You are on page 1of 4

GII H PHNG TRNH BNG PHNG PHP NG BC

Cc bi ton v h phng trnh thng xut hin trong cc k thi i hc, Cao ng.
gip cc bn hc sinh n tp tt v phn ny, bi vit ny xin nu ra mt phng php
hiu qu gii quyt mt lp cc h phng trnh l phng php ng bc.
Th d 1: Gii h phng trnh
( )
( )
2 2
2 2
2 3 9 1
4 5 5 2
x xy y
x xy y
+

'
+

Gii: Ly (1) nhn 5 v (2) nhn 9 ta c phng trnh ng bc


( ) ( ) ( ) ( )
2 2 2 2 2 2
5
5 2 3 9 4 5 4 26 30 0 5 2 3 0
2 3
x y
x xy y x xy y x xy y x y x y
x y

+ + +

Vi
5 x y
thay vo (1) ta c
2 2
1 2
18 9
2 2
y y y t tng ng
5 2
2
x t .
Vi
3
2
y
x
thay vo (1) ta c
2
4 2 y y t
tng ng
3 x t
.
Vy h phng trnh c bn nghim l
( ) ( )
5 2 2 5 2 2
; ; ; ; 3; 2 ; 3; 2 .
2 2 2 2
_ _



, ,
Th d 2: Gii h phng trnh
( )
2 2
3 3
30 (1)
35 2
x y y x
x y
+

'
+

Phng trnh ny l phng trnh i xng loi mt tuy nhin chng ta cng c th gii
theo phng php ng bc.
Gii: Ly (1) nhn 7 v (2) nhn 6 ta c phng trnh ng bc
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
2 2 3 3 3 2 2 3
3
7 6 6 7 7 6 0 2 3 3 2 0
2
2
3
x y
x y y x x y x x y y x y x y x y x y x y
x y

+ + +

Vi
x y
thay vo (2) suy ra v nghim.
Vi
3
2
x y
thay vo (2) ta c
3
8 2 y y
suy ra
3 x
.
Vi
2
3
x y
thay vo (2) ta c
3
27 3 y y
suy ra
2 x
.
Vy h c nghim l
( ) ( ) 3; 2 , 2;3
.
Th d 3: Gii h phng trnh
( )
( )
2 2
3 3
2 1 1
2 2 2
y x
x y y x

'

Gii: T (1) v (2) ta c phng trnh ng bc


( ) ( ) ( ) ( )
( )
3 3 2 2 3 2 2 3 2 2
2 2
2 2 2 2 2 5 0 3 5 0

3 5 0 3
x y y x y x x x y xy y x y x xy y
x y
x xy y
+ + + +


+ +

Vi
x y
thay vo (1) ta c
2
1 1 y y t
.
Ta c
2
2 2 2
3 11
3 5 0
2 4
x xy y x y y
_
+ + + +

,
. R rng
0 x y
khng phi l nghim h
phng trnh. Vy (3) v nghim.
Vy h cho c nghim l
( ) ( ) 1;1 , 1; 1
.
Th d 4: Gii h phng trnh
( )
( )
2 1
5 3 2
x y x y y
x y

+ +

'
+

Gii: iu kin ca phng trnh


0 x y
Phng trnh (1) ca h l phng trnh ng bc
( )
2 2 2 2
2
2 2
2
2 0
2 2x+2 4 2
2
2
2
0
5 4 0
5 4 0
y x
x y x y y x y y x y y x
x y y x
y x
y x
y
y xy
y x

+ +
'




' '




Vi
0 y
thay vo (2) ta suy ra 9 x (loi)
Vi
5 4 0 y x
thay vo (2) ta c
4
1 1
5
x x y
(tha mn).
Vy h phng trnh c nghim l
4
1;
5
_

,
.
Th d 5: Gii h phng trnh
2 2
5 5
3 3
3
31
7
x xy y
x y
x y
+ +

' +

Gii: iu kin ca phng trnh


x y
( )
( ) ( ) ( )
2 2
2 2
5 5
5 5 3 3
3 3
3
3 1
31
7 31 2
7
x xy y
x xy y
x y
x y x y
x y
+ +
+ +

