21 Rakamn Beyindeki Srr 21 Rakamnn Beyindeki Srr 'Beyin midemiz gibi alr, nce bilgiyi alr sonra tekrar

yolu ile hazmeder.'Nasl alt gnmzdeki tm alma ve ilerlemelere ramen tam olarak bilinmeyen beynin srr, beyinde oluan ve 'nron' ad verilen yaklak yz milyar hcrenin iindedir. Bir nronun yeni ...

Yazar : Sevlay mek

'Beyin midemiz gibi alr, nce bilgiyi alr sonra tekrar yolu ile hazmeder.' Nasl alt gnmzdeki tm alma ve ilerlemelere ramen tam olarak bilinmeyen beynin srr, beyinde oluan ve 'nron' ad verilen yaklak yz milyar hcrenin iindedir. Bir nronun yeni bir balant kurma sresi yaplan aratrmalara gre 21 gndr. Bu u demektir; bir davran 21 gn sre ile devam ettirmek, kurulan yeni nron balants sayesinde o davrann alkanlk haline gelmesini salar. Zaman iinde daha sk tekrarlanan davranlar ise 'vcut saati' kavramn harekete geirerek sreklilik kazanm olur. rnein; her gn 7.30'da kalkan bir renci tatil gnlerinde dahi saat 7.30'da anszn gzlerini aar. nk vcut saati buna programlanmtr. O halde herhangi bir davran, rnein ders almay alkanlk haline getirmenin bir yolu her gn ayn saatlerde almak ve bunu 21 gn devam ettirmektir. Beynimizi daha verimli kullanmak iin bilinmesi gereken baz hususlar zerinde durmak yerinde olacaktr. Beyin hcreleri dnda insan vcudunun her organ doumdan itibaren geliir ve yenilenir. Beyin hcrelerinin says ya sabit kalr ya da baz d etmenlerle azalabilir veya verimi debilir. Bu faktrleri sralayalm: 1. Alkol sigara vb. kimyasal maddelerin kullanm 2. Bilgisayar, tv, cep telefonu gibi elektronik aralardan yaylan manyetik dalgalar. 3. Zaman gereinden fazla uykuda geirmek 4. Yetersiz veya ar beslenmek 5. Hibir ey yapmadan bo geirilen zaman da beynin verimini drr. Beyni din tutacak ve daha verimli almasn salayacak faktrler: Dengeli ve dzenli beslenin: zellikle byme dnemlerinde beslenme, vcuda salad enerji bakmndan olduka nemlidir. Vcut kemiklerin uzamas, kaslarn gelimesi iin ihtiya duyduu enerjiyi bol meyve, sebze ve protein ieren gdalardan alacaktr. Bunun yannda meyvelerde bulunan ilenmemi eker

vcudu zinde tutar, yorgunluu alr. Bu nedenle her gn en az bir meyve tketmek gerekir. Bu tketimlerin vakitleri yemeklerden 30 dk. nce veya 3 saat sonra olursa meyvenin salad yarar artar. Beslenme program iinde kahvaltnn da byk nemi vardr, bu nedenle ihmal edilmemelidir. Yeteri kadar uyuyun: Vcudun gne enerjik balamas iin gece uykusu ok nemlidir. Ya ilerledike metabolizmann ihtiya duyduu uyku sresi azalr. rnein yeni domu bir bebek gnn 22-23 saatini uyku ile geirir. Bu onun bymesi iin gereklidir. lerleyen yalarda 6-8 saatlik uyku sresi bir yetikine yeterli gelir. Bunun yannda 6-7 ve 8. snf rencileri 7-9 saatlik uyku ile rahatlkla dinlenebilir. Dier yandan okul dnnde 20 dakikay amayacak bir uyku molas beyninizi toparlayarak sonraki renmeleri daha verimli hale getirmeyi mmkn klacaktr. Tv, bilgisayar, cep telefonu gibi aralarla ok uzun sre ilgilenmeyin: zellikle renciler, kendi snrlarn bilerek, ailenizle de konuup anlaarak bu aralardan faydalanma srenizi belirleyin. rnein; haftada bir gn takip edeceiniz bir dizi sein. Cep telefonunuz, okuldayken ve ders alrken kapal olsun. Bilgisayar ise dersleriniz iin gerekli olduu zamanlarn dnda fazla kullanmayn. renmeyi alkanlk haline getirin: Sevgili renciler; ileyen demir ldar, demi atalarmz. Eer siz renmeyi okumay, anlamay alkanlk haline getirirseniz beyniniz size uyum salayacaktr. Anlama hznz artacak ve bilgi daarcnz genileyecektir. Ancak almak ve renmek size ikence gibi gelirse o zaman 10 dakikada anlayabileceiniz bir konuyu 2 saat gese bile kavrayamazsnz. Oksijenden faydalann: Beyin oksijen ile alr, bunun iin zellikle sabah erken saatlerde uyanp, odanz havalandrmak, mmknse ak havada 20-30 dakikalk yryler yapmak yararl olacaktr. Temiz havada yrmek, gnein douunu batn seyretmek, erken kalkp odanzdan rehavetli havay uzaklatrmak beynin ileyiine olumlu etki yapar. Olumlu konumalar yapn: 'Dil ne sylerse beyin onu yapar' ifadesi gerei tam anlam ile yanstr. rnein; sabah kalkp, bugn ok gzel bir gn ve ben mutluyum, nce bedeniniz ve yznz mutluluk belirtisi olan ifadeleri alacaktr. Ancak tam tersi de mmkndr. Bugn ok skc, hayattan hi tat almyorum, eklindeki dnceler o gnn berbat gemesine sebep olur. O halde gerekten yapmak istediklerinizi syleyin ki bunlar gerek olsun. Beyniniz bunlar gerekletirsin. Yapmak istediiniz fakat yapamayacanz bir eyi dnn, sonra da ayn olay yapabiliyormu gibi davrann. - Nasl konuursunuz? - Nasl nefes alrsnz? vs. doru fizyoloji benzeimini tanyabilirsiniz, daha nce baarmay dnemeyeceiniz eyleri bile baarabilecekmi gibi hissetmeye balarsnz.

Kk bir kz ocuuna kirli, yrtk prtk bir elbise giydirirseniz bir sokak ocuu gibi, bir prenses elbisesi giydirirseniz ise bir prenses gibi davranr. Duruunuz, konumanz, beyninizi, geleceinizi ve baarnz etkiler. Glmseyin: Hayata gzel baktnzda her eyin gzelini grr, grdnz gzelliklerle de hayattan lezzet alrsnz. O halde ie glmsemekle balayn.

Kuantum Fiziinin Dndrdkleri Klasik fizik gemite Bat'daki "evren" grne cevap verebiliyordu. Zira ne makrokozmos, ne mikrokozmos kavramlar olumutu. Atom, proton, kuvark, galaksi veya evrensel ekim gibi konular szkonusu deildi. Modern fizikteki gelimeler ise, birbirinden ok farkl iki dnyann birlikte varolduunu ve varlklarn birlikte devam ettirdiklerini ortaya koydu.

Bir yanda bizi evreleyen bildiimiz dnya: talar, aalar, yldzlar, ksacas makroskopik lekteki evren (bu evren klasik fizik tarafndan tanmlanmt zaten). Dier yanda, kuantum fiziinin kanunlar ile trif etmeye altmz atomlarn ve atomalt taneciklerin mikroskopik dnyas. Her ne kadar makroskopik dnya da atom ve taneciklerden oluuyor ise de, kuantum dnyasna girmek isteyen kii, makro-leme ilikin btn mantk, sezgi ve bilgilerini bir kenara brakmak zorunda.

nk bu iki lem tamamen farkl ve burada taneciklerin, Gne etrafnda dnen bir gezegenden farkl olarak, izledii belli bir yol ve igal ettikleri belli bir konum yok. Tanecikler ayn anda birok yerde bulunabilirler. Yani lein farkllamasyla maddenin davran oran deil, mahiyet asndan deiim gsteriyor.

Byk lekli madde ile kk lekli madde arasndaki bu ikiye blnmeyi anlamak kolay deildir. Klasik ve kuantik alanlar arasndaki snr izen esrarengiz blgede anlalmayan baz eyler vardr. Bu karanlk no man's land blgede ne olmaktadr ki, tabiat kanunlar ve dnyann alglanmas byle birden deiime uramaktadr?

