Professional Documents
Culture Documents
Hi ngh Khoa hc v Cng ngh bin ton quc ln th V - Tiu ban Kh tng, Thy vn v ng lc hc bin
ngha khoa hc v thc tin ln. Di y trnh by mt s kt qu ca chnh ca ti KC09-04 v KC08-05. II. CC M HNH D BO KH TNG THY VN BIN nc ta vic p dng cc m hnh s d bo thi tit ni chung v bo ni ring cng nh cc m hnh d bo thy vn bin mi thc s c pht trin mnh m trong thi gian gn y do pht trin internet v u t c s h tng k thut cng nh cng ngh d bo. Trong cng trnh ny s dng m hnh s tr. Cc c tnh c bn ca cc m hnh c trnh by tm lc di y. 1. M hnh HRM: M hnh d bo thi tit khu vc phn gii cao HRM (High resolution Regional Model) l m hnh thu tnh, s dng h phng trnh nguyn thu, bao gm y cc qu trnh vt l nh: bc x, m hnh t, cc qu trnh ri trong lp bin, to ma qui m li, i lu nng v i lu su. M hnh HRM c pht trin ti Tng cc Thi tit Cng ha lin bang c (DWD) v ang c chy nghip v ti nhiu c quan kh tng quc gia nh ti Philipin, Brazil, Ty Ban Nha, c, Vit Nam. d bo qu o bo trn bin ng, m hnh HRM chn cc thng s sau: H to lai vi s mc l 38, S i lu dng khi (mass flux) theo Tiedke (1989) bao gm ba loi: i lu nng, i lu mc gia v i lu su. 2. M hnh WRF: M hnh nghin cu v d bo thi tit (WRF) c pht trin trong s cng tc n lc ca NCAR, NCEP, FSL, AFWA v Trng i hc Oklahoma (OU) . M hnh WRF s dng h to thng ng a hnh (Mesinger, 1987) vi y cc tham s ha vt l nh i lu, lp bin, vi vt l my, bc x v m hnh t. Mt cch khi qut, m hnh WRF l mt h thng m hnh ha ht sc hin i, linh hot v ti u cho c mc ch nghin cu cng nh chy nghip v. y l m hnh phi thy tnh vi cc s tham s ha vt l c tch hp. d bo qu o bo trn bin ng, m hnh WRF chn 28 mc theo phng thng ng v s i lu Kain Fritsch. 3. M hnh ETA: M hnh d bo thi tit phi thy tnh ETA c pht trin trong khun kh hp tc nghin cu gia hai c quan kh tng Nam T v M t trc nm 1987. M hnh ny s dng h to eta h, lm cho yu t a hnh mt trong cc yu t gy nh hng quan trng ln chuyn ng ca cc khi kh trong kh quyn c ng n hn. M hnh ETA s dng y cc tham s ha vt l nh i lu, lp bin, vi vt l my, bc x v m hnh t. Theo khng gian, m hnh ETA s dng li sai phn xen k Arakawa-E trong cc bin v hng c xen k v lch i na bc li so vi cc bin c hng. d bo qu o bo trn bin ng, m hnh ETA chn 38 mc theo phng thng ng v s i lu Betts Miller-Janjic. 4. M hnh MM5: M hnh kh tng ng lc quy m va th h th 5 (MM5) ca Trung tm Nghin cu Kh quyn Quc gia M (NCAR) v Trng i hc Tng hp Pennsylvania M (PSU). M hnh s dng s Grell (1993) cho i lu, Simple Ice cho vt l vi m trong my, MRF cho lp bin hnh tinh, Dudhia (1989) cho bc x, LSM cho cc qu trnh t - b mt, 38 mc theo phng thng ng. 5. M hnh chnh p WBAR: M hnh WBAR l m hnh chnh p da trn h phng trnh nc nng c vit trong h ta cu bao gm 2 phng trnh chuyn ng ngang v phng trnh lin tc. Trong th tc ban u ha trng ban u ca m hnh c xc nh theo cng thc sau:
Trng ban u = Trng phn tch ton cu Xoy phn tch + Xoy nhn to
