List - dio izdanka ogranienog rastenja, zelene boje i najee spljotenog oblika, - listovi se zainju u pupoljku, pri osnovi

vegetacione kupe u obliku lisnih primordija, - osnovna funkcija lista fotosinteza, - Preko listova se vri i transpiracija - odavanje vodene pare tj., razmjena gasova izmeu biljke i spoljane sredine - ovim funkcijama je prilagoena itava graa lista.
Lisne primordije Apikalni meristem izdanka Bone lisne primordije Osnovni meristem Prokambij Protoderm

Anatomska graa lista - slijedea tkiva ulaze u sastav : - epidermis kono tkivo - mezofil parenhimsko tkivo - provodno tkivo floem i ksilem - mehaniko tkivo sklerenhimsko tkivo

Model grae lista na poprenom presjeku

 epidermis - najee jednoslojna (rijetko vieslojna) skupina stanica koja pokriva list sa obje strane, s lica i nalija (gornje i donje strane) u najveem broju sluajeva, epidermis - granica izmeu vanjske sredine i biljnog organizma. funkcije: spreavanje gubitka vode, regulacija izmjene gasova, regulacija izluivanja produkta metabolizma i spreavanje ulaska patogenih organizama, - providan - epidermalne stanice ne posjeduju hloroplaste,

- prekriven kutikulom - dosta tanja na naliju nego na licu, a deblja na listovima biljaka koje nastanjuju topla stanita

epidermis - ukljuuje nekoliko tipova stanica koje imaju isto porijeklo s obzirom na meristem: epidermalne stanice, stanice zatvaraice - stome, stanice pomonice i epidermalne dlaice, hipostomatalni stome na licu, epistomatalni stome na naliju, amfistomatalni stome na licu i naliju.

Epidermis nalija

Epidermis lica

Mezofil - asimilaciono tkivo (parenhim sa hloroplastima) i mjesto gdje se vri proces fotosinteze, - paprati i velik broj cvjetnica, mezofil od dvije vrste tkiva: palisadno tkivo - okomito postavljene na povrinu lista, stanice sabiraice naslonjene na palisadno tkivo, spuvasto tkivo posjeduju velike intercelulare,

Palisadno parenhim

Spuvasti parenhim

Provodna tkiva - predstavljaju dio lisnih nerava ili ila, - nervi su graeni od provodnih snopia iji broj zavisi od veliine provodnih snopia, - nervi se granaju u sitnije u sitnije najprije isezava floem, a poslije njega ksilem zbog ega krajnji ogranci nerava sadre samo provodnike za vodu, najprije nestaju traheje, te zbog toga ogranci nerava sadre samo traheide,

nervi

Mehanika tkiva - ulaze u sastav ksilema i floema, te grade mehanike sare oko provodnih snopia, - najee mehaniko tkivo listova jeste sklerenhim, ali i kolenhim, te se u izvjesnim sluajevima i sklereidi.

Graa bifacijalnih i unifacijalnih listova

- bifacijalni list - dvije strane lista - dorzalna (gornja) i ventralna (donja), odnosno abaksijalna i adaksijalna,
epidermis lica (dorzalna strana) palisadni parenhim spuvasti parenhim epidermis nalija

(ventralna strana)
Popreni presjek bifacijalnog lista

- unifacijalni list razvijena samo jedna povrina lista i to donja, - takvi listovi u svom bazalnom dijelu jo bifacijalno graeni, kao npr. kod perunike, ali je ve tu donja povrina mnogo vea i konveksna, dok je gornja povrina manja i konkavna,

- postepeno se kod perunike prema gornjim dijelovima lista donja povrina jo vie poveava, a gornja smanjuje, tako da u izvjesnoj visini gornja povrina skroz iezne. na kraju, kad nestane gornja povrina, rubovi donje strane lista meusobno se sastanu i spoje. - dokaz da se radi o unifacijalnim listovima jeste u inverznoj orijentaciji lisnih nerava, - kod bifacijalnih listova nervi su orijentirani tako da je ksilem okrenut prema gornjoj povrini lista, a floem prema donjoj,

- unifacijalni listovi se od bifacijalnih razlikuju po tome, to je kod njih gornja strana lista reducirana, a zadrala se samo donja strana, iz koje su izgraeni povrinski djelovi organa.

