UVOD

U ovom referatu biti e govora o Engleskoj unutranjoj i vanjskoj politici u periodu od 1815. godine do 1848. godine. Ovaj period karakteristian je ekonomskom obnovom zemlje, nakon zavretka Napolenovih ratova u kojima je Engleska imala veliku ulogu, potom nastojanjem Engleza da se izbore za novi izborni zakon, kojim bi se znatno poboljala ravnopravnost engleskih graana. Najznaajniji dogaaj ovog perioda engleske historije je pojava radnikog artistikog pokreta, koji je nastojao kroz svoje peticije, da pobolja ekonomski, socijalni i drugi poloaj niih slojeva engleskog drutva. U radu e biti govora i o nastavku vievjekovne borbe irskog naroda da se izbori za svoju suverenost, kroz iskljuenje iz dravne zajednice sa Engleskom. Na kraju, biti e govora i o engleskoj kolonijalnoj politici, koja se ogleda kroz uzurpatorski reim u Indiji i Kini, uz nastojanje da se u maksimumu sprovede eksploatorski reim u ovim dvjema dravama.

ENGLESKA OD 1815 DO 1848. GODINE

Nakon okoncanja Napoleonovih ratova Engleska je uspostavila trgovinsku nadmocnost u Evropi. Ali,ekonomsko stanje zemlje je bilo veoma teko. Vladajuce klase iskoristili su rad za svoje bogacenje. Financijeri su imali ogromanih prihoda od dugova. Radi pokrica tog duga vlada je mnogo puta povecavala posredni porez. Krupni zemljoposjednici uspjeli su da se 1815. Usvoje zakoni kojima je bio odobren uvoz zita iz stranih zemalja samo u slucaju kada cijena na unutrasnjem trzistu nebi bila niza od 82 silinga. Zakoni o zitu bili su tetni po interese industrijske buroazije,jer su ometali razvitak spoljne trgovine. Poetkom dvadesetih godina u politici engleske vlade dolo je do skretanja u lijevo-u pravcu liberalnih reformi. Godine 1820. umro je kralj Dord III,a na prijesto je doao princ po imenu Dord IV (1820.-1830.). na elu vlade se nalazio lord Liverpul,a meu novim ministrima naroito velik uticaj imali su njih dvojica: lord Robert Pil koji je 1821.god. zauzeo poloaj ministra unutranjih poslova, i Kaning koji je 1822. god. Postao ministar vanjskih poslova. Godine 1823. Kaning je odbio da potpomogne interveciju panije protiv republika latinske Amerike s kojima je Engleska vodila ivu trgovinu. Engleska je bila evropska zemlja koja priznala nezavisnost tih zemalja. Pomo koju je Kaning pruio grkim ustanicima doprinjela je prodiranju engleskog kapitala na Bliski Istok. Industrijska buroazija zahtjevala je da se ukine carina na ito. Pod uticajem tih zahtjeva 1823. god. Doputen je uvoz ita iz inostranstva u koliko mu cijena nije bila vea od 66 ilinga. Bile su sniene i carine na industrijske proizvode. Trgovinsko-industrijska kriza 1825. god., i nerodica iste godine dovela je do novog zaotravanja klasnih borbi,do trajkova i pobuna zbog gladi. U samoj torijevskoj partiji koa je bila na vlasti nastala je borba,koja se poslije Kaningove smrti 1827. god. zavrila privremenom pobjedom desnog krila. vlada vojvode Velingtona koja je obrazovana 1828. god. uporno je odbijala sve zahtjeve liberalnih reformi,ali je pod pritiskom1829. god. usvojen zakonski projekt o emancipovanju katolika kojisu sada dobili pravo izbora za parlament. Krajem 1829. god. ekonomski poloaj Engleske se ponovo pogorao zbog nove nerodice i industrijske depresije. Narodni nemiri izbili su s novom snagom. Nemiri su se ispoljili u unitavanju maina seoskog gazdinstva, u napadima na domove zemljoposjednika u borbi za snienje visoke arende zakupnine farmera, za pveanje prosjake nadnice poljoprivrednih