Hi ngh Khoa hc v Cng ngh bin ton quc ln th V - Tiu ban Kh tng, Thy vn v ng lc hc bin
Trong xoy i xng nhn to l s kt hp gia xoy i xng phn tch v xoy i xng gi c xy dng t cc thng tin ch th bo (TC advisories). d bo qu o bo trn bin ng, m hnh WBAR chn phng n to trng ban u l KILOEF: Tch hp 8 ty chn s ban u ha xoy vi 4 ty chn profile gi tip tuyn i xng gi v 32 ty chn mc dng dn. 6. M hnh RAMS: M hnh RAMS (Regional Atmospheric Modeling System) c i hc Tng hp Colorado (CSU) kt hp vi ASTER divsion- thuc Mission Research Corporation pht trin a mc ch. M hnh RAMS c cc nh khoa hc thuc Khoa KT-TV-HDH, Trng H Khoa Hc T Nhin H Ni a vo nghin cu ti Vit Nam t nm 2001. n nm 2004, GS.TS Trn Tn Tin cng cc cng s ca ng tin hnh ci tin, p dng thnh cng m hnh RAMS trong d bo thi tit ti Vit Nam v hon thnh ti nghin cu cp nh nc Xy dng m hnh d bo cc trng Kh tng Thy vn bin ng Vit Nam. Kt qu nghin cu ch ra k nng d bo u vit ca m hnh RAMS i vi cc trng kh tng trn lnh th Vit Nam. d bo qu o bo trn bin ng, m hnh RAMS chn cc thng s sau: phn gii theo phng thng ng l 30 mc v s i lu KuO. 7. M hnh d bo sng ngoi khi - WAM WAM l m hnh sng i dng nhng n cho php tnh n nh hng ca dng chy v nc nng, nn c th chy cho nc nng, su v xt khc x do bin i su v khc x do dng chy. Tnh ton lan truyn sng c th thc hin trn li kinh v hoc li carthesian. M hnh truy xut chiu cao sng c ngha, hng v tn s sng trung bnh, chiu cao v hng sng lng trung bnh, trng ng sut gi c hiu chnh do xt n ng sut sng v h s cn, v ph sng 2 chiu ti nhng thi im v im li c chn .Trong ti ny m hnh s dng li 0.25o tng ng vi khong cch li l khong 28 km. 8. M hnh d bo sng ven b SWAN SWAN (Simulating WAves Nearshore) l m hnh tnh ton tin trin sng trong vng ven b th h ba do nhm chuyn gia H Lan ti vin Delft pht trin. M hnh SWAN l gii h phng trnh cn bng tc ng ph dng t do khng chu mt qui nh no v dng ph v d dng lng ghp vi cc m hnh sng i dng th h ba khc nh m hnh WAM hay WAVE-WATCH III, cc m hnh ny hin nay ang c s dng rng ri ti cc nc trn th gii phc v cho mc ich tnh ton d bo sng bin khi v ven b. M hnh SWAN yu cu cc d liu u vo c bn bao gm: a hnh vng tnh ton; s liu gi 10 mt mt bin; s liu ph sng trn bin m. Cc d liu ny c ngi dng thit lp cho cc vng theo mc ch tnh ton c th. Trong cc d liu trn bin c chit xut t m hnh sng i dng nh WAM. 9. M hnh tnh sng STWAVE 3.0 Tng tc gia sng v dng chy c xc nh khi sng truyn trn mt nn dng chy. Trong m hnh STWAVE tnh ton khc x v bin dng trng sng khi truyn vo vng ven b da trn c s p dng lut bo ton nng lng dc theo tia sang, nhiu x c tnh trn c s s phn tn nng lng sng theo nguyn l l phng. Nng lng ca gi truyn cho sng c phn b di tc ng ca hin tng tng tc phi tuyn gia cc sng. Nng lng sng s b tiu tn ch yu l s ti nng lng v cc tn s cao v tiu tn di tc ng ca hiu ng sng bc u v hiu ng ri, nht ca nc. Tn ti s cn bng ng lc gia nng lng ca gi truyn cho sng v nng lng tiu hao do hiu ng dng nng lng phi tuyn ca sng phn tn vo khu vc tn s cao. Cc tens ng sut bc x sng c tnh theo l thuyt sng tuyn tnh. Cc li c thit k theo hng bc nam v ng ty nhm mc ch ph hp vi li tnh sng vng nc su t m hnh WAM v cc li ny s bao ph c ton b khu vc ven b vnh Bc B vi cc hng ng b khc
