FARADEJEV ZAKON

ELEKTROMAGNETNE
INDUKCIJE
Faradejev zakon EM indukcije
opti oblik
Dosadanje analize su se odnosila na elektrina i magnetna polja
kao vremenski nezavisne veliine.
Magnento polje je stalan i nerazdvojan pratilac elektrine struje
Elektrina i magnetna polja su posmatrana kao prividno
nezavisni fenomeni.
Pri izuavanju vremenski promenljivih polja obavezna je konsta-
tacija vrste meusopbne povezanosti elektrinog i magnetnog
polja.
Svako promenljivo magnento polje je obavezno praeno
promenljivim ( u vremenu i prostoru ) elektrnim poljem tako
da s pravom govorimo o jedinstvenom
ELEKTROMAGNETNOM POLJU




Faradej 1831 zakon elektromagnetne indukcije
Sutina lei u promeni magnentog fluksa
Promena fluksa dovodi do pojave indukovanog
elektrinog polja, odnosno indukovane elektro-
motorne sile u konturi kroz koju se menja fluks
Karakteristina su sledea tri primera

Primarno i sekundarno
kolo miruju jedno u
odnosu na drugo, a
struja u primarnom
kolu se uspostavlja i
prekida, ili se njen
intezitet menja u
vremenu
A
( ) 1
( ) 2
Struja u primarnom kolu
se odrava konstantnom,
ali se tokom vremena
menja relativni poloaj
primarnog i sekundarnog
kalema
A
( ) 1
( ) 2
Primarno kole se menja
stalnim magnentom, pa se
menja relativni poloaj
magnenta i sekundarnog
kola
A
N
Uzrok indukcije u svat tri primera je promena ma gnentog
fluksa kroz provodnu konturu, dok je intezitet indukovane
elektromotorne sile srazmeran brzini promene fluksa

Promena moe biti izazvana
menjanjem pobudne struje,
pomeranjem ovog sistema u odnosu na provodnu konturu
Pomeranjem ili deformacijom sekundarne konture u
magnetnom polju.

Promene fluksa mogu biti prouzrokovane i promenom struje u
samoj provodnoj konturi - SAMOINDUKCIJA



Indukovana struja koja se
javlja u zatvorenoj konturi
srazmerna je izvodu fluksa
po jedinici vremena ili, to
je isto srazmerna je brzini
promene fluksa

dt
d
e
|
=
Znak posledica Lencovog pravila kojim se iskazuje
inertnost konture i njena tenja da se suprostavi promeni
magnetnog fluksa kroz nju. Fluks se rauna u odnosu na
pozitivnu orijentaciju konture.
ta je fluks?
S d

C
( ) S d B BdS S d B d

, cos = = |
( ) S d B BdS S d B
S

, cos = =
}
|
( ) BS S B BS S B = = =

, cos |
Wb m T
2
= = = = veber S B
u u u
|
Elementarni magnetni fluks:
Magnetni fluks kroz povrinu S:
Kada je povrina ravna i polje
homogeno:
Indukovana struja u konturi ija je otpornost R ima
vrednost



Kada se kontura pomera u magnetnom polju iz poloaja
(1) u poloaj (2) pri emu se i fluks menja od F
1
do F
2
kroz
konturu protekne koliina naelektrisanja q.


dt
d
R R
e
i
| 1
= =
) (
1
2 1
| | =
R
q
U zavisnosti od prirode razloga koji dovode do
promene fluksa u konturi elektromagnenta
indukcija se moe podeliti na:

1. statiku ( ukoliko kontura miruje)
2. dinamiku (ukoliko se kontura kree)
S N
i
EMS dinamike indukcije
Podsetimo se .........
Kada se provodnik sa strujom
nae u magnentom polju na
njega deluje magnento polje
indukcije B silom

Na naelektrisanu esticu koja
brzinom v ulee u magnetno
polje pod nekim uglom a
polje deluje Lorencovom
silom


B l I F

=
B x v q F

=
+
-
+
-
L
B
V
F
+
F
-
Kada se provodnik duine l kree u magnetnom polju indukcije B sa njim se
kree njegova celokupna struktura. U svakom njegovom delu indukovae se
ems de.




