Fdawn i-ew siltiet mid-djarju tal-istudent iwita, Ren Micallef, naraw kemm tabilaqq il-ajja nisranija u galdaqstant il-ajja

tal-iwita hi pellegrinagg. L-ewwel silta tirrakkonta jum millpellegrinagg tagimagtejn li n-novizzi iwiti jagmlu tnejn tnejn, bil-mixi u bla flus sabiex iduqu lprovvidenza u l-imabba taAlla. Ren u novizz iehor, Tonello Pani, imxew 200 kilometru minn Genova sas-santwarju ta SantInjazju fLanzo, qrib Torino. Kienu jittalbu gall-ikel u gall-kenn bil-lejl, mingajr ma jgidu li kienu iwiti. Fdan l esperiment, in-novizz jagmel esperjenza ta fiduja sia fAlla, u bhekk jasal biex jgix l-istess esperjenza fjum il-voti. Tabilaqq: hu sewwa sew dwar dan il-mument tal-professjoni relijua li titkellem it-tieni silta. (L-ismijiet tal-imkejjen u tal-persuni fl-ewwel silta huma mibdula.)

Z ewg Frammenti minn Djarju taPellegrinag g

L-ewwel framment
...kunsillieri tar-raal ie jsibna fil-kain u offrielna xnixorbu. Meta galaq il-bar, frixna quddiem iddala tal-kazin l-imtiera-xkora li kellna, dhalna gall-irdoss u ma domniex ma ejna milquga minn huna in-Nagas.

1999/Lulju: It-Tlieta, 13 ta
Gall-abta tat-tmienja u kwart tlaqna minn Villaperta u allejna warajna dan ir-raal li kien laqagna bdirgajh mitnija. Madanakollu ma assejniex li kellna nfarfru t-trab minn tat saqajna. Fis wasalna Gond, wieed mill-akbar irula fdawk l-inawi; hawnhekk strana ftit u mbagad issuktajna fi triqna lejn Campostorto. Fin-nofs siega bdejna inabbtu l-bibien u nitolbu xnieklu, u wara xi djar li ma tawna kwazi xejn, qrobna lejn razzett fejn kien hemm mara bilqiegda fil-gallarija biltelefon fidha. Stennejna xi ftit minuti u konna kwasi ser indabbru rasna gax id-diskursata bdiet gejja fit-tul. Stabarna ftit iehor u fl-ahhar, qatget, u fissirnilha min konna. Tabilhaqq ma konniex stennejna galxejn... nizlitna dlonk fil-kantina fejn kien hemm kina u kamra tal-ikel tasuq a mmorru u hawnhekk rina mill-ixkejjer il-ftit ikel li konna emmajna ma tul it-triq. Sadattant l-bidwija abitilna frott, obz, tadam, bajd iebes u brijoxx. Kilna sakemm xbajna, u r-ralija qagdet titkellem magna.

