You are on page 1of 146

Srbi opisani u delima Tacita

Tacitus, priblian izgled

Najpoznatiji istoriar rimskog perioda i jedan od najvalidnijih izvora za prouavanje prolih vremena, Publije (ili Gaj ) Kornelije Ta it ro!en je "#$ ili "%$godine stare ere$ &ipoteze o njegovom poreklu idu od toga da je iz viteke porodi e ('talije ili (panije) do mogu)nosti da je keltskog (*+ala h, -ijanskog) porekla, posebno zbog velike govornike vetine i njegovih *simpatija, prema *varvarima,$ Ni ime ni mesto ro!enja nisu zabele.eni$ Pretpostavlja se da je ro!en u delu koji je postao rimska provin ija posle /0/$g$ stare ere$ *Prekoalpska Galija, (Gallia Transalpina), jer je takvo ime trebalo da naglasi razliku od Galije ,s ove strane 1lpa2 (Gallia Cisalpina), u dananjoj severnoj 'taliji$ Posle njegove smrti, ista oblast je preimenovana po novoosnovanom gradu Narbonu u ,Narbonska Galija2 ( Gallia Narbonensis) $ 3adi se o dananjim oblastima 4angedok i Provansa u ju.noj 5ran uskoj $ 3imljani su nazivali tu oblast jednostavno ,naa provin ija2 (Provincia Nostra) ili jo jednostavnije ,provin ija2 (Provincia) jer je bila prva za stalno osvojena teritorija van 1peninskog poluostrva$ 6tuda i dananji naziv Provanse$

Karta prikazuje stanje 58.godine stare ere

$7io je pravnik i poslanik rimskog senata, kao i odlian govornik $ 6d napisanih istorijskih dela, sauvano je, po hronolokom redu: De vita Iulii Agricolae (ivot Julija Agrikole iz 89$g$): De origine et situ Germanorum (Poreklo Germanije iz 89$god): Dialogus de oratoribus (Razgovor govornika iz /;0 god$$<: Historiae (Istorije iz /;" god$n$e$) i Ab excessu divi Augusti (Anali-car Avgust iz //%$god$)

Uvodna re prireivaa

=auvano je etiri elokupna dela njegove Istorije i >ragmenti petog dela$ ? Istoriji se opisuju doga!aji, ve)ina istoriara se sla.e u tome, izmedju #8@e i %;@e godine stare ere$ Aeruje se da je u nesauvanim rukopisima opisan period do smrti Bomi ijana 8#$g$ Bok je u prvim poglavljima Agrikole Ta it naglasio da )e govoriti o godinama vladavine Bomi ijana ,Nerve i Trajana, u uvodu Istorija ka.e da )e se vladavinom Nerva i Trajana baviti kasnije$ ?mesto toga, on opisuje period koji je poeo gra!anskim ratovima i vladavinom etvori e areva do despota 5lavija$ Njegovo delo posebno je interesantno za srpsku istoriju i podatke o =rbima u staroj eri, koji su tada retko nazivani svojim pravim imenom, a e)e pogrenim i polatinjenim nazivima$ Posebno zbog injeni e da je Ta it jedan od najvalidnijih istorijskih izvora za prouavanje opte istorije u vreme rimske okupa ije$$ Ponekad se itira deo iz Anala (12.1 i na!alje" # u kome Ta it pominje pleme ($ir.aci), koje je .ivelo na obalama reke 7oristen (%anais) i koje se mo.e dovesti u direktnu vezu sa dananjim =rbima, posebno zbog vo!e plemena sa imenom (u latinskoj transkrip iji) &orsin (Corsines =ira orum), koji je vladao oko ";@e godine stare ere$$ Plinije je tako!e opisao =rbe koje .ive na Kavkazu, kao i Ptolomej$ =trabon je opisao =ir(b)ake, ujedno sa 1lanima (1orsima)$$ i naveo jos jedno ime vo!e$$6ba sarmatska (plemena suerbskog naroda po Ta itu) plemena@ =ir(b)a i ' 1orsi, borili su se zajedno protiv 3imljana na 7os>oru oko /;; godina posle pominjanja Corsina$

No, sam tekst Ta itove Istorije daje mnogo vie podatak o =rbima u periodu stare ere, pod imenima starosedelakog stanovnitva koje naseljava teritorije koje rimski legionari .ele da okupirajuD =rbi, stanovni i ele =armatije (=armatarum a =ueborum gentes), Aendi ili 4u.iki =rbi, stanovni i Nori uma (u kome je glavni grad Aindeli orum, dananji nemaki 1ugsburg) i starosedeo i Aindobone (dananja austrijska Aiena) 'in!icis i 'in!onissae, 3aani, stanovni i 3ake (%(raseae), 3a i, stanovni i 3a ije (Raetiam), Panon i, stanovni i Panonije (Pannoniacae), Balmatin i, stanovni i Balma ije ()almatiae): Baani (Ba ia) , 'liri, stanovni i 'lirikuma ('lirE um), Fezi, stanovni i prostrane Fezije (*oesia): Gazigi, sarmatsko pleme: 3oksolani, sarmatsko pleme: itdH =vakako je izuzetno bitan podatak da se zemljoradniko starosedelako stanovnitvo naziva optim imenom =ueborum ($$in nos =armatarum a =ueborum gentes), izjednaava sa =armatima, odnosno na ogromnoj teritoriji =armatije .ivi samo ' iskljuivo jedan narod ((gde je narod @gentes spomenut u jednini, (gen$sing$po ' osnovi I od nom genus)) $ Ta itove reeni e (/$0: I$0/), dakle, pre izno odre!uju da su odredi iz =armatije (=armatae u gen$sig) , 3imljanima neprijateljski odredi, sastavljen samo i iskljuivo od jednog naroda =ue(r)ba$ Na drugim mestima Ta it pominje i imena dva kralja =ueba (I$")@ =ida i 'talija$$dok se u ve)ini ostalih pasusa jedan mnogobrojan narod koji ispunjava elu =armatiju naziva ( u padekom obliku) =uebi$ 'zuzetna je teta nainjena dosadanjoj istoriji to se slavisti i srbisti nisu jo pozabavili tanim prevodom Ta itovih dela sa latinskog na srpski jer kad jedan validan hroniar rimskog vremena, neoborivih argumenata, potvrdi da su odbrambeni odredi iz ele =armatije sastavljeni iskljuivo od jednog naroda, jedne na ije, pod nazivom =ue(r)bi (a na ija je u gen$ sing$sa nastavkom J=), onda je >alsi>ikata u istoriji manje, a samo srpsko poreklo jasnije$ Prvenstveno iz tih razloga postavljam elokupan latinski tekst Ta itove Istorije# posve)en kako prevodio ima, tako i studentima i pro>esorima istorije, ne bi li srpsku de u uili pravoj istoriji$ U Beogradu, 29. juna 2008.g. Gvozden Vukainovi

i!ska !apa "#r$is %erraru!, 20 &.'

(avre!ena !apa koja prikazuje pri$)i*an raspored ri!ski+ naziva za de)ove naroda koje su pokori)i i one koje e pokoravati, )o,irana u vre!e -25.godine. =?J7' su na podruju dananje 4u.ike =rbije, nedaleko od krvnih srodnika 3ujana a (=rba sa ostrva 3ujan, dananji nemaki 3igen), Aandala (nastalih od Aana) i Aeneda (sinonima za =rbe)$

Historiae
%&./%U(, 0... Historiarum (liberi 1-5 !"e origine et situ #ermanorum! "e vita $ulii %gricolae! "ialogus de oratoribus& 1eipzig, -923, 224,80 pgs pp. ge$. Bi$)iot+e,a s,riptoru! grae,oru! et ro!anoru! teu$neriana. U ovo! je e)ektronsko! izdanju korieno 5ran,usko izdanje, sa neisprav)jeni! ta!parski! greka!a u )atinsko! tekstu 6npr.,oortae u!esto ,o+ortae7..

1
-. /nitiu! !i+i operis (ervius Ga)$a iteru! %itus Vinius ,onsu)es erunt. na! post ,ondita! ur$e! o,tingentos et viginti prioris aevi annos !u)ti au,tores rettu)erunt, du! res popu)i o!ani !e!ora$antur pari e)o8uentia a, )i$ertate9 post8ua! $e))atu! apud &,tiu! at8ue o!ne! potentia! ad unu! ,on5erri pa,is inter5uit, !agna i))a ingenia ,essere: si!u) veritas p)uri$us !odis in5ra,ta, pri!u! ins,itia rei pu$)i,ae ut a)ienae, !o; )i$idine adsentandi aut rursus odio adversus do!inantis9 ita neutris ,ura posteritatis inter in5ensos ve) o$no;ios. sed a!$itione! s,riptoris 5a,i)e averseris, o$tre,tatio et )ivor pronis auri$us a,,ipiuntur: 8uippe adu)ationi 5oedu! ,ri!en servitutis, !a)ignitati 5a)sa spe,ies )i$ertatis inest. !i+i Ga)$a #t+o Vite))ius ne, $ene5i,io ne, iniuria ,ogniti. dignitate! nostra! a Vespasiano in,+oata!, a %ito au,ta!, a 'o!itiano )ongius prove,ta! non a$nueri!9 sed in,orrupta! 5ide! pro5essis ne8ue a!ore 8uis8ua! et sine odio di,endus est. 8uod si vita suppeditet, prin,ipatu! divi <ervae et i!periu! %raiani, u$eriore! se,uriore!8ue !ateria!, sene,tuti seposui, rara te!poru! 5e)i,itate u$i sentire 8uae ve)is et 8uae sentias di,ere )i,et. 2. #pus adgredior opi!u! ,asi$us, atro; proe)iis, dis,ors seditioni$us, ipsa etia! pa,e saevu!. 8uattuor prin,ipes 5erro intere!pti9 trina $e))a ,ivi)ia, p)ura e;terna a, p)eru!8ue per!i;ta9 prosperae in #riente, adversae in #,,idente res9 tur$atu! $ll'ricum, Ga))iae nutantes, perdo!ita Britannia et stati! o!issa9 coortae in nos Sarmatarum ac Sueborum gentes, no$i)itatus ,)adi$us !utuis "acus, !ota prope etia! 0art+oru! ar!a 5a)si <eronis )udi$rio. ia! vero /ta)ia novis ,)adi$us ve) post )onga! sae,u)oru! serie! repetitis ad5)i,ta. +austae aut o$rutae ur$es, 5e,undissi!a .a!paniae ora: et ur$s in,endiis vastata, ,onsu!ptis, anti8uissi!is de)u$ris, ipso .apito)io ,iviu! !ani$us in,enso. po))utae ,aeri!oniae, !agna adu)teria9 p)enu! e;i)ii!are, in5e,ti ,aedi$us s,opu)i. atro,ius in ur$e saevitu!9 no$i)itas, opes, o!issi gesti8ue +onores pro ,ri!ine et o$ virtutes ,ertissi!u! e;itiu!. ne, !inus prae!ia de)atoru! invisa 8ua! s,e)era, ,u! a)ii sa,erdotia et

,onsu)atus ut spo)ia adepti, pro,urationes a)ii et interiore! potentia!, agerent verterent ,un,ta odio et terrore. ,orrupti in do!inos servi, in patronos )i$erti: et 8ui$us deerat ini!i,us per a!i,os oppressi. 2. <on ta!en adeo virtutu! steri)e sae,u)u! ut non et $ona e;e!p)a prodiderit. ,o!itatae pro5ugos )i$eros !atres, se,utae !aritos in e;i)ia ,oniuges9 propin8ui audentes, ,onstantes generi, ,ontu!a; etia! adversus tor!enta servoru! 5ides: supre!ae ,)aroru! viroru! ne,essitates 5ortiter to)eratae et )audatis anti8uoru! !orti$us pares e;itus. praeter !u)tip)i,is reru! +u!anaru! ,asus ,ae)o terra8ue prodigia et 5u)!inu! !onitus et 5uturoru! praesagia, )aeta tristia, a!$igua !ani5esta: ne, eni! u!8ua! atro,iori$us popu)i o!ani ,)adi$us !agisve iustis indi,iis adpro$atu! est non esse ,urae deis se,uritate! nostra!, esse u)tione!. 4. .eteru! ante8ua! destinata ,o!pona!, repetendu! videtur 8ua)is status ur$is, 8uae !ens e;er,ituu!, 8uis +a$itus provin,iaru!, 8uid in toto terraru! or$e va)idu!, 8uid aegru! 5uerit, ut non !odo ,asus eventus8ue reru!, 8ui p)eru!8ue 5ortuiti sunt, sed ratio etia! ,ausae8ue nos,antur. 5inis <eronis ut )aetus pri!o gaudentiu! i!petu 5uerat, ita varios !otus ani!oru! non !odo in ur$e apud patres aut popu)u! aut ur$anu! !i)ite!, sed o!nis )egiones du,es8ue ,on,iverat, evu)gato i!perii ar,ano posse prin,ipe! a)i$i 8ua! o!ae 5ieri. sed patres )aeti, usurpata stati! )i$ertate )i,entius ut erga prin,ipe! novu! et a$sente!: pri!ores e8uitu! pro;i!i gaudio patru!: pars popu)i integra et !agnis do!i$us adne;a, ,)ientes )i$erti8ue da!natoru! et e;u)u! in spe! ere,ti9 p)e$s sordida et ,ir,o a, t+eatris sueta, si!u) deterri!i servoru!, aut 8ui adesis $onis per dede,us <eronis a)e$antur, !aesti et ru!oru! avidi. 5. =i)es ur$anus )ongo .aesaru! sa,ra!ento i!$utus et ad destituendu! <erone! arte !agis et i!pu)su 8ua! suo ingenio tradu,tus, post8ua! ne8ue dari donativu! su$ no!ine Ga)$ae pro!issu! ne8ue !agnis !eritis a, prae!iis eunde! in pa,e 8ue! in $e))o )o,u! praeventa!8ue gratia! inte))egit apud prin,ipe! a )egioni$us 5a,tu!, pronus ad novas res s,e)ere insuper <>!p+idii (a$ini prae5e,ti i!periu! si$i !o)ientis agitatur. et <>!p+idius 8uide! in ipso ,onatu oppressus, set 8ua!vis ,apite de5e,tionis a$)ato !ane$at p)eris8ue !i)itu! ,ons,ientia, ne, deerant ser!ones seniu! at8ue avaritia! Ga)$ae in,repantiu!. )audata o)i! et !i)itari 5a!a ,e)e$rata severitas eius ange$at aspernantis vetere! dis,ip)ina! at8ue ita 8uattuorde,i! annis a <erone adsue5a,tos ut +aud !inus vitia prin,ipu! a!arent 8ua! o)i! virtutes vere$antur. a,,essit Ga)$ae vo; pro re pu$)i,a +onesta, ipsi an,eps, )egi a se !i)ite!, non e!i: ne, eni! ad +an, 5or!a! ,etera erant. ?. ?. /nva)idu! sene! %itus Vinius et .orne)ius 1a,o, a)ter deterri!us !orta)iu!, a)ter ignavissi!us, odio 5)agitioru! oneratu! ,onte!ptu inertiae destrue$ant. tardu! Ga)$ae iter et ,ruentu!, inter5e,tis .ingonio Varrone ,onsu)e designato et 0etronio %urpi)iano ,onsu)ari9 i))e ut <>!p+idii so,ius, +i, ut du; <eronis,

inauditi at8ue inde5ensi ta!8ua! inno,entes perierant. introitus in ur$e! tru,idatis tot !i)i$us iner!iu! !i)itu! in5austus o!ine at8ue ipsis etia! 8ui o,,iderant 5or!ido)osus. indu,ta )egione @ispana, re!anente ea 8ua! e ,)asse <ero ,ons,ripserat, p)ena ur$s e;er,itu inso)ito: !u)ti ad +o, nu!eri e Ger!ania a, Britannia et $ll'rico, 8uos ide! <ero e)e,tos prae!issos8ue ad ,)austra .aspiaru! et $e))u!, 8uod in &)$anos para$at, oppri!endis (indicis ,oeptis revo,averat9 ingens novis re$us !ateria, ut non in unu! a)i8ue! prono 5avore ita audenti parata. 3. Aorte ,ongruerat ut .)odii =a,ri et Aontei .apitonis ,aedes nuntiarentur. =a,ru! in &5ri,a +aud du$ie tur$ante! %re$onius Garutianus pro,urator iussu Ga)$ae, .apitone! in Ger!ania, ,u! si!i)ia ,oeptaret, .orne)ius &8uinus et Aa$ius Va)ens )egati )egionu! inter5e,erant ante8ua! iu$erentur. 5uere 8ui ,rederent .apitone! ut avaritia et )i$idine 5oedu! a, !a,u)osu! ita ,ogitatione reru! novaru! a$stinuisse, sed a )egatis $e))u! suadenti$us, post8ua! i!pe))ere ne8uiverint, ,ri!en a, do)u! u)tro ,o!positu!, et Ga)$a! !o$i)itate ingenii, an ne a)tius s,rutaretur, 8uo8uo !odo a,ta, 8uia !utari non poterant, ,o!pro$asse. ,eteru! utra8ue ,aedes sinistre a,,epta, et inviso se!e) prin,ipi seu $ene seu !a)e 5a,ta pare! invidia! ad5ere$ant. vena)ia ,un,ta, praepotentes )i$erti, servoru! !anus su$itis avidae et ta!8ua!! apud sene! 5estinantes, eade!8ue novae au)ae !a)a, ae8ue gravia, non ae8ue e;,usata. ipsa aetas Ga)$ae inrisui a, 5astidio erat adsuetis iuventae <eronis et i!peratores 5or!a a, de,ore ,orporis, ut est !os vu)gi, ,o!paranti$us.

8. 8. Bt +i, 8uide! o!ae, ta!8ua! in tanta !u)titudine, +a$itus ani!oru! 5uit. e provin,iis @ispaniae praeerat .)uvius u5us, vir 5a,undus et pa,is arti$us, $e))is ine;pertus. Ga))iae super !e!oria! Vindi,is o$)igatae re,enti dono o!anae ,ivitatis et in posteru! tri$uti )eva!ento. pro;i!ae ta!en Ger!ani,is e;er,iti$us Ga))iaru! ,ivitates non eode! +onore +a$itae, 8uaeda! etia! 5ini$us ade!ptis pari do)ore ,o!!oda a)iena a, suas iniurias !etie$antur. Ger!ani,i e;er,itus, 8uod peri,u)osissi!u! in tantis viri$us, so))i,iti et irati, super$ia re,entis vi,toriae et !etu ta!8ua! a)ias partis 5ovissent. tarde a <erone des,iverant, ne, stati! pro Ga)$a Verginius. an i!perare no)uisset du$iu!9 de)atu! ei a !i)ite i!periu! ,onvenie$at. Aonteiu! .apitone! o,,isu! etia! 8ui 8ueri non poterant, ta!en indigna$antur. du; deerat a$du,to Verginio per si!u)atione! a!i,itiae: 8ue! non re!itti at8ue etia! reu! esse ta!8ua! suu! ,ri!en a,,ipie$ant 9. 9. (uperior e;er,itus )egatu! @ordeoniu! A)a,,u! sperne$at, sene,ta a, de$i)itate pedu! inva)idu!, sine ,onstantia, sine au,toritate9 ne 8uieto 8uide! !i)ite regi!en: adeo 5urentes in5ir!itate retinentis u)tro a,,ende$antur. in5erioris Ger!aniae )egiones diutius sine ,onsu)ari 5uere, done, !issu Ga)$ae &. Vite))ius aderat, ,ensoris Vite))ii a, ter ,onsu)is 5i)ius9 id satis vide$atur. in Britanni,o e;er,itu ni+i) iraru!. non sane a)iae )egiones per o!nis ,ivi)iu! $e))oru! !otus inno,entius egerunt, seu 8uia pro,u) et #,eano divisae, seu ,re$ris e;peditioni$us do,tae +oste! potius odisse. 8uies et $ll'rico, 8ua!8ua! e;,itae a <erone

)egiones, du! in /ta)ia ,un,tantur, Verginiu! )egationi$us adissent9 sed )ongis spatiis dis,reti e;er,itus, 8uod sa)u$erri!u! est ad ,on tinenda! !i)itare! 5ide!, ne, vitiis ne, viri$us !is,e$antur. -0. #riens ad+u, i!!otus. (>ria! et 8uattuor )egiones o$tine$at 1i,inius =u,ianus, vir se,undis adversis8ue iu;ta 5a!osus. insignis a!i,itias iuvenis a!$itiose ,o)uerat: !o; attritis opi$us, )u$ri,o statu, suspe,ta etia! .)audii ira,undia, in se,retu! &siae sepositus ta! prope a$ e;u)e 5uit 8ua! postea a prin,ipe. )u;uria industria, ,o!itate adrogantia, !a)is $onis8ue arti$us !i;tus9 ni!iae vo)uptates, ,u! va,aret: 8uotiens e;pedierat, !agnae virtutes9 pa)a! )audares, se,reta !a)e audie$ant9 sed apud su$ie,tos, apud pro;i!os, apud ,o))egas variis in)e,e$ris potens, et ,ui e;peditius 5uerit tradere i!periu! 8ua! o$tinere. $e))u! /udai,u! A)avius Vespasianus 6du,e! eu! <ero de)egerat7 tri$us )egioni$us ad!inistra$at. ne, Vespasiano adversus Ga)$a! votu! aut ani!us9 8uippe %itu! 5i)iu! ad veneratione! ,u)tu!8ue eius !iserat, ut suo )o,o !e!ora$i!us. o,,u)ta 5ati et ostentis a, responsis destinatu! Vespasiano )i$eris8ue eius i!periu! post 5ortuna! ,redidi!us. --. --. &eg>ptu! ,opias8ue, 8ui$us ,oer,eretur, ia! inde a divo &ugusto e8uites o!ani o$tinent )o,o regu!9 ita visu! e;pedire, provin,ia! aditu di55i,i)e!, annonae 5e,unda!, superstitione a, )as,ivia dis,orde! et !o$i)e!, ins,ia! )egu!, ignara! !agistratuu!, do!i retinere. rege$at tu! %i$erius &)e;ander, eiusde! nationis. &5ri,a a, )egiones in ea inter5e,to .)odio =a,ro ,ontenta 8ua)i,u!8ue prin,ipe post e;peri!entu! do!ini !inoris. duae =auretaniae, )aetia, *oricum, T+raecia et 8uae a)iae pro,uratori$us ,o+i$entur, ut ,ui8ue e;er,itui vi,inae, ita in 5avore! aut odiu! ,onta,tu va)entioru! age$antur. iner!es provin,iae at8ue ipsa in pri!is /ta)ia, ,ui,u!8ue servitio e;posita, in pretiu! $e))i ,essurae erant. +i, 5uit reru! o!anaru! status, ,u! Servius Ga)$a iteru! %itus Vinius ,onsu)es in,+oavere annu! si$i u)ti!u!, rei pu$)i,ae prope supre!u!. -2. 0au,is post ka)endas /anuarias die$us 0o!pei 0ropin8ui pro,uratoris e Be)gi,a )itterae ad5eruntur, supeioris Ger!aniae )egiones rupta sa,ra!enti reverentia i!peratore! a)iu! 5)agitare et senatui a, popu)o o!ano ar$itriu! e)igendi per!ittere 8uo seditio !o))ius a,,iperetur. !aturavit ea res ,onsi)iu! Ga)$ae ia! pride! de adoptione se,u! et ,u! pro;i!is agitantis. non sane ,re$rior tota ,ivitate ser!o per i))os !ensis 5uerat, pri!u! )i,entia a, )i$idine ta)ia )o8uendi, dein 5essa ia! aetate Ga)$ae. pau,is iudi,iu! aut rei pu$)i,ae a!or9 !u)ti stu)ta spe, prout 8uis a!i,us ve) ,)iens, +un, ve) i))u! a!$itiosis ru!ori$us destina$ant, etia! in %iti Vinii odiu!, 8ui in dies 8uanto potentior eode! a,tu invisior erat. 8uippe +iantis in !agna 5ortuna a!i,oru! ,upiditates ipsa Ga)$ae 5a,i)itas intende$at, ,u! apud in5ir!u! et ,redu)u! !inore !etu et !aiore prae!io pe,,aretur. -2. 0otentia prin,ipatus divisa in %itu! Viniu! ,onsu)e! .orne)iu! 1a,one! praetorii prae5e,tu!: ne, !inor gratia /,e)o Ga)$ae )i$erto, 8ue! anu)is donatu!

e8uestri no!ine =ar,ianu! vo,ita$ant. +i dis,ordes et re$us !inori$us si$i 8uis8ue tendentes, ,ir,a ,onsi)iu! e)igendi su,,essoris in duas 5a,tiones s,inde$antur. Vinius pro =. #t+one, 1a,o at8ue /,e)us ,onsensu non ta! unu! a)i8ue! 5ove$ant 8ua! a)iu!. ne8ue erat Ga)$ae ignota #t+onis a, %iti Vinii a!i,itia: et ru!ori$us ni+i) si)entio trans!ittentiu!, 8uia Vinio vidua 5i)ia, ,ae)e$s #t+o, gener a, so,er destina$antur. ,redo et rei pu$)i,ae ,ura! su$isse, 5rustra a <erone trans)atae si apud #t+one! re)in8ueretur. na!8ue #t+o pueritia! in,uriose, adu)es,entia! petu)anter egerat, gratus <eroni ae!u)atione )u;us. eo8ue 0oppaea! (a$ina!, prin,ipa)e s,ortu!, ut apud ,ons,iu! )i$idinu! deposuerat, done, #,tavia! u;ore! a!o)iretur. !o; suspe,tu! in eade! 0oppaea in provin,ia! ,usitaniam spe,ie )egationis seposuit. #t+o ,o!iter ad!inistrata provin,ia pri!us in partis transgressus ne, segnis et, done, $e))u! 5uit, inter praesentis sp)endidissi!us, spe! adoptionis stati! ,on,epta! a,rius in dies rapie$at, 5aventi$us p)eris8ue !i)itu!, prona in eu! au)a <eronis ut si!i)e!. -4.(ed Ga)$a post nuntios Ger!ani,ae seditionis, 8ua!8ua! ni+i) ad+u, de Vite))io ,ertu!, an;ius 8uona! e;er,ituu! vis eru!peret, ne ur$ano 8uide! !i)iti ,on5isus, 8uod re!ediu! uni,u! re$atur, ,o!itia i!perii transigit: ad+i$ito8ue super Viniu! a, 1a,one! =ario .e)so ,onsu)e designato a, 'u,enio Ge!ino prae5e,to ur$is, pau,a prae5atus de sua sene,tute, 0isone! 1i,inianu! a,,ersiri iu$et, seu propria e)e,tione sive, ut 8uida! ,rediderunt, 1a,one instante, ,ui apud u$e))iu! 0)autu! e;er,ita ,u! 0isone a!i,itia: sed ,a))ide ut ignotu! 5ove$at, et prospera de 0isone 5a!a ,onsi)io eius 5ide! addiderat. 0iso =. .rasso et Scribonia genitus, no$i)is utri!8ue, vu)tu +a$itu8ue !oris anti8ui et aesti!atione re,ta severus, deterius interpretanti$us tristior +a$e$atur9 ea pars !oru! eius 8uo suspe,tior so))i,itis adoptanti p)a,e$at. -5./gitur Ga)$a, adpre+ensa 0isonis !anu, in +un, !odu! )o,utus 5ertur9 Csi te privatus )ege ,uriata apud ponti5i,es, ut !oris est, adoptare!, et !i+i egregiu! erat .n. 0o!pei et =. .rassi su$o)e! in penatis !eos ads,is,ere, et ti$i insigne (u)pi,iae a, 1utatiae de,ora no$i)itati tuae adie,isse9 nun, !e deoru! +o!inu!8ue ,onsensu ad i!periu! vo,atu! prae,)ara indo)es tua et a!or patriae i!pu)it ut prin,ipatu!, de 8uo !aiores nostri ar!is ,erta$ant, $e))o adeptus 8uies,enti o55era!, e;e!p)o divi &ugusti 8ui sororis 5i)iu! =ar,e))u!, dein generu! &grippa!, !o; nepotes sus, postre!o %i$eriu! <erone! privignu! in pro;i!o si$i 5astigio ,on)o,avit. sed &ugustus in do!o su,,essore! 8uaesivit, ego in re pu$)i,a, non 8uia propin8uos aut so,ios $e))i non +a$ea!, sed ne8ue ipse i!periu! a!$itione a,,epi, et iudi,ii !ei do,u!entu! sit non !eae tantu! ne,essitudines, 8uas ti$i postposui, sed et tuae. est ti$i 5rater pari no$i)itate, natu !aior, dignus +a, 5ortuna nisi tu potior esses. ea aetas tua 8uae ,upiditates adu)es,entiae ia! e55ugerit, ea vita in 8ua ni+i) praeteritu! e;,usandu! +a$eas. 5ortuna! ad+u, tantu! adversa! tu)isti9 se,undae res a,riori$us sti!u)is ani!os e;p)orant, 8uia !iseriae to)erantur, 5e)i,itate ,orru!pi!ur. 5ide!, )i$ertate!, a!i,itia!, prae,ipua +u!ani ani!i $ona, tu 8uide! eade! ,onstantia retine$is, sed a)ii per o$se8uiu! i!!inuent9 inru!pet adu)atio, $)anditiae DetE pessi!u! veri ad5e,tus venenu!, sua ,ui8ue uti)itas. etia! DsiE ego a, tu si!p)i,issi!e inter nos +odie )o8ui!ur, ,eteri )i$entius ,u! 5ortuna nostra 8ua!

no$is,u!: na! suadere prin,ipi 8uod oporteat !u)ti )a$oris, adsentatio erga 8ue!,u!8ue prin,ipe! sine ad5e,tu peragitur.C -?. C(i i!!ensu! i!perii ,orpus stare a, )i$rari sine re,tore posset, dignus era! a 8uo res pu$)i,a in,iperet9 nun, eo ne,essitatis ia! pride! ventu! est ut ne, !ea sene,tus ,on5erre p)us popu)o o!ano possit 8ua! $onu! su,,essore!, ne, tua p)us iuventa 8ua! $onu! prin,ipe!. su$ %i$erio et Gaio et .)audio unius 5a!i)iae 8uasi +ereditas 5ui!us9 )o,o )i$ertatis erit 8uod e)igi ,oepi!us: et 5inita /u)ioru! .)audioru!8ue do!o opti!u! 8ue!8ue adoptio inveniet. na! generari et nas,i a prin,ipi$us 5ortuitu!, ne, u)tra aesti!atur9 adoptandi iudi,iu! integru! et, si ve)is e)igere, ,onsensu !onstratur. sit ante o,u)os <ero 8ue! )onga .aesaru! serie tu!ente! non Vinde; ,u! iner!i provin,ia aut ego ,u! una )egione, sed sua i!!anitas, sua )u;uria ,ervi,i$us pu$)i,is depu)erunt: ne8ue erat ad+u, da!nati prin,ipis e;e!p)u!. nos $e))o et a$ aesti!anti$us ads,iti ,u! invidia 8ua!vis egregii eri!us. ne ta!en territus 5ueris si duae )egiones in +o, ,on,ussi or$is !otu nondu! 8uies,unt9 ne ipse 8uide! ad se,uras res a,,essi, et audita adoptione desina! videri sene;, 8uod nun, !i+i unu! o$i,itur. <ero a pessi!o 8uo8ue se!per desidera$itur9 !i+i a, ti$i providendu! est ne etia! a $onis desideretur. !onere diutius ne8ue te!poris +uius, et i!p)etu! est o!ne ,onsi)iu! si te $ene e)egi. uti)issi!us ide! a, $revissi!us $onaru! !a)aru!8ue reru! di)e,tus est, ,ogitare 8uid aut vo)ueris su$ a)io prin,ipe aut no)ueris: ne8ue eni! +i,, ut genti$us 8uae regnantur, ,erta do!inoru! do!us et ,eteri servi, sed i!peraturus es +o!ini$us 8ui, ne, tota! servitute! pati possunt ne, tota! )i$ertate!.C et Ga)$a 8uide! +ae, a, ta)ia, ta!8ua! prin,ipe! 5a,eret, ,eteri ta!8ua! ,u! 5a,to )o8ue$antur. -3. 0isone! 5erunt stati! intuenti$us et !o; ,onie,tis in eu! o!niu! o,u)is nu))u! tur$ati aut e;u)tantis ani!i !otu! prodidisse. ser!o erga patre! i!peratore!8ue reverens, de se !oderatus: ni+i) in vu)tu +a$itu8ue !utatu!, 8uasi i!perare posset !agis 8ua! ve))et. ,onsu)tatu! inde, pro rostris an in senatu an in ,astris adoptio nun,uparetur. iri in ,astra p)a,uit9 +onori5i,u! id !i)iti$us 5ore, 8uoru! 5avore! ut )argitione et a!$itu !a)e ad8uiri, ita per $onas artis +aud spernendu!. ,ir,u!steterat interi! 0a)atiu! pu$)i,a e;pe,tatio, !agni se,reti i!patiens: et !a)e ,oer,ita! 5a!a! suppri!entes auge$ant. -8. Fuartu! idus /anuarias, 5oedu! i!$ri$us die!, tonitrua et 5u)gura et ,ae)estes !inae u)tra so)itu! tur$averunt. o$servatu! id anti8uitus ,o!itiis diri!endis non terruit Ga)$a! 8uo !inus in ,astra pergeret, ,onte!ptore! ta)iu! ut 5ortuitoru!: seu 8uae 5ato !anent, 8ua!vis signi5i,ata, non vitantur. apud 5re8uente! !i)itu! ,ontione! i!peratoria $revitate adoptari a se 0isone! e;e!p)o divi &ugusti et !ore !i)itari, 8uo vir viru! )egeret, pronuntiat. a, ne dissi!u)ata seditio in !aius ,rederetur, u)tro adseverat 8uarta! et duoetvi,ensi!a! )egiones, pau,is seditionis au,tori$us, non u)tra ver$a a, vo,es errasse et $revi in o55i,io 5ore. ne, u))u! orationi aut )eno,iniu! addit aut pretiu!. tri$uni ta!en ,enturiones8ue et pro;i!i !i)itu! grata auditu respondent9 per ,eteros !aestitia a, si)entiu!, ta!8ua! usurpata! etia! in pa,e donativi ne,essitate! $e))o perdidissent. ,onstat potuisse ,on,i)iari ani!os 8uantu)a,u!8ue par,i senis )i$era)itate9 no,uit anti8uus rigor et ni!ia severitas, ,ui ia! pares non su!us.

-9. /nde apud senatu! non ,o!ptior Ga)$ae, non )ongior 8ua! apud !i)ite! ser!o9 0isonis ,o!is oratio. et patru! 5avor aderat9 !u)ti vo)untate, e55usius 8ui no)uerant, !edii a, p)uri!i o$vio o$se8uio, privatas spes agitantes sine pu$)i,a ,ura. ne, a)iud se8uenti 8uadriduo, 8uod !ediu! inter adoptione! et ,aede! 5uit, di,tu! a 0isone in pu$)i,o 5a,tu!ve. ,re$riori$us in dies Ger!ani,ae de5e,tionis nuntiis et 5a,i)i ,ivitate ad a,,ipienda ,redenda8ue o!nia nova ,u! tristia sunt, ,ensuerant patres !ittendos ad Ger!ani,u! e;er,itu! )egatos. agitatu! se,reto nu! et 0iso pro5i,is,eretur, !aiore praete;tu, i))i au,toritate! senatus, +i, dignatione! .aesaris )aturus. p)a,e$at et 1a,one! praetorii prae5e,tu! si!u) !itti9 is ,onsi)io inter,essit. )egati 8uo8ue 6na! senatus e)e,tione! Ga)$ae per!iserat7 5oeda in,onstantia no!inati, e;,usati, su$stituti, a!$itu re!anendi aut eundi, ut 8ue!8ue !etus ve) spes i!pu)erat. 20. 0ro;i!a pe,uniae ,ura: et ,un,ta s,rutanti$us iustissi!u! visu! est inde repeti u$i inopiae ,ausa erat. $is et vi,iens !i)iens sesteritu! donationi$us <ero e55uderat9 appe))ari singu)os iussit, de,i!a parte )i$era)itatis apud 8ue!8ue eoru! re)i,ta. at i))is vi; de,i!ae super portiones erant, isde! erga a)iena su!pti$us 8ui$us sua prodegerant, ,u! rapa,issi!o ,ui8ue a, perditissi!o non agri aut 5aenus sed so)a instru!enta vitioru! !anerent. e;a,tioni triginta e8uites o!ani praepositi, novu! o55i,ii genus et a!$itu a, nu!ero onerosu!9 u$i8ue +asta et se,tor, et in8uieta ur$s a,tioni$us. a, ta!en grande gaudiu! 8uod ta! pauperes 5orent 8ui$us donasset <ero 8ua! 8ui$us a$stu)isset. e;au,torati per eos dies tri$uni, e praetorio &ntonius %aurus et &ntonius <aso, e; ur$anis ,o+orti$us &e!i)ius 0a,ensis, e vigi)i$us /u)ius Aronto. ne, re!ediu! in ,eteros 5uit, sed !etus initiu!, ta!8ua! per arte! et 5or!idine singu)i pe))erentur, o!ni$us suspe,tis. 2-. /nterea #t+one!, ,ui ,o!positis re$us nu))a spes, o!ne in tur$ido ,onsi)iu!, !u)ta si!u) e;ti!u)a$ant, )u;uria etia! prin,ipi onerosa, inopia vi; privato to)eranda, in Ga)$a! ira, in 0isone! invidia: 5inge$at et !etu! 8uo !agis ,on,upis,eret9 praegrave! se <eroni 5uisse, ne, ,usitaniam rursus et a)terius e;i)ii +onore! e;pe,tandu!. suspe,tu! se!per invisu!8ue do!inanus 8ui pro;i!us destinaretur. no,uisse id si$i apud sene! prin,ipe!, !agis no,ituru! apud iuvene! ingenio tru,e! et )ongo e;i)io e55eratu!9 o,,idi #t+one! posse. proinde agendu! audendu!8ue, du! Ga)$ae au,toritas 5)u;a, 0isonis nondu! ,oa)uisset. opportunos !agnis ,onati$us transitus reru!, ne, ,un,tatione opus, u$i perni,iosior sit 8uies 8ua! te!eritas. !orte! o!ni$us e; natura ae8ua)e! o$)ivione apud posteros ve) g)oria distingui: a, si no,ente! inno,ente!8ue ide! e;itus !aneat, a,rioris viri esse !erito perire. 22. <on erat #t+onis !o))is et ,orpori si!i)is ani!us. et inti!i )i$ertoru! servoru!8ue, ,orruptius 8ua! in privata do!o +a$iti, au)a! <eronis et )u;us, adu)teria, !atri!onia ,eteras8ue regnoru! )i$idines avido ta)iu!, si auderet, ut sua ostentantes, 8uies,enti ut a)iena e;pro$ra$ant, urgenti$us etia! !at+e!ati,is, du! novos !otus et ,)aru! #t+oni annu! o$servatione sideru! ad5ir!ant, genus +o!inu! potenti$us in5idu!, speranti$us 5a))a;, 8uod in ,ivitate nostra et veta$itur se!per et retine$itur. !u)tos se,reta 0oppaeae !at+e!ati,os pessi!u! prin,ipa)is !atri!onii instru!entu!, +a$uerant9 e 8ui$us 0to)e!aeus #t+oni in @ispania ,o!es, ,u! super5uturu! eu! <eroni pro!isisset, post8ua! e; eventu 5ides, ,onie,tura ia! et ru!ore seniu! Ga)$ae et iuventa! #t+onis ,o!putantiu! persuaserat 5ore ut in i!periu! ads,is,eretur. sed #t+o ta!8ua! peritia et

!onitu 5atoru! praedi,ta a,,ipie$at, ,upidine ingenii +u!ani )i$entius o$s,ura ,redendi. ne, deerat 0to)e!aeus, ia! et s,e)eris instin,tor, ad 8uod 5a,i))i!e a$ eius !odi voto transitur. 22. (ed s,e)eris ,ogitatio in,ertu! an repens9 studia !i)itu! ia! pride! spe su,,essionis aut paratu 5a,inoris ad5e,taverat, in itinere, in ag!ine, in stationi$us vetustissi!u! 8ue!8ue !i)itu! no!ine vo,ans a, !e!oria <eroniani ,o!itatus ,ontu$erna)is appe))ando: a)ios agnos,ere, 8uosda! re8uirere et pe,unia aut gratia iuvare, inserendo saepius 8uere)as et a!$iguos de Ga)$a ser!ones 8uae8ue a)ia tur$a!enta vu)gi. )a$ores itineru!, inopia ,o!!eatuu!, duritia i!perii atro,ius a,,ipie$antur, ,u! .a!paniae )a,us et &,+aiae ur$es ,)assi$us adire so)iti 0>renaeu! et &)pes et i!!ensa viaru! spatia aegre su$ ar!is eniterentur. 24. A)agranti$us ia! !i)itu! ani!is ve)ut 5a,es addiderat =aevius 0udens, e pro;i!is %ige))ini. is !o$i)issi!u! 8ue!8ue ingenio aut pe,uniae indigu! et in novas ,upiditates prae,ipite! ad)i,iendo eo pau)ati! progressus est ut per spe,ie! ,onvivii, 8uotiens Ga)$a apud #t+one! epu)aretur, ,o+orti e;,u$ias agenti viriti! ,entenos nu!!os divideret: 8ua! ve)ut pu$)i,a! )argitione! #t+o se,retiori$us apud singu)os prae!iis intende$at, adeo ani!osus ,orruptor ut .o,,eio 0ro,u)o spe,u)atori, de parte 5iniu! ,u! vi,ino a!$igenti, universu! vi,ini agru! sua pe,unia e!ptu! dono dederit, per so,ordia! prae5e,ti, 8ue! nota pariter et o,,u)ta 5a))e$ant. 25. (ed tu! e )i$ertis #no!astu! 5uturo s,e)eri prae5e,it, a 8uo Bar$iu! 0ro,u)u! tesserariu! spe,u)atoru! et Veturiu! optione! eorunde! perdu,tos, post8ua! vario ser!one ,a))idos auda,is8ue ,ognovit, pretio et pro!issis onerat, data pe,unia ad perte!ptandos p)uriu! ani!os. sus,epere duo !anipu)ares i!periu! popu)i o!ani trans5erendu! et transtu)erunt. in ,ons,ientia! 5a,inoris pau,i ads,iti9 suspensos ,eteroru! ani!os diversis arti$us sti!u)ant, pri!ores !i)itu! per $ene5i,ia <>!p+idii ut suspe,tos, vu)gus et ,eteros ira et desperatione di)ati totiens donativi. erant 8uos !e!oria <eronis a, desideriu! prioris )i,entiae a,,enderet9 in ,o!!une o!nes !etu !utandae !i)itiae terre$antur. 2?. /n5e,it ea ta$es )egionu! 8uo8ue et au;i)ioru! !otas ia! !entis, post8ua! vu)gatu! erat )a$are Ger!ani,i e;er,itus 5ide!. adeo8ue parata apud !a)os seditio, etia! apud integros dissi!u)atio 5uit, ut postero iduu! die redeunte! a ,ena #t+one! rapturi 5uerint, ni in,erta no,tis et tota ur$e sparsa !i)itu! ,astra ne, 5a,i)e! inter te!u)entos ,onsensu! ti!uissent, non rei pu$)i,ae ,ura, 8ua! 5oedare prin,ipis sui sanguine so$rii para$ant, sed ne per tene$ras, ut 8uis8ue -annonici ve) Ger!ani,i e;er,itus !i)iti$us o$)atus esset, ignoranti$us p)eris8ue, pro #t+one destinaretur. !u)ta eru!pentis seditionis indi,ia per ,ons,ios oppressa9 8uaeda! apud Ga)$ae auris prae5e,tus 1a,o e)usit, ignarus !i)itariu! ani!oru! ,onsi)ii8ue 8ua!vis egregii, 8uod non ipse ad5erret, ini!i,us et adversus peritos pervi,a;. 23. #,tavo de,i!o ka)endas Ae$ruarias sa,ri5i,anti pro aede &po))inis Ga)$ae +aruspe; V!$ri,ius tristia e;ta et instantis insidias a, do!esti,u! +oste! praedi,it, audiente #t+one 6na! pro;i!us adstiterat7 id8ue ut )aetu! e ,ontrario et suis ,ogitationi$us

prosperu! interpretante. ne, !u)to post )i$ertus #no!astus nuntiat e;pe,tari eu! a$ ar,+ite,to et rede!ptori$us, 8uae signi5i,atio ,oeuntiu! ia! !i)itu! et paratae ,oniurationis ,onvenerat. #t+o, ,ausa! digressus re8uirenti$us, ,u! e!i si$i praedia vetustate suspe,ta eo8ue prius e;p)oranda 5in;isset, inni;us )i$erto per %i$eriana! do!u! in Ve)a$ru!, inde ad !i)iariu! aureu! su$ aede! (aturni pergit. i$i tres et viginti spe,u)atores ,onsa)utatu! i!peratore! a, pau,itate sa)utantiu! trepidu! et se))ae 5estinanter i!positu! stri,tis !u,roni$us rapiunt: totide! 5er!e !i)ites in itinere adgregantur, a)ii ,ons,ientia, p)eri8ue !ira,u)o, pars ,)a!ore et g)adiis, pars si)entio, ani!u! e; eventu su!pturi. 28. (tatione! in ,astris age$at /u)ius =artia)is tri$unus. is !agnitudine su$iti s,e)eris, an ,orrupta )atius ,astra et, si ,ontra tenderet, e;itiu! !etuens, prae$uit p)eris8ue suspi,ione! ,ons,ientiae: anteposuere ,eteri 8uo8ue tri$uni ,enturiones8ue praesentia du$iis et +onestis, is8ue +a$itus ani!oru! 5uit ut pessi!u! 5a,inus auderent pau,i, p)ures ve))ent, o!nes paterentur. 29. /gnarus interi! Ga)$a et sa,ris intentus 5atiga$at a)ieni ia! i!perii deos, ,u! ad5ertur ru!or rapi in ,astra in,ertu! 8ue! senatore!, !o; #t+one! esse 8ui raperetur, si!u) e; tota ur$e, ut 8uis8ue o$vius 5uerat, a)ii 5or!idine augentes, 8uida! !inora vero, ne tu! 8uide! o$)iti adu)ationis. igitur ,onsu)tanti$us p)a,uit perte!ptari ani!u! ,o+ortis, 8uae in 0a)atio statione! age$at, ne, per ipsu! Ga)$a!, ,uius integra au,toritas !aiori$us re!ediis serva$atur. 0iso pro gradi$us do!us vo,atos in +un, !odu! ad)o,utus est9 Cse;tus dies agitur, ,o!!i)itones, e; 8uo ignarus 5uturi, et sive optandu! +o, no!en sive ti!endu! erat, .aesar ads,itus su!. 8uo do!us nostrae aut rei pu$)i,ae 5ato in vestra !anu positu! est, non 8uia !eo no!ine tristiore! ,asu! pavea!, ut 8ui adversas res e;pertus ,u! !a;i!e dis,a! ne se,undas 8uide! !inus dis,ri!inis +a$ere9 patris et senatus et ipsius i!perii vi,e! do)eo, si no$is aut perire +odie ne,esse est aut, 8uod ae8ue apud $onos !iseru! est, o,,idere. so)a,iu! pro;i!i !otus +a$e$a!us in,ruenta! ur$e! et res sine dis,ordia trans)atas9 provisu! adoptione vide$atur ut ne post Ga)$a! 8uide! $e))o )o,us esset.C 20. C<i+i) adroga$o !i+i no$i)itatis aut !odestiae: ne8ue eni! re)atu virtutu! in ,o!paratione #t+onis opus est. vitia, 8ui$us so)is g)oriatur, evertere i!periu!, etia! ,u! a!i,u! i!peratoris ageret. +a$itune et in,essu an i))o !u)ie$ri ornatu !ereretur i!periu!G 5a))untur 8ui$us )u;uria spe,ie )i$era)itatis i!ponit9 perdere iste s,iet, donare nes,iet. stupra nun, et ,o!issationes et 5e!inaru! ,oetus vo)vit ani!o9 +ae, prin,ipatus prae!ia putat, 8uoru! )i$ido a, vo)uptas penes ipsu! sit, ru$or a, dede,us penes o!nis: ne!o eni! u!8ua! i!periu! 5)agitio 8uaesitu! $onis arti$us e;er,uit. Ga)$a! ,onsensus generis +u!ani, !e Ga)$a ,onsentienti$us vo$is .aesare! di;it. si res pu$)i,a et senatus et popu)us va,ua no!ina sunt, vestra, ,o!!i)itones, interest ne i!peratore! pessi!i 5a,iant. )egionu! seditio adversus du,es suos audita est a)i8uando9 vestra 5ides 5a!a8ue in)aesa ad +un, die! !ansit. et <ero 8uo8ue vos destituit, non vos <erone!. !inus triginta trans5ugae et desertores, 8uos ,enturione! aut tri$unu! si$i e)igentis ne!o 5erret, i!periu! adsigna$untG ad!ittitis e;e!p)u! et 8uies,endo ,o!!une ,ri!en 5a,itisG trans,endet +ae, )i,entia in provin,ias, et ad nos s,e)eru! e;itus, $e))oru! ad vos

pertine$unt. ne, est p)us 8uod pro ,aede prin,ipis 8ua! 8uod inno,enti$us datur, sed proinde a no$is donativu! o$ 5ide! 8ua! a$ a)iis pro 5a,inore a,,ipietis.C 2-. 'i)apsis spe,u)atori$us ,etera ,o+ors non aspernata ,ontionante!, ut tur$idis re$us evenit, 5orte !agis et nu))o ad+u, ,onsi)io rapit signa D8ua!E, 8uod postea ,reditu! est, insidiis et si!u)atione. !issus et .e)sus =arius ad e)e,tos /))>ri,i e;er,itus, Vipsania in porti,u tendentis: prae,eptu! &!u))io (ereno et 'o!itio (a$ino pri!ipi)ari$us, ut Ger!ani,os !i)ites e 1i$ertatis atrio a,,erserent. )egioni ,)assi,ae di55ide$atur, in5estae o$ ,aede! ,o!!i)itonu!, 8uos pri!o stati! introitu tru,idaverat Ga)$a. pergunt etia! in ,astra praetorianoru! tri$uni .etrius (everus, (u$rius 'e;ter, 0o!peius 1onginus, si in,ipiens ad+u, et ne,du! adu)ta seditio !e)iori$us ,onsi)iis 5)e,teretur. tri$unoru! (u$riu! et .etriu! adorti !i)ites !inis, 1onginu! !ani$us ,oer,ent e;ar!ant8ue, 8uia non ordine !i)itiae, sed e Ga)$ae a!i,is, 5idus prin,ipi suo et des,is,enti$us suspe,tior erat. )egio ,)assi,a ni+i) ,un,tata praetorianis adiungitur: /))>ri,i e;er,itus e)e,ti .e)su! in5estis pi)is protur$ant. Ger!ani,a ve;i))a diu nutavere, inva)idis ad+u, ,orpori$us et p)a,atis ani!is, 8uod eos a <erone &)e;andria! prae!issos at8ue inde rursus )onga navigatione aegros i!pensiore ,ura Ga)$a re5ove$at. 22. Vniversa ia! p)e$s 0a)atiu! i!p)e$at, !i;tis servitiis et dissono ,)a!ore ,aede! #t+onis et ,oniuratoru! e;itiu! pos,entiu! ut si in ,ir,o aut t+eatro )udi,ru! a)i8uod postu)arent9 ne8ue i))is iudi,iu! aut veritas, 8uippe eode! die diversa pari ,erta!ine postu)aturis, sed tradito !ore 8ue!,u!8ue prin,ipe! adu)andi )i,entia ad,)a!ationu! et studiis inani$us. /nteri! Ga)$a! duae sententiae distine$at9 %itus Vinius !anendu! intra do!u!, opponenda servitia, 5ir!andos aditus, non eundu! ad iratos ,ense$at9 daret !a)oru! paenitentiae, daret $onoru! ,onsensui spatiu!9 s,e)era i!petu, $ona ,onsi)ia !ora va)es,ere, deni8ue eundi u)tro, si ratio sit, eande! !o; 5a,u)tate!, regressu!, si paeniteat, ina)iena potestate. 22. Aestinandu! ,eteris vide$atur ante8ua! ,res,eret inva)ida ad+u, ,oniuratio pau,oru!9 trepidaturu! etia! #t+one!, 8ui 5urti! digressus, ad ignaros in)atus, ,un,tatione nun, et segnitia terentiu! te!pus i!itari prin,ipe! dis,at. non e;pe,tandu! ut ,o!positis ,astris 5oru! invadat et prospe,tante Ga)$a .apito)iu! adeat, du! egregius i!perator ,u! 5orti$us a!i,is ianua a, )i!ine tenus do!u! ,)udit, o$sidione! ni!iru! to)eraturus. et prae,)aru! in servis au;i)iu! si ,onsensus tantae !u)titudinis et, 8uae p)uri!u! va)et, pri!a indignatio e)angues,at. proinde intuta 8uae inde,ora: ve) si ,adere ne,esse sit, o,,urrendu! dis,ri!ini9 id #t+oni invidiosius et ipsis +onestu!. repugnante! +ui, sententiae Viniu! 1a,o !ina,iter invasit, sti!u)ante /,e)o privati odii pertina,ia in pu$)i,u! e;itiu!. 24. <e, diutius Ga)$a ,un,tatus spe,iosiora suadenti$us a,,essit. prae!issus ta!en in ,astra 0iso, ut iuvenis !agno no!ine, re,enti 5avore et in5ensus %ito Vinio, seu 8uia erat seu 8uia irati ita vo)e$ant9 et 5a,i)ius de odio ,reditur. vi;du! egresso 0isone o,,isu! in ,astris #t+one! vagus pri!u! et in,ertus ru!or9 !o;, ut in !agnis !enda,iis, inter5uisse se 8uida! et vidisse ad5ir!a$ant, ,redu)a 5a!a inter gaudentis et in,uriosos. !u)ti ar$itra$antur ,o!positu! au,tu!8ue ru!ore! !i;tis ia! #t+onianis, 8ui ad evo,andu! Ga)$a! )aeta 5a)so vu)gaverint.

25. %u! vero non popu)us tantu! et i!perita p)e$s in p)ausus et i!!odi,a studia sed e8uitu! p)eri8ue a, senatoru!, posito !etu in,auti, re5ra,tis 0a)atii 5ori$us ruere intus a, se Ga)$ae ostentare, praerepta! si$i u)tione! 8uerentes, ignavissi!us 8uis8ue et, ut res do,uit, in peri,u)o non ausurus, ni!ii ver$is, )inguae 5ero,es: ne!o s,ire et o!nes ad5ir!are, done, inopia veri et ,onsensu errantiu! vi,tus su!pto t+ora,e Ga)$a inruenti tur$ae ne8ue aetate ne8ue ,orpore DreEsistens se))a )evaretur. o$vius in 0a)atio /u)ius &tti,us spe,u)ator, ,ruentu! g)adiu! ostentans, o,,isu! a se #t+one! e;,)a!avit: et Ga)$a C,o!!i)itoC, in8uit, C8uis iussitGC insigni ani!o ad ,oer,enda! !i)itare! )i,entia!, !inanti$us intrepidus, adversus $)andientis in,orruptus. 2?. @aud du$iae ia! in ,astris o!niu! !entes tantus8ue ardor ut non ,ontenti ag!ine et ,orpori$us in suggestu, in 8uo pau)o ante aurea Ga)$ae statua 5uerat, !ediu! inter signa #t+one! ve;i))is ,ir,u!darent. ne, tri$unis aut ,enturioni$us adeundi )o,us9 gregarius !i)es ,averi insuper praepositos iu$e$at. strepere ,un,ta ,)a!ori$us et tu!u)tu et e;+ortatione !utua, non ta!8ua! in popu)o a, p)e$e, variis segni adu)atione vo,i$us, sed ut 8ue!8ue ad5)uentiu! !i)itu! aspe;erant, prensare !ani$us, ,o!p)e,ti ar!is, ,on)o,are iu;ta, praeire sa,ra!entu!, !odo i!peratore! !i)iti$us, !odo !i)ites i!peratori ,o!!endare, ne, deerat #t+o protendens !anus adorare vu)gu!, ia,ere os,u)a et o!nia servi)iter pro do!inatione. post8ua! universa ,)assi,oru! )egio sa,ra!entu! eius a,,epit, 5idens viri$us, et 8uos ad+u, singu)os e;ti!u)averat, a,,endendos in ,o!!une ratus pro va))o ,astoru! ita ,oepit. 23. CFuis ad vos pro,esseri! ,o!!i)itones, di,ere non possu!, 8uia ne, privatu! !e vo,are sustineo prin,eps a vo$is no!inatus, ne, prin,ipe! a)io i!perante. vestru! 8uo8ue no!en in in,erto erit done, du$ita$itur i!peratore! popu)i o!ani in ,astris an +oste! +a$eatis. auditisne ut poena !ea et supp)i,iu! vestru! si!u) postu)enturG adeo !ani5estu! est ne8ue perire nos ne8ue sa)vos esse nisi una posse: et ,uius )enitatis est Ga)$a, ia! 5ortasse pro!isit, ut 8ui nu))o e;pos,ente tot !i)ia inno,entissi!oru! !i)itu! tru,idaverit. +orror ani!u! su$it 8uotiens re,ordor 5era)e! introitu! et +an, so)a! Ga)$ae vi,toria!, ,u! in o,u)is ur$is de,i!ari deditos iu$eret, 8uos depre,antis in 5ide! a,,eperat. +is auspi,iis ur$e! ingressus, 8ua! g)oria! ad prin,ipatu! attu)it nisi o,,isi #$u)tronii (a$ini et .orne)ii =ar,e))i in @ispania, Betui .i)onis in Ga))ia, Aontei .apitonis in Ger!ania, .)odii =a,ri in &5ri,a, .ingonii in via, %urpi)iani in ur$e, <>!p+idii in ,astrisG 8uae us8ua! provin,ia, 8uae ,astra sunt nisi ,ruenta et !a,u)ata aut, ut ipse praedi,at, e!endata et ,orre,taG na! 8uae a)ii s,e)era, +i, re!edia vo,at, du! 5a)sis no!ini$us severitate! pro saevitia, parsi!onia! pro avaritia, supp)i,ia et ,ontu!e)ias vestras dis,ip)ina! appe))at. septe! a <eronis 5ine !enses sunt, et ia! p)us rapuit /,e)us 8ua! 8uod 0o)>,)iti et Vatinii et &egia)i perdiderunt. !inore avaritia a, )i,entia grassatus esset %. Vinius si ipse i!perasset9 nun, et su$ie,tos nos +a$uit ta!8ua! suos et vi)is ut a)ienos. una i))a do!us su55i,it donativo 8uod vo$is nu!8ua! datur et ,otidie e;pro$ratur.C 28. C&, ne 8ua sa)te! in su,,essore Ga)$ae spes esset a,,ersit a$ e;i)io 8ue! tristitia et avaritia sui si!i))i!u! iudi,a$at. vidistis, ,o!!i)itones, nota$i)i te!pestate etia! deos in5austa! adoptione! aversantis. ide! senatus, ide! popu)i o!ani ani!us est9 vestra

virtus e;pe,tatur, apud 8uos o!ne +onestis ,onsi)iis ro$ur et sine 8ui$us 8ua!vis egregia inva)ida sunt. non ad $e))u! vos ne, ad peri,u)u! vo,o9 o!niu! !i)itu! ar!a no$is,u! sunt. ne, una ,o+ors togata de5endit nun, Ga)$a! sed detinet9 ,u! vos aspe;erit, ,u! signu! !eu! a,,,eperit, +o, so)u! erit ,erta!en, 8uis !i+i p)uri!u! i!putet. nu))us ,un,tationis )o,us est in eo ,onsi)io 8uod non potest )audari nisi pera,tu!.C aperire deinde ar!a!entariu! iussit. rapta stati! ar!a, sine !ore et ordine !i)itiae, ut praetorianus aut )egionarius insigni$us suis distingueretur9 !is,entur au;i)iari$us ga)eis s,utis8ue, nu))o tri$unoru! ,enturionu!ve ad+ortante, si$i 8uis8ue du; et instigator: et prae,ipuu! pessi!oru! in,ita!entu! 8uod $oni !aere$ant. 29. /a! e;territus 0iso 5re!itu ,re$res,entis seditionis et vo,i$us in ur$e! us8ue resonanti$us, egressu! interi! Ga)$a! et 5oro adpropin8uante! adse,utus erat: ia! =arius .e)sus +aud )aeta rettu)erat, ,u! a)ii in 0a)atiu! redire, a)ii .apito)iu! petere, p)eri8ue rostra o,,upanda ,enserent, p)ures tantu! sententiis a)ioru! ,ontra di,erent, ut8ue evenit in ,onsi)iis in5e)i,i$us, opti!a viderentur 8uoru! te!pus e55ugerat. agitasse 1a,o ignaro Ga)$a de o,,idendo %ito Vinio di,itur, sive ut poena eius ani!os !i)itu! !u),eret, seu ,ons,iu! #t+onis ,rede$at, ad postre!u! ve) odio. +aesitatione! attu)it te!pus a, )o,us, 8uia initio ,aedis orto di55i,i)is !odus: et tur$avere ,onsi)iu! trepidi nuntii a, pro;i!oru! di55ugia, )anguenti$us o!niu! studiis 8ui pri!o a)a,res 5ide! at8ue ani!u! ostentaverant. 40. &ge$atur +u, i))u, Ga)$a vario tur$ae 5)u,tuantis i!pu)su, ,o!p)etis undi8ue $asi)i,is a, te!p)is, )ugu$ri prospe,tu. ne8ue popu)i aut p)e$is u))a vo;, sed attoniti vu)tus et ,onversae ad o!nia aures: non tu!u)tus, non 8uies, 8ua)e !agni !etus et !agnae irae si)entiu! est. #t+oni ta!en ar!ari p)e$e! nuntia$atur: ire prae,ipitis et o,,upare peri,u)a iu$et. igitur !i)ites o!ani, 8uasi Vo)ogaesu! aut 0a,oru! avito %rsacidarum so)io depu)suri a, non i!peratore! suu! iner!e! et sene! tru,idare pergerent, disie,ta p)e$e, pro,u),ato senatu, tru,es ar!is, rapidi e8uis 5oru! inru!punt. ne, i))os .apito)ii aspe,tus et i!!inentiu! te!p)oru! re)igio et priores et 5uturi prin,ipes terruere 8uo !inus 5a,erent s,e)us ,uius u)tor est 8uis8uis su,,essit. 4-. Viso ,o!!inus ar!atoru! ag!ine ve;i))arius ,o!itatae Ga)$a! ,o+ortis 6&ti)iu! Vergi)ione! 5uisse tradunt7 derepta! Ga)$ae i!agine! so)o ad5)i;it9 eo signo !ani5esta in #t+one! o!niu! !i)itu! studia, desertu! 5uga popu)i 5oru!, destri,ta adversus du$itantis te)a. iu;ta .urtii )a,u! trepidatione 5erentiu! Ga)$a proie,tus e se))a a, provo)utus est. e;tre!a! eius vo,e!, ut ,ui8ue odiu! aut ad!iratio 5uit, varie prodidere. a)ii supp)i,iter interrogasse 8uid !a)i !eruisset, pau,os dies e;o)vendo donativo depre,atu!9 p)ures o$tu)ise u)tro per,ussori$us iugu)u!9 agerent a, 5erirent, si ita DeE re pu$)i,a videretur. non inter5uit o,,identiu! 8uid di,eret. de per,ussore non satis ,onstat9 8uida! %erentiu! evo,atu!, a)ii 1ae,aniu!: ,re$rior 5a!a tradidit .a!uriu! 8uintae de,i!ae )egionis !i)ite! i!presso g)adio iugu)u! eius +ausisse. ,eteri ,rura $ra,+ia8ue 6na! pe,tus tege$atur7 5oede )aniavere: p)era8ue vu)nera 5eritate et saevitia trun,o ia! ,orpori adie,ta. 42. %itu! inde Viniu! invasere, de 8uo et ipso a!$igitur ,onsu!pseritne vo,e! eius instans !etus, an pro,)a!averit non esse a$ #t+one !andatu! ut o,,ideretur. 8uod seu

5in;it 5or!idine seu ,ons,ientia! ,oniurationis ,on5essus est, +u, potius eius vita 5a!a8ue in,)inat, ut ,ons,ius s,e)eris 5uerit ,uius ,ausa erat. ante aede! divi /u)ii ia,uit pri!o i,tu in pop)ite!, !o; a$ /u)io .aro )egionario !i)ite in utru!8ue )atus transver$eratus. 42. /nsigne! i))a die viru! (e!proniu! 'ensu! aetas nostra vidit. ,enturio is praetoriae ,o+ortis, a Ga)$a ,ustodiae 0isonis additus, stri,to pugione o,,urrens ar!atis et s,e)us e;pro$rans a, !odo !anu !odo vo,e vertendo in se per,ussores 8ua!8ua! vu)nerato 0isoni e55ugiu! dedit. 0iso in aede! Vestae pervasit, e;,eptus8ue !iseri,ordia pu$)i,i servi et ,ontu$ernio eius a$ditus non re)igione ne, ,aeri!oniis sed )ate$ra in!inens e;itiu! di55ere$at, ,u! advenere !issu #t+onis no!inati! in ,aede! eius ardentis (u)pi,ius A)orus e Britanni,is ,o+orti$us, nuper a Ga)$a ,ivitate donatus, et (tatius =ur,us spe,u)ator, a 8ui$us protra,tus 0iso in 5ori$us te!p)i tru,idatur 44. <u))a! ,aede! #t+o !aiore )aetitia e;,episse, nu))u! ,aput ta! insatia$i)i$us o,u)is per)ustrasse di,itur, seu tu! pri!u! )evata o!ni so))i,itudine !ens va,are gaudio ,oeperat, seu re,ordatio !aiestatis in Ga)$a, a!i,itiae in %ito Vinio 8ua!vis i!!ite! ani!u! i!agine tristi ,on5uderat, 0isonis ut ini!i,i et ae!u)i ,aede )aetari ius 5as8ue ,rede$at. prae5i;a ,ontis ,apita gesta$antur inter signa ,o+ortiu! iu;ta a8ui)a! )egionis, ,ertati! ostentanti$us ,ruentas !anus 8ui o,,iderant, 8ui inter5uerant, 8ui vere 8ui 5a)so ut pu),+ru! et !e!ora$i)e 5a,inus ia,ta$ant. p)ures 8ua! ,entu! viginti )i$e))os prae!iu! e;pos,entiu! o$ a)i8ua! nota$i)e! i))a die opera! Vite))ius postea invenit, o!nis8ue ,on8uiri et inter5i,i iussit, non +onori Ga)$ae, sed tradito prin,ipi$us !ore !uni!entu! ad praesens, in posteru! u)tione! 45. &)iu! ,rederes senatu!, a)iu! popu)u!9 ruere ,un,ti in ,astra, anteire pro;i!os, ,ertare ,u! prae,urrenti$us, in,repare Ga)$a!, )audare !i)itu! iudi,iu!, e;os,u)ari #t+onis !anu!: 8uanto8ue !agis 5a)sa erant 8uae 5ie$ant, tanto p)ura 5a,ere. ne, asperna$atur singu)os #t+o, avidu! et !ina,e! !i)itu! ani!u! vo,e vu)tu8ue te!perans. =ariu! .e)su!, ,onsu)e! designatu! et Ga)$ae us8ue in e;tre!as res a!i,u! 5idu!8ue, ad supp)i,iu! e;postu)a$ant, industriae eius inno,entiae8ue 8uasi !a)is arti$us in5ensi. ,aedis et praedaru! initiu! et opti!o ,ui8ue perni,ie! 8uaeri appare$at, sed #t+oni nondu! au,toritas inerat ad pro+i$endu! s,e)us9 iu$ere ia! poterat. ita si!u)atione irae vin,iri iussu! et !aiores poenas daturu! ad5ir!ans praesenti e;itio su$tra;it. 4?. #!nia deinde ar$itrio !i)itu! a,ta9 praetorii prae5e,tos si$i ipsi )egere, 0)otiu! Air!u! e !anipu)ari$us 8uonda!, tu! vigi)i$us praepositu! et in,o)u!i ad+u, Ga)$a partis #t+onis se,utu!: adiungitur 1i,inius 0ro,u)us, inti!a 5a!i)iaritate #t+onis suspe,tus ,onsi)ia eius 5ovisse. ur$i A)aviu! (a$inu! prae5e,ere, iudi,iu! <eronis se,uti, su$ 8uo eande! ,ura! o$tinuerat, p)eris8ue Vespasianu! 5ratre! in eo respi,ienti$us. 5)agitatu! ut va,ationes praestari ,enturioni$us so)itae re!itterentur: na!8ue gregarius !i)es ut tri$utu! annuu! pende$at. 8uarta pars !anipu)i sparsa per ,o!!eatus aut in ipsis ,astris vaga, du! !er,ede! ,enturioni e;o)veret, ne8ue !odu! oneris 8uis8ua! ne8ue genus 8uaestus pensi +a$e$at9 per )atro,inia et raptus aut

servi)i$us !inisteriis !i)itare otiu! redi!e$ant. tu! )o,up)etissi!us 8uis8ue !i)es )a$ore a, saevitia 5atigari done, va,atione! e!eret. u$i su!pti$us e;+austus so,ordia insuper e)anguerat, inops pro )o,up)ete et iners pro strenuo in !anipu)u! redi$at, a, rursus a)ius at8ue a)ius, eade! egestate a, )i,entia ,orrupti, ad seditiones et dis,ordias et ad e;tre!u! $e))a ,ivi)ia rue$ant. sed #t+o ne vu)gi )argitione ,enturionu! ani!os averteret, 5is,u! suu! va,ationes annuas e;o)uturu! pro!isit, re! +aud du$ie uti)e! et a $onis postea prin,ipi$us perpetuitate dis,ip)inae 5ir!ata!. 1a,o prae5e,tus, ta!8ua! in insu)a! seponeretur, a$ evo,ato, 8ue! ad ,aede! eius #t+o prae!iserat, ,on5ossus: in =ar,ianu! /,e)u! ut in )i$ertu! pa)a! ani!adversu!. 43. B;a,to per s,e)era die novissi!u! !a)oru! 5uit )aetitia. vo,at senatu! praetor ur$anus, ,ertant adu)ationi$us ,eteri !agistratus, ad,urrunt patres9 de,ernitur #t+oni tri$uni,ia potestas et no!en &ugusti et o!nes prin,ipu! +onores, adnitenti$us ,un,tis a$o)ere ,onvi,ia a, pro$ra, 8uae pro!is,e ia,ta +aesisse ani!o eius ne!o sensit: o!isisset o55ensas an distu)isset $revitate i!perii in in,erto 5uit. #t+o ,ruento ad+u, 5oro per strage! ia,entiu! in .apito)iu! at8ue inde in 0a)atiu! ve,tus ,on,edi ,orpora sepu)turae ,re!ari8ue per!isit. 0isone! Verania u;or a, 5rater (,ri$onianus, %itu! Viniu! .rispina 5i)ia ,o!posuere, 8uaesitis rede!ptis8ue ,apiti$us, 8uae vena)ia inter5e,tores servaverant. 48. 0iso unu! et tri,ensi!u! aetatis annu! e;p)e$at, 5a!a !e)iore 8ua! 5ortuna. 5ratres eius =agnu! .)audius, .rassu! <ero inter5e,erant9 ipse diu e;u), 8uadriduo .aesar, properata adoptione ad +o, tantu! !aiori 5ratri prae)atus est ut prior o,,ideretur. %itus Vinius 8uin8uaginta septe! annos variis !ori$us egit. pater i))i praetoria 5a!i)ia, !aternus avus e pros,riptis. pri!a !i)itia in5a!is9 )egatu! .a)visiu! (a$inu! +a$uerat, ,uius u;or !a)a ,upidine visendi situ! ,astroru!, per no,te! !i)itari +a$itu ingressa, ,u! vigi)ias et ,etera !i)itiae !unia eade! )as,ivia te!ptasset, in ipsis prin,ipiis stupru! ausa, et ,ri!inis +uius reus %itus Vinius argue$atur. igitur iussu G. .aesaris oneratus ,atenis, !o; !utatione te!poru! di!issus, ,ursu +onoru! ino55enso )egioni post praetura! praepositus pro$atus8ue servi)i dein,eps pro$ro respersus est ta!8ua! s,>p+u! aureu! in ,onvivio .)audii 5uratus, et .)audius postera die so)i o!niu! Vinio 5i,ti)i$us !inistrari iussit. sed Vinius pro,onsu)atu Ga))ia! <ar$onense! severe integre8ue re;it: !o; Ga)$ae a!i,itia in a$ruptu! tra,tus, auda;, ,a))idus, pro!ptus et, prout ani!u! intendisset, pravus aut industrius, eade! vi. testa!entu! %iti Vinii !agnitudine opu! inritu!, 0isonis supre!a! vo)untate! paupertas 5ir!avit. 49. Ga)$ae ,orpus diu neg)e,tu! et )i,entia tene$raru! p)uri!is )udi$riis ve;atu! dispensator &rgius e priori$us servis +u!i)i sepu)tura in privatis eius +ortis ,onte;it. ,aput per )i;as ,a)ones8ue su55i;u! )a,eratu!8ue ante 0atro$ii tu!u)u! 6)i$ertus in <eronis punitus a Ga)$a 5uerat7 postera de!u! die repertu! et ,re!ato ia! ,orpori ad!i;tu! est. +un, e;itu! +a$uit (ervius Ga)$a, tri$us et septuaginta annis 8uin8ue prin,ipes prospera 5ortuna e!ensus et a)ieno i!perio 5e)i,ior 8ua! suo. vetus in 5a!i)ia no$i)itas, !agnae opes9 ipsi !ediu! ingeniu!, !agis e;tra vitia 8ua! ,u! virtuti$us. 5a!ae ne, in,uriosus ne, venditator: pe,uniae a)ienae non adpetens, suae par,us, pu$)i,ae avarus: a!i,oru! )i$ertoru!8ue, u$i in $onos in,idisset, sine repre+ensione patiens, si !a)i 5orent, us8ue ad ,u)pa! ignarus. sed ,)aritas nata)iu! et !etus te!poru!

