Topik 1 Fungsi Dan Graf PDF

MTE 3108 KALKULUS ASAS
1

TAJUK 1 FUNGSI DAN GRAF

1.1 PENGENALAN

Konsep fungsi ialah salah satu daripada konsep asas yang penting dalam
matematik. Pada tahu 1718 Johan Bernoulli mentakrif sebagai satu ungkapan
yang terdiri dari pemalar dan pembolehubah. Sementara Euler dan Clairaut
(1734) menggunakan konsep fungsi sebagai sebarang persamaan. Be ntuk
takrifan fungsi yang digunakan sekarang adalah jika dua pembolehubah x dan y
berkait dimana bagi setiap nilai x terdapat hanya satu nilai y yang sepadan,
maka y dinamakan fungsi bagi x.

1.2 HASIL PEMBELAJARAN
1. Menyatakan perkaitan antara pola, pemetaan dan hubungan serta mencari
domain dan julat fungsi berkaitan.
2. Menjelaskan anjakan bagi suatu graf fungsi.
3. Mengenalpasti dan menyatakan fungsi genap, ganjil, gubahan dan songsang.
4. Menyelesaikan masalah fungsi gubahan dan songsang.
5. Melakarkan graf fungsi.

1.3 KERANGKA TAJUK

Fungsi dan Graf

Pengenalan Fungsi

Anjakan Graf Jenis-jenis Fungsi Melakar Graf Fungsi

2

1.4 Pengenalan Fungsi
1.4.1 Hubungan
Hubungan adalah satu perkaitan atau pemetaan yang memadakan unsur-unsur
di antara dua set. Contoh : Hubungan antara anak dengan ibu. Domain ialah
unsur yang terdapat dalam Set A(anak) dan kodomain ialah semua unsur dalam
Set B(ibu). Unsur-unsur dalam kodomain yang dihubungkan dengan domain
dinamakan imej atau julat.
Dalam matematik terdapat empat jenis hubungan iaitu (a) Satu ke satu (b) Satu
ke banyak (c) Banyak ke satu dan (d) banyak ke banyak.

1.4.2 Takrif Fungsi
Hubungan dari set A kepada set B yang mempunyai sifat di mana setiap unsur di
dalam domain mempunyai hanya satu imej sahaja.
Oleh itu hubungan satu ke satu dan banyak ke satu adalah suatu fungsi.

Tatantanda Fungsi :
y = pernyataan dalam sebutan x atau y = f(x)
Range / julat ialah set nilai f(x)
Domain ialah set nilai x

Domain Dan Julat Fungsi Linear dan Kuadratik

(a) Hubungan satu ke satu

Contoh 1: f(x) = 2x +4
A B

3

Jadual :

x

-2

-1

0

1

2

f(x)

0

Graf:

Domain = ( - , )
Julat = ( - , )

(b) Hubungan banyak ke satu

Contoh 2: f(x) = x
2
Jadual :

x

-2

-1

0

1

2

f(x)

4

A
B

4

Graf:

Latihan 1:

Lakarkan graf dan cari domain dan julat. Seterusnya tentukan jenis hubungan
fungsi di bawah.

(a) f(x) = 4x
2
+ 2

x - 2 - 1 0 1 2

f(x)

Graf :

Domain = ( )

Julat = ( )
x
f(x)

5

(b) f(x) = x
2
- 2
(c) f(x) = 2x
2
+ 3
(d) f(x) = x
3
- 2

Jawapan Latihan 1
(b) f (x) = x
2
- 2

Domain = (- , + )
Julat = [- 2, + )


6

Domain Dan Julat Fungsi Nisbah dan Punca kuasa
Domain ialah set semua nilai x yang menghasilkan nilai f(x) dan x adalah nombor
nyata.
Julat ialah set semua nilai f(x) yang dihasilkan oleh set nilai domain.
Peringatan:
- Penyebut bagi fungsi nisbah tidak boleh sifar
- Nilai dalam punca kuasa mesti positif
Contoh 3: Lakarkan graf seterusnya cari nilai domain dan julat bagi fungsi f (x)
= 1 / ( x - 1)

x - 2 - 1 0 1 2

3

f(x)

- 1/3

(a) Graf

Domain = ( )

Julat = ( )

x
f(x)

7

Contoh 4 : Lakarkan graf seterusnya cari nilai domain dan julat bagi fungsi
f (x) = 8 2 x

Penyelesaian:

x
3

4

5

6

7

f(x)

2

Graf :

Latihan 2:
Lakarkan graf seterusnya cari nilai domain dan julat bagi fungsi
1. ()
2. ()

3.

