Uluslararası Af Örgütü Yıllık Rapor 2013 - Türkçesi PDF

ULUSLARARASI AF RGT RAPORU 2013 DNYADA NSAN HAKLARININ DURUMU
13
ULUSLARARASI AF RGT
Uluslararas Af rgt, 3 milyondan fazla desteki, ye ve aktivisti ile uluslararas alanda tannm insan haklarna sayg gsterilmesi ve bu haklarn korunmas amacyla kampanya yrten kresel bir harekettir. Vizyonu, her insann nsan Haklar Evrensel Beyannamesi tarafndan kabul edilen insan haklarna ve dier tm uluslararas insan haklar standartlarna eriebilmesini salamaktr. Uluslararas Af rgtnn misyonu aratrma yaparak medeni, siyasi, sosyal, kltrel ve ekonomik tm insan haklar ihlallerine kar harekete gemek ve bu ihlalleri sona erdirmektir. fade ve rgtlenme zgrlnden fiziksel ve zihinsel btnle, ayrmcln nlenmesinden barnma hakkna kadar btn bu haklar ayrlmaz bir btndr. Uluslararas Af rgtnn gelirleri temel olarak yeliklere ve balara dayanmaktadr. Hkmetlerden aratrmalar ve insan haklar ihlallerine ynelik yrtlen kampanyalar iin hibir fon talep veya kabul edilmemektedir. Uluslararas Af rgt herhangi bir hkmetten, siyasi ideolojiden, ekonomik kar veya dinden bamszdr. Uluslararas Af rgt, temel politika kararlar her iki ylda bir dzenlenen Uluslararas Konsey toplantlarnda ulusal ubelerin temsilcileri tarafndan alnan demokratik bir harekettir. Alnan kararlarn yrrle konulmas iin Konsey tarafndan seilen Uluslararas Yrtme Kurulu, Bernard Sintobin (Belika Flaman Uluslararas Sayman), Guadalupe Rivas (Meksika Bakan Yardmcs), Julio Torales (Paraguay), Mwikali Nzioka Muthiani (Kenya), Nicole Bieske (Avustralya), Pietro Antonioli (talya Bakan), Rune Arctander (Norve), Sandra S. Lutchman (Hollanda) ve Zuzanna Kuliniska (Polonya) tarafndan olumaktadr.
Adaletsizlie kar birleerek, insan haklar iin beraber alyoruz.
KISALTMALAR
ABD Avrupa nsan Haklar Szlemesi Avrupa kenceyi nleme Komitesi BM BMMYK, BM Mlteci Ajans CIA ICCPR LGBT Amerika Birleik Devletleri nsan Haklar ve Temel zgrlkler (Avrupa) Szlemesi Avrupa kenceyi ve Dier Zalimane, nsanlk D veya Onur Krc Muamele ve Cezalar nleme Komitesi Birlemi Milletler Birlemi Milletler Mlteciler Yksek Komiserlii ABD Merkezi stihbarat Tekilat Uluslararas Siyasi ve Medeni Haklar Szlemesi Lezbiyen, Gey, Biseksel, Trans ve nterseks
ii
Bu rapor 2012 ylnn Ocak ayndan Aralk ayna kadar olan dnemi kapsamaktadr.
13
NDEKLER
YILLIK RAPOR 2013
nsz nsan Haklar Snr Tanmaz Salil Shetty, Genel Sekreter/1 BLM 1 Blgesel genel baklar Avrupa ve Orta Asya/17 Orta Dou ve Kuzey Afrika/19 BLM 2 lke bilgileri Amerika Birleik Devletleri/21 Filistin Ynetimi/25 Irak/28
ran/30 srail ve gal Altndaki Filistin Topraklar/34 Msr/38 Suriye/42 Trkiye/47 BLM 3 Uluslararas Af rgt letiim Bilgileri/54
lk kez 2013 ylnda Uluslararas Af rgt tarafndan yaymlanmtr. Uluslararas Af rgt Trkiye ubesi Hamalba Cad. No: 22 Beyolu stanbul Trkiye Copyright Uluslararas Af rgt Yaynlar 2013 ndeks: POL 10/001/2013
Bu kitabn bir katalog kayd British Libraryde bulunmaktadr. Orijinal dili: ngilizce
Btn haklar sakldr. Bu yaynn hibir blm yaynclarn izni alnmadan yeniden retilemez, bir bilgi sisteminde saklanamaz ya da elektronik, mekanik, fotokopi, kayt ve/veya benzeri yntemler yoluyla hibir biimde yaynlanamaz. zin istemek ya da baka herhangi bir aratrma iin ltfen copyright@amnesty.org ile iletiime gein.
Bu raporda Uluslararas Af rgt'nn 2012 yl boyunca dnya apndaki almalar ve takip ettii konular yer almaktadr.
Raporda herhangi bir lke ya da blge hakknda bir konu bal bulunmamas Uluslararas Af rgt'nn zerinde alt insan haklar ihlallerinin sz konusu yerde olmad anlamna gelmemektedir. Ayn biimde lkeler iin hazrlanan blmlerin uzunluu, Uluslararas Af rgt'nn herhangi bir lke hakknda izledii konularn kapsam ve derinlii asndan kyaslama lt olarak deerlendirilemez.
www.amnesty.org.tr
ULUSLARARASI AF RGT RAPORU 2013 BLM BR: NSZ
13
NSAN HAKLARI SINIR TANIMAZ
NSZ
YILLIK RAPOR 2013
Salil Shetty, Genel Sekreter
Herhangi bir yerdeki adaletsizlik her yerde adaleti tehdit eder. Kanlmaz bir karlkllklar ana yakalanm ve tek bir kader bayla birbirimize balanm durumdayz. Birini dorudan etkileyen ey, herkesi dolayl olarak etkiler.
Martin Luther King Jr, Birmingham Cezaevinden Mektup, 16 Nisan 1963, ABD
9 Ekim 2012de, 15 yandaki Malala Yusufzay Pakistanda silahl Taliban yeleri tarafndan bandan vuruldu. Suu, kz ocuklar iin eitim hakk talep etmekti. Kulland ara bir blogdu. Tpk yaptklar ile 2010 ylnda Orta Dou ve Kuzey Afrikaya yaylan protestolar balatan Muhammed Buazizi gibi, Malalann kararll Pakistan snrlarn at. Sosyal medyann snrlarla engellenemeyen gc ile birleen insanlarn cesareti ve aclar yalnzca insan haklar, eitlik ve adalet mcadelesi anlaymz deitirmekle kalmad ayn zamanda egemenlik ve insan haklar etrafndaki sylemde gzle grlr bir deiiklie yol at. Her yerde insanlar bireysel olarak byk tehlikeleri gze alarak gerek sokaklarda gerekse dijital alanda hkmetler ve dier gl oyuncularn eliyle uygulanan bask ve iddetin ortaya karlmasn salad. Muhammedin ansn ve Malalann ryalarn yaatmak iin bloglarn, dier sosyal medya aralarn ve geleneksel basn kullanarak bir uluslararas dayanma hissi yarattlar. zgrlk, adalet ve haklar iin duyduumuz derin al ifade edebilme becerimizle birleen bu cesaret iktidar elinde bulunduranlar korkutarak hareketlendirdi. Zulm ve ayrmcla kar kanlara verilen destein ykselen sesi, ou hkmetin sadece
Uluslararas Af rgt Raporu 2013
barl protestolar bastrmaya ve ulusal snrlarn dijital alanda da yeniden ina etmeye almakla kalmayan ve buray umutsuzca denetlemeye alan abalar ile kat bir kartlk oluturmaktadr. ktidardakiler, insanlarn ynetim yaplarn paralama ve iktidarda kalmak iin kullanlan bask ve yanl bilgilendirme aralarn ortaya karma gcn fark ettiinde, kendileri iin egemenlik kavramna sk skya sarlmalar ve bunu istismar etmeleri nasl bir anlama brnr? ktidardakiler tarafndan yaratlan ekonomik, siyasi ve ticari sistem genellikle insan haklar istismarlarna neden olmaktadr. rnein, silah ticareti, yaamlar yok etse de bu silahlar ya kendi halklarn bask altnda tutmak ya da bunlarn ticaretinden para kazanmak iin kullanan hkmetler tarafndan savunulmaktadr. Burada gereke egemenliktir.
Egemenlik ve dayanma
zgrlkler, haklar ve eitlik araynda egemenlii yeniden dnmeliyiz. Egemenliin gc, smrgecilikten ya da baskc komu devletlerden kurtulan veya baskc ve yolsuz rejimleri sona erdirmi hareketlerin kllerinden doan devletlerde olduu gibi kendi kaderini tayin edebilme zerinden ortaya kar ya da kabilir. Bu egemenliin iyi yndr. Bunu yaatmak ve smrc yann bask altnda tutabilmek iin egemenlii yeniden tanmlamak ve kresel dayanma ile kresel sorumluluu tanmak zorundayz. Bizler dnya vatandalaryz. Bilgiye eriimimiz olduu ve kstlayc balardan kurtulmay seebildiimiz iin dnyay umursuyoruz. Devletler dzenli olarak -egemenlii d mdahale olmakszn iileri zerinde denetim sahibi olmaya eitleyerek- egemenlikten dem vurur ve bylece her
Devletler egemenlik talebinin kapsamn yle geniletirler ki toplu katliam, soykrm, boyunduruu altna alma, yolsuzluk, alk ve toplumsal cinsiyete dayal zulm saklayabilir ve reddedebilirler.
istediklerini yapabilir. Bu egemenlik talebinin kapsamn yle geniletirler ki toplu katliam, soykrm, boyunduruu altna alma, yolsuzluk, alk ve toplumsal cinsiyete dayal zulm saklayabilir ve reddedebilirler. Ancak iktidar ve imtiyazlarn ktye kullananlar artk bu istismar o kadar kolay saklayamamaktadr. nsanlar artk cep telefonlar ile insan haklar ihlallerinin gerekliini gerek zamanl olarak ortaya koyacak videolar ekip bunlar yklemekte ve ikiyzl retorik ve yalnzca kendi karlarna hizmet eden gerekelerin ardndaki hakikati ortaya koymaktadr. Benzer biimde, irketler ve dier gl zel sektr oyuncular artk daha rahat incelemeye alnmaktadr, nk hilekarlk yaptklarnda ya da su ilediklerinde yaptklarnn sonularn
saklamalar giderek artan bir ekilde glemektedir. Bizler egemenliin varln kabul etmek ve 2005 ylnda bir Birlemi Milletler Dnya Zirvesinde kararlatrlan Koruma Sorumluluu Doktrininin ortaya konmasnn ve ardndan bunun defalarca yeniden onaylanmasnn takipisi olmakla birlikte znde egemenlii savunmayan bir insan haklar erevesinde almaktayz. Bunun nedenini
anlamak ise ok kolay; yalnzca 2012de olanlar bile hkmetlerin ynetim sorumluluunu ald insanlarn haklarn nasl ihlal ettiine dair yeterince kant sunuyor. nsan haklarnn koruma altna alnmasnn nemli bir unsuru tm insanlarn iddetten uzak olma hakkdr. Baka bir nemli unsur ise devletin kiisel ve aile yaammza mdahale etme olana zerindeki gl snrlamalardr. Bu, ifade zgrl, rgtlenme zgrl ve dnce zgrlmzn korunmasn kapsar. Bedenlerimize ve onlar nasl kullandmza mdahale etmemeyi yani reme, benimsediimiz cinsel ve toplumsal cinsiyete dayal kimliklere ve nasl giyineceimize dair kararlar kapsar. 2012 ylnn ilk gnlerinde, Kamboyann bakenti Phnom Penhde mahallelerinden iddet kullanlarak zorla tahliye edilen 300 aile evsiz kald. Bundan birka hafta sonra ise So Paulo eyaletindeki Pinheirinho gecekondu blgesinde yaayan 600 Brezilyal aile ayn kaderle kar karya kald. Mart aynda, Jamaikada 21 kii polisin ate amas sonucu ld, Azerbaycanl mzisyenler dayak yedi, tutukland ve gzaltnda ikence grd, Malinin bakenti Bamakoda yaplan darbe sonras kriz kt. Ve bu liste bu ekilde devam ediyor: Nijeryada daha fazla zorla tahliye; Somali, Meksika ve baka yerlerde ldrlen gazeteciler; evde ya da sokakta veya protesto hakkn kullanrken cinsel saldrya ya da tecavze urayan kadnlar; onur festivalleri dzenlemelerine izin verilmeyen ve yeleri dvlen lezbiyen, gey, biseksel, trans ve interseks topluluklar; dzmece sularla hapse atlan ya da katledilen insan haklar savunucular Eyll aynda, Japonya 15 yl akn bir sre sonra ilk defa bir kadn infaz etti. Kasm aynda srail/Gazze atmasnda yeni bir trman grlrken Demokratik Kongo Cumhuriyetinde Ruanda destekli silahl bir grup olan 23 Mart Hareketinin (M23) Kuzey Kivu eyaletinin bakentine doru yry srasnda on binlerce sivil evlerini terk etti. Ve bir de Suriye vard. Yln sonunda BMye gre l says 60.000e ulamt ve artyordu.
Koruyamama
Son 30-40 yl zarfnda giderek artan biimde ulusal gvenlik kavram ile ilikilendirilen devlet egemenlii insan haklarna aykr eylemleri gerekelendirmek iin sklkla kullanlmakta. eride, iktidara sahip olanlar yalnzca ve yalnzca kendisinin ynettii insanlarn yaamlar hakknda karar verebileceini dnmektedir. Tpk kendisinden nce babasnn da yapt gibi Devlet Bakan Bear Esad, Suriye ordusu ve gvenlik glerini koltuu brakmasn isteyen insanlara kar kullanarak iktidarda kald. Ancak bu defa nemli bir fark sz konusuydu. 1982 ylndaki Hama katliamnda, Uluslararas Af rgt ve dierleri olanlara dikkat ekmeye ve bitmez
tkenmez bir enerjiyle katliam durdurmaya almt. Ancak kitlesel katliamlar ounlukla dnyann gznden uzakta gereklemiti. Geen iki yl iinde, ncekinin aksine, cesur Suriyeli blog yazarlar ve eylemciler dnyaya dorudan lkelerinde neler olup bittiini - hatta olaylar srasnda - anlatabildi. Artan l saysna ve ilenen sulara dair ok sayda kant bulunmasna ramen BM Gvenlik Konseyi bir kez daha sivilleri korumak iin harekete geemedi. Yaklak iki yl boyunca Suriye ordusu ve gvenlik gleri, hedef ayrt etmeden saldrlarda bulundu ve isyanclar desteklediini dndkleri kiileri tutuklad, ikenceye maruz brakt ve ldrd. Uluslararas Af rgt raporlarndan birinde 31 ayr ikence ve dier trl kt muamele biimi belgelendi. Silahl muhalif gruplar da, daha kk lekli olsa da, yargsz infaz ve ikence uygulad. BM Gvenlik Konseyinin harekete geememesi bata Rusya ve in tarafndan devlet egemenliine sayg gstermenin gerei olarak savunuldu. Hkmetler ya da gvenlik gleri kendi insanlarn hedef aldnda, herhangi bir karnn olduu durumlar hari ne mnferit devletlerin ne de uluslararas toplumun sivilleri koruma konusunda kararl davranmamas gerektii dncesi kabul edilemez. ster Ruandadaki 1994 soykrmndan ya da Tamillerin 2009 ylnda on binlerce sivilin lmyle sonulanan kuzey Sri Lankadaki ate edilmeyen blgeleri kuatmasndan, ister Kuzey Korede halen srmekte olan alktan ya da Suriyedeki atmalardan bahsedelim, egemenlie sayg ad altnda eylemsizlik mazur grlemez. Sonuta, devletler kendi topraklarndaki insanlarn haklarn korumakla ykmldr. Ancak adalete ve insan haklarna inanan hi kimse bu kavramlarn halihazrda her hangi bir biimde egemenliin yokluundan baka bir eye hizmet ettiini iddia edemez. Elbette artk, devletlerin mutlak egemenlik talebi ve insan haklar ile insan gvenliinden ziyade ulusal gvenlie odaklanmalarndan oluan bu zehirli karm reddetmenin zaman geldi. Artk daha fazla mazeret bulmayalm. imdi uluslararas toplumun ayaa kalkarak tm dnya vatandalarn koruma grevini yeniden erevelendirme zaman gelmitir. lkelerimizin haklarmza sayg gsterme ve onlar koruma ve yerine getirme ykmll bulunmaktadr. u ana kadar, en iyimser haliyle, bunu tutarszca yapmlardr. Son 30-40 yldr dnce mahkumlarnn serbest braklmasndan ikencenin kresel lekte yasaklanmasna ve Uluslararas Ceza Mahkemesinin yaratlmasna kadar insan haklar hareketinin tm baarlarna ramen, egemenliin bu ekilde arptlmas milyarlarca insann hala arkamzda kaldn gstermektedir.
Vesayet veya smr

