-60lk dilimi ifade eden irket ve kamu harcamalar ise %45-50 zel ve %5-10 aras kamu harcamalar olarak krlmaktadr (ekil 3.1). ekil 3.1 Trkiye BT sektr harcamalar

Trkiye BT harcamalar tm gelimekte olan lkelerde olduu gibi donanm arlkldr. Harcamalarn %55i donanm, , %12si BT hizmetleri ve %7si yazlm harcamalar%27si ise zel ve kamu kurumlarnn i kaynak kullanmdr. Bu durumun sebeplerinden bir tanesi yazlm ve BT hizmetleri talebinin geliebilmesi iin nce donanm yaygnlnn artmas gerekliliidir. Benzer bir ekilde gelien toplumlarda yazlma verilen deerin dk olduu, yazlm iin deme yapma davrannn gelimedii ve korsan kullanmn ok yksek olduu grlmektedir. Trkiyede dier gelien lkelerden farkl olarak i kaynak kullanm oran ok yksektir.

25

BT harcama seviyelerini aklamakta iyi bir gsterge olduunu sylediimiz kii bana gelir dzeylerine bakldnda, Trkiyenin orta gelir grubundaki lkelere benzer bir BT harcama yapsna sahip olduu grlmektedir. Trkiye, orta gelir grubu lkelerle ayn yapda bir harcama seviyesine ve krlmna sahip olmakla birlikte bu lkelerin bandnn alt tarafndadr. ekil 3.2 Orta gelir grubundaki lkelerin BT harcamalar
Trkiye orta gelir grubunun iinde BT harcamalarnda alt seviyede yer almaktadr
Kii bana harcama 2011, ABD Dolar 1,050 1,000 950 900 850 800 750 700 650 600 550 500 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 7,000 8,000 9,000 Trkiye 10,000 11,000 Rusya 12,000 13,000 14,000 15,000 16,000 17,000 18,000 19,000 20,000 21,000 22,000 32,000 Brezilya Meksika Venezuela Arjantin Gney Afrika Malezya ili Macaristan Polonya Portekiz spanya ek Cumhuriyeti Kore srail

BT harcamas

Kii bana GSYH 2011, ABD Dolar

KAYNAK: IDC Blackbook, Gartner, McKinsey Analizi

26

ekil 3.3 Trkiye BT Harcamalarnn genel grnm

Trkiyenin BT harcamalar, gelir dzeyine gre bakldnda artc bir noktada olmakla birlikte, lkeye zel durumlarda sektr kltmektedir
Gelir grubuna gre: Donanm Kii bana milli gelirin dkl ve mobil donanm zerindeki yksek vergilerin fiyatlar ykseltmesinden dolay kullanm dk seviyededir Yazlm Artan mobil cihaz stokuyla mobil uygulama ve oyun pazarnda byme beklenmektedir BT hizmetleri Bireysel pazarda hizmetler yok denecek kadar kktr Ayn seviyede dk ok dk hmal edilebilir

Bireysel

Kurumsal

Mikro iletme arl Sektrn BT ve donanm harcamalar karlatrlan orta gelir grubu lkelerin gerisine drmektedir

Youn i kaynak kullanm ve mikro iletme arl nedeniyle BT yazlm harcamalar dk kalmtr

Kamu

Donanm harcamalar benzer gelir grubundaki lkelerle ayndr Fatih projesi kapsamnda datlacak cihazlar sebebiyle kamunun donanm talebi artacaktr

Fiyat odakl satn alma ve doru ihtiya tespitlerini yaplamamasndan dolay harcamalar kktr

Sektrlerin youn i kaynak kullanm servis sektrnn kk kalmasna neden olmutur

KAYNAK: McKinsey

Trkiyenin kendi gelir grubu iindeki bu dk harcama seviyesi birka faktrn sonucudur. Toplam harcamann dkl hem bireysel hem de kurumsal harcamalardan kaynaklanmaktadr. Bireysel harcamalar donanm arlkl olduklar iin en nemli faktrlerden biri BT cihaz penetrasyonlarnn orta gelir grubundaki lkelerden dk olmasdr (ekil 3.4). Bunun da nemli bir sebebi Trkiyede ithal akll telefon ve tabletlere uygulanan yksek vergi oranlarndan dolay bu cihazlarn fiyatnn gelir dzeyine gre ok yksektir (ekil 3.5)

27

ekil 3.4 Orta gelir grubu cihaz penetrasyonlar

Trkiye cihaz penetrasyonu orta gelir grubundaki lkelerden aa seviyededir, bu da donanm harcamalarnn dk olmasn salamaktadr
Akll telefon 100 kiiye den cihaz says Malezya Polonya Macaristan Rusya Gney Afrika ili Venezela Meksika Arjantin Brezilya Trkiye
9 10 10 10 14 13 13 12 17 20 22

Tablet 100 kiiye den cihaz says Macaristan Polonya Malezya Rusya Meksika ili Venezela Brezilya Arjantin Trkiye Gney Afrika 3.2 2.3 1.7 1.1 1.0 0.9 0.9 0.8 0.7 0.3 0.3

KAYNAK: Pyramid Q2.2012, Yankee mobil cihaz penetrasyonu, Strategy Analytics

ekil 3.5 BT cihaz fiyatlar ve uygulanan vergiler

Bireysel talebin nndeki engellerin banda dk gelir dzeyine ramen uygulanan yksek vergiler gelmektedir
Fiyat/Kii bana GSYH,Yzde Tablet Akll telefonlar Trkiyede akll telefon sat fiyatnn krlm Yzde,2012
6,5 100% = 2,100 TL Bayi kar 10 Dier Vergiler 1 5 TRT Band. 13 KDV (%18) TV (%25)

Trkiye

6,8

Polonya

4,5

4,1

ngiltere

1,4

1,5

14

spanya

2,2

1,2

Fransa

1,3

1,1 Gmre geli 57

rlanda

1,2

1,0

Almanya

1,2

1,0

KAYNAK: McKinsey analizi, Dnya bankas

28

ekil 3.6 Orta gelir grubu sektrel BT harcamalar

Trkiye kurumsal harcamalarda benzer kii ba gelir seviyesi lkelere gre dk seviyede harcama yapmaktadr
BT harcamalarnn sektr gelirine oran Yzde, 2011
7,1 4,9
Bankaclk

6,0

5,7

4,7

4,2

4,2

3,3

2,7

0,9 0,5 0,3

malat malat

0,4

0,3 0,1

0,2

0,1

0,2

1,1 0,9
Otomotiv

0,5

0,5

0,6 0,3

0,6

0,5

0,4

Gney Afrika
KAYNAK: Gartner, IHS global insight

Arjantin

Macaristan Meksika

Brezilya

Malezya

Polonya

Trkiye

Rusya

Sektrel bazda kurumsal harcamalara bakld zaman da ayn gelir grubundaki lkelere kyasla Trk irketlerinin elde ettikleri gelir bana daha az BT harcamas yaptklar ortaya kmaktadr (ekil 3.6). Bankaclk, imalat ve otomotiv sektrlerine bakldnda bu sektrlerin hepsinde Trkiyenin benzer lkelerdeki sektrlerden daha az BT harcamas yapmaktadr. En ok BT harcamas yapan bankaclk sektrnde bile birim gelir bana BT harcamas(bankalarn i kaynaklarnn giderleri dahil) benzer gelir seviyesindeki lkelerin ortalamas olan %5in olduka altnda, %3.3dr. Kurumsal harcamalarn dk olmasnn nedenlerinden en nemlisi Trkiyede irket dalmnn KOB ve mikro iletme arlkl olmasdr. Bu irketler ya byk BT harcamalar yapacak vizyona sahip deildir ya da imkanlar buna el vermemektedir. Trkiyede benzer gelir seviyesine sahip lkelerden daha fazla mikro iletme vardr. Trkiyede 10dan daha az alan olan iletmelerin toplam iletmeler iindeki oran %96dr. Bu rakam Avrupa ortalamas olan %84n ok stndedir (ekil 3.7).

29

ekil 3.7 Dk ve orta gelirli lkelerde iletme dalm

Dk ve orta gelirli dier ekonomilerle kyaslandnda Trkiye irket demografisi KOB ve mikro iletme arlkldr
lkelerde mikro iletme (1-9 alan) arl Toplam iletme says iinde yzde Trkiye Macaristan Slovakya Romanya Bulgaristan Avusturya Brezilya

96 90 86 86 82 81 77
85 Mikro iletme oran Avrupa ortalamas

KAYNAK: OECD, TUK

3.1 Kurumsal kullanclar 3.1.1 Trkiyedeki kurumsal harcamalarn bykl ve krlm Trkiye kurumsal BT harcamalar 2011 ylnda 5,8 milyar dolar seviyesine gelmitir. Harcama krlmna bakldnda %28i donanm ve geri kalan %72si yazlm ve BT hizmetlerinden oluur. Donanm harcamalarnn toplam iindeki pay gelimi lkelere nazaran ok yksek, gelien lkelerin de bir miktar zerindedir. Kurumsal harcamalarn 2011-2016 YBBO tahmini %4dr.

30

3.1.2 Kurumsal kullanclarn BT harcama davran ekil 3.8 Trkiye kurumsal BT harcamalar
Trkiye kurumsal harcamalarda benzer kii ba gelir seviyesi lkelere gre dk seviyede harcama yapmaktadr
BT harcamalarnn sektr gelirine oran Yzde

6,8
Bankaclk

5,7

4,7 3,3

3,8

-30%

1,0 0,8
malat malat

0,3 0,1 4,0 1,6 0,6

ok yksek Yksek Orta gelirli gelirli lkeler gelirli lkeler lkeler

0,1

-67%

Otomotiv

0,5
Trkiye

0,2
Dk gelirli lkeler

-17%

KAYNAK: Gartner; IHS Global Insight

Trkiyede kurumlarn BT harcamalar benzer lkeler gre ok dktr. Bunun nedenleri arasnda, yksek i kaynak kullanm, ekonominin KOBI ve mikro irket arlkl olmas, uzun yllar sren deiken piyasa ortamnn ksa dnemli bir ynetim anlayn yerletirmi olmas ve BT farkndalnn dkl ne kmaktadr. Kurumsal BT harcamalarna bakldnda bankaclk ve finans sektr toplam harcamalarn %20-25ine yapan sektr olarak ne kmaktadr. Yksek harcama yapan dier sektrler srasyla telekomnikasyon, sigorta ve altyap hizmetleri (elektrik, gaz ve su) sektrleridir. Toplam harcamada nde olan bankaclk ve finans ve telekomnikasyon gibi sektrler her bir dolar gelir iin yaplan BT harcamasna bakldnda dnyadaki dier lkelere kyasla daha dk seviyelerde harcama yapmaktadrlar. Bankaclk ve finans sektr rneini ele alrsak, yksek gelir seviyesine sahip lkelerde BT harcamas/sektr geliri oran %5,7 iken, orta gelir seviyesindeki lkelerde %4,7, dk gelir seviyesindeki lkelerde ise %3,8dir. Trkiye ise iinde bulunduu orta gelir seviyesindeki lkeler grubunun yan sra dk gelirli lkelerin ortalamasndan da daha dk olan %3,3lk bir orana sahiptir. Trk bankaclk sektrnn teknolojiyi kullanma ve BT konusundaki derinlii dikkate alnrsa, bu dk rakamlarn verimli yksek i kaynak kullanmaktan kaynakland sylenebilir. kaynak kullanm birok sektre yansm bir