2 Qaltilna li xi snin qabel kienet laqget fdara lil zewg pellegrini franiskani li kienu qegdin jaqsmu millOlanda saAssisi bil-mixi. Minabba fhekk il-kunjata kienet canfritha galiex skond din, trid tkun bla gaqal biex tilqa gandhek lil barranin fi-mien tallum. Wara sirna nafu li dik il-abta kien hemm xi gaag fdawk l-inawi li kienu jidlu bil-lejl fl-irziezet u jagtu n-nar lill-sad, u galhekk in-nies kienet imbega u magluqa afna lejn kull xorta tabarrani. Tlaqna r-razzett, sibna xi siriet ma tul il-triq u nxteitna tathom gad-dell, biex nistkennu mix-xemx tire ta wara nofsinhar. Ippruvajna nistrieu fost it-tagrix tan-nemel u -anin tad-dubbien, u mbagad ftahna l-vanelu u gamilna siega meditazjoni kif stajna. Fl-erba qbadna triqtna mill-did lejn Campostorto u wasalna fdar-rahal gall-abta tal-amsa. Ladarba hawnhekk il-knisja kienet magluqa u ma kienx hawn la quddies u lanqas kappillan, ittallabna flixkun ilma kiesa u ssuktajna bilmixi sa ma wasalna Villamarmorea. Hawnhekk il-kappillan kien gadu kif temm quddiesa ta funeral u qalilna li ma kienx hemm aktar quddies. Saqsejnih jekk setgax joffrilna xi kenn gal billejl u qalilna li ma kellu xejn xjoffrilna. ied jgid li fl-eqreb belt (Civitanovella, 10 kilometri l bogod) kien hemm kunvent tal-Franiskani li forsi setgu joffrulna xi aa. Meta gidnilu li konna gejjenin wisq biex nimxu sagtejn ohra u li forsi l-frangiskani ma tantx kienu ser jiedu gost jilqguna wara li jkun dalam, offrilna li jallsilna il-biljett ta tal-linja sa Civitanovella. Gidnilu li l-pellegrina kellu jsir bil-mixi u ma stajniex nuzaw dan il-mezz, u fuq kollox Civitanovella kienet totalment barra minn triqitna. Fdal-punt temm esrem id-diskors billi qalilna li din kienet l-aar offerta tiegu u li ried jaglaq il-knisja u jmur d-dar. Il-knejjes u l-kappelli tal-parroa u l-bini l-iehor li kellu ma setgax joffrihulna gax kien kollu qed jigi ristrutturat, u ma seta jissuggerilna l-ebda dar gand min inabbtu. Galhekk morna saluffiju tal-kunsill lokali u hawnhekk sibna gwardjan qed jitboq u jsakkar il-bibien. Saqsejnih fejn kien joqgod is-sindku u qalilna biex qabel ma noqgodu naqilgu is-sindku immorru nittantaw xortina filklinika tamaenb il-kunsill lokali. Fil-klinika qalulna li ma setgu joffrulna xejn, izda wada mill-infermiera akkumpanjatna sal-bita taliskola primarja fejn kien hemm xi addiema tal-Pro Loco (dawk li jiehdu sieb il-bini pubbliku). Wara tadita man-ners bid-djalett lokali li minnha ma fhimna xejn, dawn dlonk tawna kamra fil-kantina taliskola, arulna sodod u saqqijet mill-istor u fetulna t-tojlits. Dik il-lejla ma konniex wahedna inkwilini tal-kantina tal-iskola. Il-kunsill kien sellef il-kamra tamaenbna lil Dr. Nabil M., rierkatur fl-entomoloija bdottorat fix-xjenzi agrarji. Tanisel Iranjan, Nabil kien wasal fl-Italja bala rifujat u wara bosta studji, ispejalizza fl-istudju tal-insetti. Fdik il-habta kien qed jagmel rierka dwar il-kontroll bijoloiku tan-nemus li kienu qegdin jinfestaw dawk l-inawi. Fdin il-parti tal-Italja issib bosta gelieqi mgarrqa li fihom jitkabbar ir-ross, u l-ilma kwai qieged joffri kondizzjonijiet mill-ifjen sabiex ibejtu n-nemus. Biex tgaxxaqha, proprju dik i-ona kienet iet invaduta minn speje tanemus aktar orox minn dawk komuni, u l-kunsilli lokali kienu nedew programm sabiex tii ikkontrollata l-popolazzjoni ta dawn l-insetti pestiferi. Fdik il-kmajra, hu kien ejja laboratorju spejalizzat u billi kellu idum hemmhekk jagmel l-esperimenti u jibor ir-riultati, kien rama sodda u fri, u spia jgix fdik il-kantina. rina dawra nittallbu u rajna lura bxi laned tatonn ta-ejt u xi krekers. Sakemm insilna kif stajna fis-sink tat-tojlits tal-iskola, Nabil mar iqieged in-nases gan-nemus, u fi triqtu xtara asi mixwi, ob,

3 tadam u frott sabiex ikollu xjaqsam magna. I-ena kienet tassew pjaevoli, mhennija bil-muika tannemus Nabil, ta xjenzjat prim, kien ialli t-twieqi miftuin u jixgel id-dawl apposta sabiex jipprova innases fl-istess kamra fejn kien jorqod! Qalilna li meta kien zgir kien Musulman prattikant, imbagad, malli lema xisarrfu l-kunflitti bejn ir-relijonijet, ma baqax. Ma jqisx ruu ateju, ida jemmen li hemm veritajiet fkull religjon li gandha tradizjoni. Madanakollu iddeieda li ma jaddan bis-si l-ebda wada, galiex skond hu, biex taddan relijon bis-si ikollok tihad l-orajn. Ahna qsamna miegu ilfehmiet tagna fambjent tadjalogu miftu. Tabilhaqq deher feran li seta jitkellem magna dik illejla, gax is-soltu fdik il-kantina jkun dejjem wadu, bogod minn daru, minn martu u minn uliedu li jgammru fbelt Taljana l bogod minn Villamarmorea. Meta ma flaniex aktar bl-gejja, sellimnilu u rtirajna fil-kmajra li kienu tawna tal-Pro Loco. Ma domniex ma tfejna d-dwal u fdajna isimna lill-hniena tan-nemus.

1999/Lulju: L-Erbga, 14 ta
Minkejja t-taqbida man-nemus ta dal-lejl, qomna friski bhal assa (kwazi!). Hadna brekfast bil-fdalijiet taikel li kellna, u ftit ilma tal-vit u ....

