-J: r

- t-..A #-i.:'
t.

K E IS'Y A 3.
r ,::t' -'

!V

:E

S-L 4-E-J--?-

t-'

hivi leoJulikwa

JuIry -f968

tutipot'oa karatasi yeu

w

Kwa nrud.a wa

miezi miau -

i.

r*!lk" af siri :- .i.. ot+t+o?!i hicho gl+oypk. n*eyewe. 10gi. nyj.ngt z:LLlzopawa kiniy ehet.usni, uliambiwa, "iVtbona nu ki-qya a ln eh"tl.sha ? " aI waLi okwa' a:<-:.f itir i h4y o riuawaa.ub ia n IIIIill'rAIA! I Sio sisi. Kiisho sicho kimfalyacho utu ktlracha,. kufagya tile aani-nilo kuwa ni sawa, i3al,i sisi waanJ-ai kuwa kltina lile alifanyalo' ;bo-hi.tidi ]cr:npa nnu ushujaa vtla kuend'erea Eoia awe atalia.oj.ai kisaw' sawa' Iiwa hivyo hata buseme tukatishfu

umenyamaa k.i-nya"

a.regu tnwezi wa t,t-l+{oiila UlJRqgU'n-Pgk?

Kila ntu alikiafsjri

r" t"ao. s.efs.ci hiirBia hatubaly aaza. -Aala sbili aa $Ya.Bzo k{tuilitisnwa. La-kiai-lang,u silru niy-o ba-C'.ili rya- yitts{P FiTlo &Uwa .lrra.aro ia uwoga, vilrezldi na vitazidi tr.rbuthubutlshia frnaai kana si 1a hairilhao weISI t189uo wg, hrttsha tUu-yote iy;. feaseaa asa''.!snna trtr:f5 r*lhr$ "f"f'nEi. ti-*"iA*iip"
HAI'A"TI.

earka karatasi'ya mTueai huu tua.agunq8 tuu lilifanywa a slJFjJrara Ja.ubo noda fa afUu tmpita lria,si a.ubalo Auguo9 wa !ud'i ii i;KiJfu-ft"y nzina,kt:-*a-nwezi +?68".aura kuwa wana LfrErsB. rrl *aiiuoya waii,vTopenda b'va kupivun:ia zebu na anbao f:.sir:*"f f - Je" s is i ar"Oao lwe.nyinwg haki. uzipatekisirikali tur,afanyaie f"t? ili baki "g,r""l|if: tnn"-nfzo hizo "g"r-;a inayofa-kutruriwa ,"E?-rqi-g;i"-e"1ri trnr za lcideneokrasi 3in99fi, salta sawa a ifti.:.e.o,e &aadrrt ;i. "vrir:" r,rq-. na.jlguvY ?_? S11l1l-to hao na b-^ui;*i:-ro. Ilwa u"bali""-"J rl?adanu r\At\U yaa5a "16tr&wa'fa.r:.vs1 jinbo gani ukalo i{i tafft *-."?gghi? Ni nj ia yglu ff-l*l"';"-"i";*I-iGl,g. i-a:rinlya Ta wataga&t tuakag,pitalfi rio"""" nil sirikIi wao ud'lhtea D ;af; ;a^6 -tiiktgiu.., u;too :r.*e-:pitislra Ppgka we.azeu"? Eui1ko bao rvenyewe wario*loi'.!Tl'-[;i a"ilrrt"n?"chi noaao i:iru ata-ka aiiuli*fri riBi- k;a--nlr-tuo':s-1-u"al-a hizo ' i'ekiai upane oi'oo *",t . ze. Sisi Uatrfiff ntazlp*"; ambapo na-ubo ya nahaii j.rrr*-;.i.,':...ri,va;!s kija wetu sisi t",=-"o dhulna nmna hii yanepata kui:c.i'ea, Vi r-e vile Sawabu karaa h+y,o utakayovrapa, inewsaiciia kiie i,'aiiokuwa wa$eawaliwa na nad.ikbeta nfa...o-r:arna hawa wa E1r'ii'.a.i ;ia riidU. Jawabu yetu hiyc tua waele.za baad.4ye rkwani ix.l'ranzo twatal<a kuwaeleza lililo--tufqnya sisi kutoifitiii nj.ia nyengine ya kuiond.oshea hii sirijcali ya {ANU ya icj.<lj,ictebar isipoi'ru',va hi Jo tubakay o waeleza'
.