31

durumdur. Trkiye de i kaynak kullanm ou lkenin ilerisindedir (ekil 3.9) Trkiyede incelenen tm dier sektrlerde de benzer ekilde BT harcamas/gelir oranlarnn dier lke rneklerinde dk olduu grlmektedir. ekil 3.9 Trkiyede BT i kaynak kullanm

Ayn gelir bandnda yer alan lkeler arasnda lkelere zel faktrlerden kaynakl farkllklar olmas doaldr. Yukarda ksaca deinildii zere Trkiye, iinde bulunduu $10000-$15000 kii bana GSYH grubunun iinde toplam irket BT harcamalar asndan alt sralarda yer alan lkelerden biridir. Kurumsal BT harcamalarnn dk seviyede kalmasna yol aan Trkiyeye zg sebepler iki gruba ayrlabilir: Yapsal sebepler (ekonominin yapsndan kaynaklanan talep farkll): KOB arlkl ekonomi: Yukarda da sz edildii zere, Trkiyenin irket demografii incelendiinde, BT ihtiyalar ve dolaysyla da harcamalar ok az olan mikro iletme orannn fazlal dikkat ekmektedir. Trkiyede iletmelerin %96s toplam alan saysnn 10dan az olduu bu iletme grubuna mensuptur. Bu oran lkemizle benzer gelir dzeyine sahip Macaristan (%90), Romanya (%86), Bulgaristan (%82), Brezilya (%77) gibi lkelerde ok daha dktr. Mikro irketlerin irket dalmndaki arl, BT talebinin artmasna engel olmakta, irketler belirli bir bykle erimeden BTnin kendine getirecei faydalar konusunda yeterli farkndala sahip olmamakta veya gerekli yatrm yapamamaktadr.

32

Davransal sebepler (firmalarn doru BT kullanm kararlarn verememesine neden olan etkenler): Ksa dnemli ynetim anlay: Trkiyede 2000li yllarn balarna kadar sregelen krlgan ekonomi ve yksek enflasyon dnemi, irket yneticilerinde ileriye dnk yatrmlara ihtiyatl yaklama refleksini gelitirmitir. zellikle byk BT yatrmlarnn geri dnnn uzun vadede olmas ve karmaklklar birok st dzey irket yneticisinin byk BT yatrm riskinden kanmasna yol amaktadr. BT yatrmlarnn etkisi hemen grlemedii iin tam anlamyla llememekte, anlalamamakta, bu da BTnin sadece bir maliyet merkezi olarak alglanmasna sebep olmaktadr. Dk BT farkndal: Daha kk boyuttaki KOB ve ticari irketlerde de temel sorun iletmelerin yneticilerinde BT yatrmlarnn salayaca retkenlik ve kalite faydalaryla ilgili farkndaln olmamasdr. sreleri otomasyonu ile alakal yazlmlar pazarna byk lde hkim olan kresel byk oyuncular mevcut durumda KOB lere rnlerini ulatracak ve anlatacak datm ve kanal yaplarn henz ekillendirmemilerdir. Yerli oyuncularn da ayn ekilde KOB kanaln nceliklendiren bir sistemi olmadndan KOB lere ynelik BT rnlerinin tantm almalar baz yerel kk firmalarn faaliyetleri ile snrl kalmaktadr.

ekil 3.10 Trkiyede iletmelerin yazlm kullanmlar

Trkiyede KOBlerde yazlm kullanma oran dktr
sreleri yazlm kullanma oran 2012, Yzde alan says Tedarik zinciri ynetimi (SCM) Elektronik kaynak planlama (ERP) Mteri ilikileri ynetimi (CRM) KOB ve ticari irketlerin yneticelerinin BT yatrmlarnn salayaca retkenlik ve kalite faydalaryla ilgili farkndalnn olmamas dk penetrasyonla sonulanmtr.

10-49

16.2

14.1

8,0

50-249

23.2

32.6

13.5

>249

27.5

51.2

23.5

KAYNAK: TUK

33

Trkiyedeki talep yaps incelendiinde yap ve beklentiler yazlm pazarnda dnyayla ayn, hizmetlerde ise bir miktar farkl gzkmektedir. 3.1.3 Donanm harcamalar Trkiyede donanm harcamalar 1,6 milyar dolardr ve 2010-2011 dneminde bymemitir. nmzdeki dnemde donanm harcamalarnda tahmin edilen byme 7%dir. Donanm harcamalarnda yakn gelecekte bymeyi etkileyecek trendler byk ve orta byklkte irketlerden gelen i/retim otomasyonuna bal talep, bulut altyap salayclar ve kullanc KOB lerden doacak donanm talebidir. /retim srelerinin BT destekli yeniden tasarm ve otomasyonu; Trkiyedeki sektrler artan rekabet koullar altnda retim ve i srelerine BTyi daha fazla katmakta ve alanlarnn BTyi kullanabilmeleri iin gerekli donanm stokunu oluturmaktadrlar. Son yllarda bankalarn liderliinde gerekleen donanm yatrm artnn, nmzdeki dnemde dier sektrlere de atlayarak devam etmesi tahmin edilmektedir. Bulut biliimin yaygnlamasyla yerel salayclardan ve KOB lerden gelecek donanm talebi; bulut biliimin Trkiye gibi KOB arlkl irket dalmna sahip lkelere getirecei faydalar ok yksek olacaktr. KOB lere ulaan bulut biliim rnleri telekomnikasyon irketleri (rn. Turkcell Akll Bulut ve Trk Telekom BULUTT) ve az sayda uluslararas bulut salaycs i orta (rnek, Salesforce ve Inspark) tarafndan KOB lere sunulmaktadr. nmzdeki dnemde KOB kullanm oranlar arttka, hem salayc tarafnda hem de KOB ler tarafnda donanm talebini artran nemli bir trend olacaktr. 3.1.4 Yazlm harcamalar Trkiye yazlm pazar incelendiinde 5 ana gruba ayrlarak incelenebilir. Yazlm alannda bymenin gelecei alt sektrler gvenlik ve depolama, i sreleri ve ierik gelitirme (web konferans) alanlardr. Sektre zel yazlmlar ok byk bir sektr olduu iin ve iinde her dikey pazarn zellikleri farkl olduu iin nemli paralarn ayrca incelenmesi gerekmektedir.

34

ekil 3.11 Trkiye yazlm pazar

Yazlm sektrleri trleri itibariyle 5 ana grupta incelenebilir
Trkiye Pazar bykl Milyon dolar, 2011
Veri taban ynetimi

128 126 86 11 67 65 9 9 56 34 9 4

letim sistemleri ve altyap

letim sistemleri Uygulama altyap ve arakatman Sanallatrma altyaps BT operasyonlar

BT operasyonlar, gvenlik ve depolama

Gvenlik yazlmlar Saysal ierik yaratma Veri entegrasyonu ve kalite aralar Ofis yazlmlar

Uygulama ve ierik gelitirme

Uygulama gelitirme Saysal ierik yaratma Web konferans Kurumsal kaynak planlama Raporlama ve i zekas

59 39 37 15 11 5
246

sreleri ve dier uygulamalar

Mteri ilikileri ynetimi (CRM) Kurumsal ierik ynetimi Tedarik zinciri ynetimi Proje ve rn portfy yazlmlar

Sektre zel yazlmlar

KAYNAK: Gartner

Sektre zel yazlmlar

Sektre zel yazlmlar talebin en byk parasn oluturmaktadr. Bu yazlmlarla ilgili pazar son derece danktr ve zellikle yerli retim yapan firmalarn en youn olduu alandr. Buradaki sektrler incelendiinde finans, telekom, savunma ve salk sektrleri en youn allan sektrler olarak ortaya kmaktadr. Bu sektrde retilen zmler irketlere zelletirilmi zmlerdir, bu alt sektr nemli byklkte olmakla birlikte odak gruplarda da sz edildii zere son derece rekabeti ve kar paylar dk bir alt-sektrdr. letim sistemleri ve altyap yazlmlar dnyada olduu gibi Trkiyede en byk alt sektrlerden biridir. Bu alt sektr byk olmakla birlikte Trkiyede dnyadan daha konsolide ve yabanc irket zmlerinin hkimiyetindedir. BT operasyonlar, gvenlik ve depolama Trkiyede nemli bir baka alt sektr de gvenlik ve depolama yazlmlardr, bu alanda zellikle sanallatrma ve bulut biliim sistemlerinin gelimesi ve bulut biliim zelinde gelitirilecek gvenlik yazlmlar sektrn nndeki byme frsatdr. Uygulama ve ierik gelitirme, her ne kadar ok kk bir alt Pazar olmakla birlikte web konferans ve iletiim zmleri bir baka byyen sektrdr. sreleri ve dier uygulamalar, irketlerin i, retim ve destek srelerinin izlenmesi ve verimliliinin artrlmas amal yazlmlar, zellikle CRM, i zeks ve raporlama ve tedarik zinciri (lojistik) yazlmlar nmzdeki dnemde yksek byme beklenen alanlardr.

35

3.1.5 BT hizmet harcamalar BT hizmetleri pazarna bakldnda 1,2 milyar dolardr. 2010-2011 bymesi %10,6dr. 2011-2016 dnemi bymesi 2% olarak tahmin edilmektedir. ekil 3.12 Trkiye BT hizmetleri pazar
Trkiyede BT hizmetleri pazar sistem entegrasyonun en nemli alt sektr olduu greceli kk bir pazardr
Trkiye Pazar bykl Milyon dolar, 2011 D kaynak kullanm ve bulut biliim Altyap d kaynak kullanm Uygulama d kaynak kullanm Bulut biliim Geleneksel i sreleri d kaynak kullanm Hizmet olarak i sreleri d kaynak kullanm Donanm destei Destek hizmetleri Yazlm destei Sistem entegrasyonu ve gelitirme Sistem entegrasyonu ve gelitirme
45
18 8 293 36

sreleri hizmetleri

286

237

378

Danmanlk
KAYNAK: Gartner

Danmanlk

145

Trkiyede BT hizmetleri pazar dk bir bazda olmasna ramen, dk bir byme (~%3) gsteren bir sektrdr. Sektr iinde en hzl byme dnyada olduu gibi bulut biliim hizmetleri etrafndadr (%18). Trkiyede gelecek dnemde bymesi beklenen bir dier alt sektrdr. KOB lerin kurumsallamasyla BT ihtiyalarnn ortaya kartlp sunulmasnda BT danmanlnn rol oynamas beklenir. zellikle BT odakl danmanlk sektrdr, danmanlk sektrnn zellikle ticari irketler ve KOB odakl byme genel anlamda Trkiye iin de faydal olabilir. 3.2 Kamu Kamu BT harcamalar 2011de 1,1 milyar dolar seviyesine ulamtr. BT harcamalar ve talebi bakmndan lkedeki bankaclk ve finans sektrnn ardndan 3. byk sektrdr. Kamu BT harcamalarnn yine kamunun toplam byklne oranna bakldnda orta gelir grubu lkelerinden daha dk bir oranla karlalr (%1.9). 36

ekil 3.13 Trkiye Kamu BT harcamalar

Kamu BT harcamalarnn bykl ve donanm arlkl krlm dikkate alndnda kamuda BT harcamalarnn etkinlik ve verimlii konularna odaklanmak gerekir. 3.2.1 Kamu harcamalarnn etkinlii Kamunun bilgi ve iletiim teknolojileri alannda etkinlii dier lkelere gre zayf kalmaktadr. Yrtlen donanm ve yazlm lisans alm hari bilgi ve iletiim teknolojileri projelerinin sadece %24nn planlanan zaman ve bte dhilinde bitirildikleri hesaplanmtr5. Bunun sonucunda Trkiye, sunulan kamu e-Hizmetler alannda dnyadaki konumunu glendirememektedir. rnein BM e-devlet aratrmasna gre Trkiyede kamu, uluslararas rneklere gre daha az elektronik hizmet sunmaktadr. Trkiye, 2005te sunulan e-hizmetlerin kapsamnda dnyada 191 lke arasnda 47. olurken, 2012de 190 lke arasnda 83. sraya gerilemitir6. Bunun sebepleri arasnda kamuda bilgi ilem koordinasyonunu salayan birimin kamu idari hiyerarisinde alt seviyede ve yaptrm gcnn kstl olmas nemli bir sebeptir. Bu birim kresel rneklerde genellikle bakana ya da babakana bal bir birimdir. Kamuda mkerrer bilgi ve iletiim teknolojileri yatrmlar gerekletirilmekte, bilgi ve iletiim teknolojileri almlar merkeziletirilmemektedir. Kurum ii yapda da etkinlii azaltan hususlar bulunmaktadr. Kamuda bilgi teknolojileri projeleri gelitirme srecinde
5 Bilgi Toplumu Dairesi tarafndan hazrlanmtr, tm projeleri iermemektedir. 6 BM, 2005, Global E-Government Readiness Report; BM, 2008, 2010, 2012, E-Government Survey.