4.

5.
6. f (x) = -1 / ( x + 3)
7. f (x) =
9 + x

Latihan Lanjutan ( Contoh soalan peperiksaan)
Cari domain bagi fungsi
(a) f (x) =
) 5 )( 3 ( +

x x
x

(b) f (x) =
) 9 )( 1 (
) 2 (
+ +
+
x x
x

Tutorial 1 dan 2 : Soalan No. 1 hingga 13

8

1.5 ANJAKAN GRAF

1.5.1 Anjakan selari paksi y
Contoh 1: Lakarkan graf
(a) f(x) = x
2

(b) f(x) = x
2
+ 3

(c) f(x) = x
2
- 2

9

Contoh 2: Graf g(x) = 3x
2
and G(x) = 3x
2
3

Umumnya: f(x) = x
2
+ k
(a) Tambah k : Fungsi bergerak sebanyak k unit secara menegak keatas atau
ke bawah bergantung kepada nilai k.
Negative - menurun, positive - menaik.
(b) Semakin besar pekali x, bentuk graf semakin mengurus/nilai f(x)
bertambah dengan cepat


10

1.5.2 Pergerakan selari dengan paksi x
Contoh 3: Lakarkan graf f(x) = x
2
dan g(x) = (x (+4))
2
, h = positif

Bergerak ke kanan sebanyak 4 units .
Paksi simetri berubah dari x = 0 kepada x = 4
Bucu dari (0 , 0) berubah kepada (4, 0).
Umumnya:
Bagi graf f(x) = (x h)
2
f(x) = (x h)
2
= (x (+h))
2
iaitu h positif bergerak ke kanan

f(x) = (x + h)
2
= (x ( h))
2
iaitu h negatif bergerak ke kiri.


11

Contoh 4: Lakarkan graf f(x) = (x + 2)
2
+ 3

Penyelesaian:
Bergerak ke kanan 2 unit dan naik ke atas 3 unit
Bucu (- 2, 3) dan Paksi simetri x = - 2.


12

1.6 FUNGSI GENAP DAN FUNGSI GANJIL

1.6.1 Fungsi genap

(i) f(-x) = f(x) dan
(ii) paksi simetri ialah paksi y

Contoh 1: y = x
2

Bukti (i)
f(-1) = f(1) = 1
f(-2) = f(2) = 4
f(-3) = f(3) = 9

Bukti (ii) Dari graf - paksi simetri ialah paksi y

Bukti (iii) Guna konsep kamiran luas di bawah graf

Contoh 2 :
x x f = ) (


13

Bukti: (i)
f(-1) = f(1) = 1
f(-2) = f(2) = 2
f(-3) = f(3) = 3

Bukti (ii) Dari graf - paksi simetri ialah paksi y

Bukti (iii) Guna konsep kamiran luas di bawah graf

1.6.2 Fungsi Ganjil

(i) f(x) = f(x)
(ii) graf fungsi f bagi x 0 adalah imej bagi graf f bagi x 0
di bawah pantulan titik asalan (0, 0)

Contoh 3 : f(x) = x
3

Latihan :
Tentukan yang manakah di antara fungsi-fungsi berikut fungsi genap, ganjil atau
bukan kedua-duanya.

(a) x
x
x f + =
1
) ( (b) 1 ) (
2 4
+ = x x x f
(c) x x f sin ) ( = (d)
x
x f
=
2
1
1 ) (
180
0

14

Jawapan:

(a) f(1) = 2 f(-1)= -2
f(2) = 2.5 f(-2) = - 2.5

oleh kerana f(x) = - f(-x) maka f(x) ganjil

(b) f(2) = 16 - 4 + 1 = 13 f(-2) = 16 4 + 1 = 13

oleh kerana f(x) = f(-x) maka f(x) genap

(c) fungsi ganjil cara?

(d) bukan genap dan bukan ganjil cara?