3
Hi ngh Khoa hc v Cng ngh bin ton quc ln th V - Tiu ban Kh tng, Thy vn v ng lc hc bin
nhau. Bin ngoi khi ca cc li tnh phi t ti su khong 30m tr ln v c cha cc im tnh ca li tnh sng vng nc su t m hnh WAM. chn bc li 200m. 10. M hnh DELFT3D M un dng chy Delft3D-FLOW gii cc phng trnh nc nng khng dng 2 chiu (trung bnh theo su) hoc 3 chiu. H cc phng trnh bao gm cc phng trnh chuyn ng, phng trnh lin tc v phng trnh ti - khuch tn. Cc phng trnh c xy dng trong h to ch nht, cong trc giao, hoc to cu. Dng chy b tc ng bi thy triu bin h, ma st gi mt thong, chnh lch p sut do chnh lch mc b mt hoc chnh lch mt . Cc ngun thm vo v bt i (source and sink) cng c a vo trong cc phng trnh m hnh ho ngun vo v ngun ra ca nc. 11. M hnh TSIM2001 Trn c s cc kt qu nghin cu v nc dng xy dng v kim nh thnh cng m hnh ton hc m phng tnh ton d bo hin tng nc dng bo trong vng bin Vit Nam vi b chng trnh TSIM (Typhoon Surges by Institute of Mechanics) c hon thin theo cc version khc nhau. T thit lp c bc tranh phn b cc c trng ch nc dng bo dc vng ven bin nc ta v xy dng quy trnh d bo nc dng bo cho cc cn bo trong tng lai. Nhng kt qu ny c tip nhn ng dng trong thc t, cung cp nhng thng s c trng ch nc dng bo cho cc d n, cng trnh xy dng ven bin v s dng cc phn mm cho cng tc d bo nghip v v nc dng bo. Trong khun kh ti nh nc Xy dng cng ngh d bo lin hon bo, nc dng v sng Vit Nam bng m hnh s vi thi gian d bo trc ba ngy (m s KC.08.05/06-10) s dng b chng trnh TSIM c hon thin v lin kt vi b chng trnh tnh d bo bo cho vng Bin ng v vng bin ln cn Vit Nam c kt qu d bo nc dng bo. Ngha l cc kt qu tnh ton d bo cc trng kh tng trong bo s c s dng trc tip nh cc s liu u vo ca m hnh tnh nc dng bo. III. MIN TNH, S LIU U VO CHO CC M HNH Trong nghin cu ny, cc trng phn tch v d bo 6 gi mt ca m hnh ton cu GFS vi phn gii ngang 1x1 kinh v c s dng lm iu kin ban u v iu kin bin cho cc m hnh kh tng vi min tnh ( 50S 350 N , 900 E 1300 E ) gm 161x161 im li , bc li 28 km. Tp s liu ph thuc bao gm 838 trng hp v c lp gm c 61 trng hp. Trng phn tch ton cu GFS c ni suy v cc im li v cp nht s liu a phng. Trong trng hp c bo trng kh tng c ci thm xoy gi v cy thm cc nhiu pht trin nhanh ca m hinh. Cng ngh cp nht s liu a phng, ci xoy gi, to nhiu pht trin nhanh ca m hnh c trnh by trong bo co tng kt v chuyn ca cc ti KC09-04 v KC08-05. d bo sng ngoi khi s dng li tnh c phn gii l 0,25o x 0,250 kinh v, phm vi: t -10 S n 230 N v t 990 E n 1190 E. S liu a hnh do D n Vit Nam - Na Uy cung cp. Trng gi trung bnh thng ly ca NOAA , trng gi mc 10m v trng kh p mt bin l u ra ca m hnh kh tng. Trong nghin cu ny, s