37

kurumlarnn kamu ihale mevzuatndan muaf kurumlarla herhangi bir kstasa dayal olmayan szlemeler yapabilmeleri, kamu ihale mevzuatnn bilgi teknolojileri projelerine uygun olmamas, kamu bilgi ilem birimlerinin kamu idari hiyerarisinde alt seviyede olmalar dier nemli skntlardr. Bunun yannda kamuda bilgi teknolojileri insan kayna konusunda da sorunlar bulunmaktadr. Kamu bilgi teknolojileri personeline zel sektre gre daha az maa ve kariyer imkn sunmakta ve i barna olumsuz etkisi olan ayn i tanm altnda alan personele farkl maa verilmesi gibi uygulamalar bulunmaktadr. Bu bulgularn kaynaklar ve detaylar kamuda kullanc odakllk ve etkinlik ekseninde kapsaml olarak incelenecektir. 3.3 Bireysel kullanclar Bireysel harcamalarn tamamna yakn donanmdan oluur. Bireysel donanmda Trkiye benzer lkelerin altndadr. 3.3.1 Donanm Trkiyede her ne kadar bilgisayar, akll telefon ve tablet penetrasyonlar artsa da, veriler yakndan incelendiinde Trkiyenin kii bana geliri bakmndan ayn gelir grubundaki lkelerden daha geride cihaz penetrasyon oranlarna sahip olduu ortaya kmaktadr. (ekil 3.4) Bunun sebebi, donanm zerindeki vergilerin fiyatlar zerine yapt ~%33lk maliyet artdr. zellikle dk gelirli lkelerde yeniliki cihazlarn yaylmasn hzlandrc ucuz kitle odakl cihazlarda bile minimum 100 TL vergi olmas cihaz alm gcn snrlamtr (ekil 3.5). 3.3.2 Yazlm, uygulama ve ierik Donanm penetrasyonunun dkl, yazlm ve ierik talebini ve arzn snrl brakmaktadr. Trkiyede bilgisayar iletim sistemleri harcamalar donanm harcamalar iinde muhasebeletirilmektedir. Kayt d yazlm kullanm yazlm harcamalarn olumsuz ynde etkilemektedir. nmzdeki dnemde artan mobil cihaz penetrasyonuyla mobil uygulama ve oyun pazarlarnda talep art beklenmektedir.

38

4. Bilgi teknolojileri sektrnn Trkiyeye etkileri

4.1 Donanm Donanm kresel 5 ila 10 oyuncunun hakim olduu ve lek ekonomisinin dayanan bir sektrdr. Dnyada 8 lke haricindeki tm lkeler donanm ithal eder. Trkiyenin donanmdaki rol snrldr ve katma deeri dk montaja dayanr. Trkiye donanmda montaj alannda varln srdrmektedir. ekil 4.1 Kresel donanm pazar paylar
Dnya donanm pazar en byk 5-10 donanm reticisinin kontrol altndadr
Kresel CE Pazar pay Yzde; Birim bazl

Masast bilgisayarlar

Dizst bilgisayarlar

Akll telefonlar1

Dier Dier 34 35 HTC Asus 8 12 10 17 9 12 12 13 Apple Nokia RIM

21 7 16

27

Dier

49

46

9 10 16

Apple Acer Lenovo Dell HP

6 10 14 18

3 6
13 14 17

Dell Lenovo

33 19 16 19 8 2010 2011

54% Acer

65%

73%

HP

19 2010

18 2011

Samsung

1 st seviye iletim sistemi olan (Android, BlackberryOS, webOS, iOS, Windows Phone 7 ve Symbian gibi)telefonlar kapsamaktadr KAYNAK: iSuppli; IDC

4.1.1 Donanmda dnya pazar ve Trkiyenin rekabet gc Donanm endstrisinin karakterine bakldnda son derece youn rekabete sahne olan, cihazlarn ok hzl fiyat kayb yaad ve ok ince kar paylarnn olduu bir endstriyle karlarz. Baarl irketler Ar-Ge ve yenilikilik eksenlerinde rekabet etmekte, ilemci gleri, veri depolama, dokunmatik ekranlar ve tasarma odaklanmaktadr. Pazarn geneline bakldnda dnya donanm pazarnn %65-75i ilk 5-10 kresel irketin kontrol altndadr (ekil 4.1). Bu kresel irketler kendi retimlerini yapmakta ve rnlerinin ounu d kaynak kullanarak rettirmektedirler. Montaj yapan firmalarsa kk kar paylaryla lee dayal ve son derece verimli iletmeler kurmaya odaklanmlardr. Bu dinamikten dolay retim snrl sayda yerde toplanmtr ve ABD, in/Tayvan, Japonya ve

39

Kore ve 2-3 lke dndaki tm lkeler gibi Trkiye de donanm talebini ithalat yoluyla karlar. (ekil 4.2) ekil 4.2 Kresel donanm retimi
Toplam donanm retiminin %45-50si in tarafndan, %70-75i Asya lkeleri tarafndan yaplmaktadr
BT donanm retim rakam Milyar dolar
in ABD Gney Kore Taiwan Japonya Brezilya Gney Afrika Meksika Tayland Malezya Hindistan UK Almanya Fransa Macaristan Rusya Avustralya ek Cumhuriyeti rlanda Polonya Kanada Trkiye
KAYNAK: UNComtrade

344 83 46 35 33 22 18 18 14 13 11 11 11 8 7 7 5 3 3 3 2 1

Dou Avrupa lkeleri toplam lkeleri toplam retimin ancak %3-5ini yapmaktadr

Deer zincirine bakldnda iki admdaki oyucular hari deer zincirinin tmnn karllk problemi yaamakta olduu grlmektedir. Karllk salamakta patent korumasna sahip teknolojiler, ilk yatrm avantajlar ve lek ekonomisi nemli olduu iin Trkiye ve dier gelimekte olan montaj lkeler rekabet asndan ok zayf bir noktadadr. (ekil 4.3)

40

ekil 4.3 Donanm deer zinciri

Montaj veya retim yeri seiminde nemli ltler irket merkezlerinin yerleri, lkelerdeki fikri mlkiyet haklar koruma altyaps, ii ve lek arbitraj olasl ve byk pazarlara yaknlktr. Mevcut oyuncular incelendiinde retim yeri olarak 3 lke grubu n plana kmaktadr. irket genel merkezinin olduu lke: zellikle Gney Kore, Japonya ve ABDdeki retim tesislerinin birou irketlerin genel ve Ar-Ge merkezleri bu lkede olduu iin bu lkelere konumlanmlardr. i arbitrajnn youn olarak yaand Asya lkeleri: zellikle ii maliyeti avantajndan faydalanmak amal Asya lkelerinde konulanm retim tesisleri bulunmaktadr. Bu tesislerde lek avantaj salamak amal ciddi miktarlarda retim yaplmaktadr (in, Tayvan, Tayland). Byk pazarlara yakn daha ucuz maliyetli lkeler: zellikle daha ok segmentli ve zelletirme gerektiren rnlerin retiminde ABD ve Avrupa pazarlarna ulam hzlandrmak amal blgeye yakn ve daha ucuz maliyetli lkeler kullanlmaktadr (Meksika, Brezilya, Gney Afrika)

Trkiye bu deerlendirmede, Avrupa pazarna yakn ama i talebin bastrld bir lke olmas nedeniyle avantajn bugne kadar kullanamamtr.

41

4.1.2 Trkiyede donanm pazar mevcut durumu Trkiye ekonomik gstergelerine donanmn etkisi zellikle d ticaret andan gelmektedir. Trkiye donanm pazarnn ~%80i ithal rnlerden oluur, geri kalan yerli rnlerinde sadece montaj ilemi Trkiyede yapld iin GSYHye katks dktr. 2011 ylnda donanm pazar ticaret a d ticaret a toplamnn %3,5unu oluturmutur. Trkiyede montaj yaplan rnlere bakldnda dizst bilgisayarlar ve daha kk miktarda olsa da tabletler n plana kmaktadr. Trkiyedeki retim yaklak 1-1,5 milyar dolar civarndadr. Yukardaki deer zinciriyle ilgili bilgilerden Trkiyedeki reticilerin dk kar paylaryla alan ve montaj arlkl irketler olduu sylenebilir. (ekil 4.4) Trkiyenin ihracat 100 milyon dolar civarndadr.

ekil 4.4 Trkiye donanm arz-talep ilikisi

Trkiyenin donanm talebi ithalat yoluyla karlanr ve cari an %3,5unu oluturur
Trkiye donanm1 pazar tahmini 2011, milyar dolar 4,5-5 Trkiye donanm ithalat rn krlm 2011, milyon dolar
Yazc Monitr 8 3 Veri depolama 9

3,5-4
31 Akll telefon

49

Bilgisayar ve Tablet

0,1

1-1,5 834 562 198 Bilgisayar Akll telefon Yazc ve ekran

Yurtii Tketim

thalat

hracat

Yurtii retim

1 veri transferine izin vermeyen basit cihazlar (dect telefonlar, feature phones) deerlendirilmeye alnmamtr, KAYNAK: UN Comtrade, IDC Blackbook 2012, IHS Global Insight, McKinsey

42

4.2 Yazlm 7 Yazlm sektr de kresel oyuncularn hakim olduu bir pazardr. Trkiyede harcama ve retim snrldr. 4.2.1 Yazlm kresel pazar analizi Paket yazlm pazar lek ekonomisinin karllkta ok belirleyici olduu rn haline getirilmemi ve farkllamayan yazlmlarn kar etmesinin zor olduu bir sektrdr. Pazarn geneline bakldnda 4 byk firma pazarn %35ine hkimdir. (ekil 4.5) Pazarn alt krlmna bakldnda birok alt sektrde de kresel oyuncularn stn olduu grlmektedir. Yerel oyuncular ynetmelikler veya i yap ekli nedeniyle yerel pazarda zelletirme gerektiren alanlar veya mteriye yaknln nemli olduu alanlar grlr (rn. Muhasebe sistemleri). ekil 4.5 Dnya ve Trkiye yazlm pazar

Yazlm sektr iki ana kola ayrlr: paket yazlm ve gml yazlmlar. Bu blmdeki analizler uluslararas karlatrma yapabilmek iin ve gml yazlmlar konusunda salkl veri yokluu sebebiyle, paket yazlm zerinde yaplmtr.