Vesayet veya smrnn son dnemdeki en plak rneklerinden biri dnyadaki yerli halklarn grd muameledir. Dnyann drt bir yanndaki yerli halklar birletiren temel deerlerden biri topra mlk edinme kavramn reddetmeleridir. Bunun yerine, kendilerini geleneksel olarak yaadklar topraklarn koruyucular olarak tanmlamaktadrlar. Tanmazlarn mlkiyeti kavramnn reddedilmesinin maliyeti yksek olmutur. Yerli halklarn yaadklar topraklarn ounun doal kaynaklar asndan zengin olduu grlmektedir. Bu nedenle haklarn korumas gereken hkmet egemen devlet adna topraklar kamulatrmakta ve ardndan bu topraklar satmakta, kiralamakta ya da bakalar tarafndan talan edilmesine izin vermektedir. Devletler ve irketler, topluluklarn toprak ve kaynaklarnn koruyucusu olmasnn deerini gzetmek yerine bu blgelere yerlemi, zor kullanarak yerli halklar yerinden etmi ve onlarla zdeletirilen topraklarn ve kaynaklarn mlkiyetini ele geirmitir. Paraguayda, Sawhoyamaxalar 2012 yln da son 20 yl geirdikleri gibi geirdiler; toprak haklar nter Amerikan nsan Haklar Mahkemesi tarafndan 2006 ylnda tannm olsa da geleneksel olarak yaadklar yerlerinden edildiler. Daha kuzeyde, Kanadadaki onlarca lk Milletler topluluu geleneksel olarak yaadklar topraklardan geerek Albertann katranl kumlarn ngiliz Kolombiyas kylarna ulatracak bir boru hatt projesine kar kmaya devam etti. Doal kaynaklarla olan ilikimizi yeniden dnmek zere hkmetlerin yerli halklardan bir eyler renebilecei bir dnemde, halen dnyann drt bir yannda yerli topluluklar kuatma altnda bulunmaktadr. Bu ykm zellikle ac verici hale getiren ey ise devlet ve irketlerin BM Yerli Halklarn Haklar Bildirgesini dikkate almama derecesidir; bildirge, devletlerin yerli halklar ilgilendiren tm konularda onlarn tam ve etkili katlmnn salanmas gerekliliini aka ortaya koymaktadr. Yerli haklar savunucular topluluklarn ve topraklarn savunurken iddet ve hatta cinayet ile kar karya kalmaktadr. Bu trden ayrmclk, toplum dna itme ve iddet, sadece Amerika ktasna zg deildir; Filipinlerden Namibyaya dnyann drt bir yannda grlmektedir. 2012 ylnda San ocuklar, Ovahimba halk ve dier etnik aznlklar eitime eriimlerini engelleyen saysz engelle karlamtr. Bu durum zellikle Opuwoda kamu okullarna gitmek iin salarn kesmeleri ve geleneksel giysilerini giymemeleri gereken Ovahimba ocuklarn etkilemitir.
Hkmetlerin, doal kaynaklarla olan ilikimizi yeniden dnmek zere yerli halklardan renecei ok ey var.
nsan ve para ak
Kaynaklar iin yar kresellemi dnyamzn unsurlarndan yalnzca biridir. Bir bakas ise sermayenin snrlar ve okyanuslar aarak gllerin ceplerine akmasdr. Evet, kreselleme bazlar iin ekonomik byme ve zenginlik getirmitir, ancak yerli halklarn deneyimine benzer ekilde baka topluluklar da hkmetlerin ve irketlerin zerinde yaadklar ve alk ektikleri topraklardan yarar salamasna seyirci kalyor. rnein, Sahra Alt Afrikada birok lkede gzlenen dikkate deer bymeye ramen milyonlarca insan, yaamlarn tehdit eden bir yoksulluk dzeyinde yaamaktadr. Yolsuzluk ve sermayenin Afrika dndaki vergi cennetlerine ak bunun iki nemli nedeni olmaya devam etmektedir. Blgenin mineraller asndan zenginlii, irketler ve siyasetiler arasnda - bir bedel karlnda - her iki tarafn da kar salad anlamalarn saysn artrmaktadr. mtiyaz anlamalar hakknda effafln bulunmamas ve hesap verme ykmllnn hibir ekilde olmamas, gerek irket hissedarlarn gerekse siyasetileri haksz yere zenginletirirken emekleri smrlen, topraklar kirletilen ve haklar ihlal edilenlerin payna ac dmekte. Adalet onlar iin eriebileceklerinden ok daha uzak bir yerde bulunmaktadr. Sermayenin serbest akna bir baka rnek ise dnyann drt bir yannda gmen iilerin evlerine para transferidir. Dnya Bankasna gre gelimekte olan lkelerde gmen iilerden gelen demeler, resmi olarak yaplan uluslararas kalknma yardmnn katdr. Ancak ayn gmen iiler 2012 ylnda sklkla evsiz kalm ve ev sahibi lkeler gmenlerin haklarn yeterince koruyamamtr. rnein, 2012de Nepaldaki stihdam Ajanslar smr ve zorla altrma amacyla gmen ii ticaretine devam etmi, hkmetin belirledii snrlarn zerinde cretler talep etmi ve iileri yksek faiz oranlaryla zorla borlandrmtr. stihdam Ajanslar ou gmeni alma koullar konusunda kandrmtr. Nepal kanunlarn ineyen stihdam Ajanslar nadiren cezalandrlmaktadr. Kadn haklarn szde bir referans olmaktan te fazla dikkate almayan bir kanun rnei verilecek olursa, Austos aynda hkmetin Kuveyt, Katar, Suudi Arabistan ve Birleik Arap Emirliklerine bu lkelerdeki cinsel ve dier fiziksel istismar iddialar nedeniyle 30 ya alt kadnlarn ev iilii iin g etmesini yasaklamasndan bahsedilebilir. Ancak bu yasaklama, bu defa kayt d yollardan i aramak zorunda kalan kadnlarn karlat riskleri potansiyel olarak artrmaktadr. Hkmetin asl yapmas gereken, kadnlar iin gvenli alma ortamlar salamaktr. nsanlar lkelerinden ayrldktan sonra, ii gnderen devletler bu kiiler artk kendi topraklarnda bulunmadndan ykmllklerinin olmadn iddia etmekte, ev sahibi devletler ise bu kiiler kendi yurttalar olmadndan haklar olmadn iddia etmektedir. Bu arada, 1990 ylnda imzaya alan Tm Gmen
ilerin ve Aile Fertlerinin Haklarnn Korunmasna Dair BM Szlemesi halen en az imzalanan insan haklar szlemelerinden biridir. Bat Avrupada g alan hibir devlet szlemeyi onaylamamtr. ABD, Kanada, Avustralya, Hindistan, Gney Afrika ve Krfez lkeleri gibi youn gmen nfusu bulunan dier lkelerde de durum ayndr. Bu hassas durum, mlteciler iin daha da ciddidir. En zor durumda olanlar ise saylar Londra, Lagos ya da Rio gibi byk dnya kentlerinin nfusuna eit olan 12 milyon vatanszdr. Bunlarn yaklak yzde 80i kadndr. Egemen devletlerinin kendilerini korumas sz konusu olmadndan, bu kiiler gerek anlamda kresel vatandalardr ve onlarn korunmas sorumluluu hepimize aittir. Bu insanlar, koruma grevinin yerine getirilmesi iin bulunabilecek en saf kanttr. nk ister kendi lkelerinde ister baka yerde olsunlar insan haklarnn korunmas tm insanlara salanmaldr. u anda, bu koruma devlet egemenlii fikrine tabi olarak grlmektedir. Gney Sudandaki kamplarda kadnlara tecavz edilmekte; Avustralyadan Kenyaya kadar birok lkede snmaclar alkonulma merkezlerinde ya da metal kafeslerde kilit altnda tutulmakta ve yzlercesi umutsuzca gvenli bir liman ararken su alan teknelerde yaamlarn kaybetmektedir. talya kylar aklarnda bata ka ilerleyen tekneler dolusu Afrikal 2012 ylnda da Avrupa kylarnn gvenliinden mahrum brakld, nk devletler snrlarnn denetiminin dokunulmaz kutsallkta olduunu iddia etti. Avustralya hkmeti, mlteci ve gmen teknelerinin yolunu denizde kesmeye devam etti. ABD Sahil Gvenlii benzer uygulamalarn savundu: Gmenlerin denizde engellenmesi, Birleik Devletlere girmeyi baarmalar halinde balatlacak maliyetli srelere gerek duyulmakszn hzla mene lkelerine geri gnderilmeleri anlamna gelir. Her halkarda egemenlik bireylerin snma hakknn nne geti. Her yl yaklak 200 kii l zerinden ABDye girmeye alrken yaamn kaybetmektedir; bu da ABD hkmeti tarafndan gvenli gei yerlerinin gmenler asndan geilmez hale getirilmesi iin alnan tedbirlerin dorudan bir sonucudur. G azalsa da bu rakamlarda bir deiiklik olmamtr. Bu rnekler yaam hakk dahil insan haklarnn korunmas sorumluluunun en irkin inkarn gstermekte ve daha nce bahsettiimiz sermayenin serbest dolam ile keskin bir ztlk tamaktadr. Gmen kontrolleri, ayn zamanda snrlar arasnda kk silahlar ve hafif silahlar da dahil konvansiyonel silahlarn byk lde engellenemeyen ak ile de ztlk tamaktadr. Yz binlerce insan bu ticaret nedeniyle ldrlm, yaralanm, tecavze uram ve evlerini terk etmek zorunda braklmtr. Silah ticareti ayrca kadnlar dorudan hedef alacak biimde ayrmclk ve toplumsal cinsiyete dayal iddet ile
En zor durumda olanlar ise saylar Londra, Lagos ya da Rio gibi byk dnya kentlerinin nfusuna eit olan 12 milyon vatanszdr. Bunlarn yaklak yzde 80i kadndr.
balantldr. Bu durum; bar, gvenlik, toplumsal cinsiyet eitlii ve gvenli kalknmay salama abalar asndan nemli sonular dourmaktadr. Dnya apnda silahlarn -en sonunda istismarc hkmetlerle bunlarn gvenlik gleri, sava aalar ve su etelerinin eline geecek ekilde- kolaylkla alm satmnn,
Silah ticareti kadnlar dorudan hedef alacak etkilidir. Silah ticareti ylda 70 milyar dolarlk karl bir itir ve bu nedenle karlarn gzetenler bu ticaret alann dzenlemelerden korumaya biimde ayrmclk ve almaktadr. Bu raporun baslma aamasnda, silah ticaretinde nemli bir yeri toplumsal cinsiyete olan lkeler bir silah ticareti anlamas iin mzakerelere balama dayal iddet ile balantldr. Bu durum; hazrlndayd. Talebimiz, bu tr silahlarn uluslararas insancl hukuk ihlalleri bar, gvenlik, ya da ar insan haklar ihlalleri gerekletirme tehlikesi bulunan yerlere toplumsal cinsiyet satnn yasaklanmasdr. eitlii ve gvenli kalknmay salama Bilgi ak abalar asndan Her eye ramen bu rneklerden karacamz olumlu sonu bunlar nemli sonular renebilmi olmamzdr. Uluslararas Af rgt yarm yzyldr, dnyann dourmaktadr.
drt bir yanndaki insan haklar ihlallerini belgelemekte ve elindeki tm kaynaklardan yararlanarak istismarlar durdurmaya ve haklarmz korumaya almaktadr. Kresel iletiim, modern insan haklar hareketinin kurucularnn asla hayal edemeyecekleri frsatlar sunmaktadr. Hkmetler ve irketlerin egemen snrlarnn arkasnda saklanabilmek iin yapabilecekleri giderek azalmaktadr. Yeni iletiim biimlerinin yaammza kk salma hz nefes kesicidir. Dotcom alan adnn yaratld 1985 ylndan 2,5 milyar insann internete eriiminin olduu gnmze deiim olaanst bir hzla gerekleti. 1989 yl Tim Berners Leenin internetin belge paylama zelliini nermesine tank olmutu, 1996da Hotmail dodu, 1999da bloglar ortaya kt ve 2001de Wikipedia yaynland. 2004te Facebook dodu, bir yl sonrasnda onu YouTube ve istatistiksel olarak angayda 24 yanda bir kadn olduu hesaplanan internetin bir milyarnc kullancs izledi. 2006 yl Twitter ve Googlen sansrl in sitesi Gu Geyi getirdi. 2008e gelindiinde inde evrimii insan says ABDdekinden fazlayd. Ayn yl, Kenyal gazetecilerle birlikte alan hak savunucular seim sonrasnda Kenyadaki iddet olaylarn haritalamak iin Ushahidi (Svahili dilinde tanklk) adnda bir internet sitesi gelitirdi ve o tarihten bu yana site enformasyonun demokratikletirilmesi iin dnya apnda kullanlan bir platform haline geldi. Enformasyon zengini bir dnyada yayoruz. Hak savunucular ihlallerin sakl kalmasn engelleyecek aralara sahipler. nemli bir dnemden geiyoruz: bu enformasyona eriebilmeye devam edecek miyiz yoksa devletler dier gl
takasnn ve nakliyesinin yaplmas ksmen de olsa istismarlarn artmasnda
oyuncularla birlikte bu eriimi engelleyecek mi? Uluslararas Af rgt herkesin bilgiye eriip onu paylaabilecei ve istismar edildiinde iktidar ve egemenlii sorgulayabilecei aralara sahip olmasn salamak istiyor. nternet ile bir kresel vatandalk modeli ina edebiliriz. nternet, egemenlik ve vatandala dayal haklara dair tm kavramsallatrmay tersine eviren bir dayanak noktas oluturuyor. Martin Luther Kingin kanlmaz bir karlkllklar a ve tek bir kader ba ile incelikli bir biimde belirttii ey hem ondan nce hem de ondan sonra birok byk dnr ve hak savunucusu tarafndan benimsenmi ve yaylmaya allmtr. Ancak artk bunu uluslararas vatandalk modelimizin dokusuna harmanlamann zaman gelmitir. Bir Afrika kavram olan Ubuntu bunu ok net ortaya koymaktadr: Ben biz olduumuz iin benim. Bu, hepimizi birletirmeye ve doal adalet ve insanlk anlaymz kirleten snrlara, duvarlara, denizlere, teki olarak dman tasvirlerine izin vermemeye dairdir. Artk dijital dnya bizi bilgiyle gerek anlamda birletirmitir.
Temsil ve katlm
Mesele basittir. Dijital dnyann akl oyun alann eitler ve daha fazla sayda insann hkmetleri ve irketleri sorgulamak iin gereksinim duyduklar bilgiye eriimini salar. effaflk ve hesap verebilirlii tevik eder. Bilgi gtr. nternet gnmzde dnyadaki yedi milyar insann glendirilmesi iin nemli bir potansiyele sahiptir. Nerede olursa olsun insan haklar ihlallerini grmemize, belgelememize ve bunlara kar kmamza izin veren bir aratr. Birlikte alarak sorunlar zmemizi, insan gvenliini ve insani kalknmay yaygnlatrmamz ve insan haklar vaadini tutmamz salamak iin bilgi paylamamz olanakl klar. Devlet egemenliinin istismar ise bunun tersidir. Bilgi ve iletiim duvarlarnn rlmesiyle bunlarn denetimine ve devlet srlarn koruyan kanunlarla dier imtiyaz taleplerinin arkasna snmaya dairdir. Egemenlik talebi ardnda yatan anlat, hkmetin yaptklarnn kendisinden bakasn ilgilendirmemesi ve kendi snrlar iinde kaldka sorgulanamamasdr. Gllerin gszler zerindeki yaptrmlar hakkndadr. Dijital dnyann gc ve olanaklar devasadr. Teknoloji deer asndan tarafsz olduundan bu olanaklar haklara sayg gsteren toplumlarn inasn ya da insan haklarna aykr eylemlerin kolaylatrlmasn salayabilir. Kkenleri ifade zgrln savunma abalarna uzanan Uluslararas Af rgt asndan, hkmetlerin ifade zgrln denetleyemediinde ve bilgiye eriimi idare etmeye karar verdiinde yaptklarn tekrar yayor olmak ilgin bir hal almaktadr. Bu, en net haliyle Azerbaycandan Tunusa, Kbadan Filistin Ynetimine farkl lkelerdeki blog yazarlarnn kovuturulmas ya da taciz edilmesinde
grlmektedir. rnein Vietnamda popler blog yazarlarndan Dieu Cay adyla bilinen Nguyen Van Hai, Adalet ve Hakikat blog yazar Ta Phong Tan ve AnhBaSaiGon olarak tannan Phan Thanh Hai, Eyll aynda devlete kar propaganda yrtmekten yarglanmtr. Blog yazarlar, srasyla 12, 10 ve 4 yl hapse mahkum olmu ve artl tahliye ile ev hapsinde ile be yl arasnda bir sre geirmeleri istenmitir. Mahkeme en fazla birka saat srm ve aileler mahkemeye katlmamalar iin taciz edilmi veya tutuklanmtr. Durumaya kmalar kez ertelenmitir; son ertelemenin nedeni Ta Phong Tann annesinin, kznn grd muameleyi protesto iin hkmet binasnn nnde kendini atee vermesinin ardndan yaamn yitirmesidir. fade zgrlklerini kullanmalar ve dijital teknoloji yoluyla iktidardakilerden hesap sormalar yznden insanlarn mahkum edilmesi hkmetlerin ilk savunma hattdr. Bunun dnda devletlerin her trl dijital iletiim ya da enformasyon sisteminin evresini duvarlarla rmeye altklarn giderek daha fazla gryoruz. ran, in ve Vietnam gibi lkelerin tamam dijital alanda gerek iletiim gerekse mevcut
Devletlerden ynetimlerinde bulunan herkes iin dijital dnyaya hakiki bir eriim salamalarn talep edebiliriz.
bilgilere eriim zerinde yeniden denetim salamak iin bir sistem ina etmeye alt. Daha da endie uyandrc olan, kitlesel izleme ve bilgiye eriimi daha ustalkl yntemlerle ynlendirme yoluyla bu alanda kendini daha az belli eden denetim mekanizmalarn aratran lkelerin saysdr. nsansz hava aralaryla gerekletirdii saldrlardan da anlalaca zere dnya apnda kural tanmazl ile bilinen ABD, ksa sre nce karasal ba bulunmayan bir
dijital dosyalama sistemi olan bulut saklama sistemlerinde saklanan her trl bilgiyi izleme hakk olduunu ilan etti. Daha net ifade etmek gerekirse, bu ABDde yaamayan ya da ABD vatanda olmayan tm kii ve irketlerin sahip olduu bilgilere eriim anlamna geliyor. Bilgiye eriim ve iletiim aralarnn denetimi zerinde bu mcadele henz balyor. u halde uluslararas toplum Orta Dou ve Kuzey Afrikadaki ayaklanmalar srasnda yaamlarn ve zgrlklerini bu kadar cesurca tehlikeye atanlara duyduu saygy gstermek iin ne yapabilir? Hepimiz ayaa kalkp Yeter deme cesaretini gsteren Malala Yusufzay ve dierleri ile dayanma gstermek iin ne yapabiliriz? Devletlerden ynetimlerinde bulunan herkes iin -ister bir cep telefonu ister masast bir bilgisayarla tercihen yksek hzl ve gerek anlamyla makul maliyetlerle internet eriimi yoluyla- dijital dnyaya hakiki bir eriim salamalarn talep edebiliriz. Devletler bylece Uluslararas Ekonomik, Sosyal ve Kltrel Haklar Szlemesinin 15. Maddesindeki Bilimsel ilerlemeden ve uygulamalarndan yararlanma hakk ifadesinde belirtildii zere insan haklar ilkelerinden birinin gereklerini yerine
10
getiriyor olacaktr. Ayrca nsan Haklar Evrensel Bildirgesinin 27. Maddesine gre de Herkes, toplumun kltrel yaamna serbeste katlma, gzel sanatlardan yararlanma, bilimsel gelimeye katlma ve bundan yararlanma hakkna sahiptir. nternete hakiki bir eriim, kesinlikle, bilimsel ilerlemeden yararlanma anlamna gelir. Yllar nce, devletler ulusal lekte kurulacak ancak nihayetinde kresel bir posta sistemi yaratacak bir ekilde dier posta servisleriyle balantl olacak uluslararas bir posta servisi kurdu. Herkes dnyann her yerinde mektup yazabilir, bir pul alabilir ve baka bir yere mektup gnderebilirdi. Mektuplar her zaman kapnza kadar gelmese de her yerde herkesin gnderilerini alabilecekleri genel bir datm merkezi sistemi bulunuyordu. Bu postalar ka snr geerse gesin zel olarak deerlendiriliyordu. Gnmz dnyasnda artk biraz tuhaf ve antika kaan bu trden bir iletiim ve bilgi paylam iletiim biimimizi deitirdi ve bu, iletiimin zel kalmas hakknn varsaym zerine ina edildi. Daha da nemlisi devletler herkesin bu hizmete eriimini salamay stlenmiti. Hi phesiz ou devlet zel olan eyleri okumak iin postalara olan eriimlerini kullanm olsa da bu iletiimin zel kalmas hakkna dair ilkeyi zorlamamtr. Saysz lkede bu, insanlarn bilgi ile birlikte aile ve toplum yaamlarn paylamalar konusunda nlerini amtr. Bugn internet eriimi insanlarn iletiimlerini salamann yansra bilgiye eriimlerini salamak iin de nemlidir. effaflk, bilgiye eriim ve siyasi tartma ve kararlara katlma olana haklara sayg gsteren bir toplumun inas iin hayatidir. Hkmetler tarafndan atlacak bir ka adm insan haklar iin bu kadar hzl, gl ve uzun erimli olumlu sonular dourabilir. Dnyadaki her bir hkmetin bir karar vermesi gerekiyor. Bu deer asndan tarafsz teknolojiyi alp bakalar zerinde egemenlik kurmak iin mi kullanacak yoksa bireylerin zgrlklerini glendirmek ve yaygnlatrmak iin mi? nternetin ilerlemesi ve -cep telefonlar, internet kafeler ve okullarda, halk ktphanelerinde, iyerlerinde ve evlerdeki bilgisayarlar yoluyla- kresel lekte yaylmas haklarn talep etmeleri iin insanlar glendirmede byk bir frsat yaratmtr.
Gelecek iin seim