o$tentui, ut, 8uod segnitia erat, sapientia vo,aretur. du! vige$at aetas !i)itari )aude apud Ger!anas 5)oruit. pro ,onsu)e &5ri,a! !oderate, ia! senior ,iteriore! @ispania! pari iustitia ,ontinuit, !aior privato visus du! privatus 5uit, et o!niu! ,onsensu ,apa; i!perii nisi i!perasset. 50. %repida! ur$e! a, si!u) atro,itate! re,entis s,e)eris, si!u) veteres #t+onis !ores pavente! novus insuper de Vite))io nuntius e;terruit, ante ,aede! Ga)$ae suppressus ut tantu! superioris Ger!aniae e;er,itu! des,ivisse ,rederetur. tu! duos o!niu! !orta)iu! i!pudi,itia ignavia )u;uria deterri!os ve)ut ad perdendu! i!periu! 5ata)iter e)e,tos non senatus !odo et e8ues, 8uis a)i8ua pars et ,ura rei pu$)i,ae, sed vu)gus 8uo8ue pa)a! !aerere. ne, ia! re,entia saevae pa,is e;e!p)a sed repetita $e))oru! ,ivi)iu! !e!oria ,apta! totiens suis e;er,iti$us ur$e!, vastitate! /ta)iae, direptiones provin,iaru!, 0+arsa)ia! 0+i)ippos et 0erusia! a, =utina!, nota pu$)i,aru! ,)adiu! no!ina, )o8ue$antur. prope eversu! or$e! etia! ,u! de prin,ipatu inter $onos ,ertaretur, sed !ansisse G. /u)io, !ansisse .aeare &ugusto vi,tore i!periu!: !ansura! 5uisse su$ 0o!peio Bruto8ue re! pu$)i,a!9 nun, pro #t+one an pro Vite))io in te!p)a iturosG utras8ue i!pias pre,es, utra8ue detestanda vota inter duos, 8uoru! $e))o so)u! id s,ires, deteriore! 5ore 8ui vi,isset. erant 8ui Vespasianu! et ar!a #rientis augurarentur, et ut potior utro8ue Vespasianus, ita $e))u! a)iud at8ue a)ias ,)adis +orre$ant. et a!$igua de Vespasiano 5a!a, so)us8ue o!niu! ante se prin,ipu! in !e)ius !utatus est. 5-. <un, initia ,ausas8ue !otus Vite))iani e;pedia!. ,aeso ,u! o!ni$us ,opiis /u)io Vindi,e 5ero; praeda g)oria8ue e;er,itus, ut ,ui sine )a$ore a, peri,u)o ditissi!i $e))i vi,toria evenisset, e;peditione! et a,ie!, prae!ia 8ua! stipendia !a)e$at. diu in5ru,tuosa! et aspera! !i)itia! to)eraverant ingenio )o,i ,ae)i8ue et severitate dis,ip)inae, 8ua! in pa,e ine;ora$i)e! dis,ordiae ,iviu! reso)vunt, paratis utri!8ue ,orruptori$us et per5idia i!punita. viri, ar!a, e8ui ad usu! et ad de,us supererant. sed ante $e))u! ,enturias tantu! suas tur!as8ue noverant: e;er,itus 5ini$us provin,iaru! dis,erne$antur9 tu! adversus Vindi,e! ,ontra,tae )egiones, se8ue et Ga))ias e;pertae, 8uaerere rursus ar!a novas8ue dis,ordias: ne, so,ios, ut o)i!, sed +ostis et vi,tos vo,a$ant. ne, deerat pars Ga))iaru!, 8uae +enu! a,,o)it, easde! partis se,uta a, tu! a,erri!a instigatri; adversu! Ga)$ianos: +o, eni! no!en 5astidito Vindi,e indiderant. igitur (e8uanis &eduis8ue a, deinde, prout opu)entia ,ivitati$us erat, in5ensi e;pugnationes ur$iu!, popu)ationes agroru!, raptus penatiu! +auserunt ani!o, super avaritia! et adrogantia!, prae,ipua va)idioru! vitia, ,ontu!a,ia Ga))oru! inritati, 8ui re!issa! si$i a Ga)$a 8uarta! tri$utoru! parte! et pu$)i,e donatos in igno!inia! e;er,itus ia,ta$ant. a,,essit ,a))ide vu)gatu!, te!ere ,reditu!, de,i!ari )egiones et pro!ptissi!u! 8ue!8ue ,enturionu! di!itti. undi8ue atro,es nuntii, sinistra e; ur$e 5a!a: in5ensa 1ugdunensis ,o)onia et pertina,i pro <erone 5ide 5e,unda ru!ori$us: sed p)uri!a ad 5ingendu! ,redendu!8ue !ateries in ipsis ,astris, odio !etu et, u$i viris suas respe;erant, se,uritate. 52. (u$ ipsas superioris anni ka)endas 'e,e!$ris &u)us Vite))ius in5eriore! Ger!ania! ingressus +i$erna )egionu! ,u! ,ura adierat9 redditi p)eris8ue ordines, re!issa igno!inia, ad)evatae notae: p)ura a!$itione, 8uaeda! iudi,io, in 8ui$us sordis et avaritia! Aontei .apitonis adi!endis adsignandisve !i)itiae ordini$us integre !utaverat.

ne, ,onsu)aris )egati !ensura sed in !aius o!nia a,,ipie$antur. et DutE Vite))ius apud severos +u!i)is, ita ,o!itate! $onitate!8ue 5aventes vo,a$ant, 8uod sine !odo, sine iudi,io donaret sua, )argiretur a)iena: si!u) aviditate i!peritandi ipsa vitia pro virtuti$us interpreta$antur. !u)ti in utro8ue e;er,itu si,ut !odesti 8uieti8ue ita !a)i et strenui. sed pro5usa ,upidine et insigni te!eritate )egati )egionu! &)ienus .ae,ina et Aa$ius Va)ens: e 8ui$us Va)ens in5ensus Ga)$ae, ta!8ua! dete,ta! a se Verginii ,un,tatione!, oppressa .apitonis ,onsi)ia ingrate tu)isset, instigare Vite))iu!, ardore! !i)itu! ostentans9 ipsu! ,e)e$ri u$i8ue 5a!a, nu))a! in A)a,,o @ordeonio !ora!: ad5ore Britannia!, se,utura Ger!anoru! au;i)ia9 !a)e 5idas provin,ias, pre,ariu! seni i!periu! et $revi transituru!9 panderet !odo sinu! et venienti Aortunae o,,urreret. !erito du$itasse Verginiu! e8uestri 5a!i)ia, ignoto patre, i!pare! si re,episset i!periu!, tutu! si re,usasset9 Vite))io tris patris ,onsu)atus, ,ensura!, ,o))egiu! .aesaris et i!ponere ia! pride! i!peratoris dignatione! et au5erre privati se,uritate!. 8uatie$atur +is segne ingeniu! ut ,on,upis,eret !agis 8ua! ut speraret. 52. &t in superiore Ger!ania .ae,ina, de,orus iuventa, ,orpore ingens, ani!i i!!odi,us, s,ito ser!one, ere,to in,essu, studia !i)itu! in)e;erat. +un, iuvene! Ga)$a, 8uaestore! in Baeti,a i!pigre in partis suas transgressu!, )egioni praeposuit9 !o; ,o!pertu! pu$)i,a! pe,unia! avertisse ut pe,u)atore! 5)agitari iussit. .ae,ina aegre passus !is,ere ,un,ta et privata vu)nera rei pu$)i,ae !a)is operire statuit. ne, deerant in e;er,itu se!ina dis,ordiae, 8uod et $e))o adversus Vindi,e! universus ad5uerat, ne, nisi o,,iso <erone trans)atus in Ga)$a! at8ue in eo ipso sa,ra!ento ve;i))is in5erioris Ger!aniae praeventus erat. et %reviri a, 1ingones, 8uas8ue a)ias ,ivitates atro,i$us edi,tis aut da!no 5iniu! Ga)$a per,u)erat, +i$ernis )egionu! propius !is,entur9 unde seditiosa ,o))o8uia et inter paganos ,orruptior !i)es: et in Verginiu! 5avor ,ui,u!8ue a)ii pro5uturus. 54. =iserat ,ivitas 1ingonu! vetere instituto dona )egioni$us de;tras, +ospitii insigne. )egati eoru! in s8ua)ore! !aestitia!8ue ,o!positi per prin,ipia per ,ontu$ernia !odo suas iniurias, !odo vi,inaru! ,ivitatiu! prae!ia, et u$i pronis !i)itu! auri$us a,,ipie$antur, ipsius e;er,itus peri,u)a et ,ontu!e)ias ,on8uerentes a,,ende$ant ani!os. ne, pro,u) seditione a$erant ,u! @ordeonius A)a,,us a$ire )egatos, ut8ue o,,u)tior digressus esset, no,te ,astris e;,edere iu$et. inde atro; ru!or, ad5ir!anti$us p)eris8ue inter5e,tos, a, ni si$i ipsi ,onsu)erent, 5ore ut a,erri!i !i)itu! et praesentia ,on8uesti per tene$ras et ins,itia! ,eteroru! o,,iderentur. o$stringuntur in ter se ta,ito 5oedere )egiones, ads,is,itur au;i)ioru! !i)es, pri!o suspe,tus ta!8ua! ,ir,u!datis ,o+orti$us a)is8ue i!petus in )egiones pararetur, !o; eade! a,rius vo)vens, 5a,i)iore inter !a)os ,onsensu ad $e))u! 8ua! in pa,e ad ,on,ordia!. 55. /n5erioris ta!en Ger!aniae )egiones so))e!ni ka)endaru! /anuariaru! sa,ra!ento pro Ga)$a ada,tae, !u)ta ,un,tatione et raris pri!oru! ordinu! vo,i$us, ,eteri si)entio pro;i!i ,uius8ue auda,ia! e;pe,tantes, insita !orta)i$us natura, propere se8ui 8uae piget in,+oare. sed ipsis )egioni$us inerat diversitas ani!oru!9 pri!ani 8uintani8ue tur$idi adeo ut 8uida! sa;a in Ga)$ae i!agines ie,erint9 8uinta de,i!a a, se;ta de,i!a )egiones ni+i) u)tra 5re!itu! et !inas ausae initiu! eru!pendi ,ir,u!spe,ta$ant. at in superiore e;er,itu 8uarta a, duetvi,ensi!a )egiones, isde! +i$ernis tendentes, ipso

ka)endaru! /anuariaru! die diru!punt i!agines Ga)$ae, 8uarta )egio pro!ptius, duetvi,ensi!a ,un,tanter, !o; ,onsensu. a, ne reverentia! i!perii e;uere viderentur, senatus popu)i8ue o!ani o$)itterata ia! no!ina sa,ra!ento advo,a$ant, nu))o )egatoru! tri$unoru!ve pro Ga)$a nitente, 8ui$usda!, ut in tu!u)tu, nota$i)ius tur$anti$us. non ta!en 8uis8ua! in !odu! ,ontionis aut suggestu )o,utus: ne8ue eni! erat ad+u, ,ui i!putaretur. 5?. (pe,tator 5)agitii @ordeonius A)a,,us ,onsu)aris )egatus aderat, non ,o!pes,ere ruentis, non retinere du$ios, non ,o+ortari $onos ausus, sed segnis pavidus et so,ordia inno,ens. 8uattuor ,enturiones duetvi,ensi!ae )egionis, <onius e,eptus, 'onatius Va)ens, o!i)ius =ar,e))us, .a)purnius epentinus, ,u! protegerent Ga)$ae i!agines, i!petu !i)itu! a$repti vin,ti8ue. ne, ,ui8ua! u)tra 5ides aut !e!oria prioris sa,ra!enti, sed 8uod in seditioni$us a,,idit, unde p)ures erant o!nes 5uere. <o,te 8uae ka)endas /anuarias se,uta est in ,o)onia! &grippinense! a8ui)i5er 8uartae )egionis epu)anti Vite))io nuntiat 8uarta! et duetvi,ensi!a! )egiones proie,tis Ga)$ae i!agini$us in senatus a, popu)i o!ani ver$a iurasse. id sa,ra!entu! inane visu!9 o,,upari nutante! 5ortuna! et o55erri prin,ipe! p)a,uit. !issi a Vite))io ad )egiones )egatos8ue 8ui des,ivisse a Ga)$a superiore! e;er,itu! nuntiarent9 proinde aut $e))andu! adversus des,is,entis aut, si ,on,ordia et pa; p)a,eat, 5a,iendu! i!peratore!9 et !inore dis,ri!ine su!i prin,ipe! 8ua! 8uaeri. 53. 0ro;i!a )egionis pri!ae +i$erna erant et pro!ptissi!us et )egatis Aa$ius Va)ens. is die postero ,o)onia! &grippinense! ,u! e8uiti$us )egionis au;i)iarioru!8ue ingressus i!peratore! Vite))iu! ,onsa)utavit. se,utae ingenti ,erta!ine eiusde! provin,iae )egiones: et superior e;er,itus, spe,iosis senatus popu)i8ue o!ani no!ini$us re)i,tis, tertiu! nonas /anuarias Vite))io a,,essit9 s,ires i))u! priore $iduo non penes re! pu$)i,a! 5uisse. ardore! e;er,ituu! &grippinenses, %reviri, 1ingones ae8ua$ant, au;i)ia e8uos, ar!a pe,unia! o55erentes, ut 8uis8ue ,orpore opi$us ingenio va)idus. ne, prin,ipes !odo ,o)oniaru! aut ,astroru!, 8ui$us praesentia e; a55)uenti et parta vi,toria !agnae spes, sed !anipu)i 8uo8ue et gregarius !i)es viati,a sua et $a)teos p+a)eras8ue, insignia ar!oru! argento de,ora, )o,o pe,uniae trade$ant, instin,tu et i!petu et avaritia. 58. /gitur )audata !i)itu! a)a,ritate Vite))ius !inisteria prin,ipatus per )i$ertos agi so)ita in e8uites o!anos disponit, va,ationes ,enturioni$us e; 5is,o nu!erat, saevitia! !i)itu! p)eros8ue ad poena! e;pos,entiu! saepius adpro$at, raro si!u)atione vin,u)oru! 5rustratur. 0o!peius 0ropin8uus pro,urator Be)gi,ae stati! inter5e,tus: /u)iu! Burdone! Ger!ani,ae ,)assis prae5e,tu! astu su$tra;it. e;arserat in eu! ira,undia e;er,itus ta!8ua! ,ri!en a, !o; insidias Aonteio .apitoni stru;isset. grata erat !e!oria .apitonis, et apud saevientis o,,idere pa)a!, ignos,ere non nisi 5a))endo )i,e$at9 ita in ,ustodia +a$itus et post vi,toria! de!u!, stratis ia! !i)itu! odiis, di!issus est. interi! ut pia,u)u! o$i,itur ,enturio .rispinus. sanguine .apitonis DseE ,ruentaverat eo8ue et postu)anti$us !ani5estior et punienti vi)ior 5uit. 59. /u)ius deinde .ivi)is peri,u)o e;e!ptus, praepotens inter Batavos, ne supp)i,io eius ero; gens a)ienaretur. et erant in ,ivitate 1ingonu! o,to Batavoru! ,o+ortes, 8uartae de,i!ae )egionis au;i)ia, tu! dis,ordia te!poru! a )egione digressae, prout in,)inassent,

grande !o!entu! so,iae aut adversae. <oniu!, 'onatiu!, o!i)iu!, .a)purniu! ,enturiones, de 8ui$us supra rettu)i!us, o,,idi iussit, da!natos 5idei ,ri!ine, gravissi!o inter des,is,entis. a,,essere parti$us Va)erius &siati,us, Be)gi,ae provin,iae )egatus, 8ue! !o; Vite))ius generu! ads,ivit, et /unius B)aesus, 1ugdunensis Ga))iae re,tor, ,u! /ta)i,a )egione e a)a %auriana 1ugduni tendenti$us. ne, in )aeticis ,opiis !ora 8uo !inus stati! adiungerentur9 ne in Britannia 8uide! du$itatu!. ?0. 0raeerat %re$e))ius =a;i!us, per avaritia! a, sordis ,onte!ptus e;er,itui invisus8ue. a,,ende$at odiu! eius os,ius .oe)ius )egatus vi,ensi!ae )egionis, o)i! dis,ors, sed o,,asione ,ivi)iu! ar!oru! atro,ius proruperant. %re$e))ius seditione! et ,on5usu! ordine! dis,ip)inae .oe)io, spo)iatas et inopes )egiones .oe)ius %re$e))io o$ie,ta$at, ,u! interi! 5oedis )egatoru! ,erta!ini$us !odestia e;er,itus ,orrupta eo8ue dis,ordiae ventu! ut au;i)iariu! 8uo8ue !i)itu! ,onvi,iis protur$atus et adgreganti$us se .oe)io ,o+orti$us a)is8ue desertus %re$e))ius ad Vite))iu! per5ugerit. 8uies provin,iae 8ua!8ua! re!oto ,onsu)ari !ansit9 re;ere )egati )egionu!, pares iure, .oe)ius audendo potentior. ?-. &diun,to Britanni,o e;er,itu ingens viri$us opi$us8ue Vite))ius duos du,es, duo itinera $e))o destinavit9 Aa$ius Va)ens ad)i,ere ve), si a$nuerent, vastare Ga))ias et .ottianis &)pi$us /ta)ia! inru!pere, .ae,ina propiore transitu 0oeninis iugis degredi iussus. Va)enti in5erioris e;er,itus e)e,ti ,u! a8ui)a 8uintae )egionis et ,o+orti$us a)is8ue, ad 8uadraginta !i)ia ar!atoru! data: triginta !i)ia .ae,ina e superiore Ger!ania du,e$at, 8uoru! ro$ur )egio unaetvi,ensi!a 5uit. addita utri8ue Ger!anoru! au;i)ia, et 8ui$us Vite))ius suas 8uo8ue ,opias supp)evit, tota !o)e $e))i se,uturus. ?2. =ira inter e;er,itu! i!peratore!8ue diversitas9 instare !i)es, ar!a pos,ere, du! Ga))iae trepident, du! @ispaniae ,un,tentur9 non o$stare +ie!e! ne8ue ignavae pa,is !oras9 invadenda! /ta)ia!, o,,upanda! ur$e!: ni+i) in dis,ordiis ,ivi)i$us 5estinatione tutius, u$i 5a,to !agis 8ua! ,onsu)to opus esset. torpe$at Vite))ius et 5ortuna! prin,ipatus inerti )u;u a, prodigis epu)is praesu!e$at, !edio diei te!u)entus et sagina gravis, ,u! ta!en ardor et vis !i)itu! u)tro du,is !unia i!p)e$at, ut si adesset i!perator et strenuis ve) ignavis spe! !etu!ve adderet. instru,ti intenti8ue signu! pro5e,tionis e;pos,unt. no!en Ger!ani,i Vite))io stati! additu!9 .aesare! se appe))ari etia! vi,tor pro+i$uit. )aetu! auguriu! Aa$io Va)enti e;er,itui8ue, 8ue! in $e))u! age$at, ipso pro5e,tionis die a8ui)a )eni !eatu, prout ag!en in,ederet, ve)ut du; viae praevo)avit, )ongu!8ue per spatiu! is gaudentiu! !i)itu! ,)a!or, ea 8uies interritae a)itis 5uit ut +aud du$iu! !agnae et prosperae rei o!en a,,iperetur. ?2. Bt %reviros 8uide! ut so,ios se,uri adiere9 'ivoduri 6=edio!atri,oru! id oppidu! est7 8ua!8ua! o!ni ,o!itate e;,eptos su$itus pavor terruit, raptis repente ar!is ad ,aede! inno;iae ,ivitatis, non o$ praeda! aut spo)iandi ,upidine, sed 5urore et ra$ie et ,ausis in,ertis eo8ue di55i,i)iori$us re!ediis, done, pre,i$us du,is !itigati a$ e;,idio ,ivitatis te!peravere: ,aesa ta!en ad 8uattuor !i)ia +o!inu!. is8ue terror Ga))ias invasit ut venienti !o; ag!ini universae ,ivitates ,u! !agistrati$us et pre,i$us o,,urrerent, stratis per vias 5e!inis pueris8ue9 8uae8ue a)ia p)a,a!enta +osti)is irae, non 8uide! in $e))o sed pro pa,e tende$antur.

?4. <untiu! de ,aede Ga)$ae et i!perio #t+onis Aa$ius Va)ens in ,ivitate 1eu,oru! a,,epit. ne, !i)itu! ani!us in gaudiu! aut 5or!idine per!otus9 $e))u! vo)ve$at. Ga))is ,un,tatio e;e!pta est9 in #t+one! a, Vite))iu! odiu! par, e; Vite))io et !etus. pro;i!a 1ingonu! ,ivitas erat, 5ida parti$us. $enigne e;,epti !odestia ,ertavere, sed $revis )aetitia 5uit ,o+ortiu! inte!perie, 8uas a )egione 8uarta de,i!a, ut supra !e!oravi!us, digressas e;er,itui suo Aa$ius Va)ens adiun;erat. iurgia pri!u!, !o; ri;a inter Batavos et )egionarios, du! +is aut i))is studia !i)itu! adgregantur, prope in proe)iu! e;arsere, ni Va)ens ani!adversione pau,oru! o$)itos ia! Batavos i!perii ad!onuisset. 5rustra adversus &eduos 8uaesita $e))i ,ausa9 iussi pe,unia! at8ue ar!a de5erre gratuitos insuper ,o!!eatus prae$uere. 8uod &edui 5or!idine 1ugdunenses gaudio 5e,ere. sed )egio /ta)i,a et a)a %auriana a$du,tae9 ,o+orte! duodevi,ensi!a! 1ugduni, so)itis si$i +i$ernis, re)in8ui p)a,uit. =an)ius Va)ens )egatus /ta)i,ae )egionis, 8ua!8ua! $ene de parti$us !eritus, nu))o apud Vite))iu! +onore 5uit9 se,retis eu! ,ri!inationi$us in5a!averat Aa$ius ignaru! et, 8uo in,autior de,iperetur, pa)a! )audatu!. ?5. Vetere! inter 1ugdunensis Det ViennensisE dis,ordia! pro;i!u! $e))u! a,,enderat. !u)tae in vi,e! ,)ades, ,re$rius in5estius8ue 8ua! ut tantu! propter <erone! Ga)$a!8ue pugnaretur. et Ga)$a reditus 1ugdunensiu! o,,asione irae in 5is,u! verterat: !u)tus ,ontra in Viennensis +onor9 unde ae!u)atio et invidia et uno a!ne dis,retis ,one;u! odiu!. igitur 1ugdunenses e;ti!u)are singu)os !i)itu! et in eversione! Viennensiu! i!pe))ere, o$sessa! a$ i))is ,o)onia! sua!, adiutos Vindi,is ,onatus, ,ons,riptas nuper )egiones in praesidiu! Ga)$ae re5erendo. et u$i ,ausas odioru! praetenderant, !agnitudine! praedae ostende$ant, ne, ia! se,reta e;+ortatio, sed pu$)i,ae pre,es9 irent u)tores, e;,inderent sede! Ga))i,i $e))i9 ,un,ta i))i, e;terna et +osti)ia9 se, ,o)onia! o!ana! et parte! e;er,itus et prosperaru! adversaru!8ue reru! so,ios, si 5ortuna ,ontra daret, iratis ne re)in8uerent. ??. @is et p)uri$us in eunde! !odu! perpu)erant ut ne )egati 8uide! a, du,es partiu! restingui posse ira,undia! e;er,itus ar$itrarentur, ,u! +aud ignari dis,ri!inis sui Viennenses, ve)a!enta et in5u)as prae5erentes, u$i ag!en in,esserat, ar!a genua vestigia prensando 5)e;ere !i)itu! ani!os: addidit Va)ens tre,enos singu)is !i)iti$us sestertios. tu! vetustas dignitas8ue ,o)oniae va)uit et ver$a Aa$i sa)ute! in,o)u!itate!8ue Viennensiu! ,o!!endantis ae8uis auri$us a,,epta: pu$)i,e ta!en ar!is !u)tati, privatis et pro!is,is ,opiis iuvere !i)ite!. sed 5a!a ,onstans 5uit ipsu! Va)ente! !agna pe,unia e!ptu!. is diu sordidus, repente dives !utatione! 5ortunae !a)e tege$at, a,,ensis egestate )onga ,upidini$us i!!oderatus et inopi iuventa sene; prodigus. )ento deinde ag!ine per 5inis &))o$rogu! a, Vo,ontioru! du,tus e;er,itus, ipsa itineru! spatia et stativoru! !utationes venditante du,e, 5oedis pa,tioni$us adversus possessores agroru! et !agistratus ,ivitatu!, adeo !ina,iter ut 1u,o 6!uni,ipiu! id Vo,ontioru! est7 5a,es ad!overit, done, pe,unia !itigaretur. 8uotiens pe,uniae !ateria deesset, stupris et adu)teriis e;ora$atur. si, ad &)pis perventu!. ?3. 0)us praedae a, sanguinis .ae,ina +ausit. inritaverant tur$idu! ingeniu! @e)vetii, Ga))i,a gens o)i! ar!is viris8ue, !o; !e!oria no!inis ,)ara, de ,aede Ga)$ae ignari et Vite))ii i!periu! a$nuentes. initiu! $e))o 5uit avaritia a, 5estinatio unaetvi,ensi!ae

)egionis: rapuerant pe,unia! !issa! in stipendiu! ,aste))i 8uod o)i! @e)vetii suis !i)iti$us a, stipendiis tue$antur. aegre id passi @e)vetii, inter,eptis epistu)is, 8uae no!ine Ger!ani,i e;er,itus ad -annonicas )egiones 5ere$antur, ,enturione! et 8uosda! !i)itu! in ,ustodia retine$ant. .ae,ina $e))i avidus pro;i!a! 8ua!8ue ,u)pa!, ante8ua! paeniteret, u)tu! i$at9 !ota propere ,astra, vastati agri, direptus )onga pa,e in !odu! !uni,ipii e;tru,tus )o,us, a!oeno sa)u$riu! a8uaru! usu 5re8uens: !issi ad aeti,a au;i)ia nuntii ut versos in )egione! @e)vetios a tergo adgrederentur. ?8. /))i ante dis,ri!en 5ero,es, in peri,u)o pavidi, 8ua!8ua! pri!o tu!u)tu .)audiu! (everu! du,e! )egerant, non ar!a nos,ere, non ordines se8ui, non in unu! ,onsu)ere. e;itiosu! adversus veteranos proe)iu!, intuta o$sidio di)apsis vetustate !oeni$us: +in, .ae,ina ,u! va)ido e;er,itu, inde )aeticae a)ae ,o+ortes8ue et ipsoru! aetoru! iuventus, sueta ar!is et !ore !i)itiae e;er,ita. undi8ue popu)atio et ,aedes9 ipsi !edio vagi, a$ie,tis ar!is, !agna pars sau,ii aut pa)antes, in !onte! Vo,etiu! per5ugere. a, stati! i!!issa ,o+orte T+raecum depu)si et ,onse,tanti$us Ger!anis )aetis.ue per si)vas at8ue in ipsis )ate$ris tru,idati. !u)ta +o!inu! !i)ia ,aesa, !u)ta su$ ,orona venundata. ,u!8ue dirutis o!ni$us &venti,u! gentis ,aput in5esto ag!ine peteretur, !issi 8ui dederent ,ivitate!, et deditio a,,epta. in /u)iu! &)pinu! e prin,ipi$us ut ,on,itore! $e))i .ae,ina ani!advertit9 ,eteros veniae ve) saevitiae Vite))ii re)i8uit. ?9. @aud 5a,i)e di,tu est, )egati @e)vetioru! !inus p)a,a$i)e! i!peratore! an !i)ite! invenerint. ,ivitatis e;,idiu! pos,unt, te)a a, !anus in ora )egatoru! intentant. ne Vite))ius 8uide! ver$is et !inis te!pera$at, ,u! .)audius .ossus, unus e; )egatis, notae 5a,undiae sed di,endi arte! apta trepidatione o,,u)tans at8ue eo va)idior, !i)itis ani!u! !itigavit. ut est !os, vu)gus !uta$i)e su$itis et ta! pronu! in !iseri,ordia! 8ua! i!!odi,u! saevitia 5uerat9 e55usis )a,ri!is et !e)iora ,onstantius postu)ando i!punitate! sa)ute!8ue ,ivitati i!petravere. 30. .ae,ina pau,os in @e)vetiis !oratus dies du! sententiae Vite))ii ,ertior 5ieret, si!u) transitu! &)piu! parans, )aetu! e; /ta)ia nuntiu! a,,ipit a)a! (i)iana! ,ir,a 0adu! agente! sa,ra!ento Vite))ii a,,essisset. pro ,onsu)e Vite))iu! (i)iani in &5ri,a +a$uerant: !o; a <erone, ut in &eg>ptu! prae!itterentur, e;,iti et o$ $e))u! Vindi,is revo,ati a, tu! in /ta)ia !anentes, instin,tu de,urionu!, 8ui #t+onis ignari, Vite))io o$stri,ti ro$ur adventantiu! )egionu! et 5a!a! Ger!ani,i e;er,itus atto))e$ant, transiere in partis et ut donu! a)i8uod novo prin,ipi 5ir!issi!a transpadanae regionis !uni,ipia, =edio)anu! a, <ovaria! et Bporedia! et Ver,e))as, adiun;ere. id .ae,inae per ipsos ,o!pertu!. et 8uia praesidio a)ae unius )atissi!a /ta)iae pars de5endi ne8ui$at, prae!issis Ga))oru! ,usitanorum.ue et Britannoru! ,o+orti$us et Ger!anoru! ve;i))is ,u! a)a 0etriana, ipse pau)u! ,un,tatus est nu! )aeticis iugis in *oricum 5)e,teret adversus 0etroniu! Vr$i,u! pro,uratore!, 8ui ,on,itis au;i)iis et interruptis 5)u!inu! ponti$us 5idus #t+oni puta$atur. sed !etu ne a!itteret prae!issas ia! ,o+ortis a)as8ue, si!u) reputans p)us g)oriae retenta /ta)ia et, u$i,u!8ue ,ertatu! 5oret, <ori,os in ,etera vi,toriae prae!ia ,essuros, 0oenino itinere su$signanu! !i)ite! et grave )egionu! ag!en +i$ernis ad+u, &)pi$us transdu;it.

3-. #t+o interi! ,ontra spe! o!niu! non de)i,iis ne8ue desidia torpes,ere9 di)atae vo)uptates, dissi!u)ata )u;uria et ,un,ta ad de,ore! i!perii ,o!posita, eo8ue p)us 5or!idinis ad5ere$ant 5a)sae virtutes et vitia reditura. =ariu! .e)su! ,onsu)e! designatu!, per spe,ie! vin,u)oru! saevitiae !i)itu! su$tra,tu!, a,,iri in .apito)iu! iu$et: ,)e!entiae titu)us e viro ,)aro et parti$us inviso pete$atur. .e)sus ,onstanter servatae erga Ga)$a! 5idei ,ri!en ,on5essus, e;e!p)u! u)tro i!putavit. ne, #t+o 8uasi ignos,eret sed deos testis !utuae re,on,i)iationis ad+i$ens, stati! inter inti!os a!i,os +a$uit et !o; $e))o inter du,es de)egit, !ansit8ue .e)so ve)ut 5ata)iter etia! pro #t+one 5ides integra et in5e)i;. )aeta pri!ori$us ,ivitatis, ,e)e$rata in vu)gus .e)si sa)us ne !i)iti$us 8uide! ingrata 5uit, eande! virtute! ad!iranti$us ,ui iras,e$antur. 32. 0ar inde e;u)tatio dispari$us ,ausis ,onse,uta i!petrato %ige))ini e;itio. #5onius %ige))inus o$s,uris parenti$us, 5oeda pueritia, i!pudi,a sene,ta, prae5e,tura! vigi)u! et praetorii et a)ia prae!ia virtutu!, 8uia ve)o,ius erat, vitiis adeptus, ,rude)itate! !o;, deinde avaritia!, viri)ia s,e)era, e;er,uit, ,orrupto ad o!ne 5a,inus <erone, 8uaeda! ignaro ausus, a, postre!o eiusde! desertor a, proditor9 unde non a)iu! pertina,ius ad poena! 5)agitaverunt, diverso ad5e,tu, 8ui$us odiu! <eronis inerat et 8ui$us desideriu!. apud Ga)$a! %iti Vinii potentia de5ensus, praete;entis servata! a$ eo 5i)ia!. +aud du$ie servaverat, non ,)e!entia, 8uippe tot inter5e,tis, sed e55ugiu! in 5uturu!, 8uia pessi!us 8uis8ue di55identia praesentiu! !utatione! pavens adversus pu$)i,u! odiu! privata! gratia! praeparat9 unde nu))a inno,entiae ,ura sed vi,es i!punitatis. eo in5ensior popu)us, addita ad vetus %ige))ini odiu! re,enti %iti Vinii invidia, ,on,urrere e; tota ur$e in 0a)atiu! a, 5ora et, u$i p)uri!a vu)gi )i,entia, in ,ir,u! a, t+eatra e55usi seditiosis vo,i$us strepere, done, %ige))inus a,,epto apud (inuessanas a8uas supre!ae ne,essitatis nuntio inter stupra ,on,u$inaru! et os,u)a et de5or!is !oras se,tis nova,u)a 5au,i$us in5a!e! vita! 5oedavit etia! e;itu sero et in+onesto. 32. 0er ide! te!pus e;postu)ata ad supp)i,iu! .a)via .rispini))a variis 5rustrationi$us et adversa dissi!u)antis prin,ipis 5a!a peri,u)o e;e!pta est. !agistra )i$idinu! <eronis, transgressa in &5ri,a! ad instigandu! in ar!a .)odiu! =a,ru!, 5a!e! popu)o o!ano +aud o$s,ure !o)ita, totius postea ,ivitatis gratia! o$tinuit, ,onsu)ari !atri!onio su$ni;a et apud Ga)$a! #t+one! Vite))iu! in)aesa, !o; potens pe,unia et or$itate, 8uae $onis !a)is8ue te!pori$us iu;ta va)ent. 34. .re$rae interi! et !u)ie$ri$us $)andi!entis in5e,tae a$ #t+one ad Vite))iu! epistu)ae o55ere$ant pe,unia! et gratia! et 8ue!,u!8ue DeE 8uietis prodigae vitae )egisset. paria Vite))ius ostenta$at, pri!o !o))ius, stu)ta utri!8ue et inde,ora si!u)atione, !o; 8uasi ri;antes stupra a, 5)agitia in vi,e! o$ie,tavere, neuter 5a)so. #t+o, revo,atis 8uos Ga)$a !iserat )egatis, rursus ad utru!8ue Ger!ani,u! e;er,itu! et ad )egione! /ta)i,a! eas8ue 8uae 1ugduni age$ant ,opias spe,ie senatus !isit. )egati apud Vite))iu! re!ansere, pro!ptius 8ua! ut retenti viderentur: praetoriani, 8uos per si!u)atione! o55i,ii )egatis #t+o adiun;erat, re!issi ante8ua! )egioni$us !is,erentur. addidit epistu)as Aa$ius Va)ens no!ine Ger!ani,i e;er,itus ad praetorias et ur$anas ,o+ortis de viri$us partiu! !agni5i,as et ,on,ordia! o55erentis: in,repa$at u)tro 8uod tanto ante traditu! Vite))io i!periu! ad #t+one! vertissent.

35. /ta pro!issis si!u) a, !inis te!pta$antur, ut $e))o i!pares, in pa,e ni+i) a!issuri: ne8ue ideo praetorianoru! 5ides !utata. sed insidiatores a$ #t+one in Ger!ania!, a Vite))io in ur$e! !issi. utris8ue 5rustra 5uit, Vite))ianis inpune, per tanta! +o!inu! !u)titudine! !utua ignorantia 5a))enti$us9 #t+oniani novitate vu)tus, o!ni$us in vi,e! gnaris, prode$antur. Vite))ius )itteras ad %itianu! 5ratre! #t+onis ,o!posuit, e;itiu! ipsi 5i)io8ue eius !initans ni in,o)u!es si$i !ater a, )i$eri servarentur. et stetit do!us utra8ue, su$ #t+one in,ertu! an !etu9 Vite))ius vi,tor ,)e!entiae g)oria! tu)it. 3?. 0ri!us #t+oni 5idu,ia! addidit e; /))>ri,o nuntius iurasse in eu! 'a)!atiae a, 0annoniae et =oesiae )egiones. ide! e; @ispania ad)atu! )audatus8ue per edi,tu! .)uvius u5us9 set stati! ,ognitu! est ,onversa! ad Vite))iu! @ispania!. ne &8uitania 8uide!, 8ua!8ua! a$ /u)io .ordo in ver$a #t+onis o$stri,ta, diu !ansit. nus8ua! 5ides aut a!or9 !etu a, ne,essitate +u, i))u, !uta$antur. eade! 5or!ido provin,ia! <ar$onense! ad Vite))iu! vertit, 5a,i)i transitu ad pro;i!os et va)idiores. )ongin8uae provin,iae et 8uid8uid ar!oru! !ari diri!itur penes #t+one! !ane$at, non partiu! studio, sed erat grande !o!entu! in no!ine ur$is a, praete;to senatus, et o,,upaverat ani!os prior auditus. /udai,u! e;er,itu! Vespasianus, (>riae )egiones =u,ianus sa,ra!ento #t+onis adegere: si!u) &eg>ptus o!nes8ue versae in #riente! provin,iae no!ine eius tene$antur. ide! &5ri,ae o$se8uiu!, initio .art+agine orto ne8ue e;pe,tata Vipstani &proniani pro,onsu)is au,toritate9 .res,ens <eronis )i$ertus 6na! et +i !a)is te!pori$us parte! se rei pu$)i,ae 5a,iunt7 epu)u! p)e$i o$ )aetitia! re,entis i!perii o$tu)erat, et popu)us p)era8ue sine !odo 5estinavit. .art+agine! ,eterae ,ivitates se,utae. 33. (i, distra,tis e;er,iti$us a, provin,iis Vite))io 8uide! ad ,apessenda! prin,ipatus 5ortuna! $e))o opus erat, #t+o ut in !u)ta pa,e !unia i!perii o$i$at, 8uaeda! e; dignitate rei pu$)i,ae, p)era8ue ,ontra de,us e; praesenti usu properando. ,onsu) ,u! %itiano 5ratre in ka)endas =artias ipse: pro;i!os !ensis Verginio destinat ut a)i8uod e;er,itui Ger!ani,o de)eni!entu!: iungitur Verginio 0o!peius Vopis,us praete;to veteris a!i,itiae: p)eri8ue Viennensiu! +onori datu! interpreta$antur. ,eteri ,onsu)atus e; destinatione <eronis aut Ga)$ae !ansere, .ae)io a, A)avio (a$inis in /u)ias, &rrio &ntonino et =ario .e)so in (epte!$ris, 8uoru! +onori$us ne Vite))ius 8uide! vi,tor inter,essit. sed #t+o ponti5i,atus auguratus8ue +onoratis ia! seni$us ,u!u)u! dignitatis addidit, aut re,ens a$ e;i)io reversos no$i)is adu)es,entu)os avitis a, paternis sa,erdotiis in so)a,iu! re,o)uit. redditus .adio u5o, 0edio B)aeso, (aevino 0 . . . senatorius )o,us. repetundaru! ,ri!ini$us su$ .)audio a, <erone ,e,iderant9 p)a,uit ignos,enti$us verso no!ine, 8uod avaritia 5uerat, videri !aiestate!, ,uius tu! odio etia! $onae )eges peri$ant. 38. Bade! )argitione ,ivitatu! 8uo8ue a, provin,iaru! ani!os adgressus @ispa)ensi$us et B!eritensi$us 5a!i)iaru! adie,tiones, 1ingoni$us universis ,ivitate! o!ana!, provin,iae Baeti,ae =auroru! ,ivitates dono dedit: nova iura .appado,iae, nova &5ri,ae, ostentata !agis 8ua! !ansura. inter 8uae ne,essitate praesentiu! reru! et instanti$us ,uris e;,usata ne tu! 8uide! i!!e!or a!oru! statuas 0oppaeae per senatus ,onsu)tu! reposuit: ,reditus est etia! de ,e)e$randa <eronis !e!oria agitavisse spe

vu)gu! ad)i,iendi. et 5uere 8ui i!agines <eronis proponerent9 at8ue etia! #t+oni 8ui$usda! die$us popu)us et !i)es, ta!8ua! no$i)itate! a, de,us adstruerent, <eroni #t+oni ad,)a!avit. ipse in suspenso tenuit, vetandi !etu ve) agnos,endi pudore. 39. .onversis ad ,ivi)e $e))u! ani!is e;terna sine ,ura +a$e$antur. eo audentius )+o/olani, Sarmatica gens, priore +ie!e ,aesis dua$us ,o+orti$us, !agna spe 0oesiam inruperant, ad nove! !i)ia e8uitu!, e; 5ero,ia et su,,essu praedae !agis 8ua! pugnae intenta. igitur vagos et in,uriosos tertia )egio adiun,tis au;i)iis repente invasit. apud o!anos o!nia proe)io apta9 Sarmatae dispersi aut ,upidine praedae graves onere sar,inaru! et )u$ri,o itineru! ade!pta e8uoru! perni,itate ve)ut vin,ti ,aede$antur. na!8ue !iru! di,tu ut sit o!nis Sarmatarum virtus ve)ut e;tra ipsos. ni+i) ad pedestre! pugna! ta! ignavu!9 u$i per tur!as advenere vi; u))a a,ies o$stiterit. sed tu! u!ido die et so)uto ge)u ne8ue ,onti ne8ue g)adii, 8uos prae)ongos utra8ue !anu regunt, usui, )apsanti$us e8uis et ,ata5ra,taru! pondere. id prin,ipi$us et no$i)issi!o ,ui8ue tegi!en, 5erreis )a!!inis aut praeduro ,orio ,onsertu!, ut adversus i,tus i!penetra$i)e ita i!petu +ostiu! provo)utis in+a$i)e ad resurgendu!: si!u) a)titudine et !o))itia nivis +aurie$antur. o!anus !i)es 5a,i)is )ori,a et !issi)i pi)o aut )an,eis adsu)tans, u$i res pos,eret, )evi g)adio iner!e! Sarmatam 6ne8ue eni! s,uto de5endi !os est7 ,o!!inus 5odie$at, done, pau,i 8ui proe)io super5uerant pa)udi$us a$derentur. i$i saevitia +ie!is aut vu)neru! a$su!pti. post8ua! id o!ae ,o!pertu!, =. &ponius =oesia! o$tinens triu!p+a)i statua, Au)vus &ure)ius et /u)ianus %ettius a, <u!isius 1upus, )egati )egionu!, ,onsu)ari$us orna!entis donantur, )aeto #t+one et g)oria! in se tra+ente, ta!8ua! et ipse 5e)i; $e))o et suis du,i$us suis8ue e;er,iti$us re! pu$)i,a! au;isset. 80. 0arvo interi! initio, unde ni+i) ti!e$atur, orta seditio prope ur$i e;,idio 5uit. septi!a! de,i!a! ,o+orte! e ,o)onia #stiensi in ur$e! a,,iri #t+o iusserat: ar!andae eius ,ura Vario .rispino tri$uno e praetorianis data. is 8uo !agis va,uus 8uietis ,astris iussa e;e8ueretur, ve+i,u)a ,o+ortis in,ipiente no,te onerari aperto ar!a!entario iu$et. te!pus in suspi,ione!, ,ausa in ,ri!en, ad5e,tatio 8uietis in tu!u)tu! eva)uit, et visa inter te!u)entos ar!a ,upidine! sui !overe. 5re!it !i)es et tri$unos ,enturiones8ue proditionis arguit, ta!8ua! 5a!i)iae senatoru! ad perni,ie! #t+onis ar!arentur, pars ignari et vino graves, pessi!us 8uis8ue in o,,asione! praedaru!, vu)gus, ut !os est, ,uius,u!8ue !otus novi ,upidu!: et o$se8uia !e)ioru! no; a$stu)erat. resistente! seditioni tri$unu! et severissi!os ,enturionu! o$trun,ant: rapta ar!a, nudari g)adii: insidentes e8uis ur$e! a, 0a)atiu! petunt. 8-. Brat #t+oni ,e)e$re ,onviviu! pri!ori$us 5e!inis viris8ue: 8ui trepidi, 5ortuitusne !i)itu! 5uror an do)us i!peratoris, !anere a, depre+endi an 5ugere et dispergi peri,u)osius 5oret, !odo ,onstantia! si!u)are, !odo 5or!idine detegi, si!u) #t+onis vu)tu! intueri: ut8ue evenit in,)inatis ad suspi,ione! !enti$us, ,u! ti!eret #t+o, ti!e$atur. sed +aud se,us dis,ri!ine senatus 8ua! suo territus et prae5e,tos praetorii ad !itigandas !i)itu! iras stati! !iserat et a$ire propere o!nis e ,onvivio, iussit. tu! vero passi! !agistratus proie,tis insigni$us, vitata ,o!itu! et servoru! 5re8uentia, senes 5e!inae8ue per tene$ras diversa ur$is itinera, rari do!os, p)uri!i a!i,oru! te,ta et ut ,ui8ue +u!i))i!us ,)iens, in,ertas )ate$ras petivere.

82. =i)itu! i!petus ne 5ori$us 8uide! 0a)atii ,oer,itus 8uo !inus ,onviviu! inru!perent, ostendi si$i #t+one! e;postu)antes, vu)nerato /u)io =artia)e tri$uno et Vite))io (aturnino prae5e,to )egionis, du! ruenti$us o$sistunt. undi8ue ar!a et !inae, !odo in ,enturiones tri$unos8ue, !odo in senatu! universu!, )>!p+atis ,ae,o pavore ani!is, et 8uia ne!ine! unu! destinare irae poterant, )i,entia! in o!nis pos,enti$us, done, #t+o ,ontra de,us i!perii toro insistens pre,i$us et )a,ri!is aegre ,o+i$uit, redierunt8ue in ,astra inviti ne8ue inno,entes. postera die ve)ut ,apta ur$e ,)ausae do!us, rarus per vias popu)us, !aesta p)e$s: deie,ti in terra! !i)itu! vu)tus a, p)us tristitiae 8ua! paenitentiae. !anipu)ati! ad)o,uti sunt 1i,inius 0ro,u)us et 0)otius Air!us prae5e,ti, e; suo 8uis8ue ingenio !itius aut +orridius. 5inis ser!onis in eo ut 8uina !i)ia nu!!u! singu)is !i)iti$us nu!erarentur9 tu! #t+o ingredi ,astra ausus. at8ue i))u! tri$uni ,enturiones8ue ,ir,u!sistunt, a$ie,tis !i)itiae insigni$us otiu! et sa)ute! 5)agitantes. sensit invidia! !i)es et ,o!positus in o$se8uiu! au,tores seditionis ad supp)i,iu! u)tro postu)a$at. 82. #t+o, 8ua!8ua! tur$idis re$us et diversis !i)itu! ani!is, ,u! opti!us 8uis8ue re!ediu! praesentis )i,entiae pos,eret, vu)gus et p)ures seditioni$us et a!$itioso i!perio )aeti per tur$as et raptus 5a,i)ius ad ,ivi)e $e))u! i!pe))erentur, si!u) reputans non posse prin,ipatu! s,e)ere 8uaesitu! su$ita !odestia et pris,a gravitate retineri, sed dis,ri!ine ur$is et peri,u)o senatus an;ius, postre!o ita disseruit9 Cne8ue ut ad5e,tus vestros in a!ore! !ei a,,endere!, ,o!!i)itones, ne8ue ut ani!u! ad virtute! ,o+ortarer 6utra8ue eni! egregie supersunt7, sed veni postu)aturus a vo$is te!pera!entu! vestrae 5ortitudinis et erga !e !odu! ,aritatis. tu!u)tus pro;i!i initiu! non ,upiditate ve) odio, 8uae !u)tos e;er,itus in dis,ordia! egere, a, ne detre,tatione 8uide! aut 5or!idine peri,u)oru!9 ni!ia pietas vestra a,rius 8ua! ,onsiderate e;,itavit: na! saepe +onestas reru! ,ausas, ni iudi,iu! ad+i$eas, perni,iosi e;itus ,onse8uuntur. i!us ad $e))u!. nu! o!nis nuntios pa)a! audiri, o!nia ,onsi)ia ,un,tis praesenti$us tra,tari ratio reru! aut o,,asionu! ve)o,itas patiturG ta! nes,ire 8uaeda! !i)ites 8ua! s,ire oportet9 ita se du,u! au,toritas, si, rigor dis,ip)inae +a$et, ut !u)ta etia! ,enturiones tri$unos8ue tantu! iu$eri e;pediat. si ,ur iu$eantur 8uaerere singu)is )i,eat, pereunte o$se8uio etia! i!periu! inter,idit. an et i))i, no,te inte!pesta rapientur ar!aG unus a)terve perditus a, te!u)entus 6ne8ue eni! p)uris ,onsternatione pro;i!a insanisse ,redideri!7 ,enturionis a, tri$uni sanguine !anus i!$uet, i!peratoris sui tentoriu! inru!petGC 84. CVos 8uide! istud pro !e9 sed in dis,ursu a, tene$ris et reru! o!niu! ,on5usione pate5ieri o,,asio etia! adversus !e potest. si Vite))io et sate))iti$us eius e)igendi 5a,u)tas detur, 8ue! no$is ani!u!, 8uas !entis i!pre,entur, 8uid a)iud 8ua! seditione! et dis,ordia! opta$untG ne !i)es ,enturioni, ne ,enturio tri$uno o$se8uatur, ut ,on5usi pedites e8uites8ue in e;itiu! rua!us. parendo potius, ,o!!i)itones, 8ua! i!peria du,u! s,is,itando res !i)itares ,ontinentur, et 5ortissi!us in ipso dis,ri!ine e;er,itus est 8ui ante dis,ri!en 8uietissi!us. vo$is ar!a et ani!us sit9 !i+i ,onsi)iu! et virtutis vestrae regi!en re)in8uite. pau,oru! ,u)pa 5uit, duoru! poena erit9 ,eteri a$o)ete !e!oria! 5oedissi!ae no,tis. ne, i))as adversus senatu! vo,es u))us us8ua! e;er,itus audiat. ,aput i!perii et de,ora o!niu! provin,iaru! ad poena! vo,are non +er,u)e i))i, 8uos ,u! !a;i!e Vite))ius in nos ,iet, Ger!ani audeant. u))ine /ta)iae a)u!ni et o!ana

vere iuventus ad sanguine! et ,aede! depopos,erit ordine!, ,uius sp)endore et g)oria sordis et o$s,uritate! (itellianarum partiu! praestringi!usG nationes a)i8uas o,,upavit Vite))ius, i!agine! 8uanda! e;er,itus +a$et, senatus no$is,u! est9 si, 5it ut +in, res pu$)i,a, inde +ostes rei pu$)i,ae ,onstiterint. 8uidG vos pu),+erri!a! +an, ur$e! do!i$us et te,tis et ,ongestu )apidu! stare ,reditisG !uta ista et inani!a inter,idere a, reparari pro!is,a sunt9 aeternitas reru! et pa; gentiu! et !ea ,u! vestra sa)us in,o)u!itate senatus 5ir!atur. +un, auspi,ato a parente et ,onditore ur$is nostrae institutu! et a regi$us us8ue ad prin,ipes ,ontinuu! et i!!orta)e!, si,ut a !aiori$us a,,epi!us, si, posteris trada!us: na! ut e; vo$is senatores, ita e; senatori$us prin,ipes nas,untur.C 85. Bt oratio ad perstringendos !u),endos8ue !i)itu! ani!os et severitatis !odus 6ne8ue eni! in p)uris 8ua! in duos ani!adverti iusserat7 grate a,,epta ,o!positi8ue ad praesens 8ui ,oer,eri non poterant. non ta!en 8uies ur$i redierat9 strepitus te)oru! et 5a,ies $e))i, DetE !i)iti$us ut ni+i) in ,o!!une tur$anti$us, ita sparsis per do!os o,,u)to +a$itu, et !a)igna ,ura in o!nis, 8uos no$i)itas aut opes aut a)i8ua insignis ,)aritudo ru!ori$us o$ie,erat9 Vite))ianos 8uo8ue !i)ites venisse in ur$e! ad studia partiu! nos,enda p)eri8ue ,rede$ant9 unde p)ena o!nia suspi,ionu! et vi; se,reta do!uu! sine 5or!idine. sed p)uri!u! trepidationis in pu$)i,o, ut 8ue!8ue nuntiu! 5a!a attu)isset, ani!u! vu)tu!8ue ,onversis, ne di55idere du$iis a, paru! gaudere prosperis viderentur. ,oa,to vero in ,uria! senatu arduus reru! o!niu! !odus, ne ,ontu!a; si)entiu!, ne suspe,ta )i$ertas: et privato #t+oni nuper at8ue eade! di,enti nota adu)atio. igitur versare sententias et +u, at8ue i))u, tor8uere, +oste! et parri,ida! Vite))iu! vo,antes, providentissi!us 8uis8ue vu)gari$us ,onvi,iis, 8uida! vera pro$ra ia,ere, in ,)a!ore ta!en et u$i p)uri!ae vo,es, aut tu!u)tu ver$oru! si$i ipsi o$strepentes. 8?. 0rodigia insuper terre$ant diversis au,tori$us vu)gata9 investi$u)o .apito)ii o!issas +a$enas $igae, ,ui Vi,toria institerat, erupisse ,e))a /unonis !aiore! +u!ana spe,ie!, statua! divi /u)ii in insu)a %i$erini a!nis sereno et i!!oto die a$ o,,idente in oriente! ,onversa!, pro)o,utu! in 1truria $ove!, inso)itos ani!a)iu! partus, et p)ura a)ia rudi$us sae,u)is etia! in pa,e o$servata, 8uae nun, tantu! in !etu audiuntur. sed prae,ipuus et ,u! praesenti e;itio etia! 5uturi pavor su$ita inundatione %i$eris, 8ui i!!enso au,tu proruto ponte su$)i,io a, strage o$stantis !o)is re5usus, non !odo ia,entia et p)ana ur$is )o,a, sed se,ura eius !odi ,asuu! i!p)evit9 rapti e pu$)i,o p)eri8ue, p)ures in ta$ernis et ,u$i)i$us inter,epti. 5a!es in vu)gus inopia 8uaestus et penuria a)i!entoru!. ,orrupta stagnanti$us a8uis insu)aru! 5unda!enta, dein re!eante 5)u!ine di)apsa. ut8ue pri!u! va,uus a peri,u)o ani!us 5uit, id ipsu! 8uod paranti e;peditione! #t+oni ,a!pus =artius et via A)a!inia iter $e))i esset o$stru,tu! 5ortuitis ve) natura)i$us ,ausis in prodigiu! et o!en i!!inentiu! ,)adiu! verte$atur. 83. #t+o )ustrata ur$e et e;pensis $e))o ,onsi)iis, 8uando 0oeninae .ottiae8ue &)pes et ,eteri Ga))iaru! aditus Vite))ianis e;er,iti$us ,)aude$antur, <ar$onense! Ga))ia! adgredi statuit ,)asse va)ida et parti$us 5ida, 8uod re)i8uos ,aesoru! ad ponte! =u)viu! et saevitia Ga)$ae in ,ustodia +a$itos in nu!eros )egionis ,o!posuerat, 5a,ta et ,eteris spe +onoratae in posteru! !i)itiae. addidit ,)assi ur$anas ,o+ortis et p)eros8ue e praetorianis, viris et ro$ur e;er,itus at8ue ipsis du,i$us ,onsi)iu! et ,ustodes. su!!a

e;peditionis &ntonio <ove))o, (uedio .)e!enti pri!ipi)ari$us, &e!i)io 0a,ensi, ,ui ade!ptu! a Ga)$a tri$unatu! reddiderat, per!issa. ,ura! naviu! =os,+us )i$ertus retine$at ad o$servanda! +onestioru! 5ide! i!!utatus. peditu! e8uitu!8ue ,opiis (uetonius 0au)inus, =arius .e)sus, &nnius Ga))us re,tores destinati, sed p)uri!a 5ides 1i,inio 0ro,u)o praetorii prae5e,to. is ur$anae !i)itiae i!piger, $e))oru! inso)ens, au,toritate! 0au)ini, vigore! .e)si, !aturitate! Ga))i, ut ,ui8ue erat, ,ri!inando, 8uod 5a,i))i!u! 5a,tu est, pravus et ,a))idus $onos et !odestos antei$at. 88. (epositus per eos dies .orne)ius 'o)a$e))a in ,o)onia! &8uinate!, ne8ue arta ,ustodia ne8ue o$s,ura, nu))u! o$ ,ri!en, sed vetusto no!ine et propin8uitate Ga)$ae !onstratus. !u)tos e !agistrati$us, !agna! ,onsu)ariu! parte! #t+o non parti,ipes aut !inistros $e))o, sed ,o!itu! spe,ie se,u! e;pedire iu$et, in 8uis et 1u,iu! Vite))iu!, eode! 8uo ,eteros ,u)tu, ne, ut i!peratoris 5ratre! ne, ut +ostis. igitur !otae ur$is ,urae: nu))us ordo !etu aut peri,u)o va,uus. pri!ores senatus aetate inva)idi et )onga pa,e desides, segnis et o$)ita $e))oru! no$i)itas, ignarus !i)itiae e8ues, 8uanto !agis o,,u)tare et a$dere pavore! nite$antur, !ani5estius pavidi. ne, deerant e ,ontrario 8ui a!i$itione sto)ida ,onspi,ua ar!a, insignis e8uos, 8uida! )u;uriosos apparatus ,onvivioru! et inrita!enta )i$idinu! ut instru!entu! $e))i !er,arentur. sapienti$us 8uietis et rei pu$)i,ae ,ura: )evissi!us 8uis8ue et 5uturi i!providus spe vana tu!ens: !u)ti ad5)i,ta 5ide in pa,e an;ii, tur$atis re$us a)a,res et per in,erta tutissi!i. 89. (ed vu)gus et !agnitudine ni!ia ,o!!uniu! ,uraru! e;pers popu)us sentire pau)ati! $e))i !a)a, ,onversa in !i)itu! usu! o!ni pe,unia, intentis a)i!entoru! pretiis, 8uae !otu (indicis +aud perinde p)e$e! attriverant, se,ura tu! ur$e et provin,ia)i $e))o, 8uod inter )egiones Ga))ias8ue ve)ut e;ternu! 5uit. na! e; 8uo divus &ugustus res .aesaru! ,o!posuit, pro,u) et in unius so))i,itudine! aut de,us popu)us o!anus $e))averat: su$ %i$erio et Gaio tantu! pa,is adversa DadE re! pu$)i,a! pertinuere: (,ri$oniani ,ontra .)audiu! in,epta si!u) audita et ,oer,ita: <ero nuntiis !agis et ru!ori$us 8ua! ar!is depu)sus9 tu! )egiones ,)asses8ue et, 8uod raro a)ias, praetorianus ur$anus8ue !i)es in a,ie! dedu,ti, #riens #,,idens8ue et 8ui,8uid utri!8ue viriu! est a tergo, si du,i$us a)iis $e))atu! 5oret, )ongo $e))o !ateria. 5uere 8ui pro5i,is,enti #t+oni !oras re)igione!8ue nondu! ,onditoru! an,i)iu! ad5errent9 aspernatus est o!ne! ,un,tatione! ut <eroni 8uo8ue e;itiosa!: et .ae,ina ia! &)pes transgressus e;ti!u)a$at. 90. 0ridie idus =artias ,o!!endata patri$us re pu$)i,a re)i8uias <eronianaru! se,tionu! nondu! in 5is,u! ,onversas revo,atis a$ e;i)io ,on,essit, iustissi!u! donu! et in spe,ie! !agni5i,u!, sed 5estinata ia! pride! e;a,tione usu steri)e. !o; vo,ata ,ontione !aiestate! ur$is et ,onsensu! popu)i a, senatus pro se atto))ens, adversu! Vite))ianas partis !odeste disseruit, ins,itia! potius )egionu! 8ua! auda,ia! in,repans, nu))a Vite))ii !entione, sive ipsius ea !oderatio, seu s,riptor orationis si$i !etuens ,ontu!e)iis in Vite))iu! a$stinuit, 8uando, ut in ,onsi)iis !i)itiae (uetonio 0au)ino et =ario .e)so, ita in re$us ur$anis Ga)eri Trac+ali ingenio #t+one! ut ,rede$atur: et erant 8ui genus ipsu! orandi nos,erent, ,re$ro 5ori usu ,e)e$re et ad i!p)endas popu)i auris )atu! et sonans. ,)a!or vo,es8ue vu)gi e; !ore adu)andi ni!iae et 5a)sae9 8uasi di,tatore! .aesare! aut i!peratore! &ugustu! prose8uerentur, ita studiis votis8ue

,erta$ant, ne, !etu aut a!ore, sed e; )i$idine servitii9 ut in 5a!i)iis, privata ,ui8ue sti!u)atio, et vi)e ia! de,us pu$)i,u!. pro5e,tus #t+o 8uiete! ur$is ,uras8ue i!perii (a)vio %itiano 5ratri per!isit.

2
-. (true$at ia! 5ortuna in diversa parte terraru! initia ,ausas8ue i!perio, 8uod varia sorte )aetu! rei pu$)i,ae aut atro;, ipsis prin,ipi$us prosperu! ve) e;itio 5uit. %itus Vespasianus, e /udaea in,o)u!i ad+u, Ga)$a !issus a patre, ,ausa! pro5e,tionis o55i,iu! erga prin,ipe! et !atura! petendis +onori$us iuventa! 5ere$at, sed vu)gus 5ingendi avidu! disperserat a,,itu! in adoptione!. !ateria ser!oni$us seniu! et or$itas prin,ipis et inte!perantia ,ivitatis, done, unus e)igatur, !u)tos destinandi. auge$at 5a!a! ipsius %iti ingeniu! 8uantae,u!8ue 5ortunae ,apa;, de,or oris ,u! 8uada! !aiestate, prosperae Vespasiani res, praesaga responsa, et in,)inatis ad ,redendu! ani!is )o,o o!inu! etia! 5ortuita. u$i .orint+i, &,+aiae ur$e, ,ertos nuntios a,,epit de interitu Ga)$ae et aderant 8ui ar!a Vite))ii $e))u!8ue ad5ir!arent, an;ius ani!o pau,is a!i,oru! ad+i$itis ,un,ta utri!8ue per)ustrat9 si pergeret in ur$e!, nu))a! o55i,ii gratia! in a)terius +onore! sus,epti, a, se Vite))io sive #t+oni o$side! 5ore9 sin rediret, o55ensa! +aud du$ia! vi,toris, set in,erta ad+u, vi,toria et ,on,edente in partis patre 5i)iu! e;,usatu!. sin Vespasianus re! pu$)i,a! sus,iperet, o$)ivis,endu! o55ensaru! de $e))o agitanti$us. 2. @is a, ta)i$us inter spe! !etu!8ue ia,tatu! spes vi,it. 5uerunt 8ui a,,ensu! desiderio Bereni,es reginae vertisse iter ,rederent: ne8ue a$+orre$at a Bereni,e iuveni)is ani!us, sed gerendis re$us nu))u! e; eo i!pedi!entu!. )aeta! vo)uptati$us adu)es,entia! egit, suo 8ua! patris i!perio !oderatior. igitur ora! &,+aiae et &siae a, )aeva !aris praeve,tus, +odu! et .>pru! insu)as, inde (>ria! audentiori$us spatiis pete$at. at8ue i))u! ,upido in,essit adeundi visendi8ue te!p)u! 0ap+iae Veneris, in,)itu! per indigenas advenas8ue. +aud 5uerit )ongu! initia re)igionis, te!p)i ritu!, 5or!a! deae 6ne8ue eni! a)i$i si, +a$etur7 pau,is disserere. 2. .onditore! te!p)i rege! &eria! vetus !e!oria, 8uida! ipsius deae no!en id per+i$ent. 5a!a re,entior tradit a .in>ra sa,ratu! te!p)u! dea!8ue ipsa! ,on,epta! !ari +u, adpu)sa!: sed s,ientia! arte!8ue +aruspi,u! a,,ita! et .i)i,e! %a!ira! intu)isse, at8ue ita pa,tu! ut 5a!i)iae utrius8ue posteri ,aeri!oniis praesiderent. !o;, ne +onore nu))o regiu! genus peregrina! stirpe! ante,e))eret, ipsa 8ua! intu)erant s,ientia +ospites ,essere9 tantu! .in>rades sa,erdos ,onsu)itur. +ostiae, ut 8uis8ue vovit, sed !ares de)iguntur9 ,ertissi!a 5ides +aedoru! 5i$ris. sanguine! arae o$5undere vetitu!9 pre,i$us et igne puro a)taria ado)entur, ne, u))is i!$ri$us 8ua!8ua! in aperto !ades,unt. si!u)a,ru! deae non e55igie +u!ana, ,ontinuus or$is )atiore initio tenue! in a!$itu! !etae !odo e;urgens, set ratio in o$s,uro.

4. 4. %itus spe,tata opu)entia donis8ue regu! 8uae8ue a)ia )aetu! anti8uitati$us Grae,oru! genus in,ertae vetustati ad5ingit, de navigatione pri!u! ,onsu)uit. post8ua! pandi via! et !are prosperu! a,,epit, de se per a!$ages interrogat ,aesis ,o!p)uri$us +ostiis. (ostratus 6sa,erdotis id no!en erat7 u$i )aeta et ,ongruentia e;ta !agnis8ue ,onsu)tis adnuere dea! videt, pau,a in praesens et so)ita respondens, petito se,reto 5utura aperit. %itus au,to ani!o ad patre! perve,tus suspensis provin,iaru! et e;er,ituu! !enti$us ingens reru! 5idu,ia a,,essit. 0ro5)igaverat $e))u! /udai,u! Vespasianus, o$pugnatione @ieroso)>!oru! re)i8ua, duro !agis et arduo opere o$ ingeniu! !ontis et pervi,a,ia! superstitionis 8ua! 8uo satis viriu! o$sessis ad to)erandas ne,essitates superesset. tres, ut supra !e!oravi!us, ipsi Vespasiano )egiones erant, e;er,itae $e))o9 8uattuor =u,ianus o$tine$at in pa,e, sed ae!u)atio et pro;i!i e;er,itus g)oria depu)erat segnitia!, 8uantu!8ue i))is ro$oris dis,ri!ina et )a$or, tantu! +is vigoris addiderat integra 8uies et ine;perti $e))i )a$or. au;i)ia utri8ue ,o+ortiu! a)aru!8ue et ,)asses reges8ue a, no!en dispari 5a!a ,e)e$re. 5. Vespasianus a,er !i)itiae anteire ag!en, )o,u! ,astris ,apere, no,tu diu8ue ,onsi)io a,, si res pos,eret, !anu +osti$us o$niti, ,i$o 5ortuito, veste +a$itu8ue vi; a gregario !i)ite dis,repans: prorsus, si avaritia a$esset, anti8uis du,i$us par. =u,ianu! e ,ontrario !agni5i,entia et opes et ,un,ta privatu! !odu! supergressa e;to))e$ant: aptior ser!one, dispositu provisu8ue ,ivi)iu! reru! peritus9 egregiu! prin,ipatus te!pera!entu!, si de!ptis utrius8ue vitiis so)ae virtutes !is,erentur. ,eteru! +i, (>riae, i))e /udaeae praepositus, vi,inis provin,iaru! ad!inistrationi$us invidia dis,ordes, e;itu de!u! <eronis positis odiis in !ediu! ,onsu)uere, pri!u! per a!i,os, dein prae,ipua ,on,ordiae 5ides %itus prava ,erta!ina ,o!!uni uti)itate a$o)everat, natura at8ue arte ,o!positus ad)i,iendis etia! =u,iani !ori$us. tri$uni ,enturiones8ue et vu)gus !i)itu! industria )i,entia, per virtutes per vo)uptates, ut ,ui8ue ingeniu!, ads,is,e$antur. ?. &nte8ua! %itus adventaret sa,ra!entu! #t+onis a,,eperat uter8ue e;er,itus, prae,ipiti$us, ut adso)et, nuntiis et tarda !o)e ,ivi)is $e))i, 8uod )onga ,on,ordia 8uietus #riens tun, pri!u! para$at. na!8ue o)i! va)idissi!a inter se ,iviu! ar!a in /ta)ia Ga))iave viri$us #,,identis ,oepta: et 0o!peio, .assio, Bruto, &ntonio, 8uos o!nis trans !are se,utu! est ,ivi)e $e))u!, +aud prosperi e;itus 5uerant: auditi8ue saepius in (>ria /udaea8ue .aesares 8ua! inspe,ti. nu))a seditio )egionu!, tantu! adversus 0art+os !inae, vario eventu: et pro;i!o ,ivi)i $e))o tur$atis a)iis in,on,ussa i$i pa;, dein 5ides erga Ga)$a!. !o;, ut #t+one! a, Vite))iu! s,e)estis ar!is res o!anas raptu! ire vu)gatu! est, ne penes ,eteros i!perii prae!ia, penes ipsos tantu! servitii ne,essitas esset, 5re!ere !i)es et viris suas ,ir,u!spi,ere. septe! )egiones stati! et ,u! ingenti$us au;i)iis (>ria /udaea8ue: inde ,ontinua &eg>ptus duae8ue )egiones, +in, .appado,ia 0ontus8ue et 8ui,8uid ,astroru! &r!eniis praetenditur. &sia et ,eterae provin,iae ne, viroru! inopes et pe,unia opu)entae. 8uantu! insu)aru! !ari ,ingitur, et parando interi! $e))o se,undu! tutu!8ue ipsu! !are.

3. <on 5a))e$at du,es i!petus !i)itu!, sed $e))anti$us a)iis p)a,uit e;pe,tari. $e))o ,ivi)i vi,tores vi,tos8ue nu!8ua! so)ida 5ide ,oa)es,ere, ne, re5erre Vite))iu! an #t+one! superstite! 5ortuna 5a,eret. re$us se,undis etia! egregios du,es inso)es,ere9 dis,ordia !i)itis ignavia )u;urie et suis!et vitiis a)teru! $e))o, a)teru! vi,toria perituru!. igitur ar!a in o,,asione! distu)ere, Vespasianus =u,ianus8ue nuper, ,eteri o)i! !i;tis ,onsi)iis: opti!us 8uis8ue a!ore rei pu$)i,ae, !u)tos du),edo praedaru! sti!u)a$at, a)ios a!$iguae do!i res9 ita $oni !a)i8ue ,ausis diversis, studio pari, $e))u! o!nes ,upie$ant. 8. (u$ ide! te!pus &,+aia at8ue &sia 5a)so e;territae ve)ut <ero adventaret, vario super e;itu eius ru!ore eo8ue p)uri$us vivere eu! 5ingenti$us ,redenti$us8ue. ,eteroru! ,asus ,onatus8ue in ,onte;tu operis di,e!us9 tun, servus e 0onto sive, ut a)ii tradidere, )i$ertinus e; /ta)ia, ,it+arae et ,antus peritus, unde i))i super si!i)itudine! oris propior ad 5a))endu! 5ides, adiun,tis desertori$us, 8uos inopia vagos ingenti$us pro!issis ,orruperat, !are ingreditur: a, vi te!pestatu! .>t+nu! insu)a! detrusus et !i)itu! 8uosda! e; #riente ,o!!eantiu! ads,ivit ve) a$nuentis inter5i,i iussit, et spo)iatis negotiatori$us !an,ipioru! va)entissi!u! 8ue!8ue ar!avit. ,enturione!8ue (isenna! de;tras, ,on,ordiae insignia, (>ria,i e;er,itus no!ine ad praetorianos 5erente! variis arti$us adgressus est, done, (isenna ,)a! re)i,ta insu)a trepidus et vi! !etuens au5ugeret. inde )ate terror9 !u)ti ad ,e)e$ritate! no!inis ere,ti reru! novaru! ,upidine et odio praesentiu!. g)is,ente! in dies 5a!a! 5ors dis,ussit. Ga)atia! a, 0a!p+>)ia! provin,ias .a)purnio &sprenati regendas Ga)$a per!iserat. datae e ,)asse =isenensi duae trire!es ad prose8uendu!, ,u! 8ui$us .>t+nu! insu)a! tenuit9 ne, de5uere 8ui trierar,+os no!ine <eronis a,,irent. is in !aestitia! ,o!positus et 5ide! suoru! 8uonda! !i)itu! invo,ans, ut eu! in (>ria aut &eg>pto sisterent ora$at. trierar,+i, nutantes seu do)o, ad)o8uendos si$i !i)ites et paratis o!niu! ani!is reversuros 5ir!averunt. sed &sprenati ,un,ta e; 5ide nuntiata, ,uius ,o+ortatione e;pugnata navis et inter5e,tus 8uis8uis i))e erat. ,orpus, insigne o,u)is ,o!a8ue et torvitate vu)tus, in &sia! at8ue inde o!a! perve,tu! est.

