Professional Documents
Culture Documents
F7G
GIAO TRNH
1998
MUC LUC
MUC LUC .......................................................................................................................... 2 CHNG 1: CAU TRUC C BAN CUA PHAN CNG & PHAN MEM MAY TNH ............................................................................................................................................. 4 1.1 CAC THANH PHAN CUA MAY TNH ............................................................... 4 a) Thiet b nhap (input device) .................................................................................. 5 b) Bo nh (memory)................................................................................................... 5 c) Bo logic va so hoc (Arithmetic and logic unit - ALU) ........................................ 6 d) Thiet b ra (output device)..................................................................................... 7 e) Bo ieu khien (control unit - CU) ......................................................................... 7 1.2 HOAT ONG CUA MAY TNH........................................................................... 7 1.3 CAU TRUC BUS .................................................................................................. 10 1.4 PHAN MEM (SOFTWARE) ................................................................................. 11 1.5 AC TRNG CUA MAY TNH ...................................................................... 13 1.6 OI NET VE LCH S PHAT TRIEN CUA MAY TNH................................. 15 CHNG 2: BIEU DIEN SO LIEU ............................................................................... 17 2.1 CAC LOAI SO LIEU............................................................................................. 17 2.2 HE THONG SO THAP PHAN (DECIMAL NUMBER SYSTEM) .................... 17 2.3 HE THONG SO NH PHAN (BINARY NUMBER SYSTEM) .......................... 18 2.4 HE THONG SO BAT PHAN (OCTAL NUMBER SYSTEM) .......................... 19 2.5 HE THONG SO THAP LUC PHAN ( HEXADECIMAL NUMBER SYSTEM)20 2.6 MA BCD................................................................................................................ 21 2.7 MA ALPHANUMERIC ....................................................................................... 22 2.8 HE THONG SO CO DAU CHAM ONG (FLOATING-POINT NUMBER SYSTEM) ..................................................................................................................... 24 2.9 PHNG PHAP CHAN LE ( PARITY METHODE ) ........................................ 26 CHNG 3 : CONG LOGIC & MACH SO ................................................................... 27 3.1 AI SO BOOL ..................................................................................................... 27 3.2 BANG S THAT (TRUTH TABLE) ................................................................... 28 3.3 PHEP CONG LOGIC (OR)................................................................................... 29 3.4 PHEP AND LOGIC............................................................................................... 29 3.5 PHEP BU (NOT OPERATION) ........................................................................... 30 3.6 MO TA MACH LOGIC BANG AI SO BOOL ............................................... 31 3.7 TNH GIA TR CUA MOT BIEU THC BOOL............................................... 32 3.8 THC HIEN MACH LOGIC T BIEU THC BOOL ..................................... 32 3.9 CONG NOR, NAND VA XOR............................................................................ 33 3.10 CAC NH LY BOOL......................................................................................... 35 3.11 NH LY DE MORGAN................................................................................... 36 3.12 THIET KE MACH LOGIC TO HP ................................................................. 37 3.13 N GIAN HAM BOOL BANG PHNG PHAP AI SO ........................... 39 3.14 CAC MACH SO .................................................................................................. 40
Khoa Vat Ly
Khoa Vat Ly
CHNG 1: CAU TRUC C BAN CUA PHAN CNG & PHAN MEM MAY TNH
1.1 CAC THANH PHAN CUA MAY TNH
May tnh so (digital computer) hay may tnh (computer) la thiet b tnh toan ien t co toc o rat cao. May tnh nhan cac thong tin a c so hoa (digitized), x ly chung theo theo mot danh sach cac lenh cha san ben trong may tnh va cho ket qua la thong tin ra. Danh sach cac lenh goi la chng trnh may tnh (computer program). Chng trnh may tnh c lu tr tai mot bo phan ben trong may tnh goi la bo nh (memory). Co nhieu loai may tnh. Chung khac nhau ve kch thc, toc o va gia thanh. Loai may tnh thong dung nhat la may tnh ca nhan (personal computer - PC). PC c s dung rong rai nha, trong cac c quan hay trng hoc. May tnh xach tay (notebook computer) co kch thc rat be co the at gon trong vali. Tram lam viec (workstations) la cac may tnh trong 1 mang may tnh. Mainframe va Supercomputer la nhng may tnh co cong suat tnh toan cc manh. Mainframe dung e x ly cac bai toan trong thng mai. Super computer dung trong cac ng dung ma o so phep toan phai tien hanh trong 1 giay la so rat ln (c 1013 phep tnh/s) nh d bao thi tiet, ieu khien cac chuyen bay vu tru, thiet ke may bay, nghien cu hat nhan ... dang n gian nhat, mot may tnh bao gom 5 thanh phan chnh oc lap (hnh 1-1): thiet b nhap (input), thiet b xuat (output), bo nh (memory), bo logic so hoc (ALU) va bo ieu khien (Control Unit) . INPUT MEMORY CU ALU