.-

""1

-Uiia ya sb.aha nc.ugu ze bu, v i le vioja -vilivyo fanywa .aa sirikali ,ya ;\Alrill l<atika mwezi !i,a Augll.sl-rbad.o tY*ilvi: sahu. Vioja ambavy-o ha.rija-fanyika, nahaLi poP?e katjJr.a histori szina ya siasa, Vi;a vyeyewq ni hihirna na hila ambazo sj-ri3aC|m3 - -qlg-*ry-. fl y l:.iuw ilixitunilia- chna'gha upi-nzani Na cha:na KAI\IU. ni cha hicho riiliVy ka.ma cha ni halaLi amboho Hif-a z}}*{3xJYa hizo ku\i$o,&J{U. chonye wsfuasi wengi zaid.i wajr,u.be wa,e, i nafasi ya ku ,:**,,oili*.lnrtoipa, '' ,,.;.dia uCh.aguai.itSI lfirrisBaa, Hi vt
we''.zeb, kuwa $aika .Aifi {Wananchl r";*f"iosi"-f,"tin ":futl Fi$t*iro 'ilr",u? ha j kupabi h*1*, +*9e' rciS ISOOIr ti.si

ia-k'avvo'?;.Akili afl$r, ' rfiip.u*a. s;'j"tt "kaT4'sFari? nio 'lzahilrq S-:^ ttrlffi;iF'au;; r-,,t-:,t-^t{*L"*o hiz.n karaasL ksrshngi za }iA.${U ,,k*d'h*jjkut z4 rtiaa hizo r*b**,,1*:*T.o aJ na.k99 na :;ffiffi;;i;;"i" .^o"y 9-i4*"ya -hi;i haziqezi.1* .(4", lIa )"T;; l+ ""*" rt ui--e;,ry' ini""ffi."o S q$. f;a+}*kilt*&:&S, tuj

* :r[w.a., .EAr*&:'Aa]:'!ge

'df
':r_l

:l

.J l:tl

sb.aria hiyo. Na pj.a ha-i-we^ekani,baada ya kuwa liPu"wailp?" *ci{ 't',thiyo.=wgsawg hawakuj-fgata,hali ya kuwa aia ffio .ififru;F\ :" iiua. ku:i.s.hi-nda lU. Na hilo lilikuwa wazi kabi-sa. Sisi- wase--r "r wa ni"F"lig.

iliifuata sharia ke.ma itakikarravyo. Na tuawahubuttr shia hilo tukiwaeleza yaliyou-L.ia Machakos. .^'
nca

hrwa .6fU

Itio ad.iyo hila ya sirj.Lali ya srlU. Baada yra siJiJra1i ya x'Al{U kuona kutca wale arubao siku zoVe nd.5-o weyq kuzipoltea karatasi za uchaguzi wa Aiaaispaa"peagidhanana ya ne h.awabweza kuzikataa karatasi za wajumbe wa -t'FU krna icuumia d.hulnarbadili yao waliwekwa mai) ili wawe nd.io wapokeaji_wa- hizo kafatai. fwasma hivyo naana unao ushahj-d.i kuwa Towa Clerk wa NairoUi alilazini.shwa- kuzif elisha karabasi za wajuobe wa..ri'FIi wg l{airobir}dkini aLikaaa" Nd.ipo ajcawekwa lt0 wa hapo. Vi}e vile