9.

-0. /n ,ivitate dis,ordi et o$ ,re$ras prin,ipu! !utationes inter )i$ertate! a, )i,entia! in,erta parvae 8uo8ue res !agnis !oti$us age$antur. Vi$ius .rispus, pe,unia potentia ingenio inter ,)aros !agis 8ua! inter $onos, &nniu! Aaustu! e8uestris ordinis, 8ui te!pori$us <eronis de)ationes 5a,titaverat, ad ,ognitione! senatus vo,a$at: na! re,ens Ga)$ae prin,ipatu ,ensuerant patres, ut a,,usatoru! ,ausae nos,erentur. id senatus ,onsu)tu! varie ia,tatu! et, prout potens ve) inops reus in,iderat, in5ir!u! aut va)idu!, retine$at ad+u, Da)i8uidE terroris. et propria vi .rispus in,u$uerat de)atore! 5ratris sui pervertere, tra;erat8ue !agna! senatus parte!, ut inde5ensu! et inauditu! dedi ad e;itiu! postu)arent. ,ontra apud a)ios ni+i) ae8ue reo proderat 8ua! ni!ia potentia a,,usatoris9 dari te!pus, edi ,ri!ina, 8ua!vis invisu! a, no,ente! !ore ta!en audiendu! ,ense$ant. et va)uere pri!o di)ata8ue in pau,os dies ,ognitio9 !o; da!natus est Aaustus, ne8ua8ua! eo adsensu ,ivitatis 8ue! pessi!is !ori$us !eruerat9 8uippe ipsu!

.rispu! easde! a,,usationes ,u! prae!io e;er,uisse !e!inerant, ne, poena ,ri!inis sed u)tor disp)i,e$at. --. 1aeta interi! #t+oni prin,ipia $e))i, !otis ad i!periu! eius e 'a)!atia 0annonia8ue e;er,iti$us. 5uere 8uattuor )egiones, e 8ui$us $ina !i)ia prae!issa: ipsae !odi,is interva))is se8ue$antur, septi!a a Ga)$a ,ons,ripta, veteranae unde,i!a a, tertia de,i!a et prae,ipui 5a!a 8uartade,u!ani, re$e))ione Britanniae ,o!pressa. addiderat g)oria! <ero e)igendo ut potissi!os, unde )onga i))is erga <erone! 5ides et ere,ta in #t+one! studia. sed 8uo p)us viriu! a, ro$oris e 5idu,ia tarditas inerat. ag!en )egionu! a)ae ,o+ortes8ue praevenie$ant: et e; ipsa ur$e +aud spernenda !anus, 8uin8ue praetoriae ,o+ortes et e8uitu! ve;i))a ,u! )egione pri!a, a, de5or!e insuper au;i)iu!, duo !i)ia g)adiatoru!, sed per ,ivi)ia ar!a etia! severis du,i$us usurpatu!. +is ,opiis re,tor additus &nnius Ga))us, ,u! Vestri,io (purinna ad o,,upandas 0adi ripas prae!issus, 8uonia! pri!a ,onsi)ioru! 5rustra ,e,iderant, transgresso ia! &)pis .ae,ina, 8ue! sisti intra Ga))ias posse speraverat. ipsu! #t+one! ,o!ita$antur spe,u)atoru! )e,ta ,orpora ,u! ,eteris praetoriis ,o+orti$us, veterani e praetorio, ,)assi,oru! ingens nu!erus. ne, i))i segne aut ,orruptu! )u;u iter, sed )ori,a 5errea usus est et ante signa pedes ire, +orridus, in,o!ptus 5a!ae8ue dissi!i)is. -2. B)andie$atur ,oeptis 5ortuna, possessa per !are et navis !aiore /ta)iae parte penitus us8ue ad initiu! !ariti!aru! &)piu!, 8ui$us te!ptandis adgrediendae8ue provin,iae <ar$onensi (uediu! .)e!ente!, &ntoniu! <ove))u!, &e!i)iu! 0a,ense! du,es dederat. sed 0a,ensis per )i,entia! !i)itu! vin,tus, &ntonio <ove))o nu))a au,toritas9 (uedius .)e!ens a!$itioso i!perio rege$at, ut adversus !odestia! dis,ip)inae ,orruptus, ita proe)ioru! avidus. non /ta)ia adiri ne, )o,a sedes8ue patriae vide$antur9 ta!8ua! e;terna )itora et ur$es +ostiu! urere, vastare, rapere eo atro,ius 8uod ni+i) us8ua! provisu! adversu! !etus. p)eni agri, apertae do!us: o,,ursantes do!ini iu;ta ,oniuges et )i$eros se,uritate pa,is et $e))i !a)o ,ir,u!venie$antur. !ariti!as tu! &)pis tene$at pro,urator =arius =aturus. is ,on,ita gente 6ne, deest iuventus7 ar,ere provin,iae 5ini$us #t+onianos intendit9 sed pri!o i!petu ,aesi disie,ti8ue !ontani, ut 8ui$us te!ere ,o))e,tis, non ,astra, non du,e! nos,itanti$us, ne8ue in vi,toria de,us esset ne8ue in 5uga 5)agitiu!. -2. /nritatus eo proe)io #t+onis !i)es vertit iras in !uni,ipiu! &)$inti!i)iu!. 8uippe in a,ie ni+i) praedae, inopes agrestes et vi)ia ar!a: ne, ,api poterant, perni; genus et gnari )o,oru!9 sed ,a)a!itati$us insontiu! e;p)eta avaritia. au;it invidia! prae,)aro e;e!p)o 5e!ina 1igus, 8uae 5i)io a$dito, ,u! si!u) pe,unia! o,,u)tari !i)ites ,redidissent eo8ue per ,ru,iatus interrogarent u$i 5i)iu! o,,u)eret, uteru! ostendens )atere respondit, ne, u))is deinde terrori$us aut !orte ,onstantia! vo,is egregiae !utavit. -4. /!!inere provin,iae <ar$onensi, in ver$a Vite))ii ada,tae, ,)asse! #t+onis trepidi nuntii Aa$io Va)enti attu)ere: aderant )egati ,o)oniaru! au;i)iu! orantes. duas %ungroru! ,o+ortis, 8uattuor e8uitu! tur!as, universa! %reviroru! a)a!

,u! /u)io .)assi,o prae5e,to !isit, e 8ui$us pars in ,o)onia Aoroiu)iensi retenta, ne o!ni$us ,opiis in terrestre iter versis va,uo !ari ,)assis ad,e)eraret. duode,i! e8uitu! tur!ae et )e,ti e ,o+orti$us adversus +oste! iere, 8ui$us adiun,ta 1iguru! ,o+ors, vetus )o,i au;i)iu!, et 8uingenti -annonii, nondu! su$ signis. ne, !ora proe)io9 sed a,ies ita instru,ta ut pars ,)assi,oru! !i;tis paganis in ,o))is !ari propin8uos e;urgeret, 8uantu! inter ,o))is a, )itus ae8ui )o,i praetorianus !i)es e;p)eret, in ipso !ari ut adne;a ,)assis et pugnae parata ,onversa et !ina,i 5ronte praetenderetur9 Vite))iani, 8ui$us !inor peditu! vis, in e8uite ro$ur, &)pinos pro;i!is iugis, ,o+ortis densis ordini$us post e8uite! )o,ant. %reviroru! tur!ae o$tu)ere se +osti in,aute, ,u! e;,iperet ,ontra veteranus !i)es, si!u) a )atere sa;is urgeret apta ad ia,iendu! etia! paganoru! !anus, 8ui sparsi inter !i)ites, strenui ignavi8ue, in vi,toria ide! aude$ant. additus per,u)sis terror inve,ta in terga pugnantiu! ,)asse9 ita undi8ue ,)ausi, de)etae8ue o!nes ,opiae 5orent ni vi,tore! e;er,itu! attinuisset o$s,uru! no,tis, o$tentui 5ugienti$us. -5. <e, Vite))iani 8ua!8ua! vi,ti 8uievere9 a,,itis au;i)iis se,uru! +oste! a, su,,essu reru! so,ordius agente! invadunt. ,aesi vigi)es, perrupta ,astra, trepidatu! apud navis, done, sidente pau)ati! !etu, o,,upato iu;ta ,o))e de5ensi, !o; inrupere. atro; i$i ,aedes, et %ungraru! ,o+ortiu! prae5e,ti sustentata diu a,ie te)is o$ruuntur. ne #t+onianis 8uide! in,ruenta vi,toria 5uit, 8uoru! i!provide se,utos ,onversi e8uites ,ir,u!venerunt. a, ve)ut pa,tis indutiis, ne +in, ,)assis inde e8ues su$ita! 5or!idine! in5errent, Vite))iani retro &ntipo)i! <ar$onensis Ga))iae !uni,ipiu!, #t+oniani &)$ingaunu! interioris 1iguriae revertere. -?. .orsi,a! a, (ardinia! ,eteras8ue pro;i!i !aris insu)as 5a!a vi,tri,is ,)assis in parti$us #t+onis tenuit. sed .orsi,a! prope ad5)i;it 'e,u!i 0a,arii pro,uratoris te!eritas, tanta !o)e $e))i ni+i) in su!!a! pro5utura, ipsi e;itiosa. na!8ue #t+onis odio iuvare Vite))iu! .orsoru! viri$us statuit, inani au;i)io etia! si provenisset. vo,atis prin,ipi$us insu)ae ,onsi)iu! aperit, et ,ontra di,ere ausos, .)audiu! 0>rri,+u! trierar,+u! 1i$urni,aru! i$i naviu!, Fuintiu! .ertu! e8uite! o!anu!, inter5i,i iu$et9 8uoru! !orte e;territi 8ui aderant, si!u) ignara et a)ieni !etus so,ia i!peritoru! tur$a in ver$a Vite))ii iuravere. sed u$i di)e,tu! agere 0a,arius et in,onditos +o!ines 5atigare !i)itiae !uneri$us o,,epit, )a$ore! inso)itu! perosi in5ir!itate! sua! reputa$ant9 insu)a! esse 8ua! in,o)erent, et )onge Ger!ania! viris8ue )egionu!: direptos vastatos8ue ,)asse etia! 8uos ,o+ortes a)ae8ue protegerent. et aversi repente ani!i, ne, ta!en aperta vi9 aptu! te!pus insidiis )egere. digressis 8ui 0a,ariu! 5re8uenta$ant, nudus et au;i)ii inops $a)ineis inter5i,itur: tru,idati et ,o!ites. ,apita ut +ostiu! ipsi inter5e,tores ad #t+one! tu)ere: ne8ue eos aut #t+o prae!io ad5e,it aut puniit Vite))ius, in !u)ta ,on)uvie reru! !aiori$us 5)agitiis per!i;tos. -3. &peruerat ia! /ta)ia! $e))u!8ue trans!iserat, ut supra !e!oravi!us, a)a (i)iana, nu))o apud 8ue!8ua! #t+onis 5avore, ne, 8uia Vite))iu! !a))ent, sed )onga pa; ad o!ne servitiu! 5regerat 5a,i)is o,,upanti$us et !e)iori$us

in,uriosos. 5)orentissi!u! /ta)iae )atus, 8uantu! inter 0adu! &)pis8ue ,a!poru! et ur$iu!, ar!is Vite))ii 6na!8ue et prae!issae a .ae,ina ,o+ortes advenerant7 tene$atur. ,apta -annoniorum ,o+ors apud .re!ona!: inter,epti ,entu! e8uites a, !i))e ,)assi,i inter 0)a,entia! %i,inu!8ue. 8uo su,,essu Vite))ianus !i)es non ia! 5)u!ine aut ripis ar,e$atur: inrita$at 8uin etia! Batavos transr+enanos8ue 0adus ipse, 8ue! repente ,ontra 0)a,entia! transgressi raptis 8ui$usda! e;p)oratori$us ita ,eteros terruere ut adesse o!ne! .ae,inae e;er,itu! trepidi a, 5a)si nuntiarent. -8. .ertu! erat (purinnae 6is eni! 0)a,entia! optine$at7 ne,du! venisse .ae,ina! et, si propin8uaret, ,oer,ere intra !uni!enta !i)ite! ne, tris praetorias ,o+ortis et !i))e ve;i))arios ,u! pau,is e8uiti$us veterano e;er,itui o$i,ere9 sed indo!itus !i)es et $e))i ignarus ,orreptis signis ve;i))is8ue ruere et retinenti du,i te)a intentare, spretis ,enturioni$us tri$unis8ue9 8uin prodi #t+one! et a,,itu! .ae,ina! ,)a!ita$ant. 5it te!eritatis a)ienae ,o!es (purinna, pri!o ,oa,tus, !o; ve))e si!u)ans, 8uo p)us au,toritatis inesset ,onsi)iis si seditio !ites,eret -9. 0ost8ua! in ,onspe,tu 0adus et no; adpete$at va))ari ,astra p)a,uit. is )a$or ur$ano !i)iti inso)itus ,ontundit ani!os. tu! vetustissi!us 8uis8ue ,astigare ,redu)itate! sua!, !etu! a, dis,ri!en ostendere si ,u! e;er,itu .ae,ina patenti$us ,a!pis ta! pau,as ,o+ortis ,ir,u!5udisset. ia!8ue totis ,astris !odesti ser!ones, et inserenti$us se ,enturioni$us tri$unis8ue )audari providentia du,is 8uod ,o)onia! viriu! et opu! va)ida! ro$ur a, sede! $e))o )egisset. ipse postre!o (purinna, non ta! ,u)pa! e;pro$rans 8ua! ratione! ostendens, re)i,tis e;p)oratori$us ,eteros 0)a,entia! redu;it !inus tur$idos et i!peria a,,ipientis. so)idati !uri, propugna,u)a addita, au,tae turres, provisa parata8ue non ar!a !odo sed o$se8uiu! et parendi a!or, 8uod so)u! i))is parti$us de5uit, ,u! virtutis +aud paeniteret. 20. &t .ae,ina, ve)ut re)i,ta post &)pis saevitia a, )i,entia, !odesto ag!ine per /ta)ia! in,essit. ornatu! ipsius !uni,ipia et ,o)oniae in super$ia! tra+e$ant, 8uod versi,o)ori sagu)o, $ra,as D$ar$aru! te,g!enE indutus togatos ad)o8ueretur. u;ore! 8uo8ue eius (a)onina!, 8ua!8ua! in nu))ius iniuria! insignis e8uo ostro8ue ve+eretur, ta!8ua! )aesi grava$antur, insita !orta)i$us natura re,ente! a)ioru! 5e)i,itate! a,ri$us o,u)is introspi,ere !odu!8ue 5ortunae a nu))is !agis e;igere 8ua! 8uos in ae8uo viderunt. .ae,ina 0adu! transgressus, te!ptata #t+onianoru! 5ide per ,on)o8uiu! et pro!issa, isde! petitus, post8ua! pa; et ,on,ordia spe,iosis et inritis no!ini$us ia,tata sunt, ,onsi)ia ,uras8ue in o$pugnatione! 0)a,entiae !agno terrore vertit, gnarus ut initia $e))i provenissent 5a!a! in ,etera 5ore. 2-. (ed pri!us dies i!petu !agis 8ua! veterani e;er,itus arti$us transa,tus9 aperti in,auti8ue !uros su$iere, ,i$o vino8ue praegraves. in eo ,erta!ine pu),+erri!u! a!p+it+eatri opus, situ! e;tra !uros, ,on5)agravit, sive a$ o$pugnatori$us in,ensu!, du! 5a,es et g)andis et !issi)e! igne! in o$sessos ia,u)antur, sive a$ o$sessis, du! regerunt. !uni,ipa)e vu)gus, pronu! ad suspi,iones, 5raude in)ata

ignis a)i!enta ,redidit a 8ui$usda! e; vi,inis ,o)oniis invidia et ae!u)atione, 8uod nu))a in /ta)ia !o)es ta! ,apa; 5oret. 8uo,u!8ue ,asu a,,idit, du! atro,iora !etue$antur, in )evi +a$itu!, reddita se,uritate, ta!8ua! ni+i) gravius pati potuissent, !aere$ant. ,eteru! !u)to suoru! ,ruore pu)sus .ae,ina, et no; parandis operi$us a$su!pta. Vite))iani p)uteos ,ratis8ue et vineas su$5odiendis !uris protegendis8ue o$pugnatori$us, #t+oniani sudis et i!!ensas )apidu! a, p)u!$i aeris8ue !o)is per5ringendis o$ruendis8ue +osti$us e;pediunt. utri!8ue pudor, utri!8ue g)oria et diversae e;+ortationes +in, )egionu! et Ger!ani,i e;er,itus ro$ur, inde ur$anae !i)itiae et praetoriaru! ,o+ortiu! de,us atto))entiu!: i))i ut segne! et deside! et ,ir,o a, t+eatris ,orruptu! !i)ite!, +i peregrinu! et e;ternu! in,repa$ant. si!u) #t+one! a, Vite))iu! ,e)e$rantes ,u)pantesve u$eriori$us inter se pro$ris 8ua! )audi$us sti!u)a$antur. 22. Vi;du! orto die p)ena propugnatori$us !oenia, 5u)gentes ar!is viris8ue ,a!pi9 densu! )egionu! ag!en, sparsa au;i)ioru! !anus a)tiora !uroru! sagittis aut sa;is in,essere, neg)e,ta aut aevo 5)u;a ,o!!inus adgredi. ingerunt desuper #t+oniani pi)a )i$rato !agis et ,erto i,tu adversus te!ere su$euntis ,o+ortis Ger!anoru!, ,antu tru,i et !ore patrio nudis ,orpori$us super u!eros s,uta 8uatientiu!. )egionarius p)uteis et ,rati$us te,tus su$ruit !uros, instruit aggere!, !o)itur portas9 ,ontra praetoriani dispositos ad id ipsu! !o)aris ingenti pondere a, 5ragore provo)vunt. pars su$euntiu! o$ruti, pars ,on5i;i et e;angues aut )a,eri9 ,u! augeret strage! trepidatio eo8ue a,rius e !oeni$us vu)nerarentur, rediere in5ra,ta partiu! 5a!a. et .ae,ina pudore ,oeptae te!ere o$pugnationis, ne inrisus a, vanus isde! ,astris adsideret, traie,to rursus 0ado .re!ona! petere intendit. tradidere sese a$eunti %uru))ius .eria)is ,u! ,o!p)uri$us ,)assi,is et /u)ius 3riganticus ,u! pau,is e8uitu!, +i, prae5e,tus a)ae in Batavis genitus, i))e pri!ipi)aris et .ae,inae +aud a)ienus, 8uod ordines in Ger!ania du;erat. 22. (purinna ,o!perto itinere +ostiu! de5ensa! 0)a,entia!, 8uae8ue a,ta et 8uid .ae,ina pararet, &nniu! Ga))u! per )itteras do,et. Ga))us )egione! pri!a! in au;i)iu! 0)a,entiae du,e$at, di55isus pau,itati ,o+ortiu!, ne )ongius o$sidiu! et vi! Ger!ani,i e;er,itus paru! to)erarent. u$i pu)su! .ae,ina! pergere .re!ona! a,,epit, aegre ,oer,ita! )egione! et pugnandi ardore us8ue ad seditione! progressa! Bedria,i sistit. inter Verona! .re!ona!8ue situs est vi,us, dua$us ia! o!anis ,)adi$us notus in5austus8ue. /sde! die$us a =artio =a,ro +aud pro,u) .re!ona prospere pugnatu!: na!8ue pro!ptus ani!i =artius transve,tos navi$us g)adiatores in adversa! 0adi ripa! repente e55udit. tur$ata i$i Vite))ianoru! au;i)ia, et ,eteris .re!ona! 5ugienti$us ,aesi 8ui restiterant9 sed repressus vin,entiu! i!petus ne novis su$sidiis 5ir!ati +ostes 5ortuna! proe)ii !utarent. suspe,tu! id #t+onianis 5uit, o!nia du,u! 5a,ta prave aesti!anti$us. ,ertati!, ut 8uis8ue ani!o ignavus, pro,a; ore, &nniu! Ga))u! et (uetoniu! 0au)inu! et =ariu! .e)su!""na! eos 8uo8ue #t+o prae5e,erat"" variis ,ri!ini$us in,esse$ant. a,erri!a seditionu! a, dis,ordiae in,ita!enta, inter5e,tores Ga)$ae s,e)ere et !etu vae,ordes !is,ere ,un,ta, !odo pa)a!

tur$idis vo,i$us, !odo o,,u)tis ad #t+one! )itteris: 8ui +u!i))i!o ,ui8ue ,redu)us, $onos !etuens trepida$at, re$us prosperis in,ertus et inter adversa !e)ior. igitur %itianu! 5ratre! a,,itu! $e))o praeposuit. 24. /nterea 0au)ini et .e)si du,tu res egregie gestae. ange$ant .ae,ina! ne8ui8ua! o!nia ,oepta et senes,ens e;er,itus sui 5a!a. pu)sus 0)a,entia, ,aesis nuper au;i)iis, etia! per ,on,ursu! e;p)oratoru!, ,re$ra !agis 8ua! digna !e!oratu proe)ia, in5erior, propin8uante Aa$io Va)ente, ne o!ne $e))i de,us i))u, ,on,ederet, re,iperare g)oria! avidius 8ua! ,onsu)tius propera$at. ad duode,i!u! a .re!ona 6)o,us .astoru! vo,atur7 5ero,issi!os au;i)iariu! i!!inenti$us viae )u,is o,,u)tos ,o!ponit9 e8uites pro,edere )ongius iussi et inritato proe)io sponte re5ugi 5estinatione! se8uentiu! e)i,ere, done, insidiae ,oorerentur. proditu! id #t+onianis du,i$us, et ,ura! peditu! 0au)inus, e8uitu! .e)sus su!psere. tertiae de,i!ae )egionis ve;i))u!, 8uattuor au;i)ioru! ,o+ortes et 8uingenti e8uites in sinistro )o,antur: aggere! viae tres praetoriae ,o+ortes a)tis ordini$us o$tinuere: de;tra 5ronte pri!a )egio in,essit ,u! dua$us au;i)iari$us ,o+orti$us et 8uingentis e8uiti$us9 super +os e; praetorio au;i)iis8ue !i))e e8uites, ,u!u)us prosperis aut su$sidiu! )a$oranti$us, du,e$antur. 25. &nte8ua! !is,erentur a,ies, terga vertenti$us Vite))ianis, .e)sus do)i prudens repressit suos9 Vite))iani te!ere e;urgentes ,edente sensi! .e)so )ongius se,uti u)tro in insidias prae,ipitantur: na! a )ateri$us ,o+ortes, )egionu! adversa 5rons, et su$ito dis,ursu terga ,in;erant e8uites. signu! pugnae non stati! a (uetonio 0au)ino pediti datu!9 ,un,tator natura et ,ui ,auta potius ,onsi)ia ,u! ratione 8ua! prospera e; ,asu p)a,erent, ,o!p)eri 5ossas, aperiri ,a!pu!, pandi a,ie! iu$e$at, satis ,ito in,ipi vi,toria! ratus u$i provisu! 5oret ne vin,erentur. ea ,un,tatione spatiu! Vite))ianis datu! in vineas ne;u tradu,u! i!peditas re5ugiendi: et !odi,a si)va ad+aere$at, unde rursus ausi pro!ptissi!os praetorianoru! e8uitu! inter5e,ere. vu)neratur re; Bpip+anes, i!pigre pro #t+one pugna! ,iens. 2?. %u! #t+onianus pedes erupit: protrita +ostiu! a,ie versi in 5uga! etia! 8ui su$venie$ant: na! .ae,ina non si!u) ,o+ortis sed singu)as a,,iverat, 8uae res in proe)io trepidatione! au;it, ,u! dispersos ne, us8ua! va)idos pavor 5ugientiu! a$riperet. orta et in ,astris seditio 8uod non universi du,erentur9 vin,tus prae5e,tus ,astroru! /u)ius Gratus, ta!8ua! 5ratri apud #t+one! !i)itanti proditione! ageret, ,u! 5ratre! eius, /u)iu! Arontone! tri$unu!, #t+oniani su$ eode! ,ri!ine vin;issent. ,eteru! ea u$i8ue 5or!ido 5uit apud 5ugientis o,,ursantis, in a,ie pro va))o, ut de)eri ,u! universo e;er,itu .ae,ina! potuisse, ni (uetonius 0au)inus re,eptui ,e,inisset, utris8ue in parti$us per,re$ruerit. ti!uisse se 0au)inus 5ere$at tantu! insuper )a$oris at8ue itineris, ne Vite))ianus !i)es re,ens e ,astris 5essos adgrederetur et per,u)sis nu))u! retro su$sidiu! 5oret. apud pau,os ea du,is ratio pro$ata, in vu)gus adverso ru!ore 5uit. 23. @aud proinde id da!nu! Vite))ianos in !etu! ,o!pu)it 8ua! ad !odestia! ,o!posuit9 ne, so)u! apud .ae,ina!, 8ui ,u)pa! in !i)ite! ,on5ere$at seditioni

!agis 8ua! proe)io paratu!9 Aa$ii 8uo8ue Va)entis ,opiae 6ia! eni! %i,inu! venerat7 posito +ostiu! ,onte!ptu et re,iperandi de,oris ,upidine reverentius et ae8ua)ius du,i pare$ant. gravis a)io8uin seditio e;arserat, 8ua! a)tiore initio 6ne8ue eni! reru! a .ae,ina gestaru! ordine! interru!pi oportuerat7 repeta!. ,o+ortes Batavoru!, 8uas $e))o <eronis a 8uarta de,i!a )egione digressas, ,u! Britannia! peterent, audito Vite))ii !otu in ,ivitate 1ingonu! Aa$io Va)enti adiun,tas rettu)i!us, super$e age$ant, ut ,uius8ue )egionis tentoria a,,essissent, ,oer,itos a se 8uartade,i!anos, a$)ata! <eroni /ta)ia! at8ue o!ne! $e))i 5ortuna! in ipsoru! !anu sita! ia,tantes. ,ontu!e)iosu! id !i)iti$us, a,er$u! du,i: ,orrupta iurgiis aut ri;is dis,ip)ina: ad postre!u! Va)ens e petu)antia etia! per5idia! suspe,ta$at. 28. /gitur nuntio ad)ato pu)sa! %reviroru! a)a! %ungros8ue a ,)asse #t+onis et <ar$onense! Ga))ia! ,ir,u!iri, si!u) ,ura so,ios tuendi et !i)itari astu ,o+ortis tur$idas a,, si una 5orent, praeva)idas dispergendi, parte! Batavoru! ire in su$sidiu! iu$et. 8uod u$i auditu! vu)gatu!8ue, !aerere so,ii, 5re!ere )egiones. or$ari se 5ortissi!oru! viroru! au;i)io: veteres i))os et tot $e))oru! vi,tores, post8ua! in ,onspe,tu sit +ostis, ve)ut e; a,ie a$du,i. si provin,ia ur$e et sa)ute i!perii potior sit, o!nes i))u, se8uerentur: sin vi,toriae Dsanitas sustenta,u)u!E ,o)u!en in /ta)ia verteretur, non a$ru!pendos ut ,orpori va)idissi!os artus. 29. @ae, 5ero,iter ia,tando, post8ua! i!!issis )i,tori$us Va)ens ,oer,ere seditione! ,oepta$at, ipsu! invadunt, sa;a ia,iunt, 5ugiente! se8uuntur. spo)ia Ga))iaru! et Viennensiu! auru!, pretia )a$oru! suoru!, o,,u)tare ,)a!itantes, direptis sar,inis ta$erna,u)a du,is ipsa!8ue +u!u! pi)is et )an,eis ri!a$antur: na! Va)ens servi)i veste apud de,urione! e8uitu! tege$atur. tu! &)5enus Varus prae5e,tus ,astroru!, de5)agrante pau)ati! seditione, addit ,onsi)iu!, vetitis o$ire vigi)ias ,enturioni$us, o!isso tu$ae sono, 8uo !i)es ad $e))i !unia ,ietur. igitur torpere ,un,ti, ,ir,u!spe,tare inter se attoniti et id ipsu! 8uod ne!o regeret paventes: si)entio, patientia, postre!o pre,i$us a, )a,ri!is venia! 8uaere$ant. ut vero de5or!is et 5)ens et praeter spe! in,o)u!is Va)ens pro,essit, gaudiu! !iseratio 5avor9 versi in )aetitia!, ut est vu)gus utro8ue i!!odi,u!, )audantes gratantes8ue ,ir,u!datu! a8ui)is signis8ue in tri$una) 5erunt. i))e uti)i !oderatione non supp)i,iu! ,uius8ua! popos,it, a, ne dissi!u)ans suspe,tior 5oret, pau,os in,usavit, gnarus ,ivi)i$us $e))is p)us !i)iti$us 8ua! du,i$us )i,ere. 20. =unienti$us ,astra apud %i,inu! de adversa .ae,inae pugna ad)atu!, et prope renovata seditio ta!8ua! 5raude et ,un,tationi$us Va)entis proe)io de5uissent9 no))e re8uie!, non e;pe,tare du,e!, anteire signa, urgere signi5eros: rapido ag!ine .ae,inae iunguntur. i!prospera Va)entis 5a!a apud e;er,itu! .ae,inae erat9 e;positos se tanto pau,iores integris +ostiu! viri$us 8uere$antur, si!u) in sua! e;,usatione! et adventantiu! ro$ur per adu)atione! atto))entes, ne ut vi,ti et ignavi despe,tarentur. et 8ua!8ua! p)us viriu!, prope dup)i,atus )egionu! au;i)ioru!8ue nu!erus erat Va)enti, studia ta!en !i)itu! in .ae,ina! in,)ina$ant, super $enignitate! ani!i, 8ua pro!ptior +a$e$atur, etia! vigore aetatis, pro,eritate ,orporis et 8uoda! inani 5avore. +in, ae!u)atio du,i$us9

.ae,ina ut 5oedu! a, !a,u)osu!, i))e ut tu!idu! a, vanu! inride$ant. sed ,ondito odio eande! uti)itate! 5overe, ,re$ris epistu)is sine respe,tu veniae pro$ra #t+oni o$ie,tantes, ,u! du,es partiu! #t+onis 8ua!vis u$erri!a ,onvi,ioru! in Vite))iu! !ateria a$stinerent. 2-. (ane ante utrius8ue e;itu!, 8uo egregia! #t+o 5a!a!, Vite))ius 5)agitiosissi!a! !eruere, !inus Vite))ii ignavae vo)uptates 8ua! #t+onis 5)agrantissi!ae )i$idines ti!e$antur9 addiderat +ui, terrore! at8ue odiu! ,aedes Ga)$ae, ,ontra i))i initiu! $e))i ne!o i!puta$at. Vite))ius ventre et gu)a si$i in+onestus, #t+o )u;u saevitia auda,ia rei pu$)i,ae e;itiosior du,e$atur. .oniun,tis .ae,inae a, Va)entis ,opiis nu))a u)tra penes Vite))ianos !ora 8uin totis viri$us ,ertarent9 #t+o ,onsu)tavit tra+i $e))u! an 5ortuna! e;periri p)a,eret. 22. %un, (uetonius 0au)inus dignu! 5a!a sua ratus, 8ua ne!o i))a te!pestate !i)itaris rei ,a))idior +a$e$atur, de toto genere $e))i ,ensere, 5estinatione! +osti$us, !ora! ipsis uti)e! disseruit9 e;er,itu! Vite))ii universu! advenisse, ne, !u)tu! viriu! a tergo, 8uonia! Ga))iae tu!eant et deserere +eni ripa! inrupturis ta! in5estis nationi$us non ,ondu,at: Britanni,u! !i)ite! +oste et !ari distineri9 @ispanias ar!is non ita redundare: provin,ia! <ar$onense! in,ursu ,)assis et adverso proe)io ,ontre!uisse: ,)ausa! &)pi$us et nu))o !aris su$sidio transpadana! /ta)ia! at8ue ipso transitu e;er,itus vasta!: non 5ru!entu! us8ua! e;er,itui, ne, e;er,itu! sine ,opiis retineri posse9 ia! Ger!anos, 8uod genus !i)itu! apud +ostis atro,issi!u! sit, tra,to in aestate! $e))o, 5)u;is ,orpori$us, !utatione! so)i ,ae)i8ue +aud to)eraturos. !u)ta $e))a i!petu va)ida per taedia et !oras evanuisse. ,ontra ipsis o!nia opu)enta et 5ida, -annoniam 0oesiam "almatiam #riente! ,u! integris e;er,iti$us, /ta)ia! et ,aput reru! ur$e! senatu!8ue et popu)u!, nu!8ua! o$s,ura no!ina, etia! si a)i8uando o$u!$rentur: pu$)i,as privatas8ue opes et i!!ensa! pe,unia!, inter ,ivi)is dis,ordias 5erro va)idiore!: ,orpora !i)itu! aut /ta)iae sueta aut aesti$us: o$ia,ere 5)u!en 0adu!, tutas viris !uris8ue ur$is, e 8ui$us nu))a! +osti ,essura! 0)a,entiae de5ensione e;p)oratu!9 proinde du,eret $e))u!. pau,is die$us 8uarta! de,i!a! )egione!, !agna ipsa! 5a!a, ,u! 0oesicis ,opiis ad5ore9 tu! rursus de)i$eraturu! et, si proe)iu! p)a,uisset, au,tis viri$us ,ertaturos. 22. &,,ede$at sententiae 0au)ini =arius .e)sus: ide! p)a,ere &nnio Ga))o, pau,os ante dies )apsu e8ui ad5)i,to, !issi 8ui ,onsi)iu! eius s,is,itarentur rettu)erant. #t+o pronus ad de,ertandu!: 5rater eius %itianus et prae5e,tus praetorii 0ro,u)us, i!peritia properantes, 5ortuna! et deos et nu!en #t+onis adesse ,onsi)iis, ad5ore ,onati$us testa$antur, neu 8uis o$via! ire sententiae auderet, in adu)atione! ,on,esserant. post8ua! pugnari p)a,itu!, interesse pugnae i!peratore! an seponi !e)ius 5oret du$itavere. 0au)ino et .e)so ia! non adversanti$us, ne prin,ipe! o$ie,tare peri,u)is viderentur ide! i))i deterioris ,onsi)ii au,tores perpu)ere ut Bri;e))u! ,on,ederet a, du$iis proe)ioru! e;e!ptus su!!ae reru! et i!perii se ipsu! reservaret. is pri!us dies #t+onianas partis ad5)i;it: na!8ue et ,u! ipso praetoriaru! ,o+ortiu! et spe,u)atoru! e8uitu!8ue va)ida !anus

dis,essit, et re!anentiu! 5ra,tus ani!us, 8uando suspe,ti du,es et #t+o, ,ui uni apud !i)ite! 5ides, du! et ipse non nisi !i)iti$us ,redit, i!peria du,u! in in,erto re)i8uerat. 24. <i+i) eoru! Vite))ianos 5a))e$at, ,re$ris, ut in ,ivi)i $e))o, trans5ugiis: et e;p)oratores ,ura diversa s,is,itandi sua non o,,u)ta$ant. 8uieti intenti8ue .ae,ina a, Va)ens, 8uando +ostis i!prudentia rueret, 8uod )o,o sapientiae est, a)iena! stu)titia! opperie$antur, in,+oato ponte transitu! 0adi si!u)antes adversus o$posita! g)adiatoru! !anu!, a, ne ipsoru! !i)es segne otiu! tereret. naves pari inter se spatio, va)idis utri!8ue tra$i$us ,one;ae, adversu! in 5)u!en dirige$antur, ia,tis super an,oris 8uae 5ir!itate! pontis ,ontinerent, sed an,oraru! 5unes non e;tenti 5)uita$ant, ut auges,ente 5)u!ine ino55ensus ordo naviu! atto))eretur. ,)aude$at ponte! i!posita turris et in e;tre!a! nave! edu,ta, unde tor!entis a, !a,+inis +ostes propu)sarentur. #t+oniani in ripa turri! stru;erant sa;a8ue et 5a,es ia,u)a$antur. 25. Bt erat insu)a a!ne !edio, in 8ua! g)adiatores navi$us !o)ientes, Ger!ani nando prae)a$e$antur. a, 5orte p)uris transgressos ,o!p)etis 1i$urni,is per pro!ptissi!os g)adiatoru! =a,er adgreditur9 sed ne8ue ea ,onstantia g)adiatori$us ad proe)ia 8uae !i)iti$us, ne, proinde nutantes e navi$us 8ua! sta$i)i gradu e ripa vu)nera derige$ant. et ,u! variis trepidantiu! in,)inationi$us !i;ti re!iges propugnatores8ue tur$arentur, desi)ire in vada u)tro Ger!ani, retentare puppis, s,andere 5oros aut ,o!!inus !ergere9 8uae ,un,ta in o,u)is utrius8ue e;er,itus 8uanto )aetiora Vite))ianis, tanto a,rius #t+oniani ,ausa! au,tore!8ue ,)adis detesta$antur. 2?. Bt proe)iu! 8uide!, a$ruptis 8uae supererant navi$us, 5uga dire!ptu!9 =a,er ad e;itiu! pos,e$atur, ia!8ue vu)neratu! e!inus )an,ea stri,tis g)adiis invaserant, ,u! inter,ursu tri$unoru! ,enturionu!8ue protegitur. ne, !u)to post Vestri,ius (purinna iussu #t+onis, re)i,to 0)a,entiae !odi,o praesidio, ,u! ,o+orti$us su$venit. dein A)aviu! (a$inu! ,onsu)e! designatu! #t+o re,tore! ,opiis !isit, 8ui$us =a,er prae5uerat, )aeto !i)ite ad !utatione! du,u! et du,i$us o$ ,re$ras seditiones ta! in5esta! !i)itia! aspernanti$us. 23. /nvenio apud 8uosda! au,tores pavore $e))i seu 5astidio utrius8ue prin,ipis, 8uoru! 5)agitia a, dede,us apertiore in dies 5a!a nos,e$antur, du$itasse e;er,itus nu! posito ,erta!ine ve) ipsi in !ediu! ,onsu)tarent, ve) senatui per!itterent )egere i!peratore!, at8ue eo du,es #t+onianos spatiu! a, !oras suasisse, prae,ipua spe 0au)ini, 8uod vetustissi!us ,onsu)ariu! et !i)itia ,)arus g)oria! no!en8ue Britanni,is e;peditioni$us !eruisset. ego ut ,on,esseri! apud pau,os ta,ito voto 8uiete! pro dis,ordia, $onu! et inno,ente! prin,ipe! pro pessi!is a, 5)agitiosissi!is e;petitu!, ita ne8ue 0au)inu!, 8ua prudentia 5uit, sperasse ,orruptissi!o sae,u)o tanta! vu)gi !oderatione! reor ut 8ui pa,e! $e))i a!ore tur$averant, $e))u! pa,is ,aritate deponerent, ne8ue aut e;er,itus )inguis !ori$us8ue dissonos in +un, ,onsensu! potuisse ,oa)es,ere, aut )egatos a, du,es

!agna e; parte )u;us egestatis s,e)eru! si$i ,ons,ios nisi po))utu! o$stri,tu!8ue !eritis suis prin,ipe! passuros. 28. Vetus a, ia! pride! insita !orta)i$us potentiae ,upido ,u! i!perii !agnitudine ado)evit erupit8ue: na! re$us !odi,is ae8ua)itas 5a,i)e +a$e$atur. sed u$i su$a,to or$e et ae!u)is ur$i$us regi$usve e;,isis se,uras opes ,on,upis,ere va,uu! 5uit, pri!a inter patres p)e$e!8ue ,erta!ina e;arsere. !odo tur$u)enti tri$uni, !odo ,onsu)es praeva)idi, et in ur$e a, 5oro te!pta!enta ,ivi)iu! $e))oru!: !o; e p)e$e in5i!a .. =arius et no$i)iu! saevissi!us 1. (u))a vi,ta! ar!is )i$ertate! in do!inatione! verterunt. post 8uos .n. 0o!peius o,,u)tior non !e)ior, et nu!8ua! postea nisi de prin,ipatu 8uaesitu!. non dis,essere a$ ar!is in 0+arsa)ia a, 0+i)ippis ,iviu! )egiones, nedu! #t+onis a, Vite))ii e;er,itus sponte posituri $e))u! 5uerint9 eade! i))os deu! ira, eade! +o!inu! ra$ies, eaede! s,e)eru! ,ausae in dis,ordia! egere. 8uod singu)is ve)ut i,ti$us transa,ta sunt $e))a, ignavia prin,ipu! 5a,tu! est. sed !e veteru! novoru!8ue !oru! reputatio )ongius tu)it9 nun, ad reru! ordine! venio. 29. 0ro5e,to Bri;e))u! #t+one +onor i!perii penes %itianu! 5ratre!, vis a, potestas penes 0ro,u)u! prae5e,tu!: .e)sus et 0au)inus, ,u! prudentia eoru! ne!o uteretur, inani no!ine du,u! a)ienae ,u)pae praetende$antur: tri$uni ,enturiones8ue a!$igui 8uod spretis !e)iori$us deterri!i va)e$ant: !i)es a)a,er, 8ui ta!en iussa du,u! interpretari 8ua! e;e8ui !a))et. pro!overi ad 8uartu! a Bedria,o ,astra p)a,uit, adeo i!perite ut 8ua!8ua! verno te!pore anni et tot ,ir,u! a!ni$us penuria a8uae 5atigarentur. i$i de proe)io du$itatu!, #t+one per )itteras 5)agitante ut !aturarent, !i)iti$us ut i!perator pugnae adesset pos,enti$us9 p)eri8ue ,opias trans 0adu! agentis a,,iri postu)a$ant. ne, proinde diiudi,ari potest 8uid opti!u! 5a,tu 5uerit, 8ua! pessi!u! 5uisse 8uod 5a,tu! est. 40. <on ut ad pugna! sed ad $e))andu! pro5e,ti ,on5)uentis 0adi et &rdae 5)u!inu!, sede,i! inde !i)iu! spatio distantis, pete$ant. .e)so et 0au)ino a$nuenti$us !i)ite! itinere 5essu!, sar,inis grave! o$i,ere +osti, non o!issuro 8uo !inus e;peditus et vi; 8uattuor !i)ia passuu! progressus aut in,o!positos in ag!ine aut dispersos et va))u! !o)ientis adgrederetur, %itianus et 0ro,u)us, u$i ,onsi)iis vin,erentur, ad ius i!perii transi$ant. aderat sane ,itus e8uo <u!ida ,u! atro,i$us !andatis, 8ui$us #t+o in,repita du,u! segnitia re! in dis,ri!en !itti iu$e$at, aeger !ora et spei i!patiens. 4-. Bode! die ad .ae,ina! operi pontis intentu! duo praetoriaru! ,o+ortiu! tri$uni, ,on)o8uiu! eius postu)antes, venerunt9 audire ,ondi,iones a, reddere para$at, ,u! prae,ipites e;p)oratores adesse +oste! nuntiavere. interruptus tri$unoru! ser!o, eo8ue in,ertu! 5uit insidias an proditione! ve) a)i8uod +onestu! ,onsi)iu! ,oeptaverint. .ae,ina di!issis tri$unis reve,tus in ,astra datu! iussu Aa$ii Va)entis pugnae signu! et !i)ite! in ar!is invenit. du! )egiones de ordine ag!inis sortiuntur, e8uites prorupere: et !iru! di,tu, a pau,iori$us #t+onianis 8uo !inus in va))u! inpingerentur, /ta)i,ae )egionis

virtute deterriti sunt9 ea stri,tis !u,roni$us redire pu)sos et pugna! resu!ere ,oegit. disposita Vite))ianaru! )egionu! a,ies sine trepidatione9 eteni! 8ua!8ua! vi,ino +oste aspe,tus ar!oru! densis ar$ustis pro+i$e$atur. apud #t+onianos pavidi du,es, !i)es du,i$us in5ensus, !i;ta ve+i,u)a et )i;ae, et praeruptis utri!8ue 5ossis via 8uieto 8uo8ue ag!ini angusta. ,ir,u!sistere a)ii signa sua, 8uaerere a)ii: in,ertus undi8ue ,)a!or ad,urrentiu!, vo,antiu!9 ut ,ui8ue auda,ia ve) 5or!ido, in pri!a! postre!a!ve a,ie! proru!pe$ant aut re)a$e$antur. 42. &ttonitas su$ito terrore !entis 5a)su! gaudiu! in )anguore! vertit, repertis 8ui des,ivisse a Vite))io e;er,itu! e!entirentur. is ru!or a$ e;p)oratori$us Vite))ii dispersus, an in ipsa #t+onis parte seu do)o seu 5orte surre;erit, paru! ,o!pertu!. o!isso pugnae ardore #t+oniani u)tro sa)utavere: et +osti)i !ur!ure e;,epti, p)eris8ue suoru! ignaris 8uae ,ausa sa)utandi, !etu! proditionis 5e,ere. tu! in,u$uit +ostiu! a,ies, integris ordini$us, ro$ore et nu!ero praestantior9 #t+oniani, 8ua!8ua! dispersi, pau,iores, 5essi, proe)iu! ta!en a,riter su!psere. et per )o,os ar$ori$us a, vineis i!peditos non una pugnae 5a,ies9 ,o!!inus e!inus, ,atervis et ,uneis ,on,urre$ant. in aggere viae ,on)ato gradu ,orpori$us et u!$oni$us niti, o!isso pi)oru! ia,tu g)adiis et se,uri$us ga)eas )ori,as8ue perru!pere9 nos,entes inter se, ,eteris ,onspi,ui, in eventu! totius $e))i ,erta$ant. 42. Aorte inter 0adu! via!8ue patenti ,a!po duae )egiones ,ongressae sunt, pro Vite))io unaetvi,ensi!a, ,ui ,ogno!en apa,i, vetere g)oria insignis, e parte #t+onis pri!a &diutri;, non ante in a,ie! dedu,ta, sed 5ero; et novi de,oris avida. pri!ani stratis unaetvi,ensi!anoru! prin,ipiis a8ui)a! a$stu)ere: 8uo do)ore a,,ensa )egio et i!pu)it rursus pri!anos, inter5e,to #r5idio Benigno )egato, et p)uri!a signa ve;i))a8ue e; +osti$us rapuit. a parte a)ia propu)sa 8uintanoru! i!petu tertia de,i!a )egio, ,ir,u!venti p)uriu! ad,ursu 8uartade,i!ani. et du,i$us #t+onis ia! pride! pro5ugis .ae,ina a, Va)ens su$sidiis suos 5ir!a$ant. a,,essit re,ens au;i)iu!, Varus &)5enus ,u! Batavis, 5usa g)adiatoru! !anu, 8ua! navi$us transve,ta! o$positae ,o+ortes in ipso 5)u!ine tru,idaverant9 ita vi,tores )atus +ostiu! inve,ti. 44. Bt !edia a,ie perrupta 5ugere passi! #t+oniani, Bedria,u! petentes. i!!ensu! id spatiu!, o$stru,tae strage ,orporu! viae, 8uo p)us ,aedis 5uit: ne8ue eni! ,ivi)i$us $e))is ,apti in praeda! vertuntur. (uetonius 0au)inus et 1i,inius 0ro,u)us diversis itineri$us ,astra vitavere. Vediu! &8ui)a! tertiae de,i!ae )egionis )egatu! irae !i)itu! in,onsu)tus pavor o$tu)it. !u)to ad+u, die va))u! ingressus ,)a!ore seditiosoru! et 5uga,iu! ,ir,u!strepitur: non pro$ris, non !ani$us a$stinent: desertore! proditore!8ue in,repant, nu))o proprio ,ri!ine eius sed !ore vu)gi suu! 8uis8ue 5)agitiu! a)iis o$ie,tantes. %itianu! et .e)su! no; iuvit, dispositis ia! e;,u$iis ,onpressis8ue !i)iti$us, 8uos &nnius Ga))us ,onsi)io pre,i$us au,toritate 5)e;erat, ne super ,)ade! adversae pugnae suis!et ipsi ,aedi$us saevirent9 sive 5inis $e))o venisset seu resu!ere ar!a !a))ent, uni,u! vi,tis in ,onsensu )eva!entu!. ,eteris 5ra,tus ani!us9 praetorianus !i)es

non virtute se sed proditione vi,tu! 5re!e$at9 ne Vite))ianis 8uide! in,ruenta! 5uisse vi,toria!, pu)so e8uite, rapta )egionis a8ui)a: superesse ,u! ipso #t+one !i)itu! 8uod trans 0adu! 5uerit, venire =oesi,as )egiones, !agna! e;er,itus parte! Bedria,i re!ansisse9 +os ,erte nondu! vi,tos et, si ita 5erret, +onestius in a,ie perituros. +is ,ogitationi$us tru,es aut pavidi e;tre!a desperatione ad ira! saepius 8ua! in 5or!idine! sti!u)a$antur. 45. &t Vite))ianus e;er,itus ad 8uintu! a Bedria,o )apide! ,onsedit, non ausis du,i$us eade! die o$pugnatione! ,astroru!: si!u) vo)untaria deditio spera$atur9 sed e;peditis et tantu! ad proe)iu! egressis !uni!entu! 5uere ar!a et vi,toria. postera die +aud a!$igua #t+oniani e;er,itus vo)untate et 8ui 5ero,iores 5uerant ad paenitentia! in,)inanti$us !issa )egatio: ne, apud du,es Vite))ianos du$itatu! 8uo !inus pa,e! ,on,ederent. )egati pau)isper retenti9 ea res +aesitatione! attu)it ignaris ad+u, an i!petrassent. !o; re!issa )egatione patuit va))u!. tu! vi,ti vi,tores8ue in )a,ri!as e55usi, sorte! ,ivi)iu! ar!oru! !isera )aetitia detestantes: isde! tentoriis a)ii 5ratru!, a)ii propin8uoru! vu)nera 5ove$ant9 spes et prae!ia in a!$iguo, ,erta 5unera et )u,tus, ne, 8uis8ua! adeo !a)i e;pers ut non a)i8ua! !orte! !aereret. re8uisitu! #r5idii )egati ,orpus +onore so)ito ,re!atur: pau,os ne,essarii ipsoru! sepe)ivere, ,eteru! vu)gus super +u!u! re)i,tu!. 4?. #pperie$atur #t+o nuntiu! pugnae ne8ua8ua! trepidus et ,onsi)ii ,ertus. !aesta pri!u! 5a!a, dein pro5ugi e proe)io perditas res pate5a,iunt. non e;pe,tavit !i)itu! ardor vo,e! i!peratoris: $onu! +a$eret ani!u! iu$e$ant9 superesse ad+u, novas viris, et ipsos e;tre!a passuros ausuros8ue. ne8ue erat adu)atio9 ire in a,ie!, e;,itare partiu! 5ortuna! 5urore 8uoda! et instin,tu 5)agra$ant. 8ui pro,u) adstiterant, tendere !anus, et pro;i!i prensare genua, pro!ptissi!o 0)otio Air!o. is praetorii prae5e,tus identide! ora$at ne 5idissi!u! e;er,itu!, ne opti!e !eritos !i)ites desereret9 !aiore ani!o to)erari adversa 8ua! re)in8ui: 5ortis et strenuos etia! ,ontra 5ortuna! insistere spei, ti!idos et ignavos ad desperatione! 5or!idine properare. 8uas inter vo,es ut 5)e;erat vu)tu! aut induraverat #t+o, ,)a!or et ge!itus. ne, praetoriani tantu!, proprius #t+onis !i)es, sed prae!issi e 0oesia eande! o$stinatione! adventantis e;er,itus, )egiones &8ui)eia! ingressas nuntia$ant, ut ne!o du$itet potuisse renovari $e))u! atro;, )ugu$re, in,ertu! vi,tis et vi,tori$us. 43. /pse aversus a ,onsi)iis $e))i H+un,H in8uit Hani!u!, +an, virtute! vestra! u)tra peri,u)is o$i,ere ni!is grande vitae !eae pretiu! puto. 8uanto p)us spei ostenditis, si vivere p)a,eret, tanto pu),+rior !ors erit. e;perti in vi,e! su!us ego a, 5ortuna. ne, te!pus ,onputaveritis9 di55i,i)ius est te!perare 5e)i,itati 8ua te non putes diu usuru!. ,ivi)e $e))u! a Vite))io ,oepit, et ut de prin,ipatu ,ertare!us ar!is initiu! i))i, 5uit9 ne p)us 8ua! se!e) ,erte!us penes !e e;e!p)u! erit: +in, #t+one! posteritas aesti!et. 5ruetur Vite))ius 5ratre, ,oniuge, )i$eris9 !i+i non u)tione ne8ue so)a,iis opus est. a)ii diutius i!periu! tenuerint, ne!o ta! 5ortiter re)i8uerit. an ego tantu! o!anae pu$is, tot egregios e;er,itus sterni rursus et rei pu$)i,ae eripi patiarG eat +i, !e,u! ani!us, ta!8ua! perituri pro

!e 5ueritis, set este superstites. ne, diu !ore!ur, ego in,o)u!itate! vestra!, vos ,onstantia! !ea!. p)ura de e;tre!is )o8ui pars ignaviae est. prae,ipuu! destinationis !eae do,u!entu! +a$ete 8uod de ne!ine 8ueror: na! in,usare deos ve) +o!ines eius est 8ui vivere ve)it.H 48. %a)ia )o,utus, ut ,ui8ue aetas aut dignitas, ,o!iter appe))atos, irent propere neu re!anendo ira! vi,toris asperarent, iuvenes au,toritate, senes pre,i$us !ove$at, p)a,idus ore, intrepidus ver$is, inte!pestivas suoru! )a,ri!as ,oer,ens. dari navis a, ve+i,u)a a$eunti$us iu$et: )i$e))os epistu)as8ue studio erga se aut in Vite))iu! ,ontu!e)iis insignis a$o)et: pe,unias distri$uit par,e ne, ut periturus. !o; (a)viu! .o,,eianu!, 5ratris 5i)iu!, pri!a iuventa, trepidu! et !aerente! u)tro so)atus est, )audando pietate! eius, ,astigando 5or!idine!9 an Vite))iu! ta! in!itis ani!i 5ore ut pro in,o)u!i tota do!o ne +an, 8uide! si$i gratia! redderetG !ereri se 5estinato e;itu ,)e!entia! vi,toris: non eni! u)ti!a desperatione sed pos,ente proe)iu! e;er,itu re!isisse rei pu$)i,ae novissi!u! ,asu!. satis si$i no!inis, satis posteris suis no$i)itatis 8uaesitu!. post /u)ios .)audios Servios se pri!u! in 5a!i)ia! nova! i!periu! intu)isse9 proinde ere,to ani!o ,apesseret vita!, neu patruu! si$i #t+one! 5uisse aut o$)ivis,eretur u!8ua! aut ni!iu! !e!inisset. 49. 0ost 8uae di!otis o!ni$us pau)u! re8uievit. at8ue i))u! supre!as ia! ,uras ani!o vo)utante! repens tu!u)tus avertit, nuntiata ,onsternatione a, )i,entia !i)itu!: na!8ue a$eunti$us e;itiu! !inita$antur, atro,issi!a in Verginiu! vi, 8ue! ,)ausa do!o o$side$ant. in,repitis seditionis au,tori$us regressus va,avit a$euntiu! ad)o8uiis, done, o!nes invio)ati digrederentur. vesperas,ente die siti! +austu ge)idae a8uae sedavit. tu! ad)atis pugioni$us duo$us, ,u! utru!8ue perte!ptasset, a)teru! ,apiti su$didit. et e;p)orato ia! pro5e,tos a!i,os, no,te! 8uieta!, ut8ue ad5ir!atur, non inso!ne! egit9 )u,e pri!a in 5erru! pe,tore in,u$uit. ad ge!itu! !orientis ingressi )i$erti servi8ue et 0)otius Air!us praetorii prae5e,tus unu! vu)nus invenere. 5unus !aturatu!: a!$itiosis id pre,i$us petierat ne a!putaretur ,aput )udi$rio 5uturu!. tu)ere ,orpus praetoriae ,o+ortes ,u! )audi$us et )a,ri!is, vu)nus !anus8ue eius e;os,u)antes. 8uida! !i)itu! iu;ta rogu! inter5e,ere se, non no;a ne8ue o$ !etu!, sed ae!u)atione de,oris et ,aritate prin,ipis. a, postea pro!is,e Bedria,i, 0)a,entiae a)iis8ue in ,astris ,e)e$ratu! id genus !ortis. #t+oni sepu),+ru! e;tru,tu! est !odi,u! et !ansuru!. +un, vitae 5ine! +a$uit septi!o et tri,ensi!o aetatis anno. 50. #rigo i))i e !uni,ipio Aerentio, pater ,onsu)aris, avus praetorius: !aternu! genus i!par ne, ta!en inde,oru!. pueritia a, iuventa, 8ua)e! !onstravi!us. duo$us 5a,inori$us, a)tero 5)agitiosissi!o, a)tero egregio, tantunde! apud posteros !eruit $onae 5a!ae 8uantu! !a)ae. ut ,on8uirere 5a$u)osa et 5i,tis o$)e,tare )egentiu! ani!os pro,u) gravitate ,oepti operis ,redideri!, ita vu)gatis traditis8ue de!ere 5ide! non ausi!. die, 8uo Bedria,i ,erta$atur, ave! invisitata spe,ie apud egiu! 1epidu! ,e)e$ri )u,o ,onsedisse in,o)ae !e!orant, ne, deinde ,oetu +o!inu! aut ,ir,u!vo)itantiu! a)itu! territa! pu)sa!ve, done,

#t+o se ipse inter5i,eret: tu! a$)ata! e; o,u)is9 et te!pora reputanti$us initiu! 5ine!8ue !ira,u)i ,u! #t+onis e;itu ,o!petisse. 5-. /n 5unere eius novata )u,tu a, do)ore !i)itu! seditio, ne, erat 8ui ,oer,eret. ad Verginiu! versi, !odo ut re,iperet i!periu!, nun, ut )egatione apud .ae,ina! a, Va)ente! 5ungeretur, !initantes ora$ant9 Verginius per aversa! do!us parte! 5urti! digressus inru!pentis 5rustratus est. earu! 8uae Bri;e))i egerant ,o+ortiu! pre,es u$rius Ga))us tu)it, et venia stati! i!petrata, ,on,edenti$us ad vi,tore! per A)aviu! (a$inu! iis ,opiis 8ui$us prae5uerat. 52. 0osito u$i8ue $e))o !agna pars senatus e;tre!u! dis,ri!en adiit, pro5e,ta ,u! #t+one a$ ur$e, dein =utinae re)i,ta. i))u, adverso de proe)io ad)atu!9 sed !i)ites ut 5a)su! ru!ore! aspernantes, 8uod in5ensu! #t+oni senatu! ar$itra$antur, ,ustodire ser!ones, vu)tu! +a$itu!8ue tra+ere in deterius: ,onvi,iis postre!o a, pro$ris ,ausa! et initiu! ,aedis 8uaere$ant, ,u! a)ius insuper !etus senatori$us instaret, ne praeva)idis ia! Vite))ii parti$us ,un,tanter e;,episse vi,toria! ,rederentur. ita trepidi et utri!8ue an;ii ,oeunt, ne!o privati! e;pedito ,onsi)io, inter !u)tos so,ietate ,u)pae tutior. onera$at paventiu! ,uras ordo =utinensis ar!a et pe,unia! o55erendo, appe))a$at8ue patres ,ons,riptos inte!pestivo +onore. 52. <ota$i)e iurgiu! 5uit 8uo 1i,inius .ae,ina =ar,e))u! Bpriu! ut a!$igua disserente! invasit. ne, ,eteri sententias aperie$ant9 sed invisu! !e!oria de)ationu! e;positu!8ue ad invidia! =ar,e))i no!en inritaverat .ae,ina!, ut novus ad+u, et in senatu! nuper ads,itus !agnis ini!i,itiis ,)ares,eret. !oderatione !e)ioru! dire!pti. et rediere o!nes 3ononiam, rursus ,onsi)iaturi: si!u) !edio te!poris p)ures nuntii spera$antur. 3ononiae, divisis per itinera 8ui re,entissi!u! 8ue!8ue per,ontarentur, interrogatus #t+onis )i$ertus ,ausa! digressus +a$ere se supre!a eius !andata respondit: ipsu! vivente! 8uide! re)i,tu!, sed so)a posteritatis ,ura et a$ruptis vitae $)andi!entis. +in, ad!iratio et p)ura interrogandi pudor, at8ue o!niu! ani!i in Vite))iu! in,)inavere. 54. /ntererat ,onsi)iis 5rater eius 1. Vite))ius se8ue ia! adu)anti$us o55ere$at, ,u! repente .oenus )i$ertus <eronis atro,i !enda,io universos per,u)it, ad5ir!ans superventu 8uartae de,i!ae )egionis, iun,tis a Bri;e))o viri$us, ,aesos vi,tores: versa! partiu! 5ortuna!. ,ausa 5ingendi 5uit ut dip)o!ata #t+onis, 8uae neg)ege$antur, )aetiore nuntio reva)es,erent. et .oenus 8uide! rapti! in ur$e! ve,tus pau,os post dies iussu Vite))ii poenas )uit9 senatoru! peri,u)u! au,tu! ,redenti$us #t+onianis !i)iti$us vera esse 8uae ad5ere$antur. intende$at 5or!idine! 8uod pu$)i,i ,onsi)ii 5a,ie dis,essu! =utina desertae8ue partes 5orent. ne, u)tra in ,o!!une ,ongressi si$i 8uis8ue ,onsu)uere, done, !issae a Aa$io Va)ente epistu)ae de!erent !etu!. et !ors #t+onis 8uo )auda$i)ior eo ve)o,ius audita. 55. &t o!ae ni+i) trepidationis: .eria)es )udi e; !ore spe,ta$antur. ut ,essisse #t+one! et a A)avio (a$ino prae5e,to ur$is 8uod erat in ur$e !i)itu! sa,ra!ento

Vite))ii ada,tu! ,erti au,tores in t+eatru! attu)erunt, Vite))io p)ausere: popu)us ,u! )auru a, 5)ori$us Ga)$ae i!agines ,ir,u! te!p)a tu)it, ,ongestis in !odu! tu!u)i ,oronis iu;ta )a,u! .urtii, 8ue! )o,u! Ga)$a !oriens sanguine in5e,erat. in senatu ,un,ta )ongis a)ioru! prin,ipati$us ,o!posita stati! de,ernuntur: additae erga Ger!ani,u! e;er,itu! )audes grates8ue et !issa )egatio 8uae gaudio 5ungeretur. re,itatae Aa$ii Va)entis epistu)ae ad ,onsu)es s,riptae +aud i!!oderate9 gratior .ae,inae !odestia 5uit 8uod non s,ripsisset. 5?. .eteru! /ta)ia gravius at8ue atro,ius 8ua! $e))o ad5)i,ta$atur. dispersi per !uni,ipia et ,o)onias Vite))iani spo)iare, rapere, vi et stupris po))uere9 in o!ne 5as ne5as8ue avidi aut vena)es non sa,ro, non pro5ano a$stine$ant. et 5uere 8ui ini!i,os suos spe,ie !i)itu! inter5i,erent. ipsi8ue !i)ites regionu! gnari re5ertos agros, ditis do!inos in praeda! aut, si repugnatu! 5oret, ad e;itiu! destina$ant, o$no;iis du,i$us et pro+i$ere non ausis. !inus avaritiae in .ae,ina, p)us a!$itionis9 Va)ens o$ )u,ra et 8uaestus in5a!is eo8ue a)ienae etia! ,u)pae dissi!u)ator. ia! pride! attritis /ta)iae re$us tantu! peditu! e8uitu!8ue, vis da!na8ue et iniuriae aegre to)era$antur. 53. /nteri! Vite))ius vi,toriae suae nes,ius ut ad integru! $e))u! re)i8uas Ger!ani,i e;er,itus viris tra+e$at. pau,i veteru! !i)itu! in +i$ernis re)i,ti, 5estinatis per Ga))ias di)e,ti$us, ut re!anentiu! )egionu! no!ina supp)erentur. ,ura ripae @ordeonio A)a,,o per!issa: ipse e Britanni,o De;er,ituE de)e,ta o,to !i)ia si$i adiun;it. et pau,oru! dieru! iter progressus prosperas apud Bedria,u! res a, !orte #t+onis ,on,idisse $e))u! a,,epit9 vo,ata ,ontione virtute! !i)itu! )audi$us ,u!u)at. postu)ante e;er,itu ut )i$ertu! suu! &siati,u! e8uestri dignitate donaret, in+onesta! adu)atione! ,onpes,it: dein !o$i)itate ingenii, 8uod pa)a! a$nuerat, inter se,reta ,onvivii )argitur, +onoravit8ue &siati,u! anu)is, 5oedu! !an,ipiu! et !a)is arti$us a!$itiosu!. 58. /sde! die$us a,,essisse parti$us utra!8ue =auretania!, inter5e,to pro,uratore &)$ino, nuntii venere. 1u,,eius &)$inus a <erone =auretaniae .aesariensi praepositus, addita per Ga)$a! %ingitanae provin,iae ad!inistratione, +aud spernendis viri$us age$at. de,e! nove! ,o+ortes, 8uin8ue a)ae, ingens =auroru! nu!erus aderat, per )atro,inia et raptus apta $e))o !anus. ,aeso Ga)$a in #t+one! pronus ne, &5ri,a ,ontentus @ispaniae angusto 5reto dire!ptae i!!ine$at. inde .)uvio u5o !etus, et de,i!a! )egione! propin8uare )itori ut trans!issurus iussit: prae!issi ,enturiones 8ui =auroru! ani!os Vite))io ,on,i)iarent. ne8ue arduu! 5uit, !agna per provin,ias Ger!ani,i e;er,itus 5a!a: sparge$atur insuper spreto pro,uratoris vo,a$u)o &)$inu! insigne regis et /u$ae no!en usurpare. 59. /ta !utatis ani!is &sinius 0o))io a)ae prae5e,tus, e 5idissi!is &)$ino, et Aestus a, (,ipio ,o+ortiu! prae5e,ti oppri!untur9 ipse &)$inus du! e %ingitana provin,ia .aesariense! =auretania! petit, adpu)su )itoris tru,idatus: u;or eius ,u! se per,ussori$us o$tu)isset, si!u) inter5e,ta est, ni+i) eoru! 8uae 5ierent Vite))io an8uirente9 $revi auditu 8ua!vis !agna transi$at, i!par ,uris graviori$us.

B;er,itu! itinere terrestri pergere iu$et9 ipse &rare 5)u!ine deve+itur, nu))o prin,ipa)i paratu, sed vetere egestate ,onspi,uus, done, /unius B)aesus 1ugudunensis Ga))iae re,tor, genere in)ustri, )argus ani!o et par opi$us, ,ir,u!daret prin,ipi !inisteria, ,o!itaretur )i$era)iter, eo ipso ingratus, 8ua!vis odiu! Vite))ius verni)i$us $)anditiis ve)aret. praesto 5uere 1uguduni vi,tri,iu! vi,taru!8ue partiu! du,es. Va)ente! et .ae,ina! pro ,ontione )audatos ,uru)i suae ,ir,u!posuit. !o; universu! e;er,itu! o,,urrere in5anti 5i)io iu$et, per)atu!8ue et pa)uda!ento opertu! sinu retinens Ger!ani,u! appe))avit ,in;it8ue ,un,tis 5ortunae prin,ipa)is insigni$us. ni!ius +onos inter se,unda re$us adversis in so)a,iu! ,essit. ?0. %u! inter5e,ti ,enturiones pro!ptissi!i #t+onianoru!, unde prae,ipua in Vite))iu! a)ienatio per $ll'ricos e;er,itus: si!u) ,eterae )egiones ,onta,tu et adversus Ger!ani,os !i)ites invidia $e))u! !edita$antur. (uetoniu! 0au)inu! a, 1i,iniu! 0ro,u)u! tristi !ora s8ua)idos tenuit, done, auditi ne,essariis !agis de5ensioni$us 8ua! +onestis uterentur. proditione! u)tro i!puta$ant, spatiu! )ongi ante proe)iu! itineris, 5atigatione! #t+onianoru!, per!i;tu! ve+i,u)is ag!en a, p)era8ue 5ortuita 5raudi suae adsignantes. et Vite))ius ,redidit de per5idia et 5ide! a$so)vit. (a)vius %itianus #t+onis 5rater nu))u! dis,ri!en adiit, pietate et ignavia e;,usatus. =ario .e)so ,onsu)atus servatur9 sed ,reditu! 5a!a o$ie,tu!8ue !o; in senatu .ae,i)io (i!p)i,i, 8uod eu! +onore! pe,unia !er,ari, ne, sine e;itio .e)si, vo)uisset9 restitit Vite))ius dedit8ue postea ,onsu)atu! (i!p)i,i inno;iu! et ine!ptu!. Trac+alum adversus ,ri!inantis Ga)eria u;or Vite))ii prote;it. ?-. /nter !agnoru! viroru! dis,ri!ina, pudendu! di,tu, =ari,,us 8uida!, e p)e$e 3oiorum, inserere sese 5ortunae et provo,are ar!a o!ana si!u)atione nu!inu! ausus est. ia!8ue adsertor Ga))iaru! et deus 6na! id si$i indiderat7 ,on,itis o,to !i)i$us +o!inu! pro;i!os &eduoru! pagos tra+e$at, ,u! gravissi!a ,ivitas e)e,ta iuventute, adie,tis a Vite))io ,o+orti$us, 5anati,a! !u)titudine! disie,it. ,aptus in eo proe)io =ari,,us: a, !o; 5eris o$ie,tus 8uia non )ania$atur, sto)idu! vu)gus invio)a$i)e! ,rede$at, done, spe,tante Vite))io inter5e,tus est. ?2. <e, u)tra in de5e,tores aut $ona ,uius8ua! saevitu!9 rata 5uere eoru! 8ui a,ie #t+oniana ,e,iderant, testa!enta aut )e; intestatis9 prorsus, si )u;uriae te!peraret, avaritia! non ti!eres. epu)aru! 5oeda et ine;p)e$i)is )i$ido9 e; ur$e at8ue /ta)ia inrita!enta gu)ae gesta$antur, strepenti$us a$ utro8ue !ari itineri$us: e;+austi ,onvivioru! apparati$us prin,ipes ,ivitatu!: vasta$antur ipsae ,ivitates: degenera$at a )a$ore a, virtute !i)es adsuetudine vo)uptatu! et ,onte!ptu du,is. prae!isit in ur$e! edi,tu! 8uo vo,a$u)u! &ugusti di55erret, .aesaris non re,iperet, ,u! de potestate ni+i) detra+eret. pu)si /ta)ia !at+e!ati,i: ,autu! severe ne e8uites o!ani )udo et +arena po))uerentur. priores id prin,ipes pe,unia et saepius vi perpu)erant, a, p)era8ue !uni,ipia et ,o)oniae ae!u)a$antur ,orruptissi!u! 8ue!8ue adu)es,entiu! pretio in)i,ere.