Devletlerin bu an yakalamas ve ynetimleri altndaki insanlarn internete hakiki eriimlerinin olmasn salamak iin bir frsat var. Devletler insanlarn internete karlanabilir maliyetlerle eriimini salayabilir. Ktphaneler ve kafeler gibi insanlarn cretsiz olarak ya da dk cretler karl internete eriebilecekleri daha fazla yerin almasn destekleyebilir.
11
En nemlisi ise devletler, u anda yalnzca yzde 37sinin internete bir biimde eriimi bulunan kadnlarn bu bilgi sistemine ve bu yolla iinde yaadklar dnyada yaplanlara ve alnan kararlara etkin olarak katlmn salayabilir. BM Kadn rgt, Intel ve ABD Dileri Bakanl tarafndan ortak olarak hazrlanan yeni bir raporda belirtildii zere, Hindistan, Meksika ve Uganda gibi lkelerde internet kullanm konusunda toplumsal cinsiyetler asndan byk bir fark var. Bu da, dinsel ve kltrel nedenlerle evlerinden ayrlamayan kadnlar iin internet kafeler gibi yerlere gitmenin pek kolay olmamas nedeniyle devletlerin evlerde, okullarda ve iyerlerinde eriimi salayan sistemler yaratmasn gerektirmektedir. Devletler, ayrca, kadna ynelik toplumsal ayrmcl ve kalp yarglar ortadan kaldrmak iin alabilir. Mhendislik diplomas bulunan Hintli bir kadn dokunursa ters bir ey olabilir korkusuyla bilgisayar kullanmasnn yasaklandn anlatmaktadr. Baka bir rnek ise, baz kocalarn uygunsuz cinsel ierik grecekleri korkusuyla elerinin aile bilgisayarn kullanmalarn yasaklamasdr. Bu, Azerbaycandaki erkeklerin yzde 75i en az bir kez internete girmi durumdayken kadnlarn
Bilgi, enformasyon ve konuabilme g demektir. Haklara sayg gsteren devletler insanlarn glendirilmesini destekler.
neden yalnzca yzde 14nn internete girebilmi olduuna ilikin gsterilen nedenlerden biridir. Devletler, insanlarn internete eriim hakkn tanmakla ifade zgrl ve bilgi edinme hakk ykmllklerini yerine getiriyor olacaktr. Ancak bu yaplrken zel yaama sayg gsterilmesi gerekmektedir. Bu ekilde hareket edilmemesi halinde gerek lke iinde gerekse kresel lekte iki tr insan grubu yaratlmas riski ile karlalacaktr: haklarn talep etmek iin ellerinde aralar bulunanlar ve bunlardan mahrum olarak
geride kalanlar. Bilgi, enformasyon ve konuabilme g demektir. Haklara sayg gsteren devletler insanlarn glendirilmesini destekler. Dijital alann snrsz doas ise, evimize yakn kk yerlerde ve uzaklarda yaayanlarla dayanma iinde insan haklarna sayg gsterilmesini salayacak bu aralar kullanarak kresel vatandal yaama geirebileceimiz anlamna gelmektedir. Geleneksel dayanma biimleri internet zerinden yayldnda ok daha fazla etkiye sahip olacaktr. Aralk 2012de Uluslararas Af rgtnn 10. Kresel Haklar iin Yaz! sloganl mektup yazma maratonunun bir ayanda binlerce eylemcinin kendileri iin kampanya yrtt 12 kiiyi dnn. Bu, dnyann en geni insan haklar etkinliidir ve son yllarda e-postalar, dijital dilekeler, SMS mesajlar, fakslar, Tweetler ile birlikte dayanma ifade eden, destek veren ve inandklar nedeniyle hapsedilenlerin serbest braklmasn salayan iki milyon eyleme ulamtr. Uluslararas Af rgt adna bizler, internette, kurucumuz Peter Benensonun 50 yldan daha uzun sre nce grdn, yani herkes iin zgrlk ve hak talep etmek
12
amacyla insanlarn snrlar aarak alabilmesine dair radikal umudu ve olanaklar gryoruz. Benensonun ryas zamannn en byk deliliklerinden biri diye dikkate alnmamt. Ancak bugn birok eski dnce mahkumu zgrlklerini ve yaamlarn bu ryaya borlu. imdi yine bazlarnn delilik diyerek dikkate almayaca baka bir ryann yaratlmas ve gerekletirilmesinin balangcndayz. te bugn Uluslararas Af rgt bu zorluu kucaklyor ve devletlere dnyamzn deitiini fark etmeleri ve tm insanlarn glendirilmesi iin aralar yaratmalar arsnda bulunuyor.
13
ULUSLARARASI AF RGT RAPORU 2013 BLM K: BLGESEL GENEL BAKILAR
13
AVRUPA VE ORTA ASYA
BLGESEL GENEL BAKILAR

