You are on page 1of 3

5/24/13

O mtodo desviante por Jeanne Marie Gagnebin | Oficina de Filosofia

oficinadefilosofia.wordpress.com http://oficinadefilosofia.wordpress.com/2007/02/21/ometododesvianteporjeannemariegagnebin/

OmtododesvianteporJeanneMarieGagnebin
GustavoBertoche

. Algumastesesimpertinentessobreoquenofazer numcursodefilosofia Comoumaboaevelhaprofessoradefilosofia,prefirocercearoassunto,amplodemais,porcaminhos negativos,desvioseatalhosquenoparecemlevaralugaralgum.Digoprofessoradefilosofia,porque meuterritriodeatuao,primeiramente,asaladeaulaeadinmicacomosestudantes,comtodasas vantagensetodasasrestriesqueoensinouniversitrionoBrasiltrazconsigo.Edigotambmumavelha professoradefilosofiaporquepossomepermitir,hoje,nessemomentodeminhacarreiraacadmica, algumasprovocaesquenovo(pelomenos,assimoespero!)colocaremquestonemmeucontrato nemmeuemprego.Imaginoqueosjovenscolegas,comousemvagaainda,noousariampensardetal maneira,pelomenosexplicitamente,porquetmqueassegurarprimeiroseulugarnosol.Ofereoaelesum pequenodescansonasombra. Primeiraregraparaoretoensino,emparticular,oretoensinodafilosofia:notemerosdesvios,notemer aerrncia.Osprogramasecronogramassomenteservemdeesboosutpicosdopercursodeuma problemtica.Noesquecerqueotempomltiplo:nosomentechronos(umaconcepolinearque induzfalsamenteaumaaparnciadecausalidade),mastambmain(essetempoligadoaoeterno, que,confesso,aindanoconseguientender)e,sobretudo,kairos,tempooportuno,daocasioquese pegaousedeixa,donoprevistoedodecisivo.Quandoalgoacontecenaaula,quandoalgopodeser, subitamente,umaverdadeiraquesto(paratodos:estudanteseprofessor,nosparaesteltimo),avale apenademorar,parar,darumtempo,descreveroimpassee,talvez,perceberquealgoestcomeandoa servislumbrado,algoqueaindanotinhasidopensado(noporningumnatradiofilosficainteira,isso abstrato,masporningumdosparticipantesconcretosagoraeaquinaaula),algonovoe,portanto,que nosabemosaindacomonomear. Segundaregraparaoretoensino,jcheiodedesvios:notermedodeperdertempo,noquererganhar tempo,masreaprenderapacincia.Essaatitudenaturalmentemuitodiferente,imagino,numensinodito tcnico,noqualosestudantesdevemaprendervriastcnicas,justamente,vrioscontedos,ensino essencialparaobomfuncionamentodevriasprofisses.Mas,noensinodafilosofia(etalvezdemais disciplinasseousarmospensarmelhor),pacinciaelentidosovirtudesdopensare,igualmente,tticas modestas,masefetivas,deresistnciapressaprodutivistadosistemacapitalistamercantilconcorrencial etc.etc.(esquecidedizerqueavelhaprofessoratinha20anosem1968).Lyotarddisseissolindamente:Si lundesprincipauxcritresdelaralitetduralismeestdegagnerdutemps,cequiest,mesembletil,le casaujourdhui,alorslecoursdephilosophienestpasconformelaralitdaujourdhui.Nosdifficultsde professeursdephilosophietiennentessentiellementlexigencedelapatience.Quondoivesupporterdene pasprogresser(defaoncalculable,apparente),denefairequecommencertoujours,celaestcontraireaux valeursambiantesdeprospective,dedveloppement,deciblage,deperformance,devitesse,decontrat,

oficinadefilosofia.wordpress.com/2007/02/21/o-metodo-desviante-por-jeanne-marie-gagnebin/