OUTPUT
Hnh 1-1 : Cac thanh phan cua mot may tnh Thiet b nhap nhan thong tin a c ma hoa t cac hoat ong cua con ngi, t cac thiet b c ien (chang han ban phm) hay t mot may tnh khac thong qua ng truyen tin ky thuat so. Thong tin nhan c hoac c lu tr trong thiet b nh e s dung sau nay hoac c x ly trc tiep e thu c ket qua nh mong muon. Cac bc x ly thong tin c quy nh bi chng trnh cha trong bo nh. Cuoi cung
Khoa Vat Ly
b) Bo nh (memory)
Chc nang cua bo nh la lu gi chng trnh va so lieu. Co 2 loai bo nh: bo nh s cap (bo nh chnh bo nh trong - Primary Memory Main Memory-
Khoa Vat Ly
Khoa Vat Ly
Khoa Vat Ly
Khoa Vat Ly
Khoa Vat Ly
Hnh 1-3: Cau truc mot bus cua may tnh Cac thiet b ngoai vi noi vi bus co the co toc o lam viec rat khac nhau: ban phm va may in tng oi cham con cac o a th nhanh hn. Vi x ly va bo nh chnh lam viec vi toc o rat cao. V tat ca cac thiet b lien lac vi nhau thong qua bus, nen c che truyen thong tin mot cach hieu qua la khong cng bc cac thiet b cham lam viec nhanh len ma can co bien phap dung hoa s khac biet ve toc o cua cac thiet b. Giai phap chung la dung cac thanh ghi em (buffer registers) e gi thong tin trong khi truyen. e mo ta ky thuat nay chung ta hay xem xet viec truyen cac ky t gia vi x ly va may in. Vi x ly gi cac ky t doc theo bus ti bo em cua may in. Do thanh ghi em tren may in co toc o rat nhanh nen viec truyen cac ky t gia vi x ly va bo em chiem rat t thi gian. Khi bo em may in a co so lieu, may in bat au in. Trong khi may in tien hanh in, bus va vi x ly hoan toan ranh roi, luc nay tren bus co the
Khoa Vat Ly
e ngi dung (user) co the nhap vao va chay cac chng trnh ng dung (application program), may tnh phai co mot vai phan mem he thong (system software). Phan mem he thong la tap hp cac chng trnh nham thc hien cac chc nang chnh sau ay: Nhan va thong dch cac lenh cua ngi s dung may tnh. Nhan va soan thao cac chng trnh ng dung, lu tr chung nh la nhng tap tin (files) tren bo nh ngoai. Quan ly viec lu tr va cap nhat cac tap tin tren bo nh ngoai. Chay cac chng trnh ng dung chang han nh chng trnh bang tnh ien t hoac tro chi ma so lieu c cung cap bi ngi dung. ieu khien cac thiet b ngoai vi trong viec xuat nhap thong tin. Dch cac chng trnh nguon c soan thao bi ngi dung thanh chng trnh ngon ng may. Lien ket va chay cac chng trnh ng dung c viet bi ngi dung bang cach s dung cac chng trnh con th vien chuan . Phan mem he thong co chc nang ket hp tat ca cac hoat ong tren he thong may tnh. Cac chng trnh ng dung thng c viet bi ngon ng lap trnh cap cao nh C, Pascal ... trong o cac lap trnh vien bieu dien cac bai toan di dang khong phu thuoc vao may tnh cu the ma chng trnh o se chay. Lap trnh vien dung cac chng trnh ngon ng cap cao khong can biet chi tiet tap lenh may. Mot chng trnh he thong goi la compiler se dch chng trnh ngon ng cap cao thanh chng trnh ngon ng may thch hp. Mot thanh phan rat quan trong cua phan mem he thong la he ieu hanh (operating system = OS). OS la mot chng trnh ln hoac tap hp cac chng trnh con. Cac chng trnh con cua OS thc hien cac nhiem vu phan phoi cac tai nguyen may tnh cho cac chng trnh ng dung rieng biet. Cac nhiem vu nay bao gom viec s dung bo nh chnh va bo nh phu cho cac chng trnh va cac tap tin so lieu, di chuyen so lieu gia bo nh va cac o a, thc hien cac tac vu vao ra. e hieu c nhng noi dung c ban cua OS, chung ta se xem xet mot he thong co mot vi x ly, mot o a va mot may in. Trc het chung ta hay xem xet cac bc khi chay mot chng trnh ng dung. Gia s rang chng trnh ng dung a
Khoa Vat Ly
Hnh 1-4: S chia se thi gian trong PC Trong khoang thi gian to en t1, mot chng trnh con cua OS se nap chng trnh ng dung t a vao bo nh, ch cho en khi viec chuyen hoan tat, ieu khien thc thi chng trnh c tra cho chng trnh ng dung. Trong thi gian t2 en t3 va t4 en t5 cung xay ra hoat ong do chng trnh con cua OS ieu khien. Vao thi iem t5, OS co the nap va thc thi mot chng trnh ng dung khac. Cuoi cung can phai noi rang cac tai nguyen may tnh co the c s dung mot cach hieu qua hn neu co vai chng trnh ng dung cung c x ly. Lu y rang vao thi iem t t4 en t5, vi x ly va a la ranh. Luc nay OS co the nap va chay mot chng trnh khac trong khi may in ang lam viec. Tng t, vao thi iem t t0 en t1, OS co the ieu khien in ket qua cua chng trnh trc trong khi chng trnh hien
Khoa Vat Ly
Hnh 1-5: Vi x ly vi bo nh cache Vao luc bat au thc thi chng trnh, tat ca cac lenh va so lieu co lien quan a c lu gi trong bo nh. Trong qua trnh thc thi chng trnh, lenh lan lt c oc vao vi x ly. Khi thc hien cac lenh co lien quan en so lieu th so lieu phai c lay vao t bo nh chnh. Chung ta hay xem xet cai g se quy nh toc o thc hien thao tac nay.