15

1.7 FUNGSI GUBAHAN

Takrif :
Diberi dua fungsi f dan g. Fungsi gubahan f dan g ditandakan oleh
g f
dan
ditakrifkan sebagai
(f o g) (x) = f [g(x)].

Domain bagi
g f
adalah set bagi semua nilai x, dimana x adalah di dalam
domain
g
dan
( ) x g
di dalam domain
f
.

Nota: Tatanda (f o g)(x) dan (g o f)(x) adalah sama dengan f(g(x)) dan g(f(x))

Contoh 1 : Diberi f(x) = 3x+1 dan g(x) = 5x
2
, Cari
(i) f o g(x) dan g o f(x) serta domain dan julatnya
(ii) nilai f o g(5) dan g o f(5)
Penyelesaian:
(i) f o g(x) = f(g(x)) = f(5x
2
))
= 3(5x
2
) + 1
= 15x
2
+ 1
Domain = ( , ) Julat = ( , )
g o f(x) = g(f(x)) = g (3x+1)
= 5(3x+1)
2

= 5(9x
2
+ 6x+1)
= 45x
2
+ 30x + 5
Domain = ( , ) Julat = ( , )
(ii) nilai f o g(5) dan g o f(5)
f o g(5) = 15 (5)
2
+ 1 = 15 (25) + 1 = 376
g o f(5) = 45(5)
2
+ 30(5) + 5 = 1280


16

Contoh 2:

Diberi f(x) = 4x - 2 dan g(x) = 3x + 1. Cari

(i) f o g(x) dan g o f(x)
(ii) nilai f o g(-2) dan g o f(-2)

Penyelesaian :

(i) f o g(x) = 4(3x+1) - 2
f o g(x) = 12x + 4 - 2
f o g(x) = 12x + 2
Domain = ( , ) Julat = ( , )

g o f(x) = 3(4x-2) +1
g o f(x) = 12x - 6 + 1
g o f(x) = 12x 5
Domain = ( , ) Julat = ( , )

(ii) nilai f o g(-2) dan g o f(-2)


17

Contoh 3 :
Diberi
( ) 1 2 + = x x f
,
( ) x x x g =
2
.
Cari
g f
dan
f g
, dan tentukan domain dan julatnya.

Penyelesaian :
1 2 2
2
+ = x x g f
Domain : (- , +) = x R
Julat ; [1/2 , +)

x x f g 2 4
2
+ =
Domain : (- , + ) = x R
Julat ; [-1/4 , +)

Contoh 4:

Diberi
( ) ( ) x x g x x f = = 1 ,
2
. Cari
g f
dan
f g
, dan tentukan
domainnya.

Penyelesaian:

x g f = 1

Domain :( - , 1] - rujuk domain g(x)

2
1 x f g =

Domain : [-1 , 1] - rujuk pada f(x) tetapi mesti sesuai dengan g(x)

Contoh 5:

Diberi f(x) = 5x + 2 dan g(x) = x - 3.
Cari g o f(1)) dan g o f(-2). Seterusnya tentukan domain dan julat fungsi tersebut.

Penyelesaian:

g o f(x) = (5x + 2) 3 = 5x 1

maka g o f(1) = 5(1) - 1 = 4 dan g o f(-2) = 5(-2) - 1 = - 11

Fungsi gubahan g o f(x) = 5x - 1
Domain = ( - , + )
Julat = ( - , + )

18

Contoh 6 : Diberi
37 4 ) (
2
+ = x x g f
dan
8 ) (
2
+ = x x g
,
cari fungsi f dan
f g

Penyelesaian :
37 4 ) ) ( ( ) (
2
+ = = x x g f x g f

f ( x
2
+ 8 ) = 4x
2
+ 37
Ambil u = x
2
+ 8 x
2
= u 8

f ( u ) = 4 ( u 8 ) + 37 = 4u + 5
f (x) = 4x + 5

) 5 4 ( ) ) ( ( ) ( + = = x g x f g x f g
= (4x + 5 )
2
+ 8

= 16x
2
+ 40x + 33

Contoh 7
Fungsi f dan g tertakrif pada semua nombor nyata x dimana
7 ) (
2
+ = x x g
,
dan
8 6 9 ) (
2
+ + = x x x f o g
. Cari ( ) x f .

