Professional Documents
Culture Documents
دهی با مرۆڤ سهرنج بدات که لهچی دروست کراوه.
ئهی موحهممهد(صلی الله علیه وسلم) بڵێ بڕۆن بگهڕێن به زهوی دا و
سهرنج بدهن که چۆن دروست کراوهکانی له سهرهتاوه بهدی هێناوه له پاشان
ههر خوا بهدی هێنانی دواڕۆژیش بهدی دێنێ بهڕاستی خوا بهتوانایه بهسهر
ههموو شتێکدا.
بسم ال الرحمن الرحيم
الحمد ل رب العالمين والصلة والسلم على
سيدنا محمد وعلى آله وأصحابه أجمعين
رانه.
ئهو خوایهی که چاکترینی بهدی هێنه
وره و پیرۆزه
تر جا گه
ى تؤى
ى ناوى كات َبؤية ئةى مرؤظ خواى طةورة رِيَزى ل َ
ل دروست كردووة! لة ط َ
تؤو (النطفة)
بريتىية لةو (الحيوانات
المنوية)يانةى كة ثياو بةرهةمى
sperm ديَنيَت
هيَلكؤكة
دواى ضوونة ذوورةوةى يةكةم (حيوانى مةنةوي) بؤ ناو هيَلكؤكة,
خيَرا ئةو هيَلكؤكةية ـئيفرازاتي َك دةردةدات كة ماددةيةكة دةبيَتة
هؤـى ـداخسـتن ـو ـداثؤشينةوةـى ـثةردةـى ـدةرةوةـى ـهيَلكؤكةكة
ل بوون و يةكطرتنى خانة لةبةردةم تؤوةكانى تردا ,وة دواى تيَكة َ
ثيتيَنراوةكـة ـهؤرمؤنـى ـ hCGدةردةدات ـكـة ـثشكنةرى ـحةمل
هةسـتى ـث ىَـ ـدةكات ,ئةـم ـهؤرمؤنـة ـفةرمان ـدةدات ـبـة ـلشـة ـكة
تؤوى تيَكة َ
ل
بوو (النطفة
المشاج
zygote
)
دواى 30كاتذميَر لة ضوونة ذوورةوةى (حيوان المنوي) بؤ ناو هيَلكؤكة يةكةم
دابةش بوون رِوودةدات و خانةكة دةست دةكات بة زؤربوون ,تا تؤويَكى
تيَكةلَة دروست دةكات ,ئةويش بة نزيكى دواى ضوار رؤذً .وة قةبارةى ئةم
خانةية زؤر بضوكترة لةسةرى دةرزىيةك ,بة جؤرىَ نابينريَت و باس ناكريَت,
ن مِنَ الدّهْ ِر لَمْ
علَى الْ ِإنْسَانِ حِي ٌ
هةر بؤية خواى طةورة دةفةرمويَتَ ( :هلْ أَتَى َ
جعَ ْلنَاهُ سَمِيعًا
ن نُطْفَ ٍة أَمْشَاجٍ َن ْب َتلِي ِه فَ َ
خلَ ْقنَا ا ْل ِإنْسَانَ مِ ْ
شيْئًا مَ ْذكُورًا * ِإنّا َ
َيكُنْ َ
[النسان]2 : َبصِيرًا)
واتة :بێگومان بهسهر ئادهمی دا تێپهڕی ماوهیهکی زۆر له ڕۆژگار که شتێکی وانهبوو
ناوببرێ .بهڕاستی ئێمه ئادهمیزادمان دروست کرد له دڵۆپێك ئاوی تێکهڵ له گهلێ
ح لَهُ مَا فِي السّمَاوَاتِ
سبّ ُ
صوّرُ لَهُ ا ْلأَسْمَاءُ الْحُسْنَى يُ َ
ئ الْمُ َ
ُه َو اللّهُ الْخَالِقُ ا ْلبَارِ ُ
حكِيمُ
ض وَ ُهوَ الْعَزِي ُز الْ َ
وَا ْلأَرْ ِ
واتة :ههر ئهوه خوا و بهدیهێنهر و داهێنهر و وێنه کێشه ههر بۆ ئهوه ههموو ناوێکی ههره جوان و
پاك ههرچی له ئاسمانهکان و زهوی دایه ستایشی ئهو دهکهن وه ههر ئهوه باڵا دهستی کار بهجێ.