radnika. Pokret je dobio naziv Svinge. Meutim, pokretu su nedostajali organizacija i jedinstvo. On je uguen s velikom svirepou. Julsa revolucija u Francusoj dala je novog podstreka borbi za izbornu reformu. Godine 1830. pala je velingtonova vlada, te je kralj Vilhelm IV ponudio vigovcu Greju da sastavi novi kabinet. Vigovci su iznjeli svoj projekat izborne reforme, kojim se predvialo oduzimanje predstavnikog prava u parlamentu za ezdeset malih naselja. Ovaj projekat naiao je na otpor torijevaca i bio je odbaen u Domu optina. Politiko uzbuenje zahvatilo je cijelu zemlju. U oktobru je u Londonu prireena demonstracija na kojoj je uestvovalo ezdeset hiljada ljudi i na njoj je usvojena adresa kralju o izbornom zakonu. Mitinzi sa mnogo hiljada ljudi bili su prireivani i u drugim gradovima u Manesteru, Birmingemu i Edinburgu. 1831. godine Dom optina je po drugi put usvojio zakon o feformi. 1832. godine zakon je predat Domu lordova, ali je opet naiao na neprijateljski program. Ovaj put otpor lordova je bio slomljen, i oni su usvojili zakon o reformi 7. juna 1832. godine. Po novom izbornom zakonu, pedeset i est malih mjesta s manje od dvije hiljade stanovnika bili su lieni predstavnika, a trideset drugih, sa stanovnitvom od etiri hiljade ljudi, morali su slati po jednog umjesto po dva predstavnika. Imovinski cenzus iznosio je deset funti sterlinga za zemljoradnike, a pet funti sterlinga koji su davali zemlju pod arengu. Reforma od 1832. godine, koja je predstavljala politiki kompromis izmeu zemljoposjednika i buroazije, ni blizu nije imala demokratski karakter. Pored ove reforme 1835. godine dobili su Jevreji aktivno birako pravo na parlamentarnim izborima. 1836. godine priznata je zakonitost graanskog braka naporedo s crkvenim. Reforma se dotakla i kolonijalne politike i 1834. godine bilo je ukinuto ropstvo u svim engleskim kolonijalnim posjedima. Kada su u Kanadi, u kojoj su postojale jake separatistike snage, izbili ustanci protiv engleske vlade 1837 1838. godine, u Engleskoj su se odluili da popuste, pa je 1840. godine bio izdat akt o upravi Kanadom, kojim joj je data autnomija. 1833. godine postavljene su osnove fabrikom zakonodavstvu donoenjem zakona kojim je ograniena ekspolatacija djeijeg rada; djeca koja su bila mlaa od devet godina nisu primana na rad, a za djecu od devet do trinaest godina bio je zaveden radni dan od osam asova. Tim zakonom uvedena je fabrika inspekcija. 1835. godine u Engleskoj je otpoeo masovni pokret za izbornu reformu. U junu 1836. godine grupa radnika i zanatlija, na ijem elu jebio stolar Lovet, osnovala je Londonsko udruenje radnika, koje je sebi postavilo za cilj borbu za opte birako pravo i druge demokratske reforme. 1837. godine na velikom radnikom mitingu koji je bilo sazvalo to 3

udruenje, usvojena je peticija parlamentu, koja je sadrala ove zahtjeve: opte birako pravo, godinji izbori, tajno glasanje, izjednaavanje izbornih okruga, ukidanje imovinskog cenzusa za kandidate poslanike i davanje dnevnica poslanicima. 8. maja 1838. godine bila je objavljena narodna povelja (arter), koja je sadravala tih est taaka. Tako je otpoeo artistiki pokret, koji se vrlo brzo poeo iriti po cijeloj zemlji. Aktivno uee u pokretu uzeli su i fabriki radnici industrijskog saveza. U maju 1838. godine radnika organizacija koja je postojala u Lidsu bila je reorganizovana u Veliki sjeverni savez. Rukovodilac te organizacije bio je advokat Fergjus O'Konor, rodom iz Irske. Od samog poetka artistiki pokret dobio je masovni narodni karakter. Po cijeloj zemlji prireeni su ogromni mitinzi. Kako radnici danju nisu mogli naputati rad, otpoelo je pozivanje na miting nou. Ali vladini krugovi su 12. decembra 1838. godine zabranili none mitinge. 4. februara 1839. godine u Londonu je otvoren prvi opti kongres artistikih delegata, koji je uzeo naziv Sveopteg konventa industrijskih klasa. On se sastojao od pedeset i tri ovjeka. Po pitanju taktike lanovi konventa nisu bili jednaki. Uskoro su se ovi izdvojili u dvije stranke u stranku moralne sile i stranku fizike sile. Pristalice prve stranke priznavali su samo mirne, legalne metode borbe za povelju. Na elu stranke bila je Lovetova grupa. Stranka fizike sile traila je primjenu svih sredstava borbe, pa i optega trajka i oruanog ustanka, u sluaju da parlament odbije da potvrdi povelju. To lijevo krilo artizma grupisalo se oko O'Konora i nekih drugih voa pokreta. 28. marta tri radikala izala su iz konventa u znak protesta protiv revolucionarne agitacije stranke fizike sile. Meutim, uzbuenje masa postajalo je vee. Vlasti su same izazvale sukob hapenjem istaknutih lanova konventa. 4. jula dolo je u Birmingenu do ulinih sukoba, koji su bili izazvani zabranom jednog artistikog skupa. Vlada je to iskoristila na taj nain to je pristupila novom hapenju voa artizma. Na pet dana prije ovih dogaaja konvent se vratio u London, gdje je u to vrijeme valjalo raspravljati o peticiji koja je bila podnesena Domu optina. Ali, 12. jula Dom optina je odbacio peticiju. Konvent se spremao da pozove radnike na opti trajk, koji je imao da pone 12. avgusta i da traje sve dotle dok artisti ne postignu ostvarenje povelje. trajk nije uspio zato to u redovima artistikih organizacija nije bilo dovoljno jedinstva. Da bi definitivno skrila pokret, vlada je uhapsila i predala sudu etrdeset i dva najvienija artista. Svima njima izreene su otre kazne. O'Konor i O'Brajen bili su osueni na po osamnaest mjeseci zatvora.