Gde je v brzina orijentisanog elementa
Smer indukovane ems sagalsan je sa orijentacijom elementa ukoliko se za
de dobije pozitivna vrednost i obrnuto.

Ukupna indukovana ems u tom sluaju bie



Odnosno


) ( B x v l d de

=
l d

l d

} }
= = l d B x v de e

) (
) ( B x v l e

=
P
Kada se provodnik kree u magnentom polju s anjim se kreu i
njegove nalektrisane estice. ( Koliko vrsta estica koje uestvuju u
provoenju struje u provodnicima poznajete?)
Mikroskopski gledano itav sistem (provodnik koji se kree u
magnentom polju ) moemo posmatrati kao kolektivno kretanje
sistema naelektrisanih estica.
Na naelektrisanu esticu u magnentom polju deluje Lorencova sila
pod ijim dejstvom dolazi do razdvajanja naelektrisanja. Na jednom
kraju provodnika gomila se pozitivno naelektrisanje, na drugom
kraju prvodnika gomila se negativno naelektrisanje
( zato?)
Sa razdvajanjem naelektrisanje raste i elektrostatiko polje izmeu
krajeva provodnika.

Razlika naelektrisanja formira EMS izmeu krajeve
provodnika.

Dokle traje proces razdvajanja naelektrisanja?
Do trenutka kada se Kulonova i Lorencova sila ne
izjednae po intezitetu.
F=qE i F=qvB
Odavde dobijamo da je E=vB
Lorencova sila igra ulogu strane sile u izvoru struje
Prema definicji EMS je




Odakle dobijamo za EMS
El
q
qEl
q
l F
q
l F
q
A
e l st
=

= = c
c = -vBl
+
+
-
-
I
I
I
I
B
v
S
A A s v t =
l
AS
Zatvorena kontura ija jedna pokretna stranica se kree
brzinom v u magnentom polju indukcije B.
Za vreme t kontura pree put ds
ds=vdt
Ukupna povrina koja se pri tome promeni je dS
dS=lvdt
Promena fluksa du jednaka je
du=BdS
Odnosno

c
|
= =
dt
Bvldt
dt
d
Prema Lencovom Pravilu Indukovana EMS ima takav
smer pri kome se konstantna struja svojim magnetnim
poljem suprotstavlja uzroku koji je ovu EMS izazvao

Ako je vektor brzine v kojm se kree kontura paralelan sa
linijma polja indukcije B nee doi do indukovanja EMS
jer nee doi do presecanja linija polja a time ni do
promene fluksa u.

U optem sluaju da bi se u provodniku javilja
elektromagnetna indukcija potrebno je da brzina ima
komponentu upravnu na pravac polja B i intezitet sile u
tom sluaju zavisi od sino (gde je o ugao izmeu vektora
brzine v i vektora magnetne indukcije B.
v

Neogranieno dug provodnik kroz koji protie struje inteziteta I i pravougaona

kontura dimenzija axb lee u istoj ravni kao na slici. U trenutku t=0, kontura
poinje da se kree konstantnom brzinom v u pravcu ka na slici. Odrediti
indukovanu ems u funkciji vremena ako se sistem nalazi u vakumu.
dt
d
e
|
=
ds=bdr
I
a a
b
r
B
dS
vt a
vt a
b
I
r
dr
b
I
bdr
r
I
Bds
vt a
vt a
vt a
vt a s
+
+
= =
= = =
}
} }
+
+
+
+
2
ln
2 2
2
0
2
0
2
0
t

t
|
( )
) )( 2 (
) 2 ( ) (
2 2
2
ln
2
0
2
0
0
vt a vt a
av
dt
Ib
vt a
vt a v vt a v
vt a
vt a Ib
vt a
vt a
dt
d Ib
dt
d
e
+ +
=
=
+
+ +
+
+
=
=
|
.
|