AVRUPA VE ORTA ASYA
Eski Sovyetler Birlii lkelerinde nadiren grlen iktidarn demokratik biimde el deitirmesi sreci Grcistandaki parlamento seimlerinde yaand. Dier lkelerde otoriter rejimler iktidar ellerinde tutmaya devam etti. Avrupa Birlii Nobel Bar dln kazand ancak ye lkelerde mltecilere temel barnma ve gvenlik salamak ve alt milyon Roman vatanda iin eit haklar temin etmek konularnda baarsz oldu. Uzun sredir Avrupann insan haklar koruma sisteminin en nemli paras olan Avrupa nsan Haklar Mahkemesi, lkelerin mahkeme kararlarn uygulamay reddetmesi ve mahkemenin yetki alann daraltma abalaryla zayflatlmaya devam etti. Eski Sovyetler Birlii lkelerinde medeni ve siyasi haklar tehdit altndayd. Belarusta 2011 sonras kstlamalar devam etti. Azerbaycanda birka dnce mahkumu serbest brakld, yenileri gzaltna alnd. Rusyada yeni bir baskc yasa dalgas devletin eletirel protestolar, gsterileri, kiileri ve rgtleri kstlama gcn artrd. Tm blgede lkeler kendilerini eletirenler zerinde daha da sinsi bir bask uygulad: anonim iddet tehditleri ile uyuturucu kullanm, rastgele cinsel iliki ya da vergi karma iddialarnda bulunan karalama kampanyalar gerekletirildi. Trkiye, blgesel aktr olarak etkisi artsa da, binlerce kiiyi adil olmayan yarglamalar sonucu mahkum edip cezaevlerinde rmeye brakarak ifade zgrl haklarn ihlal etti ve insan haklarn gzetmek konusunda nemli bir ilerleme kaydetmedi. Avrupa nsan Haklar Mahkemesi, Aralk aynda verdii dnm noktas niteliindeki kararla, Makedonya hkmetini Halid El-Masrinin 2003te skpte CIA tarafndan karlmasnn ardndan kaybolmas ve ikence grmesinden sorumlu buldu. Eyll aynda talya Yksek Temyiz Mahkemesi 23 eski CIA grevlisinin 2003teki karma olay ve Msrl terr zanls Osama Mustafa Hasan Nasrn karlarak Milanoda sorgulanmasndan dolay aldklar cezay onaylad. Ancak ilgili lkelerin soruturmalar ardan almas ve ihlallere itirak ettiini reddetmesi nedeniyle Avrupada ABD liderliindeki adam karma ve lke dnda sorgulama program ile balantl ilenen sular iin genellikle hesap verilmedi. Eski Sovyetler Birliinde adam karma ve lke dnda sorgulama yntemleri uygulanmaya devam etti. Rusya ve Ukrayna, lkelerine iadelerini engelleyen Avrupa
17
nsan Haklar Mahkemesi kararlarna aka meydan okuyarak, aranan ve ikence tehdidi altnda bulunan kiilerin karlmas ve iade edilmesi konularnda ibirlii yapt. Bata Rusya olmak zere baz lkeler, kararlarn uygulamayarak Avrupa nsan Haklar Mahkemesinin yetkilerini yok sayd. Avrupa nsan Haklar Szlemesine sunulan deiiklik nerileri Mahkemenin bamszlna zarar verdi ve bireylerin Mahkemeye eriimini kstlad. Balkanlarn baz blgelerinde 1990larda ilenen sava sularnn madurlar iin adaletin yerini bulmas olasl azald. Bu davalarn soruturma ve kovuturmalar ar bir ekilde ilerlemeye ve siyasi iradenin yokluu yznden engellenmeye devam etti. BosnaHersekte ve dier lkelerde tecavz ve dier cinsel iddet ieren sava sularnn madurlar adalete ve sosyal destee eriimden yoksun braklmaya devam etti. Avrupa lkeleri, snr kontrollerini glendirerek ve kylarna geri gnderilen bireylerin haklarn gzetmeyen Libya gibi Kuzey Afrika lkeleri ile ibirliini sklatrarak mlteci ve snmac akn kstlamaya alt. Yunanistanda snmaclar, snma bavurusu yapmak konusunda ciddi engellerle kar karya kald, insanlk d koullarda gzaltnda tutulma ve yabanc dman yasa d gruplardan iddet grme riskine maruz kald. Macaristan, niformal ar sac gruplarn Romanlarn oturduu mahallelerde rk sloganlar atarak ve mahallede yaayanlara ta atarak yry yapmasna izin verdi. Tm blgede Roman bireyler tacize ve ayrmcla uramaya devam etti.
18
ORTA DOU VE KUZEY AFRKA
BLGESEL GENEL BAKILAR

ORTA DOU VE KUZEY AFRKA
2010 yl sonundan itibaren Kuzey Afrika ve Orta Douyu etkisi altna alan halk ayaklanmalar 2012 yl boyunca da blgedeki insan haklar ile ilgili gelimeleri ekillendirmeye devam etti. Suriyede hkmet gleri ile muhalifler arasndaki i atma lkeyi kasp kavurdu. Tm taraflarn gerekletirdii ar insan haklar ihlalleri ve iledii sava sular ile hkmet glerinin, yerleim alanlarndaki hedef ayrt etmeyen saldrlar, siyasi cinayetler ve ikence de dahil olmak zere iledii insanla kar sular 2012 yl ve sonrasnda devam etti. Geni apl korku ve ykm ciddi bir insani krizle kar karya kalan iki milyon insann Suriye iinde yerinden edilmesine neden oldu ve yl sonuna gelindiinde neredeyse 600.000 kiiyi daha lke dna kamaya zorlayarak komu lkelerin zerine ar bir yk bindirdi. km bir ekonomi ve altyap ile yakn zamanda sonlanmayacak gibi grnen sava nedeniyle Suriyenin gelecei gerekten karanlk grnyor. Dier lkelerde 2012nin yanstt grnt karkt. Otokratik yneticilerin iktidardan devrildii Msr, Libya, Tunus ve Yemen gibi lkelerde daha fazla basn zgrl ve sivil toplum iin artan frsatlar vard. Ancak dini ve ahlaki temellerle ifade zgrlnn karsna karlan engeller gibi gerilemeler de bulunuyordu. Libyada milislerin kontrol altna alnamamas da insan haklarndaki ilerlemeyi tehdit eden bir unsur oldu. Tm blgede insan haklar savunucular ve siyasi eylemciler bask grmeye devam etti. Birok kadn ve erkek, grlerini ifade ettikleri iin mahkum edildi, barl gsterilerde dvld ya da ldrld, gzaltnda ikence grd, seyahat etmeleri engellendi ya da devlet grevlileri tarafndan taciz edildi. Krfez lkelerinde eylemciler, airler, salk alanlar ve biroklar yalnzca reform istedikleri ya da grlerini ifade ettikleri iin mahkum edildi. Bahreynde yetkililer reform yaplacan duyururken aralarnda muhaliflerin ve insan haklar savunucularnn da bulunduu dnce mahkumlarn cezaevinde tutmaya devam etti. Cezayir ve rdnde yeni yasalar basn zerindeki kontrol sklatrd. Fasta yetkililer, gazeteciler ve muhalifler zerinde bask uygulad. Gei dnemindeki lkelerde adalet ve gvenlik alanlarnda ok ihtiya duyulan reformlar zerine tartmalar devam etti ancak elle tutulur ok az deiiklik yapld. Gemiteki baz ihlaller ele alnsa da genelde insan haklar ihlalleri karsndaki cezaszlk rejiminin yeri salam kalmaya devam etti. Keyfi tutuklamalar, ikence ve adil olmayan
19
yarglamalar yaygn bir ekilde uygulanmaya devam etti ve bata ran ve Suudi Arabistan olmak zere birok lke sklkla lm cezas cezas uygulad. Ayaklanmalarn kalbindeki kadnlarn umutlar geree dnmedi. Cinsiyete dayal ayrmcln sona ermesi talepleri karlanmad ve baz kadn gstericiler cinsiyete zg biimlerde taciz edildi. Ancak blgedeki kadnlar hukuktaki ve uygulamadaki kemiklemi ayrmclkla mcadele etmeye ve aile ii ve cinsiyet temelli iddetle ilgili yeterli koruma talep etmeye devam etti. Bu srada srail, Gazze eridine abluka uygulamaya devam etti ve igal altndaki Filistin topra Bat eriada bulunan yasa d srail yerleimlerini geniletti. Sonu, Gazzenin 1.6 milyonluk nfusu iin devam eden bir insanlk krizi ile Bat eria ve Gazzedeki Filistinlilerin hareketlerinin byk oranda kstlanmas oldu. Kasm 2012de srail, Gazzeden sraile hedef ayrm gzetmeyerek roket atan Filistinli silahl gruplara ynelik sekiz gnlk bir askeri harekat balatt, 160tan fazla Filistinli ve alt srailli ldrld. 2012nin baarszlklarna ramen blge apnda insanlarn adalet, onur ve insan haklar mcadelelerinde gsterdii kararllk ve cesaret iyimser olmak iin iyi bir neden veriyor.
20
AMERKA BRLEK DEVLETLER

AMERKA BRLEK DEVLETLER
Devlet ve Hkmet Bakan: Barack H. Obama Yl boyunca 43 kii infaz edildi ve acmasz cezaevi koullarna dair endieler devam etti. ok sayda tutuklu Guantnamoda sresiz bir ekilde askeri gzaltnda kalmaya devam etti. Bu tutuklulara dair askeri komisyon tarafndan yaplan yarglamalarn ardndan ynetimin de verilen lm cezasn uygulama niyetinde olduu alt dosyaya ilikin n durumalar devam etti. Terrle mcadele balamnda ldrc g kullanlmas ve lke iinde kolluk kuvvetlerince ar g kullanmna dair srekli gelen bildirimler ciddi endielere yol at.
Boumediene - Bush kararnn, tutuklular, vaat edilen anlaml bir deerlendirmeden mahrum brakacak biimde uygulanp uygulanmadn dikkate almas isteniyordu.
Guantnamo tutuklularnn davalar

Mays aynda, ABDye ynelik gerekletirilen 11 Eyll 2001 tarihli saldrlara karmakla sulanan be Guantnamo tutuklusunun (Halid eyh Muhammed, Velid bin Atta, Remzi Binelib, Ali Abdlaziz Ali ve Mustafa Ahmed Havsavi) Askeri Komisyon tarafndan grlecek davada lm cezas istemiye yarglanaca bildirildi. Bu be kii ve 2011 ylnda lm cezas istemiyle hakknda dava alan Abdlrahim elNairinin durumalar 2012 sonu itibaryla henz balamamt. Ad geen alt kii, 2006 ylnda Guantnamoya sevk edilmeden nce drt yl boyunca ABD tarafndan gizli olarak haberlemesiz alkonuldu ve bu sre zarfnda en az ikisi ikence grd. Austos aynda, Suudi Arabistan vatanda Ahmed Muhammed al Darbi hakknda su isnadnda bulunuldu. Haziran 2002de Azerbaycanda sivil yetkililer tarafndan yakalanan Al Darbi Austos 2002de ABD yetkililerine teslim edildi ve Mart 2003te Guantnamoya sevk edildi. 2012 yl sonunda, hakknda bulunulan su isnadna dair dava henz Askeri Komisyonun nne gelmemiti. ubat aynda, Pakistan vatanda Mecid Han, Guantnamoda askeri bir hakim karsna karldnda 2009 Askeri Komisyonlar Yasas (AKY) kapsamndaki sular itiraf etti. Duruma ncesi anlamann artlarna gre ABD makamlaryla ibirliinin ardndan ubat 2016da ya da ncesinde cezasnn infazna balanmas gerekmekte. 2006 ylnda Guantnamoya getirilmesinden nce, ABD ynetimi tarafndan gizli bir ekilde gzaltnda tutuldu, iddialara gre bu sre zarfnda ikence veya kt muamele grd. Bununla birlikte Guantnamoda Askeri Komisyon tarafndan hkm giydirilen kii says yediye ulat. Bei ABD denetimindeki gzaltlarnn erken bir tarihte sona ermesi olasl karlnda su itirafnda bulundu. Bu be kiiden ikisi 2012 ylnda lkelerine iade edildi: Temmuz aynda brahim al Qosi Sudana ve Eyll aynda ise 15 yandan bu yana ABD gzetiminde bulunan mer Kadir Kanadaya gnderildi. Ekim aynda, bir Federal Mahkeme 2008 tarihli Salim Hamdann terre maddi destek salamaktan hkm giymesi kararn bozdu. Birleik Devletler
Terrle mcadele ve gvenlik

Guantnamoda gzaltlar
2012 ylnn sonunda, Bakan Obamann Guantnamodaki askeri gzalt merkezinin kapatlmas iin verdii son tarihten neredeyse yl sonra, ounluu hkm giymemi ya da mahkemeye karlmam 166 kiinin steki tutukluluu hala devam ediyordu. Yl iinde ikisi Askeri Komisyon tarafndan sulu bulunmu drt erkek tutuklu sten baka yerlere sevk edildi. 2002 ylndan bu yana mahkemeye karlmadan ve haklarnda su isnadnda bulunulmakszn alkonulan iki Uygur tutuklu Nisan aynda yeniden yerleim iin El Salvadora sevk edildi. Su isnadnda bulunulmadan ve mahkemeye karlmadan sresiz tutukluluundan duyduu rahatszl defalarca ifade eden Yemen vatanda Adnan Farhan Abdul Latifin geen yl lmesi ile Ocak 2002den bu yana Guantnamoda hayatn kaybettii bilinen tutuklularn says dokuza kt. Yl boyunca, Birleik Devletler Yksek Mahkemesi, tutukluluklar Temyiz Mahkemesi tarafndan devam ettirilen bir grup Guantnamo tutuklusunun itiraz dilekesini gzden geirmeyi reddetti. Bu dilekelerde, dier konularn yan sra, Yksek Mahkemenin, tutuklularn bu durumunun Federal Mahkeme tarafndan hukukilik asndan deerlendirilmesi hakkna dair 2008 tarihli
21
Temyiz Mahkemesi, ABD hukukuna gre terre maddi destek salamann AKYnin yrrle girmesinden nce bir sava suu olmadna dair karar vermiti.
Afganistandaki ABD gzaltlar