dng trng t hp ca hai m hnh kh tng RAMS v WRF. T kt qu u ra ca hai m hnh kh tng RAMS V WRF ly ra cc trng kh p mc bin, trng a th v, gi, nhit v m ti 10 mc 1000, 850, 700, 500, 300, 200, 150 v 100mb tnh trung bnh cc trng ny ca hai m hnh v ci xoy gi nhm khi phc li cu trc v v tr ca xoy bo m hnh sao cho gn vi xoy bo thc nht. tnh sng ven b bng STWAVE li tnh sng c thit lp vi bc li l 200m x 200m. Nguyn tc ca cc li tnh sng l cn thit phi c trc X l trc hng t ngoi khi vo b sao cho trng sng vng nc su truyn vo c hng to vi trc ny mt gc
Hi ngh Khoa hc v Cng ngh bin ton quc ln th V - Tiu ban Kh tng, Thy vn v ng lc hc bin
cng gn 00 cng tt. tnh sng ven b bng SWAN chia b bin Vit Nam thnh 5 vng. Bng 1. Vng tnh ton cho SWAN
Tn vng QN-TH NA-QB QT-QN BD-NT BT-CM Kinh u 105.5 105.5 106.75 108 103.5 Kinh cui V u 19.25 17 14.5 11.25 7.75 V cui 21.5 19.5 17.25 14.75 11.5
108.25
108.25 110.5 111 110
Cc m hnh sng ven b cn cc d liu u vo c bn bao gm: a hnh vng tnh ton; s liu gi 10 mt mt bin; s liu ph sng trn bin m. Cc d liu ny c ngi dng thit lp cho cc vng, trong cc d liu trn bin c chit xut t m hnh sng i dng WAM. Min tnh cho m hnh DELFT3D l ton vng Bin ng gii hn t 99oE-121oE v 1oN-25oN , li tnh l li cong trc giao, khong cch li tha nht pha ng, pha nam v mn dn v pha b bin Vit Nam. H ta kinh v c s dng trong m hnh. Cc bin lng ca cho m hnh l Taiwan, Bashi v Mallaca. Dao ng mc nc thy triu ti cc bin lng c tnh ton theo m un TIDE t hng s iu ha ca 8 sng K1, O1, M2, S2, P1, Q1, N2, K2 ly t b hng s iu ha ton cu ca d n Topex/Poseidon vi phn gii 1/8 . Vi m hnh TSIM chn: nhm sng bn nht triu: M2, S2, N2, K2, nhm sng nht triu: K1, O1, P1, Q1, nhm sng nc nng: M4, MS4, M6, nhm sng chu k di: Sa, Ssa.. S liu kh tng cho cc m hnh nc dng gm trng gi v trng p ly t kt qu d bo t hp ca cc m hnh kh tng RAMS, WRF c ci xoy gi lm tng cng ca bo trong m hnh gn vi cng ca cn bo thc. IV. CC KT QU D BO 1. D bo thi tit Cc trng kh tng: a th v H, gi ngang U,V, nhit T, m tng i RH c d bo bng cc m hnh v t hp (EPS). Kt qu c trnh by trn hnh 1 v bng 2. T kt qu cho thy d bo t hp cho kt qu tng ng vi cc nc trong khu vc. Kt qu ca t hp Kt qu ca ETA Kt qu ca RAMS Ngy 11/7/2004 H 700 T= 48h
2. D bo qu o bo
5
Hi ngh Khoa hc v Cng ngh bin ton quc ln th V - Tiu ban Kh tng, Thy vn v ng lc hc bin
Qu o bo c d bo bng phng php siu t hp (SUPERENSEMBLE) v phng php nui nhiu pht trin (BGM). Phng php siu t hp da trn kt qu d bo t 2 n 7 m hnh. Trng s ca m hnh ph thuc cht lng d bo ca n. chn ra 10 t hp tt nht ca b t hp 2 m hnh v b 7 m hnh trnh din. Sai s trung bnh khong cch tm bo (Km) ca cc b t hp ny c biu din trn hnh 2 v 3. Sai s d bo y t tm khu vc ca chng ta (d bo 72 gi v tr tm bo sai khong 300 km). Trn cc hnh 2 v 3 cc con s k hiu m hnh: 1. HRM , 2. WBAR , 3. WRF, 4. ETA, 5. MM5, 6. BARO, 7. BAROCT (BARO ci tin), 8. RAMS, 9. RAMSBOG (RAMS ci xoy).