?2. (ed Vite))ius adventu 5ratris et inrepenti$us do!inationis !agistris super$ior et atro,ior o,,idi 'o)a$e))a! iussit, 8ue! in ,o)onia! &8uinate! sepositu! a$ #t+one rettu)i!us. 'o)a$e))a audita !orte #t+onis ur$e! introierat9 id ei 0)an,ius Varus praetura 5un,tus, e; inti!is 'o)a$e))ae a!i,is, apud A)aviu! (a$inu! prae5e,tu! ur$is o$ie,it, ta!8ua! rupta ,ustodia du,e! se vi,tis parti$us ostentasset: addidit te!ptata! ,o+orte! 8uae #stiae ageret: ne, u))is tantoru! ,ri!inu! pro$ationi$us in paenitentia! versus sera! venia! post s,e)us 8uaere$at. ,un,tante! super tanta re A)aviu! (a$inu! %riaria 1. Vite))ii u;or, u)tra 5e!ina! 5ero;, terruit ne peri,u)o prin,ipis 5a!a! ,)e!entiae ad5e,taret. (a$inus suopte ingenio !itis, u$i 5or!ido in,essisset, 5a,i)is !utatu et in a)ieno dis,ri!ine si$i pavens, ne ad)evasse videretur, i!pu)it ruente!. ?4. /gitur Vite))ius !etu et odio 8uod 0etronia! u;ore! eius !o; 'o)a$e))a in !atri!oniu! a,,episset, vo,atu! per epistu)as vitata A)a!iniae viae ,e)e$ritate devertere /ntera!niu! at8ue i$i inter5i,i iussit. )ongu! inter5e,tori visu!9 in itinere a, ta$erna proie,tu! +u!i iugu)avit, !agna ,u! invidia novi prin,ipatus, ,uius +o, pri!u! spe,i!en nos,e$atur. et %riariae )i,entia! !odestu! e pro;i!o e;e!p)u! onera$at, Ga)eria i!peratoris u;or non i!!i;ta tristi$us: et pari pro$itate !ater Vite))ioru! (e;ti)ia, anti8ui !oris9 di;isse 8uin etia! ad pri!as 5i)ii sui epistu)as 5ere$atur, non Ger!ani,u! a se sed Vite))iu! genitu!. ne, u))is postea 5ortunae in)e,e$ris aut a!$itu ,ivitatis in gaudiu! evi,ta do!us suae tantu! adversa sensit. ?5. 'igressu! a 1uguduno Vite))iu! .)uvius u5us adse8uitur o!issa @ispania, )aetitia! et gratu)atione! vu)tu 5erens, ani!o an;ius et petitu! se ,ri!inationi$us gnarus. @i)arus .aesaris )i$ertus detu)erat ta!8ua! audito Vite))ii et #t+onis prin,ipatu propria! ipse potentia! et possessione! @ispaniaru! te!ptasset, eo8ue dip)o!ati$us nu))u! prin,ipe! praes,ripsisset: DetE interpreta$atur 8uaeda! e; orationi$us eius ,ontu!e)iosa in Vite))iu! et pro se ipso popu)aria. au,toritas .)uvii praeva)uit ut puniri u)tro )i$ertu! suu! Vite))ius iu$eret. .)uvius ,o!itatui prin,ipis adie,tus, non ade!pta @ispania, 8ua! re;it a$sens e;e!p)o 1. D&rrunti. sedE &rruntiu! %i$erius .aesar o$ !etu!, Vite))ius .)uviu! nu))a 5or!idine retine$at. non ide! %re$e))io =a;i!o +onos9 pro5ugerat Britannia o$ ira,undia! !i)itu!: !issus est in )o,u! eius Vettius Bo)anus e praesenti$us. ??. &nge$at Vite))iu! vi,taru! )egionu! +aud8ua8ua! 5ra,tus ani!us. sparsae per /ta)ia! et vi,tori$us per!i;tae +osti)ia )o8ue$antur, prae,ipua 8uartade,i!anoru! 5ero,ia, 8ui se vi,tos a$nue$ant9 8uippe Bedria,ensi a,ie ve;i))ariis tantu! pu)sis viris )egionis non ad5uisse. re!itti eos in Britannia!, unde a <erone e;,iti erant, p)a,uit at8ue interi! Batavoru! ,o+ortis una tendere o$ vetere! adversus 8uartade,i!anos dis,ordia!. ne, diu in tantis ar!atoru! odiis 8uies 5uit9 &ugustae %aurinoru!, du! opi5i,e! 8uenda! Batavus ut 5raudatore! inse,tatur, )egionarius ut +ospite! tuetur, sui ,ui8ue ,o!!i)itones adgregati a ,onvi,iis ad ,aede! transiere. et proe)iu! atro; arsisset, ni duae praetoriae ,o+ortes ,ausa! 8uartade,i!anoru! se,utae +is 5idu,ia! et !etu! Batavis 5e,issent9 8uos Vite))ius ag!ini suo iungi ut 5idos, )egione! Grais &)pi$us tradu,ta! eo 5)e;u itineris ire iu$et 8uo Vienna! vitarent: na!8ue et Viennenses ti!e$antur. no,te, 8ua pro5i,is,e$atur )egio, re)i,tis

passi! igni$us pars %aurinae ,o)oniae a!$usta, 8uod da!nu!, ut p)era8ue $e))i !a)a, !aiori$us a)iaru! ur$iu! ,)adi$us o$)itteratu!. 8uartade,i!ani post8ua! &)pi$us degressi sunt, seditiosissi!us 8uis8ue signa Vienna! 5ere$ant9 ,onsensu !e)ioru! ,onpressi et )egio in Britannia! transve,ta. ?3. 0ro;i!us Vite))io e praetoriis ,o+orti$us !etus erat. separati pri!u!, deinde addito +onestae !issionis )eni!ento, ar!a ad tri$unos suos de5ere$ant, done, !otu! a Vespasiano $e))u! ,re$res,eret9 tu! resu!pta !i)itia ro$ur A)avianaru! partiu! 5uere. pri!a ,)assi,oru! )egio in @ispania! !issa ut pa,e et otio !ites,eret, unde,i!a a, septi!a suis +i$ernis redditae, tertiade,i!ani struere a!p+it+eatra iussi: na! .ae,ina .re!onae, Va)ens Bononiae spe,ta,u)u! g)adiatoru! edere para$ant, nu!8ua! ita ad ,uras intento Vite))io ut vo)uptatu! o$)ivis,eretur. ?8. Bt Dvi,tasE 8uide! partis !odeste distra;erat9 apud vi,tores orta seditio, )udi,ro initio ni nu!erus ,aesoru! invidia! Vite))io au;isset. dis,u$uerat Vite))ius %i,ini ad+i$ito ad epu)as Verginio. )egati tri$uni8ue e; !ori$us i!peratoru! severitate! ae!u)antur ve) te!pestivis ,onviviis gaudent: proinde !i)es intentus aut )i,enter agit. apud Vite))iu! o!nia indisposita, te!u)enta, pervigi)iis a, $a,,+ana)i$us 8ua! dis,ip)inae et ,astris propiora. igitur duo$us !i)iti$us, a)tero )egionis 8uintae, a)tero e Ga))i au;i)iari$us, per )as,ivia! ad ,erta!en )u,tandi a,,ensis, post8ua! )egionarius pro,iderat, insu)tante Ga))o et iis 8ui ad spe,tandu! ,onvenerant in studia didu,tis, erupere )egionarii in perni,ie! au;i)ioru! a, duae ,o+ortes inter5e,tae. re!ediu! tu!u)tus 5uit a)ius tu!u)tus. pu)vis pro,u) et ar!a aspi,ie$antur9 ,on,)a!atu! repente 8uarta! de,i!a! )egione! verso itinere ad proe)iu! venire: sed erant ag!inis ,oa,tores9 agniti de!psere so))i,itudine!. interi! Verginii servus 5orte o$vius ut per,ussor Vite))ii insi!u)atur9 et rue$at ad ,onviviu! !i)es, !orte! Verginii e;pos,ens. ne Vite))ius 8uide!, 8ua!8ua! ad o!nis suspi,iones pavidus, de inno,entia eius du$itavit9 aegre ta!en ,o+i$iti 8ui e;itiu! ,onsu)aris et 8uonda! du,is sui 5)agita$ant. ne, 8ue!8ua! saepius 8ua! Verginiu! o!nis seditio in5estavit9 !ane$at ad!iratio viri et 5a!a, set oderant ut 5astiditi. ?9. 0ostero die Vite))ius senatus )egatione, 8ua! i$i opperiri iusserat, audita transgressus in ,astra u)tro pietate! !i)itu! ,on)audavit, 5re!enti$us au;i)iis tantu! i!punitatis at8ue adrogantiae )egionariis a,,essisse. Batavoru! ,o+ortes, ne 8uid tru,u)entius auderent, in Ger!ania! re!issae, prin,ipiu! interno si!u) e;terno8ue $e))o paranti$us 5atis. reddita ,ivitati$us Ga))oru! au;i)ia, ingens nu!erus et pri!a stati! de5e,tione inter inania $e))i adsu!ptus. ,eteru! ut )argitioni$us ad5e,tae ia! i!perii opes su55i,erent, a!putari )egionu! au;i)ioru!8ue nu!eros iu$et vetitis supp)e!entis: et pro!is,ae !issiones o55ere$antur. e;itia$i)e id rei pu$)i,ae, ingratu! !i)iti, ,ui eade! !unia inter pau,os peri,u)a8ue a, )a$or ,re$rius redi$ant9 et vires )u;u ,orru!pe$antur, ,ontra vetere! dis,ip)ina! et instituta !aioru! apud 8uos virtute 8ua! pe,unia res o!ana !e)ius stetit. 30. /nde Vite))ius .re!ona! 5)e;it et spe,tato !unere .ae,inae insistere Bedria,ensi$us ,a!pis a, vestigia re,entis vi,toriae )ustrare o,u)is ,on,upivit, 5oedu! at8ue atro; spe,ta,u)u!. intra 8uadragensi!u! pugnae die! )a,era ,orpora,

trun,i artus, putres viroru! e8uoru!8ue 5or!ae, in5e,ta ta$o +u!us, protritis ar$ori$us a, 5rugi$us dira vastitas. ne, !inus in+u!ana pars viae 8ua! .re!onenses )auru rosa8ue ,onstraverant, e;tru,tis a)tari$us ,aesis8ue vi,ti!is regiu! in !ore!: 8uae )aeta in praesens !o; perni,ie! ipsis 5e,ere. aderant Va)ens et .ae,ina, !onstra$ant8ue pugnae )o,os9 +in, inrupisse )egionu! ag!en, +in, e8uites ,oortos, inde ,ir,u!5usas au;i)ioru! !anus9 ia! tri$uni prae5e,ti8ue, sua 8uis8ue 5a,ta e;to))entes, 5a)sa vera aut !aiora vero !is,e$ant. vu)gus 8uo8ue !i)itu! ,)a!ore et gaudio de5)e,tere via, spatia ,erta!inu! re,ognos,ere, aggere! ar!oru!, strues ,orporu! intueri !irari: et erant 8uos varia sors reru! )a,ri!ae8ue et !iseri,ordia su$iret. at non Vite))ius 5)e;it o,u)os ne, tot !i)ia insepu)toru! ,iviu! e;+orruit9 )aetus u)tro et ta! propin8uae sortis ignarus instaura$at sa,ru! dis )o,i. 3-. B;i! Bononiae a Aa$io Va)ente g)adiatoru! spe,ta,u)u! editur, adve,to e; ur$e ,u)tu. 8uanto8ue !agis propin8ua$at, tanto ,orruptius iter i!!i;tis +istrioni$us et spadonu! gregi$us et ,etero <eronianae au)ae ingenio: na!8ue et <erone! ipsu! Vite))ius ad!iratione ,e)e$ra$at, se,tari ,antante! so)itus, non ne,essitate, 8ua +onestissi!us 8uis8ue, sed )u;u et saginae !an,ipatus e!ptus8ue. ut Va)enti et .ae,inae va,uos +onoris !ensis aperiret, ,oartati a)ioru! ,onsu)atus, dissi!u)atus =ar,i =a,ri ta!8ua! #t+onianaru! partiu! du,is: et Va)eriu! =arinu! destinatu! a Ga)$a ,onsu)e! distu)it, nu))a o55ensa, sed !ite! et iniuria! segniter )aturu!. 0edanius .osta o!ittitur, ingratus prin,ipi ut adversus <erone! ausus et Verginii e;ti!u)ator, sed a)ias protu)it ,ausas: a,tae8ue insuper Vite))io gratiae ,onsuetudine servitii. 32. <on u)tra pau,os dies 8ua!8ua! a,ri$us initiis ,oeptu! !enda,iu! va)uit. e;titerat 8uida! (,ri$onianu! se .a!erinu! 5erens, <eronianoru! te!poru! !etu in Histria o,,u)tatu!, 8uod i))i, ,)iente)ae et agri veteru! .rassoru! a, no!inis 5avor !ane$at. igitur deterri!o 8uo8ue in argu!entu! 5a$u)ae adsu!pto vu)gus ,redu)u! et 8uida! !i)itu!, errore veri seu tur$aru! studio, ,ertati! adgrega$antur, ,u! pertra,tus ad Vite))iu! interrogatus8ue 8uisna! !orta)iu! esset. post8ua! nu))a di,tis 5ides et a do!ino nos,e$atur ,ondi,ione 5ugitivus, no!ine Geta, su!ptu! de eo supp)i,iu! in servi)e! !odu!. 32. Vi; ,redi$i)e !e!oratu est 8uantu! super$iae so,ordiae8ue Vite))io ado)everit, post8ua! spe,u)atores e (>ria /udaea8ue ada,tu! in ver$a eius #riente! nuntiavere. na! etsi vagis ad+u, et in,ertis au,tori$us erat ta!en in ore 5a!a8ue Vespasianus a, p)eru!8ue ad no!en eius Vite))ius e;,ita$atur9 tu! ipse e;er,itus8ue, ut nu))o ae!u)o, saevitia )i$idine raptu in e;ternos !ores proruperant. 34. &t Vespasianus $e))u! ar!a8ue et pro,u) ve) iu;ta sitas viris ,ir,u!spe,ta$at. !i)es ipsi adeo paratus ut praeeunte! sa,ra!entu! et 5austa Vite))io o!nia pre,ante! per si)entiu! audierint: =u,iani ani!us ne, Vespasiano a)ienus et in %itu! pronior: prae5e,tus &eg>pti D%.E &)e;ander ,onsi)ia so,iaverat: tertia! )egione!, 8uod e (>ria in 0oesiam transisset, sua! nu!era$at: ,eterae $ll'rici )egiones se,uturae spera$antur: na!8ue o!nis e;er,itus 5)a!!averat adrogantia venientiu! a Vite))io !i)itu!, 8uod tru,es ,orpore, +orridi ser!one ,eteros ut i!paris

inride$ant. sed in tanta !o)e $e))i p)eru!8ue ,un,tatio: et Vespasianus !odo in spe! ere,tus, a)i8uando adversa reputa$at9 8uis i))e dies 5oret 8uo se;aginta aetatis annos et duos 5i)ios iuvenes $e))o per!itteretG esse privatis ,ogitationi$us progressu! et, prout ve)int, p)us !inusve su!i e; 5ortuna9 i!periu! ,upienti$us ni+i) !ediu! inter su!!a aut prae,ipitia. 35. Versa$atur ante o,u)os Ger!ani,i e;er,itus ro$ur, notu! viro !i)itari9 suas )egiones ,ivi)i $e))o ine;pertas, Vite))ii vi,tri,is, et apud vi,tos p)us 8ueri!oniaru! 8ua! viriu!. 5)u;a! per dis,ordias !i)itu! 5ide! et peri,u)u! e; singu)is9 8uid eni! pro5uturas ,o+ortis a)as8ue, si unus a)terve praesenti 5a,inore paratu! e; diverso prae!iu! petatG si, (,ri$onianu! su$ .)audio inter5e,tu!, si, per,ussore! eius Vo)aginiu! e gregario ad su!!a !i)itiae prove,tu!9 5a,i)ius universos i!pe))i 8ua! singu)os vitari. 3?. @is pavori$us nutante! et a)ii )egati a!i,i8ue 5ir!a$ant et =u,ianus, post !u)tos se,retos8ue ser!ones ia! et ,ora! ita )o,utus9 Ho!nes, 8ui !agnaru! reru! ,onsi)ia sus,ipiunt, aesti!are de$ent an 8uod in,+oatur rei pu$)i,ae uti)e, ipsis g)oriosu!, pro!ptu! e55e,tu aut ,erte non arduu! sit: si!u) ipse 8ui suadet ,onsiderandus est, adi,iatne ,onsi)io peri,u)u! suu!, et, si 5ortuna ,oeptis ad5uerit, ,ui su!!u! de,us ad8uiratur. ego te, Vespasiane, ad i!periu! vo,o, 8ua! sa)utare rei pu$)i,ae, 8ua! ti$i !agni5i,u!, iu;ta deos in tua !anu positu! est. ne, spe,ie! adu)antis e;paveris9 a ,ontu!e)ia 8ua! a )aude propius 5uerit post Vite))iu! e)igi. non adversus divi &ugusti a,erri!a! !ente! ne, adversus ,autissi!a! %i$erii sene,tute!, ne ,ontra Gai 8uide! aut .)audii ve) <eronis 5undata! )ongo i!perio do!u! e;urgi!us: ,essisti etia! Ga)$ae i!agini$us9 torpere u)tra et po))uenda! perdenda!8ue re! pu$)i,a! re)in8uere sopor et ignavia videretur, etia! si ti$i 8ua! in+onesta, ta! tuta servitus esset. a$iit ia! et transve,tu! est te!pus 8uo posses videri non ,upisse9 ,on5ugiendu! est ad i!periu!. an e;,idit tru,idatus .or$u)oG sp)endidior origine 8ua! nos su!us, 5ateor, sed et <ero no$i)itate nata)iu! Vite))iu! antei$at. satis ,)arus est apud ti!ente! 8uis8uis ti!etur. et posse a$ e;er,itu prin,ipe! 5ieri si$i ipse Vite))ius do,u!ento, nu))is stipendiis, nu))a !i)itari 5a!a, Ga)$ae odio prove,tus. ne #t+one! 8uide! du,is arte aut e;er,itus vi, sed praepropera ipsius desperatione vi,tu!, ia! desidera$i)e! et !agnu! prin,ipe! 5e,it, ,u! interi! spargit )egiones, e;ar!at ,o+ortis, nova ,otidie $e))o se!ina !inistrat. si 8uid ardoris a, 5ero,iae !i)es +a$uit, popinis et ,o!issationi$us et prin,ipis i!itatione deteritur9 ti$i e /udaea et (>ria et &eg>pto nove! )egiones integrae, nu))a a,ie e;+austae, non dis,ordia ,orruptae, sed 5ir!atus usu !i)es et $e))i do!itor e;terni9 ,)assiu! a)aru! ,o+ortiu! ro$ora et 5idissi!i reges et tua ante o!nis e;perientia.H 33. H<o$is ni+i) u)tra adroga$o 8ua! ne post Va)ente! et .ae,ina! nu!ere!ur9 ne ta!en =u,ianu! so,iu! spreveris, 8uia ae!u)u! non e;periris. !e Vite))io antepono, te !i+i. tuae do!ui triu!p+a)e no!en, duo iuvenes, ,apa; ia! i!perii a)ter et pri!is !i)itiae annis apud Ger!ani,os 8uo8ue e;er,itus ,)arus. a$surdu! 5uerit non ,edere i!perio ei ,uius 5i)iu! adoptaturus esse!, si ipse i!perare!. ,eteru! inter nos non ide! prosperaru! adversaru!8ue reru! ordo erit9 na! si vin,i!us, +onore! 8ue! dederis +a$e$o9 dis,ri!en a, peri,u)a e; ae8uo patie!ur.

i!!o, ut !e)ius est, tu tuos e;er,itus rege, !i+i $e))u! et proe)ioru! in,erta trade. a,riore +odie dis,ip)ina vi,ti 8ua! vi,tores agunt. +os ira, odiu!, u)tionis ,upiditas ad virtute! a,,endit9 i))i per 5astidiu! et ,ontu!a,ia +e$es,unt. aperiet et re,)udet ,onte,ta et tu!es,entia vi,tri,iu! partiu! vu)nera $e))u! ipsu!: ne, !i+i !aior in tua vigi)antia parsi!onia sapientia 5idu,ia est 8ua! in Vite))ii torpore ins,itia saevitia. sed !e)iore! in $e))o ,ausa! 8ua! in pa,e +a$e!us: na! 8ui de)i$erant, des,iverunt.H 38. 0ost =u,iani oratione! ,eteri audentius ,ir,u!sistere, +ortari, responsa vatu! et sideru! !otus re5erre. ne, erat inta,tus ta)i superstitione, ut 8ui !o; reru! do!inus (e)eu,u! 8uenda! !at+e!ati,u! re,tore! et praes,iu! pa)a! +a$uerit. re,ursa$ant ani!o vetera o!ina9 ,upressus ar$or in agris eius ,onspi,ua a)titudine repente pro,iderat a, postera die eode! vestigio resurgens pro,era et )atior vire$at. grande id prosperu!8ue ,onsensu +aruspi,u! et su!!a ,)aritudo iuveni ad!odu! Vespasiano pro!issa, sed pri!o triu!p+a)ia et ,onsu)atus et /udai,ae vi,toriae de,us i!p)esse 5ide! o!inis vide$atur9 ut +ae, adeptus est, portendi si$i i!periu! ,rede$at. est /udaea! inter (>ria!8ue .ar!e)us9 ita vo,ant !onte! deu!8ue. ne, si!u)a,ru! deo aut te!p)u!""si, tradidere !aiores""9 ara tantu! et reverentia. i))i, sa,ri5i,anti Vespasiano, ,u! spes o,,u)tas versaret ani!o, Basi)ides sa,erdos inspe,tis identide! e;tis H8ui,8uid estH in8uit, HVespasiane, 8uod paras, seu do!u! e;truereKGeu pro)atare agros sive a!p)iare servitia, datur ti$i !agna sedes, ingentes ter!ini, !u)tu! +o!inu!.H +as a!$ages et stati! e;,eperat 5a!a et tun, aperie$at: ne, 8ui,8ua! !agis in ore vu)gi. ,re$riores apud ipsu! ser!ones, 8uanto speranti$us p)ura di,untur. +aud du$ia destinatione dis,essere =u,ianus &ntio,+ia!, Vespasianus .aesarea!9 i))a (>riae, +o, /udaeae ,aput est. 39. /nitiu! 5erendi ad Vespasianu! i!perii &)e;andriae ,oeptu!, 5estinante %i$erio &)e;andro, 8ui ka)endis /u)iis sa,ra!ento eius )egiones adegit. is8ue pri!us prin,ipatus dies in posteru! ,e)e$ratus, 8ua!vis /udai,us e;er,itus 8uinto nonas /u)ias apud ipsu! iurasset, eo ardore ut ne %itus 8uide! 5i)ius e;pe,taretur, (>ria re!eans et ,onsi)ioru! inter =u,ianu! a, patre! nuntius. ,un,ta i!petu !i)itu! a,ta non parata ,ontione, non ,oniun,tis )egioni$us. 80. 'u! 8uaeritur te!pus )o,us 8uod8ue in re ta)i di55i,i))i!u! est, pri!a vo;, du! ani!o spes ti!or, ratio ,asus o$versantur, egressu! ,u$i,u)o Vespasianu! pau,i !i)ites, so)ito adsistentes ordine ut )egatu! sa)utaturi, i!peratore! sa)utavere9 tu! ,eteri ad,urrere, .aesare! et &ugustu! et o!nia prin,ipatus vo,a$u)a ,u!u)are. !ens a !etu ad 5ortuna! transierat9 in ipso ni+i) tu!idu!, adrogans aut in re$us novis novu! 5uit. ut pri!u! tantae a)titudinis o$5usa! o,u)is ,a)igine! disie,it, !i)itariter )o,utus )aeta o!nia et a55)uentia e;,epit: na!8ue id ipsu! opperiens =u,ianus a)a,re! !i)ite! in ver$a Vespasiani adegit. tu! &ntio,+ensiu! t+eatru! ingressus, u$i i))is ,onsu)tare !os est, ,on,urrentis et in adu)atione! e55usos ad)o8uitur, satis de,orus etia! Grae,a 5a,undia, o!niu!8ue 8uae di,eret at8ue ageret arte 8uada! ostentator. ni+i) ae8ue provin,ia! e;er,itu!8ue a,,endit 8ua! 8uod adsevera$at =u,ianus statuisse Vite))iu! ut Ger!ani,as )egiones in (>ria! ad !i)itia! opu)enta! 8uieta!8ue trans5erret, ,ontra (>ria,is )egioni$us Ger!ani,a

+i$erna ,ae)o a, )a$ori$us dura !utarentur: 8uippe et provin,ia)es sueto !i)itu! ,ontu$ernio gaude$ant, p)eri8ue ne,essitudini$us et propin8uitati$us !i;ti, et !i)iti$us vetustate stipendioru! nota et 5a!i)iaria ,astra in !odu! penatiu! di)ige$antur. 8-. &nte idus /u)ias (>ria o!nis in eode! sa,ra!ento 5uit. a,,essere ,u! regno (o+ae!us +aud spernendis viri$us, &ntio,+us vetustis opi$us ingens et servientiu! regu! ditissi!us. !o; per o,,u)tos suoru! nuntios e;,itus a$ ur$e &grippa, ignaro ad+u, Vite))io, ,e)eri navigatione properaverat. ne, !inore ani!o regina Bereni,e partis iuva$at, 5)orens aetate 5or!a8ue et seni 8uo8ue Vespasiano !agni5i,entia !uneru! grata. 8uid8uid provin,iaru! ad)uitur !ari &sia at8ue &,+aia tenus, 8uantu!8ue introrsus in 0ontu! et &r!enios pates,it, iuravere: sed iner!es )egati rege$ant, nondu! additis .appado,iae )egioni$us. ,onsi)iu! de su!!a reru! Ber>ti +a$itu!. i))u, =u,ianus ,u! )egatis tri$unis8ue et sp)endidissi!o 8uo8ue ,enturionu! a, !i)itu! venit, et e /udai,o e;er,itu )e,ta de,ora9 tantu! si!u) peditu! e8uitu!8ue et ae!u)antiu! inter se regu! paratus spe,ie! 5ortunae prin,ipa)is e55e,erant. 82. 0ri!a $e))i ,ura agere di)e,tus, revo,are veteranos: destinantur va)idae ,ivitates e;er,endis ar!oru! o55i,inis: apud &ntio,+ensis auru! argentu!8ue signatur, ea8ue ,un,ta per idoneos !inistros suis 8uae8ue )o,is 5estina$antur. ipse Vespasianus adire, +ortari, $onos )aude, segnis e;e!p)o in,itare saepius 8ua! ,oer,ere, vitia !agis a!i,oru! 8ua! virtutes dissi!u)ans. !u)tos prae5e,turis et pro,urationi$us, p)eros8ue senatorii ordinis +onore per,o)uit, egregios viros et !o; su!!a adeptos: 8ui$usda! 5ortuna pro virtuti$us 5uit. donativu! !i)iti ne8ue =u,ianus pri!a ,ontione nisi !odi,e ostenderat, ne Vespasianus 8uide! p)us ,ivi)i $e))o o$tu)it 8ua! a)ii in pa,e, egregie 5ir!us adversus !i)itare! )argitione! eo8ue e;er,itu !e)iore. !issi ad 0art+u! &r!eniu!8ue )egati, provisu!8ue ne versis ad ,ivi)e $e))u! )egioni$us terga nudarentur. %itu! instare /udaeae, Vespasianu! o$tinere ,)austra &eg>pti p)a,uit9 su55i,ere vide$antur adversus Vite))iu! pars ,opiaru! et du; =u,ianus et Vespasiani no!en a, ni+i) arduu! 5atis. ad o!nis e;er,itus )egatos8ue s,riptae epistu)ae prae,eptu!8ue ut praetorianos Vite))io in5ensos re,iperandae !i)itiae prae!io invitarent. 82. =u,ianus ,u! e;pedita !anu, so,iu! !agis i!perii 8ua! !inistru! agens, non )ento itinere, ne ,un,tari videretur, ne8ue ta!en properans, g)is,ere 5a!a! ipso spatio sine$at, gnarus !odi,as viris si$i et !aiora ,redi de a$senti$us: sed )egio se;ta et trede,i! ve;i))arioru! !i)ia ingenti ag!ine se8ue$antur. ,)asse! e 0onto B>zantiu! adigi iusserat, a!$iguus ,onsi)ii nu! o!issa =oesia '>rra,+iu! pedite at8ue e8uite, si!u) )ongis navi$us versu! in /ta)ia! !are ,)auderet, tuta pone tergu! &,+aia &sia8ue, 8uas iner!is e;poni Vite))io, ni praesidiis 5ir!arentur: at8ue ipsu! Vite))iu! in in,erto 5ore 8ua! parte! /ta)iae protegeret, si si$i Brundisiu! %arentu!8ue et .a)a$riae 1u,aniae8ue )itora in5estis ,)assi$us peterentur. 84. /gitur naviu! !i)itu! ar!oru! paratu strepere provin,iae, sed ni+i) ae8ue 5atiga$at 8ua! pe,uniaru! ,on8uisitio9 eos esse $e))i ,ivi)is nervos di,titans

=u,ianus non ius aut veru! in ,ognitioni$us, sed so)a! !agnitudine! opu! spe,ta$at. passi! de)ationes, et )o,up)etissi!us 8uis8ue in praeda! ,orrepti. 8uae gravia at8ue into)eranda, sed ne,essitate ar!oru! e;,usata etia! in pa,e !ansere, ipso Vespasiano inter initia i!perii ad o$tinendas ini8uitates +aud perinde o$stinante, done, indu)gentia 5ortunae et pravis !agistris didi,it ausus8ue est. propriis 8uo8ue opi$us =u,ianus $e))u! iuvit, )argus privati!, 8uod avidius de re pu$)i,a su!eret. ,eteri ,on5erendaru! pe,uniaru! e;e!p)u! se,uti, rarissi!us 8uis8ue eande! in re,iperando )i,entia! +a$uerunt. 85. &d,e)erata interi! Vespasiani ,oepta $ll'rici e;er,itus studio transgressi in partis9 tertia )egio e;e!p)u! ,eteris 0oesiae )egioni$us prae$uit: o,tava erat a, septi!a .)audiana, i!$utae 5avore #t+onis, 8ua!vis proe)io non inter5uissent. &8ui)eia! progressae, protur$atis 8ui de #t+one nuntia$ant )a,eratis8ue ve;i))is no!en Vite))ii prae5erenti$us, rapta postre!o pe,unia et inter se divisa, +osti)iter egerant. unde !etus et e; !etu ,onsi)iu!, posse i!putari Vespasiano 8uae apud Vite))iu! e;,usanda erant. ita tres 0oesicae )egiones per epistu)as ad)i,ie$ant -annonicum e;er,itu! aut a$nuenti vi! para$ant. in eo !otu &ponius (aturninus 0oesiae re,tor pessi!u! 5a,inus audet, !isso ,enturione ad inter5i,iendu! %ettiu! /u)ianu! septi!ae )egionis )egatu! o$ si!u)tates, 8ui$us ,ausa! partiu! praetende$at. /u)ianus ,o!perto dis,ri!ine et gnaris )o,oru! ads,itis per avia 0oesiae u)tra montem Haemum pro5ugit: ne, deinde ,ivi)i $e))o inter5uit, per varias !oras sus,eptu! ad Vespasianu! iter tra+ens et e; nuntiis ,un,ta$undus aut properans. 8?. &t in -annonia tertia de,i!a )egio a, septi!a Ga)$iana, do)ore! ira!8ue Bedria,ensis pugnae retinentes, +aud ,un,tanter Vespasiano a,,essere, vi prae,ipua 0ri!i &ntonii. is )egi$us no,ens et te!pore <eronis 5a)si da!natus inter a)ia $e))i !a)a senatoriu! ordine! re,iperaverat. praepositus a Ga)$a septi!ae )egioni s,riptitasse #t+oni ,rede$atur, du,e! se parti$us o55erens: a 8uo neg)e,tus in nu))o #t+oniani $e))i usu 5uit. )a$anti$us Vite))ii re$us Vespasianu! se,utus grande !o!entu! addidit, strenuus !anu, ser!one pro!ptus, serendae in a)ios invidiae arti5e;, dis,ordiis et seditioni$us potens, raptor, )argitor, pa,e pessi!us, $e))o non spernendus. iun,ti inde 0oesici ac -annonici e/ercitus "almaticum !i)ite! tra;ere, 8ua!8ua! ,onsu)ari$us )egatis ni+i) tur$anti$us. %a!pius A)avianus 0annonia!, 0o!peius (i)vanus 'a)!atia! tene$ant, divites senes: sed pro,urator aderat .orne)ius Aus,us, vigens aetate, ,)aris nata)i$us. pri!a iuventa 8uietis ,upidine senatoriu! ordine! e;uerat: ide! pro Ga)$a du; ,o)oniae suae, ea8ue opera pro,uratione! adeptus, sus,eptis Vespasiani parti$us a,erri!a! $e))o 5a,e! praetu)it9 non ta! prae!iis peri,u)oru! 8ua! ipsis peri,u)is )aetus pro ,ertis et o)i! partis nova a!$igua an,ipitia !a)e$at. igitur !overe et 8uatere, 8uid8uid us8ua! aegru! 5oret, adgrediuntur. s,riptae in Britannia! ad 8uartade,i!anos, in @ispania! ad pri!anos epistu)ae, 8uod utra8ue )egio pro #t+one, adversa Vite))io 5uerat: sparguntur per Ga))ias )itterae: !o!ento8ue te!poris 5)agra$at ingens $e))u!, $ll'ricis e;er,iti$us pa)a! des,is,enti$us, ,eteris 5ortuna! se,uturis. 83. 'u! +ae, per provin,ias a Vespasiano du,i$us8ue partiu! geruntur, Vite))ius ,onte!ptior in dies segnior8ue, ad o!nis !uni,ipioru! vi))aru!8ue a!oenitates

resistens, gravi ur$e! ag!ine pete$at. se;aginta !i)ia ar!atoru! se8ue$antur, )i,entia ,orrupta: ,a)onu! nu!erus a!p)ior, pro,a,issi!is etia! inter servos )i;aru! ingeniis: tot )egatoru! a!i,oru!8ue ,o!itatus in+a$i)is ad parendu!, etia! si su!!a !odestia regeretur. onera$ant !u)titudine! o$vii e; ur$e senatores e8uites8ue, 8uida! !etu, !u)ti per adu)atione!, ,eteri a, pau)ati! o!nes ne a)iis pro5i,is,enti$us ipsi re!anerent. adgrega$antur e p)e$e 5)agitiosa per o$se8uia Vite))io ,ogniti, s,urrae, +istriones, aurigae, 8ui$us i))e a!i,itiaru! de+onesta!entis !ire gaude$at. ne, ,o)oniae !odo aut !uni,ipia ,ongestu ,opiaru!, sed ipsi ,u)tores arva8ue !aturis ia! 5rugi$us ut +osti)e so)u! vasta$antur. 88. =u)tae et atro,es inter se !i)itu! ,aedes, post seditione! %i,ini ,oepta! !anente )egionu! au;i)ioru!8ue dis,ordia: u$i adversus paganos ,ertandu! 5oret, ,onsensu. sed p)uri!a strages ad septi!u! a$ ur$e )apide!. singu)is i$i !i)iti$us Vite))ius paratos ,i$os ut g)adiatoria! sagina! divide$at: et e55usa p)e$es totis se ,astris !is,uerat. in,uriosos !i)ites""verna,u)a ute$antur ur$anitate""8uida! spo)iavere, a$s,isis 5urti! $a)teis an a,,in,ti 5orent rogitantes. non tu)it )udi$riu! inso)ens ,ontu!e)iaru! ani!us9 iner!e! popu)u! g)adiis invasere. ,aesus inter a)ios pater !i)itis, ,u! 5i)iu! ,o!itaretur: deinde agnitus et vu)gata ,aede te!peratu! a$ inno;iis. in ur$e ta!en trepidatu! prae,urrenti$us passi! !i)iti$us: 5oru! !a;i!e pete$ant, ,upidine visendi )o,u! in 8uo Ga)$a ia,uisset. ne, !inus saevu! spe,ta,u)u! erant ipsi, tergis 5eraru! et ingenti$us te)is +orrentes, ,u! tur$a! popu)i per ins,itia! paru! vitarent, aut u$i )u$ri,o viae ve) o,,ursu a)i,uius pro,idissent, ad iurgiu!, !o; ad !anus et 5erru! transirent. 8uin et tri$uni prae5e,ti8ue ,u! terrore et ar!atoru! ,atervis vo)ita$ant. 89. /pse Vite))ius a ponte =u)vio insigni e8uo, pa)udatus a,,in,tus8ue, senatu! et popu)u! ante se agens, 8uo !inus ut ,apta! ur$e! ingrederetur, a!i,oru! ,onsi)io deterritus, su!pta praete;ta et ,o!posito ag!ine in,essit. 8uattuor )egionu! a8ui)ae per 5ronte! totide!8ue ,ir,a e )egioni$us a)iis ve;i))a, !o; duode,i! a)aru! signa et post peditu! ordines e8ues: dein 8uattuor et triginta ,o+ortes, ut no!ina gentiu! aut spe,ies ar!oru! 5orent, dis,retae. ante a8ui)as prae5e,ti ,astroru! tri$uni8ue et pri!i ,enturionu! ,andida veste, ,eteri iu;ta sua! 8uis8ue ,enturia!, ar!is donis8ue 5u)gentes: et !i)itu! p+a)erae tor8ues8ue sp)ende$ant9 de,ora 5a,ies et non Vite))io prin,ipe dignus e;er,itus. si, .apito)iu! ingressus at8ue i$i !atre! ,o!p)e;us &ugustae no!ine +onoravit. 90. 0ostera die ta!8ua! apud a)terius ,ivitatis senatu! popu)u!8ue !agni5i,a! oratione! de se!et ipso pro!psit, industria! te!perantia!8ue sua! )audi$us atto))ens, ,ons,iis 5)agitioru! ipsis 8ui aderant o!ni8ue /ta)ia, per 8ua! so!no et )u;u pudendus in,esserat. vu)gus ta!en va,uu! ,uris et sine 5a)si veri8ue dis,ri!ine so)itas adu)ationes edo,tu! ,)a!ore et vo,i$us adstrepe$at: a$nuenti8ue no!en &ugusti e;pressere ut adsu!eret, ta! 5rustra 8ua! re,usaverat. 9-. &pud ,ivitate! ,un,ta interpretante! 5unesti o!inis )o,o a,,eptu! est 8uod !a;i!u! ponti5i,atu! adeptus Vite))ius de ,aeri!oniis pu$)i,is IV ka)endas &ugustas edi;isset, anti8uitus in5austo die .re!erensi &))iensi8ue ,)adi$us9 adeo

o!nis +u!ani divini8ue iuris e;pers, pari )i$ertoru! a!i,oru! so,ordia, ve)ut inter te!u)entos age$at. sed ,o!itia ,onsu)u! ,u! ,andidatis ,ivi)iter ,e)e$rans o!ne! in5i!ae p)e$is ru!ore! in t+eatro ut spe,tator, in ,ir,o ut 5autor ad5e,tavit9 8uae grata sane et popu)aria, si a virtuti$us pro5i,is,erentur, !e!oria vitae prioris inde,ora et vi)ia a,,ipie$antur. ventita$at in senatu!, etia! ,u! parvis de re$us patres ,onsu)erentur. a, 5orte 0ris,us @e)vidius praetor designatus ,ontra studiu! eius ,ensuerat. ,o!!otus pri!o Vite))ius, non ta!en u)tra 8ua! tri$unos p)e$is in au;i)iu! spretae potestatis advo,avit: !o; !itiganti$us a!i,is, 8ui a)tiore! ira,undia! eius vere$antur, ni+i) novi a,,idisse respondit 8uod duo senatores in re pu$)i,a dissentirent: so)itu! se etia! T+raseae ,ontra di,ere. inrisere p)eri8ue i!pudentia! ae!u)ationis: a)iis id ipsu! p)a,e$at 8uod ne!ine! e; praepotenti$us, sed T+raseam ad e;e!p)ar verae g)oriae )egisset. 92. 0raeposuerat praetorianis 0u$)i)iu! (a$inu! a prae5e,tura ,o+ortis, /u)iu! 0ris,u! tu! ,enturione!9 0ris,us Va)entis, (a$inus .ae,inae gratia po))e$ant: inter dis,ordis Vite))io ni+i) au,toritas. !unia i!perii .ae,ina a, Va)ens o$i$ant, o)i! an;ii odiis, 8uae $e))o et ,astris !a)e dissi!u)ata pravitas a!i,oru! et 5e,unda gignendis ini!i,itiis ,ivitas au;erat, du! a!$itu ,o!itatu et i!!ensis sa)utantiu! ag!ini$us ,ontendunt ,o!parantur8ue, variis in +un, aut i))u! Vite))ii in,)inationi$us: ne, u!8ua! satis 5ida potentia, u$i ni!ia est9 si!u) ipsu! Vite))iu!, su$itis o55ensis aut inte!pestivis $)anditiis !uta$i)e!, ,onte!ne$ant !etue$ant8ue. ne, eo segnius invaserant do!os +ortos opes8ue i!perii, ,u! 5)e$i)is et egens no$i)iu! tur$a, 8uos ipsos )i$eros8ue patriae Ga)$a reddiderat, nu))a prin,ipis !iseri,ordia iuvarentur. gratu! pri!ori$us ,ivitatis etia! p)e$s adpro$avit, 8uod reversis a$ e;i)io iura )i$ertoru! ,on,essisset, 8ua!8ua! id o!ni !odo servi)ia ingenia ,orru!pe$ant, a$ditis pe,uniis per o,,u)tos aut a!$itiosos sinus, et 8uida! in do!u! .aesaris transgressi at8ue ipsis do!inis potentiores. 92. (ed !i)es, p)enis ,astris et redundante !u)titudine, in porti,i$us aut de)u$ris et ur$e tota vagus, non prin,ipia nos,ere, non servare vigi)ias ne8ue )a$ore 5ir!ari9 per in)e,e$ras ur$is et in+onesta di,tu ,orpus otio, ani!u! )i$idini$us i!!inue$ant. postre!o ne sa)utis 8uide! ,ura in5a!i$us Vati,ani )o,is !agna pars tetendit, unde ,re$rae in vu)gus !ortes: et adia,ente %i$eri Ger!anoru! Ga))oru!8ue o$no;ia !or$is ,orpora 5)u!inis aviditas et aestus i!patientia )a$e5e,it. insuper ,on5usus pravitate ve) a!$itu ordo !i)itiae9 sede,i! praetoriae, 8uattuor ur$anae ,o+ortes s,ri$e$antur, 8uis singu)a !i)ia inessent. p)us in eo di)e,tu Va)ens aude$at, ta!8ua! ipsu! .ae,ina! peri,u)o e;e!isset. sane adventu eius partes ,onva)uerant, et sinistru! )enti itineris ru!ore! prospero proe)io verterat. o!nis8ue in5erioris Ger!aniae !i)es Va)ente! adse,ta$atur, unde pri!u! ,reditur .ae,inae 5ides 5)uitasse. 94. .eteru! non ita du,i$us indu)sit Vite))ius ut non p)us !i)iti )i,eret. si$i 8uis8ue !i)itia! su!psere9 8ua!vis indignus, si ita !a)uerat, ur$anae !i)itiae ads,ri$e$atur: rursus $onis re!anere inter )egionarios aut a)aris vo)enti$us per!issu!. ne, deerant 8ui ve))ent, 5essi !or$is et inte!perie! ,ae)i in,usantes: ro$ora ta!en )egioni$us a)is8ue su$tra,ta, ,onvu)su! ,astroru! de,us, viginti !i)i$us e toto e;er,itu

per!i;tis !agis 8ua! e)e,tis. .ontionante Vite))io postu)antur ad supp)i,iu! &siati,us et A)avus et u5inus du,es Ga))iaru!, 8uod pro Vindi,e $e))assent. ne, ,oer,e$at eius !odi vo,es Vite))ius9 super insita! D!orte!E ani!o ignavia! ,ons,ius si$i instare donativu! et deesse pe,unia! o!nia a)ia !i)iti )argie$atur. )i$erti prin,ipu! ,on5erre pro nu!ero !an,ipioru! ut tri$utu! iussi9 ipse so)a perdendi ,ura sta$u)a aurigis e;truere, ,ir,u! g)adiatoru! 5eraru!8ue spe,ta,u)is opp)ere, ta!8ua! in su!!a a$undantia pe,uniae in)udere. 95. Fuin et nata)e! Vite))ii die! .ae,ina a, Va)ens editis tota ur$e vi,ati! g)adiatori$us ,e)e$ravere, ingenti paratu et ante i))u! die! inso)ito. )aetu! 5oedissi!o ,ui8ue apud $onos invidiae 5uit 8uod e;tru,tis in ,a!po =artio aris in5erias <eroni 5e,isset. ,aesae pu$)i,e vi,ti!ae ,re!atae8ue: 5a,e! &ugusta)es su$didere, 8uod sa,erdotiu!, ut o!u)us %atio regi, ita .aesar %i$erius /u)iae genti sa,ravit. nondu! 8uartus a vi,toria !ensis, et )i$ertus Vite))ii &siati,us 0o)>,)itos 0atro$ios et vetera odioru! no!ina ae8ua$at. ne!o in i))a au)a pro$itate aut industria ,ertavit9 unu! ad potentia! iter, prodigis epu)is et su!ptu ganea8ue satiare ine;p)e$i)is Vite))ii )i$idines. ipse a$unde ratus si praesenti$us 5rueretur, ne, in )ongius ,onsu)tans, noviens !i)iens sestertiu! pau,issi!is !ensi$us intervertisse ,reditur. !agna et !isera ,ivitas, eode! anno #t+one! Vite))iu! passa, inter Vinios Aa$ios /,e)os &siati,os varia et pudenda sorte age$at, done, su,,essere =u,ianus et =ar,e))us et !agis a)ii +o!ines 8ua! a)ii !ores. 9?. 0ri!a Vite))io tertiae )egionis de5e,tio nuntiatur, !issis a$ &ponio (aturnino epistu)is, ante8ua! is 8uo8ue Vespasiani parti$us adgregaretur: sed ne8ue &ponius ,un,ta, ut trepidans re su$ita, pers,ripserat, et a!i,i adu)antes !o))ius interpreta$antur9 unius )egionis ea! seditione!, ,eteris e;er,iti$us ,onstare 5ide!. in +un, !odu! etia! Vite))ius apud !i)ites disseruit, praetorianos nuper e;au,toratos inse,tatus, a 8ui$us 5a)sos ru!ores dispergi, ne, u))u! ,ivi)is $e))i !etu! adsevera$at, suppresso Vespasiani no!ine et vagis per ur$e! !i)iti$us 8ui ser!ones popu)i ,oer,erent. id prae,ipuu! a)i!entu! 5a!ae erat. 93. &u;i)ia ta!en e Ger!ania Britannia8ue et @ispaniis e;,ivit, segniter et ne,essitate! dissi!u)ans. perinde )egati provin,iae8ue ,un,ta$antur, @ordeonius A)a,,us suspe,tis ia! Batavis an;ius proprio $e))o, Vettius Bo)anus nu!8ua! satis 8uieta Britannia, et uter8ue a!$igui. ne8ue e; @ispaniis propera$atur, nu))o tu! i$i ,onsu)ari9 triu! )egionu! )egati, pares iure et prosperis Vite))ii re$us ,ertaturi ad o$se8uiu!, adversa! eius 5ortuna! e; ae8uo detre,ta$ant. in &5ri,a )egio ,o+ortes8ue de)e,tae a .)odio =a,ro, !o; a Ga)$a di!issae, rursus iussu Vite))ii !i)itia! ,epere: si!u) ,etera iuventus da$at i!pigre no!ina. 8uippe integru! i))i, a, 5avora$i)e! pro,onsu)atu! Vite))ius, 5a!osu! invisu!8ue Vespasianus egerat9 proinde so,ii de i!perio utrius8ue ,onie,ta$ant, sed e;peri!entu! ,ontra 5uit. 98. &, pri!o Va)erius Aestus )egatus studia provin,ia)iu! ,u! 5ide iuvit: !o; nuta$at, pa)a! epistu)is edi,tis8ue Vite))iu!, o,,u)tis nuntiis Vespasianu! 5ovens et +ae, i))ave de5ensurus, prout inva)uissent. depre+ensi ,u! )itteris edi,tis8ue Vespasiani per )aetiam et Ga))ias !i)itu! et ,enturionu! 8uida! ad Vite))iu! !issi

ne,antur9 p)ures 5e5e))ere, 5ide a!i,oru! aut suo!et astu o,,u)tati. ita Vite))ii paratus nos,e$antur, Vespasiani ,onsi)ioru! p)era8ue ignota, pri!u! so,ordia Vite))ii, dein -annonicae &)pes praesidiis insessae nuntios retine$ant. !are 8uo8ue etesiaru! 5)atu in #riente! naviganti$us se,undu!, inde adversu! erat. 99. %ande! inruptione +ostiu! atro,i$us undi8ue nuntiis e;territus .ae,ina! a, Va)ente! e;pedire ad $e))u! iu$et. prae!issus .ae,ina, Va)ente! e gravi ,orporis !or$o tu! pri!u! adsurgente! in5ir!itas tarda$at. )onge a)ia pro5i,is,entis e; ur$e Ger!ani,i e;er,itus spe,ies9 non vigor ,orpori$us, non ardor ani!is: )entu! et raru! ag!en, 5)u;a ar!a, segnes e8ui: i!patiens so)is pu)veris te!pestatu!, 8uantu!8ue +e$es ad sustinendu! )a$ore! !i)es, tanto ad dis,ordias pro!ptior. a,,ede$at +u, .ae,inae a!$itio vetus, torpor re,ens, ni!ia 5ortunae indu)gentia so)uti in )u;u!, seu per5idia! !editanti in5ringere e;er,itus virtute! inter artis erat. ,redidere p)eri8ue A)avii (a$ini ,onsi)iis ,on,ussa! .ae,inae !ente!, !inistro ser!onu! u$rio Ga))o9 rata apud Vespasianu! 5ore pa,ta transitionis. si!u) odioru! invidiae8ue erga Aa$iu! Va)ente! ad!one$atur ut i!par apud Vite))iu! gratia! viris8ue apud novu! prin,ipe! pararet. -00. .ae,ina e ,o!p)e;u Vite))ii !u)to ,u! +onore digressus parte! e8uitu! ad o,,upanda! .re!ona! prae!isit. !o; ve;i))a pri!ae, 8uartae, 8uintaede,i!ae, se;taede,i!ae )egionu!, dein 8uinta et duoetvi,ensi!a se,utae: postre!o ag!ine unaetvi,ensi!a apa; et pri!a /ta)i,a in,essere ,u! ve;i))ariis triu! Britanni,aru! )egionu! et e)e,tis au;i)iis. pro5e,to .ae,ina s,ripsit Aa$ius Va)ens e;er,itui, 8ue! ipse du,taverat, ut in itinere opperiretur9 si, si$i ,u! .ae,ina ,onvenisse. 8ui praesens eo8ue va)idior !utatu! id ,onsi)iu! 5in;it ut ingruenti $e))o tota !o)e o,,urreretur. ita ad,e)erare )egiones .re!ona!, pars @osti)ia! petere iussae9 ipse avenna! devertit praete;to ,)asse! ad)o8uendi: !o; 0atavii se,retu! ,o!ponendae proditionis 8uaesitu!. na!8ue 1u,i)ius Bassus post prae5e,tura! a)ae avennati si!u) a, =isenensi ,)assi$us a Vite))io praepositus, 8uod non stati! prae5e,tura! praetorii adeptus 5oret, ini8ua! ira,undia! 5)agitiosa per5idia u),is,e$atur. ne, s,iri potest tra;eritne .ae,ina!, an, 8uod evenit inter !a)os ut et si!i)es sint, eade! i))os pravitas i!pu)erit. -0-. (,riptores te!poru!, 8ui potiente reru! A)avia do!o !oni!enta $e))i +uius,e ,o!posuerunt, ,ura! pa,is et a!ore! rei pu$)i,ae, ,orruptas in adu)atione! ,ausas, tradidere9 no$is super insita! )evitate! et prodito Ga)$a vi)e! !o; 5ide! ae!u)atione etia! invidia8ue, ne a$ a)iis apud Vite))iu! anteirentur, pervertisse ipsu! Vite))iu! videntur. .ae,ina )egiones adse,utus ,enturionu! !i)itu!8ue ani!os o$stinatos pro Vite))io variis arti$us su$rue$at9 Basso eade! !o)ienti !inor di55i,u)tas erat, )u$ri,a ad !utanda! 5ide! ,)asse o$ !e!oria! re,entis pro #t+one !i)itiae.

4
-. =e)iore 5ato 5ide8ue partiu! A)avianaru! du,es ,onsi)ia $e))i tra,ta$ant. 0oetovione! in +i$erna tertiae de,i!ae )egionis ,onvenerant. i))i, agitavere p)a,eretne o$strui -annoniae &)pes, done, a tergo vires universae ,onsurgerent, an ire ,o!!inus et ,ertare pro /ta)ia ,onstantius 5oret. 8ui$us opperiri au;i)ia et tra+ere $e))u! vide$atur, Ger!ani,aru! )egionu! vi! 5a!a!8ue e;to))e$ant, et advenisse !o; ,u! Vite))io Britanni,i e;er,itus ro$ora9 ipsis ne, nu!eru! pare! pu)saru! nuper )egionu!, et 8ua!8ua! atro,iter )o8uerentur, !inore! esse apud vi,tos ani!u!. sed insessis interi! &)pi$us venturu! ,u! ,opiis #rientis =u,ianu!: superesse Vespasiano !are, ,)assis, studia provin,iaru!, per 8uas ve)ut a)terius $e))i !o)e! ,ieret. ita sa)u$ri !ora novas viris ad5ore, e; praesenti$us ni+i) perituru!. 2. &d ea &ntonius 0ri!us 6is a,erri!us $e))i ,on,itator7 5estinatione! ipsis uti)e!, Vite))io e;itiosa! disseruit. p)us so,ordiae 8ua! 5idu,iae a,,essisse vi,tori$us: ne8ue eni! in pro,in,tu et ,astris +a$itos9 per o!nia /ta)iae !uni,ipia desides, tantu! +ospiti$us !etuendos, 8uanto 5ero,ius ante se egerint, tanto ,upidius inso)itas vo)uptates +ausisse. ,ir,o 8uo8ue a, t+eatris et a!oenitate ur$is e!o))itos aut va)etudini$us 5essos9 sed addito spatio redituru! et +is ro$ur !editatione $e))i: ne, pro,u) Ger!ania!, unde vires: Britannia! 5reto diri!i, iu;ta Ga))ias @ispanias8ue, utri!8ue viros e8uos tri$uta, ipsa!8ue /ta)ia! et opes ur$is: a, si in5erre ar!a u)tro ve)int, duas ,)assis va,uu!8ue $ll'ricum mare. 8uid tu! ,)austra !ontiu! pro5uturaG 8uid tra,tu! in aestate! a)ia! $e))u!G unde interi! pe,unia! et ,o!!eatusG 8uin potius eo ipso uterentur 8uod -annonicae )egiones de,eptae !agis 8ua! vi,tae resurgere in u)tione! properent, 0oesici e;er,itus integras viris attu)erint. si nu!erus !i)itu! potius 8ua! )egionu! putetur, p)us +in, ro$oris, ni+i) )i$idinu!: et pro5uisse dis,ip)inae ipsu! pudore!9 e8uites vero ne tu! 8uide! vi,tos, sed 8ua!8ua! re$us adversis disie,ta! Vite))ii a,ie!. Hduae tun, -annonicae ac 0oesicae a)ae perrupere +oste!9 nun, sede,i! a)aru! ,oniun,ta signa pu)su sonitu8ue et nu$e ipsa operient a, super5undent o$)itos proe)ioru! e8uites e8uos8ue. nisi 8uis retinet, ide! suasor au,tor8ue ,onsi)ii ero. vos, 8ui$us 5ortuna in integro est, )egiones ,ontinete9 !i+i e;peditae ,o+ortes su55i,ient. ia! reserata! /ta)ia!, i!pu)sas Vite))ii res audietis. iuva$it se8ui et vestigiis vin,entis insistere.H 2. @ae, a, ta)ia 5)agrans o,u)is, tru,i vo,e, 8uo )atius audiretur 6eteni! se ,enturiones et 8uida! !i)itu! ,onsi)io !is,uerant7, ita e55udit ut ,autos 8uo8ue a, providos per!overet, vu)gus et ,eteri unu! viru! du,e!8ue, spreta a)ioru! segnitia, )audi$us 5errent. +an, sui 5a!a! ea stati! ,ontione ,o!!overat, 8ua re,itatis Vespasiani epistu)is non ut p)eri8ue in,erta disseruit, +u, i))u, tra,turus interpretatione, prout ,ondu;isset9 aperte des,endisse in ,ausa! vide$atur, eo8ue gravior !i)iti$us erat ,u)pae ve) g)oriae so,ius.

4.

0ro;i!a .orne)ii Aus,i pro,uratoris au,toritas. is 8uo8ue in,)e!enter in Vite))iu! inve+i so)itus ni+i) spei si$i inter adversa re)i8uerat. %a!pius A)avianus, natura a, sene,ta ,un,tator, suspi,iones !i)itu! inrita$at, ta!8ua! ad5initatis ,u! Vite))io !e!inisset: ide!8ue, 8uod ,oeptante )egionu! !otu pro5ugus, dein sponte re!eaverat, per5idiae )o,u! 8uaesisse ,rede$atur. na! A)avianu!, o!issa 0annonia ingressu! /ta)ia! et dis,ri!ini e;e!ptu!, reru! novaru! ,upido )egati no!en resu!ere et !is,eri ,ivi)i$us ar!is i!pu)erat, suadente .orne)io Aus,o, non 8uia industria A)aviani ege$at, sed ut ,onsu)are no!en surgenti$us ,u! !a;i!e parti$us +onesta spe,ie praetenderetur.

5. .eteru! ut trans!ittere in /ta)ia! i!pune et usui 5oret, s,riptu! &ponio (aturnino, ,u! e;er,itu 0oesico ,e)eraret. a, ne iner!es provin,iae $ar$aris nationi$us e;ponerentur, prin,ipes Sarmatarum $azugum, penes 8uos ,ivitatis regi!en, in ,o!!i)itiu! ads,iti. p)e$e! 8uo8ue et vi! e8uitu!, 8ua so)a va)ent, o55ere$ant9 re!issu! id !unus, ne inter dis,ordias e;terna !o)irentur aut !aiore e; diverso !er,ede ius 5as8ue e;uerent. tra+untur in partis Sido at.ue $talicus reges Sueborum, 8uis vetus o$se8uiu! erga o!anos et gens 5idei ,o!!issior patientior. posita in )atus au;i)ia, in5esta )aetia, ,ui 0or,ius (epti!inus pro,urator erat, in,orruptae erga Vite))iu! 5idei. igitur (e;ti)ius Ae)i; ,u! a)a &uriana et o,to ,o+orti$us a, *oricorum iuventute ad o,,upanda! ripa! &eni 5)u!inis, 8uod )aetos *oricos.ue inter5)uit, !issus. ne, +is aut i))is proe)iu! te!ptanti$us, 5ortuna partiu! a)i$i transa,ta. ?. &ntonio ve;i))arios e ,o+orti$us et parte! e8uitu! ad invadenda! /ta)ia! rapienti ,o!es 5uit &rrius Varus, strenuus $e))o, 8ua! g)oria! et du; .or$u)o et prosperae in &r!enia res addiderant. ide! se,retis apud <erone! ser!oni$us 5ere$atur .or$u)onis virtutes ,ri!inatus: unde in5a!i gratia pri!u! pi)u! adepto )aeta ad praesens !a)e parta !o; in perni,ie! vertere. sed 0ri!us a, Varus o,,upata &8ui)eia JperK pro;i!a 8uae8ue et #pitergii et &)tini )aetis ani!is a,,ipiuntur. re)i,tu! &)tini praesidiu! adversus ,)assis avennatis J,onatusK, nondu! de5e,tione eius audita. inde 0ataviu! et &teste parti$us adiun;ere. i))i, ,ognitu! tris Vite))ianas ,o+ortis et a)a!, ,ui (e$osianae no!en, ad Aoru! &)ieni ponte iun,to ,onsedisse. p)a,uit o,,asio invadendi in,uriosos: na! id 8uo8ue nuntia$atur. )u,e pri!a iner!os p)eros8ue oppressere. praedi,tu! ut pau,is inter5e,tis ,eteros pavore ad !utanda! 5ide! ,ogerent. et 5uere 8ui se stati! dederent9 p)ures a$rupto ponte instanti +osti via! a$stu)erunt. prin,ipia $e))i se,undu! A)avianos data. 3. Vu)gata vi,toria )egiones septi!a Ga)$iana, tertia de,i!a Ge!ina ,u! Vedio &8ui)a )egato 0ataviu! a)a,res veniunt. i$i pau,i dies ad re8uie! su!pti, et =ini,ius /ustus prae5e,tus ,astroru! )egionis septi!ae, 8uia addu,tius 8ua! ,ivi)i $e))o i!perita$at, su$tra,tus !i)itu! irae ad Vespasianu! !issus est. desiderata diu res interpretatione g)oria8ue in !aius a,,ipitur, post8ua! Ga)$ae i!agines dis,ordia te!poru! su$versas in o!ni$us !uni,ipiis re,o)i iussit &ntonius, de,oru! pro ,ausa ratus, si p)a,ere Ga)$ae prin,ipatus et partes revires,ere ,rederentur.

8. Fuaesitu! inde 8uae sedes $e))o )egeretur. Verona potior visa, patenti$us ,ir,u! ,a!pis ad pugna! e8uestre!, 8ua praeva)e$ant9 si!u) ,o)onia! ,opiis va)ida! au5erre Vite))io in re! 5a!a!8ue vide$atur. possessa ipso transitu Vi,etia: 8uod per se parvu! 6eteni! !odi,ae !uni,ipio vires7 !agni !o!enti )o,u! o$tinuit reputanti$us i))i, .ae,ina! genitu! et patria! +ostiu! du,i erepta!. in Veronensi$us pretiu! 5uit9 e;e!p)o opi$us8ue partis iuvere: et interie,tus e;er,itus )aetiam /u)ias8ue &)pis, Da,E ne perviu! i))a Ger!ani,is e;er,iti$us 5oret, o$saepserat. 8uae ignara Vespasiano aut vetita9 8uippe %.uileiae sisti $e))u! e;pe,tari8ue =u,ianu! iu$e$at, adi,ie$at8ue i!perio ,onsi)iu!, 8uando &eg>ptus, ,)austra annonae, ve,tiga)ia opu)entissi!aru! provin,iaru! o$tinerentur, posse Vite))ii e;er,itu! egestate stipendii 5ru!enti8ue ad deditione! su$igi. eade! =u,ianus ,re$ris epistu)is !one$at, in,ruenta! et sine )u,tu vi,toria! et a)ia +uius,e !odi praete;endo, sed g)oriae avidus at8ue o!ne $e))i de,us si$i retinens. ,eteru! e; distanti$us terraru! spatiis ,onsi)ia post res ad5ere$antur. 9. /gitur repentino in,ursu &ntonius stationes +ostiu! inrupit: te!ptatis8ue )evi proe)io ani!is e; ae8uo dis,essu!. !o; .ae,ina inter @osti)ia!, vi,u! Veronensiu!, et pa)udes %artari 5)u!inis ,astra per!uniit, tutus )o,o, ,u! terga 5)u!ine, )atera o$ie,tu pa)udis tegerentur. 8uod si ad5uisset 5ides, aut oppri!i universis Vite))ianoru! viri$us duae )egiones, nondu! ,oniun,to 0oesico e;er,itu, potuere, aut retro a,tae deserta /ta)ia turpe! 5uga! ,ons,ivissent. sed .ae,ina per varias !oras pri!a +osti$us prodidit te!pora $e))i, du! 8uos ar!is pe))ere pro!ptu! erat, epistu)is in,repat, done, per nuntios pa,ta per5idiae 5ir!aret. interi! &ponius (aturninus ,u! )egione septi!a .)audiana advenit. )egioni tri$unus Vipstanus =essa)a praeerat, ,)aris !aiori$us, egregius ipse et 8ui so)us ad id $e))u! artis $onas attu)isset. +as ad ,opias ne8ua8ua! Vite))ianis paris 68uippe tres ad+u, )egiones erant7 !isit epistu)as .ae,ina, te!eritate! vi,ta ar!a tra,tantiu! in,usans. si!u) virtus Ger!ani,i e;er,itus )audi$us atto))e$atur, Vite))ii !odi,a et vu)gari !entione, nu))a in Vespasianu! ,ontu!e)ia9 ni+i) prorsus 8uod aut ,orru!peret +oste! aut terreret. A)avianaru! partiu! du,es o!issa prioris 5ortunae de5ensione pro Vespasiano !agni5i,e, pro ,ausa 5identer, de e;er,itu se,uri, in Vite))iu! ut ini!i,i praesu!psere, 5a,ta tri$unis ,enturioni$us8ue retinendi 8uae Vite))ius indu)sisset spe: at8ue ipsu! .ae,ina! non o$s,ure ad transitione! +orta$antur. re,itatae pro ,ontione epistu)ae addidere 5idu,ia!, 8uod su$!isse .ae,ina, ve)ut o55endere Vespasianu! ti!ens, ipsoru! du,es ,onte!pti! ta!8ua! insu)tantes Vite))io s,ripsissent. -0. &dventu deinde duaru! )egionu!, e 8ui$us tertia! 'i))ius &ponianus, o,tava! <u!isius 1upus du,e$ant, ostentare viris et !i)itari va))o Verona! ,ir,u!dare p)a,uit. 5orte Ga)$ianae )egioni in adversa 5ronte va))i opus ,esserat, et visi pro,u) so,ioru! e8uites vana! 5or!idine! ut +ostes 5e,ere. rapiuntur ar!a !etu proditionis. ira !i)itu! in %a!piu! A)avianu! in,u$uit, nu))o ,ri!inis argu!ento, sed ia! pride! invisus tur$ine 8uoda! ad e;itiu! pos,e$atur9 propin8uu! Vite))ii, proditore! #t+onis, inter,eptore! donativi ,)a!ita$ant. ne,

de5ensioni )o,us, 8ua!8ua! supp)i,is !anus tenderet, +u!i p)eru!8ue stratus, )a,era veste, pe,tus at8ue ora singu)tu 8uatiens. id ipsu! apud in5ensos in,ita!entu! erat, ta!8ua! ni!ius pavor ,ons,ientia! argueret. o$tur$a$atur !i)itu! vo,i$us &ponius, ,u! )o8ui ,oeptaret: 5re!itu et ,)a!ore ,eteros aspernantur. uni &ntonio apertae !i)itu! aures: na!8ue et 5a,undia aderat !u),endi8ue vu)gu! artes et au,toritas. u$i ,rudes,ere seditio et a ,onvi,iis a, pro$ris ad te)a et !anus transi$ant, ini,i ,atenas A)aviano iu$et. sensit )udi$riu! !i)es, disie,tis8ue 8ui tri$una) tue$antur e;tre!a vis para$atur. opposuit sinu! &ntonius stri,to 5erro, aut !i)itu! se !ani$us aut suis !orituru! o$testans, ut 8ue!8ue notu! et a)i8uo !i)itari de,ore insigne! aspe;erat, ad 5erenda! ope! no!ine ,iens. !o; ,onversus ad signa et $e))oru! deos, +ostiu! potius e;er,iti$us i))u! 5urore!, i))a! dis,ordia! ini,erent ora$at, done, 5atis,eret seditio et e;tre!o ia! die sua 8uis8ue in tentoria di)a$erentur. pro5e,tus eade! no,te A)avianus o$viis Vespasiani )itteris dis,ri!ini e;e!ptus est. --. 1egiones ve)ut ta$e in5e,tae &poniu! (aturninu! =oesi,i e;er,itus )egatu! eo atro,ius adgrediuntur, 8uod non, ut prius, )a$ore et opere 5essae, sed !edio diei e;arserant, vu)gatis epistu)is, 8uas (aturninus ad Vite))iu! s,ripsisse ,rede$atur. ut o)i! virtutis !odestiae8ue, tun, pro,a,itatis et petu)antiae ,erta!en erat, ne !inus vio)enter &poniu! 8ua! A)avianu! ad supp)i,iu! depos,erent. 8uippe 0oesicae )egiones adiuta! a se -annonicorum u)tione! re5erentes, et 0annoni,i, ve)ut a$so)verentur a)ioru! seditione, iterare ,u)pa! gaude$ant. in +ortos, in 8ui$us deverte$atur (aturninus, pergunt. ne, ta! 0ri!us et &ponianus et =essa)a, 8ua!8ua! o!ni !odo nisi, eripuere (aturninu! 8ua! o$s,uritas )ate$raru!, 8ui$us o,,u)e$atur, va,antiu! 5orte $a)nearu! 5orna,i$us a$ditus. !o; o!issis )i,tori$us 0ataviu! ,on,essit. digressu ,onsu)ariu! uni &ntonio vis a, potestas in utru!8ue e;er,itu! 5uit, ,edenti$us ,o))egis et o$versis !i)itu! studiis. ne, deerant 8ui ,rederent utra!8ue seditione! 5raude &ntonii ,oepta!, ut so)us $e))o 5rueretur. -2. <e in Vite))ii 8uide! parti$us 8uietae !entes9 e;itiosiore dis,ordia non suspi,ioni$us vu)gi, sed per5idia du,u! tur$a$antur. 1u,i)ius Bassus ,)assis avennatis prae5e,tus a!$iguos !i)itu! ani!os, 8uod !agna pars 'a)!atae 0annonii8ue erant, 8uae provin,iae Vespasiano tene$antur, parti$us eius adgregaverat. no; proditioni e)e,ta, ut ,eteris ignaris so)i in prin,ipia de5e,tores ,oirent. Bassus pudore seu !etu, 8uisna! e;itus 5oret, intra do!u! opperie$atur. trierar,+i !agno tu!u)tu Vite))ii i!agines invadunt: et pau,is resistentiu! o$trun,atis ,eteru! vu)gus reru! novaru! studio in Vespasianu! in,)ina$at. tu! progressus 1u,i)ius au,tore! se pa)a! prae$et. ,)assis .orne)iu! Aus,u! prae5e,tu! si$i destinat, 8ui propere ad,u,urrit. Bassus +onorata ,ustodia 1i$urni,is navi$us &tria! perve,tus a prae5e,to a)ae Vi$ennio u5ino, praesidiu! i))i, agitante, vin,itur, sed e;o)uta stati! vin,u)a interventu @or!i .aesaris )i$erti9 is 8uo8ue inter du,es +a$e$atur. -2. &t .ae,ina, de5e,tione ,)assis vu)gata, pri!ores ,enturionu! et pau,os !i)itu!, ,eteris per !i)itiae !unera dispersis, se,retu! ,astroru! ad5e,tans in prin,ipia

vo,at. i$i Vespasiani virtute! viris8ue partiu! e;to))it9 trans5ugisse ,)asse!, in arto ,o!!eatu!, adversas Ga))ias @ispanias8ue, ni+i) in ur$e 5idu!: at8ue o!nia de Vite))io in deterius. !o; in,ipienti$us 8ui ,ons,ii aderant, ,eteros re nova attonitos in ver$a Vespasiani adigit: si!u) Vite))ii i!agines dereptae et !issi 8ui &ntonio nuntiarent. sed u$i totis ,astris in 5a!a proditio, re,urrens in prin,ipia !i)es praes,riptu! Vespasiani no!en, proie,tas Vite))ii e55igies aspe;it, vastu! pri!o si)entiu!, !o; ,un,ta si!u) eru!punt. +u, ,e,idisse Ger!ani,i e;er,itus g)oria! ut sine proe)io, sine vu)nere vin,tas !anus et ,apta traderent ar!aG 8uas eni! e; diverso )egionesG ne!pe vi,tas: et a$esse uni,u! #t+oniani e;er,itus ro$ur, pri!anos 8uartade,i!anos8ue, 8uos ta!en isde! i))is ,a!pis 5uderint straverint8ue. ut tot ar!atoru! !i)ia, ve)ut gre; vena)iu!, e;u)i &ntonio donu! darenturG o,to ni!iru! )egiones unius ,)assis a,,essione! 5ore. id Basso, id .ae,inae visu!, post8ua! do!os +ortos opes prin,ipi a$stu)erint, etia! !i)ite! au5erre. integros in,ruentos8ue, A)avianis 8uo8ue parti$us vi)is, 8uid di,turos repos,enti$us aut prospera aut adversaG -4. @ae, singu)i, +ae, universi, ut 8ue!8ue do)or i!pu)erat, vo,i5erantes, initio a 8uinta )egione orto, repositis Vite))ii i!agini$us vin,)a .ae,inae ini,iunt: Aa$iu! Aa$u))u! 8uintae )egionis )egatu! et .assiu! 1ongu! prae5e,tu! ,astroru! du,es de)igunt: 5orte o$)atos triu! 1i$urni,aru! !i)ites, ignaros et insontis, tru,idant: re)i,tis ,astris, a$rupto ponte @osti)ia! rursus, inde .re!ona! pergunt, ut )egioni$us pri!ae /ta)i,ae et unietvi,ensi!ae apa,i iungerentur, 8uas .ae,ina ad o$tinenda! .re!ona! ,u! parte e8uitu! prae!iserat. -5. V$i +ae, ,o!perta &ntonio, dis,ordis ani!is, dis,retos viri$us +ostiu! e;er,itus adgredi statuit, ante8ua! du,i$us au,toritas, !i)iti o$se8uiu! et iun,tis )egioni$us 5idu,ia rediret. na!8ue Aa$iu! Va)ente! pro5e,tu! a$ ur$e ad,e)eraturu!8ue ,ognita .ae,inae proditione ,onie,ta$at: et 5idus Vite))io Aa$ius ne, !i)itiae ignarus. si!u) ingens Ger!anoru! vis per )aetiam ti!e$atur. et Britannia Ga))ia8ue et @ispania au;i)ia Vite))ius a,,iverat, i!!ensa! $e))i )ue!, ni &ntonius id ipsu! !etuens 5estinato proe)io vi,toria! prae,episset. universo ,u! e;er,itu se,undis a Verona ,astris Bedria,u! venit. postero die )egioni$us ad !uniendu! retentis, au;i)iares ,o+ortes in .re!onense! agru! !issae ut spe,ie parandaru! ,opiaru! ,ivi)i praeda !i)es i!$ueretur9 ipse ,u! 8uattuor !i)i$us e8uitu! ad o,tavu! a Bedria,o progressus 8uo )i,entius popu)arentur. e;p)oratores, ut !os est, )ongius ,ura$ant. -?. Fuinta 5er!e +ora diei erat, ,u! ,itus e8ues adventare +ostis, praegredi pau,os, !otu! 5re!itu!8ue )ate audiri nuntiavit. du! &ntonius 8uidna! agendu! ,onsu)tat, aviditate navandae operae &rrius Varus ,u! pro!ptissi!is e8uitu! prorupit i!pu)it8ue Vite))ianos !odi,a ,aede: na! p)uriu! ad,ursu versa 5ortuna, et a,erri!us 8uis8ue se8uentiu! 5ugae u)ti!us erat. ne, sponte &ntonii properatu!, et 5ore 8uae a,,iderant re$atur. +ortatus suos ut !agno ani!o ,apesserent pugna!, didu,tis in )atera tur!is va,uu! !edio re)in8uit iter 8uo Varu! e8uites8ue eius re,iperet: iussae ar!ari )egiones: datu! per agros signu! ut, 8ua ,ui8ue pro;i!u!, o!issa praeda proe)io o,,urreret. pavidus interi! Varus