Haziran aynda, bir Birleik Devletler Blge Mahkemesi hakimi Aralk 2008de Afganistanda ABD tarafndan askeri gzaltna alnan ve o tarihten bu yana hakknda su isnadnda bulunulmayan ya da davas grlmeyen Afgan vatanda Zia-ur-Rahman adna yaplan bir ihzar emri deerlendirmesi dilekesini reddetti. Hakim, ABD ynetiminin mahkemenin dava konusu hakknda yarg yetkisi olmadna dair gerekesini kabul etti. 9 Eyllde, alt ay ncesinde imzalanm olan bir anlama kapsamnda, Afgan yetkilileri Bagramdaki ABD hava ssndeki gzaltlarn denetimini devrald. Her ne kadar Afgan yetkililerin 9 Mart tarihi itibaryla yaklak 3.000 Afgan vatandan gzaltnda tuttuu belirtilse de, o tarihten bu yana sse getirilen 600 akn tutuklu ile birlikte yaklak 50 Afgan vatanda olmayan tutuklunun ABD tarafndan askeri gzaltnda tutulduklar aka grlmektedir. Ekim aynda, bir Birleik Devletler Blge Mahkemesi hakimi Bagramda ABD tarafndan gzaltnda tutulan ve Afgan vatanda olmayan kiinin ihzar emri deerlendirmesi dilekelerini reddetti. Dilekelere gre, Amin al-Bakri 2002de Taylandda; Redha al-Najar ise 2002de Pakistanda ve Fadi al-Maqaleh 2003te Afganistan dnda yakalanmt, ancak ABD yetkilileri Afganistanda yakalandn iddia etmekteydi. Mays 2010da, ABD Temyiz Mahkemesi bu kiinin tutukluluk durumunun hukukiliinin deerlendirilmesi iin mahkeme huzuruna kma talebini kabul eden 2009 tarihli bir Blge Mahkemesi kararn reddetmiti. Bunun hemen ardndan tutuklularn avukatlar Temyiz Mahkemesinin kararn deitireceini iddia ettikleri yeni bilgileri ekleyerek yeniden bavuruda bulundu, ancak bavuru Blge Mahkemesi tarafndan kabul edilmedi. Kasm aynda, bir Birleik Devletler Blge Mahkemesi hakimi Bagramda ABD tarafndan gzaltnda tutulan bir kiinin daha ihzar emri deerlendirmesi dilekesini reddetti. Pakistan vatanda olan Amanatullah uzun yllar ste tutulmaktayd. Amanatullah, ubat 2004te Iraktaki Birleik Krallk ordusu tarafndan alkonularak ABD
gzetimine verilen ve Afganistana sevk edilen iki kiiden biriydi. kisi de 2012 sonunda mahkemeye karlmadan ve haklarnda su isnadnda bulunulmadan Bagramda ABD tarafndan alkonulmaya devam etti.
Cezaszlk
CIAnn gizli gzalt programna ilikin olarak Bakan George W. Bush ynetimi dneminde ilenen ve uluslararas hukuka gre ihlal kabul edilen sulara dair hesap verilmesi yine salanamad. 30 Austos tarihinde, ABD Basavcs lke dnda ABD tarafndan gzaltnda tutulan iki kiinin lm hakkndaki ceza soruturmalarnn kapandn aklad. Basavc, 2002 ylnda Afganistanda ve 2003 ylnda Irakta meydana geldiine inanlan lmlere ilikin kimse hakknda su isnadnda bulunulmayacan belirtti. Bu aklama Haziran 2011de CIA program kapsamndaki sorgulamalara dair yrtlen n deerlendirmelerin sonuland ve sz konusu iki lm dnda herhangi baka bir soruturmaya gerek olmad aklamasnn ardndan geldi.
ldrc g kullanm
ABD tarafndan insansz hava tatlar kullanlarak Pakistan, Somali ve Yemende terr zanllarnn hedef alnarak ldrlmesi yl boyunca devam etti. Gizlilik nedeniyle ancak snrl lde ulalabilen bilgiye gre, El-Kaide ve bununla ilikisi bulunan gruplara kar alan kresel sava teorisi dorultusunda ABD politikalar uluslararas insan haklar hukukunu ihlal ederek yargsz infazlarn yaplmasna izin vermektedir.
Ar g kullanm
Yirmi eyalette en az 42 kii polisin ok tabancas kullanmas nedeniyle ld ve bylelikle 2001den beri bu ekilde yaamn kaybedenlerin says 540 buldu. ok tabancalar, 60tan fazla lm olaynda, olayn nedeni ya da olaya katkda bulunan etken olarak kaydedildi. ok tabancas nedeniyle lenlerin ou silahszd ve elektrooka maruz kaldklar anda ciddi bir tehdit oluturuyor gibi grnmyorlard. Mays aynda, Amerikan Kalp Dernei ok tabancalarnn kalp krizine ve lme neden olabilecei sonucuna varlmasn salayan kantlar sunan ve dier uzmanlarca da deerlendirmeye tabi tutulmu ilk bilimsel raporu yaymlad. alma, kiilerin Taser X26 denen silahla elektrook
22
verilmesinin ardndan bilinlerini kaybettii sekiz vakaya dair otopsi raporlarn, tbbi kaytlar ve polis verilerini kapsayan bilgileri analiz etmekteydi. n 20 Haziranda, 39 yandaki Macadam Mason, Thetford, Vermontta bulunan evinin nnde eyalet devriyesi polisinin kulland bir ok tabancas ile vurulduktan sonra ld. Eyll aynda, New Hampshire Adli Tp Brosu, Macadam Masonn kullanlan elektrikli silahn boaltt yk nedeniyle ani bir kalp krizi geirdii sonucuna vard. Ekim aynda, Gvenlik Bakanl Genel Mfettilii ldrc g kullanm konusunda ABD Snr Devriyesi politikalarn gzden geirdiklerini bildirdi. Yl sonunda da devam etmekte olan bu deerlendirmenin balangcnn ardndan ABDnin Meksika snrnda Snr Devriyesinin ateli silah kullanmas nedeniyle lmle sonulanan bir dizi olay meydana geldi. n Ekim aynda, 16 yandaki Jos Antonio Elena Rodrguez ateli silahla vurularak ldrld. ABD yetkilileri, Nogales, Arizonadan bir snr devriyesi polisinin uyuturucu kardndan phelenilen iki kiinin snrn dier yanna kamas ve ta frlatmas nedeniyle ate atn belirtti. Olay yl sonunda FBI ve Meksikal yetkililer tarafndan soruturuluyordu. n Nisan aynda, ABD Adalet Bakanl 2010 ylnda bir snr devriyesi polisi tarafndan bandan vurulan 15 yandaki Sergio Hernndez Guerecann lmne dair herhangi bir federal ceza ya da hukuk davasnn almayacan aklad.
Birleik Krallktan ABDye iade edildi. Birleik Devletler yetkilileri Uluslararas Af rgtnn ADX Cezaevini ziyaret talebini reddetti.
ocuk haklar
Haziran aynda, Miller - Alabama davasnda, Birleik Devletler Yksek Mahkemesi suun ilendii tarihte 18 yandan kk olan sulular hakknda artl tahliye olana bulunmakszn zorunlu mr boyu hapis cezasn yasaklad. Karar, Mahkemenin 18 yan altndakiler tarafndan ilenen adam ldrme haricindeki sularda artl tahliye olana bulunmakszn zorunlu mr boyu hapis cezasn yasaklamasndan iki yl sonra verildi. Temmuz aynda, Iowa Valisi Terry Bransted, Miller Alabama kararna karlk olarak suun ilendii tarihte 18 yandan kk olan ve birinci derece adam ldrme suundan hkm giymi 38 sulu hakknda Iowada artl tahliye olana bulunmakszn zorunlu mr boyu hapis cezasn, artl tahliye olana bulunmakszn zorunlu 60 yllk hapis cezasna evirdi. Duruma aamasnda artl tahliye olana bulunmakszn zorunlu mr boyu hapis cezasnn dorudan uygulanmas kural nedeniyle dikkate alnmayan hafifletici deliller, Valinin genel talimat srasnda da gz ard edildi.
Gmen haklar
Haziran aynda, Birleik Devletler Yksek Mahkemesi dzensiz gmen statsndeki kiilerin i aramasn ya da bir ite almasn eyalet suu haline getiren bir hkm de ieren Arizona G Yasasnn balca ksmlarn reddetti. Ne var ki, Mahkeme, yasann, kolluk kuvvetlerinin lkede yasa d olarak bulunduundan phelendii kiilerin gmenlik durumunu kontrol etmesini zorunlu klan bir blmn, haklar alannda alan gruplarn bu durumun rk profili karmay tevik edeceine, yani kiilerin yalnzca grnmleri, rk ya da etnik kkenleri nedeniyle hedef alnabileceine dair eletirilerine ramen onaylad. Kararn ardndan, federal mahkemeler Alabama ve Georgiada benzer bir mevzuat kabul etti. Gmenleri hedef alan eyalet yasalarnn yaylmas bu kiiler iin ayrmclk riskini artrmakta ve eitim ile birlikte temel salk hizmetlerine eriimi engellemekteydi. ABD-Meksika snrnn baz ksmlarnda gmenlerin engellenmesi iin artan kolluk almalar
Cezaevi koullar
Tutuklama oranlar yksek seviyelerde devam etti. ABD apnda binlerce mahkum sper-maksimum gvenlikli cezaevlerinde tecritte tutulmaya devam etti. Bu kiiler doal k, egzersiz ya da rehabilitasyon programlarna yeterli eriim olmakszn gnde 2224 saat hcre hapsinde tutulmaktayd. Bu tesislerdeki koullar uluslararas standartlara uymamakta ve baz durumlarda zalimane, insanlk d veya onur krc muameleye karlk gelmekteydi. Ekim aynda, be kii, Avrupa nsan Haklar Mahkemesi, Florence, Coloradoda bulunan Federal ADX Yksek Gvenlikli Cezaevine kapatlmalar halinde gerek bir ikence ya da dier zalimane, insanlk d veya onur krc muamele riski ile karlaacaklar iddialarn reddettikten sonra, terrle ilgili sulamalarla mahkemeye karlmak zere
23
dzensiz gmen statsndeki kiileri Birleik Devletlerin llk kesimlerinden geen zellikle tehlikeli rotalar semeye itti ve bu durum yzlerce kiinin hayatn kaybetmesine neden oldu. Yerel kolluk kuvvetleri ve gmenlik birimleri arasndaki ibirliinin artmas, ABD-Meksika snrnda yaayan topluluklar bu grevliler tarafndan rka dayal profillerinin karlmas riski ile kar karya brakt. nsan ticareti ve aile ii iddet benzeri sularn maduru olan dzensiz gmen statsndeki kiiler adalete eriim konusunda eitli engellerle karlat.
cezalar onaylad tarih olan 1976dan bu yana, ABDdeki 1320 infazn 492si Teksasta gerekletirilmi oldu. Nisan aynda, Connecticut lm cezasn kaldran 17. ABD eyaleti oldu. Kasm aynda, Kaliforniya semenleri yzde 47lik bir oya kar yaklak yzde 53lk bir oyla, eyalette lm cezasn kaldracak ve infaz bekleyen 700 akn lm cezasn artl tahliye olana bulunmayan mr boyu hapis cezasna evirecek olan 34 Sayl neriyi reddetti.
Salk hakk
Haziran aynda, Birleik Devletler Yksek Mahkemesi, 2014 yl itibaryla salk hizmeti kapsamn salk sigortas bulunmayan 30 milyonu akn kiiyi kapsayacak ekilde geniletecek olan ve 2010 ylnda kabul edilmi olan Uygun Maliyetli Salk Hizmeti Yasasn onaylad. Yasann baz hkmleri sigorta irketlerinin kadnlardan daha fazla prim almasnn engellenmesi benzeri nitelikli anne sal hizmetlerine ulalmas nndeki engelleri ortadan kaldrrken, baz eksiklikler ve engeller konusunda deiiklik olmad. Anne Salnda Hesap Verebilirlik Yasas yl sonunda hala Kongrede grlmeyi bekliyordu.
Uluslararas Af rgt ziyaretleri/ raporlar