' ' +
+ +

Ly (2) nhn 3 kt hp vi (1) ta c phng trnh ng bc


( ) ( ) ( ) ( )
5 5 2 2 3 3 5 4 3 2 4 4
21 31 10 31 31 31 10 0 3 x y x xy y x y x x y x y xy y + + + + + + + +
.
R rng
0 x y
khng phi l nghim h phng trnh. t
x ty
thay vo (3) ta c:
( )
( ) ( )
5 5 4 3 5 4 3
4 3 2
4 3 2
10 31 31 31 10 0 10 31 31 31 10 0
1 0
1 10 21 10 21 10 0
10 21 10 21 10 0
y t t t t t t t t
t
t t t t t
t t t t
+ + + + + + + +
+
+ + + + +

+ + + +


Vi 1 0 1 t t + hay
0 x y x y +
(loi).
Vi
( )
4 3 2
10 21 10 21 10 0 3 t t t t + + + +
. V
0 t
khng phi l nghim ca phng trnh (3)
chia hai v phng trnh cho
2
t ta c:
2
2
1 1
10 21 10 0 t t
t t
_ _
+ + + +

, ,
,
t
2 2 2 2
2 2
1 1 1
2; u 2 2 u t u t t u
t t t
+ + + +
. Khi (3) tr thnh
2
2
5
10 21 10 0
5
2
u
u u
u

Vi
5
2
u
ta c
2
2
1 5
2 5 2 0
1
2
2
t
t t t
t t

+ + +

Vi 2 t ta c
2 x y
th vo (1) ta c
2 2
3 3 1 1 y y y t tng ng
2 x m
.
Vi
1
2
t
ta c
2 y x
th vo (1) ta c
2 2
3 3 1 1 x x x t tng ng
2 y m
.
Vy h cho c bn nghim l
( ) ( ) ( ) ( ) 1; 2 , 1; 2 , 2; 1 , 2;1 .
Th d 6: Gii h phng trnh
3 4
2 2 3
7
2 9
x y y
x y xy y

'
+ +

Gii:
( ) ( )
( ) ( )
3 3
3 4
2 2 3 2
7 1
7
2 9
9 2
y x y
x y y
x y xy y
y x y

' '
+ +

T h suy ra
.y 0; y, y 0 x x t >
.
Ly phng trnh (1) ly tha ba, phng trnh (2) ly tha bn. Ly hai phng trnh
thu c chia cho nhau ta thu c phng trnh ng bc:
( )
( )
3
3 3 3
3
8 4
4
7
9
y x y
y x y

+
. t
x ty

ta c phng trnh:
( )
( )
( )
3
3
3
8 4
1
7
3
9
1
t
t

+
. T phng trnh ny suy ra 1 t > .
Xt ( )
( )
( )
3
3
8
1
; t 1.
1
t
f t
t

>
+
(loi)
( )
( ) ( ) ( ) ( )
( )
( ) ( ) ( )
( )
( ) ( ) ( )
( )
2 3 2
8 7 7
2 3 3 3 3 2 3
8 8
2
7
3 3 2
8
9 1 1 8 1 1 1 1 9 9 8 8
f'
1 1
1 1 9 8
0 1
1
t t t t t t t t t t
t
t t
t t t t
t
t
+ + + + +

+ +
+ + +
> >
+
Vy f(t) ng bin vi mi 1 t > . Nhn thy 2 t l nghim ca (3). Vy 2 t l nghim
duy nht. Vi
2 t
ta c
2 x y
th vo (1) ta c
4
1 1 y y
(v
0 y >
) suy ra
2 x
.
Vy h c nghim l
( ) 2;1
.
Bi tp t lm
Gii cc h phng trnh sau
Bi 1:
3 3 2
4 4
1
4 4
x y xy
x y x y
+

'
+ +

.
Bi 2:
( )
3 3
2 2
8 2
3 3 1
x x y y
x y
+

'
+

.
Bi 3:
2 0
1 4 1 2
x y xy
x y

'
+

Bi 4:
3 2 2 3
6 9 4 0
2
x x y xy y
x y x y
+

'
+ +

Bi 5:
4 4
6 6
1
1
x y
x y
+

'
+

Bi 6:
5 5
9 9 4 4
1 x y
x y x y
+

'
+ +

Bi 7:
( ) ( )
( ) ( )
2 2
2 2
13
25
x y x y
x y x y

'
+

Bi 8:
2 2
2 2 2
x xy y 3(x y)
x xy y 7(x y)
+

'
+ +

Tc gi
L Xun Thng
GV THPT Triu Sn 4, Triu Sn, Thanh Ha

You might also like