Dardaki insanlarn gznde kuantum fizii esrarn koruyor. Fakat bilim adamlarna gre hibir teori bu kadar faydal olmasa gerek: nesnelerin rengini, atomlarn stabilitesini, yldzlarn enerjisini ve tm kimyasal reaksiyonlar aklama imkn veren kuantum fiziidir. Hibir teori bu denli snanmamtr. Hibiri bu denli geni bir alan kaplamamaktadr (en kk boyutlardan byk

lekteki baz kuantik olaylara kadar, speriletkenlik gibi). Kat hal fizii, nkleer fizik, tanecik fizii, elektronik, kimya ve dierlerinin kuantik zellik gsterdii artk biliniyor. Ve zellikle, hibir teori bu denli teknik uygulama dourmamtr. Aslnda bilmeden gnlk hayatta eitli kuantik nesnelerden yararlanyoruz: lazerler, transistrler, bilgisayarlar gibi.

Sezgilerin kr etmedii kavramlar Fakat btn baarlarna ramen kuantum fizii yeni tartmalar da beraberinde getirmektedir. ki sebepten dolay: birincisi, kuantum fizii kuantum dnyas ile klasik dnya (gzle grlen bizim dnyamz) arasndaki eksik halkay tamamlamak istemektedir. kinci olarak, kuantum fizii soyut ve sezgilere aykr kavramlar szkonusu eder. Bu kavramlar kuantum fiziinin yorumlanmasn zellikle hassas bir konu haline getirir. Bilim adamlar hergn bu kavramlarla kar karya geliyorlarsa da, artk onlar da bir "kuantik sezgiye" sahip olmulardr. Bu teoriyi konunun dndakiler iin bylesine etin yapan husus ise, halihazrdaki kavramlarla ifade edilemeyen, gl matematiksel bir formalizme dayanmasdr. Bazlarna, onu vulgarize etmenin imknsz olduunu syleten budur. Fakat vulgarize etmek gerektiinde, saduyuyu ve bilimsel mant ok eden nesneler ve durumlar iin iine girmektedir ve bunlar bizim gnlk tecrbelerimizle elimektedir.

Kuantum fizii ne dalga ne tanecik tanr. Sadece, baz dalga zelliklerine ve baz tanecik zelliklerine sahip tek bir nesneler kategorisi tanr (dalga-tanecik ikilemi). Burada bir sebep daha ortaya kmaktadr: bu kuantik nesnelerin grnt eklinde tahayyl edilmesi imknszdr. Bunlar belli belirsizdir, snrlar ve zellikleri durmadan deimektedir. zledikleri belli bir yol yoktur. zmlenemez ekilde birbirlerine karabilirler ve ayn anda birok halde ve birok yerde bulunabilirler.

Sperpozisyon (birok hlin ayn anda birliktelii) sadece kuantumun bir zelliidir Kuantumdaki birok garipliin kkeninde sperpozisyon prensibi bulunmaktadr. Bunun anlam udur: bir atomun, bir taneciin veya dier btn kuantik sistemlerin karakteristik zellikleri onun "hli" olarak adlandrlan eyi olutururlar. Bir sistem iin birok mmkn hl szkonusu olduunda, bu hllerin toplam da (yani ayn anda hepsinin birlikte varolma durumu) ayn ekilde mmkn bir hldir: bu takdirde sistem hllerin stste akmas (ayn anda beraberlii) durumunda demektir.

Bu temel prensip sayesindedir ki, bir tanecik ayn anda birok pozisyonu (konum) igal edebilir veya bir atom bir enerjiler sperpozisyonunda bulunabilir. p>Zorluk, dier dnyaya, bizim makroskopik dnyamza geildiinde balamaktadr. nk hallerin sperpozisyonu (stste konumlanmas) bizim klasik evrenimizde dnlemeyen kuantik bir istisnadr. Kimse bir nesneyi (mesel bir kalemi) ayn anda iki yerde, veya bir arabay ayn anda iki viteste giderken grmemitir, gremez de. O halde, bir enerji halleri sperpozisyonunda bulunan bir atomun enerjisini lmeye altmzda ne olmaktadr? Bu sperpozisyon asla belirlenemeyecek, sadece onu tekil eden enerjilerden biri llecektir. Tpk bir sihirli denek darbesi gibi, lme giriimi, hllerin sperpozisyonunun, bir hal hari, kaybolmasna yolaacaktr. Peki bu hangisidir?

Kuantum fizii bu soruyu cevaplamak istemiyor. Buna karlk, sperpozisyonu oluturan btn haller iinde llecek kesin hal tahmin edilemediinden, kuantum teorisi her hli lme ihtimali vermektedir. te kuantum fizii bu anlamda "ihtimalci" ve "non-determinist" olarak nitelendirilmektedir. Klasik fizikte ise, bir sistemin gelecei prensipte her zaman belirlenebilir kabul edilmektedir. Burada, sperpozisyon prensibini daha iyi anlayabilmek iin yle bir rnek verebiliriz:

Kanatlar a,b ve c eklinde adlandrlm olan kanatl sabit bir vantilatrn almaya baladn dnelim. Kanatlarn dnme hz yava yava artacaktr. Balangta herhangi bir noktadan (bu, gzlem yaptmz ve vantilatre gre sabit bir referans noktas olabilir) her bir kanadn geme ann ve hzn lebiliriz. Bu srada kanatlarn her biri mstakil ve ayr birer para olarak grlmektedir. Fakat hzn maksimum olduu anda artk tek tek kanatlardan deil, daire eklini alm bir grntden szedilebilir (parack/dalga ikilemi) ve bu durumda belli bir anda szkonusu noktadan hangi kanadn getiini bilemeyiz.

Her kanadn geme ihtimali ayndr, deriz. Hatta yksek dnme hzndan dolay, belli bir 't' annda bu nokta zerinde her kanadn da (neredeyse ayn anda) bulunabileceini dnebiliriz. Ayrca, teorik olarak elimizle kanatlardan birini tutmak istediimizde (bu, kuantum fiziinde lme ilemine karlk gelmektedir) dairev ekil hemen ortadan kalkar ve elimize tek bir kanat gelir (bu, sadece lm veya gzlem yaptmzda bilinebilir olma zelliidir ve yukarda szn ettiimiz sihirli denek durumudur).

Fakat hangi kanadn geleceini nceden asla bilemeyiz. Peki herhangi bir anda dnme olayna mdahale ettiimizde elimize gelen herhangi bir kanadn, mesela "a" kanadnn teorik olarak ok ksa bir zaman sonra, bir sonraki denemede gelmemesi, yani baka bir kanad tutmak iin ne yapmamz gerekir? te klasik fizikten farkl olarak bu sorunun cevab "hibirey"dir. nk kanatlar ok sratli

dnmektedir ve elimizin hareket hz ile kanadnki karlatrlamayacak kadar farkl olduundan elimizle istediimiz an istediimiz kanad tutma yeteneinden yoksunuzdur (klasik lme cihazlaryla kuantik lemi lmenin imknszl).

imdi buradan hareketle atomalt dnyasndaki ktle ve hz llerini dnelim. Tanecik boyutlarnn, arlklarnn ve bunlarn yapt periyodik bir hareket iin gereken zaman dilimlerinin ok ok kk, buna karlk bu taneciklerin hzlarnn ok yksek olduu (rnein, klasik bilgilere gre, bir elektronun atom ekirdei etrafnda saniyede bir milyon tur atmas gibi) atomalt dnyasn anlamak istediimizde vantilatr rnei, buradaki olaylarn biraz daha akla yakn hale gelmesini salayabilir.

te kuantum fiziinde mesele, lm iin iki ayr lemi (lme cihaz ile atomalt partiklleri) biraraya getirmekten kaynaklanmaktadr. Bu iki ayr alem arasndaki devasa boyut ve hz farkndan dolay, aslnda lm sonucunu aldmz an, lm yaptmz andan daha sonraki ve hereyin hemen deitii bir andr. Cihazn gsterdii lm sonucu, gsterdii ve bizim okuduumuz ana ait deildir. nk lmeye altmz partikln hz ve konumu her an deimektedir. nk 10-28 gram dzeyindeki ktlelerin szkonusu olduu atomalt dnyasnda 10-23 saniye mertebesindeki zaman aralklarnda (dorudan) gerek lm yapmak mmkn deildir.