tr.raao:udnaniOi r,va kuonesha kirwa fown 0lerk wa tuionbasa pia alilazinishw-a afanye hivyo. r;va moyo viake nd.ogo haltuwela kurui--nyuna na kuonyesha irsnuja wa krrkata kaa nwenzake *? Ta+obl. Na oatokeo- Jal<e nullyaona ndugu zetu. uapa yataka tuicunbushane iUo noia kuhusu hao oalC-waliowekw kuwa wawe nd.io wapokeji t"r*tsi za,uchaguz,i. larehe 27 JuLy 196-8_tkuljJr.uwa na mkuano rlunra tra.vioneosi_Iroe wa 4Al'iq uliofanywa iTajrulu. li'atika. n+li.:s ltt": e.aya waliiwa kwead" $+l$H*it*. ta"; nuo-n ni Wau- '':":. ;i I Vile vile hapa' wat aka tuf ah.anishane kuwa maDC na rnaPL *-rii*(i;ii--S";;;"ts,t. i';a ivitueisbi wa Raia v,ovo.!,e hana i'lJ ^iJni kuiagilia is,anbo Je s-iasarwaia kusaidia glraru+, thoqhqe. ru-busa cnr siasa, Eata k.ana nclichc k-r-lichounda sirixali. Iiii ni^ dasuv;'am? vy3 siasa ;T-t:ffiemokrasi kati.tia kila nc!:j a.orbayo ina t+tgia yeSie chca I.Iciwa ncli:inj,ii y-ti*oga. .u cha sias&r': hicho kwa ' chama itia kukj-saiclia np.nwa ni iaaina watunisi:rf .iu anb3V! yaiivipi basiui,ta\i" si3iTa]i tu "'rrlIY wa [" niia. sas'ni aia vtatumishi "d.enoLra.si itaunia ilia*a i-ma-yafuaa o5h3:shaha tsila l'Jr]lu? cha za. chana ch.ao twapereka J,r[n"ri ^ya ka$iSa gu", o}it;ia *"1:l{ i na''s wa,'-orcbasa pat*r. Xgr*oou-Fc"*" ni Tary uxga4i:siag becretary ' Sasa wameiru'u,a h.izi.. d;-;ilru
,

;;-IIlfi];;*";idiziwajie.1/ituljo:ikubwahivittl.lemokrasiya *B"fi e*"i hii? tsamusemi ilteli!? pawq-basj- l-u-v.o riaku':u nd'i'io waiiriolcwencla r'lU njia r,.v,ia zs. karatasi aafi Ual kuwa nr lazi,.:ia,,,;ifel-lsire waiipa';va naDo :'ivu ilt :iuv;aihubutisr:i a -nvezekana' ;;b;-lb4o ur'traina udngiaeo afang mioja tutaivapa -i,":utasi amri hj-zo hux; i{"Ji;;"-u:oaprganiaii,-::l"g:.:;* za t

nJ-ngi tuliyonayo, riwg rfa1. !a r\axuru' i'l'tr4 wa lrlachakos ,[iiporceluou* ]iai:1a-ya huo. r:u<utano za wajumbe 5? wa i<uwa iKute..,.c hub uLikuria i."J..flvlarliaralasi nttta sharia itakavyo"' 3U zilikubariw- owa b-ivy;;if#'ut hulco {ikutair.wani zisingef,;i"h;;.-t""-yu iu wa ba"oc :'uru6i. yeye anbazo zole i2 nonj- r\akururaii'zifelisha YtLzo- karatasi Yei'lij-fika ivakuru' ya kwencla rwenyewe nd.iye ^aliye.. rip""luu-inf pa' n"**"iEr*ii;;;;"" "r*a" zitivvo br:nika? - -4'i
:

:1

a' t
i.