ك
اقْرَ ْأ بِاسْمِ رَبّ َ
تاريكىدا دةطةرِيَت
بؤ شويَنيَك تا خؤى
ثيَدا هةلَبواسيَت
ق
الّذِي خَ َل َ
شويَنى
خؤهةلَواسين ن
ق ا ْلإِنْسَا َ
خَلَ َ
ى كؤرثةلة
بة علَقٍ
ن َ
مِ ْ
رةحمةوة
واتة :ئهی موحهممهد(صلی الله
علیه وسلم) بخوێنه به ناوی
پهروهردگارتهوه که ههموو
شتێکی دروست کردووه .مرۆڤی
دروست کردوه له خوێنێکی
ديوارى ناوةوةى رةحم بهستوو.
العلقة
هةلَواسرا
و(العلقة)
ديوارى ناوةوةى رةحم
العلقة
زانايان سةرسامن بةوةى:
كة كىَية ثالَنةرى ئةو ضةند
خانةيةية تا خؤيان
هةلَبواسن بة ديوى
ناوةوةى رةحمةوة تا
ديوى ناوةوةى خواردنى ليَوة وةرطرن بؤ
خؤيان.
شيَوة
طؤشتيَكى
جويراو(المُضغة)
دواى ئةم قؤناغة كؤرثةلة دةضيَتة سةر شيَوةى ثارضة طؤشتيَك
كة ـشويَنةوارى ـجوينـى ـثيَوة ـدياربي َـت ,هةـر ـبؤيـة ـقورئانـى ـثيرؤز
غيْرِ
خلّقَةٍ وَ َ باس لةم قؤناغة دةكات و دةفةرموي َت ُ ( :ثمّ مِنْ ُم ْ
ضغَةٍ مُ َ
[الحج.]5 : جلٍ مُسَمّى )
خلّقَةٍ ِل ُن َبيّنَ َلكُمْ َونُقِرّ فِي الَْرْحَامِ مَا نَشَاءُ ِإلَى أَ َ
مُ َ
واتة :دوا ئهوه(دهبێته) پارچه گۆشتێك شکڵ و شێوه کێشراوو شکڵ و شێوه نه کێشراو
بۆ ـئه وهی ـڕوونـی ـبکهینهوه بـۆ ـئێوه وه له منداڵداندا ـدهیهێڵینهوه (ڕایدهگریـن) ئهو
(بێچو) هی بمانهوێ (لهبار نهچێ) تا کاتێکی دیاری کراو
خلّقَةٍ
غيْ ِر مُ َ
خلّقَةٍ وَ َ
ثُمّ مِنْ مُضْغَةٍ مُ َ
لةـم ـقؤناغةدا ـكؤرثةلـة ـشيَوةـو ـسـيماى ـكؤتايـى ـخؤـى ـوةردةطري َـت ,كة ـتيَيدا
ضوارثةــل ــو ــضاوةكان ــو ــهةردوو ــطويَضكةــو ــئةندامةكانــى ــترى ــلشة
ى ى دةكات و ضالكى كارةبايى د َ َ
ل دةست ث َ دةردةكةوي َت ,وة جول ة دةست ث َ
ى ـدةكات ,وة َ
دةكات ,دةماغيـش ـزؤـر ـئالؤزةـو ـنيوةـى ـكي َـشى ـلشةكـة ـكارث َ
طؤرِانكارىيةكانـى ـدواى ـئةمـة ـبريتىيـة ـلـة ـطةشـة ـكردنـى ـئةـم ـبةشانةو ـتةواو
بوونـى ـدروسـت ـبوونيان ,وة ـئةـم ـقؤناغـة ـبةردةوام ـدةـبيَت ـتـا ـكؤتايـى ـحةمل,
هةربؤية خواى طةورة دةفةرمويَت:
[المؤمنون.]14 : (ثُمّ أَنْشَأْنَاهُ خَلْقًا آَخَرَ)
لة ماوةى هةشت هةفتةى يةكةمدا لة
تةمةنـى ـكؤرثةلـة ـبـة ـضةنـد ـقؤناغيَك
طؤرِانكارى ـبةسـةردا ـدي َـت ـو ـضةند
شيَوةيةكى ــتةواو ــجياواز ــلةيةكترى
وةردةطري َـت ,دواى ـئةمـة ـبـة ـتةقريبى
شيَوةيةكـى ـجيَطيـر ـوةردةطري َـت ـهةتا
كاتـى ـلةدايـك ـبوون ,لةبةـر ـئةوة ـئةو
قؤناغانةـى ـكـة ـقورئانـى ـثيرؤـز ـباسى
كردووة ـبؤمان ,دةكةوي َـتة ـناو ـهةشت
هةفتةى يةكةم ,وة قؤناغى كؤتايى لة
مانطـى ـهةشتةمةوة ـبةردةوام ـدةبيَت
هةتــا ــكاتــى ــلةدايــك ــبوون ,ئةمةش
ئةوةية كة قورئانى ثيرؤز بة (خلق الخر)
ئيَستا تةمةنى كؤرثةلة هةشت هةفتةية و
خاوةنى لةسةدا نةوةدى ئةو كؤئةندامانةية
ناوى دةبات:
كة كةسيَكى طةورة هةيةتى ,وة ذمارةى
خانةكانى ئةم كؤرثةلةية زياترة لة هةزار
ثُمّ أَ ْنشَأْنَاهُ خَلْقًا آَخَرَ
فتبارك ال أحسن الخالقين...