Khoa Vat Ly
Khoa Vat Ly
Khoa Vat Ly
Khoa Vat Ly
Khoa Vat Ly
Kien truc may tnh 02 2.3 HE THONG SO NH PHAN (BINARY NUMBER SYSTEM)
Trong he nh phan ch s dung 2 so la 0 va 1 e bieu th cac so. Mot so nh phan c viet di dang sau: bn-1 bn-2 b1 b 0 . b-1 Cac bi goi la cac bit (binary digit) Trong o bn-1 la bit co trong so ln nhat MSB, con b 0 la bit co trong so be nhat LSB. Gia tr bang so cua no trong he 10 c tnh nh sau: bn-12n-1+ bn-2 2n-2 + +b1 21 + b 0 20 + b-12-1 Mot so nh phan n bit co the bieu dien c 2n gia tr khac nhau. Mot so nh phan 4,5,6,7 va 8 bit co the bieu dien c 16, 32, 64, 28 va 256 trang thai (ke ca trang thai 0). Bang sau ay cho thay 8 so nh phan au tien: DECIMAL 0 1 2 3 BINARY 000 001 010 011 DECIMAL 4 5 6 7 BINARY 100 101 110 111
Lu y rang cac so khong nguyen van c bieu dien nh trong he 10. V du: 0.123 = 1x10-1 +2x10-2 + 3x 10-3 trong he 10 0.101= 1x2-1 + 0x2-2 + 1x2-3 trong he 2 Bien oi t thap phan sang nh phan Co 2 cach bien oi t thap phan sang nh phan Cach 1: Bieu dien so thap phan di dang tong cua cac tha so la boi so cua 2. Can c ket qua co c e viet ra so nh phan. v du : 1010 = 8 + 0 + 2 + 0 = 23+ 0 + 22 + 0 = 10102 Cach 2: Chia lap so thap phan cho 2 (c so cua he 2) roi viet so d theo trat t ngc lai. v du : 10 :2 = 5 d 0 LSB 5 : 2 = 2 d 1 2 : 2 = 1 d 0 1 : 2 = 0 d 1 MSB
Khoa Vat Ly
V du: 3728 = 3x 82 + 7x81 + 2x80 = 3x 64 +7x8 + 2 = 25010 24.68 = 2x8 + 4x1 +6x 8-1 = 20.7510
Khoa Vat Ly
Bang nay c s dung e oi mot so Octal thanh Binary bang cach chuyen tng ng tng digit cua so Octal sang Binary 3 bit. V du: 2578 tng ng vi 010 101 111 2 e chuyen mot so nh phan thanh mot so bat phan ngi ta nhom tng 3 bit nh phan t trai sang phai roi chuyen chung thanh mot digit bat phan tng ng. V du: 100 111 001 2 tng ng vi 4 7 1 8 em trong he 8. 66, 67, 70, 71, 72, 73, 74, 75, 76, 77, 100 276, 277, 300, 301
Khoa Vat Ly
He thap luc phan dung c so 16, vi 16 digit 0, 1,, 9, A, B, C, D, E, F. Bang tren cho thay quan he gia he c so 16, he thap phan va nh phan. Gia tr bang so cua mot so Hex tnh trong he 10 nh sau: 2AFH = 2x162 + Ax161 + Fx160 = 512 + 160 + 15 = 687 10 oi t thap phan sang thap luc phan Chia lap cho 16 roi viet so d theo trat t ngc V du: 42310 423 : 16 = 26 d 7 LSD 26 : 16 = 1 d 10 1 :16 = 0 d 1 MSD Viet ngc 42310 = 1A7H oi t nh phan sang thap luc phan va ngc lai Nhom tng nhom 4 bit cua so nh phan t phai sang trai roi chuyen tng ng tng nhom 4 bit nh phan ay sang thap luc phan. V du 1: 1001 0000 1110 0011 2 tng ng vi 9 0 D 3 H e chuyen t so Hex sang so nh phan th chuyen tng ng tng digit cua so Hex thanh so nh phan 4 bit tng ng. V du 2: 2FDH tng ng vi 0010 1111 1110 2 Cung nh he c so 8 he c so 16 la mot cach bieu dien thuan tien trong may tnh.
2.6 MA BCD
Khi cac so, cac ky t hoac cac t c bieu dien bi mot nhom cac ky hieu theo mot qui tac nao o th chung ta goi la chung c ma hoa (Encoded). Cac ky hieu ay goi la ma (Code). Chung ta biet rang mot so thap phan bat ky co the bieu dien bi mot so nh phan tng ng. So nh phan co the xem la ma bieu dien so thap phan. Khi mot so
Khoa Vat Ly
2.7 MA ALPHANUMERIC
So lieu va chng trnh thng c a vao may tnh di dang alphanumeric. Co nhieu bo ma alphanumeric a c e ngh va ang c s dung rong rai trong PC.
Khoa Vat Ly
0000 0001 0010 0011 0100 0101 0110 0111 1000 1001 1010 1011 1100 1101 1110 1111
Bo ma au tien do Vien chuan quoc gia cua My (The American Standard Institute) e ngh vi ten goi la ASCII (American Standard Code for Information Interchange). Ma ASCII dung 7 bit nh phan (128 trang thai) e bieu dien cac so va ch, cac ky t ac biet. Cac ky t CC (Character Control) la cac ky t ieu khien. V du mot so ky t ieu khien thng dung va ASCII cua chung nh sau: ASCII KEY Name 1B ESC Escape 07 BEL Bell 08 BS Backspace 0A LF Line feed 0C FF Form feed 0D CR Carriage return 7F DEL Delete V du: A co ma ASCII la 1000001 = 41H i co ma ASCII la 1101001 = 69H * co ma ASCII la 0101010 = 2AH Space co ma ASCII la 0100000 = 20H DEL co ma ASCII la 1111111 = 7FH Trong cac may tnh IBM ngi ta dung bo ma BCD m rong (Extended BCD Interchange Code) goi la EBCDIC trong o s dung 8 bit nh phan e ma hoa cac so va ch.