tur$ae suoru! !is,etur intu)it8ue 5or!idine!. pu)si ,u! sau,iis integri suo!et ipsi !etu et angustiis viaru! ,on5)i,ta$antur. -3. -3. <u))u! in i))a trepidatione &ntonius ,onstantis du,is aut 5ortis !i)itis o55i,iu! o!isit. o,,ursare paventi$us, retinere ,edentis, u$i p)uri!us )a$or, unde a)i8ua spes, ,onsi)io !anu vo,e insignis +osti, ,onspi,uus suis. eo postre!o ardoris prove,tus est ut ve;i))ariu! 5ugiente! +asta transver$eraret: !o; raptu! ve;i))u! in +oste! vertit. 8uo pudore +aud p)ures 8ua! ,entu! e8uites restitere9 iuvit )o,us, artiore i))i, via et 5ra,to inter5)uentis rivi ponte, 8ui in,erto a)veo et prae,ipiti$us ripis 5uga! i!pedie$at. ea ne,essitas seu 5ortuna )apsas ia! partis restituit. 5ir!ati inter se densis ordini$us e;,ipiunt Vite))ianos te!ere e55usos, at8ue i))i ,onsternantur. &ntonius instare per,u)sis, sternere o$vios, si!u) ,eteri, ut ,ui8ue ingeniu!, spo)iare, ,apere, ar!a e8uos8ue a$ripere. et e;,iti prospero ,)a!ore, 8ui !odo per agros 5uga pa)a$antur, vi,toriae se !is,e$ant. -8. &d 8uartu! a .re!ona )apide! 5u)sere )egionu! signa apa,is at8ue /ta)i,ae, )aeto inter initia e8uitu! suoru! proe)io i))u, us8ue prove,ta. sed u$i 5ortuna ,ontra 5uit, non )a;are ordines, non re,ipere tur$atos, non o$via! ire u)tro8ue adgredi +oste! tantu! per spatiu! ,ursu et pugnando 5essu!. D5orte vi,tiE +aud perinde re$us prosperis du,e! desideraverant at8ue in adversis deesse inte))ege$ant. nutante! a,ie! vi,tor e8uitatus in,ursat: et Vipstanus =essa)a tri$unus ,u! 0oesicis au;i)iari$us adse8uitur, 8uos !u)ti e )egionariis 8ua!8ua! rapti! du,tos ae8ua$ant9 ita !i;tus pedes e8ues8ue rupere )egionu! ag!en. et propin8ua .re!onensiu! !oenia 8uanto p)us spei ad e55ugiu! !inore! ad resistendu! ani!u! da$ant. ne, &ntonius u)tra institit, !e!or )a$oris a, vu)neru!, 8ui$us ta! an,eps proe)ii 5ortuna, 8ua!vis prospero 5ine, e8uites e8uos8ue ad5)i,taverat. -9. /nu!$rante vespera universu! A)aviani e;er,itus ro$ur advenit. ut8ue ,u!u)os super et re,entia ,aede vestigia in,essere, 8uasi de$e))atu! 5oret, pergere .re!ona! et vi,tos in deditione! a,,ipere aut e;pugnare depos,unt. +ae, in !edio, pu),+ra di,tu9 i))a si$i 8uis8ue, posse ,o)onia! p)ano sita! i!petu ,api. ide! auda,iae per tene$ras inru!penti$us et !aiore! rapiendi )i,entia!. 8uod si )u,e! opperiantur, ia! pa,e!, ia! pre,es, et pro )a$ore a, vu)neri$us ,)e!entia! et g)oria!, inania, )aturos, sed opes .re!onensiu! in sinu prae5e,toru! )egatoru!8ue 5ore. e;pugnatae ur$is praeda! ad !i)ite!, deditae ad du,es pertinere. spernuntur ,enturiones tri$uni8ue, a, ne vo; ,uius8ua! audiatur, 8uatiunt ar!a, rupturi i!periu! ni du,antur. 20. %u! &ntonius inserens se !anipu)is, u$i aspe,tu et au,toritate si)entiu! 5e,erat, non se de,us ne8ue pretiu! eripere ta! $ene !eritis ad5ir!a$at, sed divisa inter e;er,itu! du,es8ue !unia9 !i)iti$us ,upidine! pugnandi ,onvenire, du,es providendo, ,onsu)tando, ,un,tatione saepius 8ua! te!eritate prodesse. ut pro viri)i portione ar!is a, !anu vi,toria! iuverit, ratione et ,onsi)io, propriis du,is arti$us, pro5uturu!: ne8ue eni! a!$igua esse 8uae o,,urrant, no,te! et ignotae situ! ur$is, intus +ostis et ,un,ta insidiis opportuna. non si pateant portae, nisi

e;p)orato, nisi die intrandu!. an o$pugnatione! in,+oaturos ade!pto o!ni prospe,tu, 8uis ae8uus )o,us, 8uanta a)titudo !oeniu!, tor!entisne et te)is an operi$us et vineis adgredienda ur$s 5oretG !o; ,onversus ad singu)os, nu! se,uris do)a$ras8ue et ,etera e;pugnandis ur$i$us se,u! attu)issent, rogita$at. et ,u! a$nuerent, Hg)adiisneH in8uit Het pi)is per5ringere a, su$ruere !uros u))ae !anus possuntG si aggere! struere, si p)uteis ,rati$usve protegi ne,esse 5uerit, ut vu)gus i!providu! inriti sta$i!us, a)titudine! turriu! et a)iena !uni!enta !irantesG 8uin potius !ora no,tis unius, adve,tis tor!entis !a,+inis8ue, vi! vi,toria!8ue no$is,u! 5eri!usGH si!u) )i;as ,a)ones8ue ,u! re,entissi!is e8uitu! Bedria,u! !ittit, ,opias ,etera8ue usui ad)aturos. 2-./d vero aegre to)erante !i)ite prope seditione! ventu!, ,u! progressi e8uites su$ ipsa !oenia vagos e .re!onensi$us ,orripiunt, 8uoru! indi,io nos,itur se; Vite))ianas )egiones o!ne!8ue e;er,itu!, 8ui @osti)iae egerat, eo ipso die triginta !i)ia passuu! e!ensu!, ,o!perta suoru! ,)ade in proe)iu! a,,ingi a, ia! ad5ore. is terror o$stru,tas !entis ,onsi)iis du,is aperuit. sistere tertia! de,i!a! )egione! in ipso viae 0ostu!iae aggere iu$et, ,ui iun,ta a )aevo septi!a Ga)$iana patenti ,a!po stetit, dein septi!a .)audiana, agresti 5ossa 6ita )o,us erat7 prae!unita: de;tro o,tava per apertu! )i!ite!, !o; tertia densis ar$ustis intersepta. +i, a8ui)aru! signoru!8ue ordo9 !i)ites !i;ti per tene$ras, ut 5ors tu)erat: praetorianu! ve;i))u! pro;i!u! tertianis, ,o+ortes au;i)ioru! in ,orni$us, )atera a, terga e8uite ,ir,u!data: Sido at.ue $talicus Suebi ,u! de)e,tis popu)ariu! pri!ori in a,ie versa$antur. 2-. &t Vite))ianus e;er,itus, ,ui ad8uies,ere .re!onae et re,iperatis ,i$o so!no8ue viri$us ,on5e,tu! a)gore at8ue inedia +oste! postera die pro5)igare a, proruere ratio 5uit, indigus re,toris, inops ,onsi)ii, tertia 5er!e no,tis +ora paratis ia! dispositis8ue A)avianis i!pingitur. ordine! ag!inis disie,ti per ira! a, tene$ras adseverare non ausi!, 8ua!8ua! a)ii tradiderint 8uarta! 0acedonicam de;tru! suoru! ,ornu, 8uinta! et 8uinta! de,i!a! ,u! ve;i))is nonae se,undae8ue et vi,ensi!ae Britanni,aru! )egionu! !edia! a,ie!, se;tade,i!anos duoetvi,ensi!anos8ue et pri!anos )aevu! ,ornu ,o!p)esse. apa,es at8ue /ta)i,i o!ni$us se !anipu)is !is,uerant: e8ues au;i)ia8ue si$i ipsi )o,u! )egere. proe)iu! tota no,te variu!, an,eps, atro;, +is, rursus i))is e;itia$i)e. ni+i) ani!us aut !anus, ne o,u)i 8uide! provisu iuva$ant. eade! utra8ue a,ie ar!a, ,re$ris interrogationi$us notu! pugnae signu!, per!i;ta ve;i))a, ut 8uis8ue g)o$us ,apta e; +osti$us +u, ve) i))u, rapta$at. urge$atur !a;i!e septi!a )egio, nuper a Ga)$a ,ons,ripta. o,,isi se; pri!oru! ordinu! ,enturiones, a$repta 8uaeda! signa9 ipsa! a8ui)a! &ti)ius Verus pri!i pi)i ,enturio !u)ta ,u! +ostiu! strage et ad e;tre!u! !oriens servaverat. 22. &t Vite))ianus e;er,itus, ,ui ad8uies,ere .re!onae et re,iperatis ,i$o so!no8ue viri$us ,on5e,tu! a)gore at8ue inedia +oste! postera die pro5)igare a, proruere ratio 5uit, indigus re,toris, inops ,onsi)ii, tertia 5er!e no,tis +ora paratis ia! dispositis8ue A)avianis i!pingitur. ordine! ag!inis disie,ti per ira! a, tene$ras adseverare non ausi!, 8ua!8ua! a)ii tradiderint 8uarta! 0acedonicam de;tru! suoru! ,ornu, 8uinta! et 8uinta! de,i!a! ,u! ve;i))is nonae se,undae8ue et

vi,ensi!ae Britanni,aru! )egionu! !edia! a,ie!, se;tade,i!anos duoetvi,ensi!anos8ue et pri!anos )aevu! ,ornu ,o!p)esse. apa,es at8ue /ta)i,i o!ni$us se !anipu)is !is,uerant: e8ues au;i)ia8ue si$i ipsi )o,u! )egere. proe)iu! tota no,te variu!, an,eps, atro;, +is, rursus i))is e;itia$i)e. ni+i) ani!us aut !anus, ne o,u)i 8uide! provisu iuva$ant. eade! utra8ue a,ie ar!a, ,re$ris interrogationi$us notu! pugnae signu!, per!i;ta ve;i))a, ut 8uis8ue g)o$us ,apta e; +osti$us +u, ve) i))u, rapta$at. urge$atur !a;i!e septi!a )egio, nuper a Ga)$a ,ons,ripta. o,,isi se; pri!oru! ordinu! ,enturiones, a$repta 8uaeda! signa9 ipsa! a8ui)a! &ti)ius Verus pri!i pi)i ,enturio !u)ta ,u! +ostiu! strage et ad e;tre!u! !oriens servaverat. 22. (ustinuit )a$ente! a,ie! &ntonius a,,itis praetorianis. 8ui u$i e;,epere pugna!, pe))unt +oste!, dein pe))untur. na!8ue Vite))iani tor!enta in aggere! viae ,ontu)erant ut te)a va,uo at8ue aperto e;,uterentur, dispersa pri!o et ar$ustis sine +ostiu! no;a in)isa. !agnitudine e;i!ia 8uintae de,i!ae )egionis $a))ista ingenti$us sa;is +osti)e! a,ie! prorue$at. )ate8ue ,)ade! intu)isset ni duo !i)ites prae,)aru! 5a,inus ausi, arreptis e strage s,utis ignorati, vin,)a a, )i$ra!enta tor!entoru! a$s,idissent. stati! ,on5ossi sunt eo8ue inter,idere no!ina9 de 5a,to +aud a!$igitur. neutro in,)inaverat 5ortuna done, adu)ta no,te )una surgens ostenderet a,ies 5a))eret8ue. sed A)avianis ae8uior a tergo: +in, !aiores e8uoru! viroru!8ue u!$rae, et 5a)so, ut in ,orpora, i,tu te)a +ostiu! ,itra ,ade$ant9 Vite))iani adverso )u!ine ,on)u,entes ve)ut e; o,,u)to ia,u)anti$us in,auti o55ere$antur. 24. /gitur &ntonius, u$i nos,ere suos nos,i8ue poterat, a)ios pudore et pro$ris, !u)tos )aude et +ortatu, o!nis spe pro!issis8ue a,,endens, ,ur resu!psissent ar!a, -annonicas )egiones interroga$at9 i))os esse ,a!pos, in 8ui$us a$o)ere )a$e! prioris igno!iniae, u$i re,iperare g)oria! possent. tu! ad 0oesicos ,onversus prin,ipes au,tores8ue $e))i ,ie$at9 5rustra !inis et ver$is provo,atos Vite))ianos, si !anus eoru! o,u)os8ue non to)erent. +ae,, ut 8uos8ue a,,esserat: p)ura ad tertianos, veteru! re,entiu!8ue ad!onens, ut su$ =. &ntonio 0art+os, su$ .or$u)one &r!enios, nuper Sarmatas pepu)issent. !o; in5ensus praetorianis HvosH in8uit, Hnisi vin,itis, pagani, 8uis a)ius i!perator, 8uae ,astra a)ia e;,ipientG i))i, signa ar!a8ue vestra sunt, et !ors vi,tis: na! igno!inia! ,onsu!psistis.H undi8ue ,)a!or, et oriente! so)e! 6ita in (>ria !os est7 tertiani sa)utavere. 25. Vagus inde an ,onsi)io du,is su$ditus ru!or, advenisse =u,ianu!, e;er,itus in vi,e! sa)utasse. gradu! in5erunt 8uasi re,enti$us au;i)iis au,ti, rariore ia! Vite))ianoru! a,ie, ut 8uos nu))o re,tore suus 8ue!8ue i!petus ve) pavor ,ontra+eret didu,eretve. post8ua! i!pu)sos sensit &ntonius, denso ag!ine o$tur$a$at. )a;ati ordines a$ru!puntur, ne, restitui 8uivere i!pedienti$us ve+i,u)is tor!entis8ue. per )i!ite! viae sparguntur 5estinatione ,onse,tandi vi,tores. eo nota$i)ior ,aedes 5uit, 8uia 5i)ius patre! inter5e,it. re! no!ina8ue au,tore Vipstano =essa)a trada!. /u)ius =ansuetus e; @ispania, apa,i )egioni additus, i!pu$e! 5i)iu! do!i )i8uerat. is !o; adu)tus, inter septi!anos a Ga)$a ,ons,riptus, o$)atu! 5orte patre! et vu)nere stratu! du! se!iani!e! s,rutatur,

agnitus agnos,ens8ue et e;angue! a!p)e;us, vo,e 5)e$i)i pre,a$atur p)a,atos patris !anis, neve se ut parri,ida! aversarentur9 pu$)i,u! id 5a,inus: et unu! !i)ite! 8uota! ,ivi)iu! ar!oru! parte!G si!u) atto))ere ,orpus, aperire +u!u!, supre!o erga parente! o55i,io 5ungi. advertere pro;i!i, deinde p)ures9 +in, per o!ne! a,ie! !ira,u)u! et 8uestus et saevissi!i $e))i e;e,ratio. ne, eo segnius propin8uos ad5inis 5ratres tru,idant spo)iant9 5a,tu! esse s,e)us )o8uuntur 5a,iunt8ue. 2?. Vt .re!ona! venere, novu! i!!ensu!8ue opus o,,urrit. #t+oniano $e))o Ger!ani,us !i)es !oeni$us .re!onensiu! ,astra sua, ,astris va))u! ,ir,u!ie,erat ea8ue !uni!enta rursus au;erat. 8uoru! aspe,tu +aesere vi,tores, in,ertis du,i$us 8uid iu$erent. in,ipere o$pugnatione! 5esso per die! no,te!8ue e;er,itu arduu! et nu))o iu;ta su$sidio an,eps9 sin Bedria,u! redirent, into)erandus ta! )ongi itineris )a$or, et vi,toria ad inritu! revo)ve$atur9 !unire ,astra, id 8uo8ue propin8uis +osti$us 5or!ido)osu!, ne dispersos et opus !o)ientis su$ita eruptione tur$arent. 8uae super ,un,ta terre$at ipsoru! !i)es peri,u)i 8ua! !orae patientior9 8uippe ingrata 8uae tuta, e; te!eritate spes: o!nis8ue ,aedes et vu)nera et sanguis aviditate praedae pensa$antur. 23. @u, in,)inavit &ntonius ,ingi8ue va))u! ,orona iussit. pri!o sagittis sa;is8ue e!inus ,erta$ant, !aiore A)avianoru! perni,ie, in 8uos te)a desuper )i$ra$antur: !o; va))u! portas8ue )egioni$us attri$uit, ut dis,retus )a$or 5ortis ignavos8ue distingueret at8ue ipsa ,ontentione de,oris a,,enderentur. pro;i!a Bedria,ensi viae tertiani septi!ani8ue su!psere, de;teriora va))i o,tava a, septi!a .)audiana: tertiade,i!anos ad Bri;iana! porta! i!petus tu)it. pau)u! inde !orae, du! e; pro;i!is agris )igones do)a$ras et a)ii 5a),is s,a)as8ue ,onve,tant9 tu! e)atis super ,apita s,utis densa testudine su,,edunt. o!anae utri!8ue artes9 pondera sa;oru! Vite))iani provo)vunt, disie,ta! 5)uitante!8ue testudine! )an,eis ,ontis8ue s,rutantur, done, so)uta ,o!page s,utoru! e;anguis aut )a,eros prosternerent !u)ta ,u! strage. in,esserat ,un,tatio, ni du,es 5esso !i)iti et ve)ut inritas e;+ortationes a$nuenti .re!ona! !onstrassent. 28. @or!ine id ingeniu!, ut =essa)a tradit, an potior au,tor sit .. 0)inius, 8ui &ntoniu! in,usat, +aud 5a,i)e dis,reveri!, nisi 8uod ne8ue &ntonius ne8ue @or!us a 5a!a vita8ue sua 8ua!vis pessi!o 5)agitio degeneravere. non ia! sanguis ne8ue vu)nera !ora$antur 8uin su$ruerent va))u! 8uaterent8ue portas, inni;i u!eris et super iterata! testudine! s,andentes prensarent +ostiu! te)a $ra,+ia8ue. integri ,u! sau,iis, se!ine,es ,u! e;piranti$us vo)vuntur, varia pereuntiu! 5or!a et o!ni i!agine !ortiu!. 29. &,erri!u! tertiae septi!ae8ue )egionu! ,erta!en: et du; &ntonius ,u! de)e,tis au;i)iari$us eode! in,u$uerat. o$stinatos inter se ,u! sustinere Vite))iani ne8uirent et superia,ta te)a testudine )a$erentur, ipsa! postre!o $a))ista! in su$euntis propu)ere, 8uae ut ad praesens disie,it o$ruit8ue 8uos in,iderat, ita pinnas a, su!!a va))i ruina sua tra;it: si!u) iun,ta turris i,ti$us sa;oru! ,essit, 8ua septi!ani du! nituntur ,uneis, tertianus se,uri$us g)adiis8ue porta!

per5regit. pri!u! inrupisse .. Vo)usiu! tertiae )egionis !i)ite! inter o!nis au,tores ,onstat. is in va))u! egressus, detur$atis 8ui restiterant, ,onspi,uus !anu a, vo,e ,apta ,astra ,on,)a!avit: ,eteri trepidis ia! Vite))ianis se8ue e va))o prae,ipitanti$us perrupere. ,o!p)etur ,aede 8uantu! inter ,astra !uros8ue va,ui 5uit. 20. &, rursus nova )a$oru! 5a,ies9 ardua ur$is !oenia, sa;eae turres, 5errati portaru! o$i,es, vi$rans te)a !i)es, 5re8uens o$stri,tus8ue Vite))ianis parti$us .re!onensis popu)us, !agna pars /ta)iae stato in eosde! dies !er,atu ,ongregata, 8uod de5ensori$us au;i)iu! o$ !u)titudine!, o$pugnanti$us in,ita!entu! o$ praeda! erat. rapi ignis &ntonius in5erri8ue a!oenissi!is e;tra ur$e! aedi5i,iis iu$et, si da!no reru! suaru! .re!onenses ad !utanda! 5ide! tra+erentur. propin8ua !uris te,ta et a)titudine! !oeniu! egressa 5ortissi!o 8uo8ue !i)itu! ,o!p)et: i))i tra$i$us tegu)is8ue et 5a,i$us propugnatores detur$ant. 2-. /a! )egiones in testudine! g)o!era$antur, et a)ii te)a sa;a8ue in,utie$ant, ,u! )angues,ere pau)ati! Vite))ianoru! ani!i. ut 8uis ordine antei$at, ,edere 5ortunae, ne .re!ona 8uo8ue e;,isa nu))a u)tra venia o!nis8ue ira vi,toris non in vu)gus inops, sed in tri$unos ,enturiones8ue, u$i pretiu! ,aedis erat, reverteretur. gregarius !i)es 5uturi so,ors et igno$i)itate tutior persta$at9 vagi per vias, in do!i$us a$diti pa,e! ne tu! 8uide! ora$ant, ,u! $e))u! posuissent. pri!ores ,astroru! no!en at8ue i!agines Vite))ii a!o)iuntur: ,atenas .ae,inae 6na! etia! tun, vin,tus erat7 e;o)vunt orant8ue ut ,ausae suae depre,ator adsistat. aspernante! tu!ente!8ue )a,ri!is 5atigant, e;tre!u! !a)oru!, tot 5ortissi!i viri proditoris ope! invo,antes: !o; ve)a!enta et in5u)as pro !uris ostentant. ,u! &ntonius in+i$eri te)a iussisset, signa a8ui)as8ue e;tu)ere: !aestu! iner!iu! ag!en deie,tis in terra! o,u)is se8ue$atur. ,ir,u!stiterant vi,tores et pri!o ingere$ant pro$ra, intenta$ant i,tus9 !o;, ut prae$eri ora ,ontu!e)iis et posita o!ni 5ero,ia ,un,ta vi,ti patie$antur, su$it re,ordatio i))os esse 8ui nuper Bedria,i vi,toriae te!perassent. sed u$i .ae,ina praete;ta )i,tori$us8ue insignis, di!ota tur$a, ,onsu) in,essit, e;arsere vi,tores9 super$ia! saevitia!8ue 6adeo invisa s,e)era sunt7, etia! per5idia! o$ie,ta$ant. o$stitit &ntonius datis8ue de5ensori$us ad Vespasianu! di!isit. 22. 0)e$s interi! .re!onensiu! inter ar!atos ,on5)i,ta$atur: ne, pro,u) ,aede a$erant, ,u! pre,i$us du,u! !itigatus est !i)es. et vo,atos ad ,ontione! &ntonius ad)o8uitur, !agni5i,e vi,tores, vi,tos ,)e!enter, de .re!ona in neutru!. e;er,itus praeter insita! praedandi ,upidine! vetere odio ad e;,idiu! .re!onensiu! in,u$uit. iuvisse partis Vite))ianas #t+onis 8uo8ue $e))o ,rede$antur: !o; tertiade,i!anos ad e;truendu! a!p+it+eatru! re)i,tos, ut sunt pro,a,ia ur$anae p)e$is ingenia, petu)anti$us iurgiis in)userant. au;it invidia! editu! i))i, a .ae,ina g)adiatoru! spe,ta,u)u! eade!8ue rursus $e))i sedes et prae$iti in a,ie Vite))ianis ,i$i, ,aesae 8uaeda! 5e!inae studio partiu! ad proe)iu! progressae: te!pus 8uo8ue !er,atus dite! a)io8ui ,o)onia! !aiore opu! spe,ie ,o!p)e$at. ,eteri du,es in o$s,uro9 &ntoniu! 5ortuna 5a!a8ue

o!niu! o,u)is e;posuerat. is $a)ineas a$)uendo ,ruori propere petit. e;,epta vo; est, ,u! tepore! in,usaret, stati! 5uturu! ut in,a)es,erent9 verni)e di,tu! o!ne! invidia! in eu! vertit, ta!8ua! signu! in,endendae .re!onae dedisset, 8uae ia! 5)agra$at. 22. 22. Fuadraginta ar!atoru! !i)ia inrupere, ,a)onu! )i;aru!8ue a!p)ior nu!erus et in )i$idine! a, saevitia! ,orruptior. non dignitas, non aetas protege$at 8uo !inus stupra ,aedi$us, ,aedes stupris !is,erentur. grandaevos senes, e;a,ta aetate 5e!inas, vi)is ad praeda!, in )udi$riu! tra+e$ant9 u$i adu)ta virgo aut 8uis 5or!a ,onspi,uus in,idisset, vi !ani$us8ue rapientiu! divu)sus ipsos postre!o direptores in !utua! perni,ie! age$at. du! pe,unia! ve) gravia auro te!p)oru! dona si$i 8uis8ue tra+unt, !aiore a)ioru! vi trun,a$antur. 8uida! o$via aspernati ver$eri$us tor!entis8ue do!inoru! a$dita s,rutari, de5ossa eruere9 5a,es in !ani$us, 8uas, u$i praeda! egesserant, in va,uas do!os et inania te!p)a per )as,ivia! ia,u)a$antur: ut8ue e;er,itu vario )inguis !ori$us, ,ui ,ives so,ii e;terni interessent, diversae ,upidines et a)iud ,ui8ue 5as ne, 8ui,8ua! in)i,itu!. per 8uadriduu! .re!ona su55e,it. ,u! o!nia sa,ra pro5ana8ue in igne ,onsiderent, so)u! =e5itis te!p)u! stetit ante !oenia, )o,o seu nu!ine de5ensu!. 24. @i, e;itus .re!onae anno du,entesi!o o,togesi!o se;to a pri!ordio sui. ,ondita erat %i. (e!pronio 0. .orne)io ,onsu)i$us, ingruente in /ta)ia! &nni$a)e, propugna,u)u! adversus Ga))os trans 0adu! agentis et si 8ua a)ia vis per &)pis rueret. igitur nu!ero ,o)onoru!, opportunitate 5)u!inu!, u$ere agri, adne;u ,onu$iis8ue gentiu! ado)evit 5)oruit8ue, $e))is e;ternis inta,ta, ,ivi)i$us in5e)i;. &ntonius pudore 5)agitii, ,re$res,ente invidia, edi;it ne 8uis .re!onense! ,aptivu! detineret. inrita!8ue praeda! !i)iti$us e55e,erat ,onsensus /ta)iae, e!ptione! ta)iu! !an,ipioru! aspernantis9 o,,idi ,oepere: 8uod u$i enotuit, a propin8uis ad5ini$us8ue o,,u)te rede!pta$antur. !o; rediit .re!ona! re)i8uus popu)us9 reposita 5ora te!p)a8ue !agni5i,entia !uni,ipu!: et Vespasianus +orta$atur. 25. .eteru! adsidere sepu)tae ur$is ruinis no;ia ta$o +u!us +aud diu per!isit. ad tertiu! )apide! progressi vagos paventis8ue Vite))ianos, sua 8ue!8ue apud signa, ,o!ponunt: et vi,tae )egiones, ne !anente ad+u, ,ivi)i $e))o a!$igue agerent, per $ll'ricum dispersae. in Britannia! inde et @ispanias nuntios 5a!a!8ue, in Ga))ia! /u)iu! .a)enu! tri$unu!, in Ger!ania! &)piniu! =ontanu! prae5e,tu! ,o+ortis, 8uod +i, %revir, .a)enus &eduus, uter8ue Vite))iani 5uerant, ostentui !isere. si!u) transitus &)piu! praesidiis o,,upati, suspe,ta Ger!ania, ta!8ua! in au;i)iu! Vite))ii a,,ingeretur. 2?. &t Vite))ius pro5e,to .ae,ina, ,u! Aa$iu! Va)ente! pau,is post die$us ad $e))u! i!pu)isset, ,uris )u;u! o$tende$at9 non parare ar!a, non ad)o8uio e;er,itio8ue !i)ite! 5ir!are, non in ore vu)gi agere, sed u!$ra,u)is +ortoru! a$ditus, ut ignava ani!a)ia, 8ui$us si ,i$u! suggeras, ia,ent torpent8ue, praeterita instantia 5utura pari o$)ivione di!iserat. at8ue i))u! in ne!ore &ri,ino

deside! et !ar,ente! proditio 1u,i)ii Bassi a, de5e,tio ,)assis avennatis per,u)it: ne, !u)to post de .ae,ina ad5ertur !i;tus gaudio do)or et des,ivisse et a$ e;er,itu vin,tu!. p)us apud so,orde! ani!u! )aetitia 8ua! ,ura va)uit. !u)ta ,u! e;u)tatione in ur$e! reve,tus 5re8uenti ,ontione pietate! !i)itu! )audi$us ,u!u)at: 0u$)i)iu! (a$inu! praetorii prae5e,tu! o$ a!i,itia! .ae,inae vin,iri iu$et, su$stituto in )o,u! eius &)5eno Varo. 23. =o; senatu! ,o!posita in !agni5i,entia! oratione ad)o,utus, e;8uisitis patru! adu)ationi$us atto))itur. initiu! atro,is in .ae,ina! sententiae a 1. Vite))io 5a,tu!: dein ,eteri ,o!posita indignatione, 8uod ,onsu) re! pu$)i,a!, du; i!peratore!, tantis opi$us tot +onori$us ,u!u)atus a!i,u! prodidisset, ve)ut pro Vite))io ,on8uerentes, suu! do)ore! pro5ere$ant. nu))a in oratione ,uius8ua! erga A)avianos du,es o$tre,tatio9 errore! i!prudentia!8ue e;er,ituu! ,u)pantes, Vespasiani no!en suspensi et vita$undi ,ir,u!i$ant, ne, de5uit 8ui unu! ,onsu)atus die! 6is eni! in )o,u! .ae,inae supererat7 !agno ,u! inrisu tri$uentis a,,ipientis8ue e$)andiretur. pridie ka)endas <ove!$ris osius egu)us iniit eiuravit8ue. adnota$ant periti nu!8ua! antea non a$rogato !agistratu ne8ue )ege )ata a)iu! su55e,tu!: na! ,onsu) uno die et ante 5uerat .aninius e$i)us .. .aesare di,tatore, ,u! $e))i ,ivi)is prae!ia 5estinarentur. 28. <ota per eos dies /unii B)aesi !ors et 5a!osa 5uit, de 8ua si, a,,epi!us. gravi ,orporis !or$o aeger Vite))ius (ervi)ianis +ortis turri! vi,ino sita! ,on)u,ere per no,te! ,re$ris )u!ini$us ani!advertit. s,is,itanti ,ausa! apud .ae,ina! %us,u! epu)ari !u)tos, prae,ipuu! +onore /uniu! B)aesu! nuntiatur: ,etera in !aius, de apparatu et so)utis in )as,ivia! ani!is. ne, de5uere 8ui ipsu! %us,u! et a)ios, sed ,ri!inosius B)aesu! in,usarent, 8uod aegro prin,ipe )aetos dies ageret. u$i asperatu! Vite))iu! et posse B)aesu! perverti satis patuit iis 8ui prin,ipu! o55ensas a,riter spe,u)antur, datae 1. Vite))io de)ationis partes. i))e in5ensus B)aeso ae!u)atione prava, 8uod eu! o!ni dede,ore !a,u)osu! egregia 5a!a antei$at, ,u$i,u)u! i!peratoris reserat, 5i)iu! eius sinu ,o!p)e;us et geni$us a,,idens. ,ausa! ,on5usionis 8uaerenti, non se proprio !etu ne, sui an;iu!, sed pro 5ratre, pro )i$eris 5ratris pre,es )a,ri!as8ue attu)isse. 5rustra Vespasianu! ti!eri, 8ue! tot Ger!ani,ae )egiones, tot provin,iae virtute a, 5ide, tantu! deni8ue terraru! a, !aris i!!ensis spatiis ar,eat9 in ur$e a, sinu ,avendu! +oste!, /unios &ntonios8ue avos ia,tante!, 8ui se stirpe i!peratoria ,o!e! a, !agni5i,u! !i)iti$us ostentet. versas i))u, o!niu! !entis, du! Vite))ius a!i,oru! ini!i,oru!8ue neg)egens 5ovet ae!u)u! prin,ipis )a$ores e ,onvivio prospe,tante!. reddenda! pro inte!pestiva )aetitia !aesta! et 5une$re! no,te!, 8ua s,iat et sentiat vivere Vite))iu! et i!perare et, si 8uid 5ato a,,idat, 5i)iu! +a$ere. 29. %repidanti inter s,e)us !etu!8ue, ne di)ata B)aesi !ors !atura! perni,ie!, pa)a! iussa atro,e! invidia! 5erret, p)a,uit veneno grassari: addidit 5a,inori 5ide! nota$i)i gaudio, B)aesu! visendo. 8uin et audita est saevissi!a Vite))ii vo; 8ua se 6ipsa eni! ver$a re5era!7 pavisse o,u)os spe,tata ini!i,i !orte ia,tavit. B)aeso super ,)aritate! nata)iu! et e)egantia! !oru! 5idei o$stinatio 5uit.

integris 8uo8ue re$us a .ae,ina et pri!ori$us partiu! ia! Vite))iu! aspernanti$us a!$itus a$nuere perseveravit. san,tus, intur$idus, nu))ius repentini +onoris, adeo non prin,ipatus adpetens, paru! e55ugerat ne dignus ,rederetur. 40. Aa$ius interi! Va)ens !u)to a, !o))i ,on,u$inaru! spadonu!8ue ag!ine segnius 8ua! ad $e))u! in,edens, prodita! a 1u,i)io Basso avennate! ,)asse! perni,i$us nuntiis a,,epit. et si ,oeptu! iter properasset, nutante! .ae,ina! praevenire aut ante dis,ri!en pugnae adse8ui )egiones potuisset: ne, deerant 8ui !onerent ut ,u! 5idissi!is per o,,u)tos tra!ites vitata avenna @osti)ia! .re!ona!ve pergeret. a)iis p)a,e$at a,,itis e; ur$e praetoriis ,o+orti$us va)ida !anu perru!pere9 ipse inuti)i ,un,tatione agendi te!pora ,onsu)tando ,onsu!psit: !o; utru!8ue ,onsi)iu! aspernatus, 8uod inter an,ipitia deterri!u! est, du! !edia se8uitur, ne, ausus est satis ne, providit. 4-. =issis ad Vite))iu! )itteris au;i)iu! postu)at. venere tres ,o+ortes ,u! a)a Britanni,a, ne8ue ad 5a))endu! aptus nu!erus ne8ue ad penetrandu!. sed Va)ens ne in tanto 8uide! dis,ri!ine in5a!ia ,aruit, 8uo !inus rapere in)i,itas vo)uptates adu)teriis8ue a, stupris po))uere +ospitu! do!us ,rederetur9 aderant vis et pe,unia et ruentis 5ortunae novissi!a )i$ido. adventu de!u! peditu! e8uitu!8ue pravitas ,onsi)ii patuit, 8uia ne, vadere per +ostis ta! parva !anu poterat, etia! si 5idissi!a 5oret, ne, integra! 5ide! attu)erant: pudor ta!en et praesentis du,is reverentia !ora$atur, +aud diuturna vin,)a apud pavidos peri,u)oru! et dede,oris se,uros. eo !etu ,o+ortis &ri!inu! prae!ittit, a)a! tueri terga iu$et9 ipse pau,is, 8uos adversa non !utaverant, ,o!itanti$us 5)e;it in V!$ria! at8ue inde 1truriam, u$i ,ognito pugnae .re!onensis eventu non ignavu! et, si provenisset, atro; ,onsi)iu! iniit, ut arreptis navi$us in 8ua!,u!8ue parte! <ar$onensis provin,iae egressus Ga))ias et e;er,itus et Ger!aniae gentis novu!8ue $e))u! ,ieret. 42. 'igresso Va)ente trepidos, 8ui &ri!inu! tene$ant, .orne)ius Aus,us, ad!oto e;er,itu et !issis per pro;i!a )itoru! 1i$urni,is, terra !ari8ue ,ir,u!venit9 o,,upantur p)ana V!$riae et 8ua 0i,enus ager @adria ad)uitur, o!nis8ue /ta)ia inter Vespasianu! a, Vite))iu! &ppennini iugis divide$atur. Aa$ius Va)ens e sinu 0isano segnitia !aris aut adversante vento portu! @er,u)is =onoe,i depe))itur. +aud pro,u) inde age$at =arius =aturus &)piu! !ariti!aru! pro,urator, 5idus Vite))io, ,uius sa,ra!entu! ,un,tis ,ir,a +osti)i$us nondu! e;uerat. is Va)ente! ,o!iter e;,eptu!, ne Ga))ia! <ar$onense! te!ere ingrederetur, !onendo terruit: si!u) ,eteroru! 5ides !etu in5ra,ta. 42. <a!8ue ,ir,u!ie,tas ,ivitates pro,urator Va)erius 0au)inus, strenuus !i)itiae et Vespasiano ante 5ortuna! a!i,us, in ver$a eius adegerat: ,on,itis8ue o!ni$us, 8ui e;au,torati a Vite))io $e))u! sponte su!e$ant, Aoroiu)iense! ,o)onia!, ,)austra !aris, praesidio tue$atur, eo gravior au,tor, 8uod 0au)ino patria Aoru! /u)ii et +onos apud praetorianos, 8uoru! 8uonda! tri$unus 5uerat, ipsi8ue pagani 5avore !uni,ipa)i et 5uturae potentiae spe iuvare partis adnite$antur. 8uae ut paratu 5ir!a et au,ta ru!ore apud varios Vite))ianoru! ani!os in,re$ruere,

Aa$ius Va)ens ,u! 8uattuor spe,u)atori$us et tri$us a!i,is, totide! ,enturioni$us, ad navis regreditur: =aturo ,eteris8ue re!anere et in ver$a Vespasiani adigi vo)enti$us 5uit. ,eteru! ut !are tutius Va)enti 8ua! )itora aut ur$es, ita 5uturi a!$iguus et !agis 8uid vitaret 8ua! ,ui 5ideret ,ertus, adversa te!pestate (toe,+adas =assi)iensiu! insu)as ad5ertur. i$i eu! !issae a 0au)ino 1i$urni,ae oppressere. 44. .apto Va)ente ,un,ta ad vi,toris opes ,onversa, initio per @ispania! a pri!a &diutri,e )egione orto, 8uae !e!oria #t+onis in5ensa Vite))io de,i!a! 8uo8ue a, se;ta! tra;it. ne, Ga))iae ,un,ta$antur. et Britannia! inditus erga Vespasianu! 5avor, 8uod i))i, se,undae )egioni a .)audio praepositus et $e))o ,)arus egerat, non sine !otu adiun;it ,eteraru!, in 8ui$us p)eri8ue ,enturiones a, !i)ites a Vite))io prove,ti e;pertu! ia! prin,ipe! an;ii !uta$ant. 45. Ba dis,ordia et ,re$ris $e))i ,ivi)is ru!ori$us Britanni sustu)ere ani!os au,tore Venutio, 8ui super insita! 5ero,ia! et o!ani no!inis odiu! propriis in .arti!andua! regina! sti!u)is a,,ende$atur. .arti!andua 3rigantibus i!perita$at, po))ens no$i)itate: et au;erat potentia!, post8ua! ,apto per do)u! rege .arata,o instru;isse triu!p+u! .)audii .aesaris vide$atur. inde opes et reru! se,undaru! )u;us9 spreto Venutio 6is 5uit !aritus7 ar!igeru! eius Ve))o,atu! in !atri!oniu! regnu!8ue a,,epit. ,on,ussa stati! 5)agitio do!us9 pro !arito studia ,ivitatis, pro adu)tero )i$ido reginae et saevitia. igitur Venutius a,,itis au;i)iis, si!u) ipsoru! 3rigantum de5e,tione in e;tre!u! dis,ri!en .arti!andua! addu;it. tu! petita a o!anis praesidia. et ,o+ortes a)ae8ue nostrae variis proe)iis, e;e!ere ta!en peri,u)o regina!: regnu! Venutio, $e))u! no$is re)i,tu!. 4?. %ur$ata per eosde! dies Ger!ania, et so,ordia du,u!, seditione )egionu!, e;terna vi, per5idia so,ia)i prope ad5)i,ta o!ana res. id $e))u! ,u! ,ausis et eventi$us 6eteni! )ongius prove,tu! est7 !o; !e!ora$i!us. !ota et "acorum gens nu!8ua! 5ida, tun, sine !etu, a$du,to e 0oesia e;er,itu. sed pri!a reru! 8uieti spe,u)a$antur9 u$i 5)agrare /ta)ia! $e))o, ,un,ta in vi,e! +osti)ia a,,epere, e;pugnatis ,o+ortiu! a)aru!8ue +i$ernis utra8ue "anuvii ripa potie$antur. ia!8ue ,astra )egionu! e;,indere para$ant, ni =u,ianus se;ta! )egione! opposuisset, .re!onensis vi,toriae gnarus, a, ne e;terna !o)es utri!8ue ingrueret, si "acus Ger!anus8ue diversi inrupissent. ad5uit, ut saepe a)ias, 5ortuna popu)i o!ani, 8uae =u,ianu! viris8ue #rientis i))u, tu)it, et 8uod .re!onae interi! transegi!us. Aonteius &grippa e; &sia 6pro ,onsu)e ea! provin,ia! annuo i!perio tenuerat7 0oesiae praepositus est, additis ,opiis e Vite))iano e;er,itu, 8ue! spargi per provin,ias et e;terno $e))o in)igari pars ,onsi)ii pa,is8ue erat. 43. <e, ,eterae nationes si)e$ant. su$ita per 0ontu! ar!a $ar$aru! !an,ipiu!, regiae 8uonda! ,)assis prae5e,tus, !overat. is 5uit &ni,etus 0o)e!onis )i$ertus, praepotens o)i!, et post8ua! regnu! in 5or!a! provin,iae verterat, !utationis i!patiens. igitur Vite))ii no!ine ads,itis genti$us, 8uae 0ontu! a,,o)unt, ,orrupto

in spe! rapinaru! egentissi!o 8uo8ue, +aud te!nendae !anus du,tor, %rapezunte! vetusta 5a!a ,ivitate!, a Grae,is in e;tre!o 0onti,ae orae ,ondita!, su$itus inrupit. ,aesa i$i ,o+ors, regiu! au;i)iu! o)i!: !o; donati ,ivitate o!ana signa ar!a8ue in nostru! !odu!, desidia! )i,entia!8ue Grae,oru! retine$ant. ,)assi 8uo8ue 5a,es intu)it, va,uo !ari e)udens, 8uia )e,tissi!as 1i$urni,aru! o!ne!8ue !i)ite! =u,ianus B>zantiu! adegerat9 8uin et $ar$ari ,onte!pti! vaga$antur, 5a$ri,atis repente navi$us. ,a!aras vo,ant, artis )ateri$us )ata! a)vu! sine vin,u)o aeris aut 5erri ,one;a!: et tu!ido !ari, prout 5)u,tus atto))itur, su!!a naviu! ta$u)is augent, done, in !odu! te,ti ,)audantur. si, inter undas vo)vuntur, pari utri!8ue prora et !uta$i)i re!igio, 8uando +in, ve) i))in, adpe))ere indis,retu! et inno;iu! est. 48. &dvertit ea res Vespasiani ani!u! ut ve;i))arios e )egioni$us du,e!8ue Virdiu! Ge!inu! spe,tatae !i)itiae de)igeret. i))e in,o!positu! et praedae ,upidine vagu! +oste! adortus ,oegit in navis: e55e,tis8ue rapti! 1i$urni,is adse8uitur &ni,etu! in ostio 5)u!inis .+o$i, tutu! su$ (edo,+ezoru! regis au;i)io, 8ue! pe,unia donis8ue ad so,ietate! perpu)erat. a, pri!o re; !inis ar!is8ue supp)i,e! tueri9 post8ua! !er,es proditionis aut $e))u! ostende$atur, 5)u;a, ut est $ar$aris, 5ide pa,tus &ni,eti e;itiu! per5ugas tradidit, $e))o8ue servi)i 5inis i!positus. 1aetu! ea vi,toria Vespasianu!, ,un,tis super vota 5)uenti$us, .re!onensis proe)ii nuntius in &eg>pto adse8uitur. eo properantius &)e;andria! pergit, ut 5ra,tos Vite))ii e;er,itus ur$e!8ue e;ternae opis indiga! 5a!e urgeret. na!8ue et &5ri,a!, eode! )atere sita!, terra !ari8ue invadere para$at, ,)ausis annonae su$sidiis inopia! a, dis,ordia! +osti 5a,turus. 49. 'u! +a, totius or$is nutatione 5ortuna i!perii transit, 0ri!us &ntonius ne8ua8ua! pari inno,entia post .re!ona! age$at, satis 5a,tu! $e))o ratus et ,etera e; 5a,i)i, seu 5e)i,itas in ta)i ingenio avaritia! super$ia! ,etera8ue o,,u)ta !a)a pate5e,it. ut ,apta! /ta)ia! persu)tare, ut suas )egiones ,o)ere: o!ni$us di,tis 5a,tis8ue via! si$i ad potentia! struere. ut8ue )i,entia !i)ite! i!$ueret inter5e,toru! ,enturionu! ordines )egioni$us o55ere$at. eo su55ragio tur$idissi!us 8uis8ue de)e,ti: ne, !i)es in ar$itrio du,u!, sed du,es !i)itari vio)entia tra+e$antur. 8uae seditiosa et ,orru!pendae dis,ip)inae !o; in praeda! verte$at, ni+i) adventante! =u,ianu! veritus, 8uod e;itiosius erat 8ua! Vespasianu! sprevisse. 50. .eteru! propin8ua +ie!e et u!enti$us 0ado ,a!pis e;peditu! ag!en in,edere. signa a8ui)ae8ue vi,tri,iu! )egionu!, !i)ites vu)neri$us aut aetate graves, p)eri8ue etia! integri Veronae re)i,ti9 su55i,ere ,o+ortes a)ae8ue et e )egioni$us )e,ti pro5)igato ia! $e))o vide$antur. unde,i!a )egio sese adiun;erat, initio ,un,tata, sed prosperis re$us an;ia 8uod de5uisset: se; !i)ia "almatarum, re,ens di)e,tus, ,o!ita$antur: du,e$at 0o!peius (i)vanus ,onsu)aris9 vis ,onsi)ioru! penes &nniu! Bassu! )egionis )egatu!. is (i)vanu! so,orde! $e))o et dies reru! ver$is terente! spe,ie o$se8uii rege$at ad o!nia8ue 8uae agenda 5orent 8uieta ,u! industria aderat. ad +as ,opias e ,)assi,is avennati$us, )egionaria! !i)itia! pos,enti$us, opti!us 8uis8ue ads,iti9 ,)asse! "almatae supp)evere.

e;er,itus du,es8ue ad Aanu! Aortunae iter sistunt, de su!!a reru! ,un,tantes, 8uod !otas e; ur$e praetorias ,o+ortis audierant et teneri praesidiis &ppenninu! re$antur: et ipsos in regione $e))o attrita inopia et seditiosae !i)itu! vo,es terre$ant, ,)avariu! 6donativi no!en est7 5)agitantiu!. ne, pe,unia! aut 5ru!entu! providerant, et 5estinatio at8ue aviditas praepedie$ant, du! 8uae a,,ipi poterant rapiuntur. 5-. .e)e$erri!os au,tores +a$eo tanta! vi,tori$us adversus 5as ne5as8ue inreverentia! 5uisse ut gregarius e8ues o,,isu! a se pro;i!a a,ie 5ratre! pro5essus prae!iu! a du,i$us petierit. ne, i))is aut +onorare ea! ,aede! ius +o!inu! aut u),is,i ratio $e))i per!itte$at. distu)erant ta!8ua! !aiora !eritu! 8ua! 8uae stati! e;o)verentur: ne, 8uid8ua! u)tra traditur. ,eteru! et priori$us ,iviu! $e))is par s,e)us in,iderat. na! proe)io, 8uo apud /ani,u)u! adversus .inna! pugnatu! est, 0o!peianus !i)es 5ratre! suu!, dein ,ognito 5a,inore se ipsu! inter5e,it, ut (isenna !e!orat9 tanto a,rior apud !aiores, si,ut virtuti$us g)oria, ita 5)agitiis paenitentia 5uit. sed +ae, a)ia8ue e; vetere !e!oria petita, 8uotiens res )o,us8ue e;e!p)a re,ti aut so)a,ia !a)i pos,et, +aud a$surde !e!ora$i!us. 52. &ntonio du,i$us8ue partiu! prae!itti e8uites o!ne!8ue V!$ria! e;p)orari p)a,uit, si 8ua &ppennini iuga ,)e!entius adirentur9 a,,iri a8ui)as signa8ue et 8uid8uid Veronae !i)itu! 5oret, 0adu!8ue et !are ,o!!eati$us ,o!p)eri. erant inter du,es 8ui ne,terent !oras9 8uippe ni!ius ia! &ntonius, et ,ertiora e; =u,iano spera$antur. na!8ue =u,ianus ta! ,e)eri vi,toria an;ius et, ni praesens ur$e potiretur, e;perte! se $e))i g)oriae8ue ratus, ad 0ri!u! et Varu! !edia s,riptita$at, instandu! ,oeptis aut rursus ,un,tandi uti)itates disserens at8ue ita ,o!positus ut e; eventu reru! adversa a$nueret ve) prospera agnos,eret. 0)otiu! Gr>pu!, nuper a Vespasiano in senatoriu! ordine! ads,itu! a, )egioni praepositu!, ,eteros8ue si$i 5idos apertius !onuit, +i8ue o!nes de 5estinatione 0ri!i a, Vari sinistre et =u,iano vo)entia res,ripsere. 8ui$us epistu)is Vespasiano !issis e55e,erat ut non pro spe &ntonii ,onsi)ia 5a,ta8ue eius aesti!arentur. 52. &egre id pati &ntonius et ,u)pa! in =u,ianu! ,on5erre, ,uius ,ri!inationi$us evi)uissent peri,u)a sua: ne, ser!oni$us te!pera$at, i!!odi,us )ingua et o$se8uii inso)ens. )itteras ad Vespasianu! ,o!posuit ia,tantius 8ua! ad prin,ipe!, ne, sine o,,u)ta in =u,ianu! inse,tatione9 se -annonicas )egiones in ar!a egisse: suis sti!u)is e;,itos 0oesiae duces, sua ,onstantia perruptas &)pis, o,,upata! /ta)ia!, intersepta Ger!anoru! aetoru!8ue au;i)ia. 8uod dis,ordis dispersas8ue Vite))ii )egiones e8uestri pro,e))a, !o; peditu! vi per die! no,te!8ue 5udisset, id pu),+erri!u! et sui operis. ,asu! .re!onae $e))o i!putandu!9 !aiore da!no, p)uriu! ur$iu! e;,idiis veteres ,iviu! dis,ordias rei pu$)i,ae stetisse. non se nuntiis ne8ue epistu)is, sed !anu et ar!is i!peratori suo !i)itare: ne8ue o55i,ere g)oriae eoru! 8ui "aciam interi! ,o!posuerint9 i))is 0oesiae pa,e!, si$i sa)ute! se,uritate!8ue /ta)iae ,ordi 5uisse: suis e;+ortationi$us Ga))ias @ispanias8ue, va)idissi!a! terraru! parte!, ad Vespasianu! ,onversas. sed ,e,idisse in inritu! )a$ores si prae!ia peri,u)oru!

so)i adse8uantur 8ui peri,u)is non ad5uerint. ne, 5e5e))ere ea =u,ianu!: inde graves si!u)tates, 8uas &ntonius si!p)i,ius, =u,ianus ,a))ide eo8ue i!p)a,a$i)ius nutrie$at. 54. &t Vite))ius 5ra,tis apud .re!ona! re$us nuntios ,)adis o,,u)tans stu)ta dissi!u)atione re!edia potius !a)oru! 8ua! !a)a di55ere$at. 8uippe ,on5itenti ,onsu)tanti8ue supererant spes vires8ue9 ,u! e ,ontrario )aeta o!nia 5ingeret, 5a)sis ingraves,e$at. !iru! apud ipsu! de $e))o si)entiu!: pro+i$iti per ,ivitate! ser!ones, eo8ue p)ures a,, si )i,eret, vere narraturi, 8uia veta$antur, atro,iora vu)gaverant. ne, du,es +ostiu! augendae 5a!ae deerant, ,aptos Vite))ii e;p)oratores ,ir,u!du,tos8ue, ut ro$ora vi,toris e;er,itus nos,erent, re!ittendo: 8uos o!nis Vite))ius se,reto per,ontatus inter5i,i iussit. nota$i)i ,onstantia ,enturio /u)ius &grestis post !u)tos ser!ones, 8ui$us Vite))iu! ad virtute! 5rustra a,,ende$at, perpu)it ut ad viris +ostiu! spe,tandas 8uae8ue apud .re!ona! a,ta 5orent ipse !itteretur. ne, e;p)oratione o,,u)ta 5a))ere &ntoniu! te!ptavit, sed !andata i!peratoris suu!8ue ani!u! pro5essus, ut ,un,ta viseret postu)at. !issi 8ui )o,u! proe)ii, .re!onae vestigia, ,aptas )egiones ostenderent. &grestis ad Vite))iu! re!eavit a$nuenti8ue vera esse 8uae ad5erret, at8ue u)tro ,orruptu! arguenti H8uando 8uide!H in8uit H!agno do,u!ento opus est, ne, a)ius ia! ti$i aut vitae aut !ortis !eae usus, da$o ,ui ,redas.H at8ue ita digressus vo)untaria !orte di,ta 5ir!avit. 8uida! iussu Vite))ii inter5e,tu!, de 5ide ,onstantia8ue eade! tradidere. 55. Vite))ius ut e so!no e;,itus /u)iu! 0ris,u! et &)5enu! Varu! ,u! 8uattuorde,i! praetoriis ,o+orti$us et o!ni$us e8uitu! a)is o$sidere &ppenninu! iu$et: se,uta e ,)assi,is )egio. tot !i)ia ar!atoru!, )e,ta e8uis viris8ue, si du; a)ius 5oret, in5erendo 8uo8ue $e))o satis po))e$ant. ,eterae ,o+ortes ad tuenda! ur$e! 1. Vite))io 5ratri datae9 ipse ni+i) e so)ito )u;u re!ittens et di55identia properus 5estinare ,o!itia, 8ui$us ,onsu)es in !u)tos annos destina$at: 5oedera so,iis, 1atiu! e;ternis di)argiri: +is tri$uta di!ittere, a)ios i!!unitati$us iuvare: deni8ue nu))a in posteru! ,ura )a,erare i!periu!. sed vu)gus ad !agnitudine! $ene5i,ioru! +ia$at, stu)tissi!us 8uis8ue pe,uniis !er,a$atur, apud sapientis ,assa +a$e$antur 8uae ne8ue dari ne8ue a,,ipi sa)va re pu$)i,a poterant. tande! 5)agitante e;er,itu, 8ui =evania! insederat, !agno senatoru! ag!ine, 8uoru! !u)tos a!$itione, p)uris 5or!idine tra+e$at, in ,astra venit, in,ertus ani!i et in5idis ,onsi)iis o$no;ius. 5?. .ontionanti""prodigiosu! di,tu""tantu! 5oedaru! vo)u,ru! supervo)itavit ut nu$e atra die! o$tenderent. a,,essit diru! o!en, pro5ugus a)tari$us taurus disie,to sa,ri5i,ii apparatu, )onge, ne, ut 5eriri +ostias !os est, ,on5ossus. sed prae,ipuu! ipse Vite))ius ostentu! erat, ignarus !i)itiae, i!providus ,onsi)ii, 8uis ordo ag!inis, 8uae ,ura e;p)orandi, 8uantus urgendo tra+endove $e))o !odus, a)ios rogitans et ad o!nis nuntios vu)tu 8uo8ue et in,essu trepidus, dein te!u)entus. postre!o taedio ,astroru! et audita de5e,tione =isenensis ,)assis o!a! revertit, re,entissi!u! 8uod8ue vu)nus pavens, su!!i dis,ri!inis in,uriosus. na! ,u! transgredi &ppenninu! integro e;er,itus sui ro$ore et 5essos

+ie!e at8ue inopia +ostis adgredi in aperto 5oret, du! dispergit viris, a,erri!u! !i)ite! et us8ue in e;tre!a o$stinatu! tru,idandu! ,apiendu!8ue tradidit, peritissi!is ,enturionu! dissentienti$us et, si ,onsu)erentur, vera di,turis. ar,uere eos inti!i a!i,oru! Vite))ii, ita 5or!atis prin,ipis auri$us ut aspera 8uae uti)ia, ne, 8uid8ua! nisi iu,undu! et )aesuru! a,,iperet. 53. (ed ,)asse! =isenense! 6tantu! ,ivi)i$us dis,ordiis etia! singu)oru! auda,ia va)et7 .)audius Aaventinus ,enturio per igno!inia! a Ga)$a di!issus ad de5e,tione! tra;it, 5i,tis Vespasiani epistu)is pretiu! proditionis ostentans. praeerat ,)assi .)audius &po))inaris, ne8ue 5idei ,onstans ne8ue strenuus in per5idia: et &pinius %iro praetura 5un,tus a, tu! 5orte =inturnis agens du,e! se de5e,tori$us o$tu)it. a 8ui$us !uni,ipia ,o)oniae8ue i!pu)sae, prae,ipuo 0uteo)anoru! in Vespasianu! studio, ,ontra .apua Vite))io 5ida, !uni,ipa)e! ae!u)atione! $e))is ,ivi)i$us !is,e$ant. Vite))ius .)audiu! /u)ianu! 6is nuper ,)asse! =isenense! !o))i i!perio re;erat7 per!u),endis !i)itu! ani!is de)egit: data in au;i)iu! ur$ana ,o+ors et g)adiatores, 8ui$us /u)ianus praeerat. ut ,on)ata utri!8ue ,astra, +aud !agna ,un,tatione /u)iano in partis Vespasiani transgresso, %arra,ina! o,,upavere, !oeni$us situ8ue !agis 8ua! ipsoru! ingenio tuta!. 58. Fuae u$i Vite))io ,ognita, parte ,opiaru! <arniae ,u! prae5e,tis praetorii re)i,ta 1. Vite))iu! 5ratre! ,u! se; ,o+orti$us et 8uingentis e8uiti$us ingruenti per .a!pania! $e))o opposuit. ipse aeger ani!i studiis !i)itu! et ,)a!ori$us popu)i ar!a pos,entis re5ove$atur, du! vu)gus ignavu! et ni+i) u)tra ver$a ausuru! 5a)sa spe,ie e;er,itu! et )egiones appe))at. +ortanti$us )i$ertis 6na! a!i,oru! eius 8uanto 8uis ,)arior, !inus 5idus7 vo,ari tri$us iu$et, dantis no!ina sa,ra!ento adigit. super5)uente !u)titudine ,ura! di)e,tus in ,onsu)es partitur: servoru! nu!eru! et pondus argenti senatori$us indi,it. e8uites o!ani o$tu)ere opera! pe,unias8ue, etia! )i$ertinis ide! !unus u)tro 5)agitanti$us. ea si!u)atio o55i,ii a !etu pro5e,ta verterat in 5avore!: a, p)eri8ue +aud proinde Vite))iu! 8ua! ,asu! )o,u!8ue prin,ipatus !isera$antur. ne, deerat ipse vu)tu vo,e )a,ri!is !iseri,ordia! e)i,ere, )argus pro!issis, et 8uae natura trepidantiu! est, i!!odi,us. 8uin et .aesare! se di,i vo)uit, aspernatus antea, sed tun, superstitione no!inis, et 8uia in !etu ,onsi)ia prudentiu! et vu)gi ru!or iu;ta audiuntur. ,eteru! ut o!nia in,onsu)ti i!petus ,oepta initiis va)ida spatio )angues,unt, di)a$i pau)ati! senatores e8uites8ue, pri!o ,un,tanter et u$i ipse non aderat, !o; ,onte!pti! et sine dis,ri!ine done, Vite))ius pudore inriti ,onatus 8uae non da$antur re!isit. 59. Vt terrore! /ta)iae possessa =evania a, ve)ut renatu! e; integro $e))u! intu)erat, ita +aud du$iu! erga A)avianas partis studiu! ta! pavidus Vite))ii dis,essus addidit. ere,tus (a!nis 0ae)ignus8ue et =arsi ae!u)atione 8uod .a!pania praevenisset, ut in novo o$se8uio, ad ,un,ta $e))i !unia a,res erant. sed 5oeda +ie!e per transitu! &ppennini ,on5)i,tatus e;er,itus, et vi; 8uieto ag!ine nives e)u,tanti$us patuit 8uantu! dis,ri!inis adeundu! 5oret, ni Vite))iu! retro 5ortuna vertisset, 8uae A)avianis du,i$us non !inus saepe 8ua! ratio ad5uit. o$viu! i))i, 0eti)iu! .eria)e! +a$uere, agresti ,u)tu et notitia )o,oru! ,ustodias Vite))ii

e)apsu!. propin8ua ad5initas .eria)i ,u! Vespasiano, ne, ipse ing)orius !i)itiae, eo8ue inter du,es adsu!ptus est. A)avio 8uo8ue (a$ino a, 'o!itiano patuisse e55ugiu! !u)ti tradidere: et !issi a$ &ntonio nuntii per varias 5a))endi artis penetra$ant, )o,u! a, praesidiu! !onstrantes. (a$inus in+a$i)e! )a$ori et auda,iae va)etudine! ,ausa$atur9 'o!itiano aderat ani!us, sed ,ustodes a Vite))io additi, 8ua!8ua! se so,ios 5ugae pro!itterent, ta!8ua! insidiantes ti!e$antur. at8ue ipse Vite))ius respe,tu suaru! ne,essitudinu! ni+i) in 'o!itianu! atro; para$at. ?0. 'u,es partiu! ut .arsu)as venere, pau,os ad re8uie! dies su!unt, done, a8ui)ae signa8ue )egionu! adse8uerentur. et )o,us ipse ,astroru! p)a,e$at, )ate prospe,tans, tuto ,opiaru! adgestu, 5)orentissi!is pone tergu! !uni,ipiis: si!u) ,on)o8uia ,u! Vite))ianis de,e! !i)iu! spatio distanti$us et proditio spera$atur. aegre id pati !i)es et vi,toria! !a))e 8ua! pa,e!: ne suas 8uide! )egiones opperie$antur, ut praedae 8ua! peri,u)oru! so,ias. vo,atos ad ,ontione! &ntonius do,uit esse ad+u, Vite))io viris, a!$iguas, si de)i$erarent, a,ris, si desperassent. initia $e))oru! ,ivi)iu! 5ortunae per!ittenda9 vi,toria! ,onsi)iis et ratione per5i,i. ia! =isenense! ,)asse! et pu),+erri!a! .a!paniae ora! des,ivisse, ne, p)us e toto terraru! or$e re)i8uu! Vite))io 8ua! 8uod inter %arra,ina! <arnia!8ue ia,eat. satis g)oriae proe)io .re!onensi partu! et e;itio .re!onae ni!iu! invidiae9 ne ,on,upis,erent o!a! ,apere potius 8ua! servare. !aiora i))is prae!ia et !u)to !a;i!u! de,us, si in,o)u!itate! senatui popu)o8ue o!ano sine sanguine 8uaesissent. +is a, ta)i$us !itigati ani!i. ?-. <e, !u)to post )egiones venere. et terrore 5a!a8ue au,ti e;er,itus Vite))ianae ,o+ortes nuta$ant, nu))o in $e))u! ad+ortante, !u)tis ad transitione!, 8ui suas ,enturias tur!as8ue tradere, donu! vi,tori et si$i in posteru! gratia!, ,erta$ant. per eos ,ognitu! est /ntera!na! pro;i!is ,a!pis praesidio 8uadringentoru! e8uitu! teneri. !issus e;te!p)o Varus ,u! e;pedita !anu pau,os repugnantiu! inter5e,it: p)ures a$ie,tis ar!is venia! petivere. 8uida! in ,astra re5ugi ,un,ta 5or!idine i!p)e$ant, augendo ru!ori$us virtute! ,opias8ue +ostiu!, 8uo a!issi praesidii dede,us )enirent. ne, u))a apud Vite))ianos 5)agitii poena, et prae!iis de5e,toru! versa 5ides a, re)i8uu! per5idiae ,erta!en. ,re$ra trans5ugia tri$unoru! ,enturionu!8ue: na! gregarius !i)es induruerat pro Vite))io, done, 0ris,us et &)5enus desertis ,astris ad Vite))iu! regressi pudore proditionis ,un,tos e;o)verent. ?2. /sde! die$us Aa$ius Va)ens Vr$ini in ,ustodia inter5i,itur. ,aput eius Vite))ianis ,o+orti$us ostentatu! ne 8ua! u)tra spe! 5overent: na! pervasisse in Ger!anias Va)ente! et veteres i))i, novos8ue e;er,itus ,iere ,rede$ant9 visa ,aede in desperatione! versi. et A)avianus e;er,itus i!!ane 8uantu! Jau,toK ani!o e;itiu! Va)entis ut 5ine! $e))i a,,epit. natus erat Va)ens &nagniae e8uestri 5a!i)ia. pro,a; !ori$us ne8ue a$surdus ingenio 5a!a! ur$anitatis per )as,ivia! petere. )udi,ro /uvena)iu! su$ <erone ve)ut e; ne,essitate, !o; sponte !i!os a,titavit, s,ite !agis 8ua! pro$e. )egatus )egionis et 5ovit Verginiu! et in5a!avit:

Aonteiu! .apitone! ,orruptu!, seu 8uia ,orru!pere ne8uiverat, inter5e,it9 Ga)$ae proditor, Vite))io 5idus et a)ioru! per5idia in)ustratus. ?2. &$rupta undi8ue spe Vite))ianus !i)es transiturus in partis, id 8uo8ue non sine de,ore, sed su$ signis ve;i))is8ue in su$ie,tos <arniae ,a!pos des,endere. A)avianus e;er,itus, ut ad proe)iu! intentus ar!atus8ue, densis ,ir,a via! ordini$us adstiterat. a,,epti in !ediu! Vite))iani, et ,ir,u!datos 0ri!us &ntonius ,)e!enter ad)o8uitur9 pars <arniae, pars /ntera!nae su$sistere iussi. re)i,tae si!u) e vi,tri,i$us )egiones, ne8ue 8uies,enti$us graves et adversus ,ontu!a,ia! va)idae. non o!isere per eos dies 0ri!us a, Varus ,re$ris nuntiis sa)ute! et pe,unia! et se,reta .a!paniae o55erre Vite))io, si positis ar!is se8ue a, )i$eros suos Vespasiano per!isisset. in eunde! !odu! et =u,ianus ,o!posuit epistu)as: 8ui$us p)eru!8ue 5idere Vite))ius a, de nu!ero servoru!, e)e,tione )itoru! )o8ui. tanta torpedo invaserat ani!u! ut, si prin,ipe! eu! 5uisse ,eteri non !e!inissent, ipse o$)ivis,eretur. ?4. &t pri!ores ,ivitatis A)aviu! (a$inu! prae5e,tu! ur$is se,retis ser!oni$us in,ita$ant, vi,toriae 5a!ae8ue parte! ,apesseret9 esse i))i propriu! !i)ite! ,o+ortiu! ur$anaru!, ne, de5uturas vigi)u! ,o+ortis, servitia ipsoru!, 5ortuna! partiu!, et o!nia prona vi,tori$us9 ne &ntonio Varo8ue de g)oria ,on,ederet. pau,as Vite))io ,o+ortis et !aestis undi8ue nuntiis trepidas: popu)i !o$i)e! ani!u! et, si du,e! se prae$uisset, easde! i))as adu)ationes pro Vespasiano 5ore: ipsu! Vite))iu! ne prosperis 8uide! pare!, adeo ruenti$us de$i)itatu!. gratia! patrati $e))i penes eu! 8ui ur$e! o,,upasset9 id (a$ino ,onvenire ut i!periu! 5ratri reservaret, id Vespasiano ut ,eteri post (a$inu! +a$erentur. ?5. @aud8ua8ua! ere,to ani!o eas vo,es a,,ipie$at, inva)idus sene,ta: sed erant 8ui o,,u)tis suspi,ioni$us in,esserent, ta!8ua! invidia et ae!u)atione 5ortuna! 5ratris !oraretur. na!8ue A)avius (a$inus aetate prior privatis utrius8ue re$us au,toritate pe,unia8ue Vespasianu! antei$at, et ,rede$atur ad5e,ta! eius 5ide! par,e iuvisse do!o agris8ue pignori a,,eptis: unde, 8ua!8ua! !anente in spe,ie! ,on,ordia, o55ensaru! operta !etue$antur. !e)ior interpretatio, !ite! viru! a$+orrere a sanguine et ,aedi$us, eo8ue ,re$ris ,u! Vite))io ser!oni$us de pa,e ponendis8ue per ,ondi,ione! ar!is agitare. saepe do!i ,ongressi, postre!o in aede &po))inis, ut 5a!a 5uit, pepigere. ver$a vo,es8ue duos testis +a$e$ant, .)uviu! u5u! et (i)iu! /ta)i,u!9 vu)tus pro,u) visenti$us nota$antur, Vite))ii proie,tus et degener, (a$inus non insu)tans et !iseranti propior. ??. Fuod si ta! 5a,i)e suoru! !entis 5)e;isset Vite))ius, 8ua! ipse ,esserat, in,ruenta! ur$e! Vespasiani e;er,itus intrasset. ,eteru! ut 8uis8ue Vite))io 5idus, ita pa,e! et ,ondi,iones a$nue$ant, dis,ri!en a, dede,us ostentantes et 5ide! in )i$idine vi,toris. ne, tanta! Vespasiano super$ia! ut privatu! Vite))iu! pateretur, ne vi,tos 8uide! )aturos9 ita peri,u)u! e; !iseri,ordia. ipsu! sane sene! et prosperis adversis8ue satiatu!, sed 8uod no!en, 8ue! statu! 5i)io eius Ger!ani,o 5oreG nun, pe,unia! et 5a!i)ia! et $eatos .a!paniae sinus pro!itti9 set u$i i!periu! Vespasianus invaserit, non ipsi, non a!i,is eius, non deni8ue

e;er,iti$us se,uritate! nisi e;tin,to ae!u)o reditura!. Aa$iu! i))is Va)ente!, ,aptivu! et ,asi$us du$iis reservatu!, praegrave! 5uisse, nedu! 0ri!us a, Aus,us et spe,i!en partiu! =u,ianus u))a! in Vite))iu! nisi o,,idendi )i,entia! +a$eant. non a .aesare 0o!peiu!, non a$ &ugusto &ntoniu! in,o)u!is re)i,tos, nisi 5orte Vespasianus a)tiores spiritus gerat, Vite))ii ,)iens, ,u! Vite))ius ,o))ega .)audio 5oret. 8uin, ut ,ensura! patris, ut tris ,onsu)atus, ut tot egregiae do!us +onores de,eret, desperatione sa)te! in auda,ia! a,,ingeretur. perstare !i)ite!, superesse studia popu)i: deni8ue ni+i) atro,ius eventuru! 8ua! in 8uod sponte ruant. !oriendu! vi,tis, !oriendu! deditis9 id so)u! re5erre, novissi!u! spiritu! per )udi$riu! et ,ontu!e)ias e55undant an per virtute!. ?3. (urdae ad 5ortia ,onsi)ia Vite))io aures9 o$rue$atur ani!us !iseratione ,ura8ue, ne pertina,i$us ar!is !inus p)a,a$i)e! vi,tore! re)in8ueret ,oniugi a, )i$eris. erat i))i et 5essa aetate parens: 8uae ta!en pau,is ante die$us opportuna !orte e;,idiu! do!us praevenit, ni+i) prin,ipatu 5i)ii adse,uta nisi )u,tu! et $ona! 5a!a!. IV ka)endas /anuarias audita de5e,tione )egionis ,o+ortiu!8ue, 8uae se <arniae dediderant, pu))o a!i,tu 0a)atio degreditur, !aesta ,ir,u! 5a!i)ia: 5ere$atur )e,ti,u)a parvu)us 5i)ius ve)ut in 5une$re! po!pa!9 vo,es popu)i $)andae et inte!pestivae, !i)es !ina,i si)entio. ?8. <e, 8uis8ua! adeo reru! +u!anaru! i!!e!or 8ue! non ,o!!overet i))a 5a,ies, o!anu! prin,ipe! et generis +u!ani pau)o ante do!inu! re)i,ta 5ortunae suae sede per popu)u!, per ur$e! e;ire de i!perio. ni+i) ta)e viderant, ni+i) audierant. repentina vis di,tatore! .aesare! oppresserat, o,,u)tae Gaiu! insidiae, no; et ignotu! rus 5uga! <eronis a$s,onderant, 0iso et Ga)$a ta!8ua! in a,ie ,e,idere9 in sua ,ontione Vite))ius, inter suos !i)ites, prospe,tanti$us etia! 5e!inis, pau,a et praesenti !aestitiae ,ongruentia )o,utus"",edere se pa,is et rei pu$)i,ae ,ausa, retinerent tantu! !e!oria! sui 5ratre!8ue et ,oniuge! et inno;ia! )i$eroru! aetate! !iserarentur"", si!u) 5i)iu! protendens, !odo singu)is !odo universis ,o!!endans, postre!o 5)etu praepediente adsistenti ,onsu)i 6.ae,i)ius (i!p)e; erat7 e;o)utu! a )atere pugione!, ve)ut ius ne,is vitae8ue ,iviu!, redde$at. aspernante ,onsu)e, re,)a!anti$us 8ui in ,ontione adstiterant, ut in aede .on,ordiae positurus insignia i!perii do!u!8ue 5ratris petiturus dis,essit. !aior +i, ,)a!or o$sistentiu! penati$us privatis, in 0a)atiu! vo,antiu!. inter,)usu! a)iud iter, id8ue so)u! 8uo in sa,ra! via! pergeret pate$at9 tu! ,onsi)ii inops in 0a)atiu! redit. ?9. 0raevenerat ru!or eiurari a$ eo i!periu!, s,ripserat8ue A)avius (a$inus ,o+ortiu! tri$unis ut !i)ite! ,o+i$erent. igitur ta!8ua! o!nis res pu$)i,a in Vespasiani sinu! ,e,idisset, pri!ores senatus et p)eri8ue e8uestris ordinis o!nis8ue !i)es ur$anus et vigi)es do!u! A)avii (a$ini ,o!p)evere. i))u, de studiis vu)gi et !inis Ger!ani,aru! ,o+ortiu! ad5ertur. )ongius ia! progressus erat 8ua! ut regredi posset: et suo 8uis8ue !etu, ne disie,tos eo8ue !inus va)idos Vite))iani ,onse,tarentur, ,un,tante! in ar!a i!pe))e$ant9 sed 8uod in eius !odi re$us a,,idit, ,onsi)iu! a$ o!ni$us datu! est, peri,u)u! pau,i su!psere. ,ir,a )a,u! Aundani des,endenti$us 8ui (a$inu! ,o!ita$antur ar!atis o,,urrunt

pro!ptissi!i Vite))ianoru!. !odi,u! i$i proe)iu! i!proviso tu!u)tu, sed prosperu! Vite))ianis 5uit. (a$inus re trepida, 8uod tutissi!u! e praesenti$us, ar,e! .apito)ii insedit !i;to !i)ite et 8ui$usda! senatoru! e8uitu!8ue, 8uoru! no!ina tradere +aud pro!ptu! est, 8uonia! vi,tore Vespasiano !u)ti id !eritu! erga partis si!u)avere. su$ierunt o$sidiu! etia! 5e!inae, inter 8uas !a;i!e insignis Veru)ana Grati))a, ne8ue )i$eros ne8ue propin8uos sed $e))u! se,uta. Vite))ianus !i)es so,ordi ,ustodia ,)ausos ,ir,u!dedit: eo8ue ,on,u$ia no,te suos )i$eros (a$inus et 'o!itianu! 5ratris 5i)iu! in .apito)iu! a,,ivit, !isso per neg)e,ta ad A)avianos du,es nuntio 8ui ,ir,u!sideri ipsos et, ni su$veniretur, artas res nuntiaret. no,te! adeo 8uieta! egit ut digredi sine no;a potuerit9 8uippe !i)es Vite))ii adversus peri,u)a 5ero;, )a$ori$us et vigi)iis paru! intentus erat, et +i$ernus i!$er repente 5usus o,u)os auris8ue i!pedie$at. 30. 1u,e pri!a (a$inus, ante8ua! in vi,e! +osti)ia ,oeptarent, .orne)iu! =artia)e! e pri!ipi)ari$us ad Vite))iu! !isit ,u! !andatis et 8uestu 8uod pa,ta tur$arentur9 si!u)atione! prorsus et i!agine! deponendi i!perii 5uisse ad de,ipiendos tot in)ustris viros. ,ur eni! e rostris 5ratris do!u!, i!!inente! 5oro et inritandis +o!inu! o,u)is, 8ua! &ventinu! et penatis u;oris petissetG ita privato et o!ne! prin,ipatus spe,ie! vitanti ,onvenisse. ,ontra Vite))iu! in 0a)atiu!, in ipsa! i!perii ar,e! regressu!: inde ar!atu! ag!en e!issu!, strata! inno,entiu! ,aedi$us ,e)e$erri!a! ur$is parte!, ne .apito)io 8uide! a$stineri. togatu! ne!pe se et unu! e senatori$us9 du! inter Vespasianu! a, Vite))iu! proe)iis )egionu!, ,aptivitati$us ur$iu!, deditioni$us ,o+ortiu! iudi,atur, ia! @ispaniis Ger!aniis8ue et Britannia des,is,enti$us, 5ratre! Vespasiani !ansisse in 5ide, done, u)tro ad ,ondi,iones vo,aretur. pa,e! et ,on,ordia! vi,tis uti)ia, vi,tori$us tantu! pu),+ra esse. si ,onventionis paeniteat, non se, 8ue! per5idia de,eperit, 5erro peteret, non 5i)iu! Vespasiani vi; pu$ere!""8uantu! o,,isis uno sene et uno iuvene pro5i,iG""9 iret o$via! )egioni$us et de su!!a reru! i))i, ,ertaret9 ,etera se,undu! eventu! proe)ii ,essura. trepidus ad +ae, Vite))ius pau,a purgandi sui ,ausa respondit, ,u)pa! in !i)ite! ,on5erens, ,uius ni!io ardori i!pare! esse !odestia! sua!: et !onuit =artia)e! ut per se,reta! aediu! parte! o,,u)te a$iret, ne a !i)iti$us internuntius invisae pa,is inter5i,eretur9 ipse ne8ue iu$endi ne8ue vetandi potens non ia! i!perator sed tantu! $e))i ,ausa erat. 3-. Vi;du! regresso in .apito)iu! =artia)e 5urens !i)es aderat, nu))o du,e, si$i 8uis8ue au,tor. ,ito ag!ine 5oru! et i!!inentia 5oro te!p)a praeterve,ti erigunt a,ie! per adversu! ,o))e! us8ue ad pri!as .apito)inae ar,is 5ores. erant anti8uitus porti,us in )atere ,)ivi de;trae su$eunti$us, in 8uaru! te,tu! egressi sa;is tegu)is8ue Vite))ianos o$rue$ant. ne8ue i))is !anus nisi g)adiis ar!atae, et ar,essere tor!enta aut !issi)ia te)a )ongu! vide$atur9 5a,es in pro!inente! porti,u! ie,ere et se8ue$antur igne! a!$ustas8ue .apito)ii 5ores penetrassent, ni (a$inus revu)sas undi8ue statuas, de,ora !aioru!, in ipso aditu vi,e !uri o$ie,isset. tu! diversos .apito)ii aditus invadunt iu;ta )u,u! as>)i et 8ua %arpeia rupes ,entu! gradi$us aditur. i!provisa utra8ue vis: propior at8ue a,rior per as>)u! ingrue$at. ne, sisti poterant s,andentes per ,oniun,ta aedi5i,ia, 8uae ut in

!u)ta pa,e in a)tu! edita so)u! .apito)ii ae8ua$ant. +i, a!$igitur, igne! te,tis o$pugnatores inie,erint, an o$sessi, 8uae ,re$rior 5a!a, du! nitentis a, progressos depe))unt. inde )apsus ignis in porti,us adpositas aedi$us: !o; sustinentes 5astigiu! a8ui)ae vetere )igno tra;erunt 5)a!!a! a)uerunt8ue. si, .apito)iu! ,)ausis 5ori$us inde5ensu! et indireptu! ,on5)agravit. 32. /d 5a,inus post ,ondita! ur$e! )u,tuosissi!u! 5oedissi!u!8ue rei pu$)i,ae popu)i o!ani a,,idit, nu))o e;terno +oste, propitiis, si per !ores nostros )i,eret, deis, sede! /ovis #pti!i =a;i!i auspi,ato a !aiori$us pignus i!perii ,ondita!, 8ua! non 0orsenna dedita ur$e ne8ue Ga))i ,apta te!erare potuissent, 5urore prin,ipu! e;,indi. arserat et ante .apito)iu! ,ivi)i $e))o, sed 5raude privata9 nun, pa)a! o$sessu!, pa)a! in,ensu!, 8ui$us ar!oru! ,ausisG 8uo tantae ,)adis pretio stetitG pro patria $e))avi!usG voverat %ar8uinius 0ris,us re; $e))o (a$ino, ie,erat8ue 5unda!enta spe !agis 5uturae !agnitudinis 8ua! 8uo !odi,ae ad+u, popu)i o!ani res su55i,erent. !o; Servius %u))ius so,ioru! studio, dein %ar8uinius (uper$us ,apta (uessa 0o!etia +ostiu! spo)iis e;tru;ere. sed g)oria operis )i$ertati reservata9 pu)sis regi$us @oratius 0u)vi))us iteru! ,onsu) dedi,avit ea !agni5i,entia 8ua! i!!ensae postea popu)i o!ani opes ornarent potius 8ua! augerent. isde! rursus vestigiis situ! est, post8ua! interie,to 8uadringentoru! 8uinde,i! annoru! spatio 1. (,ipione .. <or$ano ,onsu)i$us 5)agraverat. ,ura! vi,tor (u))a sus,epit, ne8ue ta!en dedi,avit9 +o, so)u! 5e)i,itati eius negatu!. 1utatii .atu)i no!en inter tanta .aesaru! opera us8ue ad Vite))iu! !ansit. ea tun, aedes ,re!a$atur. 32. (ed p)us pavoris o$sessis 8ua! o$sessori$us intu)it. 8uippe Vite))ianus !i)es ne8ue astu ne8ue ,onstantia inter du$ia indige$at9 e; diverso trepidi !i)ites, du; segnis et ve)ut ,aptus ani!i non )ingua, non auri$us ,o!petere, ne8ue a)ienis ,onsi)iis regi ne8ue sua e;pedire, +u, i))u, ,)a!ori$us +ostiu! ,ir,u!agi, 8uae iusserat vetare, 8uae vetuerat iu$ere9 !o;, 8uod in perditis re$us a,,idit, o!nes prae,ipere, ne!o e;e8ui: postre!o a$ie,tis ar!is 5uga! et 5a))endi artis ,ir,u!spe,ta$ant. inru!punt Vite))iani et ,un,ta sanguine 5erro 5)a!!is8ue !is,ent. pau,i !i)itariu! viroru!, inter 8uos !a;i!e insignes .orne)ius =artia)is, &e!i)ius 0a,ensis, .asperius <iger, 'idius (,aeva, pugna! ausi o$trun,antur. A)aviu! (a$inu! iner!e! ne8ue 5uga! ,oeptante! ,ir,u!sistunt, et Fuintiu! &tti,u! ,onsu)e!, u!$ra +onoris et sua!et vanitate !onstratu!, 8uod edi,ta in popu)u! pro Vespasiano !agni5i,a, pro$rosa adversus Vite))iu! ie,erat. ,eteri per varios ,asus e)apsi, 8uida! servi)i +a$itu, a)ii 5ide ,)ientiu! ,onte,ti et inter sar,inas a$diti. 5uere 8ui e;,epto Vite))ianoru! signo, 8uo inter se nos,e$antur, u)tro rogitantes respondentesve auda,ia! pro )ate$ra +a$erent. 34. 'o!itianus pri!a inruptione apud aedituu! o,,u)tatus, so))ertia )i$erti )ineo a!i,tu tur$ae sa,ri,o)aru! i!!i;tus ignoratus8ue, apud .orne)iu! 0ri!u! paternu! ,)iente! iu;ta Ve)a$ru! de)ituit. a, potiente reru! patre, disie,to aeditui ,ontu$ernio, !odi,u! sa,e))u! /ovi .onservatori ara!8ue posuit ,asus suos in !ar!ore e;pressa!: !o; i!periu! adeptus /ovi .ustodi te!p)u! ingens se8ue in sinu dei sa,ravit. (a$inus et &tti,us onerati ,atenis et ad Vite))iu! du,ti

ne8ua8ua! in5esto ser!one vu)tu8ue e;,ipiuntur, 5re!enti$us 8ui ius ,aedis et prae!ia navatae operae pete$ant. ,)a!ore a pro;i!is orto sordida pars p)e$is supp)i,iu! (a$ini e;pos,it, !inas adu)ationes8ue !is,et. stante! pro gradi$us 0a)atii Vite))iu! et pre,es parante! pervi,ere ut a$sisteret9 tu! ,on5ossu! )a,eratu!8ue et a$s,iso ,apite trun,u! ,orpus (a$ini in Ge!onias tra+unt. 35. @i, e;itus viri +aud sane spernendi. 8uin8ue et triginta stipendia in re pu$)i,a 5e,erat, do!i !i)itiae8ue ,)arus. inno,entia! iustitia!8ue eius non argueres: ser!onis ni!ius erat9 id unu! septe! annis 8ui$us 0oesiam, duode,i! 8ui$us prae5e,tura! ur$is o$tinuit, ,a)u!niatus est ru!or. in 5ine vitae a)ii segne!, !u)ti !oderatu! et ,iviu! sanguinis par,u! ,redidere. 8uod inter o!nis ,onstiterit, ante prin,ipatu! Vespasiani de,us do!us penes (a$inu! erat. ,aede! eius )aeta! 5uisse =u,iano a,,epi!us. 5ere$ant p)eri8ue etia! pa,i ,onsu)tu! dire!pta ae!u)atione inter duos, 8uoru! a)ter se 5ratre! i!peratoris, a)ter ,onsorte! i!perii ,ogitaret. sed Vite))ius ,onsu)is supp)i,iu! pos,enti popu)o restitit, p)a,atus a, ve)ut vi,e! reddens, 8uod interroganti$us 8uis .apito)iu! in,endisset, se reu! &tti,us o$tu)erat ea8ue ,on5essione, sive aptu! te!pori !enda,iu! 5uit, invidia! ,ri!en8ue agnovisse et a parti$us Vite))ii a!o)itus vide$atur. 3?. /sde! die$us 1. Vite))ius positis apud Aeronia! ,astris e;,idio %arra,inae i!!ine$at, ,)ausis i))i, g)adiatori$us re!igi$us8ue, 8ui non egredi !oenia ne8ue peri,u)u! in aperto aude$ant. praeerat, ut supra !e!oravi!us, /u)ianus g)adiatori$us, &po))inaris re!igi$us, )as,ivia so,ordia8ue g)adiatoru! !agis 8ua! du,u! si!i)es. non vigi)ias agere, non intuta !oeniu! 5ir!are9 no,tu die8ue 5)u;i et a!oena )itoru! personantes, in !inisteriu! )u;us dispersis !i)iti$us, de $e))o tantu! inter ,onvivia )o8ue$antur. pau,os ante dies dis,esserat &pinius %iro donis8ue a, pe,uniis a,er$e per !uni,ipia ,on8uirendis p)us invidiae 8ua! viriu! parti$us adde$at. 33. /nteri! ad 1. Vite))iu! servus Vergi)ii .apitonis per5ugit po))i,itus8ue, si praesidiu! a,,iperet, va,ua! ar,e! tradituru!, !u)ta no,te ,o+ortis e;peditas su!!is !ontiu! iugis super ,aput +ostiu! sistit9 inde !i)es ad ,aede! !agis 8ua! ad pugna! de,urrit. sternunt iner!os aut ar!a ,apientis et 8uosda! so!no e;,itos, ,u! tene$ris, pavore, sonitu tu$aru!, ,)a!ore +osti)i tur$arentur. pau,i g)adiatoru! resistentes ne8ue inu)ti ,e,idere9 ,eteri ad navis rue$ant, u$i ,un,ta pari 5or!idine i!p)i,a$antur, per!i;tis paganis, 8uos nu))o dis,ri!ine Vite))iani tru,ida$ant. se; 1i$urni,ae inter pri!u! tu!u)tu! evasere, in 8uis prae5e,tus ,)assis &po))inaris: re)i8uae in )itore ,aptae, aut ni!io ruentiu! onere pressas !are +ausit. /u)ianus ad 1. Vite))iu! perdu,tus et ver$eri$us 5oedatus in ore eius iugu)atur. 5uere 8ui u;ore! 1. Vite))ii %riaria! in,esserent, ta!8ua! g)adio !i)itari ,in,ta inter )u,tu! ,)adis8ue e;pugnatae %arra,inae super$e saeve8ue egisset. ipse )aurea! gestae prospere rei ad 5ratre! !isit, per,ontatus stati! regredi se an perdo!andae .a!paniae insistere iu$eret. 8uod sa)utare non !odo parti$us Vespasiani, sed rei pu$)i,ae 5uit. na! si re,ens vi,toria !i)es et super insita! pervi,a,ia! se,undis 5ero; o!a! ,ontendisset, +aud parva !o)e

,ertatu! ne, sine e;itio ur$is 5oret. 8uippe 1. Vite))io 8ua!vis in5a!i inerat industria, ne, virtuti$us, ut $oni, sed 8uo !odo pessi!us 8uis8ue, vitiis va)e$at. 38. 'u! +ae, in parti$us Vite))ii geruntur, digressus <arnia Vespasiani e;er,itus 5estos (aturni dies #,ri,u)i per otiu! agita$at. ,ausa ta! pravae !orae ut =u,ianu! opperirentur. ne, de5uere 8ui &ntoniu! suspi,ioni$us arguerent ta!8ua! do)o ,un,tante! post se,retas Vite))ii epistu)as, 8ui$us ,onsu)atu! et nu$i)e! 5i)ia! et dota)is opes pretiu! proditionis o55ere$at. a)ii 5i,ta +ae, et in gratia! =u,iani ,o!posita: 8uida! o!niu! id du,u! ,onsi)iu! 5uisse, ostentare potius ur$i $e))u! 8ua! in5erre, 8uando va)idissi!ae ,o+ortes a Vite))io des,ivissent, et a$s,isis o!ni$us praesidiis ,essurus i!perio vide$atur9 sed ,un,ta 5estinatione, deinde ignavia (a$ini ,orrupta, 8ui su!ptis te!ere ar!is !unitissi!a! .apito)ii ar,e! et ne !agnis 8uide! e;er,iti$us e;pugna$i)e! adversus tris ,o+ortis tueri ne8uivisset. +aud 5a,i)e 8uis uni adsignaverit ,u)pa! 8uae o!niu! 5uit. na! et =u,ianus a!$iguis epistu)is vi,tores !ora$atur, et &ntonius praepostero o$se8uio, ve) du! regerit invidia!, ,ri!en !eruit: ,eteri8ue du,es du! pera,tu! $e))u! putant, 5ine! eius insignivere. ne 0eti)ius 8uide! .eria)is, ,u! !i))e e8uiti$us prae!issus, ut transversis itineri$us per agru! (a$inu! (a)aria via ur$e! introiret, satis !aturaverat, done, o$sessi .apito)ii 5a!a ,un,tos si!u) e;,iret. 39. &ntonius per A)a!inia! ad (a;a ru$ra !u)to ia! no,tis seru! au;i)iu! venit. i))i, inter5e,tu! (a$inu!, ,on5)agrasse .apito)iu!, tre!ere ur$e!, !aesta o!nia a,,epit: p)e$e! 8uo8ue et servitia pro Vite))io ar!ari nuntia$atur. et 0eti)io .eria)i e8uestre proe)iu! adversu! 5uerat: na!8ue in,autu! et ta!8ua! ad vi,tos ruente! Vite))iani, interie,tus e8uiti pedes, e;,epere. pugnatu! +aud pro,u) ur$e inter aedi5i,ia +ortos8ue et an5ra,tus viaru!, 8uae gnara Vite))ianis, in,o!perta +osti$us !etu! 5e,erant. ne8ue o!nis e8ues ,on,ors, adiun,tis 8ui$usda!, 8ui nuper apud <arnia! dediti 5ortuna! partiu! spe,u)a$antur. ,apitur prae5e,tus a)ae /u)ius A)avianus: ,eteri 5oeda 5uga ,onsternantur, non u)tra Aidenas se,utis vi,tori$us. 80. Bo su,,essu studia popu)i au,ta: vu)gus ur$anu! ar!a ,epit. pau,is s,uta !i)itaria, p)ures raptis 8uod ,ui8ue o$viu! te)is signu! pugnae e;pos,unt. agit grates Vite))ius et ad tuenda! ur$e! proru!pere iu$et. !o; vo,ato senatu de)iguntur )egati ad e;er,itus ut praete;to rei pu$)i,ae ,on,ordia! pa,e!8ue suaderent. varia )egatoru! sors 5uit. 8ui 0eti)io .eria)i o,,urrerant e;tre!u! dis,ri!en adiere, aspernante !i)ite ,ondi,iones pa,is. vu)neratur praetor &ru)enus usti,us9 au;it invidia! super vio)atu! )egati praetoris8ue no!en propria dignatio viri. pu)santur ,o!ites, o,,iditur pro;i!us )i,tor, di!overe tur$a! ausus9 et ni dato a du,e praesidio de5ensi 5orent, sa,ru! etia! inter e;teras gentis )egatoru! ius ante ipsa patriae !oenia ,ivi)is ra$ies us8ue in e;itiu! te!erasset. ae8uiori$us ani!is a,,epti sunt 8ui ad &ntoniu! venerant, non 8uia !odestior !i)es, sed du,i p)us au,toritatis.

8-. =is,uerat se )egatis =usonius u5us e8uestris ordinis, studiu! p+i)osop+iae et p)a,ita (toi,oru! ae!u)atus: ,oepta$at8ue per!i;tus !anipu)is, $ona pa,is a, $e))i dis,ri!ina disserens, ar!atos !onere. id p)eris8ue )udi$rio, p)uri$us taedio9 ne, deerant 8ui prope))erent pro,u),arent8ue, ni ad!onitu !odestissi!i ,uius8ue et a)iis !initanti$us o!isisset inte!pestiva! sapientia!. o$viae 5uere et virgines Vesta)es ,u! epistu)is Vite))ii ad &ntoniu! s,riptis9 e;i!i supre!o ,erta!ini unu! die! postu)a$at9 si !ora! interie,issent, 5a,i)ius o!nia ,onventura. virgines ,u! +onore di!issae: Vite))io res,riptu! (a$ini ,aede et in,endio .apito)ii dire!pta $e))i ,o!!er,ia. 82. %e!ptavit ta!en &ntonius vo,atas ad ,ontione! )egiones !itigare, ut ,astris iu;ta ponte! =u)viu! positis postera die ur$e! ingrederentur. ratio ,un,tandi, ne asperatus proe)io !i)es non popu)o, non senatui, ne te!p)is 8uide! a, de)u$ris deoru! ,onsu)eret. sed o!ne! pro)atione! ut ini!i,a! vi,toriae suspe,ta$ant: si!u) 5u)gentia per ,o))is ve;i))a, 8ua!8ua! i!$e))is popu)us se8ueretur, spe,ie! +osti)is e;er,itus 5e,erant. tripertito ag!ine pars, ut adstiterat, A)a!inia via, pars iu;ta ripa! %i$eris in,essit: tertiu! ag!en per (a)aria! .o))inae portae propin8ua$at. p)e$s inve,tis e8uiti$us 5usa: !i)es Vite))ianus trinis et ipse praesidiis o,,urrit. proe)ia ante ur$e! !u)ta et varia, sed A)avianis ,onsi)io du,u! praestanti$us saepius prospera. ii tantu! ,on5)i,tati sunt 8ui in parte! sinistra! ur$is ad (a))ustianos +ortos per angusta et )u$ri,a viaru! 5)e;erant. superstantes !a,eriis +ortoru! Vite))iani ad seru! us8ue die! sa;is pi)is8ue su$euntis ar,e$ant, done, a$ e8uiti$us, 8ui porta .o))ina inruperant, ,ir,u!venirentur. ,on,urrere et in ,a!po =artio in5estae a,ies. pro A)avianis 5ortuna et parta totiens vi,toria9 Vite))iani desperatione so)a rue$ant, et 8ua!8ua! pu)si, rursus in ur$e ,ongrega$antur. 82. &derat pugnanti$us spe,tator popu)us, ut8ue in )udi,ro ,erta!ine, +os, rursus i))os ,)a!ore et p)ausu 5ove$at. 8uotiens pars a)tera in,)inasset, a$ditos in ta$ernis aut si 8ua! in do!u! per5ugerant, erui iugu)ari8ue e;postu)antes parte !aiore praedae potie$antur9 na! !i)ite ad sanguine! et ,aedis o$verso spo)ia in vu)gus ,ede$ant. saeva a, de5or!is ur$e tota 5a,ies9 a)i$i proe)ia et vu)nera, a)i$i $a)ineae popinae8ue: si!u) ,ruor et strues ,orporu!, iu;ta s,orta et s,ortis si!i)es: 8uantu! in )u;urioso otio )i$idinu!, 8uid8uid in a,er$issi!a ,aptivitate s,e)eru!, prorsus ut eande! ,ivitate! et 5urere ,rederes et )as,ivire. ,on5)i;erant JetK ante ar!ati e;er,itus in ur$e, $is 1u,io (u))a, se!e) .inna vi,tori$us, ne, tun, !inus ,rude)itatis9 nun, in+u!ana se,uritas et ne !ini!o 8uide! te!poris vo)uptates inter!issae9 ve)ut 5estis die$us id 8uo8ue gaudiu! a,,ederet, e;u)ta$ant, 5rue$antur, nu))a partiu! ,ura, !a)is pu$)i,is )aeti. 84. 0)uri!u! !o)is in o$pugnatione ,astroru! 5uit, 8uae a,erri!us 8uis8ue ut novissi!a! spe! retine$ant. eo intentius vi,tores, prae,ipuo veteru! ,o+ortiu! studio, ,un,ta va)idissi!aru! ur$iu! e;,idiis reperta si!u) ad!ovent, testudine! tor!enta aggeres 5a,es8ue, 8uid8uid tot proe)iis )a$oris a, peri,u)i +ausissent, opere i))o ,onsu!!ari ,)a!itantes. ur$e! senatui a, popu)o o!ano, te!p)a dis reddita9 propriu! esse !i)itis de,us in ,astris9 i))a! patria!, i))os

penatis. ni stati! re,ipiantur, no,te! in ar!is agenda!. ,ontra Vite))iani, 8ua!8ua! nu!ero 5ato8ue dispares, in8uietare vi,toria!, !orari pa,e!, do!os aras8ue ,ruore 5oedare supre!a vi,tis so)a,ia a!p)e,te$antur. !u)ti se!iani!es super turris et propugna,u)a !oeniu! e;piravere9 ,onvu)sis portis re)i8uus g)o$us o$tu)it se vi,tori$us, et ,e,idere o!nes ,ontrariis vu)neri$us, versi in +oste!9 ea ,ura etia! !orienti$us de,ori e;itus 5uit. Vite))ius ,apta ur$e per aversa! 0a)atii parte! &ventinu! in do!u! u;oris se))u)a de5ertur, ut si die! )ate$ra vitavisset, %arra,ina! ad ,o+ortis 5ratre!8ue per5ugeret. dein !o$i)itate ingenii et, 8uae natura pavoris est, ,u! o!nia !etuenti praesentia !a;i!e disp)i,erent, in 0a)atiu! regreditur vastu! desertu!8ue, di)apsis etia! in5i!is servitioru! aut o,,ursu! eius de,)inanti$us. terret so)itudo et ta,entes )o,i: te!ptat ,)ausa, in+orres,it va,uis: 5essus8ue !isero errore et pudenda )ate$ra se!et o,,u)tans a$ /u)io 0)a,ido tri$uno ,o+ortis protra+itur. vin,tae pone tergu! !anus: )aniata veste, 5oedu! spe,ta,u)u!, du,e$atur, !u)tis in,repanti$us, nu))o in)a,ri!ante9 de5or!itas e;itus !iseri,ordia! a$stu)erat. o$vius e Ger!ani,is !i)iti$us Vite))iu! in5esto i,tu per ira!, ve) 8uo !aturius )udi$rio e;i!eret, an tri$unu! adpetierit, in in,erto 5uit9 aure! tri$uni a!putavit a, stati! ,on5ossus est. 85. Vite))iu! in5estis !u,roni$us ,oa,tu! !odo erigere os et o55erre ,ontu!e)iis, nun, ,adentis statuas suas, p)eru!8ue rostra aut Ga)$ae o,,isi )o,u! ,ontueri, postre!o ad Ge!onias, u$i ,orpus A)avii (a$ini ia,uerat, propu)ere. una vo; non degeneris ani!i e;,epta, ,u! tri$uno insu)tanti se ta!en i!peratore! eius 5uisse respondit: a, deinde ingestis vu)neri$us ,on,idit. et vu)gus eade! pravitate inse,ta$atur inter5e,tu! 8ua 5overat vivente!. 8?. 0atre! i))i . . . 1u,eria!. septi!u! et 8uin8uagensi!u! aetatis annu! e;p)e$at, ,onsu)atu!, sa,erdotia, no!en )o,u!8ue inter pri!ores nu))a sua industria, sed ,un,ta patris ,)aritudine adeptus. prin,ipatu! ei detu)ere 8ui ipsu! non noverant9 studia e;er,itus raro ,ui8ua! $onis arti$us 8uaesita perinde ad5uere 8ua! +ui, per ignavia!. inerat ta!en si!p)i,itas a, )i$era)itas, 8uae, ni adsit !odus, in e;itiu! vertuntur. a!i,itias du! !agnitudine !uneru!, non ,onstantia !oru! ,ontineri putat, !eruit !agis 8ua! +a$uit. rei pu$)i,ae +aud du$ie intererat Vite))iu! vin,i, sed i!putare per5idia! non possunt 8ui Vite))iu! Vespasiano prodidere, ,u! a Ga)$a des,ivissent. 0rae,ipiti in o,,asu! die o$ pavore! !agistratuu! senatoru!8ue, 8ui di)apsi e; ur$e aut per do!os ,)ientiu! se!et o,,u)ta$ant, vo,ari senatus non potuit. 'o!itianu!, post8ua! ni+i) +osti)e !etue$atur, ad du,es partiu! progressu! et .aesare! ,onsa)utatu! !i)es 5re8uens ut8ue erat in ar!is in paternos penatis dedu;it.

5
-. /nter5e,to Vite))io $e))u! !agis desierat 8ua! pa; ,oeperat. ar!ati per ur$e! vi,tores i!p)a,a$i)i odio vi,tos ,onse,ta$antur9 p)enae ,aedi$us viae, ,ruenta 5ora te!p)a8ue, passi! tru,idatis, ut 8ue!8ue 5ors o$tu)erat. a, !o; auges,ente )i,entia s,rutari a, protra+ere a$ditos: si 8ue! pro,eru! +a$itu et iuventa ,onspe;erant, o$trun,are nu))o !i)itu! aut popu)i dis,ri!ine. 8uae saevitia re,enti$us odiis sanguine e;p)e$atur, dein verterat in avaritia!. ni+i) us8ua! se,retu! aut ,)ausu! sine$ant, Vite))ianos o,,u)tari si!u)antes. initiu! id per5ringendaru! do!uu!, ve) si resisteretur, ,ausa ,aedis: ne, deerat egentissi!us 8uis8ue e p)e$e et pessi!i servitioru! prodere u)tro ditis do!inos, a)ii a$ a!i,is !onstra$antur. u$i8ue )a!enta, ,on,)a!ationes et 5ortuna ,aptae ur$is, adeo ut #t+oniani Vite))iani8ue !i)itis invidiosa antea petu)antia desideraretur. du,es partiu! a,,endendo ,ivi)i $e))o a,res, te!perandae vi,toriae i!pares, 8uippe inter tur$as et dis,ordias pessi!o ,ui8ue p)uri!a vis, pa; et 8uies $onis arti$us indigent. 2. <o!en sede!8ue .aesaris 'o!itianus a,,eperat, nondu! ad ,uras intentus, sed stupris et adu)teriis 5i)iu! prin,ipis age$at. prae5e,tura praetorii penes &rriu! Varu!, su!!a potentiae in 0ri!o &ntonio. is pe,unia! 5a!i)ia!8ue e prin,ipis do!o 8uasi .re!onense! praeda! rapere9 ,eteri !odestia ve) igno$i)itate ut in $e))o o$s,uri, ita prae!ioru! e;pertes. ,ivitas pavida et servitio parata o,,upari redeunte! %arra,ina 1. Vite))iu! ,u! ,o+orti$us e;tingui8ue re)i8ua $e))i postu)a$at9 prae!issi &ri,ia! e8uites, ag!en )egionu! intra Bovi))as stetit. ne, ,un,tatus est Vite))ius se8ue et ,o+ortis ar$itrio vi,toris per!ittere, et !i)es in5e)i,ia ar!a +aud !inus ira 8ua! !etu a$ie,it. )ongus deditoru! ordo saeptus ar!atis per ur$e! in,essit, ne!o supp)i,i vu)tu, sed tristes et tru,es et adversu! p)ausus a, )as,ivia! insu)tantis vu)gi i!!o$i)es. pau,os eru!pere ausos ,ir,u!ie,ti pressere: ,eteri in ,ustodia! ,onditi, ni+i) 8uis8ua! )o,utus indignu!, et 8ua!8ua! inter adversa, sa)va virtutis 5a!a. dein 1. Vite))ius inter5i,itur, par vitiis 5ratris, in prin,ipatu eius vigi)antior, ne, perinde prosperis so,ius 8ua! adversis a$stra,tus. 2. /sde! die$us 1u,i)ius Bassus ,u! e;pedito e8uite ad ,o!ponenda! .a!pania! !ittitur, dis,ordi$us !uni,ipioru! ani!is !agis inter se!et 8ua! ,ontu!a,ia adversus prin,ipe!. viso !i)ite 8uies et !inori$us ,o)oniis i!punitas9 .apuae )egio tertia +ie!andi ,ausa )o,atur et do!us in)ustres ad5)i,tae, ,u! ,ontra %arra,inenses nu))a ope iuvarentur. tanto pro,)ivius est iniuriae 8ua! $ene5i,io vi,e! e;o)vere, 8uia gratia oneri, u)tio in 8uaestu +a$etur. so)a,io 5uit servus Vergi)ii .apitonis, 8ue! proditore! %arra,inensiu! di;i!us, pati$u)o ad5i;us in isde! anu)is 8uos a,,eptos a Vite))io gesta$at. at o!ae senatus ,un,ta prin,ipi$us so)ita Vespasiano de,ernit, )aetus et spei ,ertus, 8uippe su!pta per Ga))ias @ispanias8ue ,ivi)ia ar!a, !otis ad $e))u! Ger!aniis, !o; $ll'rico,

post8ua! &eg>ptu! /udaea! (>ria!8ue et o!nis provin,ias e;er,itus8ue )ustraverant, ve)ut e;piato terraru! or$e ,episse 5ine! vide$antur9 addidere a)a,ritate! Vespasiani )itterae ta!8ua! !anente $e))o s,riptae. ea pri!a spe,ie 5or!a: ,eteru! ut prin,eps )o8ue$atur, ,ivi)ia de se, et rei pu$)i,ae egregia. ne, senatus o$se8uiu! deerat9 ipsi ,onsu)atus ,u! %ito 5i)io, praetura 'o!itiano et ,onsu)are i!periu! de,ernuntur. 4. =iserat et =u,ianus epistu)as ad senatu!, 8uae !ateria! ser!oni$us prae$uere. si privatus esset, ,ur pu$)i,e )o8uereturG potuisse eade! pau,os post dies )o,o sententiae di,i. ipsa 8uo8ue inse,tatio in Vite))iu! sera et sine )i$ertate9 id vero erga re! pu$)i,a! super$u!, erga prin,ipe! ,ontu!e)iosu!, 8uod in !anu sua 5uisse i!periu! donatu!8ue Vespasiano ia,ta$at. ,eteru! invidia in o,,u)to, adu)atio in aperto erant9 !u)to ,u! +onore ver$oru! =u,iano triu!p+a)ia de $e))o ,iviu! data, sed in Sarmatas e;peditio 5inge$atur. adduntur 0ri!o &ntonio ,onsu)aria, .orne)io Aus,o et &rrio Varo praetoria insignia. !o; deos respe;ere: restitui .apito)iu! p)a,uit. ea8ue o!nia Va)erius &siati,us ,onsu) designatus ,ensuit9 ,eteri vu)tu !anu8ue, pau,i, 8ui$us ,onspi,ua dignitas aut ingeniu! adu)atione e;er,itu!, ,o!positis orationi$us adsentie$antur. u$i ad @e)vidiu! 0ris,u! praetore! designatu! ventu!, pro!psit sententia! ut +onori5i,a! in $onu! prin,ipe!, L L L 5a)sa a$erant, et studiis senatus atto))e$atur. is8ue prae,ipuus i))i dies !agnae o55ensae initiu! et !agnae g)oriae 5uit. 5. es pos,ere videtur, 8uonia! iteru! in !entione! in,idi!us viri saepius !e!orandi, ut vita! studia8ue eius, et 8ua)i 5ortuna sit usus, pau,is repeta!. @e)vidius 0ris,us Dregione /ta)iae .are,inaE e !uni,ipio .)uviis, patre, 8ui ordine! pri!i pi)i du;isset, ingeniu! in)ustre a)tiori$us studiis iuvenis ad!odu! dedit, non, ut p)eri8ue, ut no!ine !agni5i,o segne otiu! ve)aret, sed 8uo 5ir!ior adversus 5ortuita re! pu$)i,a! ,apesseret. do,tores sapientiae se,utus est, 8ui so)a $ona 8uae +onesta, !a)a tantu! 8uae turpia, potentia! no$i)itate! ,etera8ue e;tra ani!u! ne8ue $onis ne8ue !a)is adnu!erant. 8uaestorius ad+u, a 0aeto T+rasea gener de)e,tus e !ori$us so,eri ni+i) ae8ue a, )i$ertate! +ausit, ,ivis, senator, !aritus, gener, a!i,us, ,un,tis vitae o55i,iis ae8ua$i)is, opu! ,onte!ptor, re,ti pervi,a;, ,onstans adversus !etus.

?. Brant 8ui$us adpetentior 5a!ae videretur, 8uando etia! sapienti$us ,upido g)oriae novissi!a e;uitur. ruina so,eri in e;i)iu! pu)sus, ut Ga)$ae prin,ipatu rediit, =ar,e))u! Bpriu!, de)atore! T+raseae, a,,usare adgreditur. ea u)tio, in,ertu! !aior an iustior, senatu! in studia didu;erat9 na! si ,aderet =ar,e))us, ag!en reoru! sterne$atur. pri!o !ina; ,erta!en et egregiis utrius8ue orationi$us testatu!: !o; du$ia vo)untate Ga)$ae, !u)tis senatoru! depre,anti$us, o!isit 0ris,us, variis, ut sunt +o!inu! ingenia, ser!oni$us !oderatione! )audantiu! aut ,onstantia! re8uirentiu!. .eteru! eo senatus die 8uo de i!perio Vespasiani ,ense$ant, p)a,uerat !itti ad prin,ipe! )egatos. +in, inter @e)vidiu! et Bpriu! a,re iurgiu!9 0ris,us e)igi no!inati! a !agistrati$us iuratis, =ar,e))us urna! postu)a$at, 8uae ,onsu)is designati sententia 5uerat.

3. (ed =ar,e))i studiu! proprius ru$or e;,ita$at ne a)iis e)e,tis post+a$itus ,rederetur. pau)ati!8ue per a)ter,atione! ad ,ontinuas et in5estas orationes prove,ti sunt, 8uaerente @e)vidio 8uid ita =ar,e))us iudi,iu! !agistratuu! paves,eret9 esse i))i pe,unia! et e)o8uentia!, 8uis !u)tos anteiret, ni !e!oria 5)agitioru! urgeretur. sorte et urna !ores non dis,erni9 su55ragia et e;isti!atione! senatus reperta ut in ,uius8ue vita! 5a!a!8ue penetrarent. pertinere ad uti)itate! rei pu$)i,ae, pertinere ad Vespasiani +onore!, o,,urrere i))i 8uos inno,entissi!os senatus +a$eat, 8ui +onestis ser!oni$us auris i!peratoris i!$uant. 5uisse Vespasiano a!i,itia! ,u! %+rasea, (orano, (entio: 8uoru! a,,usatores etia! si puniri non oporteat, ostentari non de$ere. +o, senatus iudi,io ve)ut ad!oneri prin,ipe! 8uos pro$et, 8uos re5or!idet. nu))u! !aius $oni i!perii instru!entu! 8ua! $onos a!i,os esse. satis =ar,e))o 8uod <erone! in e;itiu! tot inno,entiu! i!pu)erit9 5rueretur prae!iis et i!punitate, Vespasianu! !e)iori$us re)in8ueret. 8. =ar,e))us non sua! sententia! i!pugnari, sed ,onsu)e! designatu! ,ensuisse di,e$at, se,undu! vetera e;e!p)a 8uae sorte! )egationi$us posuissent, ne a!$itioni aut ini!i,itiis )o,us 5oret. ni+i) evenisse ,ur anti8uitus instituta e;o)es,erent aut prin,ipis +onor in ,uius8ua! ,ontu!e)ia! verteretur: su55i,ere o!nis o$se8uio. id !agis vitandu! ne pervi,a,ia 8uorunda! inritaretur ani!us novo prin,ipatu suspensus et vu)tus 8uo8ue a, ser!ones o!niu! ,ir,u!spe,tans. se !e!inisse te!poru! 8ui$us natus sit, 8ua! ,ivitatis 5or!a! patres avi8ue instituerint: u)teriora !irari, praesentia se8ui: $onos i!peratores voto e;petere, 8ua)is,u!8ue to)erare. non !agis sua oratione T+raseam 8ua! iudi,io senatus ad5)i,tu!: saevitia! <eronis per eius !odi i!agines in)usisse, ne, !inus si$i an;ia! ta)e! a!i,itia! 8ua! a)iis e;i)iu!. deni8ue ,onstantia 5ortitudine .atoni$us et Brutis ae8uaretur @e)vidius9 se unu! esse e; i))o senatu, 8ui si!u) servierit. suadere etia! 0ris,o ne supra prin,ipe! s,anderet, ne Vespasianu! sene! triu!p+a)e!, iuvenu! )i$eroru! patre!, prae,eptis ,oer,eret. 8uo !odo pessi!is i!peratori$us sine 5ine do!inatione!, ita 8ua!vis egregiis !odu! )i$ertatis p)a,ere. +ae, !agnis utri!8ue ,ontentioni$us ia,tata diversis studiis a,,ipie$antur. vi,it pars 8uae sortiri )egatos !a)e$at, etia! !ediis patru! adnitenti$us retinere !ore!: et sp)endidissi!us 8uis8ue eode! in,)ina$at !etu invidiae, si ipsi e)igerentur. 9. (e,utu! a)iud ,erta!en. praetores aerarii 6na! tu! a praetori$us tra,ta$atur aerariu!7 pu$)i,a! paupertate! 8uesti !odu! i!pensis postu)averant. ea! ,ura! ,onsu) designatus o$ !agnitudine! oneris et re!edii di55i,u)tate! prin,ipi reserva$at9 @e)vidius ar$itrio senatus agendu! ,ensuit. ,u! perrogarent sententias ,onsu)es, Vu),a,ius %ertu))inus tri$unus p)e$is inter,essit ne 8uid super tanta re prin,ipe a$sente statueretur. ,ensuerat @e)vidius ut .apito)iu! pu$)i,e restitueretur, adiuvaret Vespasianus. ea! sententia! !odestissi!us 8uis8ue si)entio, deinde o$)ivio trans!isit9 5uere 8ui et !e!inissent. -0. %u! inve,tus est =usonius u5us in 0. .e)ere!, a 8uo Barea! (oranu! 5a)so testi!onio ,ir,u!ventu! argue$at. ea ,ognitione renovari odia a,,usationu!

vide$antur. sed vi)is et no,ens reus protegi non poterat9 8uippe (orani san,ta !e!oria: .e)er pro5essus sapientia!, dein testis in Barea!, proditor ,orruptor8ue a!i,itiae ,uius se !agistru! 5ere$at. pro;i!us dies ,ausae destinatur: ne, ta! =usonius aut 0u$)ius 8ua! 0ris,us et =ar,e))us ,eteri8ue, !otis ad u)tione! ani!is, e;pe,ta$antur. --. %a)i reru! statu, ,u! dis,ordia inter patres, ira apud vi,tos, nu))a in vi,tori$us au,toritas, non )eges, non prin,eps in ,ivitate essent, =u,ianus ur$e! ingressus ,un,ta si!u) in se tra;it. 5ra,ta 0ri!i &ntonii Vari8ue &rrii potentia, !a)e dissi!u)ata in eos =u,iani ira,undia, 8ua!vis vu)tu tegeretur. sed ,ivitas ri!andis o55ensis saga; verterat se transtu)erat8ue9 i))e unus a!$iri, ,o)i. ne, deerat ipse, stipatus ar!atis do!os +ortos8ue per!utans, apparatu in,essu e;,u$iis vi! prin,ipis a!p)e,ti, no!en re!ittere. p)uri!u! terroris intu)it ,aedes .a)purnii Ga)eriani. is 5uit 5i)ius Gai 0isonis, ni+i) ausus9 sed no!en insigne et de,ora ipsius iuventa ru!ore vu)gi ,e)e$ra$antur, erant8ue in ,ivitate ad+u, tur$ida et novis ser!oni$us )aeta 8ui prin,ipatus inane! ei 5a!a! ,ir,u!darent. iussu =u,iani ,ustodia !i)itari ,in,tus, ne in ipsa ur$e ,onspe,tior !ors 5oret, ad 8uadragensi!u! a$ ur$e )apide! &ppia via 5uso per venas sanguine e;tinguitur. /u)ius 0ris,us praetoriaru! su$ Vite))io ,o+ortiu! prae5e,tus se ipse inter5e,it, pudore !agis 8ua! ne,essitate. &)5enus Varus ignaviae in5a!iae8ue suae super5uit. &siati,us 6is eni! )i$ertus7 !a)a! potentia! servi)i supp)i,io e;piavit. -2. /sde! die$us ,re$res,ente! ,)adis Ger!ani,ae 5a!a! ne8ua8ua! !aesta ,ivitas e;,ipie$at: ,aesos e;er,itus, ,apta )egionu! +i$erna, des,ivisse Ga))ias non ut !a)a )o8ue$antur. id $e))u! 8ui$us ,ausis ortu!, 8uanto e;ternaru! so,iaru!8ue gentiu! !otu 5)agraverit, a)tius e;pedia!. Batavi, done, trans +enu! age$ant, pars .+attoru!, seditione do!esti,a pu)si e;tre!a Ga))i,ae orae va,ua ,u)tori$us si!u)8ue insu)a! iu;ta sita! o,,upavere, 8ua! !are #,eanus a 5ronte, +enus a!nis tergu! a, )atera ,ir,u!)uit. ne, opi$us 6raru! in so,ietate va)idioru!7 attritis viros tantu! ar!a8ue i!perio !inistrant, diu Ger!ani,is $e))is e;er,iti, !o; au,ta per Britannia! g)oria, trans!issis i))u, ,o+orti$us, 8uas vetere instituto no$i)issi!i popu)ariu! rege$ant. erat et do!i de)e,tus e8ues, prae,ipuo nandi studio, ar!a e8uos8ue retinens integris tur!is +enu! perru!pere . . . -2. /u)ius 0au)us et /u)ius .ivi)is regia stirpe !u)to ,eteros antei$ant. 0au)u! Aonteius .apito 5a)so re$e))ionis ,ri!ine inter5e,it: inie,tae .ivi)i ,atenae, !issus8ue ad <erone! et a Ga)$a a$so)utus su$ Vite))io rursus dis,ri!en adiit, 5)agitante supp)i,iu! eius e;er,itu9 inde ,ausae iraru! spes8ue e; !a)is nostris. sed .ivi)is u)tra 8ua! $ar$aris so)itu! ingenio so))ers et (ertoriu! se aut &nni$a)e! 5erens si!i)i oris de+onesta!ento, ne ut +osti o$via! iretur, si a popu)o o!ano pa)a! des,ivisset, Vespasiani a!i,itia! studiu!8ue partiu! praetendit, !issis sane ad eu! 0ri!i &ntonii )itteris, 8ui$us avertere a,,ita Vite))io au;i)ia et tu!u)tus Ger!ani,i spe,ie retentare )egiones iu$e$atur. eade! @ordeonius A)a,,us praesens !onuerat, in,)inato in Vespasianu! ani!o et rei pu$)i,ae ,ura, ,ui e;,idiu! adventa$at, si redintegratu! $e))u! et tot ar!atoru! !i)ia /ta)ia! inrupissent.

-4. /gitur .ivi)is des,is,endi ,ertus, o,,u)tato interi! a)tiore ,onsi)io, ,etera e; eventu iudi,aturus, novare res +o, !odo ,oepit. iussu Vite))ii Batavoru! iuventus ad di)e,tu! vo,a$atur, 8ue! suapte natura grave! onera$ant !inistri avaritia a, )u;u, senes aut inva)idos ,on8uirendo, 8uos pretio di!itterent9 rursus i!pu$es et 5or!a ,onspi,ui 6et est p)eris8ue pro,era pueritia7 ad stupru! tra+e$antur. +in, invidia, et ,o!positae seditionis au,tores perpu)ere ut di)e,tu! a$nuerent. .ivi)is pri!ores gentis et pro!ptissi!os vu)gi spe,ie epu)aru! sa,ru! in ne!us vo,atos, u$i no,te a, )aetitia in,a)uisse videt, a )aude g)oria8ue gentis orsus iniurias et raptus et ,etera servitii !a)a enu!erat9 ne8ue eni! so,ietate!, ut o)i!, sed ta!8ua! !an,ipia +a$eri9 8uando )egatu!, gravi 8uide! ,o!itatu et super$o, ,u! i!perio venireG tradi se prae5e,tis ,enturioni$us8ue9 8uos u$i spo)iis et sanguine e;p)everint, !utari, e;8uiri8ue novos sinus et varia praedandi vo,a$u)a. instare di)e,tu! 8uo )i$eri a parenti$us, 5ratres a 5ratri$us ve)ut supre!u! dividantur. nu!8ua! !agis ad5)i,ta! re! o!ana! ne, a)iud in +i$ernis 8ua! praeda! et senes9 atto))erent tantu! o,u)os et inania )egionu! no!ina ne paves,erent. at si$i ro$ur peditu! e8uitu!8ue, ,onsanguineos Ger!anos, Ga))ias ide! ,upientis. ne o!anis 8uide! ingratu! id $e))u!, ,uius a!$igua! 5ortuna! Vespasiano i!putaturos9 vi,toriae ratione! non reddi. -5. =agno ,u! adsensu auditus $ar$aro ritu et patriis e;e,rationi$us universos adigit. !issi ad .annine5atis 8ui ,onsi)ia so,iarent. ea gens parte! insu)ae ,o)it, origine )ingua virtute par Batavis: nu!ero superantur. !o; o,,u)tis nuntiis pe))e;it Britanni,a au;i)ia, Batavoru! ,o+ortis !issas in Ger!ania!, ut supra rettu)i!us, a, tu! =ogontia,i agentis. erat in .annine5ati$us sto)idae auda,iae Brinno, ,)aritate nata)iu! insigni: pater eius !u)ta +osti)ia ausus Gaianaru! e;peditionu! )udi$riu! i!pune spreverat. igitur ipso re$e))is 5a!i)iae no!ine p)a,uit i!positus8ue s,uto !ore gentis et sustinentiu! u!eris vi$ratus du; de)igitur. stati!8ue a,,itis Arisiis 6transr+enana gens est7 duaru! ,o+ortiu! +i$erna pro;i!o Mo,,upataM #,eano inru!pit. ne, providerant i!petu! +ostiu! !i)ites, ne,, si providissent, satis viriu! ad ar,endu! erat9 ,apta igitur a, direpta ,astra. dein vagos et pa,is !odo e55usos )i;as negotiatores8ue o!anos invadunt. si!u) e;,idiis ,aste))oru! i!!ine$ant, 8uae a prae5e,tis ,o+ortiu! in,ensa sunt, 8uia de5endi ne8ui$ant. signa ve;i))a8ue et 8uod !i)itu! in superiore! insu)ae parte! ,ongregantur, du,e &8ui)io pri!ipi)ari, no!en !agis e;er,itus 8ua! ro$ur9 8uippe viri$us ,o+ortiu! a$du,tis Vite))ius e pro;i!is <ervioru! Ger!anoru!8ue pagis segne! nu!eru! ar!is oneraverat. -?. .ivi)is do)o grassandu! ratus in,usavit u)tro prae5e,tos 8uod ,aste))a deseruissent9 se ,u! ,o+orte, ,ui praeerat, .annine5ate! tu!u)tu! ,o!pressuru!, i))i sua 8uis8ue +i$erna repeterent. su$esse 5raude! ,onsi)io et dispersas ,o+ortis 5a,i)ius oppri!i, ne, Brinnone! du,e! eius $e))i, sed .ivi)e! esse patuit, eru!penti$us pau)ati! indi,iis, 8uae Ger!ani, )aeta $e))o gens, non diu o,,u)taverant. u$i insidiae paru! ,essere, ad vi! transgressus .annine5atis, Arisios, Batavos propriis ,uneis ,o!ponit9 dere,ta e; diverso a,ies +aud pro,u) a 5)u!ine +eno et o$versis in +oste! navi$us, 8uas in,ensis ,aste))is i))u,

adpu)erant. ne, diu ,ertato %ungroru! ,o+ors signa ad .ivi)e! transtu)it, per,u)si8ue !i)ites i!provisa proditione a so,iis +osti$us8ue ,aede$antur. eade! etia! JinK navi$us per5idia9 pars re!igu! e Batavis ta!8ua! i!peritia o55i,ia nautaru! propugnatoru!8ue i!pedie$ant: !o; ,ontra tendere et puppis +osti)i ripae o$i,ere9 ad postre!u! gu$ernatores ,enturiones8ue, nisi eade! vo)entis, tru,idant, done, universa 8uattuor et viginti naviu! ,)assis trans5ugeret aut ,aperetur. -3. -3. .)ara ea vi,toria in praesens, in posteru! usui: ar!a8ue et navis, 8ui$us indige$ant, adepti !agna per Ger!anias Ga))ias8ue 5a!a )i$ertatis au,tores ,e)e$ra$antur. Ger!aniae stati! !isere )egatos au;i)ia o55erentis9 Ga))iaru! so,ietate! .ivi)is arte donis8ue ad5e,ta$at, ,aptos ,o+ortiu! prae5e,tos suas in ,ivitates re!ittendo, ,o+orti$us, a$ire an !anere !a))ent, data potestate. !anenti$us +onorata !i)itia, digredienti$us spo)ia o!anoru! o55ere$antur9 si!u) se,retis ser!oni$us ad!one$at !a)oru!, 8uae tot annis perpessi !isera! servitute! 5a)so pa,e! vo,arent. Batavos, 8ua!8ua! tri$utoru! e;pertis, ar!a ,ontra ,o!!unis do!inos ,episse: pri!a a,ie 5usu! vi,tu!8ue o!anu!. 8uid si Ga))iae iugu! e;uantG 8uantu! in /ta)ia re)i8uu!G provin,iaru! sanguine provin,ias vin,i. ne (indicis a,ie! ,ogitarent9 Batavo e8uite protritos &eduos &rvernos8ue: 5uisse inter Verginii au;i)ia Be)gas, vere8ue reputanti$us Ga))ia! suis!et viri$us ,on,idisse. nun, easde! o!niu! partis, addito si 8uid !i)itaris dis,ip)inae in ,astris o!anoru! viguerit: esse se,u! veteranas ,o+ortis, 8ui$us nuper #t+onis )egiones pro,u$uerint. servirent (>ria &sia8ue et suetus regi$us #riens9 !u)tos ad+u, in Ga))ia vivere ante tri$uta genitos. nuper ,erte ,aeso Fuinti)io Varo pu)sa! e Ger!ania servitute!, ne, Vite))iu! prin,ipe! sed .aesare! &ugustu! $e))o provo,atu!. )i$ertate! natura etia! !utis ani!a)i$us data!, virtute! propriu! +o!inu! $onu!: deos 5ortiori$us adesse9 proinde arriperent va,ui o,,upatos, integri 5essos. du! a)ii Vespasianu!, a)ii Vite))iu! 5oveant, patere )o,u! adversus utru!8ue. -8. si, in Ga))ias Ger!anias8ue intentus, si destinata provenissent, va)idissi!aru! ditissi!aru!8ue nationu! regno i!!ine$at. &t A)a,,us @ordeonius pri!os .ivi)is ,onatus per dissi!u)atione! a)uit9 u$i e;pugnata ,astra, de)etas ,o+ortis, pu)su! Batavoru! insu)a o!anu! no!en trepidi nuntii ad5ere$ant, =uniu! 1uper,u! )egatu! 6is duaru! )egionu! +i$ernis praeerat7 egredi adversus +oste! iu$et. 1uper,us )egionarios e praesenti$us, V$ios e pro;i!is, %reviroru! e8uites +aud )onge agentis rapti! trans!isit, addita Batavoru! a)a, 8uae ia! pride! ,orrupta 5ide! si!u)a$at, ut proditis in ipsa a,ie o!anis !aiore pretio 5ugeret. .ivi)is ,aptaru! ,o+ortiu! signis ,ir,u!datus, ut suo !i)iti re,ens g)oria ante o,u)os et +ostes !e!oria ,)adis terrerentur, !atre! sua! sorores8ue, si!u) o!niu! ,oniuges parvos8ue )i$eros ,onsistere a tergo iu$et, +orta!enta vi,toriae ve) pu)sis pudore!. ut viroru! ,antu, 5e!inaru! u)u)atu sonuit a,ies, ne8ua8ua! par a )egioni$us ,o+orti$us8ue redditur ,)a!or. nudaverat sinistru! ,ornu Batavoru! a)a trans5ugiens stati!8ue in nos versa. sed )egionarius !i)es, 8ua!8ua! re$us trepidis, ar!a ordines8ue retine$at. V$ioru! %reviroru!8ue au;i)ia 5oeda 5uga dispersa totis ,a!pis pa)antur9 i))u, in,u$uere Ger!ani, et 5uit

interi! e55ugiu! )egioni$us in ,astra, 8ui$us Veteru! no!en est. prae5e,tus a)ae Batavoru! .)audius 1a$eo, oppidano ,erta!ine ae!u)us .ivi)i, ne inter5e,tus invidia! apud popu)aris ve), si retineretur, se!ina dis,ordiae prae$eret, in Arisios ave+itur. -9. /sde! die$us Batavoru! et .annine5atiu! ,o+ortis, ,u! iussu Vite))ii in ur$e! pergerent, !issus a .ivi)e nuntius adse8uitur. intu!uere stati! super$ia 5ero,ia8ue et pretiu! itineris donativu!, dup)e; stipendiu!, augeri e8uitu! nu!eru!, pro!issa sane a Vite))io, postu)a$ant, non ut adse8uerentur, sed ,ausa! seditioni. et A)a,,us !u)ta ,on,edendo ni+i) a)iud e55e,erat 8ua! ut a,rius e;pos,erent 8uae s,ie$ant negaturu!. spreto A)a,,o in5eriore! Ger!ania! petivere ut .ivi)i iungerentur. @ordeonius ad+i$itis tri$unis ,enturioni$us8ue ,onsu)tavit nu! o$se8uiu! a$nuentis vi ,oer,eret: !o; insita ignavia et trepidis !inistris, 8uos a!$iguus au;i)ioru! ani!us et su$ito di)e,tu supp)etae )egiones ange$ant, statuit ,ontinere intra ,astra !i)ite!9 dein paenitentia et arguenti$us ipsis 8ui suaserant, ta!8ua! se,uturus s,ripsit @erennio Ga))o )egionis pri!ae )egato, 8ui Bonna! o$tine$at, ut ar,eret transitu Batavos9 se ,u! e;er,itu tergis eoru! +aesuru!. et oppri!i poterant si +in, @ordeonius, inde Ga))us, !otis utri!8ue ,opiis, !edios ,)ausissent. A)a,,us o!isit in,eptu! a)iis8ue )itteris Ga))u! !onuit ne terreret a$euntis9 unde suspi,io sponte )egatoru! e;,itari $e))u! ,un,ta8ue 8uae a,,iderant aut !etue$antur non inertia !i)itis ne8ue +ostiu! vi, sed 5raude du,u! evenire. 20. Batavi ,u! ,astris Bonnensi$us propin8uarent, prae!isere 8ui @erennio Ga))o !andata ,o+ortiu! e;poneret. nu))u! si$i $e))u! adversus o!anos, pro 8ui$us totiens $e))assent9 )onga at8ue inrita !i)itia 5essis patriae at8ue otii ,upidine! esse. si ne!o o$sisteret, inno;iu! iter 5ore9 sin ar!a o,,urrant, 5erro via! inventuros. ,un,tante! )egatu! !i)ites perpu)erant 5ortuna! proe)ii e;periretur. tria !i)ia )egionarioru! et tu!u)tuariae Be)garu! ,o+ortes, si!u) paganoru! )i;aru!8ue ignava sed pro,a; ante peri,u)u! !anus o!ni$us portis proru!punt ut Batavos nu!ero i!paris ,ir,u!5undant. i))i veteres !i)itiae in ,uneos ,ongregantur, densi undi8ue et 5ronte! terga8ue a, )atus tuti: si, tenue! nostroru! a,ie! per5ringunt. ,edenti$us Be)gis pe))itur )egio, et va))u! portas8ue trepidi pete$ant. i$i p)uri!u! ,)adis9 ,u!u)atae ,orpori$us 5ossae, ne, ,aede tantu! et vu)neri$us, sed ruina et suis p)eri8ue te)is interiere. vi,tores ,o)onia &grippinensiu! vitata, ni+i) ,etero in itinere +osti)e ausi, Bonnense proe)iu! e;,usa$ant, ta!8ua! petita pa,e, post8ua! nega$atur, si$i!et ipsi ,onsu)uissent. 2-. .ivi)is adventu veteranaru! ,o+ortiu! iusti ia! e;er,itus du,tor, sed ,onsi)ii a!$iguus et vi! o!ana! reputans, ,un,tos 8ui aderant in ver$a Vespasiani adigit !ittit8ue )egatos ad duas )egiones, 8uae priore a,ie pu)sae in Vetera ,astra ,on,esserant, ut ide! sa,ra!entu! a,,iperent. redditur responsu!9 ne8ue proditoris ne8ue +ostiu! se ,onsi)iis uti: esse si$i Vite))iu! prin,ipe!, pro 8uo 5ide! et ar!a us8ue ad supre!u! spiritu! retenturos9 proinde per5uga Batavus ar$itriu! reru! o!anaru! ne ageret, sed !eritas s,e)eris poenas e;pe,taret.