Unifacijalni tip lista kod Iris sp.

Popreni presjek lista kod Zea mays (kukuruz)

Graa lista kod etinara kod nekih etinara (Abies sp. - jela) list je graen po modelu bifacijalnog lista, kod veine etinara prisutna drugaija anatomska graa lista, kod vrsta roda Pinus (borovi) graa lista je drugaija, list bora je obavijen jednoslojnim epidermisom, iji su zidovi jako zadebljali i lignifiirani, kutikula je izrazito razvijena, u epidermisu gornje i dornje strane lista nalaze se stome, stome su smjetene pri osnovi jamica koje obrazuju nizove du lista, ispod epidermisa nalazi se hipoderm izgraen od stanica iji su zidovi zadebljali.

- asimilacioni parenhim ine jednobrazne parenhimske elije koje imaju jako izuvijane stanine zidove naborani parenhim, - u sredini lista nalazi se jedan nerv u iji sastav ulaze jedan ili dva provodna snopia, - provodni snopii su u poetku otvoreni kambijum je aktivan prvu godinu ivota
stoma
naborani parenhim epidermis hipodermis Traheidalne stanice endoderma

smolni kanal

Provodni snopii

- ksilem provodnih snopia okrenut je prema gornjoj, a floem prema donjoj strani lista, - ksilem se sastoji samo iz traheida, a floem samo iz sitastih cijevi kao elemenata za provoenje organskih materija, - stanice endodermisa su izduene u tangencijalnom pravcu, vrsto su meusobno spojene, a u zadebljalim radijalnim zidovima nalaze se jamice, - stanice endodermisa su bezbojne, u njima se nalaze krobna zrna.

naborani parenhim

Graa listova kod trava

- epidermis listova kod trava je dobro razvijen, - njegovi spoljani zidovi su zadebljali, - u mnogih trava epidermalne stanice grade skoro paralelne redove u kojima se smjenjuju duge i kratke stanice - stomine stanice zatvaraice gledane odozgo imaju oblik pravougaonika, - srednji dio svake stanice zatvaraice ima debele zidove, a krajevi su mekoliko proireni i tankih su zidova. - kod mnogih trava u epidermisu ili u gornjim slojevima mezofila nalaze se posebni mehanizmi koji potpomau uvijanje listova u cijev, a u vlano doba odvijanje, - to je zatitni mehanizam biljaka od pretjerane temperature

na poprenom presjeku kroz takve listove vide se grupe krupnih tankozidnih stanica mjehurastog oblika mjehuraste ili motorne stanice - nalaze se du cijele liske i obrazuju tzv. motorne vrpce, - uloga motornih vrpci je da olakavaju i reguliraju izmjene lisne povrine, - kod trava hlorenhim nije diferenciran na palisadno i sunerasto tkivo.
Motorne stanice

Popreni presjek lista kod

Poa pratensis

Listovi svjetla i sjene

-listovi iste biljke na razliitim mjestima njene kronje mogu imati razliitu anatomsku grau ovisna o utjecaju svjetlosti, - na osnovu anatomske grae mogue je razlikovati: listove sjenke i listove svjetla, - list sjene - izloen difuznom svjetlu, - list svjetla- izloen direktnom sunevom svjetlu,
- listovi svjetla pokazuju vie kseromorfne karakteristike odnosno karakteristike kserofitih biljaka (biljke sunih stanita): - listovi imaju deblju epidermu, - vie slojeva palisadnih stanica, - spuvasti parenhim sadri manje intercelulare, - mrea njihovih nerava je gua.

- listovi sjenke - tanji, i imaju veu povrinu, - tanak list omoguuje listovima sjenke, da srazmjerno vei broj palisadnih elija bude u liski tako rasporeen da jedne druge ne pokrivaju, pa se time pojaava asimilacija, koja je inae zbog slabijeg intenziteta difuznog svjetla slabija. - poveanje povrine listova sjenke ne dovodi do opasnosti od isuenja, jer je transpiracija u sjenci mnogo manja.