Khoa Vat Ly
Kien truc may tnh 02 2.8 HE THONG SO CO DAU CHAM ONG (FLOATING-POINT NUMBER SYSTEM)
Trong cac phan trc chung ta a mo ta cac he thong so vi dau cham co nh (fixed point). Khi may tnh tnh toan tren cac so kieu nay, cac phep toan c goi la so hoc vi dau cham co nh (fixed point arithmetic). Trong khoa hoc thng phai tnh toan vi nhng so rat ln hoac rat be, v vay cac nha khoa hoc e ngh mot cach bieu dien so di dang. N=MxBE (1) Trong bieu thc (1): M la phan nh tr (mantissa, significand or fraction) E la so mu (exponent) B la c so (base cua he thong so. Viec bieu dien cac so di dang (1) se thuan tien khi tnh toan . V du: ( ax10m ) x ( bx10n ) = axbx10m+n ( ax10m ) : ( bx10n ) = (a/b)x10m-n ( ax10m ) + ( bx10n ) = (a+b)x10m neu m=n . Viec lam cho m=n goi la m rong so (scaling number). Ro rang rang kho co the at c o chnh xac oi vi cac so qua ln hoac qua be. e giai quyet van e nay ngi ta dung 2 ky thuat sau ay: Tren may tnh dung mot chng trnh con dau cham ong (Floating-point routines) e scaling cac so nham at c o chnh xac mong muon. Chng trnh con nay ch s dung tren cac may tnh ch co cac phep toan dau cham co nh (fixed-point operations) Them cac phep toan dau cham ong (floating-point operations) vao phan cng may tnh. Mach logic cua may tnh se thc hien scaling t ong va theo doi so mu khi tnh toan. e lam c viec nay ngi ta dung he thong so dau cham ong (floating-point system). So co dau cham ong tren may tnh dung he so mu nh a mo ta tren ay. Trong khi tnh toan, may tnh theo doi ca phan mu lan phan nh tr. Mot v du ien hnh cho cac may tnh co mach thc hien cac phep toan dau cham ong la may tnh IBM. Mot so dau cham ong theo IBM gom 3 phan: Bit dau (signal bit): ch ra so am hay so dng . Phan so mu: goi la charateristic. Phan nh tr: goi la fraction. Hnh ve sau ay la dang cua mot so dau cham ong trong IBM PC co o dai t 32 bit (hoac 64 bit). 0 1 7 831(863) S Charateritics Fraction Bit au tien ben trai la bit dau S. Bit dau bang 0 la so dng, bit dau bang 1 la so am.
Khoa Vat Ly
Gia tr bang so cua so dau cham ong theo nguyen tac an so 1 la: V=(-1)Sx2E-127x1.F cho so dai 32 bit V=(-1)Sx2E-1023x1.F cho so dai 64 bit Sau ay la vai v du. V du 1: So co dau cham ong 32 bit Floating-point format (Hex) 3F800000 BF800000 40400000 V du 2: So co dau cham ong 64 bit Floating-point format(HEX) 3FD000...00 C03E00..00 401C0000 (-1)Sx2E-1023x1.F 1x2-2x1.0 -1x24x1.875 1x22x1.75 Decimal value 0.25 -30 7 (-1)Sx2E-127x1.F 1x20x1.0 -1x20x1.0 1x21x1.5 Decimal value +1 -1 +3
Khoa Vat Ly
Kien truc may tnh 02 2.9 PHNG PHAP CHAN LE ( PARITY METHODE )
Co mot phng phap c dung pho bien e tm loi trong qua trnh truyen so lieu la phng phap chan le. Ngi ta them 1 bit chan le (parity bit) vao au hoac cuoi day so lieu c truyen i. Thong thng bit chan le c them vao v tr MSB. Gia s ngi ta can truyen i so lieu di dang ma ASCII 7 bit, bit chan le se c them vao nh hnh sau: parity bit b6 B5 b4 b3 B2 b1 b0
Co 2 kieu chan le la: Chan le chan (even parity): Bit chan le c them vao sao cho tong so con so 1 (ke ca bit chan le) la mot so chan. Chan le le (odd parity): Bit chan le c them vao sao cho tong so con so 1 (ke ca bit chan le) la mot so le. Gia s can truyen i chuoi ky t HELLO theo phng phap chan le chan. Tai may phat se phai truyen i chuoi ky t sau (bit chan le tai LSB). H E L L O 01001000 1100 0101 11001100 11001100 11001111
Tai may thu sau khi nhan c chuoi ky t, mot mach logic se kiem tra tong so con so 1 xem co phai la so chan hay khong. Neu tong so con so 1 la so chan th so lieu la bnh thng. Neu tong so con so 1 la so le th so lieu a b sai trong qua trnh truyen. Luc nay may thu se yeu cau may phat truyen lai neu thay can thiet. Phng phap chan le ch tm c loi n. e phat hien cac loi nhieu bit phai s dung ma Hamming.