43

Pazardaki oyuncularn karllklar incelendiinde lein karla ok yakn bir ilikisi olduu grlmektedir. Pazara hkim olarak nitelendirdiimiz 5 firmann kar paylar %35 civarndayken, bu irketleri takip eden byk irketlerin kar marjlar %18, kk olarak nitelendirilen 100-500 milyon dolar aras irketlerin kar marjlar %11 ve son olarak dier kategorisindeki 100 milyon dolar ciroya yaklaan cirolara sahip irketlerin kar paylar %2 civarndadr. (ekil 4.6) ekil 4.6 Dnya yazlm pazarn kar paylar
lek ekonomisi paket yazlm sektrnde ciro ve karllk iin kritiktir
Paket yazlm pazar Toplam, 2007 Ciro $ milyar Mega1 Byk2 Orta3 Kk4 Dier5 Toplam6 Mega irketler toplam cironun ~50%sine hakimdir
1 Mega: Microsoft, Oracle, SAP, Nintendo, ve IBM yazlm 2 Byk: Cirosu 1992-2007 arasnda en az bir sene 1 milyar zeri olmu 48 irket 3 Orta: Cirosu 1992-2007 arasnda $0.5-$1 milyar olmu 49 irket 4 Kk: Cirosu 1992-2007 arasnda $0.1-$0.5 milyar olmu 353 irket 5 HoY: Hizmet olarak yazlm satan 19 irket 6 Toplam: Cirosu 1992-2007 arasnda en az bir ylda $0.1 milyardan fazla olan 475 irket Kaynak: McKinsey analizi, faaliyet raporlar, analist raporlar

EBITA marj %

EBITA $ milyar

123 64
16 18 17

34

42
11 3 4 0

38
2

11

243

25

60
Mega irketler toplam karn ~70%sine hakimdir

4.2.2 Trkiyenin mevcut durumu ve geliim gsterdii alanlar Trkiyenin paket yazlm harcamas 2011 senesinde $1,1 milyara ulamtr, bunun %65-75i yurt dnda retilmitir. Paket yazlm lek ekonomisi sebebiyle kresel bir pazardr ve ithalat yoluyla karlanmaktadr. Yazlmda yerel oyuncularn sz sahibi olabildikleri alanlar iinde Trkiyenin kk de olsa geliim gsterebildii alanlar mevcuttur.

44

ekil 4.7 Trkiye yazlm pazarnda rekabet

Yazlm pazarndaki 19 alt sektr iinde dnyada kresel lek ekonomilerinin faydasnn snrl olduu ve yerel oyuncularn sz sahibi olabildikleri 8 alan vardr. Sektre zel yazlmlar, uygulama altyaps ve arakatman yazlmlar, gvenlik yazlmlar, mteri ilikileri ynetimi, kurumsal ierik ynetimi, tedarik zinciri ynetimi, proje ve rn portfy yazlmlar ve web konferans yazlmlarnda kk/yerel oyuncularn toplam kresel pazardan aldklar pay %20nin stndedir. Bunlar arasnda Trkiyenin gelime gsterdii alanlar sektre zel yazlmlar, i sreleri yazlmlar ve gvenlik yazlmlardr (ekil 4.7). 1) Sektre zel yazlmlar; Finans ve telekomnikasyon Trk yazlm firmalarnn en ok gelime gsterdii alanlar finans ve telekomnikasyon sektrleri iin retilen yazlmlardr. Trkiyede hem kurumsallk hem de BT kullanm asndan en gelimi sektrler olan finans ve telekomnikasyon sektrlerinin (bu sektrler ayn zamanda en ok BT harcamas olan iki sektrdr) etraflarnda kk de olsa birer ekosistem gelimitir. (ekil 4.8) Bu sektrlerdeki firmalarn ileride daha ok d kaynak kullanm ile ekosistemlerini gelitirme potansiyeline sahiptir.

45

ekil 4.8 Sektre zel yazlmlar

Kamu ve salk yazlmlar, da Trkiyede birka firmann bulunduu bir alt pazar yaratmtr. zellikle salk alannda getirilen uygulamalar, hastaneleri ve aile hekimlerini hasta kaytlarn elektronik ortamda tutmaya ynlendirmi ve bu sayede salk yazlmlar gelitiren firmalarn bymesine imkan vermitir. Ancak yurtd rneklerde ( srail, Singapur gibi) yerli yazlm sektrnn gelimesinde nemli rol oynayan kamu savunma ve e-devlet almlar Trkiyede salk sektrndekine benzer bir etki yaratmamtr. E-devlet uygulama gelitirme hizmetinin kamu irketleri tarafndan karlanmas ve d kaynaklardan temin edilen ksmn da farkl birimlerce dank bir ekilde alnmas bu alanda faaliyet gsteren irketlerin gereken deneyim birikimi elde edip yurt d pazarlara almalarna engel olmutur. Bu alanda n plana kan irketler kresel anlamda rekabeti olacaklar lee ulaamamlardr. Savunma sanayinde de eitli irketler faaliyet gsterse de gelitirmenin ou kamu irketlerince yaplmaktadr. Bu da giriimcilik ynn, ihracata dnecek bak asn ve insan kaynaklar politikalarn snrlamaktadr. nmzdeki dnemde ok ciddi kamu yazlm almlarnn olaca alan eitimdir. Fatih projesi kapsamnda datlan 15 milyon tabletin etkin kullanm iin eitim yazlmlar kritik neme sahiptir ve yerli yazlm sektr iin byk bir frsat tekil etmektedir.

46

2) sreleri yazlmlar; Trkiyede yazlm firmalarnn etkin olduu dier alanlar mteri ilikileri ynetimi, kurumsal ierik ynetimi ve tedarik zinciri ynetimi gibi i sreleri ile ilgili yazlmlardr. Bu alanlarda dnya lideri olan SAP, Oracle ve Microsoft Trkiyede dde lider konumdadrlar. Fakat bu uygulamalarda Trkiye artlarna zel dzenleme ve yakn destek isteyen irketler Trk firmalarn tercih etmektedirler. Logo yazlm, Innova, Obase, Koda, dea, SFS, Tepum sigma, Etiya gibi irketler bu alanlarda yllk 5-25 milyon arasnda deien cirolar elde edebilmektedirler. (ekil 4.9) Bir nceki blmde belirtildii gibi i sreleri yazlmlarnn KOB lere ulatrlmas nemli bir frsat tekil etmektedir. Bu yazlmlar gelitiren irketlerin aktif bir sat organizasyonu ile KOB leri hedef almalar bu ynde gelien pazardan pay almalarna sebep olacaktr. ekil 4.9 sreleri yazlmlar
sreleri yazlmlar yerel oyuncularn grld bir alandr
Alt gruplar Sat (40%) Mteri ilikileri Ynetimi (CRM) ($37M) Kk/yerel oyuncularn pay 15% Pazar konsolidasyonu Konsolide: SAP/Oracle/MS (75%) Konsolide: Oracle/SAP/MS (54%) Konsolide: Oracle/SAS/ Pegasystems (82%) Yerelleme gereksinimi Trkiye pazarndaki kk iletmeleri hedef almak iin zelletirme yapmak ve yaygn sat a kurmak iin yerel olmak avantajldr Trk oyuncular Logo Obase Idea SFS Tepum Sigma Etiya Akademi Nexum Obase Koda Etiya)

Mteri hizmetleri(36%)

28%

Pazarlama otomasyonu (24%)

21%

Kurumsal ierik ynetimi ($15M)

Kurumsal ierik ynetimi

30%

Paral

erie gre zelletirme durumundan dolay yerel oyuncularn avantaj mevcuttur

Tedarik zinciri planlama (45%) Satn alma (32%) Tedarik zinciri icras (21%)

21% 23% 38%

Konsolide: SAP/Oracle/61%) Konsolide: Oracle/SAP (60%) Konsolide: Oracle/SAS/ Pegasystems (82%) Konsolide: Oracle/SAS/ Pegasystems (82%) Trkiye pazarndaki Idea kk iletmeleri hedef almak iin zelletirme yapmak ve yaygn sat a kurmak iin yerel olmak avantajldr

Tedarik Zinciri Ynetimi (SCM) ($11M)

Yedek para planlamas (2%)

35%

KAYNAK: Gartner, Mlakatlar, McKinsey Analizi

Bireysel yazlmlarda da mobil uygulamalar ve oyunlar; Giri bariyerlerinin daha az olduu iki yazlm alan mobil uygulamalar ve oyunlardr. Dnyada ok hzl byyen bu alanda Trkiyenin bireysel donanm ve geni banttaki politikalar i pazarn kk olmasna ve yerel irketlerin kk kalmasna sebep olmutur. Buna ramen Peak Games, Sobee gibi firmalar ksa srede soysal platform oyunlar alanlarnda baar kazanm ve Orta dou ve Afrika blgesine ihracat yapmlardr.

47

4.3 BT Hizmetleri BT hizmetleri sektr Trkiyede kk bir sektrdr. Servis tabanl doas itibariyle insan kayna odakldr, istihdam yaratr ve B T insan kayna asndan rekabeti olan lkelerin (Hindistan, Msr) cari dengesine pozitif katk verirler. 4.3.1 BT Hizmetleri global pazar analizi Dnyada BT hizmetleri donanm ve yazlm sektrlerinin aksine daha paral ve yerel bir karakter gsterir. lk 15 oyuncu pazarn sadece %33ne sahiptir. Alt sektrlere bakldnda danmanlk alt sektr hari dier her alt sektrde ilk be oyuncunun pazar paylarnn toplam %20 ila 30 arasnda deimektedir. Danmanlkta ise ilk be irketin dnyadaki pazar paylarnn toplam %83dr. ekil 4.10 Trkiye BT hizmetleri pazar
Trkiyede BT hizmetleri pazar sistem entegrasyonun en nemli alt sektr olduu greceli kk bir pazardr
Trkiye Pazar bykl Milyon dolar, 2011 Altyap d kaynak kullanm D kaynak kullanm ve bulut biliim Uygulama d kaynak kullanm Bulut biliim
8 36 293

Pazar konsolidasyonu1

Trk Kresel/Yerel oyuncular Yerel

Dank (%28)

Yerel Yerel

sreleri hizmetleri

Geleneksel i sreleri d kaynak kullanm Hizmet olarak i sreleri d kaynak kullanm

18

286

Yerel Dank (%24) Yerel

Donanm destei Destek hizmetleri Yazlm destei

45

237

Dank (%32) Dank (%29)

Yerel Kresel oyuncular yerel ofisler Kresel oyuncular yerel ofisler

Sistem entegrasyonu ve gelitirme

Sistem entegrasyonu ve gelitirme

378

Dank (%22)

Danmanlk

Danmanlk

145

Konsolide (%83)

Kresel oyuncular yerel ofisler

KAYNAK: Gartner

4.3.2 Trkiyenin mevcut durumu ve geliim gsterdii alanlar Trkiyedeki BT hizmetlerini ounlukla uluslararas irketlerin Trkiye merkezli ofisleri ve byk irketlerin i birimleri tarafndan salamaktadr. Bu sebeple btn alt sektrlerde kresel pazara nazaran daha yksek (%40-%70) bir konsolidasyon grlr. Uluslararas irketlerin pazardaki yksek paylar yerel istihdam yaratr.