1927'de Alman fiziki Werner Karl Heisenberg tarafndan "dalga paketinin redksiyon prensibi" olarak tarif edilen, sistemin bu ekilde bir haller sperpozisyonundan tek bir hale sramas iin bu lme esnasnda ne olmaktadr? Kuantik ile klasik, gzlenen nesne ile lme cihaz arasndaki snr hangi dzeydedir? Nihayetinde szkonusu nesne atomlardan ve taneciklerden yapldr. Aslnda bu hamur ok su gtrmektedir. Bazlar dalga paketinin tek bir hale indirgenmesini (redksiyon) gzleme, gzlemciye, hatta Amerikal fiziki Eugene Wigner'in yapt gibi, uura atfetmektedir. Saylar az olmayan dier baz bilim adamlar ise esas roln tesadfe verilmesinden pek tatmin olmu deiller. Kendi ifadesiyle, "Tanr'nn zar att" dncesini reddeden Einstein bile kuantum fiziinin henz olgunlamadn, daha derin ve determinist bir temel teori bulmak gerektiini dnyordu.

"Tanecik" deney sreci dnda da mevcut mu? lmn getirdii sknt karsnda Amerikal fiziki Hugh Everett radikal bir cevap nerdi: bir haller sperpozisyonunun tek bir hle indirgenmesi szkonusu deildir; fakat her biri farkl bir evrende (veya farkl boyuttaki lemde) olmak zere btn mmkn hllerin gereklemesi szkonusudur. Aslnda bu "birok lem" teorisinin de dorulanmas mmkn deildir.

nk saysz paralel evrenin kendi aralarnda iletiim yoktur. Teorinin kurucu babalarndan biri olan Danimarkal fiziki Niels Bohr daha temkinli, pragmatik ve ayn zamanda derinlemesine bir konum benimsemiti. Ona gre, dalga paketinin indirgenmesi, llecek kuantik sistem ile, mecburen klasik kabul edilen lm cihaz arasnda mutlak bir snr varsayyordu. Yani salkl bir lm mmkn olmalyd. Burada lm ayrcalkl bir rol oynamaktadr, nk taneciin zelliklerini sadece lm belirlemektedir. lm dnda bu zellikler tarif edilmi deildir. Bu noktadan hareketle sylenebilir ki, bizatihi tanecikten bahsedilmemelidir, nk taneciin deney dnda da "var" olduu kesin deildir

Dnn ki, herhangi bir cihazla taneciklerin dnyasnda lm yapacaksnz. Sonuta bu cihaz da atom ve taneciklerden yapl olduundan, lm zorlaacak, hata ihtimali artacaktr. nk lmek istediiniz partikller ve hareketleri cihazn her noktasnda zaten mevcuttur. Yani cihaz, lye tartya gelmeyen kendi deiim oranndan daha kk lekteki partikl ve hareketleri lmek istemektedir ki, belki kendi deiimi lmek istediini rtmekte, glgelemektedir. Bir kamyonu kantarda, bir karpuzu manav terazisinde tartmak kolaydr. Kuyumcu terazisi birka gram (hatta miligram) leinde altnlar tartacandan daha hassas olmas gerekir. Ktle spektrometresi ise bir eit atom terazisidir. Fakat atomu oluturan nkleon (proton, ntron) ve elektronlarn tartlmas, hareketlerinin, konum ve hzlarnn llmesi giderek imknszlamaktadr.

Kuantum kavramlar zerinde 30'lu yllara kadar sregelen zengin ve hararetli tartmalar zamanla brakld. Denklemler iyi yryordu, geriye kl krk yarmak kalyordu. zellikle de kuantik-klasik geiiyle ilgili problemler konusunda. Fakat onlarca yl boyunca bir arpa boyu kadar bile mesafe katedilmedi. Buna ramen 1935'le birlikte, Kuantum Mekanii'nin kurucularndan Erwin Schrdinger bu gizemli "dalga paketinin indirgenmesi" fikrinin samaln vurgulad. Mantn sonuna kadar zorlayarak mehur "dnce deneyi"ne bavurdu (bu noktada Karl Popper'in de katklar oldu). Bu deneye gre, skca kapatlm bir kutuya hapsedilmi bir kedi tahayyl ediyordu. Kutuda ayrca radyoaktif bir atom ve zehir yayan bir cihaz bulunuyordu. Radyoaktif atom bozunduunda, ldrc dzenek harekete geiyor, zehir kutuya yaylyor ve kedi lyordu.

Ortamlarnn kurban kuantik sistemler Fakat radyoaktif bozunma (desintegration) kuantik bir olaydr: yani bozunma llmedike atom "bozunmu ve bozunmam" bir haller sperpozisyonundadr. u halde kutuda zehir-atom ikilisiyle kedi-cihaz sistemi, "bozunmu atom-l kedi" ve "bozunmam atom-canl kedi" eklindeki iki halin sperpozisyonunda bulunmaktadr. Ve biz kutuyu ap bakmadmz mddete her iki hli bir bakma

ayn anda mevcut dnrz. Ksacas, lm gerekletirilmedike, kedi hem l hem diridir (bir futbol mann sonucunu renmediimiz srece zihnimizde srekli olarak ihtimalin dolamas gibi). Aslnda bu deney pek mkul bulunmad, nk bir kediyi bir tanecikten temelde ayran husus anlalmadka gsterilmesi de zordur. Bu herzamanki "kuantik-klasik snr" problemidir. Bu durumda hem teori hem de deney cephesinde gelime kaydedilmesi iin 80'li yllar beklemek gerekecekti.

1982'de Los Alamos (ABD) Mill Laboratuvar'ndan aratrmac Wojciech Zurek daha nce ileri srlm fakat gelitirilmemi, basit fakat dhiyane bir fikri yeniden ele ald: buna gre bir lmde dalga paketinin indirgenmesine yolaan ey, sistemin evresiyle (cihaz) olan etkileimidir. Daha genel olarak kuantik nesneler evrelerinden asla tam olarak izole deildirler.

Bundan, sistemle karlkl etkileime giren herey anlalr: cihaz, hava moleklleri, k fotonlar. yle ki, gerekte kuantik kanunlar nesneye ve onu evreleyen ortamdan oluan btne uygulanmaldrlar. Zurek evreyle olan birok etkileimin sistemin kuantik giriimlerinde ok hzl bir bozulmaya yolatn gsterdi. Makroskobik bir nesnede mesel bir kedi atomlardan herbirinin evresinde, kendisiyle etkileim yapan dier birok atom bulunmaktadr.

Btn bu etkileimler, neredeyse aniden kaybolan bu yzden de btne tesir edemeyen ve kedinin varln bizim grdmz ekliyle devam ettirmesini salayan bir kuantik giriimler paraziti meydana getirir. te kuantum fiziinin bizim leimize uygulanamama sebebi: sistemler asla izole deildir (kedi ise kuantik lee gre ok byk bir nesne olarak makroskobik lekte kendisini evreleyen ortam iinde izole bir ekilde grlr, ve evrenin onun zerindeki etkileri bu lekte yaplan lm srasnda ihmal edilecek kadar nemsiz kalr. Mesel kedinin arln lerken tyleri zerindeki su buhar molekllerini gremediimiz gibi, bunlarn kedinin arlna olan etkileri de ihmal edilecek kadar kk kabul edilir). Fakat atomalt dnyasnda lm yaparken atomlarn birbirlerini etkiledikleri ve tek tek hibir atomun asla bir kedi gibi izole olamad gereiyle karlarz.

Bu fenomen fizikte "dekoherans" olarak adlandrlr, nk bu, kuantik hllerin koheransnn (aralarndaki ahengin) bozulmasdr. Bir bakma lek kldke, atom-alt etkileimler artacandan, sistemlerin yap ve fonksiyon srekliliinin salanmas zorlamaktadr; bu da aka ortaya koymaktadr ki, trilyon kere katrilyon adet atomdan mteekkil, hem de canl zellii gsteren kedi gibi bir varln, dzenli ileyen bir sistem olarak devamll ancak hereye Kadir, Hay, Kayyum, Alim ve Rahman bir kuvvet Sahibi'nin yaratma ve yaatmasyla

mmkndr (hem de makroskobik lek iin kalnlam lfet ve nsiyetimizin direnemeyecei lde).