Khoa Vat Ly
3.1 AI SO BOOL
ai so Bool la c s toan hoc cua cac phep tnh tren so nh phan. Khac vi ai so thong thng trong ai so Bool cac hang va bien ch nhan 2 gia tr 0 va 1. Mot bien Bool la mot ai lng ma tai mot thi iem ch co the bang 0 hoac 1. Mot bien Bool thng dung e bieu dien mc ien the (Voltage Level) tren mot ng day hoac tai cac cong xuat nhap cua may tnh. V du, trong cac may tnh, gia tr 0 co the c gan cho cac ien the trong dai t 0 en 0.8 V, trong khi gia tr 1 c gan cho cac ien the trong khoang t 2 en 5V. Cac ien the trong khoang t 0.8 en 2V la khong xac nh. Nh vay la cac bien Bool khong bieu dien cac so chnh xac ma no ch dung e bieu dien trang thai hay che o cua cac ai lng vat ly ma ngi ta goi la mc logic ( Logic Level). Mot ien the tren mot mach so co the goi la mc 0 (level 0) hoac mc 1 (level 1) phu thuoc vao gia tr bang so thc te cua no. Trong lnh vc logic so, logic 0 va logic 1 c dung e mo ta cac trang thai sau: LOGIC 0 LOGIC 1 False True Off On Low High No Yes Open switch Close switch ai so Bool la c s toan hoc e thc hien cac phep toan tren bien Bool. Chung ta se dung cac ch cai e bieu th cac bien Bool nh trong ai so thong thng. Cac bien co the viet thng hoac viet hoa. V du bien a, A, b, B. Tai moi thi iem moi bien ch co the nhan gia tr 0 hoac 1. So vi ai so thong thng ai so Bool n gian hn. Trong ai so Bool khong co phan so, khong co so mu, khong co so am, khong co khai can, khong co logarith, khong co so ao ai so Bool ch co 3 phep toan c ban sau: a. Phep cong logic, goi la phep OR, ky hieu bi dau + b. Phep nhan logic, goi la phep AND, ky hieu bi dau *
Khoa Vat Ly
A 0 0 1 1
B 0 1 0 1
F x x x x
Cac bien vao la A, B, C bien ra la F. Trong cac bang s that, to hp cac bien vao c xep t be en ln theo gia tr nh phan, con gia tr cua loi ra F la cha xac nh (anh dau x) v con tuy thuoc vao mach cu the.
Khoa Vat Ly
A 0 0 1 1
B 0 1 0 1
F = A+B 0 1 1 1
ac iem cua phep cong la ch can mot trong cac bien vao bang 1 th loi ra bang1. Ch khi tat ca cac bien vao bang 0 th loi ra mi bang 0. Cong OR . Trong mach so, mot cong OR la mot mach ien t co 2 hoac nhieu loi vao ma loi ra la OR cua tat ca cac loi vao. Hnh ve 3-1 la ky hieu cua cong OR co 2 loi vao.
Hnh 3-1: Cong OR Hoat ong cua cong OR nh sau: Loi ra se co mc logic cao (1) neu nh mot trong so cac loi vao co mc logic cao (1). Cong OR se cho mc logic thap (0) neu nh tat ca cac loi vao co mc logic thap (0).
Khoa Vat Ly
Cong AND Cong AND 2 bien vao c bieu dien tren hnh 3-2.
Hoat ong cua cong AND nh sau: Cong AND hoat ong giong nh phep nhan thng gia 1 va 0 Loi ra bang 1 ch khi tat ca cac loi vao eu bang 1 Loi ra bang 0 khi mot trong cac loi vao bang 0
Hnh 3-3: Cong NOT Cong NOT ch co mot loi vao va mot loi ra ma mc logic loi ra luon
Khoa Vat Ly
Hnh 3-5 Ket qua F = (A+B)C. ay neu khong s dung dau ngoac n se gay hieu lam la lay B AND vi C roi OR vi A. Mach logic co cha cong ao Khi mot cong ao hien dien tren s o mach logic, th loi ra cua no ch n gian la ao cua bien vao. Xet s o hnh 3-6.
Khoa Vat Ly
A B
A B
Khoa Vat Ly
Hnh 3-8
Hnh 3-9: Cong NOR Bang s that cho cong NOR nh sau: A 0 0 1 1 B 0 1 0 1 A+B 0 1 1 1 A+B 1 0 0 0
Loi ra NOR ch trang thai 1 khi tat ca cac loi vao eu trang thai 0. Cong NAND Ky hieu cua mot cong NAND 2 loi vao ch ra tren hnh ve 3-10
Khoa Vat Ly
NAND hoan toan giong cong AND ch khac la co mot vong tron loi ra e ch ra rang phai thc hien phep ao. Noi cach khac NAND giong nh mot cong AND va theo sau la mot cong INVERTER. Bang s that cua NAND nh sau:
A 0 0 1 1
B 0 1 0 1
AB 0 0 0 1
AB 1 1 1 0
Loi ra cua cong AND se len cao khi tat ca cac loi vao eu cao, trong khi o loi ra cua cong NAND se len cao khi co mot loi vao mc thap.
Cong XOR Cong XOR (Exclusive - OR) c thc hien t cac 2 cong AND, 2 cong NOT va 1 cong OR theo s o noi sau ay:
Khoa Vat Ly
Tnh chat cua XOR la neu 2 bien vao giong nhau (cung bang 0 hoac cung bang 1) th loi ra bang 0, neu 2 bien vao khac nhau th loi ra se bang 1. Ngi ta s dung ket qua nay e so sanh 2 bit vi nhau. Mach XOR cung c dung e phat hien loi theo phng phap kiem tra chan le trong cac qua trnh truyen so lieu.