48

Trkiye, BTyi iyi kullanan sektr ve irketlere sahip olmasna ve gen nfusu olmasna ramen, Hindistan, Msr ve rlanda gibi d lkelere hizmet verebilecek yetkinlikte nemli bir yerli irket yaratamamtr. Buna ek olarak uluslararas BT hizmet irketleri iin merkez ss olamamtr. Byk yerli oyuncular yerel pazardaki birikimini hizmet ihracatna dntrememitir. Bunun temel sebebi vardr: Nitelikli mhendis eksiklii ve yabanc dil sorunu kaynak kullanlarak hizmetlerin karlanmas ile yerel pazar daraltlmas ve karlln ok dk seviyede kalmas Mhendis ve dier BT hizmetleri alan maliyetlerinin yksek oluu

Trkiyedeki KOB lere bulut biliim ve yerel ve uluslar aras veri merkezi hizmetleri salama ynnde aba gsteren irketler ancak oluum aamasndadr.

49

5. BTnin mevcut durumunu aklayan altyap eleri

BT sektrlerinin geliebilmesini salayan 5 ana faktr n plana kmaktadr. Bu faktrler ve etkileri ksaca aadaki gibidir. ekil 5.1 Trkiye BT altyap bileenleri

Nicelik ve nitelik ynnden yeterli insan kaynann yetitirilmesi: Bilgi Teknolojilerinin tm alt sektrlerinin rekabeti olunabilmesi iin hem yeterli sayda mhendis ve teknik eleman arznn yaratlmas, hem de bu arzn doru niteliklerle donatlmas nemlidir. Trkiyede BT hizmetlerinin dar almasnn nndeki en nemli engellerden biri yabanc dildir. Gl i talep veya mevcut i talebin stratejik olarak odaklandrlmas: Ayn ekilde Bilgi Teknolojilerinin tm alt sektrlerinde yetkinliklerin gelimesi ve rekabeti bir sektrn oluabilmesi iin yetkin ve byk bir i talep olmas veya oluturulmas gerekir. BT sektr iin gerekli altyapnn konulandrlmas: Alt sektrler iin ncelikler farkl olmakla birlikte salkl bir ulam, enerji ve internet altyaps BT hizmetleri ve donanm sektrlerinin rekabeti olmas iin ok nemlidir. yapn destekleyen mevzuatn oluturulmas: Fikri haklarn korunmas ve bilgi gvenlii gibi mevzuat ve uygulama altyaplar yazlm ve BT hizmetleri iin olmazsa olmaz n koullar olarak ne kmaktadr. 50

Sermaye: BTnin geliebilmesi iin gerekli sermayenin olumas iin hem dorudan yabanc yatrmlar hem de giriimcilik, yenilikilik ve kurumsallamann nn aacak odakl kamu destek mekanizmalarnn kurulmu olmas gereklidir. 5.1 Nitelikli insan kayna 5.1.1 Talep BT istihdam, zellikle BT servisleri dikkate alndnda nicelik olarak byk potansiyel barndrmaktadr. Yurtdnda yaand gibi Trkiyede de B T, ve BT, ile ilgili nitelikli insan kaynana olan talebin hzla artmasyla birlikte insan kayna ann oluaca ngrlmektedir. irketlerin artan yazlm harcamalar nmzdeki yllarda nemli bir istihdam ihtiyac douracaktr. verenlerin %83,3 nmzdeki 5 yl ierisinde Bit ile ilgili fonksiyonlarda alacak pozisyonlarn dier i kollarna oranla daha fazla artacana inanmaktadr8. Yaynlanan i ilanlarnn art hzna da bakldnda, biliim sektrnde insan kaynana olan ihtiyacn artt grlmektedir. 2008-2012 arasnda sektrlerin aylk yeni i ilanlar incelendiinde B T sektr %30 artla retimden sonra ikinci srada yer almaktadr (ekil 5.2). Haziran 2008de B T sektr iin 562 olan aylk yeni ilan says Haziran 2012de 1,618e ykselmitir9.

8 McKinsey Biliim ve letiim Teknolojileri Nitelikli gc Anketi, Ocak 2013. 9 Kariyer.net verileri kullanlmtr. Art 2008 Haziran - 2012 Haziran verileri arasndadr. BT sektr biliim ve telekomnikasyon ilanlarnn toplamdr

51

ekil 5.2 B T sektr insan kayna talebi

BT sektr, insan kaynana olan talebin en hzl artt sektrlerden biridir
Yeni ilan art hzna bakldnda, biliim sektrnde insan kaynana olan ihtiyacn artt grlmektedir Sektrlere gre yaynlanan aylk yeni i ilan1 Art2, 2008-2012
retim BT3 Salk Gda 24 23 23 21 16 9 30 30 36

BT sektrnde yaynlanan aylk yeni ilan says

1,618

+30%

1,288

879 562 552

naat
Turizm Tekstil Finans Otomotiv

2008 Haziran

2009 Haziran

2010 Haziran

2011 Haziran

2012 Haziran

1 Kariyer.net verileri kullanlmtr 2 Art 2008 Haziran*2012 Hazrian verileri arasndadr 3 BT sektr biliim + telekom ilanlarnn toplamdr KAYNAK: Kariyer.net istihdam endeksi, McKinsey analizi

5.1.2 Trkiyedeki insan kayna arz Talebe paralel olarak biliim teknolojileri konusunda eitim grm kiilerin saylar nicelik olarak da artmaktadr. Artan niversite ve meslek lisesi kontenjanlarna bakldnda Trkiyede nitelikli igc iin bir potansiyelin olduu gzlemlenmektedir. Ancak yetien insan kaynann nitelii yetersizdir (ekil 5.3). verenlerin aradklar nitelikler yetitirilen insan kaynanda dk seviyede bulunmaktadr (ekil 5.4).

52

ekil 5.3 Biliim alannda eleman bulma sreci

ekil 5.4 Biliim alanlarnn beceri seviyeleri

53

5.2 ve blgesel talep 5.2.1 Yazlm Yazlm sektrnde Trkiye finans ve telekomnikasyon sanayiinde ekim gc yaratabilecek talep potansiyeline sahiptir. Trk bankalar ve telekomnikasyon firmalar hem teknolojiye olan talepleri, hem de ihtiyalarnn derinlik ve karmakl bakmndan bir i Pazar oluturabilecek byklkte ve ayn zamanda Dnya ile rekabet edebilen talepler yaratma potansiyelindedir. Bankaclk ve telekomnikasyondan sonra 3. Byk sektr kamu sektrdr, Trkiye savunma harcamalarnda dnyada ilk 10 lke arasndadr. Savunma sanayinin yazlm ihtiyalarn karlamas amacyla belli lde bir ekosistem olumu ve sz konusu ekosistem derin ve karmak yazlmlar retebilir hale gelmitir. Gvenlik ve savunma yazlmn en hzl byyen alt sektrlerinden birisi ve Trkiyenin varlk gsterdii yazlm alanlarndandr. Kamunun bir baka harcama kalemi de eitim harcamalardr. Eitimde FAT H projesi Trkiyede BT destekli eitim zerine yrtlm en kapsaml projedir. Fatih Projesi kapsamnda, ilkretim ve ortaretim kademesindeki 40.000 adet okulun her birine dokman kamera, ok fonksiyonlu yazc alm, 570.000 derslie ise etkileimli tahta ve geni bant internet a altyaps kurulmas planlanmaktadr. Bunun yannda, derslerin byk bir ksmnn biliim teknolojileri ve e-ierikler kullanlarak aktarlaca belirtilmekte ve bunun iin ise e-kitap, animasyon, video, sunu, eitsel oyunlar, konu anlatm eleri, deerlendirme, aratrma ve test sorularnn oluturulmas planlanmtr. Fatih Projesi uygulandnda Trkiyedeki btn okullara eriimin salanacak olmas, proje kapsamdaki renci ve retmen saysnn ok fazla olmas asndan byk bir etki ve deiime yol amas ngrlmektedir. Proje devasa btesiyle dnyada az grlen boyutta bir BT donanm ve yazlm harcama hedefini koymutur ve eitim yazlm ve ieriinde i talep yaratma konusunda byk bir potansiyel sunmaktadr. 5.2.2 BT hizmetleri Trkiyede BT hizmetleri ok gelimemitir. Bu durum, irketlerin youn i kaynak kullanmnn olmas ile (zellikle bankaclk ve telekomnikasyon sektrlerinin alanlarnda nemli bir talep i kaynaklar veya bal irketlerden karlanmaktadr) aklanabilir. Kamu talebinin de BT danmanlk ve ynlendirme ksmlarnn Trksat gibi devlet kurumlar ve gelitirmelerinse i kaynaklar araclyla veya savunma sanayinde olduu gibi Aselsan ve 54

Havelsan gibi irketlerden alnmas ve kamu ihale srecinin zellik dk fiyata odaklanmas BT hizmet sektrnn kk kalmasndaki nedenlerdir. Yukarda sz edilen yksek i kaynak kullanm ve kamu talebinin etkin kullanlmamas sektrde blge talebini karlayacak bir yerel irket olumasn veya uluslararas irketlerin merkez ss olmasn engellemitir. 5.2.3 Bireysel Bireysel ve zellikle mobil yazlm, yerel uygulama ve oyunlarn geliememesinin ve kresel mobil uygulama pazarnda varlk gsterememenin ana sebebi bireysel donanm penetrasyonunun snrl olmasdr. Trkiyedeki akll telefon penetrasyonu, lkemiz gen nfusa sahip bir lke olmasna ramen, lkemiz kii bana gelir seviyesinin dkl ve zellikle yksek vergiler nedeniyle artan fiyatlar nedeniyle snrlanmtr. Ayn sebeplerle i talebi ve ihracat besleyebilecek yazlm irketlerinin kurulmas snrlanmtr. 5.3 Altyap 5.3.1 Elektrik ve ulam Trkiye, Dnya Ekonomik Raporunun 2012-2013 raporunda altyap balnn altnda Trkiye altyaps deiik alardan incelenmi ve Trkiye genel altyaps asnda Dnyada 34. Srada yer almtr. Ulam altyaps incelendiinde lke karayollar asndan 43. srada, demiryollar kalitesi asndan 53. Srada, deniz tamacl asnda 63. srada ve havayolu altyaps asndan 36. sradadr. Karayolu ve deniz tamacl altyaps, donanm rnlerinin nakliyesi asndan nemli rol oynamaktadr. Trkiye belirli donanm rnleri iin Avrupa, Orta Dou ve Afrika pazarlarna ihracat yapan bir retim merkezi olabilmesi iin rekabeti koullar salayan bir tamaclk altyapsna ihtiya duymaktadr. Mevcut altyap lke geneli dnldnde ve rekabetilik raporundaki sonulara gre deerlendirildiinde gelitirilmeye ihtiya duyan bir grnm ortaya kmaktadr. Ancak hedef blgelere ykl miktarda ihracat yapan beyaz eya ve tketici elektronii firmalar dikkate alndnda, lkenin belirli blgelerinde gerekli olan uluslararas nakliye altyapsna sahip olduu sonucuna varlmaktadr. Havayolu tamacl da zellikle lkenin eitli blgelerine ve blge lkelerine BT hizmetlerinin gtrlmesinde nemlidir. Trkiyedeki havayolu altyaps lkenin BT hizmetleri iin blgesel bir merkez olmasn salayacak bir dzeydedir.