It-tieni framment
...adna n-novizzi lejn kmamarhom wara dik il-mawra maPadova.

1999/Novembru: Is-Sibt, 20 ta
Stenbat xi ftit tard bil-oss taballun fil-kamra tamaenbi... uud mill-iskolastii aktar atletii minni kienu a lagbu siega futbol kontra n-novizzi tas-sena tawarajna, li gew iuruna ilbiera minn Genova gall-okkazjoni. Jien u sejjer niehu l-kaf, iltaqajt fil-kurridur ma xi whud minnhom, garqana xraba, sejrin jiedu doja. Fil-kamra tal-ikel sibt orma ora, bgajnejhom impepin, jittewbu fuq bieqja alib sun imdardar bilkaf. Isseibt ma din il-klikka sabiex nisma l-aar serje tapraspar minn-novizzjat u nirrakkonta xi silta mill-ajja l-dida tagna hawn fPadova bala filosfi, filwaqt li nqarme xi erba biiet ob imnixxef midluka bil-amm jew bin-nutella. Roderick, in-novizz Malti, tarrfilna kif kien waqa u wea irkobbtu... minabba fdan l-inident ma setgax jilgab futbol mal-orajn u spia jieu l-fatra magna bil-kalma.

4 Meta sar il-in, inilna fil-kappella sabiex nipprattikaw l-innijiet. Gajni waqget dlonk fuq il-kotba talkant li kienu gadhom kif ew iffotokopjati. Ftakart fil-battikata li adt biex nissetjahom u nitboghom bil-kompjuter u assejt erta suddisfazjon xin rajthom mitmuma, eleganti, lesti biex jintuzaw. Qassamna xi wud mill-kotba gall-prova, u ma domtx ma bdejt nilma l-geltijiet...! Fost gadd ta innijiet bit-Taljan, kien hemm Mulej niena u innu ieor bil-Malti li spiajna kantajnieh bejnietna lMaltin (Roderick, Michael u jien), galiex it-Taljani ma riedux jitgallmuh. Gall-ikel, kienu mistednin il-enituri. Ommi u missieri kienu ilhom fl-Italja imga... kienu laqu aru l Padova, imbagad filwaqt li jien u sabi il-votanti konna qegdin nagmlu rtir tatlitt ijiem bi tejjija gall-voti, huma qattgu erbat ijiem fVenezja. Xi wud mill-enituri tasabi kienu gadhom kif waslu wara vja twil bil-karozza jew bit-tren. Kont taqralhom l-gejja fil-abba tgajnejhom. Uud kienu qed iossuhom uta barra mill-ilma... kont tilmahom iarsu l hawn u l hinn, goddhom mifxula. Tabilaqq kienu jafu li din kienet urnata importanti gal binhom. Ida qajla setgu jinfdu l-misteru ta kif dan l-istess binhom li sa sentejn qabel kien magarras ma tfajla tat-tajjeb, jew kien mou biex jixxala u jdur id-dinja, jew imqabbad madjul ommu li kienet baqget tfissdu minkejja li kellu fuq ittletin sena kif dan it-tifel li kienu rabbew sa mill-fisqija u li kienu jasbu li jafuh kekk sew minn ewwa u minn barra fettillu jidol gall-ajja relijuza u jasal biex iwieged li jgix il-faqar, il-kastit u lubbidjenza gall-bqija taajtu. Wara l-ikel, tlajt sa kamarti fejn sibt ruxmata faksijiet taawgurju mill-kommunitajiet tal-iwiti fMalta. L-aktar wada li gozzejt kienet dik tal-Provinjal li, bala superjur tiegi kellu jilqa l-voti fisem ilKumpanija, izda, billi dan ma setgax jii Padova, kien atar lill-Provincjal Taljan, Fr Vittorio Liberti, sabiex jilqaghom minfloku. Il-purtinar kien saansitra allieli nota taxi iwiti li kienu empluli u li ma setgax jgaddihomli gax fdak il-in ma rnexxielux isibni. Gallanqas, minkejja li ma seta jkun preenti l-ebda patri jew fratell iwita Malti gall-voti religjuzi tiegi, assejt li sabi tal-Provinja Maltija kienu preenti fix-xewqa u fit-talb. Lejn l-erba tawara nofsinhar, anant il-libsa gria u xiddejt fuq sidri l-labra fsura tasalib kejken. Inilt fil-kappella imejna gall-okkajoni u wadi maenb l-Garus bdejt inejji rui bit-talb. Bil-qatra lqatra, il-maqjem beda jimtela, l-Offerta u l-offerti bdew joqorbu lejn il-midba. Meta daqqu l-amsa u l-enituri tiegi ma dehrux, mort inemplilhom... kienu gadhom fil-lukanda, qed jistennew it-taksi. assejt gafsa taqalb, gax it-traffiku ta-entru taPadova nhar taSibt filgaxija hu dak li hu, u fgaxar minuti bilkemm kont issib fejn hi l-kappella fil-kumpless tal-kulle aseb u ara tagmel ilvjagg kollu minn fejn kienu sa fejja. Daqqu l-amsa u nofs u l-quddiesa bdiet. Dlonk intbat li fost dawk tal-ewwel bank, ma kontx wahdi fuq ix-xwiek. Il-kappella kienet mimlija daqs bajda... fittixt li nikkonentra fuq il-kliem tadala li kien qed ilissen Fr. Liberti, u qtajtha li ma narisx aktar lura biex nara kienux waslu tad-dar. Wara ftit, xi add taptapli fuq dahri minn wara dort u sibt lil ommi u lil missieri fil-filliera tawarajna. Ikkalmajt u assejt fqalbi ferh u radd taajr lill-Mulej talli wassalni sa dan il-mument hekk sabi fil-ajja relijua. Tassew li Injazju ma kellux fi siebu li l-ewwel voti kellhom ikunu hekk importanti, galhekk kien iqis laar voti (dawk fi tmiem il-formazzjoni) bala l-voti tabilhaqq relijui tal-iwita. Bi-mien, ida, ilkostituzzjonijiet ew imfissra mill-did u bbolla tal-Papa irgor XIII l-ewwel voti saru pubblii u relijui