b) Cac nh ly Bool nhieu bien Trong cac nh ly sau ay x, y, z la cac bien. x+y x.y x+ (y+z) x(yz) x(y+z) = y+x = y.x Hoan v phep cong Hoan v phep nhan Trao oi phep cong Trao oi phep nhan Khai trien phep cong Khai trien phep nhan
(w+x)(y+z) =
Khoa Vat Ly
nh ly cuoi cung co the kiem tra bang cach th so. Cac nh ly Bool co the dung e n gian cac bieu thc. Sau ay la vai v du minh hoa. V du 1: n gian bieu thc F = ABD + ABD Nhom so hang AB th F = AB( D+D ) =AB V du 2: n gian bieu thc F = ( A+B )(A+B ) F = AA + AB + BA +BB = AB+BA+B = B( A+A +1 ) = B
3.11 NH LY DE MORGAN
Nha toan hoc De Morgan co hai nh ly co y ngha rat quan trong trong ai so Bool. Chung c phat bieu di dang 2 bieu thc sau: ( x+y ) (x.y) = x. y = x + y
Co the phat bieu nh ly nh sau: Phu nh cua mot tong bang tch cac phu nh. Phu nh cua mot tch bang tong cac phu nh. Mac du nh ly c phat bieu cho x va y la cac bien n song no cung c ap dung cho cac trng hp x va y la to hp bat ky cua cac bien Bool. Ngi ta s dung cac nh ly DeMorgan e n gian cac bieu thc . V du: n gian bieu thc sau: F = (A+C).(B+D) Bien oi tch hai so hang thanh tong ta co: F = (A+C) + ( B+ D) = ( A.C) + ( B.D ) = A .C + B.D
Khoa Vat Ly
F = ABC+ABC +ABC+ABC Co the n gian bieu thc nay theo mot vai cach . Cach nhanh nhat la viet ABC 3 lan nh sau: F = ABC + ABC + ABC + ABC + ABC + ABC
= BC( A+A) + AC(B+B ) + AB(C+C) = BC+AC+AB Mach nay c thc hien tren hnh 3-13. Co the viet F di dang sau: F = C( B+A)+AB
Khoa Vat Ly
Hnh 3-13
Hnh 3-14
Khoa Vat Ly
Kien truc may tnh 02 3.13 N GIAN HAM BOOL BANG PHNG PHAP AI SO
Mot bieu thc Bool co the c n gian e tr thanh mot bieu thc cha t nhat cac so hang va cac bien do o co the thc hien mach logic vi so cong t nhat. e minh hoa, mach hnh 3-15 co the n gian thanh mach 3-16. Ro rang rang viec thc hien mach theo 3-16 n gian hn 3-15 nhieu.
Hnh 3-15
Hnh 3-16 Co 3 phng phap n gian mach logic. n gian bang phng phap ai so n gian bang phng phap bang Karnaugh n gian bang phng phap Mc Cluskey Trong khuon kho cua giao trnh nay chung ta se ch xem xet phng phap ai so. e n gian mach bang phng phap ai so ta dung cac nh ly cua ai so Bool, nh ly De Morgan va theo 2 bc sau ay: Viet bieu thc di dang tong cua cac so hang AND cua cac bien. Nhom va c lc cac so hang neu co the e thu c bieu thc cuoi cung n gian nhat. V du 1: n gian bieu thc F = ABC + A B (A C) Khai trien bieu thc thanh tong cac so hang AND nh sau: F = ABC + A B (A+C)
Khoa Vat Ly
Khoa Vat Ly
S Hnh 3-17: FF RS
ay. Moi FF co mot ten. Ten thng dung la mot ch cai nh X, Y, A hay B. Flip Flop tren hnh 3-17 goi la FF X. FF X co 2 loi ra la X va X ma chung co trang thai logic luon luon phu nh nhau. Trang thai cua FF la trang thai cua X. Nh vay neu loi ra X =1, chung ta noi rang FF X la trang thai 1. Tng t neu X =0, chung ta noi FF X trang thai 0. Co 2 loi vao tren FF RS. Nhng loi vao nay e ieu khien trang thai cua FF, chung ta goi chung la cac loi vao ieu khien . Cac loi vao ieu khien anh hng en trang thai ra cua FF nh bang s that sau. S 1 0 0 1 R 0 0 1 1 X 1 gi 0 cam
FF RS co 2 loi vao la R va S, 2 loi ra la X va X. e mo ta va phan tch hoat ong cua FF, chung ta s dung cac quy c sau
Loi vao S la loi vao at (Set), con loi vao R la loi vao xoa (Reset). RS FF dung 2 cong NOR mac theo s o hnh 3-18.
Khoa Vat Ly
Hnh 3-18: FF RS
Hnh 3-19: Tn hieu ong ho Loi ra cua cac he thong ong bo ch thay oi trang thai khi co s chuyen (transition) cua tn hieu ong ho. S chuyen trang thai ch ra tren hnh ve 3-20.
Hnh 3-20: Xung ong ho vi cac sn chuyen PGT va NGT Khi ong ho thay oi t 0 len 1 goi la s chuyen mc dng (positive going transition - PGT). Khi ong ho chuyen t 1 ve 0 goi la s chuyen mc am (negative going transition - NGT).
Khoa Vat Ly
Hnh 3-22: S o kho FF SC Bang s that cho FF SC co ong ho tac dung sn dng nh sau. S 0 1 0 1 C 0 0 1 1 CLK X No change 1 0 Ambiguous
Bang s that cho FF SC co ong ho tac dung sn am nh sau. S 0 1 0 1 C 0 0 1 1 CLK X No change 1 0 Ambiguous
Khoa Vat Ly
Hnh 3-23 ch ra s o mot FF JK hoat ong sn dng cua ong ho. Cac loi vao ieu khien J K co vai tro giong nh cac loi vao S C cua FF SC. Ch co mot ieu khac biet la khi J=K=1 th FF JK lien tuc thay oi trang thai khi co xung ong ho.