-,,,. r ? '. *:".r*-*iriati

4syo nd'iyg" y?11,y?-f*y:it?: Uofriirai Na walio:s.gI{II'an!a19 5"u**-o" atr I*?tS-^^ ga Ea Fr-.i sinifrali' Eawawaionsozao ^h.,^ry,," sirlrrali' t-1-*,*ffi#;i'#;"i"noi1ffi*Fuo kiwa jra.*uotni*k;;il" J"i"" waol rlranbo' v"li31q9' kupungyfiY?^?:""*?:'
rrrua 4'vvs" zet'uNd.ugu

"*:tiT:itF. ffi 3"H' ftii : T"'? ffiHi "f fift - ;i :.ff woe ario" ry"re ffiAa:n;"^3t*h'ili*1ff'i:lffiii;-r*.o1v ha]tusubuu 'tufargia rla k.fidll"3"" d;";ig- ["1id [i"e lilia--walai weqzett 'hus:: girena. kama 'hqya tutena#;. "g-iiU kma* tno'of eli-shwi ilg"r" r"-r3.raaii ffi ?4, ircnaguzi "ziu'la *nera.n*a b.akosa uri3uwa "" kuband**.';;: * iiih-i*"p r:.hiones!*wa nakoqa v+o ", g1"iy:^-Yq**:Li":t3;"T:"*X
-

o ambsyo rtrolo wa.k haupendi

Mr.'

"ff ?ffi

#-

H*qi3k*niiffi ,*:x#i:ffii'*

ffilhri"ffi:r'n:tr#H.frry

J i'l

;. ,!-

,.i

kuliko ya Musarr. Nd.ipo hapa mtu aserapo janbo asilo,rlipead.a kuwar - ".o-i af adhali wakati wa iliikoloni" " (IUgala nuuwe-ni -na haki

- 5 -i

npe.oi), Na nambo yaf jhapo hapa ndipo yaonshapo ucb,u.tlgu zaLd.Llkumuona ilfiuafrika yuwanenda vi-sa niluafrijca mwenzake anbavyo hata Itfr'ingereza asietujua &wanzo wala nwisho hakuue-oda. lakiai X[dr g0 RA IgIVU NI aZ*. Ilakr:na zaidi ya hapo

"

t
I

I l

:. :r

;:,1 .:

;l

Auni'Si,kuwako wabu,.ampa-o j-il; $diy;-a;g- 1 t-* lrila nahaLiwawasa{in.is}e wenzaj*1-**!*eos wako radhi kupata taLu "F.\$i noJacrla trfi". fwa ;"y; rto;a, kwa'fjiita Fw3" l$FtFRik ,' #Hffi"? l*"s'ffi ;Hl; * :tu# ii'1ffi' ffiH# ilk*y r aqy ia wau d.hurma @ggloi.. *:tt l l*-,' F,+ " yao''nrp;"***ii:?;db ;ma iffio";i; k"f"rs;iqimo Fll*T.".q, # kirfeb+-li'dis ,,. ;b;. ;.atah"d$i uifg:'ia' si*i we^qvewe * ggna. iJ.3y4 ' .r^^i tabia fia r rtho^;l[aTr+ hrrsikrrfiali kua
-