5 bis-si. Fil-waqt tal-offertorju, meta tressqet lejn l-altar dik il-beja li kella titbiddel fid-Deba li takuljum tagti ajjitha galina, ana lkoll bdejna nitejjew sabiex noffru ajjitna kollha lill-Mulej u lillisem tiegu, il-Knisja. Fdak il-waqt ftakart, bhena fqalbi, fil-prenovizzi Maltin li kienu qegdin jiedu sehem fquddiesa ora fl-Imsida, imwadin magna fl-istess Kristu. Ftit qabel it-tqarbin, il-Provinjal a fidejh lil es, u refgu biswitna bal ma kien gamel Pietru Favre fParii, 465 sena qabel, meta Injazju u shabu tal-bikri gamlu l-ewwel wegdiet taghom. Wieed wieed ersaqna u nilna garkobtejna quddiem il-Mabub tagna li ridna nxandruh bl-istil tahajjitna, profezija takif kull nisrani gad ikun jgix fJum il-Mulej. Wasal ukoll il-waqt tiegi...fittixt nakem ilfriefet li kienu qed jgarrxuli l-istonku, u bdeterminazzjoni qrobt jien ukoll lejn il-Mulej li bal dejjem fdik l-ostja bajda, sibtu jistennieni. Bleen sod u bil-Malti, fissirt ir-rieda sia tiegi li ngix ilfaqar, il-kastit u l-ubbidjenza fil-Kumpanija taGes, bi kliem santInjazju, quddiem il-Qaddisin tasSema u dawk tal-art (jiifieri n-nies prezenti gall-quddiesa). Imbagad inkiser il-ob u trejjaqna lkoll bMulejna, Alla pellegrin li pass pass iwennisna matul it-triq lejn l-gaqda sia miegu. Illum wassalni sasalib it-toroq u wrieni mill-qrib it-triq li xtaqni niehu. Kien ilu jgidli biha u jindikahieli fuq mapep u disinni takull xorta, minsua fil-rajjiet taajti. Illum qabadli driegi, qasam miegi il-medda tapossibilitajiet mifruxa quddiemi, u wassalni sa gonq it-triq tal-ajja relijua. Gad nilma bosta slaleb-it-toroq ora fajti, ida naf li hu gad ikun dejjem fil-qrib, kemm il-darba nibqa sod fil-fehma ewlenija taajti: dik li nfittex dejjem it-triq li jurini hu. Li nallih immexxni hu, ir-Ragaj taajti, ilMulej. Hekk, bhal kull nisrani inkun qieged sempliement inwettaq il-wegdiet tal-Magmudija li kull wiehed minna jagmel u jtenni fil-Grima... jiifieri li ngid iva u nimxi wara l-Mulej, hekk kif es dejjem qal iva lill-Missier. U kull jum, bgaliet kejkna u orajn aktar radikali, bal dik li gamilt illum, skond dak li Hu jitlob minni, inkun qed niskopri u nwettaq dik is-Seja wadanija u partikolari li Hu jagmel lil kull bniedem, is-Seja li kuljum tieu sura dida sa matikseb l-istess bixra tal-Mulej. Wara l-quddiesa kellna ikla bnina u semplii li...

Published in Lil Hbiebna (2000)