v Uluslararas Af rgt temsilcileri yl boyunca Guantnamodaki Askeri
Komisyon yarglamalarn gzlemledi. 4 ABD: Kongre byle bir karar almad: Ynetimin kolu, terrle mcadeleden kaynaklanan ihlallere sfr zm (AMR 51/008/2012) 4 Dman topraklarnda: ABDnin gney batsnda gmenlik uygulamalarnda insan haklar ihlalleri (AMR 51/018/2012) 4 ABD: Zalimane tecrit Uluslararas Af rgtnn Arizonadaki maksimum gvenlikli cezaevleri koullar hakknda endieleri (AMR 51/023/2012) 4 ABD: Duvardan bir tula daha (AMR 51/028/2012) 4 ABD: Yanl mahkeme, yanl yer, yanl ceza (AMR 51/032/2012) 4 ABD: nsan haklarna ihanet: ABDnin Uluslararas Medeni ve Siyasi Haklar Szlemesini onaylamasndan 20 yl sonra insan haklar ilkeleri kresel sava teorisiyle gz ard ediliyor (AMR 51/041/2012) 4 ABD: Hedefli ldrme politikalar yaam hakkn ihlal ediyor (AMR 51/047/2012) 4 ABD: lmcl forml Furman Georgia davasnn 40. ylnda uluslararas bak ass (AMR 51/050/2012) 4 ABD: Sabrn son noktas Kaliforniyadaki Gvenlikli Barnma Birimlerinde mahkumiyet koullar (AMR 51/060/2012) 4 ABD: Tek ynl hesap verme Guantnamo tutuklusu itiraf etti; hkmetin kendisi aleyhine iledii sular devlet srr kalacak (AMR 51/063/2012) 4 ABD: Texas Hala en kt; mevcut Valinin ynetiminde 250. infaz (AMR 51/092/2012) 4 ABD: Hakikat, adalet ve Amerikann yolu? Uluslararas hukuk uyarnca su saylan durumlara dair detaylar hala ok gizli bilgi olarak snflandrlyor (AMR 51/099/2012)
Kadn haklar
Kadn tutuklularn gebeliklerinin tm aamalarnda kelepe taklmasn yasaklayan mevzuat Ekim aynda Kaliforniyada kabul edildi. Bu, ABDde ilk defa yaplan bir dzenlemeydi. Haziran aynda, kadnlarn krtaj ncesi ultrasona girmesini zorunlu klan mevzuat Virginiada yrrle girdi. Kongre, yerli kadnlara ynelik uygulanan yksek dzeylerde iddeti ele alan ve aile ii iddetten kurtulanlara koruma ve hizmet sunan hkmleri ieren Kadna Ynelik iddeti Engelleyen Yasann tekrar yrrle girmesini salayamad. Her yl ABDye karlan binlerce kiiyi koruyacak nsan Ticareti Madurlarnn Korunmas Yasasnn tekrar yrrle girmesi konusu 2012 yl sonunda hala Kongrede grlmeyi bekliyordu.
lm cezas
Yl boyunca ABDde tamam erkek 43 mahkum zehirli ine ile infaz edildi. nfazlarn 15i Teksasta yapld. 2012 ylnn sonuna gelindiinde, Birleik Devletler Yksek Mahkemesinin lm cezasna dair yeni
24
FLSTN YNETM
FLSTN YNETM
Filistin Ynetimi Bakan: Hkmet Bakan: Mahmud Abbas Salam Fayyad
Bat eriada Filistin Ynetimi, Gazze eridinde ise Hamas Fiili Ynetimi bata kendi siyasi muhalifleri olmak zere bireyleri keyfi olarak tutuklamaya ve gzaltna almaya devam etti. ki tarafta da gvenlik gleri, cezaszlk korumas altnda, gzaltna alnanlar ikence ve dier kt muameleye maruz brakt. kisi Gazzede ikisi Bat eriada olmak zere gzaltndaki drt kii pheli bir biimde ld. Gazzedeki Filistinli silahl gruplar, bata Kasm aynda sraille gerekletirilen sekiz gnlk atma srasnda olmak zere, sraile hedef ayrm gzetmeksizin roket atarak sava sular ilemeye devam etti. Bu atma srasnda Hamasn askeri kanad sraille ibirlii yapmakla sulanan yedi kiiyi yargsz infaz etti. Hem Filistin Ynetimi hem de Hamas ifade, toplanma ve rgtlenme zgrlklerini kstlad. ki tarafn da gvenlik gleri gstericilere ynelik ar g kulland. Her iki blgede kadnlar iddete ve ayrmcla maruz kalmaya devam etti. En az alt kadnn namus cinayetlerinde ldrld bildirildi. Gazzede en az be kiiye lm cezas verildi, alt kii ise infaz edildi. Bat eriada bir kiiye lm cezas verildi, infaz edilen olmad. Gazze eridinde yaayan 1,6 milyon insan srailin devam etmekte olan askeri ablukas ve dier devletlerin Hamasa uygulad yaptrmlar nedeniyle ciddi skntlara maruz kalmaya devam etti ancak nceki yllarla karlatrldnda koullar hafifledi.
birleik bir Filistin hkmeti oluturma abalar Msr ve Katar arabuluculuuyla devam etti. Filistin Ynetimi Ekim aynda Bat eriada yerel seim dzenledi ancak Hamas ve slami Cihad rgt ile balantl partiler seime katlmad. Hamas yetkilileri Gazzede semenlerin kaydolmasn engelledi. Bat eriadaki yarg organ, hkmetin mdahalesi iddialarn protesto etmek amacyla Ekim aynda ksa bir sre almaya ara verdi. srail, 2007den beri uygulad askeri ablukay srdrerek Gazzenin kara ve deniz snrlar ile hava sahasn kontrol etmeye devam etti. nceki yllarla karlatrldnda daha ok insann Refah snr kapsn kullanarak Gazze ve Msr arasnda gidip gelebilmesine ramen abluka, ocuklar, yallar ve hastalar da dahil olmak zere Gazzede yaayan sivilleri ar bir ekilde etkilemeye devam etti. Msr ve Filistin arasnda kaaklk yapmak iin tnelleri kullanan yaklak 20 Filistinli meydana gelen kazalarda ld. Bat eriada srail, Bat eriada Filistinlilerin hareketlerini byk oranda kstlad ve uluslararas hukuku ihlal ederek Filistin topraklarna ina edilmi srail yerleimlerini geniletmeye ve gelitirmeye devam etti. srail askeri gleri yl boyunca dzenli olarak ve Kasm ayndaki sekiz gnlk askeri operasyon srasnda Gazze eridine hava ve top saldrs dzenledi. Saldrlar sonucunda birok sivil ldrld, evler ve dier sivil mlkler tahrip edildi. Filistinli silahl gruplar Gazzeden sraile dzenli olarak hedef ayrm gzetmeyen roketler att. Kasm ayndaki atmada sraile 1500den fazla roket atld.
Silahl gruplar tarafndan gerekletirilen ihlaller

Kasm ayndaki atmann ncesinde ve atma srasnda Hamas, El-Fetih, slami Cihad rgt, Filistin Halk Kurtulu Cephesi ve Selefilerle balantl Filistinli silahl gruplar, sraile hedef ayrm gzetmeyen roket ve havan topu atarak sava suu iledi. Bunlarn bazlar menzillerinden ksa mesafede Gazzeye derek en az iki Filistinlinin lmne neden oldu. Dierleri ise srailde evlere ve dier binalara isabet ederek drt srailli sivilin lmne, onlarcasnn yaralanmasna ve sivil binalarn hasar grmesine neden oldu. Hamas yetkilileri sorumlulardan hesap vermelerini istemedi. n Filistinli bir silahl grubun att roketin 19 Haziranda
Arka plan
29 Kasmda Birlemi Milletler Genel Kurulu Filistine ye olmayan gzlemci devlet stats verdi. Dou Kuds de dahil olmak zere Bat eria ve Gazze eridi, srail igali altnda kalmaya devam etti. ki ayr Filistin ynetimi, Bat eriada El-Fetih liderliindeki Filistin Ynetimi ve Gazzede Fiili Hamas Ynetimi, snrl gce sahip olarak varln srdrmeye devam etti. El-Fetih ve Hamas arasnda uzlama salayarak
25
Gazzedeki al-Zeitoun mahallesinde bulunan evlerine dmesi sonucu iki yandaki Hadeel Ahmed Haddad ld, sekiz yandaki kuzeni ciddi ekilde yaraland. n 15 Kasmda Filistinli bir silahl grup tarafndan atlan ve hedef ayrm gzetmeyen bir roketin Gazzede Kiryat Malachide bulunan evlerine isabet etmesi sonucu Mirah Scharf, Itzik Amsalem ve Aharon Smadja adl srailli sivil ld, dier siviller yaraland.
Keyfi gzalt ve tutuklamalar

Bat eriada Filistin Ynetimi gvenlik gleri, El-Fetih yeleri de dahil olmak zere yzlerce kiiyi keyfi olarak gzaltna ald ve tutuklad, ounun yasal srelere eriimini engelledi. Eyll aynda Bakan Abbas Birlemi Milletleri ziyaret ettii srada, yzlerce Hamas taraftar ou iki gne varan srelerde olmak zere gzaltnda tutuldu. Hamas gvenlik gleri Gazzede El-Fetih yesi olduundan phelenilen yzlerce kiiyi keyfi olarak gzaltna ald ve tutuklad, ou zaman avukatlara ulamalarna izin vermedi. Gzaltndakiler sklkla dvld ya da dier kt muamelelere maruz kald. Hem Filistin Ynetimi hem de Hamas gvenlik glerinin eylemleri cezasz kald. Filistin Ynetimi tarafndan kurulmu bir izleme organ olan Bamsz nsan Haklar Komisyonu 2012 ylnda Bat eriada 685den, Gazzede ise 470ten fazla keyfi tutuklama ikayeti aldn bildirdi.
bildirdi. Uyguland iddia edilen yntemler arasnda dvme, el ve ayak bileklerinden asma, ac verici durumlarda uzun sre ayakta durmaya ya da oturmaya zorlama vard. n Muhammed Said al-Zaqzouq Ekim aynda Gazzede Khan Younes Polis Karakolunda tutulurken pheli koullar altnda ld. Soruturma alaca duyuruldu ancak yl sonuna gelindiinde herhangi bir sonu bildirilmemiti. n Tark Khriesheh Ocak aynda Ramallahta Su Soruturma Birimi tarafndan sorgulanrken bir elinden duvara bal olarak ayakta tutulduunu ve dvldn syledi.
Adalet sistemi
Filistin Ynetimi gvenlik gleri, bireyleri bir sulama olmadan ve mahkemeye karmadan uzun sreler boyunca gzaltnda tutmaya ve serbest braklmalar ynnde verilen mahkeme kararlarn geciktirerek uygulamaya ya da hi uygulamamaya devam etti. Filistin Ynetimi askeri mahkemeleri, sivillerin askeri mahkemelerde yarglanmasn sona erdiren Ocak 2011 kararndan nce kovuturmalar balam sivilleri yarglamaya devam etti. Gazzede Hamas, bireyleri sulama olmakszn ya da durumaya karmakszn gzaltnda tuttu ve sivilleri askeri mahkemede yarglad. Hem Bat eriada hem de Gazzede sivil ve askeri savclar tarafsz davranmak ve polis ve gvenlik glerinin tutuklama emri olmadan insanlar tutuklamalarna, insanlar kt muameleye maruz brakmalarna ve siyasi gerekelere dayanan sulamalar getirmelerine engel olmak konularnda baarsz oldu. n 2010 ylnda bir mahkeme Abd al-Fatah al-Hasann serbest braklmasna karar verdi ancak al-Hasan Ramallahtaki Koruyucu Gvenlik tarafndan 2012 yl boyunca gzaltnda tutulmaya devam etti. Al-Hasan, Eyll 2009da askeri mahkeme tarafndan 12 yl hapis cezasna mahkum edilmiti. Ekim aynda, Filistin Anayasa Mahkemesi, al-Hasann avukat tarafndan serbest braklmas iin yaplan temyiz bavurusunu reddetti. n smail Abd al-Rahman Eyll aynda Gvenlik grevlileri tarafndan Gazze ehrindeki evinden alnarak bir sulama ve duruma olmakszn gzaltnda tutuldu ve bir avukatla grmesine izin verilmedi. Aralk aynda serbest brakld.
Cezaevi koullar
Filistin Ynetimi, mahkumlar ar koullar ve serbest braklmalar ynnde kan mahkeme kararlarna ramen devam eden gzaltlarn protesto etmek iin alk grevi yaparken, Bamsz nsan Haklar Komisyonunun Bat eriada Koruyucu Gvenlik tarafndan kontrol edilen gzalt merkezlerine eriimini engelledi. Hamas, be yl sonra ilk kez Ekim aynda, Bamsz nsan Haklar Komisyonunun Gazzedeki Gvenlik kontrol altnda bulunan gzalt merkezlerini ziyaretlerini tekrar balatmasna izin verdi.
kence ve kt muamele
Gzaltndakiler zellikle Bat eriadaki Polis Su Soruturma Birimi ve Koruyucu Gvenlik ile Gazzedeki polis ve Gvenlik tarafndan yaplan ikence ve dier kt muamelelere maruz kald. Sorumlular cezasz kalmaya devam etti. Bamsz nsan Haklar Komisyonu Bat eriadan 142, Gazzeden ise 129 adet ikence ve dier kt muamele ile ilgili sulama dilekesi aldn
26
fade, toplanma ve rgtlenme zgrlkleri

Hem Filistin Ynetimi hem de Hamas, gazetecileri, blog yazarlarn ve dier muhalifleri taciz ederek ve yarglayarak ifade, toplanma ve rgtlenme zgrlklerini kstlamaya devam etti. Hem Gazzede hem de Bat eriada gvenlik gleri gstericilere ynelik ar g kulland, onlarcasn keyfi olarak gzaltna ald ve tutuklad. n Gazeteci Muhammed Qunayta, Gvenlik grevlileri tarafndan Haziran aynda Gazzedeki evinde tutuklanmasnn ardndan gzaltna alnd ve kt muameleye maruz kald. Austos aynda kefaletle serbest brakld. n niformal ve sivil kyafetli Filistin Ynetimi polisleri, 30 Haziran ve 1 Temmuzda Ramallahta gstericilere ynelik ar g kulland. Onlarca gsterici yaraland ve gzaltna alnd. Gazeteci Muhammed Jaradat gzaltnda ikence grd, ba aa tutularak copla dvld. n Hamas yetkilileri, 2 Ekimde Gazzede Filistinin birlemesi iin gsteri yapmak isteyen kadnlar engelledi. Polis be kadn ksa sre gzaltnda tuttu.
tutuklanana dek aylarca polisten ve dier yetkililerden koruma talep etti. Babas ve aabeyi drt gn sonra serbest brakld ve ksa sre sonra al-Mahareqi boanmasn onaylamadklar iin ldrd. n 23 Martta, 22 yandaki bir kadn Khan Younisteki bir hastanede vurularak ldrld. Amcas ve aabeyi gzaltna alnd. Polis suun namus adna ilendiini syledi.
Yerinde infazlar
Kasm aynda Gazze eridinde Gvenlik tarafndan gzaltnda tutulan ve sraille ibirlii yapmakla sulanan yedi kii, Hamasn askeri kanad tarafndan yerinde infaz edildi. Hamas yetkilileri lmlerin soruturulaca szn verse de bilindii kadaryla sorumlularla ilgili harekete geilmedi.
Cezaszlk
Hamas yetkilileri, srailin 2008 ve 2009 ylndaki Dkme Kurun Operasyonu ve Kasm ayndaki sekiz gnlk atma srasnda Hamas gleri ve dier Filistinli silahl gruplar tarafndan ilendii iddia edilen sava sularn ve olas insanla kar sular soruturmad. Filistin Ynetimi de Hamas da ikence ve dier kt muamele iddialarn gvenilir bir biimde soruturmad, sular ileyenleri sorumlu tutmad.
nsan haklar savunucular

nsan haklar savunucular Filistin Ynetimi ve Hamas yetkilileri ile taraftarlar tarafndan taciz edildi, zaman zaman saldrya urad. n El-Mizan nsan Haklar Merkezi yneticilerinden Mahmud Abu Rahma, Hamas ynetimini eletiren bir yaz yaymlamasnn ardndan Ocak aynda Gazze ehrinde kimlii belirlenemeyen saldrganlar tarafndan baklanarak yaraland.
lm cezas
Gazzede askeri ve adli mahkemeler en az be kiiyi sraille ibirlii yapmak suundan ve dier sulardan lm cezasna mahkum etti. Alt kiinin cezas infaz edildi. Bat eriada bir kii lm cezasna mahkum edildi, burada infaz gereklemedi.
Kadn ve kz ocuklarna ynelik iddet