Nova industrijska kriza koja je bjesnila 1841. i 1842. godine dovela je do jaanja artizma. 1842. godine bila je godina najveeg uspona artizma. Glavnim centrom artizma postao je Manester, najvei industrijskih centar tadanje Engleske. U julu 1840. godine u Manesteru je bilo osnovano Nacionalno udruenje artista s izvrnim komitetom, mjesnim sekcijama i lanskim ulozima. Za kratko vrijeme broj lanova artistike organizacije popeo se na etrdeset hiljada. To je bila prva radnika partija u historiji Engleske. 12. aprila 1842. godine u Londonu je otvoren drugi konvent artista. 2. maja u Dom optina unesena je druga narodna peticija. Pod njom je bilo 3,314,752 potpisa. Druga peticija bila je radikalnija i po sadrini i opirnija po tonu nego prva. U njoj su izloeni ekonomski zahtjevi, a posebno niz radnikih zahtjeva. Druga peticija je traila smanjene poreza, odvajanje crkve od drave, ukidanje crkvenog desetka i zakona o siromanima, ukidanje monopola buroazije i zemljoposjednika na maine, zemlju, tampu i sredstva saobraaja. Naroito je znaajan zahtjev artista da se raskine unija izmeu Engleske i Irske. Druga peticija dostigla je istu sudbinu kao i prva: ona je bila odbaena u Domu otina sa 287 glasova protiv 49. Tada su artisti istakli parolu opteg trajka 9. avgusta. Ali, poslije bezuspjenog ishoda avgustovskog trajka, dolo je do novih vladinih represalija. U oktobru 1842. godine est stotina ljudi bilo je predato sudu. Od 1843. godine otpoelo je opadanje artizma koje je dugo trajalo. artistiki pokret primorao je vladajue klase da ukine niz ustupaka, ne bi li izbjegla revoluciju. Jedna od takvih reformi bila je ukidanje carina na ito, koju je 1846. godine sprovela vlada Roberta Pila. Na ukidanje carina na ito pobudila je englesku vladu strahovita glad koja je vladala 1845. godine u Irskoj, i koja je pojaala revolucionarno vrenje u njoj. Konzervativci su odluili da se osvete Pilu i napali ga da podnese ostavku. Na vlast su ponovo doli vigovci. Na elo nove vlade doao je lord Rosel. Novi izbori, koji su odrani 1847. godine dali su veinu liberalima i pilovcima. Radnici su umjeli iskoristiti privremeni rascjep izmeu lend lordova i kapitalista da dou do zakona o desetoasovnom radnom danu. 8. juna 1847. godine zakon o desetoasovnom radnom danu za radnice i djeake stupio je na snagu. Ekonomska kriza od 1847. godine i revolucija u Francuskoj i drugim evropskim zemljama 1848. godine dali su podstreka za novo jaanje artistikog pokreta. 1848. godine po cijeloj Engleskoj prireivani su mitinzi i demonstracie. Otpoelo je prikupljanje potpisa za novu peticiju i za kratko vrijeme bilo je prikupljeno oko pet miliona potpisa. Za 10. aprila bila je zakazana demostracija u Londonu, koaj je imala da prati do parlamenta kola s peticijom. 5