Dekoheransn hz sistemin btnlyle doru orantl olarak artar: 1027 tanecikden meydana gelen bir kedi 10-23 saniyede dekohere eder; yani kedinin kedi formunun bozulma (ve tekrar ayn formu kazanma) zaman ok ok kktr. Bu durum hem neden asla ayn anda hem l hem diri kedi gremediimizi aklar, hem de dekoheransn gzlenme zorluunu.

Bizim zaman, maddeyi ve hdiselerin akn en kk kesirleriyle lme ve takip etme yeteneimiz yaratl gayemize uygun olarak belli bir snra kadardr. te bundan dolay, mesel bizim bir hzme eklinde grdmz k yaylm, aslnda birbirlerini k hzyla takip eden foton paketiklerinden yani aralarnda madde ve zaman kesiklii bulunan kuantlardan baka bir ey deildir. "Her nefis (her an) lm tadcdr (veya tadp durmaktadr)" anlam da verilen yet-i kerimenin ir mnlarndan birisi acaba, lemeyeceimiz kadar kk zaman dilimlerinde lp diriliyor olduumuz mudur?

Aslnda lfetten dolay bize basit gibi gelse de, makroskopik lekte bir sistemin varln srdrmesi, ok kk zaman dilimlerinde gerekleen dengeleme halleriyle 1027 atomun her an (llebilecek en kk an) kediyi "kedi" formunda srdrecek ekilde birarada olmas ok zordur. nk bir atom iin deil, 1027 atom iin her an birok hal szkonusudur. Ehl-i kefin, melekut aleminin hakikatini anlatmak istercesine, "dalmaya tene eya, rahmet eli ekilse nasl bir arada durabilir?" anlamndaki szleri belki de bu hakikati ifade etmektedir.

Kuantik bilgi Yakn zamanda yaplan dier teorik aratrmalar klasik ve kuantik evrenleri uzlatrma abalarn destekliyor. California Teknoloji Enstits'nden Murray GellMann (1969 Nobel Fizik dl) ve Santa Barbara niversitesi'nden James Hartle dekoheransn zamanda geri dnmsz olduunu gsterdiler. Mesel bir tas kahve iinde erimi bir eker parasnn yeniden olutuu asla grlmez. Bylece zamann yn bulunur (gemiten gelecee), halbuki o zamana dein kuantum fiziinde olaylar geri dnml kabul ediliyordu.

Paris IX niversitesi'nden Profesr Roland Omns ise, kuantik ekilde tecelli eden kanunlarn garipliklerine ramen (mmkn hllerin okluu vs) bizim leimizde tek, determinist ve mkemmelen normal grnen fenomenleri spontan bir ekilde nasl meydana getirdiini gstermeye, zellikle canl sistemlerin en kk atomalt birimden itibaren nasl organize olduuna, kinattaki madde ve hadiselerin

mikro-lemden itibaren bizim alglama leimize hitap edecek ekilde nasl yaratldklarna cevap getirmeye alyor. Bu yzden molekler biyoloji bugn daha da kk alanlara nfuz ediyor ve neredeyse atomik biyolojiye dnme eilimi tayor.

Sonuta, dekoherans teorisi fizikte yeni bir dnm noktas olarak kabul ediliyor. Fakat zm ok yakn deil. Mesel fizikiler, bir akltann neden sert olduunu, suyun neden normal artlarda 100 C'de kaynadn anlamak iin katrilyonlarca tanecik zerinde hesap yapmak gerektiini sylyorlar. Atom-alt dnyasn tarif etmek iin makroskopik dnyada kullandmz bilimsel mantk ve saduyuyu aynyla uyarlamann doru olmadn, maddenin ktlesi, boyutu, dolaysyla hznn ve hareket tarznn deimesiyle, makroskopik fizik kanunlarnn da kkl deiiklie uradn, daha dorusu mikro-lemi anlamak iin bunlarn kullanlamayacan gryoruz. Demek ki, mikro-leme inildike buradaki san'at, mimar ve ileyi de hassas hale gelmekte, incelmekte, ilh kudret bu lemde bir baka ekilde tecelli etmektedir.

Bugnn bilim adamlar laboratuarda renmektedirler ki, kinatta tek bir atom, tek bir atom iinde tek bir atom-alt parack bile hesapsz ve babo deildir. Maddenin knhndeki kudret cilvesinin ihtiamn grdmzde, Allah'n her an hereyi kendi takdiriyle var klp idare ettiine, kinatta O'nun ilim, kudret ve hakimiyetinin tecelli alan dnda kk bir yerin ve n'n bile kalmadna olan inancmz teyid olunuyor. Gemite ve bugn Bat'nn dnce dnyasnda belli bir arl olan "Tanr hereyi yaratt sonra kendi haline brakt, O detaylara karmaz ve tabiata mdahale etmez" eklindeki arpk anlay, yine Bat niversitelerinde gerekletirilen almalarla yerini, tam ve kll tevhid hakikatinin grlmesine, yksek tevhid inancnn gelimesine msait bir zemine brakyor. Son sz: bilimler gelitike tevhid hakikati kendini daha parlak bir ekilde gsteriyor ve gsterecek.

mer Said Gnll

M. Latif SALHOLU Sorgulama ve mahkeme safhalar

Uzun yllar Hrriyet'te altktan sonra Sabah'a, oradan da Haber Trk gazetesine transfer olan gazeteciyazar Murat Bardak, hatr saylr derecede bir bilgi ve birikim sahibidir. Hele ariv zenginlii itibariyle ender kimselerden olup Trkiye'nin en ansl tarihilerinden biridir. Ancak, bunca bilgi, belge, tecrbe ve birikim sahibi olan bu meslektamz, ne yazk ki Said Nurs konusunda yeterli bilgilere sahip deil. Buna ramen, zaman zaman konu hakknda ahkm kesercesine fikir beyan etmesi, hem bizleri zmekte, hem de kendi prestijine zarar vermekedir. Bardak, daha evvel birka kez olduu gibi, son olarak Pazar gnk Haber Trk'teki "Tarihin Arka Odas"nda szn ettiimiz zc bir tabloyu daha sergilemi bulunuyor. Mesel: Said Nurs'nin, 1935'te kendisini mahkemeye (Eskiehir Mahkemesi) sevk eden muhbir ve ifalci gizli dmanlar hakknda syledikleri ile mahkeme heyetine olan hitap eklini, kelimenin tam anlamyla arptarak yaynlam kesinde. Bardak'ya gre, Said Nurs, gy Tarihei Hayat isimli eserinde hakimlere hitap ederken ok sert bir uslp kullanm, buna mukabil resm zabtlarda ok yumuak bir uslpla onlara hitap etmi. Burada, bilmeyerek de olsa bir yanla da imza attna ahit olduumuz Bardak, adeta unu demeye getiriyor: 1) Said Nurs'nin Tarihei Hayat isimli eseri gerei yanstmyor. 2) Siz bakmayn Said Nurs'nin mahkemede esip grlediini iddia etmesine; o, esasnda ceza almaktan korktuu iin, gerek sorgulamada ve gerekse mahkemede ok daha yumuak tonda ve "alttan alan" bir slpla hakimlere hitap etmi. Bardak'nn bu konuda Tarihei Hayat'tan verdii iki rnek udur: 1) "te, ey Trklk dv eden mlhid zalimler!" 2) "Ey heyeti hakime! Bu uzun ifadtm dinlemekten usanmamak gerekir..." Evvel, "fade ile yayn farkl" diyen sayn Bardak'nn bu iddiasnn yzde yz yanl olduunu ispat edecek baz bilgileri kaynandan aktararak, minareyi dorultmaya gayret edelim. Sayn Bardak! Szn ettiiniz kitapta yalanyanl yok. Zira, sizin bahsettiiniz sorgulama belgesi baka, Said Nurs'nin eserine derc ettii niha mahkeme mdafaat belgesi bakadr. kisi ayn ey deildir. Said Nurs, Osmanlca Lem'alar isimli eserinin Eskiehir Mahkemesi bahsinde, bu iki safhadan da bahsediyor ve sizin elinizdeki sorgulama belgesinin kendisine verilmediini belirtiyor. Mhim olan ise, mahkemenin son safahatdr ki, onu da Tarihei Hayat'tan okumaktayz. Ayrca, Said Nurs'nin yalana tenezzl etmeyen bir ahsiyet olduunu, gerek onu tanyan ahitlerin, gerekse onun hakknda aratrma yapan muteber ilim