Kadnlar ve kz ocuklar hukukta ve uygulamada ayrmcla ve erkek aile bireyleri tarafndan ldrlme de dahil olmak zere cinsiyet temelli iddete maruz kalmaya devam etti. Bat eriada grlen cinayet davalarnda ailenin namusunu koruma savunmasnn hafifletici sebep olarak kullanlmas bakanlk kararnamesi ile askya alnd. Ancak polis aile ii iddet ve lm tehdidi ikayetinde bulunan kadnlar korumada baarsz oldu. Gazzede mahkumiyet kararnn kt nadir durumlarda, faillere namus bahanesi ile 24 aydan az olmak zere dk cezalar verilmeye devam edildi. n Bat eriadaki Samudan Randa al-Mahareq, babas ve aabeyi Haziranda kendisini dvmek sulamasyla
Uluslararas Af rgt ziyaretler/raporlar

v Uluslararas Af rgt Bat eria ve Gazzeyi Haziran ve Temmuz
aylarnda, Gazzeyi ise Kasm ve Aralk aylarnda ziyaret etti. 4 Filistin Ynetimi: kii asld, daha fazlas infazla kar karya (MDE 21/004/2012) 4 Filistin Ynetimi: Ramallah polis iddeti madurlar iin adalet yerine getirilsin (4 Temmuz 2012)
27
IRAK
IRAK CUMHURYET
Devlet Bakan: Hkmet Bakan: Celal Talabani Nuri el-Maliki
Binlerce insan tutukland. ou adil olmayan yarglanma sreleri sonucunda ve terrle ilikili sulamalardan olmak zere yzlerce insan lm ve hapis cezasna mahkum edildi. Tutuklulara ikence ve dier kt muamele yaygn olarak uygulanmaya ve sorumlular cezasz kalmaya devam etti. Yzlerce mahkum infaz edilmeyi bekliyordu. kadn olmak zere en az 129 kii infaz edildi. Hkmet kart silahl gruplar ar insan haklar ihlallerinde bulunmaya, intihar ve dier bombal saldrlarla yzlerce sivili ldrmeye devam etti. Gazetecilere ve medya alanlarna ynelik taciz, tehdit ve iddet uygulamalar bildirilmeye devam etti. 67.000in zerinde Suriyeli mlteci Iraka snd.
datllmasnn ardndan tehdit ve gzda kampanyasna maruz kald. Hedef gsterilenler arasnda, ecinsel iliki yaadndan phelenilen ve sa, giyimi ya da mzik zevki sebebiyle alternatif bir yaam tarzn benimsedii dnlen genler de bulunmaktayd. Arap Birlii, 2003te Saddam Hseyinin devrilmesinden bu yana, Badatta ilk defa Mart aynda bir araya geldi. Toplant ncesi nlem almak zere, gvenlik gleri, Badatta toplu gzaltlar gerekletirdi. Parlamento Nisan aynda, bamsz bir nsan Haklar Yksek Komisyonu kurulmasn onaylad. Aralk aynda ou Snni on binlerce Irakl, tutuklulara yaplan kt muameleyi protesto etmek amacyla hkmet kart barl gsteriler dzenlemeye balad. Gsterileri tetikleyen, deneyimli Snni siyasi lider ve Maliye Bakan Rafi-el savinin baz korumalarnn tutuklanmas ve kadn tutuklulara ynelik cinsel taciz ve kt muamele iddialaryd. ddialar aratran parlamento komisyonlar elikili sonulara ulat.
Arka plan
I
Parlamentodaki siyasi kmazlar, dierlerinin yan sra genel af kanununun karlmasn da engelleyerek, yasama srecini zorlatrmaya devam etti. lm tugaylar organize etmekle sulandktan sonra Badattan kaan Devlet Bakan Yardmcs Tark elHaimi ile ilikili birok kiinin tutuklanmasyla siyasi tansiyon ykseldi. Aralk 2011de Irak televizyonu Haiminin korumalar olduu bildirilen ve onun tarafndan cinayet ilemek iin kendilerine deme yapldn syleyen tutuklularn itiraflarn yaynlad. Haimi kat ancak gyabnda yaplan yarglama sonucunda bir kadn avukatn ve hkmet grevlisinin cinayetiyle balantl olarak, damad Ahmed Kahtanla beraber, Eyll aynda lm cezasna mahkum edildi. Her ikisi de Kasm ve Aralk aylarnda gyablarnda devam eden dier davalarn sonucunda baka lm cezalar da ald. Petrol gelirlerinin dalmyla ilgili gr farkllklar ve i snrlarla ilgili tartmalar sebebiyle, Badat ynetimi ve Krdistan Blgesel Ynetimi (KBY) arasndaki ilikiler gergin kalmaya devam etti. zellikle muhalif olan ve toplumun geneli tarafndan farkl grlen genler, kendilerini hedef gsteren el ilanlarnn ubat aynda Sadr ehri, alHababiya ve Hayal-Amal gibi semtlerde

Hkmet kart silahl gruplar, ayrm gzetmeksizin sivillerin ldrlmesinin de dahil olduu bir dizi ar insan haklar ihlalinde bulunmaya devam etti. n 5 Ocakta gerekleen intihar saldrlarnda ve dier saldrlarda, aralarnda Kerbelaya gitmekte olan ii haclarn da bulunduu en az 55 sivil ldrld, onlarca kii yaraland. Saldrlar, zellikle Sadr ehri ve Hamidiye gibi Badattaki ii mahallelerini ve haclarn bekledii al-Nassirya yaknndaki polis kontrol noktasn hedef ald. n Aralarnda sivillerin ve gvenlik mensuplarnn bulunduu en az 100 kii, 23 Temmuzda Badatta ve Kerkk ile Tajinin de dahil olduu dier ehirlerde yaplan bombal saldrlar ve atmalar sonucu ldrld. n ok sayda sivilin de aralarnda bulunduu 81 kii, 9 Eyllde Badat, Bakuba, Samarra, Basra ve dier ehirlerde yaplan e zamanl bombal saldrlar sonucu ld.
kence ve kt muamele
kence ve kt muamele, zellikle ileri Bakanl ve Savunma Bakanlnn denetimindeki cezaevi ve gzalt merkezlerinde yaygnd ve cezaszlkla
28
uyguland. Bacaklardan asma, kablo ve hortumla dvme, elektrik oku, uzuvlar krma, plastik torbalarla ksa sreli nefessiz brakma ve tecavz tehdidini de ieren cinsel istismar, kullanlan yntemler arasndayd. kence, tutuklulardan bilgi ve daha sonra davalarda kullanlabilecek itiraflar almak iin uyguland. n Nabhan Adel Hamid, Muad Muhammed Abed, Amer Ahmed Kassar ve akir Mahmud Anad Mart sonu/Nisan banda Ramadi ve Fellucede tutukland. Sula Mcadele ubesinde haftalarca haberlemesiz alkonulduklar ve ikenceye uradklar bildirildi. tiraflar yerel televizyonda yaynland. Daha sonra Anbar Ceza Mahkemesine karldklarnda, ikence altnda cinayete yardm itiraf etmeye zorlandklarn sylediler. Dier tutuklularn tanklk ifadeleri ikence iddialarn destekledi. Bir sann tbbi muayenesinde ikenceye bal yank ve yaralar belirlendi. Buna ramen, drt kii de 3 Aralkta lm cezasna mahkum edildi. kence iddialaryla ilgili bamsz bir soruturma yapldna dair herhangi bir bilgi edinilmedi.
Terrle mcadele ve gvenlik

Yetkililer yzlerce kiiyi, sivillere ve gvenlik glerine ynelik bombal ve dier saldrlarda yer ald iddiasyla, terr sulamalar ile tutuklad ve gzaltna ald. ou tutuklu, duruma ncesi gzaltnda ikence veya kt muameleye maruz kaldklarn ve adil olmayan yarglanma sreleri sonucu sulu bulunup mahkum edildiklerini iddia etti. Baz davalarda yetkililer, Irak televizyon kanallarnn, gzaltndakilerin dava ncesi kendi aleyhlerinde tanklk grntlerini yaynlamasna izin verdi. Bu, adil yarglanma hakkna eriimlerini ciddi biimde zayflatt. Bazlar, davalar sonucunda lm cezasna mahkum edildi. ileri Bakanl, gzaltndakileri itirafta bulunmalar iin resmi basn toplantlarna kard. Ayrca, gzaltndakilerin itiraf videolarn dzenli olarak video paylam internet sitesi olan Youtubedaki resmi kanalna ykledi. n Mays sonunda, ileri Bakanl El-Kaide ile balantl bir gruba ye olmakla sulanan 16 tutukluyu basn toplantsna kard ve televizyon kanallarna baz tutuklularn kendilerini aalayan ifadelerinin bulunduu kaytlar datt. Basn toplants srasnda tutuklulardan Badat l Genel Meclisi yesi Laith Mustafa al-Dualimi, kendisinin ve dierlerinin suistimale uradn haykrarak protestoda bulundu. n 70 yandaki Irak ve ngiliz vatanda Ramzi Shihab Ahmed, 20 Haziranda, terristlerin finansmanna yardmc olmak ve dini fetva vermek sularndan, Resafa Ceza Mahkemesi tarafndan 15 yl hapis cezasna mahkum edildi. tirafnn ikence altnda alndna dair ciddi belirtiler olmasna ramen mahkeme duruma ncesi gzaltndaki itirafn kant olarak kabul etti.
Gzaltnda lmler
Gzaltnda, ikencenin ya da dier kt muamelelerin sebep olduu ya da etkili olduu dnlen ok sayda lm gerekleti. n Devlet Bakan Yardmcs Haiminin eski korumas Amer Sarbut Zaidan el-Battawi Mart aynda gzaltnda ld. Ailesi vcudundaki izlerin ikence sonucu olduunu iddia etti. Yetkililer ikence iddialarn reddetti ve soruturma yaplacan duyurdu. n Eczac Samir NajiAwda el-Bilawi ve 13 yandaki olu Mundhir, Eyll aynda Ramadideki ara kontrol noktasnda gvenlik gleri tarafndan gzaltna alnd. gn sonra ailesi el-Bilawinin gzaltnda ldn rendi. Irak medyasna verdikleri grntler kafas ve ellerindeki yaralar gsteriyordu. Serbest brakldktan sonra Mundhir, babas ve kendisinin polis karakolunda saldrya uradn, ardndan Ramadideki Sula Mcadele ubesine gtrldn ve burada elektrook da olmak zere ikenceye maruz kaldn syledi. Bir sorgu hakimine babasnn terr rgtyle balants olduunu sylemesi iin emir aldn belirtti. Avukatlar, elBilawinin elektrooka maruz kalmann da dahil olduu ikence sonucu ldn belgeleyen resmi otopsi raporunu okuma iznini ald, ancak kopyalama izni alamad. Yl sonuna kadar sorumlularla ilgili herhangi bir ilem yapld bildirilmedi.
lm cezas
nceki yllarda olduu gibi, ok sayda, muhtemelen yzlerce insan lm cezasna mahkum edildi. Bylece, infaz srasndaki mahkumlarn says ykseldi. ou, terrle ilgili sular nedeniyle mahkum edildi. Ramadideki Tasfirat Cezaevinde yln ilk yars lm cezas alm 33 hkml bulunmaktayd; 27si terrle ilgili sulardan mahkum edilmiti. Davalar, uluslararas adil yarglama standartlarn karlamakta srekli yetersiz kald. ok sayda sank, mahkeme ncesi sorgu srasnda ikence grdn ve itirafta bulunmaya zorlandn iddia etti. n Ekim aynda, Devlet Bakan Yardmcs Haiminin iki meslekta Muhammed Hseyin ve Sohail Akram,
29
Merkez Ceza Mahkemesi tarafndan gvenlik grevlilerinin cinayetinden sulu bulunarak lm cezasna mahkum edildi. n 2005te lm cezalarnn tekrar balatlmasndan bu yana gereklemi yllk infaz rakamlar ald ve en az 129 mahkum infaz edildi. Yetkililer bazen oklu infazlar gerekletirdi. Ocak aynda 24 mahkum ve Austos aynda kadn olmak zere 21 mahkum bir gnde infaz edildi. Eyll aynda, en az 18 kadnn Badatn alKadhemiya semtindeki bir cezaevinde infaz srasnda olduu bildirildi. n Saddam Hseyinin eski bakanlk sekreteri ve korumas Abid Hamid Mahmud, Haziran aynda infaz edildi. Mahmud, Irak Yksek Ceza Divan tarafndan Ekim 2009da lm cezasna mahkum edilmiti.
KBY yetkilileri yolsuzluu eletirenleri ve muhalifleri hedef almaya devam etti. kence veya dier kt muamele vakalar bildirilmeye devam etti. n adam Hseyin Hama Ali Tawfiq 27 Martta tutukland. Sleymaniyedeki Asayi ubesine gtrld ve burada gzleri ve elleri arkadan aprazlama bal bir ekilde bir cisimle dvld. Bir yolsuzluk davasnda bakalar aleyhine ifade vermesi sylendi ancak o reddetti. Sonrasnda rvetle suland ve Kasm ayndaki beraatna kadar tutuklu kald. kence iddialaryla ilgili bir soruturma yapldna dair herhangi bir bilgi edinilemedi.

v Uluslararas Af rgt temsilcileri Eyll aynda Irak ziyaret etti.
4 Irakl kadnlar haklarnda su isnad olmakszn alkondu (MDE 14/003/2012) 4 Irakl erkekler haberlemesiz gzaltnda tutuldu (MDE 14/005/2012) 4 Irak: Uluslararas Af rgt sivil lmleri knad ve soruturma ars yapt (MDE 14/009/2012) 4 Irak infazlar durdurmal (MDE 14/011/2012)
Mlteciler ve snmaclar
3.200 ranl siyasi srgnn Yeni Irak Kampndan (nceki adyla Eref Kamp) Badatn kuzey dousundaki Hurriya Gei Merkezine (zgrlk Kamp) tanmas sreci ubat aynda balad ve yl sonunda neredeyse tamamlanmt. Siyasi srgnler, uzun sredir Irakta ikamet ediyordu ve ou ran Halkn Mcahitleri rgt yesi ya da destekisiydi. Yer deitirme srasnda Irak gvenlik glerini kendilerine saldrmakla suladlar ve zgrlk Kampndaki yaam koullarn eletirdiler. Temmuz aynda BM Mlteci Ajans BMMYK, zgrlk Kampndakilere yeni yerleim yerleri salanmas veya dier insani kabul biimlerinin sunulmas iin uluslararas topluma ak arda bulundu. Suriyede iddetlenen atmalarn Irak zerindeki etkisi ar oldu. 67.000in zerinde mlteci, ou 18 Temmuzdan sonra olmak zere, Iraka ve zellikle Krdistan blgesine giri yapt. Suriyedeki binlerce Irakl mlteci Iraka geri dnd. Ekim aynda Irakl yetkililer, al-Quam snr kapsn acil durumlar hari Suriyeli mltecilere kapatarak uluslararas hukuku ihlal etti. Austos ayndaki snr kapatmadan sonra, snrl ulam izni verilmiti.
RAN
RAN SLAM CUMHURYET
Devlet Bakan: Hkmet Bakan: Ayetullah Seyid Ali Hamaney (ran slam Cumhuriyeti Dini Lideri) Mahmud Ahmedinejad (Cumhurbakan)
Irak Krdistan Blgesi