Penyelesaian :
Didapati ( ) 7
2
+ = f x f o g

Maka 7
2
+ f 8 6 9
2
+ + = x x
1 6 9
2 2
+ + = x x f

( )
2 2
1 3 + = x f

1 3 ) ( + = x x f


19

Latihan

1. Diberi
2
) ( x x f = dan 1 ) (
2
+ = x x g
(i) Cari f o g(2) dan f o f(2)

(ii) Tunjukkan (f o g)(x) = (g o f) (x) + 2 f(x)

2. Diberi fungsi 2 3 ) ( = x x f dan 1 ) ( + = x x g . Cari
(i) g o f

(ii) f o f

(iii) (f o g)(-1) , (f o g)(3) dan (f o g) (-1/4)

3. Diberi fungsi 1 , 1 ) ( > = x x x f

x x g sin ) ( =

0 , log ) ( > = x x x h

Cari fungsi gubahan di bawah jika wujud dan nyatakan julatnya.
(i) g o f

(ii) g o h
4. Diberi

3 2 ) (
2
= x x f

dan

x x g cos ) ( = . Cari

) (x f g
5. Diberi x x f 2 cos ) ( = , dan
x
g f
1
cos =
. Cari
( ) x g
.

Jawapan Latihan

1. (i) 25, 16

2. (i) 3x 1
(ii) 9x 8
(iii) -2 , 10,

3. (i) sin (1 x)
(ii) sin (log x)

4. Cos (2x
2
3)

5. 1/2x

20

1.8 FUNGSI SONGSANG

Rajah pemetaan fungsi f dan g.

Fungsi satu ke satu

Fungsi banyak ke satu

Pemetaan di terbalikkan seperti di bawah;

Hubungan satu ke banyak -
bukan fungsi

Hubungan satu kesatu fungsi

1 -

2 -

3 -
- 2

- 4

- 7
X Y
1 -

2 -

3 -
- 8

- 12
X
Y
f
g
1 -

2 -

3 -
- 2

- 4

- 7
X Y
f
1 -

2 -

3 -
- 8

- 12
X
Y

21

Rumusan:
Suatu fungsi f mempunyai fungsi songsang jika dan hanya jika f adalah fungsi
satu - satu

Fungsi songsang f ditulis sebagai f
1
.

Takrif :

Suatu fungsi
1
f
adalah fungsi songsang bagi
f
jika
x (x) f o f
1
=
bagi setiap
nilai x dalam domain
1
f
dan
x x f o f =
) (
1
bagi setiap nilai x dalam
domain
. f

Nota:
Domain f adalah sama dengan julat bagi f
-1
dan julat f adalah sama dengan
domain bagi f
-1
.

-
a
-
b
f
f
-1

Domain f

Julat f
1

Julat f

Domain f
1


22

Contoh 1: Cari fungsi songsang bagi f(x) = 2x + 3
Penyelesaian:
Tulis dalam bentuk persamaan
y = 2x + 3
Tukar x sebagai perkara rumus.
x = (y - 3)/2
Tulis x = f
-1
(y) .
f
-1
(y) = (y - 3)/2
atau
f
-1
(x) = (x - 3)/2
- Semak
1. f o f
-1
(x) = 2(f
-1
(x)) + 3 = 2((x - 3)/2) + 3 = (x - 3) + 3 = x
2. f
-1
o

f(x) = f
-1
(2x + 3) = ((2x + 3) - 3)/2 = 2x/2 = x
Maka fungsi songsang f ialah f
-1
(x) = (x - 3)/2

Contoh 2:
Cari fungsi songsang bagi f(x) = - x - 4
Penyelesaian:
y = - x 4
- x = y + 4

x = - y - 4

Maka , f
-1
(x) = - x - 4


23

Latihan : Cari fungsi songsang bagi;
(a) (b)

(c) (d)

(e)

Jawapan Latihan
(a)
()

(b)
()

(c)
()

(d)
()

(e)
()


24

1.8.1 Graf Fungsi Songsang

Graf songsang diperolehi dengan memantulkan graf f terhadap garis lurus y = x

Contoh 1 :Graf f(x) = x
2
+1 dan f
-1
(x) = (x-1)
1/2
.

Paksi simetri bagi graf ialah pada y = x
Julat f [1, +) maka domain f
-1
juga [1, +).