\
|
+
+
= =

|
Na slici date su odgovarajue dimenzije poloaja konture
koja miruje u odnosu na provodnik sa strujom i=I
m
sinet.
Kolika je indukovana ems u konturi. Sistem se nalazi u
vakumu

dt
d
e
|
=
ds=bdr
I
a a
b
r
B
dS
t I
b
a
a
t I
b
r
dr b t i
t
bdr
r
t i
Bds s d B
m
m
a
a
a
a s s
e
t

e
t

t
|
t
|
sin
2
2 ln
2
ln sin
2 2
) (
) (
2
) (
0
0
2
0
2
0
=
= = =
= = = =
}
} } }

= =
= =
t I
b
e
t I
dt
d b
dt
d
e
m
m
e e
t

e
t
|
cos
2
2 ln
) sin (
2
2 ln
0
0
R
Bvl
i
R R
Bvl
i
Bvl e
R
e
i
2
,
=
+
=
= =
Kakav je smer struje i da li je on povezan sa Lencovim pravilom?
Dve para paralelnih ina nalaze se na rastojanju l u homogenom polju
magnentne indukcije B upravne na ravan sina. Sine su premoene
otpronikom otpronosti R i po njima bez trenja klizi prav provodnik
pod dejstvom sile G. Otprnost sina je zanemrljiva. Odrediti brzinu
kojom se kree provodnik i indukovanu ems
Usled kretanja provodnika pod dejstvom sile G u njemu se indukuje
ems u tom trenuktu kada kroz njega protekne struja inteziteta i na
njega e magnento polje delovati dsilom F=IBl. S porstom brzine
provodnika poveava se indukovana ems pa ubrzanje u prvacu dejstva
sile G e se postepeno smanjivati. Kada se ems po intezitetu brzina
postaje stacionarna v
k

R
Bvl
R
e
i = =
G
R
v B l
iBl
2 2
=
2 2
2 2
B l
RG
v
R
B v l
F G
k
k
=
= =
( ) t i
C
( ) t i
1
1
C
2
C
Samoindukcija Meusobna indukcija
dt
d
e
S
|
=
Li = | H henri = =
u
L
dt
di
L e
S
=
1 12 12
i L = |
dt
di
L
dt
d
e
m
1
12
12
12
= =
|
2 21 21
i L = |
dt
di
L
dt
d
e
m
2
21
21
21
= =
|
Induktivnost:
21 12
, L L
- koef. meusobne indukcije
L
- koef. samoindukcije
i
L
|
=
2
21
1
12
21 12
i i
L L
| |
= = =
Samoindukcija i energija magnentog
polja
Kada u nekoj konturi posotji struja jacine i nju
obavezno prati odgovarajue magnento polje. To
polje u posmatranoj konturi formira fluks u=BS.
Ovaj fluks se naziva sopstvenim magnentim
fluksom.
Ako se struja menja u vremenu, menja se i spostveni
fluks pa se prema zakonu o elektromag. Indukcije u
konturi indukuje ems prorpscionalan negativnom
izvodu fluksa po jedinici vremena.

Ako je sredina u magnetnom pogledu linearna tj ako ne sadri
feromagnetike, magnenta indukcija je direktono srazmerna jaini struje sa
kojom je povezana.
Samimi tim i ukupni magnenti fluks koji potie od sospstvenog magnentog
polja srazmeran je trenutnoj vrednosti jaine struje u konturi i ako su
referentni smerovi usaglaeni moe s pisati da je
u=LI

I
L
|
=
dt
di
L e
S
=
( ) t i
C
H henri = =
u
L
Gustina energije magnetnog polja je
BHV V
B
V H W
m
2
1
2
1
2
1
2
2
= = =

Energija mag. Polja je

BH
B
H
V
W
w
m
m
2
1
2
1
2
1
2
2
= = = =

Privlana sila elektromagneta je

0
2

S B
F =