8uae u$i re)ata .ivi)i, in,ensus ira universa! Batavoru! gente! in ar!a rapit: iunguntur Bru,teri %en,teri8ue et e;,ita nuntiis Ger!ania ad praeda! 5a!a!8ue. 22. &dversus +as ,on,urrentis $e))i !inas )egati )egionu! =unius 1uper,us et <u!isius u5us va))u! !uros8ue 5ir!a$ant. su$versa )ongae pa,is opera, +aud pro,u) ,astris in !odu! !uni,ipii e;tru,ta, ne +osti$us usui 5orent. sed paru! provisu! ut ,opiae in ,astra ,onve+erentur: rapi per!isere9 ita pau,is die$us per )i,entia! a$su!pta sunt 8uae adversus ne,essitates in )ongu! su55e,issent. .ivi)is !ediu! ag!en ,u! ro$ore Batavoru! o$tinens utra!8ue +eni ripa!, 8uo tru,u)entior visu 5oret, Ger!anoru! ,atervis ,o!p)et, adsu)tante per ,a!pos e8uite: si!u) naves in adversu! a!ne! age$antur. +in, veteranaru! ,o+ortiu! signa, inde depro!ptae si)vis )u,is8ue 5eraru! i!agines, ut ,ui8ue genti inire proe)iu! !os est, !i;ta $e))i ,ivi)is e;terni8ue 5a,ie o$stupe5e,erant o$sessos. et spe! o$pugnantiu! auge$at a!p)itudo va))i, 8uod dua$us )egioni$us situ! vi; 8uin8ue !i)ia ar!atoru! o!anoru! tue$antur: sed )i;aru! !u)titudo tur$ata pa,e i))u, ,ongregata et $e))o !inistra aderat. 22. 0ars ,astroru! in ,o))e! )eniter e;urgens, pars ae8uo adi$atur. 8uippe i))is +i$ernis o$sideri pre!i8ue Ger!anias &ugustus ,rediderat, ne8ue u!8ua! id !a)oru! ut o$pugnatu! u)tro )egiones nostras venirent: inde non )o,o ne8ue !uni!entis )a$or additus9 vis et ar!a satis p)a,e$ant. Batavi %ransr+enani8ue, 8uo dis,reta virtus !ani5estius spe,taretur, si$i 8uae8ue gens ,onsistunt, e!inus )a,essentes. post u$i p)era8ue te)oru! turri$us pinnis8ue !oeniu! inrita +aere$ant et desuper sa;is vu)nera$antur, ,)a!ore at8ue i!petu invasere va))u!, adpositis p)eri8ue s,a)is, a)ii per testudine! suoru!: s,ande$ant8ue ia! 8uida!, ,u! g)adiis et ar!oru! in,ussu prae,ipitati sudi$us et pi)is o$ruuntur, prae5ero,es initio et re$us se,undis ni!ii. sed tu! praedae ,upidine adversa 8uo8ue to)era$ant: !a,+inas etia!, inso)itu! si$i, ausi. ne, u))a ipsis so))ertia9 per5ugae ,aptivi8ue do,e$ant struere !aterias in !odu! pontis, !o; su$ie,tis rotis prope))ere, ut a)ii superstantes ta!8ua! e; aggere proe)iarentur, pars intus o,,u)ti !uros su$ruerent. sed e;,ussa $a))istis sa;a stravere in5or!e opus. et ,ratis vineas8ue paranti$us ada,tae tor!entis ardentes +astae, u)tro8ue ipsi o$pugnatores igni$us pete$antur, done, desperata vi verterent ,onsi)iu! ad !oras, +aud ignari pau,oru! dieru! inesse a)i!enta et !u)tu! i!$e))is tur$ae: si!u) e; inopia proditio et 5)u;a servitioru! 5ides a, 5ortuita $e))i spera$antur. 24. A)a,,us interi! ,ognito ,astroru! o$sidio et !issis per Ga))ias 8ui au;i)ia ,on,irent, )e,tos e )egioni$us 'i))io Vo,u)ae duoetvi,ensi!ae )egionis )egato tradit, ut 8ua! !a;i!is per ripa! itineri$us ,e)eraret, ipse navi$us JinvaditK inva)idus ,orpore, invisus !i)iti$us. ne8ue eni! a!$igue 5re!e$ant9 e!issas a =ogontia,o Batavoru! ,o+ortis, dissi!u)atos .ivi)is ,onatus, ads,iri in so,ietate! Ger!anos. non 0ri!i &ntonii ne8ue =u,iani ope Vespasianu! !agis ado)evisse. aperta odia ar!a8ue pa)a! depe))i9 5raude! et do)u! o$s,ura eo8ue inevita$i)ia. .ivi)e! stare ,ontra, struere a,ie!9 @ordeoniu! e ,u$i,u)o et )e,tu)o iu$ere 8uid8uid +osti ,ondu,at. tot ar!atas 5ortissi!oru! viroru! !anus unius

senis va)etudine regi9 8uin potius inter5e,to traditore 5ortuna! virtute!8ue sua! !a)o o!ine e;o)verent. +is inter se vo,i$us instin,tos 5)a!!avere insuper ad)atae a Vespasiano )itterae, 8uas A)a,,us, 8uia o,,u)tari ne8ui$ant, pro ,ontione re,itavit, vin,tos8ue 8ui attu)erant ad Vite))iu! !isit. 25. (i, !itigatis ani!is Bonna!, +i$erna pri!ae )egionis, ventu!. in5ensior i))i, !i)es ,u)pa! ,)adis in @ordeoniu! verte$at9 eius iussu dere,ta! adversus Batavos a,ie!, ta!8ua! a =ogontia,o )egiones se8uerentur: eiusde! proditione ,aesos, nu))is supervenienti$us au;i)iis9 ignota +ae, ,eteris e;er,iti$us ne8ue i!peratori suo nuntiari, ,u! ad,ursu tot provin,iaru! e;tingui repens per5idia potuerit. @ordeonius e;e!p)aris o!niu! )itteraru!, 8ui$us per Ga))ias Britannia!8ue et @ispanias au;i)ia ora$at, e;er,itui re,itavit instituit8ue pessi!u! 5a,inus, ut epistu)ae a8ui)i5eris )egionu! traderentur, a 8uis ante !i)iti 8ua! du,i$us )ege$antur. tu! e seditiosis unu! vin,iri iu$et, !agis usurpandi iuris, 8ua! 8uia unius ,u)pa 5oret. !otus8ue Bonna e;er,itus in ,o)onia! &grippinense!, ad5)uenti$us au;i)iis Ga))oru!, 8ui pri!o re! o!ana! eni;e iuva$ant9 !o; va)es,enti$us Ger!anis p)erae8ue ,ivitates adversu! nos ar!a Jsu!psereK spe )i$ertatis et, si e;uissent servitiu!, ,upidine i!peritandi. g)is,e$at ira,undia )egionu!, ne, terrore! unius !i)itis vin,u)a indiderant9 8uin ide! i))e argue$at u)tro ,ons,ientia! du,is, ta!8ua! nuntius inter .ivi)e! A)a,,u!8ue 5a)so ,ri!ine testis veri oppri!eretur. ,ons,endit tri$una) Vo,u)a !ira ,onstantia, prensu!8ue !i)ite! a, vo,i5erante! du,i ad supp)i,iu! iussit9 et du! !a)i pavent, opti!us 8uis8ue iussis paruere. e;i! ,onsensu du,e! Vo,u)a! pos,enti$us, A)a,,us su!!a! reru! ei per!isit. 2?. (ed dis,ordis ani!os !u)ta e55era$ant9 inopia stipendii 5ru!enti8ue et si!u) di)e,tu! tri$uta8ue Ga))iae aspernantes, +enus in,ognita i))i ,ae)o si,,itate vi; naviu! patiens, arti ,o!!eatus, dispositae per o!ne! ripa! stationes 8uae Ger!anos vado ar,erent, eade!8ue de ,ausa !inus 5rugu! et p)ures 8ui ,onsu!erent. apud i!peritos prodigii )o,o a,,ipie$atur ipsa a8uaru! penuria, ta!8ua! nos a!nes 8uo8ue et vetera i!perii !uni!enta desererent9 8uod in pa,e 5ors seu natura, tun, 5atu! et ira dei vo,a$atur. /ngressis <ovaesiu! se;ta de,i!a )egio ,oniungitur. additus Vo,u)ae in parte! ,uraru! @erennius Ga))us )egatus: ne, ausi ad +oste! pergere L L 6)o,o Ge)du$a no!en est7 ,astra 5e,ere. i$i struenda a,ie, !uniendo va))ando8ue et ,eteris $e))i !edita!entis !i)ite! 5ir!a$ant. ut8ue praeda ad virtute! a,,enderetur, in pro;i!os .ugernoru! pagos, 8ui so,ietate! .ivi)is a,,eperant, du,tus a Vo,u)a e;er,itus: pars ,u! @erennio Ga))o per!ansit. 23. Aorte nave! +aud pro,u) ,astris, 5ru!ento grave!, ,u! per vada +aesisset, Ger!ani in sua! ripa! tra+e$ant. non tu)it Ga))us !isit8ue su$sidio ,o+orte!9 au,tus et Ger!anoru! nu!erus, pau)ati!8ue adgreganti$us se au;i)iis a,ie ,ertatu!. Ger!ani !u)ta ,u! strage nostroru! nave! a$ripiunt. vi,ti, 8uod tu! in !ore! verterat, non sua! ignavia!, sed per5idia! )egati ,u)pa$ant. protra,tu! e tentorio, s,issa veste, ver$erato ,orpore, 8uo pretio, 8ui$us ,ons,iis prodidisset e;er,itu!, di,ere iu$ent. redit in @ordeoniu! invidia9 i))u! au,tore! s,e)eris,

+un, !inistru! vo,ant, done, e;itiu! !initanti$us e;territus proditione! et ipse @ordeonio o$ie,it: vin,tus8ue adventu de!u! Vo,u)ae e;o)vitur. is postera die au,tores seditionis !orte ad5e,it9 tanta i))i e;er,itui diversitas inerat )i,entiae patientiae8ue. +aud du$ie gregarius !i)es Vite))io 5idus, sp)endidissi!us 8uis8ue in Vespasianu! proni9 inde s,e)eru! a, supp)i,ioru! vi,es et !i;tus o$se8uio 5uror, ut ,ontineri non possent 8ui puniri poterant. 28. &t .ivi)e! i!!ensis au,ti$us universa Ger!ania e;to))e$at, so,ietate no$i)issi!is o$sidu! 5ir!ata. i))e, ut ,ui8ue pro;i!u!, vastari V$ios %reviros8ue, et a)ia! !anu! =osa! a!ne! transire iu$et, ut =enapios et =orinos et e;tre!a Ga))iaru! 8uateret. a,tae utro$i8ue praedae, in5estius in V$iis, 8uod gens Ger!ani,ae originis eiurata patria D o!anoru! no!enE &grippinenses vo,arentur. ,aesae ,o+ortes eoru! in vi,o =ar,oduro in,uriosius agentes, 8uia pro,u) ripa a$erant. ne, 8uievere V$ii 8uo !inus praedas e Ger!ania peterent, pri!o i!pune, dein ,ir,u!venti sunt, per o!ne id $e))u! !e)iore usi 5ide 8ua! 5ortuna. ,ontusis V$iis gravior et su,,essu reru! 5ero,ior .ivi)is o$sidiu! )egionu! urge$at, intentis ,ustodiis ne 8uis o,,u)tus nuntius venientis au;i)ii penetraret. !a,+inas !o)e!8ue operu! Batavis de)egat9 %ransr+enanos proe)iu! pos,entis ad s,indendu! va))u! ire detrusos8ue redintegrare ,erta!en iu$et, superante !u)titudine et 5a,i)i da!no. 29. <e, 5ine! )a$ori no; attu)it9 ,ongestis ,ir,u! )ignis a,,ensis8ue, si!u) epu)antes, ut 8uis8ue vino in,a)uerat, ad pugna! te!eritate inani 5ere$antur. 8uippe ipsoru! te)a per tene$ras vana9 o!ani ,onspi,ua! $ar$aroru! a,ie!, et si 8uis auda,ia aut insigni$us e55u)gens, ad i,tu! destina$ant. inte))e,tu! id .ivi)i et restin,to igne !is,eri ,un,ta tene$ris et ar!is iu$et. tu! vero strepitus dissoni, ,asus in,erti, ne8ue 5eriendi ne8ue de,)inandi providentia9 unde ,)a!or a,,iderat, ,ir,u!agere ,orpora, tendere artus: ni+i) prodesse virtus, 5ors ,un,ta tur$are et ignavoru! saepe te)is 5ortissi!i ,adere. apud Ger!anos in,onsu)ta ira9 o!anus !i)es peri,u)oru! gnarus 5erratas sudis, gravia sa;a non 5orte ia,ie$at. u$i sonus !o)ientiu! aut adpositae s,a)ae +oste! in !anus dederant, prope))ere u!$one, pi)o se8ui: !u)tos in !oenia egressos pugioni$us 5odere. si, e;+austa no,te nova! a,ie! dies aperuit. 20. Bdu;erant Batavi turri! dup)i,i ta$u)ato, 8ua! praetoriae portae 6is ae8uissi!us )o,us7 propin8uante! pro!oti ,ontra va)idi asseres et in,ussae tra$es per5regere !u)ta superstantiu! perni,ie. pugnatu!8ue in per,u)sos su$ita et prospera eruptione: si!u) a )egionariis peritia et arte praestanti$us p)ura strue$antur. prae,ipuu! pavore! intu)it suspensu! et nutans !a,+ina!entu!, 8uo repente de!isso praeter suoru! ora singu)i p)uresve +ostiu! su$)i!e rapti verso pondere intra ,astra e55unde$antur. .ivi)is o!issa e;pugnandi spe rursus per otiu! adside$at, nuntiis et pro!issis 5ide! )egionu! ,onve))ens. 2-. @ae, in Ger!ania ante .re!onense proe)iu! gesta, ,uius eventu! )itterae 0ri!i &ntonii do,uere, addito .ae,inae edi,to: et prae5e,tus ,o+ortis e vi,tis, &)pinius =ontanus, 5ortuna! partiu! praesens 5ate$atur. diversi +in, !otus ani!oru!9

au;i)ia e Ga))ia, 8uis ne, a!or ne8ue odiu! in partis, !i)itia sine ad5e,tu, +ortanti$us prae5e,tis stati! a Vite))io des,is,unt9 vetus !i)es ,un,ta$atur. sed adigente @ordeonio A)a,,o, instanti$us tri$unis, di;it sa,ra!entu!, non vu)tu ne8ue ani!o satis ad5ir!ans9 et ,u! ,etera iuris iurandi ver$a ,on,iperent, Vespasiani no!en +aesitantes aut )evi !ur!ure et p)eru!8ue si)entio trans!itte$ant. 22. 1e,tae deinde pro ,ontione epistu)ae &ntonii ad .ivi)e! suspi,iones !i)itu! inritavere, ta!8ua! ad so,iu! partiu! s,riptae et de Ger!ani,o e;er,itu +osti)iter. !o; ad)atis Ge)du$a! in ,astra nuntiis eade! di,ta 5a,ta8ue, et !issus ,u! !andatis =ontanus ad .ivi)e! ut a$sisteret $e))o neve e;terna ar!is 5a)sis ve)aret9 si Vespasianu! iuvare adgressus 5oret, satis 5a,tu! ,oeptis. ad ea .ivi)is pri!o ,a))ide9 post u$i videt =ontanu! prae5ero,e! ingenio paratu!8ue in res novas, orsus a 8uestu peri,u)is8ue 8uae per 8uin8ue et viginti annos in ,astris o!anis e;+ausisset, Hegregiu!H in8uit Hpretiu! )a$oru! re,epi, ne,e! 5ratris et vin,u)a !ea et saevissi!as +uius e;er,itus vo,es, 8ui$us ad supp)i,iu! petitus iure gentiu! poenas repos,o. vos aute! %reviri ,eterae8ue servientiu! ani!ae, 8uod prae!iu! e55usi totiens sanguinis e;pe,tatis nisi ingrata! !i)itia!, i!!orta)ia tri$uta, virgas, se,uris et do!inoru! ingeniaG en ego prae5e,tus unius ,o+ortis et .annine5ates Batavi8ue, e;igua Ga))iaru! portio, vana i))a ,astroru! spatia e;,idi!us ve) saepta 5erro 5a!e8ue pre!i!us. deni8ue ausos aut )i$ertas se8uetur aut vi,ti ide! eri!us.H si, a,,ensu!, sed !o))iora re5erre iussu! di!ittit9 i))e ut inritus )egationis redit, ,etera dissi!u)ans, 8uae !o; erupere. 22. .ivi)is parte ,opiaru! retenta veteranas ,o+ortis et 8uod e Ger!anis !a;i!e pro!ptu! adversus Vo,u)a! e;er,itu!8ue eius !ittit, /u)io =a;i!o et .)audio Vi,tore, sororis suae 5i)io, du,i$us. rapiunt in transitu +i$erna a)ae &s,i$urgii sita: adeo8ue i!provisi ,astra invo)avere ut non ad)o8ui, non pandere a,ie! Vo,u)a potuerit9 id so)u! ut in tu!u)tu !onuit, su$signano !i)ite !edia 5ir!are9 au;i)ia passi! ,ir,u!5usa sunt. e8ues prorupit, e;,eptus8ue ,o!positis +ostiu! ordini$us terga in suos vertit. ,aedes inde, non proe)iu!. et <ervioru! ,o+ortes, !etu seu per5idia, )atera nostroru! nudavere9 si, ad )egiones perventu!, 8uae a!issis signis intra va))u! sterne$antur, ,u! repente novo au;i)io 5ortuna pugnae !utatur. Vas,onu! )e,tae a Ga)$a ,o+ortes a, tu! a,,itae, du! ,astris propin8uant, audito proe)iantiu! ,)a!ore intentos +ostis a tergo invadunt )atiore!8ue 8ua! pro nu!ero terrore! 5a,iunt, a)iis a <ovaesio, a)iis a =ogontia,o universas ,opias advenisse ,redenti$us. is error o!anis addit ani!os, et du! a)ienis viri$us ,on5idunt, suas re,epere. 5ortissi!us 8uis8ue e Batavis, 8uantu! peditu! erat, 5unduntur9 e8ues evasit ,u! signis ,aptivis8ue, 8uos pri!a a,ie ,orripuerant. ,aesoru! eo die in parti$us nostris !aior nu!erus et i!$e))ior, e Ger!anis ipsa ro$ora. 24. 'u; uter8ue pari ,u)pa !eritus adversa prosperis de5uere. na! .ivi)is si !aiori$us ,opiis instru;isset a,ie!, ,ir,u!iri a ta! pau,is ,o+orti$us ne8uisset ,astra8ue perrupta e;,idisset9 Vo,u)a ne, adventu! +ostiu! e;p)oravit, eo8ue si!u) egressus vi,tus8ue: dein vi,toriae paru! ,on5isus, tritis 5rustra die$us ,astra

in +oste! !ovit, 8ue! si stati! i!pe))ere ,ursu!8ue reru! se8ui !aturasset, so)vere o$sidiu! )egionu! eode! i!petu potuit. te!ptaverat interi! .ivi)is o$sessoru! ani!os, ta!8ua! perditae apud o!anos res et suis vi,toria provenisset9 ,ir,u!5ere$antur signa ve;i))a8ue, ostentati etia! ,aptivi. e; 8ui$us unus, egregiu! 5a,inus ausus, ,)ara vo,e gesta pate5e,it, ,on5ossus i))i,o a Ger!anis9 unde !aior indi,i 5ides: si!u) vastatione in,endiis8ue 5)agrantiu! vi))aru! venire vi,tore! e;er,itu! inte))ege$atur. in ,onspe,tu ,astroru! ,onstitui signa 5ossa!8ue et va))u! ,ir,u!dari Vo,u)a iu$et9 depositis i!pedi!entis sar,inis8ue e;pediti ,ertarent. +in, in du,e! ,)a!or pugna! pos,entiu!: et !inari adsueverant. ne te!pore 8uide! ad ordinanda! a,ie! ,apto in,o!positi 5essi8ue proe)iu! su!psere: na! .ivi)is aderat, non !inus vitiis +ostiu! 8ua! virtute suoru! 5retus. varia apud o!anos 5ortuna et seditiosissi!us 8uis8ue ignavus9 8uida! re,entis vi,toriae !e!ores retinere )o,u!, 5erire +oste!, se8ue et pro;i!os +ortari et redintegrata a,ie !anus ad o$sessos tendere ne te!pori deessent. i))i ,un,ta e !uris ,ernentes o!ni$us portis proru!punt. a, 5orte .ivi)is )apsu e8ui prostratus, ,redita per utru!8ue e;er,itu! 5a!a vu)neratu! aut inter5e,tu!, i!!ane 8uantu! suis pavoris et +osti$us a)a,ritatis indidit9 sed Vo,u)a o!issis 5ugientiu! tergis va))u! turris8ue ,astroru! auge$at, ta!8ua! rursus o$sidiu! i!!ineret, ,orrupta totiens vi,toria non 5a)so suspe,tus $e))u! !a))e. 25. <i+i) ae8ue e;er,itus nostros 8ua! egestas ,opiaru! 5atiga$at. i!pedi!enta )egionu! ,u! i!$e))i tur$a <ovaesiu! !issa ut inde terrestri itinere 5ru!entu! adve+erent: na! 5)u!ine +ostes potie$antur. pri!u! ag!en se,uru! in,essit, nondu! satis 5ir!o .ivi)e. 8ui u$i rursu! !issos <ovaesiu! 5ru!entatores datas8ue in praesidiu! ,o+ortis ve)ut !u)ta pa,e ingredi a,,epit, raru! apud signa !i)ite!, ar!a in ve+i,u)is, ,un,tos )i,entia vagos, ,o!positus invadit, prae!issis 8ui pontis et viaru! angusta insiderent. pugnatu! )ongo ag!ine et in,erto =arte, done, proe)iu! no; diri!eret. ,o+ortes Ge)du$a! perre;ere, !anenti$us, ut 5uerant, ,astris, 8uae re)i,toru! i))i, !i)itu! praesidio tene$antur. non erat du$iu! 8uantu! in regressu dis,ri!inis adeundu! 5oret 5ru!entatori$us onustis per,u)sis8ue. addit e;er,itui suo Vo,u)a !i))e de)e,tos e 8uinta et 8uinta de,i!a )egioni$us apud Vetera o$sessis, indo!itu! !i)ite! et du,i$us in5ensu!. p)ures 8ua! iussu! erat pro5e,ti pa)a! in ag!ine 5re!e$ant, non se u)tra 5a!e!, insidias )egatoru! to)eraturos9 at 8ui re!anserant, desertos se a$du,ta parte )egionu! 8uere$antur. dup)e; +in, seditio, a)iis revo,anti$us Vo,u)a!, a)iis redire in ,astra a$nuenti$us. 2?. /nteri! .ivi)is Vetera ,ir,u!sedit9 Vo,u)a Ge)du$a! at8ue inde <ovaesiu! ,on,essit, D.ivi)is ,apit Ge)du$a!E !o; +aud pro,u) <ovaesio e8uestri proe)io prospere ,ertavit. sed !i)es se,undis adversis8ue perinde in e;itiu! du,u! a,,ende$atur: et adventu 8uintanoru! 8uintade,i!anoru!8ue au,tae )egiones donativu! e;pos,unt, ,o!perto pe,unia! a Vite))io !issa!. ne, diu ,un,tatus @ordeonius no!ine Vespasiani dedit, id8ue prae,ipuu! 5uit seditionis a)i!entu!. e55usi in )u;u! et epu)as et no,turnos ,oetus vetere! in @ordeoniu! ira! renovant, ne, u))o )egatoru! tri$unoru!ve o$sistere auso 68uippe o!ne!

pudore! no; ade!erat7 protra,tu! e ,u$i)i inter5i,iunt. eade! in Vo,u)a! para$antur, nisi servi)i +a$itu per tene$ras ignoratus evasisset. 23. V$i sedato i!petu !etus rediit, ,enturiones ,u! epistu)is ad ,ivitates Ga))iaru! !isere, au;i)ia a, stipendia oraturos9 ipsi, ut est vu)gus sine re,tore prae,eps pavidu! so,ors, adventante .ivi)e raptis te!ere ar!is a, stati! o!issis, in 5uga! vertuntur. res adversae dis,ordia! peperere, iis 8ui e superiore e;er,itu erant ,ausa! sua! disso,ianti$us: Vite))ii ta!en i!agines in ,astris et per pro;i!as Be)garu! ,ivitates repositae, ,u! ia! Vite))ius o,,idisset. dein !utati in paenitentia! pri!ani 8uartani8ue et duoetvi,ensi!ani Vo,u)a! se8uuntur, apud 8ue! resu!pto Vespasiani sa,ra!ento ad )i$erandu! =ogontia,i o$sidiu! du,e$antur. dis,esserant o$sessores, !i;tus e; .+attis Vsipis =attia,is e;er,itus, satietate praedae ne, in,ruenti9 in via dispersos et nes,ios !i)es noster invaserat. 8uin et )ori,a! va))u!8ue per 5inis suos %reviri stru;ere, !agnis8ue in vi,e! ,)adi$us ,u! Ger!anis ,erta$ant, done, egregia erga popu)u! o!anu! !erita !o; re$e))es 5oedarent. 28. /nterea Vespasianus iteru! a, %itus ,onsu)atu! a$sentes inierunt, !aesta et !u)tip)i,i !etu suspensa ,ivitate, 8uae super instantia !a)a 5a)sos pavores induerat, des,ivisse &5ri,a! res novas !o)iente 1. 0isone. is Jpro ,onsu)eK provin,iae ne8ua8ua! tur$idus ingenio: sed 8uia naves saevitia +ie!is pro+i$e$antur, vu)gus a)i!enta in dies !er,ari so)itu!, ,ui una e; re pu$)i,a annonae ,ura, ,)ausu! )itus, retineri ,o!!eatus, du! ti!et, ,rede$at, augenti$us 5a!a! Vite))ianis, 8ui studiu! partiu! nondu! posuerant, ne vi,tori$us 8uide! ingrato ru!ore, 8uoru! ,upiditates e;ternis 8uo8ue $e))is ine;p)e$i)is nu))a u!8ua! ,ivi)is vi,toria satiavit. 29. Ka)endis /anuariis in senatu, 8ue! /u)ius Arontinus praetor ur$anus vo,averat, )egatis e;er,iti$us8ue a, regi$us )audes grates8ue de,retae: %ettio /u)iano praetura, ta!8ua! transgrediente! in partis Vespasiani )egione! deseruisset, a$)ata ut in 0)otiu! Gr>pu! trans5erretur: @or!o dignitas e8uestris data. et !o; eiurante Arontino .aesar 'o!itianus praetura! ,epit. eius no!en epistu)is edi,tis8ue praepone$atur, vis penes =u,ianu! erat, nisi 8uod p)era8ue 'o!itianus instiganti$us a!i,is aut propria )i$idine aude$at. sed prae,ipuus =u,iano !etus e 0ri!o &ntonio Varo8ue &rrio, 8uos re,entis ,)aros8ue reru! 5a!a a, !i)itu! studiis etia! popu)us 5ove$at, 8uia in ne!ine! u)tra a,ie! saevierant. et 5ere$atur &ntonius (,ri$onianu! .rassu!, egregiis !aiori$us et 5raterna i!agine 5u)gente!, ad ,apessenda! re! pu$)i,a! +ortatus, +aud de5utura ,ons,ioru! !anu, ni (,ri$onianus a$nuisset, ne paratis 8uide! ,orru!pi 5a,i)is, adeo !etuens in,erta. igitur =u,ianus, 8uia propa)a! oppri!i &ntonius ne8ui$at, !u)tis in senatu )audi$us ,u!u)atu! se,retis pro!issis onerat, ,iteriore! @ispania! ostentans dis,essu .)uvii u5i va,ua!: si!u) a!i,is eius tri$unatus prae5e,turas8ue )argitur. dein post8ua! inane! ani!u! spe et ,upidine i!p)everat, viris a$o)et di!issa in +i$erna )egione septi!a, ,uius 5)agrantissi!us in &ntoniu! a!or. et tertia )egio, 5a!i)iaris &rrio Varo !i)es, in

(>ria! re!issa: pars e;er,itus in Ger!anias du,e$atur. si, egesto 8uid8uid tur$idu! redit ur$i sua 5or!a )eges8ue et !unia !agistratuu!. 40. Fuo die senatu! ingressus est 'o!itianus, de a$sentia patris 5ratris8ue a, iuventa sua pau,a et !odi,a disseruit, de,orus +a$itu: et ignotis ad+u, !ori$us ,re$ra oris ,on5usio pro !odestia a,,ipie$atur. re5erente .aesare de restituendis Ga)$ae +onori$us, ,ensuit .urtius =ontanus ut 0isonis 8uo8ue !e!oria ,e)e$raretur. patres utru!8ue iussere9 de 0isone inritu! 5uit. tu! sorte du,ti per 8uos redderentur $e))o rapta, 8ui8ue aera )egu! vetustate de)apsa nos,erent 5igerent8ue, et 5astos adu)atione te!poru! 5oedatos e;onerarent !odu!8ue pu$)i,is i!pensis 5a,erent. redditur %ettio /u)iano praetura, post8ua! ,ognitus est ad Vespasianu! ,on5ugisse9 Gr>po +onor !ansit. repeti inde ,ognitione! inter =usoniu! u5u! et 0u$)iu! .e)ere! p)a,uit, da!natus8ue 0u$)ius et (orani !ani$us satis 5a,tu!. insignis pu$)i,a severitate dies ne privati! 8uide! )aude ,aruit. iustu! iudi,iu! e;p)esse =usonius vide$atur, diversa 5a!a 'e!etrio .>ni,a! se,ta! pro5esso, 8uod !ani5estu! reu! a!$itiosius 8ua! +onestius de5endisset9 ipsi 0u$)io ne8ue ani!us in peri,u)is ne8ue oratio suppeditavit. signo u)tionis in a,,usatores dato, petit a .aesare /unius =auri,us ut ,o!!entarioru! prin,ipa)iu! potestate! senatui 5a,eret, per 8uos nos,eret 8ue! 8uis8ue a,,usandu! popos,isset. ,onsu)endu! ta)i super re prin,ipe! respondit. 4-. (enatus in,+oanti$us pri!ori$us ius iurandu! ,on,epit 8uo ,ertati! o!nes !agistratus, ,eteri, ut sententia! roga$antur, deos testis advo,a$ant, ni+i) ope sua 5a,tu! 8uo ,uius8ua! sa)us )aederetur, ne8ue se prae!iu! aut +onore! e; ,a)a!itate ,iviu! ,episse, trepidis et ver$a iuris iurandi per varias artis !utanti$us, 8uis 5)agitii ,ons,ientia inerat. pro$a$ant re)igione! patres, periuriu! argue$ant: ea8ue ve)ut ,ensura in (ario)enu! Vo,u)a! et <oniu! &ttianu! et .estiu! (everu! a,erri!e in,u$uit, ,re$ris apud <erone! de)ationi$us 5a!osos. (ario)enu! et re,ens ,ri!en urge$at, 8uod apud Vite))iu! !o)itus eade! 5oret9 ne, destitit senatus !anus intentare Vo,u)ae, done, ,uria e;,ederet. ad 0a,,iu! &5ri,anu! transgressi eu! 8uo8ue protur$ant, ta!8ua! <eroni (,ri$onios 5ratres ,on,ordia opi$us8ue insignis ad e;itiu! !onstravisset. &5ri,anus ne8ue 5ateri aude$at ne8ue a$nuere poterat9 in Vi$iu! .rispu!, ,uius interrogationi$us 5atiga$atur, u)tro ,onversus, !is,endo 8uae de5endere ne8ui$at, so,ietate ,u)pae invidia! de,)inavit. 42. 42. =agna! eo die pietatis e)o8uentiae8ue 5a!a! Vipstanus =essa)a adeptus est, nondu! senatoria aetate, ausus pro 5ratre &8ui)io egu)o depre,ari. egu)u! su$versa .rassoru! et #r5iti do!us in su!!u! odiu! e;tu)erat9 sponte De; s,E a,,usatione! su$isse iuvenis ad!odu!, ne, depe))endi peri,u)i sed in spe! potentiae vide$atur: et (u)pi,ia 0raete;tata .rassi u;or 8uattuor8ue )i$eri, si ,ognos,eret senatus, u)tores aderant. igitur =essa)a non ,ausa! ne8ue reu! tueri, sed peri,u)is 5ratris se!et opponens 5)e;erat 8uosda!. o,,urrit tru,i oratione .urtius =ontanus, eo us8ue progressus ut post ,aede! Ga)$ae data! inter5e,tori 0isonis pe,unia! a egu)o adpetitu!8ue !orsu 0isonis ,aput o$ie,taret. H+o, ,erteH in8uit H<ero non ,oegit, ne, dignitate! aut sa)ute! i))a saevitia rede!isti.

sane to)ere!us istoru! de5ensiones 8ui perdere a)ios 8ua! peri,)itari ipsi !a)uerunt9 te se,uru! re)i8uerat e;u) pater et divisa inter ,reditores $ona, nondu! +onoru! ,apa; aetas, ni+i) 8uod e; te ,on,upis,eret <ero, ni+i) 8uod ti!eret. )i$idine sanguinis et +iatu prae!ioru! ignotu! ad+u, ingeniu! et nu))is de5ensioni$us e;pertu! ,aede no$i)i i!$uisti, ,u! e; 5unere rei pu$)i,ae raptis ,onsu)ari$us spo)iis, septuagiens sestertio saginatus et sa,erdotio 5u)gens inno;ios pueros, in)ustris senes, ,onspi,uas 5e!inas eade! ruina prosterneres, ,u! segnitia! <eronis in,usares, 8uod per singu)as do!os se8ue et de)atores 5atigaret9 posse universu! senatu! una vo,e su$verti. retinete, patres ,ons,ripti, et reservate +o!ine! ta! e;pediti ,onsi)ii ut o!nis aetas instru,ta sit, et 8uo !odo senes nostri =ar,e))u!, .rispu!, iuvenes egu)u! i!itentur. invenit ae!u)os etia! in5e)i; ne8uitia9 8uid si 5)oreat vigeat8ueG et 8ue! ad+u, 8uaestoriu! o55endere non aude!us, praetoriu! et ,onsu)are! ausuri su!usG an <erone! e;tre!u! do!inoru! putatisG ide! ,rediderant 8ui %i$erio, 8ui Gaio superstites 5uerunt, ,u! interi! intesta$i)ior et saevior e;ortus est. non ti!e!us Vespasianu!: ea prin,ipis aetas, ea !oderatio9 sed diutius durant e;e!p)a 8ua! !ores. e)angui!us, patres ,ons,ripti, ne, ia! i))e senatus su!us 8ui o,,iso <erone de)atores et !inistros !ore !aioru! puniendos 5)agita$at. opti!us est post !a)u! prin,ipe! dies pri!us.H 42. %anto ,u! adsensu senatus auditus est =ontanus ut spe! ,aperet @e)vidius posse etia! =ar,e))u! prosterni. igitur a )aude .)uvii u5i orsus, 8ui perinde dives et e)o8uentia ,)arus nu))i u!8ua! su$ <erone peri,u)u! 5a,essisset, ,ri!ine si!u) e;e!p)o8ue Bpriu! urge$at, ardenti$us patru! ani!is. 8uod u$i sensit =ar,e))us, ve)ut e;,edens ,uria Hi!usH in8uit, H0ris,e, et re)in8ui!us ti$i senatu! tuu!9 regna praesente .aesare.H se8ue$atur Vi$ius .rispus, a!$o in5ensi, vu)tu diverso, =ar,e))us !ina,i$us o,u)is, .rispus renidens, done, ad,ursu a!i,oru! retra+erentur. ,u! g)is,eret ,erta!en, +in, !u)ti $oni8ue, inde pau,i et va)idi pertina,i$us odiis tenderent, ,onsu!ptus per dis,ordia! dies. 44. 0ro;i!o senatu, in,+oante .aesare de a$o)endo do)ore ira8ue et prioru! te!poru! ne,essitati$us, ,ensuit =u,ianus pro)i;e pro a,,usatori$us: si!u) eos 8ui ,oepta!, deinde o!issa! a,tione! repeterent, !onuit ser!one !o))i et ta!8ua! rogaret. patres ,oeptata! )i$ertate!, post8ua! o$via! itu!, o!isere. =u,ianus, ne sperni senatus iudi,iu! et ,un,tis su$ <erone ad!issis data i!punitas videretur, #,taviu! (agitta! et &ntistiu! (osianu! senatorii ordinis egressos e;i)iu! in easde! insu)as redegit. #,tavius 0ontia! 0ostu!ina!, stupro ,ognita! et nuptias suas a$nuente!, i!potens a!oris inter5e,erat, (osianus pravitate !oru! !u)tis e;itiosus. a!$o gravi senatus ,onsu)to da!nati pu)si8ue, 8ua!vis ,on,esso a)iis reditu, in eade! poena retenti sunt. ne, ideo )enita erga =u,ianu! invidia9 8uippe (osianus a, (agitta vi)es, etia! si reverterentur9 a,,usatoru! ingenia et opes et e;er,ita !a)is arti$us potentia ti!e$antur. 45. e,on,i)iavit pau)isper studia patru! +a$ita in senatu ,ognitio se,undu! vetere! !ore!. =an)ius 0atruitus senator pu)satu! se in ,o)onia (eniensi ,oetu !u)titudinis et iussu !agistratuu! 8uere$atur: ne, 5ine! iniuriae +i, stetisse9

p)an,tu! et )a!enta et supre!oru! i!agine! praesenti si$i ,ir,u!data ,u! ,ontu!e)iis a, pro$ris, 8uae in senatu! universu! ia,erentur. vo,ati 8ui argue$antur, et ,ognita ,ausa in ,onvi,tos vindi,atu!, additu!8ue senatus ,onsu)tu! 8uo (eniensiu! p)e$es !odestiae ad!oneretur. isde! die$us &ntonius A)a!!a Ja,,usanti$usK .>renensi$us da!natur )ege repetundaru! et e;i)io o$ saevitia!. 4?. /nter 8uae !i)itaris seditio prope e;arsit. praetoriana! !i)itia! repete$ant a Vite))io di!issi, pro Vespasiano ,ongregati: et )e,tus in eande! spe! e )egioni$us !i)es pro!issa stipendia 5)agita$at. ne Vite))iani 8uide! sine !u)ta ,aede pe))i poterant9 sed i!!ensa pe,unia tanta vis +o!inu! retinenda erat. ingressus ,astra =u,ianus, 8uo re,tius stipendia singu)oru! spe,taret, suis ,u! insigni$us ar!is8ue vi,tores ,onstituit, !odi,is inter se spatiis dis,retos. tu! Vite))iani, 8uos apud Bovi))as in deditione! a,,eptos !e!oravi!us, ,eteri8ue per ur$e! et ur$i vi,ina ,on8uisiti produ,untur prope inte,to ,orpore. eos =u,ianus didu,i et Ger!ani,u! Britanni,u!8ue !i)ite!, a, si 8ui a)ioru! e;er,ituu!, separati! adsistere iu$et. i))os pri!us stati! aspe,tus o$stupe5e,erat, ,u! e; diverso ve)ut a,ie! te)is et ar!is tru,e!, se!et ,)ausos nudos8ue et in)uvie de5or!is aspi,erent9 ut vero +u, i))u, distra+i ,oepere, !etus per o!nis et prae,ipua Ger!ani,i !i)itis 5or!ido, ta!8ua! ea separatione ad ,aede! destinaretur. prensare ,o!!anipu)ariu! pe,tora, ,ervi,i$us inne,ti, supre!a os,u)a petere, ne desererentur so)i neu pari ,ausa dispare! 5ortuna! paterentur: !odo =u,ianu!, !odo a$sente! prin,ipe!, postre!u! ,ae)u! a, deos o$testari, done, =u,ianus ,un,tos eiusde! sa,ra!enti, eiusde! i!peratoris !i)ites appe))ans, 5a)so ti!ori o$via! iret: na!8ue et vi,tor e;er,itus ,)a!ore )a,ri!as eoru! iuva$at. is8ue 5inis i))a die. pau,is post die$us ad)o8uente! 'o!itianu! 5ir!ati ia! e;,epere9 spernunt o$)atos agros, !i)itia! et stipendia orant. pre,es erant, sed 8ui$us ,ontra di,i non posset: igitur in praetoriu! a,,epti. dein 8ui$us aetas et iusta stipendia, di!issi ,u! +onore, a)ii o$ ,u)pa!, sed ,arpti! a, singu)i, 8uo tutissi!o re!edio ,onsensus !u)titudinis e;tenuatur. 43. .eteru! verane pauperie an uti videretur, a,tu! in senatu ut ses,entiens sestertiu! a privatis !utuu! a,,iperetur, praepositus8ue ei ,urae 0o!peius (i)vanus. ne, !u)to post ne,essitas a$iit sive o!issa si!u)atio. a$rogati inde )ege! 5erente 'o!itiano ,onsu)atus 8uos Vite))ius dederat, 5unus8ue ,ensoriu! A)avio (a$ino du,tu!, !agna do,u!enta insta$i)is 5ortunae su!!a8ue et i!a !is,entis. 48. (u$ ide! te!pus 1. 0iso pro ,onsu)e inter5i,itur. ea de ,aede 8ua! verissi!e e;pedia!, si pau,a supra repetiero a$ initio ,ausis8ue ta)iu! 5a,inoru! non a$surda. )egio in &5ri,a au;i)ia8ue tutandis i!perii 5ini$us su$ divo &ugusto %i$erio8ue prin,ipi$us pro,onsu)i pare$ant. !o; G. .aesar, tur$idus ani!i a, =ar,u! (i)anu! o$tinente! &5ri,a! !etuens, a$)ata! pro,onsu)i )egione! !isso in ea! re! )egato tradidit. ae8uatus inter duos $ene5i,ioru! nu!erus, et !i;tis utrius8ue !andatis dis,ordia 8uaesita au,ta8ue pravo ,erta!ine. )egatoru! ius ado)evit diuturnitate o55i,ii, ve) 8uia !inori$us !aior ae!u)andi ,ura,

pro,onsu)u! sp)endidissi!us 8uis8ue se,uritati !agis 8ua! potentiae ,onsu)e$ant. 49. (ed tu! )egione! in &5ri,a rege$at Va)erius Aestus, su!ptuosae adu)es,entiae ne8ue !odi,a ,upiens et ad5initate Vite))ii an;ius. is ,re$ris ser!oni$us te!ptaveritne 0isone! ad res novas an te!ptanti restiterit, in,ertu!, 8uonia! se,reto eoru! ne!o ad5uit, et o,,iso 0isone p)eri8ue ad gratia! inter5e,toris in,)inavere. ne, a!$igitur provin,ia! et !i)ite! a)ienato erga Vespasianu! ani!o 5uisse: et 8uida! e Vite))ianis ur$e pro5ugi ostenta$ant 0isoni nutantis Ga))ias, parata! Ger!ania!, peri,u)a ipsius et in pa,e suspe,to tutius $e))u!. inter 8uae .)audius (agitta, prae5e,tus a)ae 0etrianae, prospera navigatione praevenit 0apiriu! ,enturione! a =u,iano !issu!, adseveravit8ue !andata inter5i,iendi 0isonis ,enturioni data9 ,e,idisse Ga)erianu! ,onso$rinu! eius generu!8ue: una! in auda,ia spe! sa)utis, sed duo itinera audendi, seu !a))et stati! ar!a, seu petita navi$us Ga))ia du,e! se Vite))ianis e;er,iti$us ostenderet. ni+i) ad ea !oto 0isone, ,enturio a =u,iano !issus, ut portu! .art+aginis attigit, !agna vo,e )aeta 0isoni o!nia ta!8ua! prin,ipi ,ontinuare, o$vios et su$itae rei !ira,u)o attonitos ut eade! adstreperent +ortari. vu)gus ,redu)u! ruere in 5oru!, praesentia! 0isonis e;pos,ere: gaudio ,)a!ori$us8ue ,un,ta !is,e$ant, indi)igentia veri et adu)andi )i$idine. 0iso indi,io (agittae ve) insita !odestia non in pu$)i,u! egressus est ne8ue se studiis vu)gi per!isit9 ,enturione!8ue per,ontatus, post8ua! 8uaesitu! si$i ,ri!en ,aede!8ue ,o!perit, ani!adverti in eu! iussit, +aud perinde spe vitae 8ua! ira in per,ussore!, 8uod ide! e; inter5e,tori$us .)odii =a,ri ,ruentas )egati sanguine !anus ad ,aede! pro,onsu)is rettu)isset. an;io deinde edi,to .art+aginiensi$us in,repitis, ne so)ita 8uide! !unia usurpa$at, ,)ausus intra do!u!, ne 8ua !otus novi ,ausa ve) 5orte oreretur. 50. (ed u$i Aesto ,onsternatio vu)gi, ,enturionis supp)i,iu! vera8ue et 5a)sa !ore 5a!ae in !aius innotuere, e8uites in ne,e! 0isonis !ittit. i))i rapti! ve,ti o$s,uro ad+u, ,oeptae )u,is do!u! pro,onsu)is inru!punt destri,tis g)adiis, et !agna pars 0isonis ignari, 8uod 0oenos au;i)iaris =auros8ue in ea! ,aede! de)egerat. +aud pro,u) ,u$i,u)o o$viu! 5orte servu! 8uisna! et u$i esset 0iso interrogavere. servus egregio !enda,io se 0isone! esse respondit a, stati! o$trun,atur. ne, !u)to post 0iso inter5i,itur: na!8ue aderat 8ui nos,eret, Bae$ius =assa e pro,uratori$us &5ri,ae, ia! tun, opti!o ,ui8ue e;itiosus et inter ,ausas !a)oru! 8uae !o; tu)i!us saepius rediturus. Aestus &dru!eto, u$i spe,u)a$undus su$stiterat, ad )egione! ,ontendit prae5e,tu!8ue ,astroru! .aetroniu! 0isanu! vin,iri iussit proprias o$ si!u)tates, sed 0isonis sate))ite! vo,a$at !i)ites8ue et ,enturiones 8uosda! puniit, a)ios prae!iis ad5e,it, neutru! e; !erito, sed ut oppressisse $e))u! ,rederetur. !o; #eensiu! 1ep,itanoru!8ue dis,ordias ,o!ponit, 8uae raptu 5rugu! et pe,oru! inter agrestis !odi,is prin,ipiis, ia! per ar!a at8ue a,ies e;er,e$antur: na! popu)us #eensis !u)titudine in5erior Gara!antas e;,iverat, gente! indo!ita! et inter a,,o)as )atro,iniis 5e,unda!. unde artae 1ep,itanis res, )ate8ue vastatis agris intra !oenia

trepida$ant, done, interventu ,o+ortiu! a)aru!8ue 5usi Gara!antes et re,epta o!nis praeda, nisi 8ua! vagi per ina,,essa !apa)iu! u)teriori$us vendiderant. 5-. &t Vespasiano post .re!onense! pugna! et prosperos undi8ue nuntios ,e,idisse Vite))iu! !u)ti ,uius8ue ordinis, pari auda,ia 5ortuna8ue +i$ernu! !are adgressi, nuntiavere. aderant )egati regis Vo)ogaesi 8uadraginta !i)ia 0art+oru! e8uitu! o55erentes. !agni5i,u! )aetu!8ue tantis so,ioru! au;i)iis a!$iri ne8ue indigere9 gratiae Vo)ogaeso a,tae !andatu!8ue ut )egatos ad senatu! !itteret et pa,e! esse s,iret. Vespasianus in /ta)ia! res8ue ur$is intentus adversa! de 'o!itiano 5a!a! a,,ipit, ta!8ua! ter!inos aetatis et ,on,essa 5i)io egrederetur9 igitur va)idissi!a! e;er,itus parte! %ito tradit ad re)i8ua /udai,i $e))i perpetranda. 52. %itu!, ante8ua! digrederetur, !u)to apud patre! ser!one orasse 5erunt ne ,ri!inantiu! nuntiis te!ere a,,enderetur integru!8ue se a, p)a,a$i)e! 5i)io praestaret. non )egiones, non ,)assis proinde 5ir!a i!perii !uni!enta 8ua! nu!eru! )i$eroru!: na! a!i,os te!pore, 5ortuna, ,upidini$us a)i8uando aut errori$us i!!inui, trans5erri, desinere9 suu! ,ui8ue sanguine! indis,retu!, sed !a;i!e prin,ipi$us, 8uoru! prosperis et a)ii 5ruantur, adversa ad iun,tissi!os pertineant. ne 5ratri$us 8uide! !ansura! ,on,ordia!, ni parens e;e!p)u! prae$uisset. Vespasianus +aud ae8ue 'o!itiano !itigatus 8ua! %iti pietate gaudens, $ono esse ani!o iu$et $e))o8ue et ar!is re! pu$)i,a! atto))ere9 si$i pa,e! do!u!8ue ,urae 5ore. tu! ,e)erri!as naviu! 5ru!ento onustas saevo ad+u, !ari ,o!!ittit9 8uippe tanto dis,ri!ine ur$s nuta$at ut de,e! +aud a!p)ius dieru! 5ru!entu! in +orreis 5uerit, ,u! a Vespasiano ,o!!eatus su$venere. 52. .ura! restituendi .apito)ii in 1u,iu! Vestinu! ,on5ert, e8uestris ordinis viru!, sed au,toritate 5a!a8ue inter pro,eres. a$ eo ,ontra,ti +aruspi,es !onuere ut re)i8uiae prioris de)u$ri in pa)udes ave+erentur, te!p)u! isde! vestigiis sisteretur9 no))e deos !utari vetere! 5or!a!. I/ ka)endas /u)ias serena )u,e spatiu! o!ne 8uod te!p)o di,a$atur evin,tu! vittis ,oronis8ue: ingressi !i)ites, 8uis 5austa no!ina, 5e)i,i$us ra!is: dein virgines Vesta)es ,u! pueris pue))is8ue patri!is !atri!is8ue a8ua e 5onti$us a!ni$us8ue +austa per)uere. tu! @e)vidius 0ris,us praetor, praeeunte 0)autio &e)iano ponti5i,e, )ustrata suovetauri)i$us area et super ,aespite! redditis e;tis, /ove!, /unone!, =inerva! praesides8ue i!perii deos pre,atus uti ,oepta prosperarent sedis8ue suas pietate +o!inu! in,+oatas divina ope atto))erent, vittas, 8uis )igatus )apis inne;i8ue 5unes erant, ,ontigit: si!u) ,eteri !agistratus et sa,erdotes et senatus et e8ues et !agna pars popu)i, studio )aetitia8ue ,oni;i, sa;u! ingens tra;ere. passi!8ue inie,tae 5unda!entis argenti auri8ue stipes et !eta))oru! pri!itiae, nu))is 5orna,i$us vi,tae, sed ut gignuntur9 praedi;ere +aruspi,es ne te!eraretur opus sa;o aurove in a)iud destinato. a)titudo aedi$us adie,ta9 id so)u! re)igio adnuere et prioris te!p)i !agni5i,entiae de5uisse ,rede$atur.

54. &udita interi! per Ga))ias Ger!anias8ue !ors Vite))ii dup)i,averat $e))u!. na! .ivi)is o!issa dissi!u)atione in popu)u! o!anu! ruere, Vite))ianae )egiones ve) e;ternu! servitiu! 8ua! i!peratore! Vespasianu! !a))e. Ga))i sustu)erant ani!os, eande! u$i8ue e;er,ituu! nostroru! 5ortuna! rati, vu)gato ru!ore a Sarmatis "acis.ue 0oesica ac -annonica +i$erna ,ir,u!sederi: paria de Britannia 5inge$antur. sed ni+i) ae8ue 8ua! in,endiu! .apito)ii, ut 5ine! i!perio adesse ,rederent, i!pu)erat. ,apta! o)i! a Ga))is ur$e!, sed integra /ovis sede !ansisse i!periu!9 5ata)i nun, igne signu! ,ae)estis irae datu! et possessione! reru! +u!anaru! %ransa)pinis genti$us portendi superstitione vana 'ruidae ,ane$ant. in,esserat8ue 5a!a pri!ores Ga))iaru! a$ #t+one adversus Vite))iu! !issos, ante8ua! digrederentur, pepigisse ne deessent )i$ertati, si popu)u! o!anu! ,ontinua ,ivi)iu! $e))oru! series et interna !a)a 5regissent. 55. &nte A)a,,i @ordeonii ,aede! ni+i) prorupit 8uo ,oniuratio inte))egeretur9 inter5e,to @ordeonio ,o!!eavere nuntii inter .ivi)e! .)assi,u!8ue prae5e,tu! a)ae %reviroru!. .)assi,us no$i)itate opi$us8ue ante a)ios9 regiu! i))i genus et pa,e $e))o8ue ,)ara origo, ipse e !aiori$us suis +ostis popu)i o!ani 8ua! so,ios ia,ta$at. !is,uere sese /u)ius %utor et /u)ius (a$inus, +i, %revir, +i, 1ingonus, %utor ripae +eni a Vite))io prae5e,tus: (a$inu! super insita! vanitate! 5a)sae stirpis g)oria in,ende$at9 proavia! sua! divo /u)io per Ga))ias $e))anti ,orpore at8ue adu)terio p)a,uisse. +i se,retis ser!oni$us ani!os ,eteroru! s,rutari, u$i 8uos idoneos re$antur ,ons,ientia o$strin;ere, in ,o)onia &grippinensi in do!u! privata! ,onveniunt: na! pu$)i,e ,ivitas ta)i$us in,eptis a$+orre$at: a, ta!en inter5uere 8uida! V$ioru! %ungroru!8ue. sed p)uri!a vis penes %reviros a, 1ingonas, ne, tu)ere !oras ,onsu)tandi. ,ertati! pro,)a!ant 5urere dis,ordiis popu)u! o!anu!, ,aesas )egiones, vastata! /ta)ia!, ,api ,u! !a;i!e ur$e!, o!nis e;er,itus suis 8ue!8ue $e))is distineri9 si &)pes praesidiis 5ir!entur, ,oa)ita )i$ertate dis,eptaturas Ga))ias 8ue! viriu! suaru! ter!inu! ve)int. 5?. @ae, di,ta pariter pro$ata8ue9 de re)i8uiis Vite))iani e;er,itus du$itavere. p)eri8ue inter5i,iendos ,ense$ant, tur$idos, in5idos, sanguine du,u! po))utos9 vi,it ratio par,endi, ne su$)ata spe veniae pertina,ia! a,,enderent9 ad)i,iendos potius in so,ietate!. )egatis tantu! )egionu! inter5e,tis, ,eteru! vu)gus ,ons,ientia s,e)eru! et spe i!punitatis 5a,i)e a,,essuru!. ea pri!i ,on,i)ii 5or!a !issi8ue per Ga))ias ,on,itores $e))i: si!u)atu! ipsis o$se8uiu! 8uo in,autiore! Vo,u)a! oppri!erent. ne, de5uere 8ui Vo,u)ae nuntiarent, sed vires ad ,oer,endu! deerant, in5re8uenti$us in5idis8ue )egioni$us. inter a!$iguos !i)ites et o,,u)tos +ostis opti!u! e praesenti$us ratus !utua dissi!u)atione et isde! 8ui$us pete$atur grassari, in ,o)onia! &grippinense! des,endit. i))u, .)audius 1a$eo, 8ue! ,aptu! et De;tra ,o!!entu!E a!endatu! in Arisios di;i!us, ,orruptis ,ustodi$us per5ugit: po))i,itus8ue, si praesidiu! daretur, ituru! in Batavos et potiore! ,ivitatis parte! ad so,ietate! o!ana! retra,turu!, a,,epta peditu! e8uitu!8ue !odi,a !anu ni+i) apud Batavos ausus 8uosda! <ervioru! Baetasioru!8ue in ar!a tra;it, et 5urti! !agis 8ua! $e))o .annine5atis =arsa,os8ue in,ursa$at.

53. Vo,u)a Ga))oru! 5raude in)e,tus ad +oste! ,ontendit: ne, pro,u) Veteri$us a$erat, ,u! .)assi,us a, %utor per spe,ie! e;p)orandi praegressi ,u! du,i$us Ger!anoru! pa,ta 5ir!avere. tu!8ue pri!u! dis,reti a )egioni$us proprio va))o ,astra sua ,ir,u!dant, o$testante Vo,u)a non adeo tur$ata! ,ivi)i$us ar!is re! o!ana! ut %reviris etia! 1ingoni$us8ue despe,tui sit. superesse 5idas provin,ias, vi,tores e;er,itus, 5ortuna! i!perii et u)tores deos. si, o)i! (a,roviru! et &eduos, nuper (indicem Ga))ias8ue singu)is proe)iis ,on,idisse. eade! rursus nu!ina, eade! 5ata ruptores 5oederu! e;pe,tarent. !e)ius divo /u)io divo8ue &ugusto notos eoru! ani!os9 Ga)$a! et in5ra,ta tri$uta +osti)is spiritus induisse. nun, +ostis, 8uia !o))e servitiu!: ,u! spo)iati e;uti8ue 5uerint, a!i,os 5ore. +ae, 5ero,iter )o,utus, post8ua! perstare in per5idia .)assi,u! %utore!8ue videt, verso itinere <ovaesiu! ,on,edit9 Ga))i duu! !i)iu! spatio distanti$us ,a!pis ,onsedere. i))u, ,o!!eantiu! ,enturionu! !i)itu!8ue e!e$antur ani!i, ut 65)agitiu! in,ognitu!7 o!anus e;er,itus in e;terna ver$a iurarent pignus8ue tanti s,e)eris ne,e aut vin,u)is )egatoru! daretur. Vo,u)a, 8ua!8ua! p)eri8ue 5uga! suade$ant, audendu! ratus vo,ata ,ontione in +un, !odu! disseruit9 58. H<u!8ua! apud vos ver$a 5e,i aut pro vo$is so))i,itior aut pro !e se,urior. na! !i+i e;itiu! parari )i$ens audio !orte!8ue in tot !a)is D+ostiu!E ut 5ine! !iseriaru! e;pe,to9 vestri !e pudet !iseret8ue, adversus 8uos non proe)iu! et a,ies parantur: id eni! 5as ar!oru! et ius +ostiu! est9 $e))u! ,u! popu)o o!ano vestris se !ani$us gesturu! .)assi,us sperat i!periu!8ue et sa,ra!entu! Ga))iaru! ostentat. adeo nos, si 5ortuna in praesens virtus8ue deseruit, etia! vetera e;e!p)a de5i,iunt, 8uotiens o!anae )egiones perire praeoptaverint ne )o,o pe))erenturG so,ii saepe nostri e;,indi ur$is suas se8ue ,u! ,oniugi$us a, )i$eris ,re!ari pertu)erunt, ne8ue a)iud pretiu! e;itus 8ua! 5ides 5a!a8ue. to)erant ,u! !a;i!e inopia! o$sidiu!8ue apud Vetera )egiones ne, terrore aut pro!issis de!oventur9 no$is super ar!a et viros et egregia ,astroru! !uni!enta 5ru!entu! et ,o!!eatus 8ua!vis )ongo $e))o pares. pe,unia nuper etia! donativo su55e,it, 8uod sive a Vespasiano sive a Vite))io datu! interpretari !avu)tis, a$ i!peratore ,erte o!ano a,,epistis. tot $e))oru! vi,tores, apud Ge)du$a!, apud Vetera, 5uso totiens +oste, si pavetis a,ie!, indignu! id 8uide!, sed est va))u! !uri8ue et tra+endi artes, done, e pro;i!is provin,iis au;i)ia e;er,itus8ue ,on,urrant. sane ego disp)i,ea!9 sunt a)ii )egati, tri$uni, ,enturio deni8ue aut !i)es. ne +o, prodigiu! toto terraru! or$e vu)getur, vo$is sate))iti$us .ivi)e! et .)assi,u! /ta)ia! invasuros. an, si ad !oenia ur$is Ger!ani Ga))i8ue du;erint, ar!a patriae in5eretisG +orret ani!us tanti 5)agitii i!agine. %utorine %reviro agentur e;,u$iaeG signu! $e))i Batavus da$it, et Ger!anoru! ,atervas supp)e$itisG 8uis deinde s,e)eris e;itus, ,u! o!anae )egiones ,ontra dere;erintG trans5ugae e trans5ugis et proditores e proditori$us inter re,ens et vetus sa,ra!entu! invisi deis erra$itisG te, /uppiter opti!e !a;i!e, 8ue! per o,tingentos viginti annos tot triu!p+is ,o)ui!us, te, Fuirine o!anae parens ur$is, pre,or veneror8ue ut, si vo$is non 5uit ,ordi !e du,e +ae, ,astra in,orrupta et inte!erata servari, at ,erte po))ui 5oedari8ue a %utore et

.)assi,o ne sinatis, !i)iti$us o!anis aut inno,entia! detis aut !atura! et sine no;a paenitentia!.H 59. Varie e;,epta oratio inter spe! !etu!8ue a, pu dore!. digressu! Vo,u)a! et de supre!is agitante! )i$erti servi8ue pro+i$uere 5oedissi!a! !orte! sponte praevenire. et .)assi,us !isso &e!i)io 1ongino, desertore pri!ae )egionis, ,aede! eius !aturavit: @erenniu! et <u!isiu! )egatos vin,iri satis visu!. dein su!ptis o!ani i!perii insigni$us in ,astra venit. ne, i))i, 8ua!8ua! ad o!ne 5a,inus durato, ver$a u)tra suppeditavere 8ua! ut sa,ra!entu! re,itaret9 iuravere 8ui aderant pro i!perio Ga))iaru!. inter5e,tore! Vo,u)ae a)tis ordini$us, ,eteros, ut 8uis8ue 5)agitiu! navaverat, prae!iis atto))it. 'ivisae inde inter %utore! et .)assi,u! ,urae. %utor va)ida !anu ,ir,u!datos &grippinensis 8uantu!8ue !i)itu! apud superiore! +eni ripa! in eade! ver$a adigit, o,,isis =ogontia,i tri$unis, pu)so ,astroru! prae5e,to, 8ui detra,taverant9 .)assi,us ,orruptissi!u! 8ue!8ue e deditis pergere ad o$sessos iu$et, venia! ostentantis, si praesentia se8uerentur9 a)iter ni+i) spei, 5a!e! 5erru!8ue et e;tre!a passuros. adie,ere 8ui !issi erant e;e!p)u! suu!. ?0. #$sessos +in, 5ides, inde egestas inter de,us a, 5)agitiu! distra+e$ant. ,un,tanti$us so)ita inso)ita8ue a)i!enta deerant, a$su!ptis iu!entis e8uis8ue et ,eteris ani!a)i$us, 8uae pro5ana 5oeda8ue in usu! ne,essitas vertit. virgu)ta postre!o et stirpis et internatas sa;is +er$as ve))entes !iseriaru! patientiae8ue do,u!entu! 5uere, done, egregia! )aude! 5ine turpi !a,u)arent, !issis ad .ivi)e! )egatis vita! orantes. ne8ue ante pre,es ad!issae 8ua! in ver$a Ga))iaru! iurarent9 tu! pa,tus praeda! ,astroru! dat ,ustodes 8ui pe,unia! ,a)ones sar,inas retentarent et 8ui ipsos )evis a$euntis prose8uerentur. ad 8uintu! 5er!e )apide! ,oorti Ger!ani in,autu! ag!en adgrediuntur. pugna,issi!us 8uis8ue in vestigio, !u)ti pa)antes o,,u$uere9 ,eteri retro in ,astra per5ugiunt, 8uerente sane .ivi)e et in,repante Ger!anos ta!8ua! 5ide! per s,e)us a$ru!perent. si!u)ata ea 5uerint an retinere saevientis ne8uiverit, paru! ad5ir!atur. direptis ,astris 5a,es ini,iunt, ,un,tos8ue 8ui proe)io super5uerant in,endiu! +ausit. ?-. .ivi)is $ar$aro voto post ,oepta adversus o!anos ar!a prope;u! ruti)atu!8ue ,rine! patrata de!u! ,aede )egionu! deposuit: et 5ere$atur parvu)o 5i)io 8uosda! ,aptivoru! sagittis ia,u)is8ue pueri)i$us 5igendos o$tu)isse. ,eteru! ne8ue se ne8ue 8ue!8ua! Batavu! in ver$a Ga))iaru! adegit, 5isus Ger!anoru! opi$us et, si ,ertandu! adversus Ga))os de possessione reru! 5oret, in,)utus 5a!a et potior. =unius 1uper,us )egatus )egionis inter dona !issus Ve)edae. ea virgo nationis Bru,terae )ate i!perita$at, vetere apud Ger!anos !ore, 8uo p)eras8ue 5e!inaru! 5atidi,as et auges,ente superstitione ar$itrantur deas. tun,8ue Ve)edae au,toritas ado)evit: na! prosperas Ger!anis res et e;,idiu! )egionu! praedi;erat. sed 1uper,us in itinere inter5e,tus. pau,i ,enturionu! tri$unoru!8ue in Ga))ia geniti reservantur pignus so,ietati. ,o+ortiu! a)aru! )egionu! +i$erna su$versa ,re!ata8ue, iis tantu! re)i,tis 8uae =ogontia,i a, (indonissae sita sunt.

?2. 1egio se;ta de,i!a ,u! au;i)iis si!u) deditis a <ovaesio in ,o)onia! %reviroru! transgredi iu$etur, prae5inita die intra 8ua! ,astris e;,ederet. !ediu! o!ne te!pus per varias ,uras egere, ignavissi!us 8uis8ue ,aesoru! apud Vetera e;e!p)o paventes, !e)ior pars ru$ore et in5a!ia9 8ua)e i))ud iterG 8uis du; viaeG et o!nia in ar$itrio eoru! 8uos vitae ne,is8ue do!inos 5e,issent. a)ii nu))a dede,oris ,ura pe,unia! aut ,arissi!a si$i!et ipsi ,ir,u!dare, 8uida! e;pedire ar!a te)is8ue ta!8ua! in a,ie! a,,ingi. +ae, !editanti$us advenit pro5i,is,endi +ora e;pe,tatione tristior. 8uippe intra va))u! de5or!itas +aud perinde nota$i)is9 dete;it igno!inia! ,a!pus et dies. revu)sae i!peratoru! i!agines, in+onora signa, 5u)genti$us +in, inde Ga))oru! ve;i))is: si)ens ag!en et ve)ut )ongae e;e8uiae: du; .)audius (an,tus e55osso o,u)o dirus ore, ingenio de$i)ior. dup)i,atur 5)agitiu!, post8ua! desertis Bonnensi$us ,astris a)tera se )egio !is,uerat. et vu)gata ,aptaru! )egionu! 5a!a ,un,ti 8ui pau)o ante o!anoru! no!en +orre$ant, pro,urrentes e; agris te,tis8ue et undi8ue e55usi inso)ito spe,ta,u)o ni!iu! 5rue$antur. non tu)it a)a 0i,entina gaudiu! insu)tantis vu)gi, spretis8ue (an,ti pro!issis aut !inis =ogontia,u! a$eunt: a, 5orte o$vio inter5e,tore Vo,u)ae 1ongino, ,onie,tis in eu! te)is initiu! e;o)vendae in posteru! ,u)pae 5e,ere9 )egiones ni+i) !utato itinere ante !oenia %reviroru! ,onsidunt. ?2. .ivi)is et .)assi,us re$us se,undis su$)ati, an ,o)onia! &grippinense! diripienda! e;er,iti$us suis per!itterent du$itavere. saevitia ingenii et ,upidine praedae ad e;,idiu! ,ivitatis tra+e$antur9 o$sta$at ratio $e))i et novu! i!periu! in,+oanti$us uti)is ,)e!entiae 5a!a: .ivi)e! etia! $ene5i,ii !e!oria 5)e;it, 8uod 5i)iu! eius pri!o reru! !otu in ,o)onia &grippinensi depre+ensu! +onorata ,ustodia +a$uerant. sed %ransr+enanis genti$us invisa ,ivitas opu)entia au,tu8ue: ne8ue a)iu! 5ine! $e))i re$antur 8ua! si pro!is,a ea sedes o!ni$us Ger!anis 5oret aut disie,ta V$ios 8uo8ue dispersisset. ?4. /gitur %en,teri, +eno dis,reta gens, !issis )egatis !andata apud ,on,i)iu! &grippinensiu! edi iu$ent, 8uae 5ero,issi!us e )egatis in +un, !odu! protu)it9 Hredisse vos in ,orpus no!en8ue Ger!aniae ,o!!uni$us deis et prae,ipuo deoru! =arti grates agi!us, vo$is8ue gratu)a!ur 8uod tande! )i$eri inter )i$eros eritis: na! ad +un, die! 5)u!ina a, terra! et ,ae)u! 8uoda! !odo ipsu! ,)auserant o!ani ut ,on)o8uia ,ongressus8ue nostros ar,erent, ve), 8uod ,ontu!e)iosius est viris ad ar!a natis, iner!es a, prope nudi su$ ,ustode et pretio ,oire!us. sed ut a!i,itia so,ietas8ue nostra in aeternu! rata sint, postu)a!us a vo$is !uros ,o)oniae, !uni!enta servitii, detra+atis 6etia! 5era ani!a)ia, si ,)ausa teneas, virtutis o$)ivis,untur7, o!anos o!nis in 5ini$us vestris tru,idetis 6+aud 5a,i)e )i$ertas et do!ini !is,entur79 $ona inter5e,toru! in !ediu! ,edant, ne 8uis o,,u)ere 8ui,8ua! aut segregare ,ausa! sua! possit. )i,eat no$is vo$is8ue utra!8ue ripa! ,o)ere, ut o)i! !aiori$us nostris9 8uo !odo )u,e! die!8ue o!ni$us +o!ini$us, ita o!nis terras 5orti$us viris natura aperuit. instituta ,u)tu!8ue patriu! resu!ite, a$ruptis vo)uptati$us, 8ui$us o!ani p)us

adversus su$ie,tos 8ua! ar!is va)ent. sin,erus et integer et servitutis o$)itus popu)us aut e; ae8uo agetis aut a)iis i!perita$itis.H ?5. &grippinenses su!pto ,onsu)tandi spatio, 8uando ne8ue su$ire ,ondi,iones !etus 5uturi ne8ue pa)a! aspernari ,ondi,io praesens sine$at, in +un, !odu! respondent9 H8uae pri!a )i$ertatis 5a,u)tas data est, avidius 8ua! ,autius su!psi!us, ut vo$is ,eteris8ue Ger!anis, ,onsanguineis nostris, iungere!ur. !uros ,ivitatis, ,ongreganti$us se ,u! !a;i!e o!anoru! e;er,iti$us, augere no$is 8ua! diruere tutius est. si 8ui e; /ta)ia aut provin,iis a)ienigenae in 5ini$us nostris 5uerant, eos $e))u! a$su!psit ve) in suas 8uis8ue sedis re5ugerunt. dedu,tis o)i! et no$is,u! per ,onu$iu! so,iatis 8ui8ue !o; provenerunt +ae, patria est: ne, vos adeo ini8uos e;isti!a!us ut inter5i,i a no$is parentes 5ratres )i$eros nostros ve)itis. ve,tiga) et onera ,o!!er,ioru! reso)vi!us9 sint transitus in,ustoditi sed diurni et iner!es, done, nova et re,entia iura vetustate in ,onsuetudine! vertuntur. ar$itru! +a$e$i!us .ivi)e! et Ve)eda!, apud 8uos pa,ta san,ientur.H si, )enitis %en,teris )egati ad .ivi)e! a, Ve)eda! !issi ,u! donis ,un,ta e; vo)untate &grippinensiu! perpetravere: sed ,ora! adire ad)o8ui8ue Ve)eda! negatu!9 ar,e$antur aspe,tu 8uo venerationis p)us inesset. ipsa edita in turre: de)e,tus e propin8uis ,onsu)ta responsa8ue ut internuntius nu!inis porta$at. ??. .ivi)is so,ietate &grippinensiu! au,tus pro;i!as ,ivitates ad5e,tare aut adversanti$us $e))u! in5erre statuit. o,,upatis8ue (unu,is et iuventute eoru! per ,o+ortis ,o!posita, 8uo !inus u)tra pergeret, .)audius 1a$eo Baetasioru! %ungroru!8ue et <ervioru! tu!u)tuaria !anu restitit, 5retus )o,o, 8uia ponte! =osae 5)u!inis ante,eperat. pugna$atur8ue in angustiis a!$igue done, Ger!ani transnatantes terga 1a$eonis invasere: si!u) .ivi)is, ausus an e; ,o!posito, intu)it se ag!ini %ungroru!, et ,)ara vo,e Hnon ideoH in8uit H$e))u! su!psi!us, ut Batavi et %reviri genti$us i!perent9 pro,u) +ae, a no$is adrogantia. a,,ipite so,ietate!9 transgredior ad vos, seu !e du,e! seu !i)ite! !avu)tis.H !ove$atur vu)gus ,onde$ant8ue g)adios, ,u! .a!panus a, /uvena)is e pri!ori$us %ungroru! universa! ei gente! dedidere: 1a$eo ante8ua! ,ir,u!veniretur pro5ugit. .ivi)is Baetasios 8uo8ue a, <ervios in 5ide! a,,eptos ,opiis suis adiun;it, ingens reru!, per,u)sis ,ivitatu! ani!is ve) sponte in,)inanti$us. ?3. ?3. /nterea /u)ius (a$inus proie,tis 5oederis o!ani !onu!entis .aesare! se sa)utari iu$et !agna!8ue et in,ondita! popu)ariu! tur$a! in (e8uanos rapit, ,onter!ina! ,ivitate! et no$is 5ida!: ne, (e8uani detra,tavere ,erta!en. 5ortuna !e)iori$us ad5uit9 5usi 1ingones. (a$inus 5estinatu! te!ere proe)iu! pari 5or!idine deseruit: ut8ue 5a!a! e;itii sui 5a,eret, vi))a!, in 8ua! per5ugerat, ,re!avit, i))i, vo)untaria !orte interisse ,reditus. sed 8ui$us arti$us )ate$ris8ue vita! per nove! !o; annos tradu;erit, si!u) a!i,oru! eius ,onstantia! et insigne Bpponinae u;oris e;e!p)u! suo )o,o redde!us. (e8uanoru! prospera a,ie $e))i i!petus stetit. resipis,ere pau)ati! ,ivitates 5as8ue et 5oedera respi,ere, prin,ipi$us e!is, 8ui per Ga))ias edi;ere ut !issis )egatis in ,o!!une ,onsu)tarent, )i$ertas an pa; p)a,eret.