Contoh - contoh Graf fungsi dan fungsi songsang


25

Contoh 2 : Diberi ) 2 (
3
1
) (
2
+ = x x f , 9 e x . Cari ) (
1
x f

dan tentukan
domain dan julat. Seterusnya lakarkan graf ) (
1
x f

dan ) (x f pada satah
kordinat yang sama.

Penyelesaian:
2 3 ) (
2 3
2 3
) 2 (
3
1
1
2
2
=
=
=
+ =
x x f
y x
y x
x y

Domain f
-1
(x) = [ 2/3 , )
Julat f
-1
(x) = [ 0 , )

2 3
1
=
x f
) 2 (
3
1
) (
2
+ = x x f

x y =
f(x)
x
2/3
2/3

26

Contoh 3 : Fungsi 8 2 ) (
2
+ = x x x f dengan domain 0 > x
(i) Jelaskan kenapa ) (
1
x f

wujud
(ii) Tulis ) (x f dalam bentuk b a x + +
2
) ( . Seterusnya cari ) (
1
x f

dalam
sebutan x dan tentukan domain bagi
) (
1
x f

Penyelesaian:
(i) Oleh kerana f(x) adalah fungsi satu ke satu maka
f
-1
(x) wujud

(ii) Let y = x
2
+ 2x 8
y = ( x + 1)
2
9
( x + 1)
2
= y + 9
x + 1 = 9 + y
x = 1 9 + y

Maka f
-1
(y) = 1 9 + y

f
-1
(x) = 1 9 + x

Domain f
-1
adalah [ - 8, )


27

1.8.2 FUNGSI GUBAHAN SONGSANG
Hubungan antara fungsi songsang dan gubahan
( f o g )
1
(x) = ( g
1
o f
1
)(x)

Contoh 1 : Diberi f (x) = 2x 1 dan g(x) = (
1
/
2
)x + 4.
Cari f
1
(x), g
1
(x), ( f o g)
1
(x), dan (g
1
o f
1
)(x).

Penyelesaian:
f (x) = 2x 1
y = 2x 1
y + 1 = 2x
(y + 1)/2 = x
(x + 1)/2 = y
Maka f
1
(x) = (x + 2)/2
g(x) = (
1
/
2
)x + 4
y = (
1
/
2
)x + 4
y 4 = (
1
/
2
)x
2(y 4) = x
2y 8 = x
2x 8 = y

Maka g
1
(x) = 2x - 8
( f o g)(x) = f (g(x)) = f ((
1
/
2
)x + 4)
= 2((
1
/
2
)x + 4) 1
= x + 8 1
= x + 7
( f o g)(x) = x + 7
y = x + 7
y 7 = x
x 7 = y

Maka ( f o g)
1
(x) = x 7


28

Cari (g
1
o f
1
)(x):
(g
1
o f
1
)(x) = g
1
( f
1
(x))
= g
1
( (x + 1)/2 )
= 2 (x + 1)/2 ) 8
= (x + 1) 8
= x 7
Contoh 2 : Diberi 5 ,
5
7 4
) ( =
+
= x
x
x
x f .
(i) Cari
) (
1
x f

.
(ii) Jika
2
3
) (
x
x g

= dan ( )( )
5
2
1
=
x g f , tentukan nilai x

Penyelesaian:
(i)
5
7 4
) (
+
=
x
x
x f

5
7 4
+
=
x
x
y

y
y
x
+
=
4
7 5
Maka
x
x
x f
+
=
4
7 5
) (
1
, 4 = x

(ii)
2
3
) (
x
x g

=

5
2
)] ( [
1
=
x g f

5
2
)
2
3
(
1
=
x
f

5
2
)
2
3
( 4
7 )
2
3
( 5
=
x
x


29

5
2
5
5 29
=
+
x
x

145 25 x = 10 + 25

x = 5

Contoh 3: Fungsi f dan g diberi oleh
x x f 3 2 ) ( =
dan
x
x g
1
) ( =
.
Cari
1
f dan
1
g . Seterusnya tentukan ( )
1 1 1
= f o g g o f