جا گهوره و پیرۆزه ئهو خوایهی که چاکترینی بهدی هێنهرانه.
تُدْ ِركُهُ الْأَبْصَارُ وَ ُهوَ يُدْ ِركُ الْأَبْصَارَ وَ ُهوَ اللّطِيفُ الْخَبِي ُر
[النعام]103-101 :
خوا داهێنهری ئاسمانه کان و زهوی یه له نهبوون چۆن منداڵی دهبێ که واتة:
ژن و هاوسهری نهبووه خۆی ههموو شتێکی دروست کردووه و ئهو به ههموو
شتێ زانا و به ئاگایه .ههر ئهو خوایهیه که پهروهردگاری ئێوهیه هیچ
پهرستراوێکی ڕاستهقینه نی یه بێجگه ئهو (خوا) دروست کهری ههموو شتێکه
کهواته ئهو بپهرستن وه ئهو خوایه چاودێره بهسهر ههموو شتێکهوه .چاوهکان
پهی پێ نابهن و ناتوانن بیبینن بهڵام ئهو هێزی بینین و چاوهکان دهبینێ و ئهو
ئاگای ورد بینه.
هةنديَك لة
1- Carlson, Bruce M. Human سةرضاوةكان
Embryology and Developmental Biology, 2nd
ed. New York: Mosby, 1999.
2- Gilbert, Scott F. Developmental Biology, 3rd ed. Sunderland, MA: Sinauer
Associates, Inc., 1991.
3- Moore, Keith L., and T. V. N. Persaud. Before We Are Born: Essentials of
Embryology and Birth Defects, 5th ed. Philadelphia, PA: W. B. Saunders,
Co., 1998.
4- Embryo, Wikipedia.
5- The Biology of Prenatal Development, www.ehd.org.
6- Vaughn, C. How Life Begins: the science of life in the womb. New York:
Times Books, 1996.
7- The Visible Embryo, www.visembryo.com
8- Larsen, W. Human Embryology. New York: Churchill Livingston Co.
1993.
9- Horder, T.J. and others. A History of Embryology, Cambridge University,
Press, 1986.
10- Balinsky, B.I. An Introduction to Embryology, SCP, 1981.
11- Moore, P.D. Embryology, Mosby, 1986.
12- Gilbert, Stephen. Pictorial Anatomy of the Human Embryo, University, of
Wash. Press, 1988.
لةبةرامبةر ئةم رِاستىية
ى
سةرسوورِهيَنةرانةدا تةنها ئةوةمان ث َ
َ دةكري َ َت بلَيَين:
ً ت هَذَا بَاطِل ق َ خل ْ ما َ َرب ّنَا َ
ار
ِ َ ّ الن ب
َ اَ ذَ ع اَ قن
ِ َ ف َ
ك حان َ
سب ْ َ
ُ
واتة :پهروهردگارا تۆ ئهم ههموو دروست کراوانهت بێ هوده و
بێ ئامانج دروست نهکردووه ،پاکیی و بێگهردیی شایستهی تۆیه،
ده تۆش بمانپارێزه له سزای ئاگری دۆزهخ.
www.kaheel7.com مالَثة ِ
رى نووسةر
تيَبينى /بؤ ماناو تةفسيرى ئايةتةكان لة تةفسيرى (ثوختةى قورئان)ى
مامؤستا محمد مةل صالح بامؤكىيةوة وةرم طرتووة.