1/3

5/24/13

O mtodo desviante por Jeanne Marie Gagnebin | Oficina de Filosofia

dexcution,dejouissance(LePostmoderneExpliquauxEnfants,Galile,1986,Paris,pp.158/159). [Seumdosprincipaiscritriosdarealidadeedorealismoganhartempo,oque,meparece,ocasohoje emdia,entoocursodefilosofianoseajustarealidadedehoje.Nossadificuldadedeprofessoresde filosofiaconcerneessencialmenteexignciadeserpaciente.Quesedevasuportarnoprogredir(de maneiracalculvel,aparente),terquecomearsempre,issocontrrioaosvaloresdominantesde prospectiva,dedesenvolvimento,dealvo,deperformance,develocidade,decontrato,deexecuo,de gozo.] Terceiraregradesviante:noquererseratual,estarnamoda,uptodate,masassumiroanacronismo produtivo,umanoconformidadeaotempo(Unzeitgemssheit,diziaNietzsche),nocorreratrsdas novidades(mercadoriasintelectuaisouno),masperceberosurgimentododevirnopassadoantigoouno presentebalbuciante,hesitante,aindaindefinidoeindefinvel.Deixarqueessahesitaopossadesabrochar. Noprocurarpornormaseimperativos,mesmonadesorientaoangustiante,masconseguirdizer,de maneiradiferenciada,asdvidas.(Caroleitor,vocjpercebeuaquantosimperativossomossubmetidos, somenteandando10kmnacidadeoulendoumarevista?Otempodoimperativoodapropaganda). Resistir,portantotentaodoprofessoredointelectualemgeraldeterdeencontrarumasada,uma soluo,umalei,umaverdade,umprogramadepartidoouno.Agentaraangstia.Adornodiziaqueessa dimensoeraumadimensoderesistncianosaosistemadominantedomundoadministrado,mas tambmaossonhosdedominaodopensamento.Noquerercolocarumaordemnecessriaondeh primeiro,desordem,noconfundirtaxinomia,arranjoemvriasgavetascompensamentopoispensar, antesdemaisnada,duvidar,criarcaminhos,perdersenaflorestaeprocurarporoutrocaminho,talvez inventarumatalho. Quartaregrademtododesviante(Mtododesvio,diziaumvelhomestrequasechins,Walter Benjamin):noselevartoasrioassim,sporqueestudoulatimegregooufezdoutoradonaAlemanha ouconsegueentenderHeidegger.Maisradicalmente:nolevardemaisasrioasopiniespessoais,em particularassuas.So,nomelhordoscasos,somenteaocasiodeiralmdelas,doreinoditoencantado dasidiasecrenassubjetivas.Nocairnailusoliberaldequealiberdadeseescondenasescolhas individuais,arbitrriase/oumanipuladas.Sehalgoqueareflexofilosficapoderealmenteajudarapensar anecessidadedeultrapassar,deiralmistodetranscenderospequenosnarcisismosindividuais paravislumbrarovastooceanodaBeleza(diziaovelhoPlato),oReinodoEsprito,diziaoutrovelho senhoridealista,hojetalvezdigamosoenigmadoRealou,ento,aslinhasdefugaeosacontecimentos. Essadimensoobjetiva(noemoposioaosujeito,maslevandoemquestoamaterialidadeea historicidadedascoisasquenosresistemenosatraem)dopensamentojustificaaexigncia, imprescindvel,dadiferenciaoconceitual,isto,doesforoedaascese(askesis,ouexerccio,emgrego) conceituais:nosetratademalabarismosintelectuaiscomplicados,masdetentativassemprereiteradasde compreenderorealsemviolentlo.Esseesforo,essapacinciadoconceito,vai,denovo,contraa pressareinante,etambmcontraosachismostoprezadosnaimprensaenateleviso,nosmeiosditos decomunicao.Tambmresisteilusodequeodebatedeidias,comosediz,sejaumenfrentamento dedoisoumaisoradoresbrilhantes(ouno)quetentam,cadaum,fazerprevalecersuaopiniosobrea opiniodooutro. Aasceseconceitualtambmimplicaoaprendizadodeumcertodespojamentodavontadeindividuale concorrencialdeautoproduoperptuaemdetrimentodosoutros.Nosetratadesermelhorqueos outros,masdeestaratentospossibilidadesdetransformaodarealidade,portanto,denopasssarao

oficinadefilosofia.wordpress.com/2007/02/21/o-metodo-desviante-por-jeanne-marie-gagnebin/

2/3

5/24/13

O mtodo desviante por Jeanne Marie Gagnebin | Oficina de Filosofia

ladodela,decompreendlamelhor,nasuapossvelmutabilidade.Issoimplica,alis,que,muitasvezes, nosei,nopossodizernadaqueajude,portantotambmousocalarme,nocedotentaodefalar sobretudoequalquercoisa. Concluso:nosedobraraosimperativosmercantisintelectuaisdaproduodepapersedacontagem depontosnosinmeroscurriculaerelatriosadministrativosacadmicos:setiverquecontarpontos, conteparaquelhedeixemempaz,masnoconfundaissocomtrabalhointelectualoumesmoespiritual.J quetemosoprivilgiodelecionarfilosofia,isto,umacoisadecujautilidadesempreseduvidou,vamos aproveitaressegrandeprivilgio(declasse,deprofisso,detempolivre)esolaparalgunsimperativosditos categricoseracionais:contraapressa,aprodutividade,aconcorrncia,aprevisibilidade,aespecializao custeoquecustar,ascertezaseasimposies.Podemosexercer,treinar,mesmonumasaladeaula,sim, pequenastticasdesolapamento,exercciosdeinvenosriaealegre,exercciosdepacincia,de lentido,degratuidade,deateno,deangstiaassumida,dedvida,enfim,exercciosdesolidariedadee deresistncia. JeanneMarieGagnebin professoradefilosofianaPUC/SPedeteorialiterrianaUnicamp.Autora,entreoutros,deHistriae NarraoemWalterBenjamin(Perspectiva,1994)edeSeteAulassobreLinguagem,MemriaeHistria (Imago,1997). Abouttheseads

oficinadefilosofia.wordpress.com/2007/02/21/o-metodo-desviante-por-jeanne-marie-gagnebin/

3/3

You might also like