Penyelesaian:
Cari fungsi songsang f ;
x y 3 2 =
3
2 y
x

= maka ( )
3
2
1
x
x f

=

Cari fungsi songsang g ;
x
y
1
=

y
x
1
= maka ( )
x
x g
1
1
=

Cari
1
1 1
1

=
f
f o g

x
x
f o g
=

2
3
3
2
1
1 1


30

Cari fungsi gubahan f o g;

g g o f 3 2 =
|
.
|
\
|
=
x
1
3 2

Katakan
x
y
3
2 =

y
x
=
2
3
maka
( )
x
x f
2
3
1

Oleh itu
( ) ( )
x
x g o f
2
3
1

Maka
( )
1 1 1
= f o g g o f

Latihan :
1. Cari fungsi songsang bagi f.
(a) f(x) = 3x 2

(b) f(x) = x
2
+ 2 , x >= 0

(c) f(x) = x
2
2x , x >= 1

(d) f(x) = 2 / x

(e) f(x) = (x + 1) / (x 1)

(f) f(x) =
( ) 1 x

(g) f(x) = (x + 1)
1/3


31

Jawapan Latihan
(a) f(x) = 3x 2

y = 3x 2
3x = y + 2
x = (y + 2)/3

Maka f
-1
(x) = (x + 2) / 3

Semak : f
-1
(f(x)) = f
-1
(3x 2) = [(3x 2) + 2] / 3 = 3x / 3 = x

(b) f(x) = x
2
+ 2 , x >= 0

f
-1
(x) = x 2

Semak : f
-1
(f(x)) = f
-1
( x
2
+ 2) = ) 2 ( 2
2
+ x = x x =
2

(c) f(x) = x
2
2x , x 1

y = x
2
2x bukan fungsi satu satu, maka f
-1
(x) tidak wujud.

(d) f(x) = 2 / x

y = 2 / x
x = 2 / y

Maka f
-1
(x) = 2 / x

(e) f(x) = (x + 1) / (x 1)
y = (x + 1) / (x 1)
y(x 1) = (x + 1)
xy x = 1 + y
x( y 1) = 1 + y
x = (1 + y) / ( y 1)

Maka f
-1
(x) = (1 + x) / ( x 1)


32

(f) f(x) =
( ) 1 x

y =
( ) 1 x

x 1 = y
2
x = y
2
+ 1

Maka f
-1
(x) = x
2
+ 1

(g) f(x) = (x + 1)
1/3

y = (x + 1)
1/3

y
3
= x + 1
x = y
3
1

Maka f
-1
(x) = x
3
1


33

1.9 MELAKAR GRAF
1.9.1 Melakar graf dengan menggunakan Geometers Sketchpad (GSP)
Untuk melakar graf dengan GSP, ikut langkah-langkah berikut:
1. Buka GSP, paparan berikut akan ditayangkan. Kedudukan menu bar di
atas dan tool bar di tepi kiri.

2. Klik pada fungsi Graph. Menu tarik bawah berikut akan dipaparkan.


34

3. Klik pada Define Coordinate System. Satah Cartes berikut akan
ditayangkan.

4. Klik Graph semula. Pada menu tarik bawah, klik pada Plot New Function.
Arahan ini akan memaparkan Calculator.

Masukkan fungsi baru seperti dengan kalkulator biasa. Contoh, masukkan
(x-3)^2, kalkulator akan menunjukkan persamaan f(x) = (x-3)
2
.

8
6
4
2
-2
-4
-6
-8
-15 -10 -5 5 10 15

35

Klik pada OK. Graf untuk fungsi baru akan dipaparkan pada satah Cartes.

5. Klik pada mana-mana untuk deselect graf dan fungsi. Jika anda tidak
mahu grid ditunjukkan, klik Graph diikuti oleh Hide Grid.

6. Anda boleh memplotkan lebih daripada satu fungsi pada satah itu. Jika
anda ingin mengeditkan fungsi anda, klik pada fungsi itu untuk select fungsi itu.
Kemudian pergi ke menu bar dan klik pada Edit. Menu tarik bawah akan terbit.
Klik pada Edit Function

8
6
4
2
-2
-4
-6
-8
-15 -10 -5 5 10 15
f x ( ) = x-3 ( )
2
8
6
4
2
-2
-4
-6
-8
-15 -10 -5 5 10 15
f x ( ) = x-3 ( )
2

36

Kalkulator akan terbit. Buat pengeditan dan kemudian klik OK.
7. Untuk membuat lakaran baru, klik File pada menu bar diikuti oleh New
Sketch pada menu tarik bawah.
8. Untuk mengakhiri sesi anda, klik File pada menu bar diikuti oleh Save As
pada menu tarik bawah.