erbabnn hepsi de biliyor. Merakmz, bu gerei Sayn Bardak'nn ne zaman renecei hususu... Baknz, sayn Bardak'nn bahsini ettii meselenin aslastar udur: Said Nurs'nin girdii mahkemelerin hi birinde hakimlere "Ey mlhid zalimler!" diye bir hitab vaki olmamtr. stelik, hakkyla tetkik edilmedii anlalan Tarihei Hayat isimli eserde de byle bir iddia yer almyor. Yani, o sert slplu hitap ksm, kesinlikle hakimlere ynelik deildir. Dikkatle okununca aka anlalyor ki, kendisi hakknda ikyette bulunan, onu ve talebelerini bu ikenceli tevkifata sevk eden muarzlar hakknda kullanyor, o ifadeleri. Ayn eserin ayn blmnde, Said Nurs bu kimseler hakknda "gizli dinsizler", "gizli mnafklar", "gizli din dmanlar", "adliyeyi artan ve hkmetin baz mhim erknn ifl eden mlhid zalimler" eklinde hayli sert ifadeler kullanm, kullanmaktan hibir zaman da ekinmemitir. (Age, s. 191, 202, vd...) Ancak, bu ifadeleri hakimlere hitaben asla kullanmamtr. Bugn itibariyle, sayn Bardak'nn stad Bedizzaman'n farkl kimselere hitabn, sanki ayn kiilere yaplm gibi gsterilmesine bir nebze olsun aklk getirmi olalm. Daha sonra ise, 1935'teki sorgu tutanaklarnn ka tane olduuna, bunlarn o gnlk olaanst artlarda gerei ne derece yansttna, Eskiehir Mahkeme safhalarnn nasl cereyan ettiine, kayda geen ve gemeyen meseleler hakknda daha detayl bilgiler sunmaya alalm.

Ne Krtdr Nurs, ne de Trk

Yllar nce Hrriyet'teki kesinde Said Nurs'nin vaktiyle "Krtlk" yaptn iddia eden Bardak (inkr etmesin, belgesi arivimizde), Haber Trk'teki kesinde ise, bu kez Trklere yakn gstermeye alt Said Nurs'nin bir szn ksmen glgeleyerek ara bala ekmi: "Hizmetlerimin yzde doksan Trkler iindir." Bu szn de dorusuiinde yer ald paragraf itibariyleyledir: "Ey Efendiler! Ben hereyden evvel Mslmanm ve Krdistan'da dnyaya geldim; fakat, Trklere hizmet ettim ve yzde doksan dokuz menfaatli hizmetim Trklere olmu ve en ok hayatm Trkler iinde gemi ve en sadk, en halis kardelerim Trklerden km." (Age, s, 202)

M. Latif SALHOLU Anlatacak dvs olan...

Anlatacak dvs olan kimse, yaad topraklar zerinde kuvvete, iddete bavurmaz; "silhl mcadele" metoduna tevessl etmez. Silhl mukabele ve mcadele, cephede, haric dmana kar yaplr. "Sava nmusu", bu iin byle olmasn gerektirir. nsanlk leminde kabul grm bu genel llerin dna karak hareket edenler, yani dahilde kuvvet kullananlar, zulm ilemekten, msumlara zarar vermekten, dolaysyla haksz duruma dmekten kurtulamaz. Kiinin niyetinin iyi olmas dahi, bu menf neticeyi deitirmez. Zulme karan, iddete bulaan kiinin sebep olduu zararziyan sadece kendisiyle snrl kalsa, yine dert deil. "Ne hali varsa grsn" der, geersiniz. Ancak, yaanan vak'alarn ou gsteriyor ki, iddetin kullanld yerde ekseriyet itibariyle msumlar zarar gryor, en ar faturay bgnah kimseler dyor. Byle zulmkr bir neticeye sebebiyet vermeye ise, kimsenin hakk yoktur. Hakl olan kii, kan dkmeden ve iddete bavurmadan da dvsn anlatabilir. Yeter ki, anlatacak bir dvs olsun... rnek iin, ok uzak tarihlere gitmeye gerek yok. Yakn dnya tarihine baktmzda, hakl dvsn, haksz duruma dmeden anlatabilen, hrmete lyk u bayrak ahsiyetleri grrz: Mahatma Gandi (Hindistan) Martin Luther King (Amerika) Nelson Mandela (Gney Afrika) Bedizzaman Said Nurs (Trkiye) Bu ahsiyetlerin, metodik mcadele tarzn bir cmlede zetlemem mmkn: "Dvs urunda lmeye raz, ldrmeye ise asla..." te, ayn metotla "msbet hareket" hareket ederek gayesinde muvaffak olan ve nihayetinde fikren zafere ulaan bu ahsiyetleri, biraz daha yakndan tanmaya alalm.

M. Gandi 18691948 yllarnda yaayan Mahatma Gandi'nin anlatacak bir dvs vard. lkesi Hindistan, ngilizlerin smrgesi altndayd. Zulm ve hakszlk, had safhaya kmt. nsanlk haysiyetine yakmayan bu uygulamaya raz olmad.

Kar kt, mcadele etti. Bu uurda ok ileler ekti. On binlerce Hintli vatandayla birlikte hapse atld (22 Aralk 1932'de hapisten kt), srgne yolland. Ancak, yine de ylmad, mcadeleden vazgemedi. stelik, bir tek mermi kullanmadan, bir tek insann cann yakmadan. ok ar bedeller dedi, ok sayda dv arkadan kaybetti. Kendisi de birka kez sikasta urad. Ancak, sonunda muvaffak oldu. lkesini smrge durumundan kurtararak, 1947'de bamszlna kavuturdu.

M. Luther 19291968 yllar arasnda Amerika'da yaayan Afrika kkenli zenci Martin Luther'in de anlatacak bir dvs vard. Bir insanlk ayb olan "rk ayrmcl"n reddediyor, "eit yurtta haklar"n ise, btn itenliiyle savunuyordu. O, bu dvsn zellikle "Bir hayalim var" balkl konumasnda son derece etkileyici bir slpla ifade etti. yle ki, beyazlarda dahi bu fikre hayranlk uyandrd. O da ok eziyet grd, itildikakld; hatta, bir sikast sonucu hayatn kaybetti. Ancak, o yine de iddete bavurulmasn hibir ekilde kabul etmedi. lmnden sonra, dvs daha da parlad, hakll toplum nezdinde byk kabul grd. te, Martin Luther ve onunla yan paralelde hareket eden zencibeyaz Amerikallar sayesinde, dnyann bu en meden lkesindeki rklk illeti byk lde bertaraf edildi. ABD'nin banda, bugn bir zenci liderin bulunuyor olmas, phesiz, hakl bir dvnn hakl metotlarla ifade edilmesi sayesinde mmkn olmutur.

N. Mandela 1918'de Gney Afrika'da dnyaya gelen Nelson Mandela, kendi lkesinde de tpk Amerika'daki gibi bir rk ayrmcl bels vard. O, bu utanla yaamak istemedi. Mcadele meydanna atld. Mcadele metodunda, Gandi ve Luther'le ayn paralelde hareket etti. ok eziyet grd, ancak kimseye eziyet vermemeye gayret etti. Eline imkn getii halde, yine de kan dkme ve iddet kullanma yntemini srdrmek istemedi. Bu noktada iftiraya uramasna ve hapse atlmasna ramen, yine de dengesini bozmad. lke iinde silhl atmay srdrmenin yanlln grd, duygu ve dncelerini fikr mcadele metoduna ynlendirdi. Bu noktada younlat. 27 yl mddetle hapis hayatna mahkm edilmesine ramen, bu izgiden sapmamaya gayret gsterdi. Sonunda, o baarl oldu. Hapisten kt ve btn hayalinin "Bamsz bir Gney Afrika Cumhuriyeti" kurmak olduunu btn dnyaya iln etti. Bu hayaline de ulat ve 10 Mays 1994'te yaplan seimde, bu lkenin ilk siyah devlet bakan oldu. 1993'te Nobel Bar dln alan Mandela, kendisine lyk grlen "Atatrk Uluslararas Bar dl"n almay ise reddetti.

Said Nurs 1960 yl Mart'nda Urfa'da 80 ksr yanda vefat eden Bedizzaman Said Nurs'nin, neredeyse mrnn yars hapislerde, srgnlerde, zindanlarda geti. En az yirmi kez lm ile burun buruna geldi. damla yargland, defalarca zehirlendi, deiik giriimlerle imha edilmek istendi. Ancak, o yine de "msbet hareket" metodundan zerrece taviz vermedi. Zulme urad, ancak kimseye zulmetmedi. Ona ikence ektirenlere beddua bile etmedi. Kendilerine zulmedilse dahi, "mukabelei bilmisil"de bulunmamalar hususunda talebelerine ders verdi, sk tembihlerde bulundu. Menfce hareket edilmesi halinde, bundan msumlarn mutlaka zarar greceini hatrlatarak, yanl yapan dindar dostlarn da uyarmaktan geri durmad. Sonunda, iddete bavuranlar kaybedip hsrna urarken, Said Nurs, dvsnda muvaffak oldu. Telif ve nerettii eserlerle kfrn belini krd, imn sancan ise burlara dikti.

dle lyk grldler Yukarda sraladmz ilk isim, dnya apndaki dllere lyk grldler. nsanln henz tam olarak kefedemedii Said Nurs'nin dl ise, eserlerini okuyanlarn akllarnda, kalplerinde, ruhlarndaki en mutena yerini alm durumda. Trkiye'de "tm zamanlarn en ok okunan" kitaplar olan Nur Risleleri, ayn zamanda bugn dnyann en ok farkl dillere tercme edilmi eserlerin banda geliyor. Hsl: Anlatacak bir dvs olan kimse, kanl iddet metoduna tenezzl etmez ve etmemeli. Buna gre, dahilde iddet kullananlarn ise, anlatacak hakl bir dvsnn olmad hkm kar. Dolaysyla, iddet taraftar olanlarn dvs ya zayftr, ya rktr, ya da bunlar dorudan doruya ipleri bakasnn elinde olan birer "dv istismarcs" kimselerdir. Akl banda olan bu vatann iddete meyilli evltlarn bir kez daha dnmeye dvet ederken, zellikle yukarda isimlerini zikrettiimiz ahslarn biyografisini, dvlarn ve mcadele metotlarn daha etraflca aratrp renmeleri tavsiyesinde bulunuyoruz.

stad Bedizzaman Said Nursi Hakknda Az Bilinenler Hizan Nahiyesi

Tarihi dris-i Bitlis erefnamesinde kaydettiine gre, bu blge halk slmiyet'e dahil olduktan sonra, ibadet, zhd, salhat ve takvada, zellikle gecede teheccd namazn eda etmekte mehurluundan dolay, buraya Seherhzan ad verilmitir.

Seher- hizan Farsa bir terkip olup, seherlerde uyanp teheccd namazn klanlar demektir. erefname diyor ki:

Bu terkip, bilhare blgeye isim olarak kald. Fakat zamanla halk dilinde ksaltlarak sadece Hzan eklinde kald. Daha sonralar ise Hizan oldu.

stadn Gbek smi

stadn mdakkik alim talebesi Ahmed Feyzi Kul, Hazinetl Burhan adl eserinde yle diyor:

Hazret-i Bedizzamann ad yalnz Said deil, Muhammed Saiddir. Buna hemehrileri ehadet ediyorlar.

Lihikmetin gbek ad gizlenmi, belki de kasd olarak yalnz Said ad itihar etmitir.

stadn Slalesi

Hz. stadn baba tarafndan nesebi be dedeye kadar yrtlebiliyor, maruf bir slaleye bal deiller.

Bedizzaman'n babas Sofi Mirza, 1920 ylnda vefat ettii, slalesi ise, Sofi Mirza'dan sonra, drt batna kadar (yani baba) belli olup, bunlar: Ali, Hzr, Mirza Hlid ve Mirza Rean olduu, yine tespitler arasndadr.

Ya srasnca Sofi Mirzann ocuklar

Ya srasna gre ocuklar:

1-Durriyye, 2-Hanm, 3- Abdullah, 4-Said, 5-Mehmed, 6-Abdlmecid ve 7Mercan'dr

Not; ok sevdii talebesi ve yeeni merhum Abdurrahman, Molla Abdullahn, yine yeeni ve talebesi ehid Molla Ubeyd ise Durriye hanmn oludur.

limde birden parlamas

stadn emsalleri arasnda ilimde birden parlama tarihi 1892dir. Bir yerde buna iareten yle der: bu tarih, o mellifin harika bir srette pek az bir zamanda, ilimce tekemml etmesi, tahsilden tedrise balad ve ayda ve bir k iinde onbe senede medresece okunan yz kitaptan ziyade okuduu, o zamann, o muhitte en mehur ulemasnn yannda o ayn mahsl onbe senenin mahsl kadar netice verdii ok mkerrer imtihanlarla ve hangi ilimden olursa olsun sorulan her suale kar cevab- savab vermekle.(Sikke-i Tasdik-i Gaybi Osmanlca sayfa 62)

Bedizzaman nvannn verilmesi

Molla Said-i Mehur unvanna ek olarak, Bedizzaman lkab da verilmesi Hicri 1309-Miladi 1892'dir. stad bir yerde yle diyor: Merakl kardeimiz Re'fet Bey, Bedizzaman-i Hemednnin nc asrda, vazife ve te'lifat hakknda malmat istiyor. Ben o zat hakknda yalnz harika bir zekveti ve kuvve-i hafzas bulunduunu biliyorum. Elli be sene evvel, stadlarmdan Siirt'li merhum Molla Fethullah eski Said'i ona benzeterek, onun o ismini ona vermitir (Osmanlca Emirda L: 383)

Bedizzaman kelimesinin manas

Bedizzamann manas udur: Mahlkata mteveccih lgat manas itibariyle: kendi zamannn ndidesi. grlmemi garibi, emsali olmayan harikas vesaire demektir.

Istlah manas ise, Bedizzaman unvan, zek ve hfzda insanlar arasnda emsali bulunmaz derecede zeki ve kuvve-i hafzas acip olan kimselere verilmitir. Bedizzaman- Hamedan de byle imi. Tarihte bir ka Bedizzaman gelmi gemi.

Fakat Bedizzaman Said-i Nurs,nin hem zek ve hfzda, hem idrak ve kavrayta, hem hal ve davranta, hem kyafet ve harekette, hem tarz- beyan ve slup cihetlerinde hi birisi ona benzememektedir.

Yani Said-i Nursi filhakika ve vaka olarak her eyi ile zamann Bedi'idir. Hatta meslek ve merebi de, davas ve mcahadesi de bambakadr, garibtir, bedi'dir. (Abdlkadir Badll)

Hafzl

Kardei Molla Abdlmecid hatra defterinde yle der: "Kur'an- Kerimi onbe gn zarfnda hfzetti. Kamus-ul Muhitten altm satrlk bir sahifeyi bir defa okumakla ezberine alrd.

Evet bu zat, gerek medrese, gerekse mekteb ilim ve fenlerinden ezberine ald metinleri, kitaplar unutmamak iin, daima ezberinden okuyup tekrarlamaya mecburiyeti vard. Ezberinde bulunan metinlerin mecmuu otuz Kur'an kadar idi

Japon Bakumandan ile tanmas(1911)

Osmanl Devri yayn organlarndan Resimli Mecmuann 31.Numaral saysna gre 1911 ylnda Japon Bakumandan Mareal Nogi bir heyetle birlikte stanbul'a gelmi.

slm dinini tetkik etmi olan bu kumandan, zihnindeki baz istifhamlar gidermek amacyla, slm hilfetinin payitaht stanbul'un byk ulemasndan eitli sualler sormutu.

O sra Bedizzaman Hazretlerinin sit ve hreti de afak kaplad gnler idi. stanbul ulemas, altndan kalkamadklar etin ve mudil sualleri gelip Bedizzaman'a sorarlar.

Ona sorulan bu suallerin ekserisi mteabih olan baz hadis-i eriflerin hakikatlerine dairdir.Bu hadiseyi, Bedizzaman bilhare Denizli ve Afyon mahkeme mdafaatnda bir mnasebetle yle anlatr:

"...Hrriyet'ten evvel stanbul'a geldim. O zaman Japonya'nn bakumandan islm ulemasndan din baz sualler sormutu. Onlar stanbul hocalar benden sordular. Hem ok eyleri o mnasebetle sordular.