Hnh 2. Sai s trung bnh khong cch tm bo (Km) trng hp t hp 2 m hnh tt nht (s liu ph thuc)
Hnh 3. Sai s trung bnh khong cch tm bo (Km) trng hp t hp 7 m hnh tt nht (s liu ph thuc) T kt qu trn cho ta thy thay i t hp s thay i sai s d bo song mc thay i ph thuc vo m hnh tham gia t hp v s lng m hnh tham gia t hp. Tng s m hnh tham gia t hp sai s d bo gim nhng s gim l chm dn. Kt qu trn gip ta chn c t hp ti u ph hp vi iu kin k thut ca c s d bo. p dng phng php nui nhiu d bo qu o 7 cn bo v p thp nhit i (xoy thun nhit i, XTN) hot ng trn bin ng trong ma bo nm 2006. Kt qu d bo oc trnh by trn hnh 4 v bng 2.
350 300 250 200 150 100 50 0 0 6 12 18 24 30 36 42 48 54 60 66 72
D bo kim tra
Hnh 4. Sai s khong cch trung bnh (MPE) ca d bo bng phng php BGM v d bo kim tra (Km). Nh vy ta thy trong cc trng hp xt phng n d bo s dng phng php BGM cho sai s v tr tm bo gim gn 100 km trong cc thi hn d bo 48, 60 v 72h. Nh vy phng php BGM lm tng chnh xc d bo vi cc hn d bo t 2 ngy tr ln.
Hi ngh Khoa hc v Cng ngh bin ton quc ln th V - Tiu ban Kh tng, Thy vn v ng lc hc bin
g: D bo t hp 72h qu o bo Chebi 7h ngy 11/11/2006 3. D bo cng bo s dng phng php siu t hp xy dng phng trnh d bo p sut tm bo v tc gi cc i da trn kt qu d bo ca 3 m hnh RAMS, WRF v HRM. Cc sai s d bo c biu din trn hnh 5 v 6a.
Biu sai s bnh phng trung bnh
70.00 60.00 50.00
WRF
Hnh 5. D bo 72h qu o bo bng m hnh RAMS ca 7 cn bo nghin cu. Qu o d bo kim tra: ng nt t c chm trn; Qu o d bo nui nhng dao ng pht trin nhanh: ng nt lin mng (12 ng); Qu o d bo t hp: ng nt lin c chm trn; Qu o thc (Nht bn): ng nt lin c hnh tam gic
RMSE
40.00 30.00 20.00 10.00 0.00 00h 06h 12h 18h 24h 30h 36h 42h 48h 54h 60h 66h 72h
Hn d bo
Hnh 6a. Biu sai s bnh phng trung bnh (Mb2) ca d bo t hp v ba m hnh thnh phn (s liu c lp) D bo cng bo bng m hnh s l vn kh hin nay trn th gii cn ang nghin cu v th nghim. ti ny cng ch th nghim nh gi kh nng d bo cng bo ca cc m hnh s Vit Nam. ti s dng cng thc d bo p sut tm bo ci xoy gi vo trng kh p t hp phc v d bo sng v nc dng.
7
Hi ngh Khoa hc v Cng ngh bin ton quc ln th V - Tiu ban Kh tng, Thy vn v ng lc hc bin
Bng 3. Cc sai s trung bnh, trung bnh tuyt i v bnh phng trung bnh ti cc hn d bo
Hn DB 24h 48h 72h ME (M/s) -8.02 -5.27 14.22 MAE (M/s) 11.90 8.51 14.22 RMSE(M2/s2) 15.23 10.30 14.96
4. D bo sng ngoi khi nh gi kt qu d bo, bn trng sng d bo bng WAM ca ti v bn trng sng do t chc SEAMOS pht bo trn internet c trnh by trn hnh 6b.
Hnh 6b: S ph hp gia trng sng d bo vi trng d bo ca nc ngoi (SEAMOS) trong cn bo Damrey. 5. D bo sng ven b Kt qu d bo sng ven b trong cn bo Mujigae cho khu vc Ngh An-Qung Bnh bng SWAN biu din trn hnh 7. Hnh 8 v 9 th hin cao sng d bo ca cc m hnh SWAN , STWAVE v cao sng kho st ti Qung Bnh. Kt qu d bo cho thy cc m hnh d bo sng ven b d bo c cao sng khi bo vo b vi sai s khong 0,2 0,5 m.