"i-r*t"Bifiw a iiritaii?n t-uriwaa.nidi kuwa sisi tuLaiji.bg_' *;da rl.;aa-ani"u*" y"a.fuatayo i- Ikiwa $ryeri kwa d'b.al+ -{.1_1{oyo uchugu na Luipe&a ncbi ya ii-qya' t==-l:g.TT_ :*.. pengine pa kwend'a; rlla ' . ilili"i "";,*il"ea t"*a np"nd.ipo kwo na hese'a ik lenya. na dhufujna a.c.f uf j1oiwa mwapend.a uswa na ooln",r"mu -a*,rUaf iy kuonewa wala naXuna ziondoke , ([na tuarninivt;]@; na suyatie ruwaamtjiayo ha;r1 kudb.uluoi**)l*;";;-t;;i,,izeni sarra !;ufal:asu kuwa siiiu zoe I'izi akilini mwe.au. Sisi tlt*:iiCliji.*.r,.rr) tuaesema kuwa hi-i rkwa wa.fuawa. ir- ur"iananug"xuwa haswa saJari usie- :' ili kunyamazish'wa najreno haya, utat,afutiwa itii"l-qi3.qa safaai kuwa t-wafahamu ndelee kufurua watu naciro--ziai' viie vil (npango umejal:rru b.ij. utaxuwatr-rp*ngt **.g:oe wa kutuzamisha nyoqo zeLu bazilarudi ribiwa-mara mbili zili""-Fit")., Iarcini na tusenalo unaq$3** iuoini riuwa tura.ieyalo ', rwa-fahamu kuwa hi-ta atakaye-kuwa "J"*-n*"[^be ai haki "" i-"'r.-vire-vir pia ??y9 atapaaliihubaliarr n;-;ili Xwa lna.neno yeLu tusemayo, kufapyl lll rrago. bishwa baOul r,afoir=i ttyoio- za biaad.amu zikiupsana ticla kif haa kuzishinda zcho lcl-we .if ilo:-.x"""i;i"r;r*;" '
:

Sirikali ya .iuii ilikitunilia chama cha r-FU dhuloa h.Lzoroaa!.a bila ya siraks iii$ ingeula wali nkavu. Sirjhal yaja kuna wau wamec}rokeshwa n si:.ika}i hi+- !ftt-Y*eyra 'Cl,okeshw;r ^1{lJ qa viead.o yya kishenzl vifa.nywav]o na sisjl<e&L^ bJ*i-Na lrwa eirilrali ya .r.J\li kukitueifia i'FU dhulma hizo inesababisha impa'lnrrnyion oanane3 nai.i yao ya kupigg k.rrq: lrJsi bii ndiyo yo t{wnaachi aguvu aa kucbagua yule ',mfi.kiljJe hrwa ndlye a!ai,aye tura ra nnuSaa s.aye. (Sio liivi yalilyQfarywa' .: klJ3.E-gaG,toa anri kuwa futanj-na fulani wawi nd.io).Vile vile bahl hii ya f,upiga.kqra ad.iyo inpayo Mwananchi nguvu za kuioadoehea gYlrr Lakini ,ir:lfi-'asiyoiakr- kwi ananiTbila ya-kuurrria ilaaa.ncLi Inechukuliwa na feo nutaoo* Llt" ui [ii t"*en$;; kuwalxguvl"Lrf ya kj-nguvll' a BtIt1gaII ya l,.AJ$Urbtoa ku;ipa iOf.in'i wa-oewekwa walunpe ;[adti- naocni w;unue ;aicr vraaka-. _ambao .i-t"tifanyia kazi abila fulani ili lizii kudhulunu oalrabila G;sir;:-Eii naiyo d.ernoi<^rsi y sirikali ya daIIIi ya kiJraburu, rwanzo ',-,larlzo wa karaasi hiirsuala ya' plli .^:: - gani.nyeaSS-ne i n-rrnf oa kutuariwa L1ll:l)tl!l lltq --- -: ^ i no inayofaa "irli njia tulryq,1ugza ni hli., rr?.r! niia za sawa sa'na za-kidenok;lia*i [i;; ,iptiLrou nad.am aa hao walio' na aguru hazijaliwi wala noali na trnwanzo twape-

ff

ml

Mnsu f,*i'il;ffffia 6 I"G'u

r"us4l1 p*!*p ;4q:4_g; asewa'nuis r 11*i wenga-9c?.,:l& bi szo ?qgiaqou

ffi*;etffi* o'i'p"rrintuak'rarrya niEq;Iac++iHjF--dffi#*ffi66'"