Latihan Kendiri
Plot graf bagi setiap fungsi yang berikut dengan menggunakan GSP:
a. f(x) = x(x-2)(x+3)
b. f(x) =
2
2
+
x
x

c. f(x) = 2 sin(x +
4
t
)

1.9.2 Melakarkan Graph bagi Fungsi Rasional secara manual.
Pada amnya, fungsi rasional lebih sukar untuk dilakarkan berbanding dengan
fungsi polinomial. Kita perlu menganalisis tingkahlaku sesuatu fungsi rasional.
Langkah-langkah untuk melakarkan R(x), di mana R(x ) =
( )
( )
P x
Q x

adalah seperti
berikut:
Langkah 1 - Menentukan asimptot menegak
Apabila fungsi penyebut, Q(x) menghampiri sifar, R(x) akan cenderung kepada
. Katakan nilai sifar bagi Q(x) ialah x = c di mana c ialah suatu pemalar.
Apabila x c , nilai ) (x R , maka x = c menjadi asimptot menegak bagi
fungsi R(x).

37

Langah 2 - Menentukan asimptot mengufuk
Jika apabila x , nilai R(x) menghampiri suatu pemalar L, maka garis y = L
menjadi asimptot mengufuk bagi fungsi itu.

Secara ringkas, jika asimptot menegak atau mengufuk bagi fungsi R(x) wujud, ia
ditakrifkan seperti berikut:
Apabila x , nilai R(x) menghampiri suatu pemalar L, maka garis y = L akan
menjadi asimptot mengufuk bagi fungsi itu.
Apabila x c , di mana c ialah suatu pemalar dan nilai ) (x R , maka x = c
akan menjadi asimptot menegak bagi fungsi R(x).

Langkah 3 Menentukan pintasan-x dan y jika wujud
Langkah 4 Lakarkan graf

Contoh 1
Lakar graf bagi fungsi f (x) =
1
2 x

Penyelesaian
1. Sifar fungsi penyebut ialah 2, maka x = 2 menjadi asimptot menegak.
Apabila x 2
+
( sangat dekat dengan 2 di sebelah kanan), f (x ) ;
Apabila x 2
-
(sangat dekat dengan 2 di sebelah kiri), f(x ) - ;
2. Apabila x , f (x) 0;
Apabila x - , f (x) 0
Maka, garis y = 0 atau paksi-x menjadi asimptot mengufuk.
3. Pintasan-y ialah ( 0,
1
2
)
4. Lakarkan graf seperti dalam gambarajah di bawah.

38

Graf bagi f (x) =
2
1
x

Contoh 2
Lakar graf fungsi rasional f (x ) =
2 3
2
x
x
+

Penyelesaian
1. Sifar bagi fungsi penyebut ialah 2, maka garis x = 2 menjadi asimptot
menegak.
Apabila x 2 , ) (x f , maka x = 2 menjadi asimptot menegak bagi
f(x). Apabila x menghampiri 2 dari kanan, f(x ) + dan
apabila x menghampiri 2 dari kiri, f (x) - .
2. Apabila x , f(x ) 2 ; dan apabila x , f( x ) 2 , maka y = 2
menjadi asimptot menegak.
Alternatif
Kita boleh memeriksa pengangka dan penyebut fungsi f(x), jika kedua-duanya
mempunyai darjah yang sama (darjah sepunya ialah 1) dan pekali-pekali utama
adalah 2 dan 1, maka kita simpulkan bahawa y = 2 ialah asimptot mengufuk
3. Pintasan-x ialah (
3
2
, 0 ) dan pintasan-y ialah ( 0, -
3
2
)

39

4, Lakar graf bagi f(x) adalah seperti dalam gambarajah di bawah.

Graf bagi f(x) =
2
3 2
+
x
x

Topik 1 Fungsi Dan Graf PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Topik 1 Fungsi Dan Graf PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MTE 3108 KALKULUS ASAS

You might also like