D bo 24h D bo 48h D bo 72h Hnh 7. Bn d bo sng ven b trong cn bo Mujigae, khu vc NA-QB, vi thi im bt u d bo lc 06 gi (GMT) ngy 09/09/2009
SL O C 1 0.9 0.8 0.7 0.6 0.5 0.4 0.3 0.2 0.1 0 00h 24h 48h 72h
Hn d bo (gi)
MHDB
Hnh 8. th biu din cao sng cc hn d bo khc nhau (cn bo MUJIGAE), vi thi im bt u d bo lc 06 gi (GMT) ngy 09/09/2009
Hi ngh Khoa hc v Cng ngh bin ton quc ln th V - Tiu ban Kh tng, Thy vn v ng lc hc bin
Hnh 9. th biu din cao sng ven b quan trc v d bo ca m hnh sng ven b STWAVE ti cc hn d bo vi thi im d bo 00(GMT) ngy 10/9/2009 6. D bo nc dng do bo tnh mc nc dng tai cc trm theo hai phng n: Tnh nc dng ch do gi v p (bin triu H=0) v tnh nc dng trn nn dao ng thy triu. Kt qu tnh ton vi cn bo Ketsana (hnh 10) cho thy mc nc v nc dng ti trm Ca Vit d bo c rt ph hp vi s liu o cn ti trm Sn Tr nhng ngy u mc nc tnh c thp hn thc t, nhng ngy sau ph hp hn. Kt qu ny c th do nhng ngy u m hnh cha thch ng kp. d bo nc dng bng TSIM cho mt s cn bo b vo b bin Vit Nam. Hnh 12 v 13 biu din ng bao nc dng cc i dc b do bo Parma 2009. Bng 3 tnh ton nc dng cho im kho st Qung Bnh
Trm Ca Vit bo Ketsana t 00z
Triu+dng_H=0 2.5 2 1.5 1 0.5 0 -0.5 27-09-09 28-09-09 28-09-09 29-09-09 29-09-09 30-09-09 30-09-09 01-10-09 Mc nc kho st Delf3d_H=0 Nc dng thc t
Hnh 12. Bin trnh nc dng bo Parma ti khu vc nc dng ln nht Bng 4. Nc dng kho st v d bo bng TSIM-10 (cm)
9
Hi ngh Khoa hc v Cng ngh bin ton quc ln th V - Tiu ban Kh tng, Thy vn v ng lc hc bin S liu kho st Nc dng 42 25 D bo TSIM-10 Nc dng 57 80 Sai s Nc dng -15 -55
Bo Parma Xangsane
Trm Ca Cm Sn Tr
Kt qu nh gi d bo nc dng bng m hnh TSIM vi cc im kho st trong cc cn bo trong bng 4 cho thy vi 2 im kho st 2 khu vc khc nhau trong hai cn bo th m hnh TSIM cho kt qu d bo mc nc tng cng v cao nc dng ln nht cao hn thc t t 10-50cm. Do kt qu tnh cho tng im nn sai s c im hi cao so vi gi tr sai s trung bnh. Kt qu cho thy c th s dng m hnh trong d bo nghip v. V. KT LUN Trong khun kh ca hai ti cp nh nc KC0904 v KC0805 p dng c phng php d bo t hp thi tit, bo, sng, nc dng vo Vit Nam v xy dng n thnh mt h thng lin hon t d bo kh tng n thy vn bin. Kt qu d bo ca h thng t trnh cc nc trong khu vc v p ng c mt s yu cu ca thc t trong khai thc ti nguyn bin v phng chng thin tai Vit Nam. Cng ngh d bo c th chuyn giao cho tt c cc c quan lm cng tc nghip v v nghin cu. Nhn dp ny tp th tc gi xin cm n B Khoa hoc v Cng ngh, ban ch nhim cc chng trnh KC08, KC09, Ban Gim hiu trng i hc KHTN- HQG H Ni to mi iu kin thun li cho chng ti hon thnh cc ti. TI LIU THAM KHO 1. Bo co tng kt ti cp nh nc KC.08.05. H Ni, 2010: XY DNG CNG NGH
D BO LIN HON BO, NC DNG V SNG VIT NAM BNG M HNH S VI THI GIAN D BO TRC 3 NGY . M S : KC.08.05/06-10.
2. Bo co tng kt ti cp nh nc KC.09.04. H Ni, 2004: Xy dng m hnh d bo cc trng kh tng thy vn vng Bin ng.
10