I

tr*.*
ve

'I .L

d+ i
I

.a

,.. 'I

,t

i
:

rl

-:,d

-4kabra-ya uchaguzi nkubwa I? \9?o, na naarlarnu sixi_kari ya {,ar,Iu iaa viendo vichafu kana hivi iuvion*vJ,o rbasi hakuna d.awa wala ' adF lyengire va .a.ua.ni ya kuiond.oshe irixari ya kUwa na uwe zo wa kutrlia hi4o aji_a isiyoiiu*"nii--i,ail"r" V. ana,ri rat f."i ma a:r,'nro tuwe na Iyr.rTI (siyo jta krulrurunia s.tu)-rbali ai'in4eI-I-..y?.qu?gatri k.*?_ uakattfalya-ni haki qa ai saw.=iual[r ;rd; 'Fii.bii adivo itiyowqp? guv ulakikuyu (i'&ra n4auu) k'ingia ,iitrrnl na.kupigatu ira driregre za tua pieiania arani o" mashaoba

:' *, rililffifi , lT;i;i, ;ffi i:Ho;#ils# r" *J ' krxroaosheai'haw',waailala r-[iat"t wa siritiaii f trelrf:. *tnffir-i;-'s
watawa.La ambao
y

yao wariygkuwa g?Egayangranywa. I.trlq- n",a hii hii qJ$o-G""l$+.yo was-wa vienn ia Gstazii'ru${r ;rr"; [ii hlTndi:y irivq-Tasaid'ia n$ugu zeiu wa'ae-nzLbar npa.ka-wak"r"r"1-u*iftm koma 6'ii ndiyg-ilito-wapa .aguvu na ushuJ"uriruo r .uiqegj'_ rilizao na nytsg.c

zao ni za Kiafrik"-rr"rcLi-ayolgori yo'zao Fa vitead.o vyao ni vya (ikaburu, Haukuwaond.o ruakabrd qeupe ili uweke &lakaburu wusj-. ,,"rakati wa "viogzi-najiifJio ,ena huu. Sasa lwataka "viongozi vi{:end.o".

: Si kneli kuwa kuwria njia hiyo si kaai ad.o-, o taLa si rahisi. Iii janbo ar:cbaio Litaub,i,i tue jaeho leu,' asu xg-"Ei*o;' Ki"f-peny-nneie{f,la u.tcoaooC rni rzlea ,g[A j1a uif .' Wau'woe,, nf lazima l-azina {luf {lufaul a. i r:-rni r:-!ni lcuita cuur-arir-mtri t i zarkifo. o.z kir earja nbili Ktrna al{vy.esen&,neezi nornoja ritirii.i:.,.;a k-Lriar '{ngwa rrif ttttfika htL'r: $.inaadenurlakirri una !",,,iicho kizio-ka.nra ;ab'ali k-r.a iririclo chepe::.*kama li]oi;'..,1 . i:iku badc zilca]ik, [uya,regoje ya L97'A lu;laj-zaae. i.kiwa ni,ve,r.c,' ,.i;:ij<ulua ni kama.ulivyohea ; ': 1.990 ,basi ai hapo. ... -. . ! +ugus arr'ica huurna kasa uiir;;
.a t,..f
iL-

'l

d$liI lili,I Q 0,'--,,,ii,.ori,Sh w.ri "ti.UT TtuI iv*'., AU }nUil*l 't itt,. ..Jil.Ln.;,;, d-w.it Mlrlir ulRri.E U, HIISAb*.rlilio. ;"JTUtlrfw.ii I\GWU

Ij,l

r(i]"'-JA
+*..

l,{-FIfU" .

.t

,:.+ ls r 5 J-r .ji ;. | .: + .. :l*

.*,, ,:-.:

.- ,3

-*
:.

;t
ur.d-;g;,.:,,Q T.

o s E i!;.K-''; liiu o'trfi ts a g a

:'.f'

.ltf:

*: