Ana Kart (Mainboard)

13.03.2006

BLGSAYARIN YAPISI

Ana kart bilgisayar meydana getiren temel paralardan biridir. Ana kart (Mainboard) dier btn kartlarn, ilemci ve bellein zerine takld karttr. Bilgisayar iindeki dier btn donanm birimleri ana kart zerinde toplanr ve ana kart zerindeki veri yollar vastasyla haberleir. Tek bana dz bir karttr ve zerine taklan bileenlerle alr. Ana kart zerinde her donanm biriminin taklabilecei bir yer mevcuttur. Ekran kart, ses kart, modem,ethernet kart, tv kart gibi donanm birimleri ana kart zerinde slot denen yuvalara taklr. Genel olarak ana kart zerinde ISA, PCI express ve AGP slotlar mevcuttur. ISA slotlar eski teknolojidir ve artk yeni retilen ana kartlarda mevcut deildir. Artk ana kartlar zerinde daha ok PCI slotlar vardr. AGP slot ise yalnzca ekran kartnn taklabilecei bir slottur ve 1 tane bulunur. AGP slotlara ekran kart dnda baka kart taklamaz. Anakart tm bilgisayar ieriinin veri ve g alt yapsn oluturur. Anakart ilemci ile dier aygtlar arasnda tm elektirik ve veri balantlarn oluturur.

Abit KT-7A AMD ilemci destekliyor ve KT-133A yonga setine sahip. Aadaki resimde alttan ste doru bir adet ISA, alt adet PCI ve bir adet AGP grnyor. Ayrca yonga setini soutmak iinde zel bir fan kullanlm.

 Ana kart, fiberglasttan yaplm, zerinde bakr yollarn bulunduu, genellikle koyu yeil bir levhadr. Olduka karmak baskl devre yollardr. Ana kart ok katmanl baslm devre elemanndan baka bir ey deildir. z ad verilen ve karmak bir yol haritas oluturan bakr devre yolar ,sinyalleri ana kart stnde bir yerden baka bir yere tar. oklu katman retim teknii kullanlarak baz katmanlarn ilemciye, BIOS'a yada bellee veri tarken baz katmanlarnda bunlardan bamsz olarak voltaj ve toprak hattn ksa devre oluturmadan tamas salanmtr. Yaltlm katmanlar karmak bir sandvi oluturacak ekilde bir araya getirilir. Daha sonra yongalar ve yuvalar ana karta lehimlenir.

 Ana kart zerinde ilemci, bellekler,ROM BIOS, AGP yuvas, PCI yuvalar, seri ve paralel balantlar, IDE balant noktalar yer alr. stndeki ilemci; aritmetiksel ve mantksal ilemler yapar. IO (giri k birimlerini) okur ve yazar. zerindeki ROM BIOS, ana kart dahil olmak zere ve ana kart ile alacak tm donanmlara ait ayr dzenler, saklar ve sistem ak olduu mddedce bunlar iler.

zerindeki RAM bellek ok nemlidir. Yazlmn alt yer belleklerdir. Bilgisayar ak olduu mddedce srekli bilgisayardan veri alr ve iler.
zerindeki genileme yuvalarna taklan (AGP Slot) ekran kart ile beraber dier kartlarla hem ilenen veriler grntlenir hem d dnya hem de dier evresel aygtlar ile balant salanr. zrerindeki DE balant noktalarna taklan sabit disk, disket srcler ve CD ROM srcleri vastasyla ilenen veriler geriye dnk olarak kaydedilir.

rnek:ATX g faktrdr.. Bu ATX kartlara zel ATX kasalar retilmektedir. ATX ana kartlarn eski AT ana kartlara gre stnde fare klvye konnektrleri tmleiktir ayrca windows gibi iletim sisteminin kapanpasyla sistem tamamen kapanmaktadr. AT kartlarda gde elimizle kapatmak gerekir. MSI 694D Pro AR ift Pentium ilemci,5 PCI yuva, CNR( communications network riseriletiim a ykselticisi), 4 USB yuvas ve anakarta btnleik ses kart barndryor. Ayrca anakart 133 Mhz veri yolu hz ve UDMA 100 eriimi destekliyor ve ATX biim faktrnde retilmi.

Ana kart nasl alr?

Ana kart, sistemdeki, veri akn dzenler. Verilerin ana bellee ulamasn salarken, ayn zamanda ana bellekteki verilerin dier aygtlara ulamasn salar. lemcinin altraca programlarn yer ald yerdir. lemci herhangi bir veri iin arda bulunduunda, ana bellek ilgili veriyi bulur ve sistem veri yolu araclyla bellee gnderir. lemci kendisine gnderilen ilemleri bitirdikten sonra, iledii verileri tekrar ana bellee gnderir. Ana bellek bu verileri ya saklamak iin sabit diske yada grntlemek iin ekran kartna dolaysyla monitre gnderir.

ipset

ipset veya PCIset bir grup mikro devreden meydana gelip , PC iindeki, ana kart zerinde veri akn dzenler. ki yada daha fazla tmleik devreden meydana gelir. ipsetler ilemci, ram, giri-k aygtlar ve genileme yuvalarna taklan kartlar arasnda bir arabirim vazifesi grr. Bilgisayarda ana kart en nemli paradr, sonra ilemci, sonra ipset. Dier donanm malzemeleri gibi upgrade edilmez, deimesi demek ana kartn deimesi demektir. Kuzey kprs ilemci bellek ve ekran kart ile olan veri iletiimini salar Gney kprs kuzey kprs zerinden slotlarla ve portlara takl evre birimleri ile veri iletiimini salar