Bir sel gelecek

Molla Abdlmecid Efendi, kendi hatra defterinde yle yazmaktadr: "Birinci Harb-i Umumi'nin arefesinde, Horhor namndaki medresesinin damnda bizlere tefsir dersini verirken; o akam gne tamamiyle, tutulmutu.

Derinden derine bir h!.. ekerek, "Eyvah!" dedi. yle bir sel gelmek zeredir ki; hepimizi sprp gtrecek. Hakikaten bir ay sonra harb ilan edildi ve az bir zaman iinde memleket tamamyla ykld gitti..

Yeeninin kaleminden ark Cephesi kaplan

Merhum yeeni Abdurrahman Efendi, 1920li yllarda kaleme ald Bedizzamann Tarihe-i Hayat adl eserde unlar yazmakta: Harb-i Umumi'de mecburiyetle btn talebeleriyle harbe itirak etti.

Pasinler cephesinde byk musibet ve felketlere urad ise de, gerek muharebede ve gerek esarette ektikleri mezahimi (zahmetleri) yazmama, harbin aleyhimizde neticelenmesinden dolay msaade buyurmadlar.

Pasinler Cephesinden Van'a avdet ettii zaman, Van'da ihtill zuhur etti. Kendisi bu ihtilalekarmad.Medresesinde ikamet etmeye balad.

Fakat daima masumlarn vikayesine alyor, oluk ve ocuklara dokunulmamas iin herkesi ikaz ediyordu. Bu srada Van ehri de sukut etti.

Bedizzaman gnll talebeleri ile birlikte medresesinde tahassun ederek, Ruslarla harbe karar verdiler. Lkin valinin fazla ilhah(srar) zerine Van'dan ekildi. Fakat kaamam bare muhacirleri selmet iinde muhafaza etmek ve hicretlerini te'min etmek iin, Vestan'a (Geva'a) giderek Ruslara kar mthi harbler yapt.

Burada Bedizzaman'n arat-l 'caz ktibi Molla Habib Efendi ehit dt. Allah Rahmet eylesin. Buradan kamakta olan muhacirlerin selmet iinde gitmelerini te'min etti.

Sonra sparit nahiyesinin Ermeni etelerinin taarruzuna uradn duydu. Bunun zerine kendi nahiyesi ve doduu yer olan Nurs kyne giderek gnllleri ile Ermeni fedailerini oralardan kovdu.

Fakat Ermenilerin kamayan kadn ve masum ocuklarn bir yerde toplayarak:"er'an bunlara dokunmak caiz deildir. deyip halk dokunmaktan men etti. Ve mezkr kadn ve ocuklar bir yerde toplayarak Emeni fedailerine teslim etmek zere onlara gnderdi.

Ermeni fedaileri Bedizzaman'n bu hareketinden ok memnun kalarak: "Madem ki Molla Said bizim ocuklarmza dokunmad, biz de bundan sonra oluk ocua dokunmayacaz diye haber gnderirler.

Baz Harp Hatralar

Abdlkadir Badll diyor ki: Bitlisli Abdlmecid bizzat bize anlatt: (Bu zat, l.Cihan Harbi'nden sonra esaretten kurtulmu, gelip Urfa'ya yerlemiti, bilhare zmir'e nakl-i mekn ederek 1958'de orada vefat etmitir.)

"Biz orduda askerdik. Molla Said-i Mehurun gnll alay ile yan yana idik. Kendisinin beyaz bir at vard. Daima at stnde, alaynn nnde atn saa sola kotururdu. Sipere yatmazd.

Sonra Bitlis'in sukutunda ben de esir dtm. Beni Sibirya'ya gtrdler. Artk onu bir daha gremedim. Sonra Ruslar bizi serbest braktlar. Harbten sa kurtulabilmi ailemizin efrad Urfa'ya muhacir gittiini duydum. Ben de buraya geldim.

Yine Muhterem A. Badll bey anlatyor: 1955 senesi Sonbaharnda, tahminen Ekim ay iinde, Barla'da stad Hazretlerini ziyaret ettiimde bir sabah dersinde, stadn odasnda ders oldu.

Dersten sonra, Hazret-i stad ok neeliydi. Eski Harb-i Umumideki maceralarndan, ibret dersleri iin izahlarda bulunuyordu. Bir ara sz arkllara ve ark'taki eski talebelerine getirdi, dedi ki:

"Eski Said'in o zamanlardaki talebeleri o kadar muti' ve feda idilerdi ki; bir iaretimle ruhlarn feda edebilirlerdi. Hatta dedi:

Benim l.Cihan Harbi'nde Mir Mahe isminde bir talebem vard. Bazan tek bayla Rus taburlarnn iine atyla hcum eder, dalar, bir ka Rus'u gebertir, geri sa gelirdi.." diye o sabah uzun bir sohbet dersini yapmt.

Eskiehir Mahkemesi(1934)

Mehmed Krknc anlatyor: Hazret-i stad Bedizzamann ziyareti iin Ispartaya gittiimizde, Rt akn Aabey bizzat bana anlatmt: Biz Eskiehir hapsi hadisesinde mahkemeye karlmtk. stadmz en nde tek olarak oturtmulard.

Bizler de onun arkasnda, sralarda dizilmitik. Savc bizim idammz talep eden iddianamesini okuyordu. Hepimizi bir korku tela sarmt, fakat baktk stadmz, cbbesinin etei stnde tesbihinin ipini krm, yeniden onu ipe dizmekle megul.

Onun sanki hi bir ey yokmu gibi, savcnn laflarna be para ehemmiyet vermeyen pervaszlk ierisindeki tavrn grnce, bizlere de kuvve-i maneviye ve cesaret geldi. (Bedizzaman Nasl Tandm- M.Krknc, Sh.101-102)

KAYNAKLAR

1-Mufassal Tarihe-i Hayat(3 Cilt)-Abdlkadir Badll- ttihad Neriyat

2-Hazinetl Burhan-Ahmed Feyzi Kul

3- Bedizzaman Nasl Tandm- M.Krknc-Cihan Yaynlar-st-1989 stadn ailesi ALES:

Sofi Mirzann (9) evi, hanedan veya aile yuvasn tekil eden efrd ailesi yledir:

Ya srasna gre ocuklar: 1. Drriyye, 2. Hanm, 3. Abdullah, 4. Said, 5. Mehmed, 6. Abdlmecid ve 7. Mercandr. Sofi Mirza Efendi mm olduu halde, kz erkek demeden btn ocuklarn okutmu ve lim yetitirmiti. Hatt ekserisinin de Arab ilimde icazetli olduklar, arkta ve Nurs Kynde ok kimselerden duymuuzdur. Bunlardan Hanm ismindeki kz ocuunun byk ve mehur bir lime olarak yetitii rivayetler arasndadr. Bu merhme hanm, Birinci Cihan Harbinden evvel, Molla Said isminde, lim bir ztla evlenmi, bilhare 1913 senesinde, eyh Selim veya Bitlis hadisesi ismiyle, mehur Hrriyetin ilanna kar hkmete isyan edenlerin arasnda, bu Molla Saidin de ismi karmasyla, hanm Hanm ile birlikte ama hicret etmilerdir. amda ok talebesi olan Molla Said Efendi ders okuturken, takld etin meseleleri, perde ve hicap arkasnda oturan hanm, lime Hanma, sorarm. 0 ise hi duraklamadan hemen meseleyi zer, cevap verirmi, diye hlen amda hayatta olan Bitlisli Molla Abdulazz Efendi anlatmlard.

te, bu nrlu ailenin fertlerinin bir ksmnn vefat tarihleri malm ise de; dierlerininki mehuldr.