Hnh 3-23: FF JK Bang s that cho FF JK nh sau: J K CLK X 0 0 No change 1 0 1 0 1 0 1 1 Toggles Cung co FF JK kch bang sn am cua xung ong ho. FF D (delay FF) Hnh 3-24 ch ra ky hieu va bang s that cua FF D kch bang sn dng cua xung ong ho.
D 1 0
CLK
Q 1 0
Hnh 3-24: FF D Khong giong nh FF JK, FF D ch co mot loi vao ieu khien ong bo la D (data). Hoat ong cua FF D rat n gian: Q se nhan gia tr cua D trc khi co ong ho. FF D co the lam t FF SC hoac FF JK bang cach s dung mot cong ao nh hnh ve 3-25.
Khoa Vat Ly
Hnh 3-25: FF D t SC FF
Khoa Vat Ly
Hnh 3-27: Truyen so lieu noi tiep gia cac thanh ghi Hnh 3-28 la s o truyen so lieu song song gia hai thanh ghi X va Y. Moi thanh ghi co 3 bit. Mach nay goi la mach chuyen so lieu song song (parallel transfer) do X1X2X3 c chuyen ong thi en Y1Y2Y3. Neu viec chuyen noi tiep c thc hien th noi dung cua thanh ghi X c chuyen tng bit mot cho thanh ghi Y.
Hnh 3-28: Truyen so lieu song song gia 2 thanh ghi 3 bit Truyen so lieu noi tiep . Thanh ghi dch
Khoa Vat Ly
Trc khi co xung ong ho Sau xung th nhat Sau xung th hai Sau xung th ba
Khoa Vat Ly
b) Mach em (counter)
Mach em la thiet b nhan xung em loi vao. Loi ra cua mach em co the la so nh phan hay BCD. Trang thai loi ra phan anh so xung em xuat hien loi vao cua bo em. Co nhieu kieu bo em khac nhau, sau ay ta se xet mot vai loai bo em thong dung. Bo em nh phan Bo em nh phan (Binary Counter) la bo em ma ma so loi ra la so nh phan. Bo em nh phan cau tao t cac FF. Mot bo em nh phan co loi ra n bit th can n FF.
D 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 1 1 1 1
C 0 0 0 0 1 1 1 1 0 0 0 0 1 1
Khoa Vat Ly
Hnh 3-31 la s o bo em nh phan khong ong bo 4 bit.Cac FF dung loai JK. Vi 4 bit bo em se em c 24 =16 trang thai. Mot chu trnh em se ket thuc tai xung th 15, xung th 16 bo em se bat au lai chu trnh em mi. Bo em tren hnh 3-31 goi la bo em khong ong bo (asynchronous counter) v moi FF ong vai tro nh la ong ho cho cac FF tiep theo. S khong ong bo la cho: Cac FF khong thay oi trang thai vao thi iem co xung ong ho. Ch FF A thay oi trang thai khi co ong ho, con FF B thay oi trang thai khi FF A thay oi. Bo em tren ay con goi la bo em MOD N=2n. ay n la so FF tham gia trong bo em. Bo em vi so trang thai < 2n Neu noi bo em vi n FF th co the em c N = 2n trang thai. e mach ch en vi so trang thai < 2n th an phai kiem soat trang thai theo cach sau ay: S dung ng day CLR e RESET bo em tng ng vi trang thai mong muon. V du e mach em 10 (t 0 en 9) th can phai co mach theo doi trang thai loi ra sao cho khi xuat hien trang thai 10 = 10102 th can RESET bo em. Co the s dung mach nh hnh 3-32.
Hnh 3-32: Kiem soat trang thai cho bo em 10 Mach em xuong (down counter) Trong mot so trng hp can phai em xuong t mot gia tr cho trc. e thc hien viec nay can phai s dung mach em xuong nh hnh 3-33.
Khoa Vat Ly
Hnh 3-33: Mach em xuong 3 bit Mach em nay co s o noi nh mach em len 3 bit khong ong bo, ch khac la loi ra ao cua cac FF A va FF B c a en loi vao ong ho cua cac FF B va FF C. Gia s trang thai ban au cua bo em la 000. Xung ong ho th nhat lam cho bo em co gia tr loi ra la 111. Xung ong ho tiep theo, ket qua cua bo em la 110. C tiep tuc nh vay cho en xung ong ho th 7, trang thai loi ra cua bo em la 000. Xung ong ho th 8, trang thai bo em la 111 va mot chu trnh em mi c bat au.
Khoa Vat Ly
Khoa Vat Ly
Y C Hnh 4-1: S o khoi bo cong nh phan mot na Bang s that cho phep cong nh phan mot na nh sau: X 0 0 1 1 Y 0 1 0 1 S 0 1 1 0 C 0 0 0 1
T bang s that, de dang suy ra: S= X Y va C=XY. Mach logic thc hien phep cong nh phan mot na ve tren hnh 4-2.
Khoa Vat Ly
Hnh 4-3: Bo cong nh phan ay u e xac nh S va C0, chung ta lai s dung bai toan thiet ke mach logic chng 3. Trc het xay dng bang s that mo ta phep cong ay u nh sau:
Khoa Vat Ly
T bang s that, viet bieu thc cho S va C0. Sau khi n gian, ta thu c: S = X Y Ci Co = XY + Ci(XY) Co the dung cac cong XOR, AND va OR e thc hien mach cong nh phan ay u. Nhng neu lu y en bieu thc logic cho mach cong mot na tren, chung ta co the dung 2 mach cong nh phan mot na ghep lai va them mot cong OR e co c manh cong nh phan ay u nh hnh 4-4.