PSET ayn zamanda aadaki ara birimleride kontrol eder. Bellek kontrolcs (memory controller) Sistem Saati Klavye-fare kontrolcs kinci tanpon bellek kontrolcs Direk bellek eriimi kontrolcs PCI kprs EIDE kontrolcs

 ipset reticilerinin ba NTEL dir. VIA, SIS, ALI, OPTI ipset reticileride vardr. ipset bus hz; 66MHz, 100Mhz lerden 133Mhz lere kadar gelmitir. RNEK ipsetler ntel Trion 430FX: 128MB kadar EDO remleri destekliyordu. Trion 430VX: Trion 430FX e gre %15 performas daha iyi idi. 440LX: AGP destei vard.. 3-D grafikerinin daha iyi ilenmesini salad 820 : PIII ilemcilerde 100/133MHz hzlar ile ilemci arasnda saniyede 1GBveri transferi yapabilmektedir. 850ipsetler:Pentium 4 ilemciler iin tasarland.400Mhz sistem bus j-hz. ift RDRam bellek kanallar.1.5Volt AGP 4x destei ift USB kontrolcs, ift ultra ATA/100 kontrolcleri

lemci soketleri Her ana kart zerinde kullanlan teknolojiye gre, ilemcinin takld soketler yada slotlar vardr. Anakart stnde kullanlan soket tipine gre hangi ilemcinin kullanlacana karar verilir. Slot ilemciler: PII ile retilen kart eklindeki ilemci trleridir. retilmesi pahal olduu iin terk edildi.Slot ilemciler ana kart zerinde kendileri iin ayrlan slot yuvaya taklrd. Slot1/2/A trleri vardr. Slot A AMD firmas tarafndan kendi ilemcileri iin retildi. Soket ilemciler: Kare eklinde bacak yapsna sahip bu yap daha ucuz ilemciler retilmesini salad.PII lerle kullanlan slot ilemciler terk edilip soket ilemciler retilmeye baland. Bu ilemciler ana kart zerindeki sokete taklrlar.r:Soket2/5/7/8370/A/423/478eitleri var. Soket 423 ve478 ler Pentium4 ler iin kullanlmakta. En son pentium LGA775 ilemci kt bacaklar (pim) yok.

 Kitap sy:85 de tablo var. Hangi ilemciyi hangi soket destekler. Sy 84 de de soketlerin resimleri var gster.
Tablodan baz rnekler, yukarda da ifade etmitik ok kullanlanlar. Soket4: pentium4 snf ilemciler iin tasarland. Soket8:Intel Pentium Pro ilemciler iin tasarland. SlotA:AMD Athlon ilemcileri destekler

Portlar; bilgisayar ile dier birimleri birbirine balayan ve bunlar arasnda veri alveriini salayan k noktalardr. Seri port bir asekron port olup, bir anda sadece 1 bit i yollayabilir. DB9(seri fare balamak iin)gnmzde ana kartlarda hala var -DB25(harici modem balamak iin)gnmzde yokRS-232C diye standartlatrlmtr. D portun dikey durduundaki eklidir. 9-25 de pin saysdr.25 pin erkek, 25 pin dii Paralel port ounlukla yazc balantsnda kullanlr. Bu portun kna bir anda 8 bit yani 1 byte gnderilebilinir. Yazclarda 2 kablo kar. 1cisini elektrik pirizine taklan f kablosu. 2cisi yazc ara kablosudur. Yazc ara kablosunun bir ucunu yazcnn zerine dierini kasann stndeki porta taklr. PS/2 alta ki klavye, steki yeil fare iin.bu port IBM tarafndan gelitirilmitir.

 SCSI portu sabit disk , CD-ROM gibi dier evresel aygtlar destekler. En az 8 ,en ok 15 aygt destekler. Hzl , pahal zmdr, ana kartta eksta olarak gelir. IDE portu - sabit disk , CD-ROM gibi dier evresel aygtlar destekler. En az 4 ,en ok 8 aygt destekler. Ana kartta bir standart olarak gelir. RC11 portu telefon balant standartdr. ana kart stnde RC11 in(hat girii), RC11 out (telefon balants) vardr. Eer daili Fax-modem balamak isterseniz; tel giden hat kablosunu tek den karp RC11 in e takn, bilgisayarla gelen ara kablonuzun bir ucunu telefona bir ucunu RC11 out a takn. RC45 portu network balants iin kullanlan balant standartdr.Gnmzde ou ana kartn stnde var. 10/100 Mbps hzyla veri iletir. RC45 olarak anlan bu konnektr UTP(Unshielded Twisted pair) kablosu vastasyla veri iletiimi salar. ki cihaz aras kablo uzunluu en az 100m olmal.

1 m UTP kablosu, 2 adet RC45 konnektr alyorsunuz

 USB portu olduka hzl veri transferi salayan balant standartdr.USB 1.0, 1.1 derken 2.0 lar var.USB kablosunun iinden 4 tane ince hat gemektedir. Bunlar ikidi veri, biri +5 volt, dieri ise topraktr. Oyun portu Joystik takmak iin. Ses kart konnektrleri ses kart artk standar olarak ana kartlarda tmleik. Ses giri k bu konnektrlerle salanmakta. Yeil speaker, mavi ses girii, penbe mikrofon VGA portu monitrn arkasnda 2 kablo var. 1 i kasaya yada direk elektrik pirizine taklan elektrik kablosu. Dier kablo ise bilgisayardaki grnty tayan veri kablosu. Bu kablo kasann arkasna VGA portuna taklr.

kaynaklar
www.w3.gazi.edu.tr Zeydin Pala Bilgisayar Donanm Ders Kitab www.komer.com