Vefat tarihleri bilinenler:

1. Hanm 1945de Mekke-i Mkerremede(10) tavaf ederken (bilveled)

2. Molla Abdullah, Bedizzamann yeeni ve fedi talebesi Merhm Abdurrahmann babas 1914 ylnda Nurs kynde,

3. Molla Muhammed 1951de, kendi ky olan Nursta (bila veled)

4. Bedizzaman Said Nursi 22 Mart 1960 Urfada (mcerred ve bila veled)

5. Molla Abdlmecid, Haziran 1967de Konyada (be ocuk babas) vefat etmilerdir.

Vefat tarihi bilinmiyenler:

1. Drriyye Hanm, Bedizzamann Rus Harbinde ehid den yeeni Ubeydin annesi. Birinci Cihan Harbinden evvel Nurs deresine derek ehiden gark olduu,

2. Mercan Hanm, ne zaman ve nerede vefat ettii belli deil.

Nurs ky mezarlnda, bu ulema yetitiren ilenin reisi, Bedizzamann babas Sofi Mirza ile hanm Nure ve olu Molla Mehmed ile Molla Abdullah yanyana yatmaktadrlar. Allahn nruna ve rahmetine gark olsunlar. (Abdlkadir Badll; Mufassal Tarihe-i Hayat)

SEYYDL MESELES:

Bediuzzaman mahkeme mdafaasnda Ben seyyid deilim der. stadn resmi kimliine baktmzda Nurslu olduu ve Dou Blgesinde dnyaya geldigi anlalmaktadr. Bu ifade dnlrken mahkemedeki artlar dikkate alnmaldr. Zira Bediuzzamann seyyidliini kabul etmesi, onlarn nazarnda siyasi manada yorumlanacak ve mahkumiyetine sebep olabilecektir. Halbuki Emirda LahikasIin son ksma yakn bir mektubunda ise, Ben kendimi seyyid bilemiyorum. Nesiller bilinmiyor. Ancak ben manevi ehl-i beytten saylabilirim der. Son ahitlerde Salih zcann hatralarnda, stad neslinin hem anne ve hem de baba cihetiyle Hz.Hasan ve Hz.Hseyine dayandn bizzat ifade etmitir.

Bedizzaman'da seyyitlik nian

Muhtelif mahfillerde konuulup tartlan konulardan biri de, Bedizzaman Said Nurs Hazretlerinin aslen seyyid olup olmad hususudur. stad Bedizzaman, 1923'ten evvel "Krd", bu tarihten sonra ise "Nurs" lkabn kullanmtr. Hz. stad, bunlarn dnda da imza yerinde baz lkap ve nvanlar kullanmtr: Molla Said, Mehmed Said, Ebu Ley, Garibuzzaman, Sin Ayn, vesaire... Ancak, 1923'ten t vefat tarihi olan 1960'a kadar hasseten kulland lkap ve imza "Nurs"dir. Hatta, 1935'teki Eskiehir ve 1944'teki Denizli Mahkemelerinde, onun hakknda Nurs dndaki lkaplarn kullanlmasn yadrgam ve itiraz etmitir. Mesel, bir mdafaasnda yle diyor: "...smim Said Nurs iken, her tekrarnda 'Said Krd' ve 'bu Krd' diye beni yle yd ediyorlar. Bununla, hem hiret kardelerimin hamiyeti milliyelerine iliip aleyhime bir his uyandrmak, hem mahkeme ve adletinin mahiyetine btn btn zd ve muhalif bir cereyan vermektir." (Tarihei Hayat, s. 202) Said Nurs ve hatta btn Nurslular, zahir tarih nazarnda Krt saylrlar. Nurslularn bugnk sosyal ve kltrel yaantlarna bakldnda da bundan farkl birey grlmez.

Ancak, herey zahirden ibaret deildir. Hemen her meselede olduunu gibi, helket ve felket asrnn adam olan Bedizzaman Hazretlerinin nesebi konusunun da bir zahir, bir de hakik vechesi var. Bu iki vecheyi, hikmetiyle birlikte dnerek deerlendirmek lzm. Aka ifade edelim ki, byle bir deerlerdirmeyi zahirperestler yapamaz. Ayn ekilde, Trkler ve Krtler gibi, Vehhabilik yapan Suud rklar da lh hikmete uygun bir deerlerdirme yapamaz. Hz. Bedizzaman'n zahir ve hakik hviyetinin ne olduunu bilecek ve bunun shhatli bir tevilini yapacak olanlar ise, ehli tahkik olan Nur Talebeleridir. Nitekim, onlardan biri olup "Denizli kahraman" nvann kazanan Hasan Feyzi Efendi, srr teklif ve imtihana taalluk eden bu meselenin perdesini ksmen aralam ve aynen u ifadeyi kullanmtr: "Ona 'Krd' denilmesi, ...Krte bilmesi, o kyafete girmesi ve yle grnmesi, kendini setr ve ihf iin olup, hakik hviyet ve milliyetini ihll ve inkr mn ve maksadyla deildir." (Emirda Lhikas, s. 75) Dikkatle baklacak olursa, burada bir "setr ve ihf" gereinden bahsedildii ve zahirin dnda ayrca bir "hakik hviyet ve milliyet"ten sz edildii grlecektir. (Ayn paragrafn banda ise, Hz. Bedizzaman'n hem seyyid, hem de erif olduu ims yaplyor.) Demek ki neymi? Herey zahirden ve grnrden ibaret deilmi... Esasnda, hikmeti lhiye de, bunun byle olmasn iktiza ediyor. T ki, srr teklif ve imtihan bozulmasn ve "maslahat irad umum" zayi olmasn. te, bu muazzam hakikatin izahna dair, Rislei Nur'da bealt yerde tekrarla nazara verilen ve ezberlenmesi gereken veciz ifadeler: "Evet, izzet ve azamet ister ki, esbb perdedr desti kudret ola akln nazarnda; tevhid ve cell ister ki, esbb ellerini eksinler tesiri hakikiden." (Szler, s. 265) Hasan Feyzi'ye ait yukardaki szlerin, bu veciz hakikate bihakkn paralel dtn grmekteyiz. Baz kardelerimiz, sdat Bedizzaman'n sadece "mnen seyyid" olduunu sylyor. Bu ise, hakikatin tamamn yanstmyor. Zira, Hz. Bedizzaman'n mnen olduu gibi, neseben de kat'iyyen seyyid olduunu "Byk Ruhlu Kk Ali" beyan ediyor. Kulen'l Kk Ali, Hz. stad'n hem "ikinci l"den, hem de "birinci l"den olduu bizce kat'idir diyor. Ayrca, li Beyt'ten oluunun hakik bir nian/iareti olarak, Hz. stad'n omzunda grd "kademi Resli Ekrem"den (asm) bahsediyor. (Bkz: Yeni bask Lem'alar, 22. Lem'ann son haiyesi.) Kk Ali, bu iddiasna getirdii delillerden bir tanesi olarak grd bir "nian"dan sz ediyor ki, o husus nian ve iaretlere, Hz. Bedizzaman'n kendisi de perdeli ekilde temas ediyor.

te buna dair kendisi de seyyid olan Bedreli Hoca Sabri'ye (Santral Sabri, skele memuru, Nur ve gl fabrikasnn sahibi, Isparta kahraman Sabri) hitaben yazlan mektuptan, ksack ifade: 1) "...Sabri ise, ftraten bende mevcut has bir nian var; btn gezdiim yerde kimsede grmedim. Sabride ayn nian ftr var. Btn talebelerim iinde, karabeti nesliyeden daha ziyade bir karabet kendinde hissetmi." (Barla Lhikas, s. 21) 2) "Sabri karde! Senin cisminde (ayanda) kardeliimin sikkesini grdm zaman..." (Kastamonu Lhikas, s. 28) 3) "Ey Sabri karde! Ban sa olsun. Cenab Hak, o validemizi mafiret eylesin, min. Benim, karabeti nesebiyeyi (seyidlii) ihsas eden parmaklarndaki nian ve bu yedi sekiz sene Abdlmecidden daha hararetli faalne kardelik vazifesini yaptnzdan, elbette senin merhume validen benim de validemdir." (Age, s. 155) Mlm, seyyidlerin ayak parmaklarnda bir almeti frika var. stad, bu mektuplarnda ondan bahsediyor ve Seyyid Hoca Sabri ile aralarnda bir akrabalk (karabeti nesebiye) bann olduunu sylyor. Bunlar gibi, Rislei Nur'da stad Bedizzaman'n seyyidliine dair daha baka deliller, iaretler de var. Perdeyi bsbtn yrtmamak adna, imdilik bu kadarlkla iktifa ederek, son cmleyi ekleyelim... Elhasl: Bedizzaman Hazretleri seyyittir, evld Resldendir; temsil ettii dv bunu iktiza ettii gibi, icr ettii hizmetin tesiri de, muhakkak ki bylesi bir kuvvei kudsiyeye dayanyor.