?8. &t o!ae ,un,ta in deterius audita =u,ianu! ange$ant, ne 8ua!8ua! egregii du,es 6ia! eni! Ga))u! &nniu! et 0eti)iu! .eria)e! de)egerat7 su!!a! $e))i paru! to)erarent. ne, re)in8uenda ur$s sine re,tore: et 'o!itiani indo!itae )i$idines ti!e$antur, suspe,tis, uti di;i!us, 0ri!o &ntonio Varo8ue &rrio. Varus praetorianis praepositus vi! at8ue ar!a retine$at9 eu! =u,ianus pu)su! )o,o, ne sine so)a,io ageret, annonae prae5e,it. ut8ue 'o!itiani ani!u! Varo +aud a)ienu! de)eniret, &rre,inu! .)e!ente!, do!ui Vespasiani per ad5initate! inne;u! et gratissi!u! 'o!itiano, praetorianis praeposuit, patre! eius su$ .. .aesare egregie 5un,tu! ea ,ura di,titans, )aetu! !i)iti$us ide! no!en, at8ue ipsu!, 8ua!8ua! senatorii ordinis, ad utra8ue !unia su55i,ere. adsu!untur e ,ivitate ,)arissi!us 8uis8ue et a)ii per a!$itione!. si!u) 'o!itianus =u,ianus8ue a,,inge$antur, dispari ani!o, i))e spe a, iuventa properus, +i, !oras ne,tens 8uis 5)agrante! retineret, ne 5ero,ia aetatis et pravis i!pu)sori$us, si e;er,itu! invasisset, pa,i $e))o8ue !a)e ,onsu)eret. )egiones vi,tri,es, o,tava, unde,i!a, de,i!a tertia Vite))ianaru! unaetvi,ensi!a, e re,ens ,ons,riptis se,unda 0oeninis .ottianis8ue &)pi$us, pars !onte Graio tradu,untur: 8uarta de,i!a )egio e Britannia, se;ta a, pri!a e; @ispania a,,itae. /gitur venientis e;er,itus 5a!a et suopte ingenio ad !itiora in,)inantes Ga))iaru! ,ivitates in e!os ,onvenere. %reviroru! )egatio i))i, opperie$atur, a,erri!o instin,tore $e))i /u)io Va)entino. is !editata oratione ,un,ta !agnis i!periis o$ie,tari so)ita ,ontu!e)ias8ue et invidia! in popu)u! o!anu! e55udit, tur$idus !is,endis seditioni$us et p)eris8ue gratus vae,ordi 5a,undia. ?9. &t /u)ius &uspe; e pri!ori$us e!oru!, vi! o!ana! pa,is8ue $ona dissertans et su!i $e))u! etia! a$ ignavis, strenuissi!i ,uius8ue peri,u)o geri, ia!8ue super ,aput )egiones, sapientissi!u! 8ue!8ue reverentia 5ide8ue, iuniores peri,u)o a, !etu ,ontinuit9 et Va)entini ani!u! )auda$ant, ,onsi)iu! &uspi,is se8ue$antur. ,onstat o$stitisse %reviris 1ingoni$us8ue apud Ga))ias, 8uod Vindi,is !otu ,u! Verginio steterant. deterruit p)eros8ue provin,iaru! ae!u)atio9 8uod $e))o ,aputG unde ius auspi,iu!8ue petereturG 8ua!, si ,un,ta provenissent, sede! i!perio )egerentG nondu! vi,toria, ia! dis,ordia erat, a)iis 5oedera, 8ui$usda! opes viris8ue aut vetustate! originis per iurgia ia,tanti$us9 taedio 5uturoru! praesentia p)a,uere. s,ri$untur ad %reviros epistu)ae no!ine Ga))iaru! ut a$stinerent ar!is, i!petra$i)i venia et paratis depre,atori$us, si paeniteret9 restitit ide! Va)entinus o$stru;it8ue ,ivitatis suae auris, +aud perinde instruendo $e))o intentus 8ua! 5re8uens ,ontioni$us. 30. 30. /gitur non %reviri ne8ue 1ingones ,eteraeve re$e))iu! ,ivitates pro !agnitudine sus,epti dis,ri!inis agere: ne du,es 8uide! in unu! ,onsu)ere, sed .ivi)is avia Be)garu! ,ir,u!i$at, du! .)audiu! 1a$eone! ,apere aut e;tur$are nititur: .)assi,us segne p)eru!8ue otiu! tra+ens ve)ut parto i!perio 5rue$atur: ne %utor 8uide! !aturavit superiore! Ger!aniae ripa! et ardua &)piu! praesidiis ,)audere. at8ue interi! unaetvi,ensi!a )egio Vindonissa, (e;ti)ius Ae)i; ,u! au;i)iariis ,o+orti$us per aetia! inrupere: a,,essit a)a (ingu)ariu! e;,ita o)i! a Vite))io, deinde in partis Vespasiani transgressa. praeerat /u)ius Briganti,us sorore

.ivi)is genitus, ut 5er!e a,erri!a pro;i!oru! odia sunt, invisus avun,u)o in5ensus8ue. %utor %reviroru! ,opias, re,enti Vangionu!, .aera,atiu!, %ri$o,oru! di)e,tu au,tas, veterano pedite at8ue e8uite 5ir!avit, ,orruptis spe aut !etu su$a,tis )egionariis: 8ui pri!o ,o+orte! prae!issa! a (e;ti)io Ae)i,e inter5i,iunt, !o; u$i du,es e;er,itus8ue o!anus propin8ua$ant, +onesto trans5ugio rediere, se,utis %ri$o,is Vangioni$us8ue et .aera,ati$us. %utor %reviris ,o!itanti$us, vitato =ogontia,o, Bingiu! ,on,essit, 5idens )o,o, 8uia ponte! <avae 5)u!inis a$ruperat, sed in,ursu ,o+ortiu!, 8uas (e;ti)ius du,e$at, et reperto vado proditus 5usus8ue. ea ,)ade per,u)si %reviri, et p)e$es o!issis ar!is per agros pa)atur9 8uida! prin,ipu!, ut pri!i posuisse $e))u! viderentur, in ,ivitates 8uae so,ietate! o!ana! non e;uerant, per5ugere. )egiones a <ovaesio Bonna8ue in %reviros, ut supra !e!oravi!us, tradu,tae se ipsae in ver$a Vespasiani adigunt. +ae, Va)entino a$sente gesta: 8ui u$i adventa$at 5urens ,un,ta8ue rursus in tur$as et e;itiu! ,onversurus, )egiones in =edio!atri,os, so,ia! ,ivitate!, a$s,essere9 Va)entinus a, %utor in ar!a %reviros retra+unt, o,,isis @erennio a, <u!isio )egatis 8uo !inore spe veniae ,res,eret vin,u)u! s,e)eris. 3-. @i, $e))i status erat ,u! 0eti)ius .eria)is =ogontia,u! venit. eius adventu ere,tae spes: ipse pugnae avidus et ,onte!nendis 8ua! ,avendis +osti$us !e)ior, 5ero,ia ver$oru! !i)ite! in,ende$at, u$i pri!u! ,ongredi )i,uisset, nu))a! proe)io !ora! 5a,turus. di)e,tus per Ga))ia! +a$itos in ,ivitates re!ittit a, nuntiare iu$et su55i,ere i!perio )egiones9 so,ii ad !unia pa,is redirent se,uri ve)ut ,on5e,to $e))o 8uod o!anae !anus e;,epissent. au;it ea res Ga))oru! o$se8uiu!9 na! re,epta iuventute 5a,i)ius tri$uta to)eravere, proniores ad o55i,ia 8uod sperne$antur. at .ivi)is et .)assi,us u$i pu)su! %utore!, ,aesos %reviros, ,un,ta +osti$us prospera a,,epere, trepidi a, properantes, du! dispersas suoru! ,opias ,ondu,unt, ,re$ris interi! nuntiis Va)entinu! !onuere ne su!!ae rei peri,u)u! 5a,eret. eo rapidius .eria)is, !issis in =edio!atri,os 8ui $reviore itinere )egiones in +oste! verterent, ,ontra,to 8uod erat !i)itu! =ogontia,i 8uantu!8ue se,u! transve;erat, tertiis ,astris igodu)u! venit, 8ue! )o,u! !agna %reviroru! !anu Va)entinus insederat, !onti$us aut =ose))a a!ne saeptu!: et addiderat 5ossas o$i,es8ue sa;oru!. ne, deterruere ea !uni!enta o!anu! du,e! 8uo !inus pedite! perru!pere iu$eret, e8uitu! a,ie! in ,o))e! erigeret, spreto +oste, 8ue! te!ere ,o))e,tu! +aud ita )o,o iuvari ut non p)us suis in virtute 5oret. pau)u! !orae in ads,ensu, du! !issi)ia +ostiu! praeve+untur9 ut ventu! in !anus, detur$ati ruinae !odo prae,ipitantur. et pars e8uitu! ae8uiori$us iugis ,ir,u!ve,ta no$i)issi!os Be)garu!, in 8uis du,e! Va)entinu!, ,epit. 32. .eria)is postero die ,o)onia! %reviroru! ingressus est, avido !i)ite eruendae ,ivitatis. +an, esse .)assi,i, +an, %utoris patria!: +oru! s,e)ere ,)ausas ,aesas8ue )egiones. 8uid tantu! .re!ona! !eruisseG 8ua! e gre!io /ta)iae rapta! 8uia unius no,tis !ora! vi,tori$us attu)erit. stare in ,on5inio Ger!aniae integra! sede! spo)iis e;er,ituu! et du,u! ,aedi$us ovante!. redigeretur praeda in 5is,u!9 ipsis su55i,ere ignis et re$e))is ,o)oniae ruinas, 8ui$us tot

,astroru! e;,idia pensarentur. .eria)is !etu in5a!iae, si )i,entia saevitia8ue i!$uere !i)ite! ,rederetur, pressit iras9 et paruere, posito ,iviu! $e))o ad e;terna !odestiores. ,onvertit inde ani!os a,,itaru! e =edio!atri,is )egionu! !isera$i)is aspe,tus. sta$ant ,ons,ientia 5)agitii !aestae, 5i;is in terra! o,u)is9 nu))a inter ,oeuntis e;er,itus ,onsa)utatio: ne8ue so)anti$us +ortanti$usve responsa da$ant, a$diti per tentoria et )u,e! ipsa! vitantes. ne, proinde peri,u)u! aut !etus 8ua! pudor a, dede,us o$stupe5e,erat, attonitis etia! vi,tori$us, 8ui vo,e! pre,es8ue ad+i$ere non ausi )a,ri!is a, si)entio venia! pos,e$ant, done, .eria)is !u),eret ani!os, 5ato a,ta di,titans 8uae !i)itu! du,u!8ue dis,ordia ve) 5raude +ostiu! evenissent. pri!u! i))u! stipendioru! et sa,ra!enti die! +a$erent9 prioru! 5a,inoru! ne8ue i!peratore! ne8ue se !e!inisse. tun, re,epti in eade! ,astra, et edi,tu! per !anipu)os ne 8uis in ,erta!ine iurgiove seditione! aut ,)ade! ,o!!i)itoni o$ie,taret. 32. =o; %reviros a, 1ingonas ad ,ontione! vo,atos ita ad)o8uitur9 Hne8ue ego u!8ua! 5a,undia! e;er,ui, et popu)i o!ani virtute! ar!is ad5ir!avi9 sed 8uonia! apud vos ver$a p)uri!u! va)ent $ona8ue a, !a)a non sua natura, sed vo,i$us seditiosoru! aesti!antur, statui pau,a disserere 8uae pro5)igato $e))o uti)ius sit vo$is audisse 8ua! no$is di;isse. terra! vestra! ,eteroru!8ue Ga))oru! ingressi sunt du,es i!peratores8ue o!ani nu))a ,upidine, sed !aiori$us vestris invo,anti$us, 8uos dis,ordiae us8ue ad e;itiu! 5atiga$ant, et a,,iti au;i)io Ger!ani so,iis pariter at8ue +osti$us servitute! i!posuerant. 8uot proe)iis adversus .i!$ros %eutonos8ue, 8uantis e;er,ituu! nostroru! )a$ori$us 8uove eventu Ger!ani,a $e))a tra,taveri!us, satis ,)aru!. ne, ideo +enu! insedi!us ut /ta)ia! tuere!ur, sed ne 8uis a)ius &riovistus regno Ga))iaru! potiretur. an vos ,ariores .ivi)i Batavis8ue et transr+enanis genti$us ,reditis 8ua! !aiori$us eoru! patres avi8ue vestri 5ueruntG eade! se!per ,ausa Ger!anis trans,endendi in Ga))ias, )i$ido at8ue avaritia et !utandae sedis a!or, ut re)i,tis pa)udi$us et so)itudini$us suis 5e,undissi!u! +o, so)u! vos8ue ipsos possiderent9 ,eteru! )i$ertas et spe,iosa no!ina praete;untur: ne, 8uis8ua! a)ienu! servitiu! et do!inatione! si$i ,on,upivit ut non eade! ista vo,a$u)a usurparet.H 34. H egna $e))a8ue per Ga))ias se!per 5uere done, in nostru! ius ,on,ederetis. nos, 8ua!8ua! totiens )a,essiti, iure vi,toriae id so)u! vo$is addidi!us, 8uo pa,e! tuere!ur: na! ne8ue 8uies gentiu! sine ar!is ne8ue ar!a sine stipendiis ne8ue stipendia sine tri$utis +a$eri 8ueunt9 ,etera in ,o!!uni sita sunt. ipsi p)eru!8ue )egioni$us nostris praesidetis, ipsi +as a)ias8ue provin,ias regitis: ni+i) separatu! ,)ausu!ve. et )audatoru! prin,ipu! usus e; ae8uo 8ua!vis pro,u) agenti$us9 saevi pro;i!is ingruunt. 8uo !odo steri)itate! aut ni!ios i!$ris et ,etera naturae !a)a, ita )u;u! ve) avaritia! do!inantiu! to)erate. vitia erunt, done, +o!ines, sed ne8ue +ae, ,ontinua et !e)ioru! interventu pensantur9 nisi 5orte %utore et .)assi,o regnanti$us !oderatius i!periu! speratis, aut !inori$us 8ua! nun, tri$utis para$untur e;er,itus 8ui$us Ger!ani Britanni8ue ar,eantur. na! pu)sis, 8uod di pro+i$eant, o!anis 8uid a)iud 8ua! $e))a o!niu! inter se gentiu! e;istentG o,tingentoru! annoru! 5ortuna dis,ip)ina8ue ,o!pages +ae, ,oa)uit,

8uae ,onve))i sine e;itio ,onve))entiu! non potest9 sed vo$is !a;i!u! dis,ri!en, penes 8uos auru! et opes, prae,ipuae $e))oru! ,ausae. proinde pa,e! et ur$e!, 8ua! vi,ti vi,tores8ue eode! iure o$tine!us, a!ate ,o)ite9 !oneant vos utrius8ue 5ortunae do,u!enta ne ,ontu!a,ia! ,u! perni,ie 8ua! o$se8uiu! ,u! se,uritate !a)itis.H ta)i oratione graviora !etuentis ,o!posuit ere;it8ue. 35. %ene$antur vi,tore e;er,itu %reviri, ,u! .ivi)is et .)assi,us !isere ad .eria)e! epistu)as, 8uaru! +ae, sententia 5uit9 Vespasianu!, 8ua!8ua! nuntios o,,u)tarent, e;,essisse vita, ur$e! at8ue /ta)ia! interno $e))o ,onsu!pta!, =u,iani a, 'o!itiani vana et sine viri$us no!ina9 si .eria)is i!periu! Ga))iaru! ve)it, ipsos 5ini$us ,ivitatiu! suaru! ,ontentos: si proe)iu! !a))et, ne id 8uide! a$nuere. ad ea .eria)is .ivi)i et .)assi,o ni+i)9 eu! 8ui attu)erat JetK ipsas epistu)as ad 'o!itianu! !isit. @ostes divisis ,opiis advenere undi8ue. p)eri8ue ,u)pa$ant .eria)e! passu! iungi 8uos dis,retos inter,ipere )i,uisset. o!anus e;er,itus ,astra 5ossa va))o8ue ,ir,u!dedit, 8uis te!ere antea intutis ,onsederat. 3?. &pud Ger!anos diversis sententiis ,erta$atur. .ivi)is opperiendas %ransr+enanoru! gentis, 8uaru! terrore 5ra,tae popu)i o!ani vires o$tererentur9 Ga))os 8uid a)iud 8ua! praeda! vi,tori$usG et ta!en, 8uod ro$oris sit, Be)gas se,u! pa)a! aut voto stare. %utor ,un,tatione ,res,ere re! o!ana! ad5ir!a$at, ,oeunti$us undi8ue e;er,iti$us9 transve,ta! e Britannia )egione!, a,,itas e; @ispania, adventare e; /ta)ia: ne, su$itu! !i)ite!, sed vetere! e;pertu!8ue $e))i. na! Ger!anos, 8ui a$ ipsis sperentur, non iu$eri, non regi, sed ,un,ta e; )i$idine agere: pe,unia!8ue a, dona, 8uis so)is ,orru!pantur, !aiora apud o!anos, et ne!ine! adeo in ar!a pronu! ut non ide! pretiu! 8uietis 8ua! peri,u)i !a)it. 8uod si stati! ,ongrediantur, nu))as esse .eria)i nisi e re)i8uiis Ger!ani,i e;er,itus )egiones, 5oederi$us Ga))iaru! o$stri,tas. id8ue ipsu! 8uod in,ondita! nuper Va)entini !anu! ,ontra spe! sua! 5uderint, a)i!entu! i))is du,i8ue te!eritatis9 ausuros rursus venturos8ue in !anus non i!periti adu)es,entu)i, ver$a et ,ontiones 8ua! 5erru! et ar!a !editantis, sed .ivi)is et .)assi,i: 8uos u$i aspe;erint, reditura! in ani!os 5or!idine!, 5uga! 5a!e!8ue a, totiens ,aptis pre,aria! vita!. ne8ue %reviros aut 1ingonas $enevo)entia ,ontineri9 resu!pturos ar!a, u$i !etus a$s,esserit. dire!it ,onsi)ioru! diversitate! adpro$ata %utoris sententia .)assi,us, stati!8ue e;e8uuntur. 33. =edia a,ies V$iis 1ingoni$us8ue data: de;tro ,ornu ,o+ortes Batavoru!, sinistro Bru,teri %en,teri8ue. pars !onti$us, a)ii via! inter =ose))a!8ue 5)u!en ta! i!provisi adsi)uere ut in ,u$i,u)o a, )e,tu)o .eria)is 6ne8ue eni! no,te! in ,astris egerat7 pugnari si!u) vin,i8ue suos audierit, in,repans pavore! nuntiantiu!, done, universa ,)ades in o,u)is 5uit9 perrupta )egionu! ,astra, 5usi e8uites, !edius =ose))ae pons, 8ui u)teriora ,o)oniae adne,tit, a$ +osti$us insessus. .eria)is tur$idis re$us intrepidus et 5ugientis !anu retra+ens, inte,to ,orpore pro!ptus inter te)a, 5e)i,i te!eritate et 5ortissi!i ,uius8ue ad,ursu re,iperatu! ponte! e)e,ta !anu 5ir!avit. !o; in ,astra reversus pa)antis ,aptaru! apud <ovaesiu! Bonna!8ue )egionu! !anipu)os et raru! apud signa

!i)ite! a, prope ,ir,u!ventas a8ui)as videt. in,ensus ira Hnon A)a,,u!H in8uit, Hnon Vo,u)a! deseritis9 nu))a +i, proditio: ne8ue a)iud e;,usandu! +a$eo 8ua! 8uod vos Ga))i,i 5oederis o$)itos redisse in !e!oria! o!ani sa,ra!enti te!ere ,redidi. adnu!era$or <u!isiis et @erenniis, ut o!nes )egati vestri aut !i)itu! !ani$us aut +ostiu! ,e,iderint. ite, nuntiate Vespasiano ve), 8uod propius est, .ivi)i et .)assi,o, re)i,tu! a vo$is in a,ie du,e!9 venient )egiones 8uae ne8ue !e inu)tu! ne8ue vos i!punitos patiantur.H 38. Vera erant, et a tri$unis prae5e,tis8ue eade! ingere$antur. ,onsistunt per ,o+ortis et !anipu)os: ne8ue eni! poterat pates,ere a,ies e55uso +oste et i!pedienti$us tentoriis sar,inis8ue, ,u! intra va))u! pugnaretur. %utor et .)assi,us et .ivi)is suis 8uis8ue )o,is pugna! ,ie$ant, Ga))os pro )i$ertate, Batavos pro g)oria, Ger!anos ad praeda! instigantes. et ,un,ta pro +osti$us erant, done, )egio unaetvi,ensi!a patentiore 8ua! ,eterae spatio ,ong)o$ata sustinuit ruentis, !o; i!pu)it. ne, sine ope divina !utatis repente ani!is terga vi,tores vertere. ipsi territos se ,o+ortiu! aspe,tu 5ere$ant, 8uae pri!o i!petu disie,tae su!!is rursus iugis ,ongrega$antur a, spe,ie! novi au;i)ii 5e,erant. sed o$stitit vin,enti$us pravu! inter ipsos ,erta!en o!isso +oste spo)ia ,onse,tandi. .eria)is ut in,uria prope re! ad5)i;it, ita ,onstantia restituit: se,utus8ue 5ortuna! ,astra +ostiu! eode! die ,apit e;,indit8ue. 39. <e, in )ongu! 8uies !i)iti data. ora$ant au;i)iu! &grippinenses o55ere$ant8ue u;ore! a, sorore! .ivi)is et 5i)ia! .)assi,i, re)i,ta si$i pignora so,ietatis. at8ue interi! dispersos in do!i$us Ger!anos tru,idaverant: unde !etus et iustae pre,es invo,antiu!, ante8ua! +ostes reparatis viri$us ad spe! ve) ad u)tione! a,,ingerentur. na!8ue et .ivi)is i))u, intenderat, non inva)idus, 5)agrantissi!a ,o+ortiu! suaru! integra, 8uae e .+au,is Arisiis8ue ,o!posita %o)$ia,i in 5ini$us &grippinensiu! age$at9 sed tristis nuntius avertit, de)eta! ,o+orte! do)o &grippinensiu!, 8ui )argis epu)is vino8ue sopitos Ger!anos, ,)ausis 5ori$us, igne inie,to ,re!avere: si!u) .eria)is propero ag!ine su$venit. ,ir,u!steterat .ivi)e! et a)ius !etus, ne 8uarta de,i!a )egio adiun,ta Britanni,a ,)asse ad5)i,taret Batavos, 8ua #,eano a!$iuntur. sed )egione! terrestri itinere Aa$ius 0ris,us )egatus in <ervios %ungros8ue du;it, eae8ue ,ivitates in deditione! a,,eptae9 ,)asse! u)tro .annine5ates adgressi sunt !aior8ue pars naviu! depressa aut ,apta. et <ervioru! !u)titudine!, sponte ,o!!ota! ut pro o!anis $e))u! ,apesseret, ide! .annine5ates 5udere. .)assi,us 8uo8ue adversus e8uites <ovaesiu! a .eria)e prae!issos se,undu! proe)iu! 5e,it9 8uae !odi,a sed ,re$ra da!na 5a!a! vi,toriae nuper partae )a,era$ant. 80. /sde! die$us =u,ianus Vite))ii 5i)iu! inter5i,i iu$et, !ansura! dis,ordia! o$tendens, ni se!ina $e))i restin;isset. ne8ue &ntoniu! 0ri!u! ads,iri inter ,o!ites a 'o!itiano passus est, 5avore !i)itu! an;ius et super$ia viri ae8ua)iu! 8uo8ue, adeo superioru! into)erantis. pro5e,tus ad Vespasianu! &ntonius ut non pro spe sua e;,ipitur, ita ne8ue averso i!peratoris ani!o. tra+e$atur in diversa, +in, !eritis &ntonii, ,uius du,tu ,on5e,tu! +aud du$ie $e))u! erat, inde =u,iani epistu)is9 si!u) ,eteri ut in5estu! tu!idu!8ue inse,ta$antur, adiun,tis prioris

vitae ,ri!ini$us. ne8ue ipse deerat adrogantia vo,are o55ensas, ni!ius ,o!!e!orandis 8uae !eruisset9 a)ios ut i!$e))is, .ae,ina! ut ,aptivu! a, dediti,iu! in,repat. unde pau)ati! )evior vi)ior8ue +a$eri, !anente ta!en in spe,ie! a!i,itia. 8-. 0er eos !ensis 8ui$us Vespasianus &)e;andriae statos aestivis 5)ati$us dies et ,erta !aris opperie$atur, !u)ta !ira,u)a evenere, 8uis ,ae)estis 5avor et 8uaeda! in Vespasianu! in,)inatio nu!inu! ostenderetur. e p)e$e &)e;andrina 8uida! o,u)oru! ta$e notus genua eius advo)vitur, re!ediu! ,ae,itatis e;pos,ens ge!itu, !onitu (erapidis dei, 8ue! dedita superstitioni$us gens ante a)ios ,o)it: pre,a$atur8ue prin,ipe! ut genas et o,u)oru! or$is dignaretur respergere oris e;,re!ento. a)ius !anu! aeger eode! deo au,tore ut pede a, vestigio .aesaris ,a),aretur ora$at. Vespasianus pri!o inridere, aspernari: at8ue i))is instanti$us !odo 5a!a! vanitatis !etuere, !odo o$se,ratione ipsoru! et vo,i$us adu)antiu! in spe! indu,i9 postre!o aesti!ari a !edi,is iu$et an ta)is ,ae,itas a, de$i)itas ope +u!ana supera$i)es 5orent. !edi,i varie disserere9 +ui, non e;esa! vi! )u!inis et reditura! si pe))erentur o$stantia: i))i e)apsos in pravu! artus, si sa)u$ris vis ad+i$eatur, posse integrari. id 5ortasse ,ordi deis et divino !inisterio prin,ipe! e)e,tu!: deni8ue patrati re!edii g)oria! penes .aesare!, inriti )udi$riu! penes !iseros 5ore. igitur Vespasianus ,un,ta 5ortunae suae patere ratus ne, 8ui,8ua! u)tra in,redi$i)e, )aeto ipse vu)tu, ere,ta 8uae adsta$at !u)titudine, iussa e;e8uitur. stati! ,onversa ad usu! !anus, a, ,ae,o re)u;it dies. utru!8ue 8ui inter5uere nun, 8uo8ue !e!orant, post8ua! nu))u! !enda,io pretiu!. 82. &)tior inde Vespasiano ,upido adeundi sa,ra! sede! ut super re$us i!perii ,onsu)eret9 ar,eri te!p)o ,un,tos iu$et. at8ue ingressus intentus8ue nu!ini respe;it pone tergu! e pri!ori$us &eg>ptioru! no!ine Basi)iden, 8ue! pro,u) &)e;andria p)uriu! dieru! itinere et aegro ,orpore detineri +aud ignora$at. per,ontatur sa,erdotes nu! i))o die Basi)ides te!p)u! inisset, per,ontatur o$vios nu! in ur$e visus sit: deni8ue !issis e8uiti$us e;p)orat i))o te!poris !o!ento o,toginta !i)i$us passuu! a5uisse9 tun, divina! spe,ie! et vi! responsi e; no!ine Basi)idis interpretatus est. 82. #rigo dei nondu! nostris au,tori$us ,e)e$rata9 &eg>ptioru! antistites si, !e!orant, 0to)e!aeo regi, 8ui =a,edonu! pri!us &eg>pti opes 5ir!avit, ,u! &)e;andriae re,ens ,onditae !oenia te!p)a8ue et re)igiones adderet, o$)atu! per 8uiete! de,ore e;i!io et !aiore 8ua! +u!ana spe,ie iuvene!, 8ui !oneret ut 5idissi!is a!i,oru! in 0ontu! !issis e55igie! sua! a,,iret: )aetu! id regno !agna!8ue et in,)uta! sede! 5ore 8uae e;,episset9 si!u) visu! eunde! iuvene! in ,ae)u! igne p)uri!o atto))i. 0to)e!aeus o!ine et !ira,u)o e;,itus sa,erdoti$us &eg>ptioru!, 8ui$us !os ta)ia inte))egere, no,turnos visus aperit. at8ue i))is 0onti et e;ternoru! paru! gnaris, %i!ot+eu! &t+eniense! e gente Bu!o)pidaru!, 8ue! ut antistite! ,aeri!oniaru! B)eusine e;,iverat, 8uaena! i))a superstitio, 8uod nu!en, interrogat. %i!ot+eus 8uaesitis 8ui in 0ontu! !eassent, ,ognos,it ur$e! i))i, (inopen, ne, pro,u) te!p)u! vetere inter a,,o)as 5a!a /ovis 'itis9 na!8ue et !u)ie$re! e55igie! adsistere 8ua! p)eri8ue

0roserpina! vo,ent. sed 0to)e!aeus, ut sunt ingenia regu!, pronus ad 5or!idine!, u$i se,uritas rediit, vo)uptatu! 8ua! re)igionu! adpetens neg)egere pau)ati! a)ias8ue ad ,uras ani!u! vertere, done, eade! spe,ies terri$i)ior ia! et instantior e;itiu! ipsi regno8ue denuntiaret ni iussa patrarentur. tu! )egatos et dona (,>drot+e!idi regi 6is tun, (inopensi$us i!perita$at7 e;pediri iu$et prae,epit8ue navigaturis ut 0>t+i,u! &po))ine! adeant. i))is !are se,undu!, sors ora,u)i +aud a!$igua9 irent si!u)a,ru!8ue patris sui reve+erent, sororis re)in8uerent. 84. Vt (inopen venere, !unera pre,es !andata regis sui (,>drot+e!idi ad)egant. 8ui JdiKversus ani!i !odo nu!en paves,ere, !odo !inis adversantis popu)i terreri: saepe donis pro!issis8ue )egatoru! 5)e,te$atur. at8ue interi! triennio e;a,to 0to)e!aeus non studiu!, non pre,es o!ittere9 dignitate! )egatoru!, nu!eru! naviu!, auri pondus auge$at. tu! !ina; 5a,ies (,>drot+e!idi o55ertur ne destinata deo u)tra !oraretur9 ,un,tante! varia perni,ies !or$i8ue et !ani5esta ,ae)estiu! ira gravior8ue in dies 5atiga$at. advo,ata ,ontione iussa nu!inis, suos 0to)e!aei8ue visus, ingruentia !a)a e;ponit9 vu)gus aversari rege!, invidere &eg>pto, si$i !etuere te!p)u!8ue ,ir,u!sedere. !aior +in, 5a!a tradidit deu! ipsu! adpu)sas )itori navis sponte ,ons,endisse9 !iru! inde di,tu, tertio die tantu! !aris e!ensi &)e;andria! adpe))untur. te!p)u! pro !agnitudine ur$is e;tru,tu! )o,o ,ui no!en +a,otis: 5uerat i))i, sa,e))u! (erapidi at8ue /sidi anti8uitus sa,ratu!. +ae, de origine et adve,tu dei ,e)e$erri!a. ne, su! ignarus esse 8uosda! 8ui (e)eu,ia ur$e (>riae a,,itu! regnante 0to)e!aeo, 8ue! tertia aetas tu)it: a)ii au,tore! eunde! 0to)e!aeu!, sede!, e; 8ua transierit, =e!p+i! per+i$ent, in,)uta! o)i! et veteris &eg>pti ,o)u!en. deu! ipsu! !u)ti &es,u)apiu!, 8uod !edeatur aegris ,orpori$us, 8uida! #sirin, anti8uissi!u! i))is genti$us nu!en, p)eri8ue /ove! ut reru! o!niu! potente!, p)uri!i 'ite! patre! insigni$us, 8uae in ipso !ani5esta, aut per a!$ages ,onie,tant. 85. &t 'o!itianus =u,ianus8ue ante8ua! &)pi$us propin8uarent, prosperos reru! in %reviris gestaru! nuntios a,,epere. prae,ipua vi,toriae 5ides du; +ostiu! Va)entinus ne8ua8ua! a$ie,to ani!o, 8uos spiritus gessisset, vu)tu 5ere$at. auditus ideo tantu! ut nos,eretur ingeniu! eius, da!natus8ue inter ipsu! supp)i,iu! e;pro$ranti ,uida! patria! eius ,apta! a,,ipere se so)a,iu! !ortis respondit. sed =u,ianus 8uod diu o,,u)taverat, ut re,ens e;pro!psit9 8uonia! $enignitate deu! 5ra,tae +ostiu! vires 5orent, paru! de,ore 'o!itianu! ,on5e,to prope $e))o a)ienae g)oriae interventuru!. si status i!perii aut sa)us Ga))iaru! in dis,ri!ine verteretur, de$uisse .aesare! in a,ie stare, .annine5atis Batavos8ue !inori$us du,i$us de)egandos9 ipse 1uguduni vi! 5ortuna!8ue prin,ipatus e pro;i!o ostentaret, ne, parvis peri,u)is i!!i;tus et !aiori$us non de5utururus par. 8?. /nte))ege$antur artes, sed pars o$se8uii in eo ne depre+enderentur9 ita 1ugudunu! ventu!. unde ,reditur 'o!itianus o,,u)tis ad .eria)e! nuntiis 5ide! eius te!ptavisse an praesenti si$i e;er,itu! i!periu!8ue traditurus 5oret. 8ua ,ogitatione $e))u! adversus patre! agitaverit an opes viris8ue adversus 5ratre!,

in in,erto 5uit9 na! .eria)is sa)u$ri te!pera!ento e)usit ut vana pueri)iter ,upiente!. 'o!itianus sperni a seniori$us iuventa! sua! ,ernens !odi,a 8uo8ue et usurpata antea !unia i!perii o!itte$at, si!p)i,itatis a, !odestiae i!agine in a)titudine! ,onditus studiu!8ue )itteraru! et a!ore! ,ar!inu! si!u)ans, 8uo ve)aret ani!u! et 5ratris JseK ae!u)ationi su$du,eret, ,uius dispare! !itiore!8ue natura! ,ontra interpreta$atur.

5
-. Biusde! anni prin,ipio .aesar %itus, perdo!andae /udaeae de)e,tus a patre et privatis utrius8ue re$us !i)itia ,)arus, !aiore tu! vi 5a!a8ue age$at, ,ertanti$us provin,iaru! et e;er,ituu! studiis. &t8ue ipse, ut super 5ortuna! ,rederetur, de,oru! se pro!ptu!8ue in ar!is ostende$at, ,o!itate et ad)o8uiis o55i,ia provo,ans a, p)eru!8ue in opere, in ag!ine gregario !i)iti !i;tus, in,orrupto du,is +onore. %res eu! in /udaea )egiones, 8uinta et de,i!a et 8uinta de,i!a, vetus Vespasiani !i)es, e;,epere. &ddidit e (>ria duode,i!a! et addu,tos &)e;andria duoetvi,ensi!anos tertianos8ue: ,o!ita$antur viginti so,iae ,o+ortes, o,to e8uitu! a)ae, si!u) &grippa (o+ae!us8ue reges et au;i)ia regis &ntio,+i va)ida8ue et so)ito inter a,,o)as odio in5ensa /udaeis &ra$u! !anus, !u)ti 8uos ur$e at8ue /ta)ia sua 8ue!8ue spes a,,iverat o,,upandi prin,ipe! ad+u, va,uu!. @is ,u! ,opiis 5inis +ostiu! ingressus ,o!posito ag!ine, ,un,ta e;p)orans paratus8ue de,ernere, +aud pro,u) @ieroso)>!is ,astra 5a,it. 2. (ed 8uonia! 5a!osae ur$is supre!u! die! tradituri su!us, ,ongruens videtur pri!ordia eius aperire. /udaeos .reta insu)a pro5ugos novissi!a 1i$>ae insedisse !e!orant, 8ua te!pestate (aturnus vi /ovis pu)sus ,esserit regnis. &rgu!entu! e no!ine petitur9 in,)utu! in .reta /da! !onte!, a,,o)as /daeos au,to in $ar$aru! ,ogno!ento /udaeos vo,itari. Fuida! regnante /side e;undante! per &eg>ptu! !u)titudine! du,i$us @ieroso)>!o a, /uda pro;i!as in terras e;onerata!: p)eri8ue &et+iopu! pro)e!, 8uos rege .ep+eo !etus at8ue odiu! !utare sedis perpu)erit. (unt 8ui tradant &ss>rios ,onvenas, indigu! agroru! popu)u!, parte &eg>pti potitos, !o; proprias ur$is @e$raeas" 8ue terras et propiora (>riae ,o)uisse. .)ara a)ii /udaeoru! initia, (o)>!os, ,ar!ini$us @o!eri ,e)e$rata! gente!, ,onditae ur$i @ieroso)>!a no!en e suo 5e,isse. 2. 0)uri!i au,tores ,onsentiunt orta per &eg>ptu! ta$e 8uae ,orpora 5oedaret, rege! Bo,,+ori! adito @a!!onis ora,u)o re!ediu! petente! purgare regnu! et id genus +o!inu! ut invisu! deis a)ias in terras ave+ere iussu!. (i, ,on8uisitu! ,o))e,tu!8ue vu)gus, post8ua! vastis )o,is re)i,tu! sit, ,eteris per )a,ri!as torpenti$us, =o>sen unu! e;u)u! !onuisse ne 8ua! deoru! +o!inu!ve ope! e;pe,tarent utris8ue deserti, sed si$i!et du,e ,ae)esti ,rederent, pri!o ,uius au;i)io praesentis !iserias pepu)issent. &dsensere at8ue o!niu! ignari 5ortuitu! iter in,ipiunt. (ed ni+i) ae8ue 8ua! inopia a8uae 5atiga$at, ia!8ue +aud pro,u) e;itio totis ,a!pis pro,u$uerant, ,u! gre; asinoru! agrestiu! e pastu in rupe! ne!ore opa,a! ,on,essit. (e,utus =o>ses ,onie,tura +er$idi so)i )argas a8uaru! venas aperit. /d )eva!en: et ,ontinuu! se; dieru! iter e!ensi septi!o pu)sis ,u)tori$us o$tinuere terras, in 8uis ur$s et te!p)u! di,ata. 4. =o>ses 8uo si$i in posteru! gente! 5ir!aret, novos ritus ,ontrarios8ue ,eteris !orta)i$us indidit. 0ro5ana i))i, o!nia 8uae apud nos sa,ra, rursu! ,on,essa apud i))os 8uae no$is in,esta. B55igie! ani!a)is, 8uo !onstrante errore! siti!8ue

depu)erant, penetra)i sa,ravere, ,aeso ariete ve)ut in ,ontu!e)ia! @a!!onis: $os 8uo8ue i!!o)atur, 8uonia! &eg>ptii &pin ,o)unt. (ue a$stinent !e!oria ,)adis, 8uod ipsos s,a$ies 8uonda! turpaverat, ,ui id ani!a) o$no;iu!. 1onga! o)i! 5a!e! ,re$ris ad+u, ieiuniis 5atentur, et raptaru! 5rugu! argu!entu! panis /udai,us nu))o 5er!ento detinetur. (epti!o die otiu! p)a,uisse 5erunt, 8uia is 5ine! )a$oru! tu)erit: dein $)andiente inertia septi!u! 8uo8ue annu! ignaviae datu!. &)ii +onore! eu! (aturno +a$eri, seu prin,ipia re)igionis tradenti$us /daeis, 8uos ,u! (aturno pu)sos et ,onditores gentis a,,epi!us, seu 8uod de septe! sideri$us, 8uis !orta)es reguntur, a)tissi!o or$e et prae,ipua potentia ste))a (aturni 5eratur, a, p)era8ue ,ae)estiu! via! sua! et ,ursus septenos per nu!eros ,o!!eare. 5. @i ritus 8uo8uo !odo indu,ti anti8uitate de5enduntur9 ,etera instituta, sinistra 5oeda, pravitate va)uere. <a! pessi!us 8uis8ue spretis re)igioni$us patriis tri$uta et stipes i))u, ,ongere$ant, unde au,tae /udaeoru! res, et 8uia apud ipsos 5ides o$stinata, !iseri,ordia in pro!ptu, sed adversus o!nis a)ios +osti)e odiu!. (eparati epu)is, dis,reti ,u$i)i$us, proie,tissi!a ad )i$idine! gens, a)ienaru! ,on,u$itu a$stinent: inter se ni+i) in)i,itu!. .ir,u!,idere genita)ia instituerunt ut diversitate nos,antur. %ransgressi in !ore! eoru! ide! usurpant, ne, 8ui,8ua! prius i!$uuntur 8ua! ,onte!nere deos, e;uere patria!, parentes )i$eros 5ratres vi)ia +a$ere. &ugendae ta!en !u)titudini ,onsu)itur: na! et ne,are 8ue!8ua! e; agnatis ne5as, ani!os8ue proe)io aut supp)i,iis pere!ptoru! aeternos putant9 +in, generandi a!or et !oriendi ,onte!ptus. .orpora ,ondere 8ua! ,re!are e !ore &eg>ptio, eade!8ue ,ura et de in5ernis persuasio, ,ae)estiu! ,ontra. &eg>ptii p)era8ue ani!a)ia e55igies8ue ,o!positas venerantur, /udaei !ente so)a unu!8ue nu!en inte))egunt9 pro5anos 8ui deu! i!agines !orta)i$us !ateriis in spe,ies +o!inu! e55ingant: su!!u! i))ud et aeternu! ne8ue i!ita$i)e ne8ue interituru!. /gitur nu))a si!u)a,ra ur$i$us suis, nedu! te!p)is sistunt: non regi$us +ae, adu)atio, non .aesari$us +onor. (ed 8uia sa,erdotes eoru! ti$ia t>!panis8ue ,on,ine$ant, +edera vin,ie$antur vitis8ue aurea te!p)o reperta, 1i$eru! patre! ,o)i, do!itore! #rientis, 8uida! ar$itrati sunt, ne8ua8ua! ,ongruenti$us institutis. Fuippe 1i$er 5estos )aetos8ue ritus posuit, /udaeoru! !os a$surdus sordidus8u ?.%erra 5ines8ue 8ua ad #riente! vergunt &ra$ia ter!inantur, a !eridie &eg>ptus o$ia,et, a$ o,,asu 0+oeni,es et !are, septentrione! e )atere (>riae )onge prospe,tant. .orpora +o!inu! sa)u$ria et 5erentia )a$oru!. ari i!$res, u$er so)u!9 De;u$erantE 5ruges nostru! ad !ore! praeter8ue eas $a)sa!u! et pa)!ae. 0a)!etis pro,eritas et de,or, $a)sa!u! !odi,a ar$or9 ut 8uis8ue ra!us intu!uit, si Vi! 5erri ad+i$eas, pavent venae: 5rag!ine )apidis aut testa aperiuntur: u!or in usu !edentiu! est. 0rae,ipuu! !ontiu! 1i$anu! erigit, !iru! di,tu, tantos inter ardores opa,u! 5idu!8ue nivi$us: ide! a!ne! /ordanen a)it 5undit8ue. <e, /ordanes pe)ago a,,ipitur, sed unu! at8ue a)teru! )a,u! integer per5)uit, tertio retinetur. 1a,us i!!enso a!$itu, spe,ie !aris, sapore ,orruptior, gravitate odoris a,,o)is pesti5er, ne8ue vento i!pe))itur ne8ue pis,is aut suetas a8uis vo)u,ris patitur. /nertes undae superia,ta ut so)ido 5erunt: periti i!periti8ue nandi perinde atto))untur. .erto anni

$itu!en egerit, ,uius )egendi usu!, ut ,eteras artis, e;perientia do,uit. &ter suapte natura )i8uor et sparso a,eto ,on,retus innatat: +un, !anu ,aptu!, 8ui$us ea ,ura, in su!!a navis tra+unt9 inde nu))o iuvante in5)uit onerat8ue, done, a$s,indas. <e, a$s,indere aere 5errove possis9 5ugit ,ruore! veste!8ue in5e,ta! sanguine, 8uo 5e!inae per !ensis e;o)vuntur. (i, veteres au,tores, sed gnari )o,oru! tradunt undantis $itu!ine !o)es pe))i !anu8ue tra+i ad )itus, !o;, u$i vapore terrae, vi so)is inaruerint, se,uri$us ,uneis8ue ut tra$es aut sa;a dis,indi. ?. @aud pro,u) inde ,a!pi 8uos 5erunt o)i! u$eres !agnis8ue ur$i$us +a$itatos 5u)!inu! ia,tu arsisse: et !anere vestigia, terra!8ue ipsa!, spe,ie torrida!, vi! 5rugi5era! perdidisse. <a! ,un,ta sponte edita aut !anu sata, sive +er$a tenus aut 5)ore seu so)ita! in spe,ie! ado)evere, atra et inania ve)ut in ,inere! vanes,unt. Bgo si,ut in,)itas 8uonda! ur$is igne ,ae)esti 5)agrasse ,on,esseri!, ita +a)itu )a,us in5i,i terra!, ,orru!pi super5usu! spiritu!, eo8ue 5etus segetu! et autu!ni putres,ere reor, so)o ,ae)o8ue iu;ta gravi. Bt Be)ius a!nis /udai,o !ari in)a$itur, ,ir,a ,uius os )e,tae +arenae ad!i;to nitro in vitru! e;,o8uuntur. =odi,u! id )itus et egerenti$us ine;+austu!. 3. =agna pars /udaeae vi,is dispergitur, +a$ent et oppida: @ieroso)>!a genti ,aput. /))i, i!!ensae opu)entiae te!p)u!, et pri!is !uni!entis ur$s, dein regia, te!p)u! inti!is ,)ausu!. &d 5ores tantu! /udaeo aditus, )i!ine praeter sa,erdotes ar,e$antur. 'u! &ss>rios penes =edos8ue et 0ersas #riens 5uit, despe,tissi!a pars servientiu!9 post8ua! =a,edones praepo))uere, re; &ntio,+us de!ere superstitione! et !ores Grae,oru! dare adnisus, 8uo !inus taeterri!a! gente! in !e)ius !utaret, 0art+oru! $e))o pro+i$itus est: na! ea te!pestate &rsa,es des,iverat. %u! /udaei 0acedonibus inva)idis, 0art+is nondu! adu)tis"" et o!ani pro,u) erant"", si$i ipsi reges i!posuere: 8ui !o$i)itate vu)gi e;pu)si, resu!pta per ar!a do!inatione 5ugas ,iviu!, ur$iu! eversiones, 5ratru! ,oniugu! parentu! ne,es a)ia8ue so)ita regi$us ausi superstitione! 5ove$ant, 8uia +onor sa,erdotii 5ir!a!entu! potentiae adsu!e$atur. 8. =agna pars /udaeae vi,is dispergitur, +a$ent et oppida: @ieroso)>!a genti ,aput. /))i, i!!ensae opu)entiae te!p)u!, et pri!is !uni!entis ur$s, dein regia, te!p)u! inti!is ,)ausu!. &d 5ores tantu! /udaeo aditus, )i!ine praeter sa,erdotes ar,e$antur. 'u! &ss>rios penes 0edos.ue et 0ersas #riens 5uit, despe,tissi!a pars servientiu!9 post8ua! 0acedones praepo))uere, re; &ntio,+us de!ere superstitione! et !ores Grae,oru! dare adnisus, 8uo !inus taeterri!a! gente! in !e)ius !utaret, 0art+oru! $e))o pro+i$itus est: na! ea te!pestate %rsaces des,iverat. %u! /udaei =a,edoni$us inva)idis, 0art+is nondu! adu)tis""et o!ani pro,u) erant"", si$i ipsi reges i!posuere: 8ui !o$i)itate vu)gi e;pu)si, resu!pta per ar!a do!inatione 5ugas ,iviu!, ur$iu! eversiones, 5ratru! ,oniugu! parentu! ne,es a)ia8ue so)ita regi$us ausi superstitione! 5ove$ant, 8uia +onor sa,erdotii 5ir!a!entu! potentiae adsu!e$atur.

9.

o!anoru! pri!us .n. 0o!peius /udaeos do!uit te!p)u!8ue iure vi,toriae ingressus est9 inde vu)gatu! nu))a intus deu! e55igie va,ua! sede! et inania ar,ana. =uri @ieroso)>!oru! diruti, de)u$ru! !ansit. =o; ,ivi)i inter nos $e))o, post8ua! in di,ione! =. &ntonii provin,iae ,esserant, re; 0art+oru! 0a,orus /udaea potitus inter5e,tus8ue a 0. Ventidio, et 0art+i trans Bup+raten reda,ti9 /udaeos .. (osius su$egit. egnu! a$ &ntonio @erodi datu! vi,tor &ugustus au;it. 0ost !orte! @erodis, ni+i) e;pe,tato .aesare, (i!o 8uida! regiu! no!en invaserat. /s a Fuinti)io Varo o$tinente (>ria! punitus, et gente! ,oer,ita! )i$eri @erodis tripertito re;ere. (u$ %i$erio 8uies. 'ein iussi a .. .aesare e55igie! eius in te!p)o )o,are ar!a potius su!psere, 8ue! !otu! .aesaris !ors dire!it. .)audius, de5un,tis regi$us aut ad !odi,u! reda,tis, /udaea! provin,ia! e8uiti$us o!anis aut )i$ertis per!isit, e 8ui$us &ntonius Ae)i; per o!ne! saevitia! a, )i$idine! ius regiu! servi)i ingenio e;er,uit, 'rusi))a .)eopatrae et &ntonii nepte in !atri!oniu! a,,epta, ut eiusde! &ntonii Ae)i; progener, .)audius nepos esset.

-0. 'uravit ta!en patientia /udaeis us8ue ad Gessiu! A)oru! pro,uratore!9 su$ eo $e))u! ortu!. Bt ,o!pri!ere ,oeptante! .estiu! Ga))u! (>riae )egatu! varia proe)ia a, saepius adversa e;,epere. Fui u$i 5ato aut taedio o,,idit, !issu <eronis Vespasianus 5ortuna 5a!a8ue et egregiis !inistris intra duas aestates ,un,ta ,a!poru! o!nis8ue praeter @ieroso)>!a ur$is vi,tore e;er,itu tene$at. 0ro;i!us annus ,ivi)i $e))o intentus 8uantu! ad /udaeos per otiu! transiit. 0a,e per /ta)ia! parta et e;ternae ,urae rediere9 auge$at iras 8uod so)i /udaei non ,essissent: si!u) !anere apud e;er,itus %itu! ad o!nis prin,ipatus novi eventus ,asusve uti)e vide$atur. --. /gitur ,astris, uti di;i!us, ante !oenia @ieroso)>!oru! positis instru,tas )egiones ostentavit9 /udaei su$ ipsos !uros stru;ere a,ie!, re$us se,undis )ongius ausuri et, si pe))erentur, parato per5ugio. =issus in eos e8ues ,u! e;peditis ,o+orti$us a!$igue ,ertavit: !o; ,essere +ostes et se8uenti$us die$us ,re$ra pro portis proe)ia sere$ant, done, adsiduis da!nis intra !oenia pe))erentur. o!ani ad o$pugnandu! versi: ne8ue eni! dignu! vide$atur 5a!e! +ostiu! opperiri, pos,e$ant8ue peri,u)a, pars virtute, !u)ti 5ero,ia et ,upidine prae!ioru!. /psi %ito o!a et opes vo)uptates8ue ante o,u)os: a, ni stati! @ieroso)>!a ,on,iderent, !orari vide$antur. (ed ur$e! ardua! situ opera !o)es8ue 5ir!averant, 8uis ve) p)ana satis !unirentur. <a! duos ,o))is in i!!ensu! editos ,)aude$ant !uri per arte! o$)i8ui aut introrsus sinuati, ut )atera o$pugnantiu! ad i,tus pates,erent. B;tre!a rupis a$rupta, et turres, u$i !ons iuvisset, in se;agenos pedes, inter deve;a in ,entenos vi,enos8ue atto))e$antur, !ira spe,ie a, pro,u) intuenti$us pares. &)ia intus !oenia regiae ,ir,u!ie,ta, ,onspi,uo8ue 5astigio turris &ntonia, in +onore! =. &ntonii a$ @erode appe))ata. -2. %e!p)u! in !odu! ar,is proprii8ue !uri, )a$ore et opere ante a)ios: ipsae porti,us, 8uis te!p)u! a!$i$atur, egregiu! propugna,u)u!. Aons perennis a8uae, ,avati su$ terra !ontes et pis,inae ,isternae8ue servandis i!$ri$us. 0roviderant ,onditores e; diversitate !oru! ,re$ra $e))a9 inde ,un,ta 8ua!vis

adversus )ongu! o$sidiu!: et a 0o!peio e;pugnatis !etus at8ue usus p)era8ue !onstravere. &t8ue per avaritia! .)audianoru! te!poru! e!pto iure !uniendi stru;ere !uros in pa,e ta!8ua! ad $e))u!, !agna ,on)uvie et ,eteraru! ur$iu! ,)ade au,ti: na! pervi,a,issi!us 8uis8ue i))u, per5ugerat eo8ue seditiosius age$ant. %res du,es, totide! e;er,itus9 e;tre!a et )atissi!a !oeniu! (i!o, !edia! ur$e! /oannes D8ue! et Bargiora! vo,a$antE, te!p)u! B)eazarus 5ir!averat. =u)titudine et ar!is /oannes a, (i!o, B)eazarus )o,o po))e$at9 sed proe)ia do)us in,endia inter ipsos, et !agna vis 5ru!enti a!$usta. =o; /oannes, !issis per spe,ie! sa,ri5i,andi 8ui B)eazaru! !anu!8ue eius o$trun,arent, te!p)o potitur. /ta in duas 5a,tiones ,ivitas dis,essit, done, propin8uanti$us o!anis $e))u! e;ternu! ,on,ordia! pareret. -2. Bvenerant prodigia, 8uae ne8ue +ostiis ne8ue votis piare 5as +a$et gens superstitioni o$no;ia, re)igioni$us adversa. Visae per ,ae)u! ,on,urrere a,ies, ruti)antia ar!a et su$ito nu$iu! igne ,on)u,ere te!p)u!. &pertae repente de)u$ri 5ores et audita !aior +u!ana vo; e;,edere deos: si!u) ingens !otus e;,edentiu!. Fuae pau,i in !etu! tra+e$ant9 p)uri$us persuasio inerat anti8uis sa,erdotu! )itteris ,ontineri eo ipso te!pore 5ore ut va)es,eret #riens pro5e,ti8ue /udaea reru! potirentur. Fuae a!$ages Vespasianu! a, %itu! praedi;erat, sed vu)gus !ore +u!anae ,upidinis si$i tanta! 5atoru! !agnitudine! interpretati ne adversis 8uide! ad vera !uta$antur. =u)titudine! o$sessoru! o!nis aetatis, viri)e a, !u)ie$re se,us, se;,enta !i)ia 5uisse a,,epi!us9 ar!a ,un,tis, 8ui 5erre possent, et p)ures 8ua! pro nu!ero aude$ant. #$stinatio viris 5e!inis8ue par: a, si trans5erre sedis ,ogerentur, !aior vitae !etus 8ua! !ortis. @an, adversus ur$e! gente!8ue .aesar %itus, 8uando i!petus et su$ita $e))i )o,us a$nueret, aggeri$us vineis8ue ,ertare statuit9 dividuntur )egioni$us !unia et 8uies proe)ioru! 5uit, done, ,un,ta e;pugnandis ur$i$us reperta apud veteres aut novis ingeniis struerentur. -4.&t .ivi)is post !a)a! in %reviris pugna! reparato per Ger!ania! e;er,itu apud Vetera ,astra ,onsedit, tutus )o,o, et ut !e!oria prosperaru! i))i, reru! auges,erent $ar$aroru! ani!i. (e,utus est eode! .eria)is, dup)i,atis ,opiis adventu se,undae et tertiae de,i!ae et 8uartae de,i!ae )egionu!: ,o+ortes8ue et a)ae ia! pride! a,,itae post vi,toria! properaverant. <euter du,u! ,un,tator, sed ar,e$at )atitudo ,a!poru! suopte ingenio u!entiu!: addiderat .ivi)is o$)i8ua! in +enu! !o)e!, ,uius o$ie,tu revo)utus a!nis adia,enti$us super5underetur. Ba )o,i 5or!a, in,ertis vadis su$do)a et no$is adversa9 8uippe !i)es o!anus ar!is gravis et nandi pavidus, Ger!anos 5)u!ini$us suetos )evitas ar!oru! et pro,eritas ,orporu! atto))it. -5.-5./gitur )a,essenti$us Batavis 5ero,issi!o ,ui8ue nostroru! ,oeptu! ,erta!en, deinde orta trepidatio, ,u! praea)tis pa)udi$us ar!a e8ui +aurirentur. Ger!ani notis vadis persu)ta$ant, o!issa p)eru!8ue 5ronte )atera a, terga ,ir,u!venientes. <e8ue ut in pedestri a,ie ,o!!inus ,erta$atur, sed ta!8ua! nava)i pugna vagi inter undas aut, si 8uid sta$i)e o,,urre$at, totis i))i, ,orpori$us nitentes, vu)nerati ,u! integris, periti nandi ,u! ignaris in !utua! perni,ie! i!p)i,a$antur. =inor ta!en 8ua! pro tu!u)tu ,aedes, 8uia non ausi

egredi pa)ude! Ger!ani in ,astra rediere. Bius proe)ii eventus utru!8ue du,e! diversis ani!i !oti$us ad !aturandu! su!!ae rei dis,ri!en ere;it. .ivi)is instare 5ortunae, .eria)is a$o)ere igno!inia!9 Ger!ani prosperis 5ero,es, o!anos pudor e;,itaverat. <o; apud $ar$aros ,antu aut ,)a!ore, nostris per ira! et !inas a,ta. -?.-?.0ostera )u,e .eria)is e8uite et au;i)iariis ,o+orti$us 5ronte! e;p)et, in se,unda a,ie )egiones )o,atae, du; si$i de)e,tos retinuerat ad i!provisa. .ivi)is +aud porre,to ag!ine, sed ,uneis adstitit9 Batavi .ugerni8ue in de;tro, )aeva a, propiora 5)u!ini %ransr+enani tenuere. B;+ortatio du,u! non !ore ,ontionis apud universos, sed ut 8uos8ue suoru! adve+e$antur. .eria)is vetere! o!ani no!inis g)oria!, anti8uas re,entis8ue vi,torias: ut per5idu! ignavu! vi,tu! +oste! in aeternu! e;,iderent, u)tione !agis 8ua! proe)io opus esse. 0au,iores nuper ,u! p)uri$us ,ertasse, a, ta!en 5usos Ger!anos, 8uod ro$oris 5uerit9 superesse 8ui 5uga! ani!is, 8ui vu)nera tergo 5erant. 0roprios inde sti!u)os )egioni$us ad!ove$at, do!itores Britanniae 8uartade,i!anos appe))ans: prin,ipe! Ga)$a! se;tae )egionis au,toritate 5a,tu!: i))a pri!u! a,ie se,undanos nova signa nova!8ue a8ui)a! di,aturos. @in, praeve,tus ad Ger!ani,u! e;er,itu! !anus tende$at, ut sua! ripa!, sua ,astra sanguine +ostiu! re,iperarent. &)a,rior o!niu! ,)a!or, 8uis ve) e; )onga pa,e proe)ii ,upido ve) 5essis $e))o pa,is a!or, prae!ia8ue et 8uies in posteru! spera$atur. -3. <e, .ivi)is si)ente! stru;it a,ie!, )o,u! pugnae teste! virtutis ,iens9 stare Ger!anos Batavos8ue super vestigia g)oriae, ,ineres ossa8ue )egionu! ,a),antis. Fuo,u!8ue o,u)os o!anus intenderet, ,aptivitate! ,)ade!8ue et dira o!nia o$versari. <e terrerentur vario %reviri,i proe)ii eventu9 sua! i))i, vi,toria! Ger!anis o$stitisse, du! o!issis te)is praeda !anus i!pediunt9 sed ,un,ta !o; prospera et +osti ,ontraria evenisse. Fuae provideri astu du,is oportuerit, providisse, ,a!pos !adentis et ipsis gnaros, pa)udes +osti$us no;ias. +enu! et Ger!aniae deos in aspe,tu9 8uoru! nu!ine ,apesserent pugna!, ,oniugu! parentu! patriae !e!ores9 i))u! die! aut g)oriosissi!u! inter !aiores aut igno!iniosu! apud posteros 5ore. U$i sono ar!oru! tripudiis8ue""ita i))is !os"" adpro$ata sunt di,ta, sa;is g)andi$us8ue et ,eteris !issi)i$us proe)iu! in,ipitur, ne8ue nostro !i)ite pa)ude! ingrediente et Ger!anis, ut e)i,erent, )a,essenti$us. &$su!ptis 8uae ia,iuntur et ardes,ente pugna pro,ursu! a$ +oste in5estius9 i!!ensis ,orpori$us et prae)ongis +astis 5)uitante! )a$ante!8ue !i)ite! e!inus 5odie$ant: si!u) e !o)e, 8ua! edu,ta! in +enu! rettu)i!us, Bru,teroru! ,uneus transnatavit. %ur$ata i$i res et pe))e$atur so,iaru! ,o+ortiu! a,ies, ,u! )egiones pugna! e;,ipiunt suppressa8ue +ostiu! 5ero,ia proe)iu! ae8uatur. /nter 8uae per5uga Batavus adiit .eria)e!, terga +ostiu! pro!ittens, si e;tre!o pa)udis e8ues !itteretur9 so)idu! i))a et .ugernos, 8ui$us ,ustodia o$venisset, paru! intentos. 'uae a)ae ,u! per5uga !issae in,auto +osti ,ir,u!5unduntur. Fuod u$i ,)a!ore ,ognitu!, )egiones a 5ronte in,u$uere, pu)si8ue Ger!ani +enu! 5uga pete$ant. 'e$e))atu! eo die 5oret, si o!ana ,)assis se8ui !aturasset9 ne e8ues 8uide! institit, repente 5usis i!$ri$us et propin8ua no,te.

-8.

-9.

0ostera die 8uartade,i!a )egio in superiore! pro vin,ia! Ga))o &nnio !issa9 .eria)is e;er,itu! de,i!a e; @ispania )egio supp)evit9 .ivi)i .+au,oru! au;i)ia venere. <on ta!en ausus oppidu! Batavoru! ar!is tueri, raptis 8uae 5erri poterant, ,eteris inie,to igni, in insu)a! ,on,essit, gnarus deesse navis e55i,iendo ponti, ne8ue e;er,itu! o!anu! a)iter trans!issuru!9 8uin et diruit !o)e! a 'ruso Ger!ani,o 5a,ta! +enu!8ue prono a)veo in Ga))ia! ruente!, disie,tis 8uae !ora$antur, e55udit. (i, ve)ut a$a,to a!ne tenuis a)veus insu)a! inter Ger!anos8ue ,ontinentiu! terraru! spe,ie! 5e,erat. %ransiere +enu! %utor 8uo8ue et .)assi,us et ,entu! trede,i! %reviroru! senatores, in 8uis 5uit &)pinius =ontanus, 8ue! a 0ri!o &ntonio !issu! in Ga))ias superius !e!oravi!us. .o!ita$atur eu! 5rater '. &)pinius: si!u) ,eteri !iseratione a, donis au;i)ia ,on,i$ant inter gentis peri,u)oru! avidas. %antu!8ue $e))i super5uit ut praesidia ,o+ortiu! a)aru! )egionu! uno die .ivi)is 8uadripertito invaserit, de,i!a! )egione! &rena,i, se,unda! Batavoduri et Grinnes Vada!8ue, ,o+ortiu! a)aru!8ue ,astra, ita divisis ,opiis ut ipse et Vera;, sorore eius genitus, .)assi,us8ue a, %utor sua! 8uis8ue !anu! tra+erent, ne, o!nia patrandi 5idu,ia, sed !u)ta ausis a)i8ua in parte 5ortuna! ad5ore9 si!u) .eria)e! ne8ue satis ,autu! et p)uri$us nuntiis +u, i))u, ,ursante! posse !edio inter,ipi. Fui$us o$venerant ,astra de,i!anoru!, o$pugnatione! )egionis ardua! rati egressu! !i)ite! et ,aedendis !ateriis operatu! tur$avere, o,,iso prae5e,to ,astroru! et 8uin8ue pri!ori$us ,enturionu! pau,is8ue !i)iti$us9 ,eteri se !uni!entis de5endere. /nteri! Ger!anoru! !anus Batavoduri interru!pere in,+oatu! ponte! nite$antur9 a!$iguu! proe)iu! no; dire!it. 0)us dis,ri!inis apud Grinnes Vada!8ue. Vada! .ivi)is, Grinnes .)assi,us o$pugna$ant9 ne, sisti poterant inter5e,to 5ortissi!o 8uo8ue, in 8uis Briganti,us prae5e,tus a)ae ,e,iderat, 8ue! 5idu! o!anis et .ivi)i avun,u)o in5ensu! di;i!us. (ed u$i .eria)is ,u! de)e,ta e8uitu! !anu su$venit, versa 5ortuna: prae,ipites Ger!ani in a!ne! aguntur. .ivi)is du! 5ugientis retentat, agnitus petitus8ue te)is re)i,to e8uo transnatavit: ide! Vera,i e55ugiu!9 %utore! .)assi,u!8ue adpu)sae )untres ve;ere. <e tu! 8uide! o!ana ,)assis pugnae ad5uit, et iussu! erat, sed o$stitit 5or!ido et re!iges per a)ia !i)itiae !unia dispersi. (ane .eria)is paru! te!poris ad e;e8uenda i!peria da$at, su$itus ,onsi)iis set eventu ,)arus9 aderat 5ortuna, etia! u$i artes de5uissent: +in, ipsi e;er,itui8ue !inor ,ura dis,ip)inae. Bt pau,os post dies, 8ua!8ua! peri,u)u! ,aptivitatis evasisset, in5a!ia! non vitavit. 0ro5e,tus <ovaesiu! Bonna!8ue ad visenda ,astra, 8uae +ie!aturis )egioni$us erige$antur, navi$us re!ea$at disie,to ag!ine, in,uriosis vigi)iis. &ni!adversu! id Ger!anis et insidias ,o!posuere9 e)e,ta no; atra nu$i$us, et prono a!ne rapti nu))o pro+i$ente va))u! ineunt. 0ri!a ,aedes astu adiuta9 in,isis ta$erna,u)oru! 5uni$us suis!et tentoriis ,oopertos tru,ida$ant. &)iud ag!en tur$are ,)asse!, ini,ere vin,)a, tra+ere puppis: ut8ue ad 5a))endu! si)entio, ita ,oepta ,aede, 8uo p)us terroris adderent, ,un,ta ,)a!ori$us !is,e$ant. o!ani vu)neri$us e;,iti

20.

2-.

22.

8uaerunt ar!a, ruunt per vias, pau,i ornatu !i)itari, p)eri8ue ,ir,u! $ra,+ia torta veste et stri,tis !u,roni$us. 'u; se!iso!nus a, prope inte,tus errore +ostiu! servatur9 na!8ue praetoria! nave! ve;i))o insigne!, i))i, du,e! rati, a$ripiunt. .eria)is a)i$i no,te! egerat, ut p)eri8ue ,redidere, o$ stupru! .)audiae (a,ratae !u)ieris V$iae. Vigi)es 5)agitiu! suu! du,is dede,ore e;,usa$ant, ta!8ua! iussi si)ere ne 8uiete! eius tur$arent: ita inter!isso signo et vo,i$us se 8uo8ue in so!nu! )apsos. =u)ta )u,e reve,ti +ostes ,aptivis navi$us, praetoria! trire!e! 5)u!ine 1upia donu! Ve)edae tra;ere. 22. .ivi)e! ,upido in,essit nava)e! a,ie! ostentandi9 ,o!p)et 8uod $ire!iu! 8uae8ue si!p)i,i ordine age$antur: adie,ta ingens )untriu! vis, tri,enos 8uadragenos8ue 5erunt, ar!a!enta 1i$urni,is so)ita: et si!u) ,aptae )untres sagu)is versi,o)ori$us +aud inde,ore pro ve)is iuva$antur. (patiu! ve)ut ae8uoris e)e,tu! 8uo =osae 5)u!inis os a!ne! +enu! #,eano ad5undit. .ausa instruendae ,)assis super insita! genti vanitate! ut eo terrore ,o!!eatus Ga))ia adventantes inter,iperentur. .eria)is !ira,u)o !agis 8ua! !etu dere;it ,)asse!, nu!ero i!pare!, usu re!igu!, gu$ernatoru! arte, naviu! !agnitudine potiore!. @is 5)u!en se,undu!, i))i vento age$antur9 si, praeve,ti te!ptato )eviu! te)oru! ia,tu diri!untur. .ivi)is ni+i) u)tra ausus trans +enu! ,on,essit9 .eria)is insu)a! Batavoru! +osti)iter popu)atus agros vi))as8ue .ivi)is inta,tas nota arte du,u! sine$at, ,u! interi! 5)e;u autu!ni et ,re$ris per ae8uino,tiu! i!$ri$us super5usus a!nis pa)ustre! +u!i)e!8ue insu)a! in 5a,ie! stagni opp)evit. <e, ,)assis aut ,o!!eatus aderant, ,astra8ue in p)ano sita vi 5)u!inis di55ere$antur. 0otuisse tun, oppri!i )egiones et vo)uisse Ger!anos, sed do)o a se 5)e;os i!putavit .ivi)is: ne8ue a$+orret vero, 8uando pau,is post die$us deditio inse,uta est. <a! .eria)is per o,,u)tos nuntios Batavis pa,e!, .ivi)i venia! ostentans, Ve)eda! propin8uos8ue !one$at 5ortuna! $e))i, tot ,)adi$us adversa!, opportuno erga popu)u! o!anu! !erito !utare9 ,aesos %reviros, re,eptos V$ios, erepta! Batavis patria!: ne8ue a)iud .ivi)is a!i,itia partu! 8ua! vu)nera 5ugas )u,tus. B;u)e! eu! et e;torre! re,ipienti$us oneri, et satis pe,,avisse 8uod totiens +enu! trans,enderint. (i 8uid u)tra !o)iantur, inde iniuria! et ,u)pa!, +in, u)tione! et deos 5ore. =is,e$antur !inis pro!issa: et ,on,ussa %ransr+enanoru! 5ide inter Batavos 8uo8ue ser!ones orti9 non proroganda! u)tra ruina!, ne, posse a$ una natione totius or$is servitiu! depe))i. Fuid pro5e,tu! ,aede et in,endiis )egionu! nisi ut p)ures va)idiores8ue a,,irenturG (i Vespasiano $e))u! navaverint, Vespasianu! reru! potiri9 sin popu)u! o!anu! ar!is vo,ent, 8uota! parte! generis +u!ani Batavos esseG espi,erent aetos <ori,os8ue et ,eteroru! onera so,ioru!9 si$i non tri$uta, sed virtute! et viros indi,i. 0ro;i!u! id )i$ertati: et si do!inoru! e)e,tio sit, +onestius prin,ipes o!anoru! 8ua! Ger!anoru! 5e!inas to)erari. @ae, vu)gus, pro,eres atro,iora9 .ivi)is ra$ie se!et in ar!a trusos: i))u! do!esti,is !a)is e;,idiu! gentis opposuisse. %un, in5ensos Batavis deos, ,u! o$siderentur )egiones, inter5i,erentur )egati, $e))u! uni ne,essariu!, 5era)e ipsis

24.

25.

su!eretur. Ventu! ad e;tre!a, ni resipis,ere in,ipiant et no;ii ,apitis poena paenitentia! 5ateantur. 2?. <on 5e5e))it .ivi)e! ea in,)inatio et praevenire statuit, super taediu! !a)oru! etia! spe vitae, 8uae p)eru!8ue !agnos ani!os in5ringit. 0etito ,on)o8uio s,inditur <a$a)iae 5)u!inis pons, in ,uius a$rupta progressi du,es, et .ivi)is ita ,oepit9 Hsi apud Vite))ii )egatu! de5enderer, ne8ue 5a,to !eo venia ne8ue di,tis 5ides de$e$atur: ,un,ta inter nos ini!i,a9 +osti)ia a$ i))o ,oepta, a !e au,ta erant9 erga Vespasianu! vetus !i+i o$servantia, et ,u! privatus esset, a!i,i vo,a$a!ur. @o, 0ri!o &ntonio notu!, ,uius epistu)is ad $e))u! a,tus su!, ne Ger!ani,ae )egiones et Ga))i,a iuventus &)pis trans,enderent. Fuae &ntonius epistu)is, @ordeonius A)a,,us praesens !one$at9 ar!a in Ger!ania !ovi, 8uae =u,ianus in (>ria, &ponius in 0oesia, A)avianus in -annonia L L L H

<a ovo! !estu se prekida tekst Istorije" pri!ed$a prireNivaOa. 6)%7

Tacitus8 %nnals 3oo9 12


(:ragmenti iz 12&9n;ige
-5. &t =it+ridates Bosporanus a!issis opi$us vagus, post8ua! 'idiu! du,e! o!anu! ro$ur8ue e;er,itus a$isse ,ognoverat, re)i,tos in novo regno .ot>n iuventa rude! et pau,as ,o+ortiu! ,u! /u)io &8ui)a e8uite o!ano, spretis utris8ue ,on,ire nationes, in)i,ere per5ugas: postre!o e;er,itu ,oa,to rege! 'andaridaru! e;tur$at i!perio8ue eius potitur. 8uae u$i ,ognita et ia! ia!8ue Bosporu! invasurus +a$e$atur, di55isi propriis viri$us &8ui)a et .ot>s, 8uia <orsines Siracorum re; +osti)ia resu!pserat, e;ternas et ipsi gratias 8uaesivere !issis )egatis ad Bunonen 8ui &orsoru! genti praeside$at. ne, 5uit in arduo so,ietas potentia! o!ana! adversus re$e))e! =it+ridaten ostentanti$us. igitur pepigere, e8uestri$us proe)iis Bunones ,ertaret, o$sidia ur$iu! o!ani ,apesserent. -?. %un, ,o!posito ag!ine in,edunt, ,uius 5ronte! et terga &orsi, !edia ,o+ortes et Bosporani tuta$antur nostris in ar!is. si, pu)sus +ostis, ventu!8ue (oza!, oppidu! 'andari,ae, 8uod desertu! a =it+ridate o$ a!$iguos popu)ariu! ani!os o$tineri re)i,to i$i praesidio visu!. e;i! in Siracos pergunt, et transgressi a!ne! 0anda! ,ir,u!veniunt ur$e! Vspen, edita! )o,o et !oeni$us a, 5ossis !unita!, nisi 8uod !oenia non sa;o sed ,rati$us et vi!entis a, !edia +u!o adversu! inru!pentis inva)ida erant: edu,tae8ue a)tius turres 5a,i$us at8ue +astis tur$a $ant o$sessos. a, ni proe)iu! no; dire!isset, ,oepta patrata8ue e;pugnatio eunde! intra die! 5oret.

-3. 0ostero !isere )egatos, venia! )i$eris ,orpori$us orantis9 servitii de,e! !i)ia o55ere$ant. 8uod aspernati sunt vi,tores, 8uia tru,idare deditos saevu!, tanta! !u)titudine! ,ustodia ,ingere arduu!9 $e))i potius iure ,aderent, datu!8ue !i)iti$us 8ui s,a)is evaserant signu! ,aedis. e;,idio Vspensiu! !etus ,eteris inie,tus, ni+i) tutu! ratis, ,u! ar!a, !uni!enta, i!pediti ve) e!inentes )o,i a!nes8ue et ur$es iu;ta perru!perentur. igitur <orsines, diu pensitato =it+ridatisne re$us e;tre!is an patrio regno ,onsu)eret, post8ua! praeva)uit genti)is uti)itas, datis o$sidi$us apud e55igie! .aesaris pro,u$uit, !agna g)oria e;er,itus o!ani, 8ue! in,ruentu! et vi,tore! tridui itinere a5uisse a$ a!ne %anai ,onstitit. sed in regressu dispar 5ortuna 5uit, 8uia naviu! 8uasda! 8uae !ari re!ea$ant in )itora %auroru! de)atas ,ir,u!venere $ar$ari, prae5e,to ,o+ortis et p)eris8ue au;i)iariu! inter5e,tis. -8. /nterea =it+ridates nu))o in ar!is su$sidio ,onsu)tat ,uius !iseri,ordia! e;periretur. 5rater .ot>s, proditor o)i!, deinde +ostis, !etue$atur9 o!anoru! ne!o id au,toritatis aderat ut pro!issa eius !agni penderentur. ad Bunonen ,onvertit, propriis odiis DnonE in5ensu! et re,ens ,oniun,ta no$is,u! a!i,itia va)idu!. igitur ,u)tu vu)tu8ue 8ua! !a;i!e ad praesente! 5ortuna! ,o!parato regia! ingreditur geni$us8ue eius provo)utus H=it+ridatesH in8uit Hterra !ari8ue o!anis per tot annos 8uaesitus sponte adsu!9 utere, ut vo)es, pro)e !agni &,+ae!enis, 8uod !i+i so)u! +ostes non a$stu)erunt.H -9. &t Bunones ,)aritudine viri, !utatione reru! et pre,e +aud degeneri per!otus, ad)evat supp)i,e! )audat8ue 8uod gente! &orsoru!, 8uod sua! de;tra! petendae veniae de)egerit. si!u) )egatos )itteras8ue ad .aesare! in +un, !odu! !ittit9 popu)i o!ani i!peratori$us, !agnaru! nationu! regi$us pri!a! e; si!i)itudine 5ortunae a!i,itia!, si$i et .)audio etia! ,o!!unione! vi,toriae esse. $e))oru! egregios 5inis 8uoties ignos,endo transigatur9 si, <orsini vi,to ni+i) ereptu!. pro =it+ridate, 8uando gravius !ereretur, non potentia! ne8ue regnu! pre,ari, sed ne triu!p+aretur neve poenas ,apite e;penderet.

'oda,i9

Karta (ar!atije po opisu iz @o!erovi+ epski+ pesa!a,350 godina stare ere Karta po opisu @erodota ,450 godina stare ere, 6/)iri / aani7 dostupna na +ttp9PP>.de)5i.)tPorigP9-83P-94253Q&+?oed.jpeg

Vre!e rani+ ri!ski+ osvajanja 6&vgust i%rajan..do --3.godine7

Karta (ar!atije po 0to)o!eju, koga %a,it ,itira 6 za koju %a,it ka*e da je ispunjava sa!o jedan nardo (ue$oru! gens7

(er$iu! kod 0to)o!eja u 0anoniji

ana ri!ska osvajanja 6do --3.godine7

(r$i pored Kaspijskog P@va)ijskog !ora, karta iz -329.R(ar!atijaR

()o$odna (ar!atija 6za koju %a,it ve)i da je ispunjava sa!o jedan jedinstveni narod (ue$oru!7 i ze!)je pod ri!sko! okupa,ijo!

<e!aOka !apa prikazuje period -00.godina npove ere gde su (ue6r7$i i da)je uz svoje ujan,e, Venede , Bre 6+eru))i7 / Vanda)e, dak)e na podruOju (ora$a 6)u*iOki+ (r$a7 i po koji!a je !ore nazvano (r$sko !ore 6(ue$i,u!7, jasno razgraniOeno od !ora SGer!ani,u!R. Kod 0to)o!eja na !api inaOe to se !ore naziva S(ar!atski okeanR za raz)iku od SGer!anskog okeanaR, )oka,ije su iste.

(ar!atija (,ena @istoriaru! #,,identa)is Fuinti (e,u)i 0. <. .+r. " in 8ua /!perii o!anoru! T &,,o)aru! Bar$aroru! (tatus (istitur a,,urate, .urante .+ristop+oro Ueig)io. <ori$ergae.

(ar!ati na 0to)o!ejevoj karti

0)e!ena naroda (ue6r7$oru! at8ue (ar!atia!

=ore naroda (ue6r7$oru! 6dak)e (ar!ata7 , !apa iz -?85..g. 6Venedi, (r$i, Vazigi, reka +a"dananja Vo)ga7

You might also like