Khoa Vat Ly
Cach bieu dien cac so co dau nh tren ay goi la bieu dien bien o- dau, tuy nhien may tnh khong s dung cach bieu dien nay v mach logic e thc hien cac phep toan tren chung rat phc tap. Thay vao o ngi ta s dung rong rai he bu 2 (2s complement system ) cua so nh phan. So bu 2 cua mot so nh phan co c t so nh phan nguyen thuy (original binary) bang cach lay ao so nh phan nguyen thuy (bu 1) roi cong vi 1. V du1: so nh phan nguyen thuy cua 4510 la 101101. So bu 2 cua 101101 co c nh sau: 101101 so nh phan nguyen thuy 010010 lay bu 1 1 cong them 1 010011 la bu 2 cua 101101 V du 2: So nh phan nguyen thuy cua 1210 la 1100. So bu 2 cua 12, theo cach tnh tren ay la 0100 Nhan xet: Cho mot so nh phan nguyen thuy co n bit. Ta co: So bu 2 + nh phan nguyen thuy = 2n. V du: Trng hp 4 bit, bu 2 cua 12 la 4, v 4+12=16=24. Trng hp 5bit, bu 2 cua 25 la 7, v 7+25=32=25.
Khoa Vat Ly
He bu 2 c s dung v nh chung ta se thay sau nay, no cho phep thc hien phep tr cung nh phep cong. ieu nay rat quan trong v may tnh dung ch mot mach logic e lam phep cong cung nh phep tr, do o co the n gian phan cng. Cach tong quat e lay bu 2 cua 1 so la: a) viet so o di dang nh phan roi them bit dau bang 0. b) neu la so dng th gi nguyen ket qua bc a) c) neu la so am th lay bu 2 toan bo so co c bc a) V du 1 : Lay bu 2 cua 9 ( 4 bit gia tr va 1 bit dau) a) viet 9 di dang so nh phan vi bit dau bang khong 01001 b) v so am nen lay bu 2 toan bo so 01001. Ket qua bang10111 la bu 2 cua 9. Bien oi t dang bu 2 ve dang nh phan nguyen thuy Lay bu 2 cua so bu 2 se c so nh phan nguyen thuy. V du 1: so nh phan nguyen thuy la 10110 bu 1 cua no la 01001 cong them 1 1 01010 la bu 2 cua 10110 lay bu 2 cua lay bu 1 cua 01010 cong them1 01010 10101 1 10110 la so nh phan nguyen thuy Cac trng hp ac biet Khi bit dau bang 1 con tat ca cac bit khac eu bang 0 th no tng ng vi 2N trong o N la so bit cua phan gia tr. V du: 1000 = - 23 = -8 10000 = - 24 = - 16 100000 = -25 = - 32 Vung gia tr ma mot so co dau gom N+1 bit co the bieu dien trong he bu 2 la: -2N en + (2N -1 ) gom 2N+1 gia tr ke ca gia tr 0. Sau ay la bang cac so co dau trong he bu 2 (3 bit gia tr va 1 bit dau)
Khoa Vat Ly
So bit cua so di dang bu 2 co the la tuy y, tuy nhien trong may tnh thng s dung 8, 16 hoac 32 bit (ke ca bit dau). V du thanh ghi AX=FFFF la thanh ghi 16 bit. No bieu th cho so 1 trong he 10. Thanh ghi BX=7FFF bieu th so dng 32767 trong he 10. Trong trng hp bieu dien co dau dung 16 bit th vung gia tr cac so la t 32767d en +32768d. Cac so t 0000h en 7FFFh la cac so dng.Cac so t 8000h en FFFFh la cac so am.
Khoa Vat Ly
Khoa Vat Ly
Nh vay la trong phep cong BCD, he so sa sai (0110) se c cong vao ket qua neu: Ket qua cong 2 so BCD tao ra invalid code for BCD (so ln hn 1001) Phep cong BCD tao ra bit nh sang v tr bit co trong so ln hn.
b) Tr BCD
Phep tr BCD c tien hanh nh oi vi phep tr nh phan va phai tr i he so sa sai (0110) khoi ket qua e sa sai trong nhng trng hp sau: Ket qua tr 2 so BCD tao ra invalid code for BCD (so ln hn 1001) Phep tr BCD tao ra bit mn sang v tr bit co trong so ln hn. v du: 17 -9 0001 0111 0000 1001 0000 1110 - 0110 0000 1000 (1110 invalid code for BCD)
Khoa Vat Ly
b) Tr hai so hex
Cung nh vi phep cong, co the tr 2 so hex nh tr thap phan vi lu y rang so mn la 16. Sau ay la vai v du ve tr 2 so hex. V du 1: FCH - 25H 1310 710 D7H V du 2: A7H - 3BH 610 1210 ket qua trung gian 6CH ket qua trung gian
Khoa Vat Ly
Khoa Vat Ly
12. Lam the nao e xay dng 1 cong AND co 2 loi vao t nhng cong NOR 2 loi vao.
13. Thc hien cac phep toan sau trong he nh phan nguyen thuy: a) 12 + 39 b) 9+4 c) 18 + 37 d) 2+7 14. Thc hien cac phep toan sau trong he Hex a) 12 + 34 b) FF + F0 c) DFA FFF d) 123 - CD 15. Bieu dien theo chuan IEEE 32 bit cac so sau: a) +27.25 b) 27.25 c) +12 d) 12
Khoa Vat Ly