Ali je vlada zabranila demonstraciju, okupila u Londonu veliku vojsku i naoruala oko sto pedeset hiljada doborovoljaca, radi odravanja reda. artisti su se zbog toga razili. Poslije toga O'Konor je dostavio peticiju Donjem domu. 3. jula 1849. godine peticija je bila odbijena. Pokret je nakon ovoga oevidno poeo slabiti. 1848. godina zavrila se mnogobrojnim hapenjima i suenjem istaknutim predstavnicima artizma. etrdesetih godina nacionalno oslobodilaki pokret u Irskoj uao je u nov stadijum i dobio iri karakter. Na inicijativu advokata O'Konela pojavilo se udruenje Ripilera pristalica ukidanja unije izmeu Irske i Engleske. Tih godina stvorena je i organizacija Mlada Irska, u koju su uli predstavnici radikalne inteligencije. 1845 1847. godine Irsku je pogodila strahovita glad, koja je bila posljedica hroninih nerodica. Zapavi u strahovitu neimatinu, irski narod je vodio upornu borbu za svoje osloboenje od engleskoj jarma. Radikalni elementi Ripilera 1847. godine obrazovali su takozvanu Irsku konfederaciju, koja je sebistavila u zadatak borbu za potpuno osloboenje Irske. Voa Lalor, je otvoreno pozivao mase na oruanu borbu. Vlada je preduzela vanredne mjere kako bi uguila revoluciju na pomolu. U Irskoj je objavljeno opsadno stanje. Mitinzi su bili rastureni, a klubovi zatvarani. Rukovodioci pokreta bili su pohapeni. to se tie kolonijalnih posjeda, za samo jednu deceniju u periodu od 1838. do 1849. godine Engleska je osvojila kolonijalnu teritoriju sa stanovnitvom od preko osam i po miliona ljudi. itav niz novih oblasti osvojen je u Indiji izmeu 1817. i 1826. godine. 1843. godine engleska vojska okupirala je hindusku kneevinu Sind, a 1848. godine anektirana je kneevina Satara. Indija je postala trite za izvoz engleske industrijske robe. 1839. godine engleska vlada otpoela je osvajaki rat protiv Afganistana. Ali je 1842. godine afganistanski narod, potisnuo engleske okupatore iz Kabula. U to vrijeme poinje i prodiranje engleskog kapitala u Kinu. Povod za sukob sa Kinom bio je opijum, koji je tada inio glavni predmet engleskog uvoza u Kinu. Kineska vladaje pokuala na sve naine da sprijei uvoz opijuma. 1839. godine vladin komesar u Kantonu naredio je da se baci u more dvadeset hiljada sanduka krijumarenog opijuma. Engleska vlada je na to odgovorila napadom na Kinu. Rat koji je poeo 1839. okonan je 1842. godine. Kinesku vojsku, koja je bila zaostala u tehnikom pogledu, pobjedila je engleska vojska. 1842. godine u Nankingu je zakljuen mir izmeu Engleske i Kine. Kina je morala platiti Engleskoj kontribuciju od dvadeset i jedan milion dolara i otvoriti engleskoj trgovini pet svojih pristanita.

ZAKLJUAK
Na kraju ovog referata moemo zakljuiti da je Engleska nakon zavretka Napoleonovih ratova tj. od perioda 1815. godine, pa do okonanja velikih revolucija na tlu evropskog kontinenta, prola kroz jedno veoma burno razdoblje koje se odgleda najvie u borbi niih engleskih drutvenih slojeva za svoja prava i emancipaciju u engleskom drutvu. Engleski nii slojevi su nastojali kroz artizam da se izbore za svoja bolja prava u drutvu, sto ima na kraju, i pored velikih napora, nije uspjelo. Ipak, i pored svega radnici su uspjeli da se izbore za neke zakone, poput izborne reforme, ukidanja carina za najosnovniju namirnicu, ito, pa do smanjenja radnih sati. I Irski narod je uloio sve napore da se otregne od engleskoj jarma, te je tokom etrdesetih godina sproveo reorganizaciju svojih drutava u cilju to bre nezavisnosti Irske, ali je i to ponovo propalo. Engleska vlada tokom ovog perioda i dalje, u svojstvu tada svjetskog policajca, nastoji da drugim narodima nametne svoju vlast te da ih eksploatie. Indijski seljaci su morali da plaaju veoma teku cijenu tog ekslopatisanja, jer je Indija izrasla u najvaniju englesku koloniju u ovom vremenu. Kina je takoer pretrpjela u ovom periodu veliku cijenu engleske prisutnosti kroz rat, koji je zavrio veoma nepovoljno po nju.

LITERATURA
- Tarle Jevgenij Viktorovi, Istorija novog veka, Beograd, 2008.