55

BT hizmetleri sektrnde en ok bymesi beklenen alanlar olan veri depolama ve bulut biliim hizmetlerinin temelinde kurulacak veri merkezleri yer almaktadr. Bu merkezler iin en byk gider kalemi elektrik maliyeti olacaktr. Bu sebeple, elektrik altyaps ve maliyeti zellikle bu hizmetlerin lkeleraras verilmesi durumunda rekabet koullarn ekillendirecektir. Elektrik arznn kalitesi tarafndan inceleme yapldnda Trkiye ulam altyapsndaki kresel durumundan daha da geriye derek 77. srada yer almaktadr. Bunun yannda yakn corafyadaki lkelerle yaplan karlamada Trkiye elektrik maliyetinin greceli olarak pahal olduu bir lkedir. Elektrik altyapsnn mevcut durumu ve elektrik maliyeti Trkiyeyi uluslararas veri merkezleri kurma anlamnda dezavantajl klmaktadr. 5.3.2 nternet altyaps nternet altyaps bireylerin dijital dnyaya eriiminde rol oynad gibi uzaktan eriime dayanan BT hizmetlerinin salanmasnda yksek hzl genibant altyaps kritik neme sahiptir. kinci blmde belirtildii gibi bireyler daha ok ierie internet zerinden erimekte bunun iin de genibant altyapsna ihtiya duymaktadrlar. Trkiyede sabit genibant hizmeti ADSL, fiber, kablo teknolojileri zerinden verilmekte ve %98lik bir nfus kapsama oranna sahiptir. Artan mobil cihaz kullanm gz nne alndnda sabit genibant altyapsnn yannda mobil genibant altyapsnn yaygnl da nemlidir. Trkiyede 3G kapsamas Turkcellin aklad rakamla %88'dir. Bu iki rakama bakldnda Trkiyedeki bireysel kullanm iin gerekli internet altyapsnn mevcut olduu grlmektedir. Ancak hem sabit hem de mobil genibant hzlar dnyadaki rneklerin altndadr ve bu hzlarda yaplacak iyiletirmeler bireysel kullanm daha da ileriye gtrecektir. Uzaktan eriim gerektiren bulut biliim gibi BT hizmetlerinin salkl olarak salanabilmesi iin en azndan salayc tarafnda ADSL ve kablo teknolojileri yetersiz kalmakta ve yksek hzl fiber internet altyapsna ihtiya duyulmaktadr. Fiber internette, 5 yllk ksmi muafiyetin de etkisiyle altyap yaygnl hzla artmaktadr, fakat mevcut durumda bu yaygnlk sadece %12lik bir kapsama ulaabilmitir. Yatrm fiber internetin yksek maliyetli bir yatrm olmas ve karllk iin mterilere hzl ve yksek penetrasyon gerektirmesi nedeniyle sadece baz blgelerde yaygnlamtr. BT hizmetlerine talep arttka bu kapsama orannda artmas gerekecektir. Sabit ve mobil genibant altyapsnn mevcut durumunun ok daha detayl bir incelemesi almann 2. ekseni ierisinde bulunmaktadr.

56

5.4 ortam ve mevzuat 5.4.1 Mevzuat 5.4.1.1 Bilgi gvenlii Btn dnyada olduu gibi Trkiyede hayatn dijitallemesi ile birlikte kiisel ve kurumsal bilgilerin dijital ortamda toplanmas ve muhafaza edilmesi sz konusudur. Bu durum bilginin dijital ortamda gvenliinin yasalar vastasyla gvence altna almas gerekliliini dourmutur. Trkiyede kiisel bilgiler anayasal gvence altnda da olsa dijital bilgi gvenlii ile ilgili ulusal bir mevzuat bulunmamaktadr. Bu durumun BT hizmetleri sektrn dorudan etkileyen bir yan bulunmaktadr. Trkiye iin Avrupaya uluslararas veri merkezi hizmeti salamak ciddi bir frsat olarak ortaya kmakta ancak Avrupa Birlii birlik dndaki lkelerle bilgi paylam iin bu lkelerde mktesebata uygun ulusal bilgi gvenlii mevzuatnn bulunmasn art komaktadr. Bu konu ile ilgili detayl inceleme 5.eksen almalarnda bulunabilir. 5.4.1.2 Fikri mlkiyet ve telif haklar Trkiyede fikri mlkiyet ve telif haklar hakknda dzenlemeler 5846 sayl fikir ve sanat eserleri erevesinde yaplmaktadr. Bilgisayar yazlmlarnn fikri mlkiyetleri ilim ve edebiyat eserleri kategorisi altnda koruma altndadr. Trkiye uluslararas TRIPS ve WIPO telif haklar anlamalarna taraf olduu iin fikri mlkiyet ve telif haklar konusunda mevzuat uluslararas standartlar dzeyindedir. Bu yasa zerine hazrlanan deiiklik tasla ile yasann AB mktesebatna tam olarak uyumu hedeflenmektedir. Mevzuat kapsam asndan uluslararas standartlarda olsa da uygulama konusunda skntlar yaanmaktadr. Korsan yazlm kullanma oran Trkiyede %66 gibi gelimi lkelerden ok daha yksek bir rakamdr. Yazlm sektr iin 526 milyon dolarlk bir kayba denk gelen bu durum Trkiyenin fikri mlkiyet ve telif hakk konusunda kresel algsn kt ynde etkilemektedir, Dnya Ekonomik Forumunun Kresel Rekabetilik Endeksinde Trkiye bu adan ancak 86. sradadr. 5.4.1.3 Vergi Trkiyede zellikle mobil tketici cihazlarnn (akll telefonlar ve tabletler) zerindeki vergi yk, cihazlarn yurtdna oranla ok pahal hale gelmesine, Trkiyenin grece dk gelir grubunun da etkisiyle yerel talebin artmamasna ve penetrasyonlarn dk kalmasna sebep olmaktadr.

57

Genel vergi ykne bakldnda, yine Dnya Ekonomik Forumunun Rekabetilik Endeksine gre Trkiye vergilendirmenin etkisi ve alannda Dnyada 117. srada ve kurumlar vergisi asndan karn yzdesi olarak vergi orannda 81. sradadr. 5.4.2 irket kurma ve kapatma Trkiye zellikle irket kurma hz bakmdan son derece hzl lkelerden biridir. IFCnin10 Doing Business in Turkey, Trkiyede i yapmak raporuna gre Trkiyede bir irket kurmak 6 gn almaktadr. Ayn ekilde Dnya Ekonomik Forumu Rekabetilik Endeksine gre Trkiye irket kurma hznda Dnyada 16. srada ve irket kurma srasndaki ilemler asndansa 47. sradadr. irket kapatma srasndaki ilemlerse ok daha fazla ve irket kapatma sreci uzun ve skcdr. Bu konu odak grup katlmclar tarafndan birka kez ifade edilmitir. 5.4.3 Giriimcilik kltr Trkiyede giriimcilik kltr gelimi olup, her ay birok yeni irket kurulmakta ve i hayatna balamaktadr. Ancak bu irketler ierisinde internet giriimcilii sonucunda kurulmu irketlerin pay olduka dktr. nternet giriimciliinde baary arttrmak iin internet giriimciliinin arznda 4 nemli yapta vardr. Bu yaptalar, finansman ve destekler, insan kayna, kltr ve mevzuattr. Bu yaptalar bir arada incelendiinde Trkiyenin internet giriimciliini gerekletirmek asndan birok zorluklar ieren bir lke olduu grlmektedir. En nemli problemin lkemizdeki finansman sknts olduu grlmektedir. lkemizde birok yeni irket finansman sknts yznden ok erken aamalarda kapanmak zorunda kalmaktadr. nternet giriimciliinin temel destekisi olan melek yatrmclarn ve giriim sermayesinin lkemizde yeni yeni gelitii, eitli yasal dzenlemelerle tevik edilmeye alld grlmektedir. zellikle giriim sermayesi alannda hzl bir art grlse de, bu iki alanda lkemizin hl kat etmesi gereken nemli bir mesafe olduu sylenebilir. rnein, mevzuatmzdaki aznlk hissedarlarla ilgili dzenlemelerin yeterli koruyuculuu salayamamas bu iki finans kaynann nndeki temel bir engel olarak ne kmaktadr. zel sektr finansman yannda lkemizde devlet destekleriyle de giriimcilik tevik edilmektedir. Ancak internet giriimcilii zelindeki destekler Trkiyenin potansiyeli dnldnde yetersiz kalmaktadr.

10 International finance corporation

58

Finansman ve destekler dndaki ikinci nemli konu ise insan kayna olarak ortaya kmaktadr. lkemizde zellikle giriimcilii tevik eden bir kltr olmasna ve lkenin gen nfusunun da internet giriimcilii iin ideal bir alt yap sunmasna ramen zellikle biliim sektr asndan nitelikli igcnde bir ak olduu grlmektedir. Bu alanda eitli niversitelerin ve meslek okullarnn devam eden almalarnn olumlu sonular henz yeteri kadar hissedilmemektedir. Son olarak lkemizdeki mevzuat da internet giriimciliini kstlayan baz eler iermektedir. Doas gerei abuk kurulup abuk kapatlabilmesi gereken internet giriimcilii irketleri iin kapama ve iflas ilemlerindeki uzun sreler caydrc bir etken olabilmektedir. nternet giriimcilii asndan insan kaynaklar konusunu iki ana balk altnda ele alnabilir. Birincisi dorudan giriimcileri karacak, giriimcilik kltr ve eitimi ierisinde yetimi, nitelikli igc, dieri de internet giriimcilerine destek unsurlar olarak nitelenebilecek muhasebeci ve ihtiya duyulduunda kullanlacak yazlmc, grafik tasarmc gibi mesleklere sahip olan igc olarak dnlebilir. lkemizde zellikle internet giriimciliini besleyecek nitelikli igc anlamnda nemli bir ak olduu grlmektedir. Hem dnya lkeleriyle yaplan karlatrmalarda hem de lkemizde yaplan almalarda nitelikli igc Trkiye iin nemli bir sorun olarak ortaya kmaktadr. Son yllarda lkemizde B T ve giriimcilik eitimleri eitli niversite ve kurumlarda yaygnlasa da lkenin potansiyeli de dnldnde yaplan almalarn olumlu sonular tam olarak hissedilememektedir. nternet giriimcilerini destekleyecek dier igc unsurlarn deerlendirdiimizde ise lkemizde igc arz anlamnda byk bir sorun olmasa da, giriimcilerin bu kaynaklara ulaabilecei platformlar kstldr. lkemizde genelde bu tarz hizmetler kiisel balantlar zerinden yrtlmektedir. Ancak son zamanlarda gelimekte olan eitli sanal pazaryerleri bu a kapatmaya balamtr. Trkiyede giriimcilik konusunda kamuoyunun algsna bakld zaman, giriimciliin Trkiyede benzer lkelere gre daha iyi grld gzlemlenmektedir. Giriimcilik konusunda kamuoyu algsn lmlemek iin yaplan bir ankette giriimcilii iyi bir kariyer tercihi olarak grenler %70i aarken, bu oran Almanya ve ngilterede %50 civarnda kalmaktadr. Yukardaki sonular incelenen anketlerin de gsterdii gibi, Trkiyede giriimcilik kltr, benzer lkelere kyasla daha gldr. Bu kltr sayesinde Trkiye, kk ve orta lekli iletmelerin younlukta olduu bir lke olmutur. rnein, 2009 ylnda Trkiyedeki iletmelerin toplam cirosuna ve istihdamna bakldnda kk ve orta byklkteki

59

iletmelerin (250 alana kadar) toplam cironun %63n yaptklar ve toplam istihdamn %88ini saladklar grlebilmektedir. Her ne kadar Trkiyede giriimcilik kltr gl olsa da niversite mezunlarnn kariyer olarak giriimcilii seme orannn ok yksek olmad dnlmektedir. niversite mezunlar derneinin verilerine gre zellikle internet giriimcilii asndan ilk akla gelen bilgisayar mhendislii mezunlarnn ancak ok kk bir ksmnn giriimcilie yneldii grlmektedir. Bu veriler, iyi bir eitim ald iin gzel bir maala i bulma olana daha fazla olan insanlarn giriimciliin riskli dnyasna ekinerek girdiklerinin bir kant olarak kabul edilebilir. 5.5 Tevik ve destekler Trkiyede Ulatrma Haberleme ve Denizcilik Bakanlnn biliim sektr iin oluturduu Ar-Ge destekleme fonu dnda odanda sadece bilgi teknolojileri olan bir tevik veya destek program bulunmamaktadr. Ancak BT sektr eitli kamu kurumlar tarafndan verilen ok sayda tevik ve destekten en ok yararlanan sektrler arasnda yer almaktadr. Bu tevik ve destek mekanizmalar 4 balk altnda gruplandrlabilirler: Ar-Ge ve yenilikilie ynelik tevik ve destekler KOB (kurumsallama) destekler Giriimcilik destekleri hracata ynelik tevik ve destekler

BT sektr, zellikle de yazlm sektr, Ar-Ge ve yenilikilik tabanl giriimciliin ok youn yaand KOB lerin arlnn ok bir sektr olduu iin bu teviklerden ciddi bir pay almaktadr. hracata ynelik tevik ve destek mevzuatnda yazlm sektr seilen 5 sektrden biridir. Program says okluu ve verdikleri teviklerin miktarlar planlama ve uygulamadaki aksaklklardan tr sektrn geliimine gerektii lde yansmamtr. 5.5.1 Tevik ve destek mekanizmalar 5.5.1.1 Ar-Ge ve yenilikilie ynelik tevik ve destekler Ar-Ge ve yenilikilie ynelik vergi muafiyeti bazl 3 temel tevik program bulunmaktadr: (i) Ar-Ge Merkezleri: 50den fazla Ar-Ge alan olan irketlere 5746 sayl kanun kapsamnda tannan Ar-Ge merkezi kurma hakkdr. Bu merkezler ierisinde gerekletirilen Ar-Ge harcamalar da kurumlar vergisi matrahndan dlmektedir. Ayrca irketler burada

60

bulunan Ar-Ge ve destek11 alanlar iin gelir vergisi stopajndan ve sigorta primlerinden muaftr. Sektrdeki byk irketlerin Ar-Ge faaliyetlerini desteklemeye ynelik bu kanun erevesinde 2011 itibariyle sadece 13 byk B T firmas bu merkezleri bnyelerinde kurabilmitir. (ii) Teknoloji Gelitirme Blgeleri: Ar-Ge destekleri ierisinde en kapsaml destek program 4691 sayl kanun erevesinde kurulan Teknoloji Gelitirme Blgeleridir. Bu programn amac akademi-sanayi ibirlii ierisinde teknolojinin gelitirilmesi ve ticariletirilmesidir. Kanun gerei TGBlerin bir niversitenin etrafnda ekillenmeleri gerekmektedir. Bu sebeple ounda ynetimleri niversite ynetimlerinin ya da niversite vakflarnn elindedir. Bu ynetimler gereken altyap almalarn tamamlayp blge iindeki alma alanlarn Ar-Ge veya yazlm faaliyeti yrten irketlere kiralarlar. TGB iinde yer alan irketler bu blgeler iin gelitirdikleri rnlerden12 elde edecekleri gelirler iin kurumlar vergisinden ve bu blgedeki alanlar iinde gelir vergisi stopajndan ve sigorta priminden muaftrlar. Burada gelitirilen baz yazlm rnlerinin satnda KDV muafiyeti de sz konusudur. 2012 Kasm ay itibariyle 47 tane TGB kurulu ilemlerini tamamlamtr. Bunlardan 34 tanesi faaldir; dierlerinde ise altyap almalar devam etmektedir. Faal olan TGBlerde toplam 2.114 adet firma faaliyet gstermektedir ve toplam istihdam 17.828 iken bunlardan 14.569u nitelikli ArGe alandr. Blgelerde faaliyet gsteren firmalarn sektrel dalmna bakldnda yazlm ve biliim firmalarnn %55 lik payla en byk grup olduu grlmektedir. Bu sebebi TGBlerin yapsnn yazlm irketleri iin ok uygun olmasdr. Yazlm irketlerinin en byk gider kayna olan insan kayna giderlerinde TGB mevzuat byk indirim salamaktadr. Ayn zamanda yazlm firmalarnn Ar-Ge faaliyetleri iin geni laboratuar alanlarna ihtiyalar olmad iin m2 bana denen TGB kiralar dier sektrlerdeki firmalardan daha az olabilmektedir. lkemizdeki yazlm firmalarnn yaklak %35i TGBlerde toplanmtr. (iii) Kurumlar vergisi Ar-Ge indirimi: 5520 sayl kanun dorultusunda irketlerin yaptklar Ar-Ge harcamalarn Tbitak tarafndan onaylatmalar koulu ile kurumlar vergisi matrahlarndan debilmeleridir. Bu vergi tevik programlarnn yannda proje bazl maddi destekler de verilmektedir. Tbitak bnyesindeki Teknoloji ve Yenilik Destek Programlar Bakanl, alt program bal altnda Ar-Ge destei vermektedir. Sanayide Ar-Ge yaplmas, Ar-Ge sonucu retilen rnlerin pazarlanmas, niversitelerde retilen teknolojileri ticariletirilmesi bu desteklerin
11 Vergi muafiyeti uygulanan destek elemanlarnn says Ar-Ge alanlarnn saysnn %10undan daha fazl olmamak kaydyla 12 Bu rnlerin retim faaliyetleri TGBler iinde gerekletirilemez.

61

temel amalardr. Bu destek programlarnda KOB lere ve baz ncelikli alanlara (B T, enerji, gda, otomotiv, makine imalat) vurgular vardr. 1995 ylndan bu yana proje bazl olarak verilen bu desteklere 2012 yl sonuna kadar 7.148 firma tarafndan 16.422 proje bavurusu yaplm, bunlardan 9.712 tanesine 2012 fiyatlaryla toplam 2,9 milyar TL destek verilmitir. Desteklerden yararlanan firma says 4.582 tanedir ve bunlarn %89unu KOB ler oluturur. Biliim sektr proje saysna gre bu desteklerin %16sn alarak %28 orannda pay alan makine ve imalat sektrnden sonra en ok destek alan ikinci sektr konumundadr. 2012 ylna bakldnda 300 milyon TL tutarndaki toplam destein %15i (45 milyon TL) biliim irketleri tarafnda alnmtr. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanl Sanayi tezleri (San-Tez) destek program kapsamnda niversitelerde sanayinin ihtiyalar dorultusunda Ar-Ge almalarnn yrtlmesinin desteklenmesi amacyla bu dorultudaki yksek lisans ve doktora tezlerine maddi destek vermektedir. Sanayinin zellikle de KOB lerin bu mekanizmaya payda olarak dahil olmalarn salamak adna tezlerin maliyetinin %25inin tez konusu aratrmay talep eden KOB tarafndan denmesi koulunu getirmitir. Bu destek programndan B T sektrnn yararlanma yzdesi dktr. 2007 -2011 yllar arasnda destek verilen 192 projenin sadece 7 tanesi B T sektr ile ilikilidir. Bu yllar arasnda program kapsamndaki tezlere imdiye kadar 33 milyon TLsi bakanlk tarafndan 10 milyon TLsi payda iletme tarafndan olmak zere toplam 43 milyon TL denek hibe edilmitir. 5.5.1.2 KOSGEB tarafndan KOB lere verilen destekler KOSGEB tarafndan KOB lere hem Ar-Geye ynelik hem de kurumsallamaya ynelik destekler vermektedir. 2011 yl ierisinde Ar-Ge faaliyetlerine ve bu faaliyetler sonucunda kan rnlerin ticariletirilmesine ynelik 830 iletmeye toplam 43 milyon TL destek salanmtr. KOSGEB ayrca KOB lerdeki kurumsallamay arttrmak iin KOB lerin ArGe dndaki retim, ynetim organizasyon, pazarlama, tantm, d ticaret, eitim, denetim gibi faaliyetlerinin gelitirilmesine ynelik 16071 iletmeye 101 milyon TLlik kaynak salamtr. KOSGEB ayrca giriimcilere de eitim ve kurulu sermayesi destei sunmaktadr. 2011 yl iinde 2416 giriime verilen destein toplam miktar da 26 milyon TL tutarndadr. 2011 yl ierisinde toplam KOSGEB destei 170 milyon TLyi bulmaktadr. Bilgi ve iletiim sektrnde faaliyet gsteren KOB ler bu destekten 10.4 milyon TL tutarnda bir (%6) pay almlardr. 5.5.1.3 Giriimcilik destekleri KOSGEB dnda Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanl tarafndan teknogiriim destekleri verilmektedir. Yksek eitimli ve nitelikli genlerin teknoloji ve yenilik odakl i fikirlerini katma deer ve nitelikli istihdam yaratma potansiyeli yksek teebbslere dntrmelerini 62

tevik etmek zere lisans, yksek lisans veya doktora derecelerini en ok 5 yl nce alm kiilere uygun giriim fikirleri iin 100,000 TL sermaye destei hibe edilir. 2009 ylnda 2012 ylnn sonuna dek toplam 3339 giriimci bu destei almak iin bavurmu bunlardan 740 desteklenmitir. Bu giriimlerin iinde 301 tanesi (%41) bilgi teknolojileri alannda faaliyet gstermektedir. TTGV de teknolojik giriimlere yatrm yapan profesyonel giriim sermaye fonlarna yatrmc olarak destek vermektedir. Bilgi teknolojileri giriimlerine destek olan bir baka oluumda kuluka merkezleridir. Giriimcilerle yatrmclar buluturan, yeni kurulan giriimlere sermaye dnda danmanlk destei de bu oluumlar Trkiyede yeni ekillenmeye balamlardr. Teknoparklarn veya niversitelerin bnyelerinde oluturulan kuluka merkezlerinin dnda endeavor, seed camp gibi uluslararas giriim destekleme kurulular, internet giriimciliini sektrnn kendi iinde oluturduu e-tohum gibi yaplar ve byk irketlerin sponsorluunda oluan kuluka merkezleri de Trkiyede faaliyete gemilerdir. 5.5.1.4 hracata ynelik destekler Ekonomi bakanl tarafndan dviz kazandrc hizmetleri desteklemek zere drt sektr seilmitir. Salk turizmi, eitim ve film sektrleri ile birlikte odaklanlan bir dier sektr biliim sektrdr. zellikle yurtd pazarda byme hedeflenilen oyun sektrne zel bir vurgu yaplmtr. Uluslararas mevzuat ve pazar bilgilerine ynelik rapor satn almak, yurtd pazarlama faaliyetlerinde bulunmak, yurt d fuarlara katlm, yurtdnda ofis ve irtibat brosu amak, yurt d faaliyetler iin danmanlk hizmeti almak gibi faaliyetlere hibeler yoluyla maddi kaynak salanacaktr. 5.5.2 Tevik ve destek miktarlar Trkiyede toplam olarak ylda Bilim Sanayi Teknik bakanl, Tbitak, TTGV tarafndan Ar-Ge, yenilikilik ve giriimcilie ynelik 300-400 milyon TL KOSGEBden KOB lere ynelik 150-200 milyon TL Ekonomi bakanlnca ihracata ynelik ise 600-700 milyon TL

olmak zere toplamda 1- 1.5 milyar TL maddi destek verilmektedir. Bu teviklerin ou belirli harcamalara ynelik hibelerken TTGV destekleri faizsiz krediler eklinde verilmektedir.

63

Ar-Ge, yenilikilik ve giriimcilie verilen desteklerin 70-80 milyon TLsi B T irketleri tarafndan alnmtr. KOB desteklerinde bu miktar 10-15 milyon aralndadr. Bunlara ek olarak 2012 yl ierisinde Ulatrma Haberleme ve Denizcilik bakanl bnyesinde sadece Biliim alanndaki Ar-Ge faaliyetlerine hibe olarak verilmek zere 300 milyon TLlik bir tevik fonu oluturulmutur, fonun datmna 2013te balanacaktr. 5.5.3 Tevik ve desteklerin etkinlii Bilgi teknolojileri sektrnde zellikle yazlm alannda aada belirtilen eitli sorunlar barndrmakla birlikte zellikle Ar-Ge ve giriimcilik faaliyetlerinin destekleyen ok sayda kaynak bulunmaktadr. Trkiyede teviklerin etkinliinde yedi alanda gelitirilebilecek eler grlmektedir: Stratejik tema odakllk: Ulatrma, Denizcilik ve Haberleme bakanl Ar-Ge fonu ve Ekonomi bakanl ihracat destekleri dndaki BT sektrnn yararland mevcut tevikler Ar-Ge, giriimcilik, KOB lerin kurumsallamas gibi hedefler erevesinde btn sektrlere sunulan tevikler olup dorudan biliim sektrn hedef almamaktadr. Hibirisi sektrn iindeki Trkiyenin rekabeti olabilecei ve stratejik grd alanlara younlam tevikler deildir. Bu sebeple de sektre yn verici etkileri yoktur. Lokasyona bal mekanizmalar: Tevikler ierisinde nemli bir yer tutan ve zellikle insan kayna maliyetini nemli lde indiren vergi muafiyetleri Ar-Ge merkezleri ile Teknoloji Gelitirme blgelerinde faaliyet gsteren irketlere salanmaktadr. Ar-Ge merkezi olabilmek iin gereken 50 Ar-Ge alan zorunluluundan dolay sadece 13 B T irketi Ar-Ge Merkezlerini bu tevik program altnda tescil ettirebilmilerdir. Bu sebeple sektrdeki dier firmalar vergi muafiyetlerin yararlanlabilecekleri dier seenek olan TGBlere ynelmilerdir. Nitelikli insan kayna ve Ar-Ge faaliyetlerinde ibirlii iin gerekli akademik kadrolara ve imkanlara sahip niversiteler stanbul, Ankara gibi byk ehirlerde olduu iin bu ehirlerdeki TGBlerdeki kstl yere ok yksek bir talep olumutur. Bu ehirlerdeki teknoparklar %100 doluluk oranlaryla faaliyet gstermektedirler. TGBlere kabul edilen firmalar iin kalma sresinde bir kstlama sz konusu olmad iin yeni giriimler TGBlere girebilmek iin yeni alanlarn oluturulmas beklemek zorundadrlar. te yandan Trkiyenin drt bir tarafna yaylm TGBler ise ya dk doluluk oranlaryla almaktadrlar ya da byk ehirlerdeki ticari ve bilimsel gelimenin altnda performans gstermektedirler. TGB iinde yer alan firmalar iin bu blgelerde yer almann birok avantaj sz konusuyken, Ar-Ge alanlarnn tevik kapsamnda yer almak iin fiziksel olarak TGB iinde olma zorluklar eitli skntlar dourmaktadr. Bu durumun alanlarn Ar-Ge faaliyetleri iin 64

gerekli olabilecek iin saha aratrmalar, niversite laboratuarlarnn kullanm gibi etkinler iin caydrc etkisi olmaktadr. Ticari bak as eksiklii, teknoloji, sre ve akademik bak odakllk: Ar-Ge faaliyetleri iin verilen desteklerin deerlendirilmeleri akademik yn ar basan kurullar tarafndan yaplmaktadr. Ayn ekilde birok TGB bir niversitenin etrafnda hatta iinde kurulduu iin ynetimleri akademisyenlerin elindedir. Bu sebeple de tevikler verilirken gelitirilecek rnn akademik kaliteye odaklanlrken yannda ticari deeri gz ard edilmektedir. TGBlerde yaanan bir baka sknt da niversitelerdeki akademik ilerleme mekanizmalarnn ticari deeri olan rn gelitirmeye ynelik faaliyetlere verdii dk arlktr. Bu blgelerin kurulu amalarndan biri akademisyenleri ticari deeri olan teknolojiler gelitirmeye tevik etmektir. Bu sebeple TGBlerde akademisyenler tarafndan kurulan irketlere ciddi bir yer ayrlr. Ancak akademisyenlerin bu irketler kapsamndaki baarl Ar-Ge faaliyetlerine akademik ilerlemeleri iin yaplan deerlendirmede saf akademik aratrmalarnn ok daha altnda arlk verilmesi tezat bir durum oluturmaktadr. Baar artrc destek mekanizmalarndan yoksunluk: Teviklerin deerlendirilmesi verilen proje teklifleri zerinden yaplmakta ve tevik verildikten sonra firmalarla iliki devam ettirilmemektedir. zellikle giriimcilik desteklerinde firmalara balang fazlarnda bir kerelik destek salanrken bu giriimlerin kurumsallamas iin gereken destek verilmemektedir. KOSGEBin ve TTGVnin snrl ticariletirme destei bu duruma bir istisnadr. Bu destek programnda yine ayn kurumun verdii teknoloji gelitirme desteini kullanp baarl sonu elde etmi giriimler hedeflenir. Ayn durum birok TGB iin de geerlidir. Birka istisna dnda TGB ynetimleri ile iletmeler arasndaki iliki mal sahibi kirac boyutuyla snrl kalmaktadr. Zira TGB ynetici irketlerinin blgede faaliyet gsteren iletmelerin ticari baarlar hususunda bir sorumluluklar yoktur. Bu blgelere kabul edilen yeni kurulan irketlere dahi gereken danmanlk gibi mali olmayan desteklerin ou TGBde verilmemektedir. Teknolojiyi ticariletiren kurumlar eksiklii: Ar-Ge faaliyetleri sonrasnda gelitirilen teknolojilerin ticariletirilmesinin bir baka yolu da teknoloji transfer ofisleridir. Ar-Ge firmalarnda (veya niversitelerde) gelitirilen teknolojilerin endstriye ulamasn salayan bu arac kurumlarn yaplanmas lkemizde yaygnlamamtr. Sonularn llmemesi: Verilen teviklerin sonucunda gerekletirilen faaliyetlerin ekonomik sonular llmemekte ve bir sonraki tevik programnn tasarlanmasnda kullanlmamaktadr. Kamu almlarnn sektr ve yenilikilii tevik edicilii: Kamu salad sermaye teviklerinin yannda almlarnda izledii politikalar ile de BT sektrn destekleyebilir. 65

Mevcut kamu ihale kanununun uygulamasndaki skntlar yznden yerli yazlm ve hizmet salayclar uluslararas irketlere gre dezavantajl konumdadr. Kamunun i kaynak kullanm veya bir ksmna sahip olduu irketlerden satn alm yaps sektrn geliimi iin nemli bir engel tekil etmektedir.

66

6. Ekler
6.1 Sektrde verilerin toplanmasnda ve paylalmasnda skntlar mevcuttur Bilgi teknolojileri sektrnde sektrn tamamna ait verileri toplayan dzenleyen ve paylaan bir kurulu bulunmamaktadr. Yazlm sanayicileri dernei kendi yelerinden yola karak bir yazlm sektr envanteri karmtr ancak benzer bir uygulama donanm ve BT hizmetleri sektrlerinde grlmemektedir. Pazar byklkleri konusunda Gartner, IDC ve Interpromedya kurulularnn yaptklar tahminler vardr ancak bu tahminler arasnda farklar mevcuttur. Trkiye biliim sanayicileri dernei (TUB SAD) geen sene itibariyle GFK ile ibirlii yaparak yelerine bir anket gndermi ve faaliyet alan, ciro, ihracat miktar, istihdam gibi verileri toplamaya balamtr. Bu sene de hem bu anketi gelitirmek hem de yaplacak distribtr paneli ile pazar byklklerine ulamak hedeflenmektedir. zellikle yazlm ve hizmet sektrlerinde youn i kaynak kullanm pazar byklnn tam olarak ortaya konulmasn engellemektedir. Kamu almlarnn dahi verilerinin tutulmasnda sorunlar yaanmaktadr. Kamu almlarndan birden fazla trde (donanmla beraber yazlm ve/veya hizmet alm) alm yapld zaman en byk mebla tutan kalem altnda (genellikle donanm) kayda getii iin kamu harcamalarnn alt sektrler baznda krlm salkl oluturulamamaktadr.

67

7. Kaynaka
IDC Blackbook 2012 Gartner Enterprise Software and IT Services Markets IHS Global Insight Pyramid Database Q2 2012 Yankee Mobile Penetration iSuppli McKinsey Global Institute, 2011, Big data: The next frontier for innovation, competition, and productivity McKinsey Global Institute, The Value of Chinas Middle Class McKinsey Global Institute, Tracking the Growth of Indias Middle Class McKinsey, Consumer Electronics Evergreen: Megatrends and Profit Pool Analysis - 2012 Update McKinsey Global Institute, Manufacturing the Future: The Next Era of Global Growth and Innovation McKinsey Global Institute, Manufacturing Productivity McKinsey Global Institute, An Economy That Works: Job Creation and Americas Future McKinsey Global Institute, US Jobs Survey McKinsey Global Institute, PSO Industry Competitiveness Report Worldbank Database Devlet statistik Enstits The Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) United Nations, UNComtrade Interpromedya, lk 500 Biliim irketi Trkiye 2011 McKinsey Biliim ve letiim Teknolojileri Nitelikli gc Anketi, Ocak 2013 Cumhurbakanl Devlet Denetleme Kurulu Aratrma ve nceleme Raporu

68

Kariyer.Net McKinsey e2e Anketi Milli Eitim Bakanl, Fatih Projesi Milli Eitim Bakanl, statistik Veritaban Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanl World Economic Forum, Kresel Rekabetilik Raporu International Finance Corporation, Doing Business Measuring Business Regulators Biliim Vadisi Raporu, Technobee

69