Krdistan Blgesel Ynetimi (KBY) ve Merkezi Hkmet arasnda ykselen gerilim devam etti. Haziran aynda, Krdistan Parlamentosu Krdistan blgesinde uygulamak zere genel af yasas kard. Genel af yasas, tre cinayeti, tecavz, terr ve uyuturucu kaaklndan hkm giymi mahkumlar kapsamyordu.
Yetkililer ifade, toplanma ve rgtlenme zgrlklerine ciddi kstlamalar getirdi. Muhalifler ve ilerinde aznlk ve kadn haklar savunucularnn da bulunduu insan haklar savunucular keyfi olarak tutukland, haberlemesiz alkonuldu, adil olmayan yarglama sreleri sonucu hapis cezasna mahkum edildi veya yurt dna kma yasa ald. ok sayda siyasi mahkum ve dnce mahkumu bulunuyordu. kence ve kt muamele yaygnd ve herhangi bir soruturma olmakszn uyguland. Kadnlar, etnik ve dini aznlklar, LGBT bireyler yasada ve uygulamada ayrmcla maruz kald. Krba ve uzuvlarn kesimi gibi zalimane cezalandrma teknikleri uygulanmaya devam etti. Resmi kaynaklar 314 infazn
30
gerekletiini belirtti, ancak toplam 554 infaz kaydedildi. Gerek rakamlar ok daha yksek olabilir.
Arka plan
rann nkleer program uluslararas gerilim yaratmaya devam etti. BM, AB ve ABDnin de aralarnda bulunduu baz hkmetler yaptrmlarn srdrd ve baz durumlarda, insan haklar ihlalinde bulunduklar iddia edilenlere yolculuk yasa gibi ek yaptrmlar uygulad. Gda gvensizlii ve ekonomik zorluklar artt. Mart ayndaki Meclis seimlerine girmek isteyen binlerce kiinin adayl kabul edilmedi. Ayrca Mart aynda, randa insan haklarn soruturan BM zel Raportrnn yetkisi bir yl daha uzatld. Hem Raportr hem de BM Genel Sekreteri, ilerinde hukukun stnl ilkesinin inenmesi ve cezaszlk gibi yaygn insan haklar ihlallerine iaret edilen raporlar yaymlad. ubat aynda Meclisten geen ceza kanununa ilikin deiiklikler zalimane, insanlk d, aalayc ve onur krc cezalandrmalara izin vermeye ve baz tecavz durumlarnda cezaszlk salamaya devam etti. Deiiklikler ne ocuklar iin lm cezasn ne de talanarak infaz edilmeyi (recim) ortadan kaldrd. Deitirilmi ceza kanunu yl sonunda yrrle girmemiti. Aralk aynda, BM Genel Meclisi ran hkmetini insan haklarn iyiletirmeye aran bir karar yaymlad.
n Gazeteci, insan haklar savunucusu ve nsan Haklar Muhabirleri Komitesi yesi iva Nazar Ahari, Eyll aynda drt yllk hapis cezasn ekmeye balad. Ekim aynda, o ve dier sekiz kadn dnce mahkumu Tahran Evin Cezaevindeki gardiyanlarn kt muamelesini protesto etmek zere alk grevine balad. n sfahan niversitesi rencisi Abbas Khosravi Farsani, bir kitapta ve blogunda yetkilileri eletirmekten 21 Haziranda tutukland. Yalan aklamalar yaynlayarak ulusal gvenlie zarar vermek ve kamu huzurunu bozmak, dini lidere hakaret ve sraille balantlar bulunan muhalif bir gruba yelik gibi sular itiraf etmeye zorland. Yirmi gn sonra serbest brakld ancak niversite renimine devam etmesi engellendi. Yl sonunda hala mahkemeye kmay bekliyordu. Onlarca bamsz sendika yesi barl sendikal faaliyetleri nedeniyle tutuklu kalmaya devam etti. n 2010dan beri tutuklu olan Otobs alanlar Sendikasnn sayman Reza Shahabi ubat aynda devlet gvenliine zarar vermek zere toplanmak ve komplo hazrlamak ve sisteme kar propaganda yapmak sularndan alt yl hapis cezas aldn rendi. kence yznden ve gerekli tbbi yardm salanmad iin salk durumunun kt olduu bildirildi.
Keyfi tutuklamalar ve gzaltlar

Hkmeti eletirenler ve muhalifler gvenlik gleri tarafndan keyfi olarak tutuklandlar ve gzaltna alndlar. Uzun sre haberlemesiz alkonuldular ve tbbi yardm almalar engellendi. ou ikence grd ya da kt muameleye maruz kald. Onlarcas adil olmayan yarglamalar sonucunda hapis cezasna mahkum edildi. 20092011 yllar arasndaki kitlesel gsterilerle balantl olarak gzaltna alnan onlarca barl hkmet muhalifi, yl boyunca hapiste ya da ev hapsinde kald. ou dnce mahkumuydu. n Muhalif liderler Mehdi Kerrubi, Mir Hseyin Musavi ve ei Zahra Rahnavard ubat 2011de gereke gsterilmeksizin ev hapsine zorland. n Laleh Park Anneleri adl insan haklar sivil toplum rgt yesi Mansoureh Behkish yas anneleri grubunu kurarak ulusal gvenlii tehdit etmekten ve sistem kart propagandadan sulu bulunarak Temmuz aynda alt ay hapis cezasna mahkum edildi. Ayrca 42 aylk
fade, toplanma ve rgtlenme zgrlkleri

Yetkililer ifade, toplanma ve rgtlenme zgrlkleri konusunda ciddi kstlamalar getirdi. Kontroll ulusal bir internet a yaratmak, telefon grmelerini dzenli olarak takip etmek, internet sitelerini engellemek ve yabanc radyo ve televizyon yaynlarn kstlamak ynnde admlar att ve bu konularda itirazda bulunanlara ynelik sert tedbirler uygulad. Medya alanlar ve blog yazarlar taciz edildi ve gzaltna alnd. renci eylemciler ve aznlk mensuplar tutukland veya taciz edildi, bazlarnn yksek renimi engellendi. nceki yllarda tutuklanan ok sayda dnce mahkumunun tutukluluklar devam etti ve 2012 ylnda daha fazlas hapis cezasna mahkum edildi.
31
ertelenmi hapis cezas ald. Yl sonunda serbest brakld. n Blog yazar Hseyin Ronaghi Maleki, Austosta Dou Azerbaycan blgesindeki deprem madurlar iin kurulmu olan yardm kampnda tutuklanan onlarca yardm gnlls ve insan haklar savunucusu arasndayd. Eski bir dnce mahkumu olan Maleki, 2010 ylnda ald 15 yllk hapis cezasn ekerken, serbest braklmasndan yedi hafta nce salk sebeplerinden dolay ykl bir kefaletle serbest braklmt. Yeniden tutuklandnda Tebrizde stihbarat Bakanlna ait bir tesiste ikence grdn syledi. Kasm aynda serbest brakld.
haklar dlyle balantl olarak bir yllk ertelenmi hapis cezasna mahkum edildi ve be yl boyunca ran terk etmesi yasakland.
Adil olmayan yarglanmalar

Siyasi sanklar ile birlikte dier sanklar da Devrim ve Ceza Mahkemelerinde adil olmayan yarglamalarla karlamaya devam etti. Sklkla, ak sulamalar iermeyen belirsiz iddianamelerle karlatlar ve bazen savunma avukat dahi olmakszn, itiraflara ya da ikence srasnda alnm bilgilere dayanarak mahkum edildiler. Mahkemeler bu tarz itiraflar nasl elde edildiklerini soruturmakszn delil olarak kabul etti. n Muhammed Ali Amouri ve Ahvazi Arap aznlna mensup drt kii, kafirlik ve ahlakszlk gibi belirsiz sulamalardan Temmuz aynda lm cezasna mahkum edildi. Ahvazi Arap topluluu iin yaptklar aktivizm sebebiyle bir yla yakn sredir gzaltnda bulunuyorlard. En az drdnn ikenceye urad ve avukatlaryla grtrlmedii bildirildi. Yl sonunda herhangi bir temyiz aklamas yaplmad.
nsan haklar savunucular

Hukukularn, sendika yelerinin, aznlk ve kadn haklar savunucularnn aralarnda bulunduu insan haklar savunucular taciz, keyfi tutuklama ve gzalt ve adil olmayan yarglamalar sonucu gelen hapis cezalaryla yzlemeye devam etti. nceki yllarda adil olmayan yarglamalar sonucu ceza alanlarn da aralarnda bulunduu ou hak savunucusu, dnce mahkumuydu. Yetkililer, hak savunucularnn ailelerini srekli olarak taciz etti. n Gazeteci ve Krdistan nsan Haklar rgt kurucusu Muhammed Sadk Kabudvand gazetecilik ve insan haklar faaliyetleri sebebiyle ald 10 yl 6 aylk hapis cezasn ekmeye devam etti. Mays ve Temmuz aylarnda, yetkililer hasta oluyla grmesine izin vermedii iin alk grevine balad. Bu durum salk durumunun ktlemesine sebep oldu. Kendisine gerekli tbbi yardm salanmad. n Nobel Bar dll irin Ebadinin eski avukat Nesrin Sotoudeh sistem kart propaganda yapmak ve ulusal gvenlie zararl yasa d rgte yelik sulamalarndan dolay 2011 ylnda ald alt yllk hapis cezasn ekmeye devam etti. 2010 ylndan beri dnce mahkumu olan Sotoudeh, 49 gnlk alk grevini, yetkililerin 13 yandaki kznn zerindeki hukuki yaptrmlar kaldrmay kabul etmesi zerine Aralk aynda bitirdi. n 2008 ylnda zorla kapatlan nsan Haklar Savunucular Merkezi (HSM) kurucularndan avukat Muhammad Ali Dadkhah, Abdulfattah Soltani ve Muhammed Seyfzadeh yl sonunda dnce mahkumu olarak tutuklu bulunuyordu. HSM yneticisi Nergis Muhammedi, salk sebebiyle Temmuz aynda geici olarak serbest brakld. Kasm aynda, Abdulfattah Soltaninin ei, kocasnn ald bir insan
kence ve kt muamele
Gvenlik gleri, herhangi bir soruturmayla karlamadan, gzaltndakilere ikence ya da kt muamele uygulamaya devam etti. Bildirilen yaygn yntemler arasnda dayak, yalanc infaz, tehdit, dar alanda hapis ve gerekli tbbi yardmdan mahrum brakma bulunmaktayd. n Uyuturucu sulamalaryla lm cezasna mahkum edilmi bir maaza alan olan Saeed Sedeghi, uluslararas gsteriler sonucu infaz ertelendikten sonra Evin Cezaevinde ikence grd. 22 Ekimde aslarak infaz edildi. Gzaltnda gerekleen en az sekiz lme dair ikence phesi bulunmasna ramen bunlarn hibiri bamsz bir soruturmaya tabi tutulmad. n Blog yazar Sattar Behesti ikence grdne dair ikayette bulunduktan sonra siber polis tarafndan gzaltndayken Kasm aynda ld. Yetkililerin elikili aklamalar adli soruturmann tarafszlna dair soru iaretlerine sebep oldu. Ailesi gvenlik gleri tarafndan sessiz kalmalar ynnde baskya urad.
Kadnlara ynelik ayrmclk

Kadnlar, evlilik ve boanma, miras, ocuklarn vekaleti, uyruk ve uluslararas seyahat gibi meselelerle ilgili yasada ve uygulamada ayrmclkla karlat.
32
Kyafet ynetmeliini ineyen kadnlar niversiteden uzaklatrld. Baz yksek retim merkezleri, cinsiyete dayal ayrm getirdi veya kadnlarn belli konularda renim grmesini kstlad ya da engelledi. Ayrmcl kuvvetlendirecek Aile Koruma Yasa Tasars grlmeye devam etti. Ceza yasas tasla, halihazrda geerli olan kadnlarn ifadesinin erkeinkinin yars deerinde olduunu belirten ayrma deinmedi. n Bahareh Hedayet, Mahsa Amrabadi ve Evin Cezaevindeki dier yedi kadn mahkum, aalayc aramalar ve kiisel eyalarnn ellerinden alnmasn protesto etmek iin Ekim aynda ak grevine balad. Bunun ardndan 33 kadn siyasi mahkum, vcut boluklar aramasn cinsel istismar sayan ak bir mektuba imza att; cezaevi yetkililerinden zr ve benzer hak ihlallerine uramayacaklarna dair taahht talep etti.
sebeplerden alt aylk ertelenmi hapis cezasna mahkum edildi.
Din veya inan zgrl

Yetkililer, ilerinde muhalif ii imamlarnn, Sufi tarikatlarnn, Ehl-i Hak yelerinin ve slamdan Hristiyanla geenler gibi dini ve felsefi gruplarn bulunduu, ii olmayan aznlklara ynelik ayrmclk uyguladlar. Bahalere yaplan zulm younlat; Bahaler, yetkililer ve devlet denetimindeki medya tarafndan aka eytanlatrld. n Muhalif imam Sayed Hseyin Kazemeyni Boroujerdi, 2007 ylnda mahkum edildii 11 yllk hapis cezasn ekmeye devam etti. Yetkililer 10 kadar mridini Nisan, Mays ve Aralk aylarnda sorgu iin ard, ancak herhangi bir sulama yaplmad. n Austos aynda, 19 Snni Mslman Huzistanda ve 13 Snni Mslman da Bat Azerbaycanda inanlar yznden tutukland. Sekiz kii de Ekim aynda Krdistanda tutukland. Sulanp sulanmadklar ya da daha ileri soruturmaya tabi tutulup tutulmadklar bilinmiyor. n 2009 ylnda tutuklanan Papaz Yusuf Naderkhani, 2010 ylnda misyonerlikten sulu bulunarak lm cezasna mahkum edildi. Karar Yce Divan tarafndan onayland ancak dini lidere danldnda sulamalar drld. Naderkhani, Mslmanlar Hristiyanla dndrme suundan yl hapis cezas ektikten sonra, Eyll aynda serbest brakld. n Dini vecibelerini gerekletirmeleri engellenen en az 177 Baha, inanlar sebebiyle gzaltna alnd. Yedi topluluk lideri, srail adna casusluk ve dini deerlere hakaret gibi sebeplerle 2009 ylnda mahkum edildikleri 20 yllk hapis cezasn ekmeye devam etti.
Lezbiyen, gey, biseksel, trans ve interseks bireylerin haklar

LGBT bireyler yasada ve uygulamada ayrmclkla karlamaya devam etti.
Ayrmclk etnik aznlklar

Ahvazi Araplar, Azeriler, Balular, Krtler ve Trkmenler gibi etnik aznlk mensuplar yasada ve uygulamada ayrmcla urad; alma, eitim ve dier ekonomik, sosyal ve kltrel haklardan ranllarla ayn lde yararlanmalar engellendi. Aznlk dillerinin kamu kurulularnda ve eitim kurumlarnda konuulmas yasa devam etti. Aznlk haklar iin kampanya yrten savunucular resmi tehditler, tutuklamalar ve hapis cezalaryla karlat. n Jabbar Yabbari ve en az 24 Ahvazi Arap, 2005 ylndaki ayrmclk kart gsterileri anmak iin Nisan aynda dzenlenen gsterilerde tutukland. Yetkililer Afgan mltecileri saldrlardan yeterince koruyamad ve bazlarn ran terk etmeye zorlad. sfahanda yerel yetkililer Afgan uyruklularn ehir parkna girmesini yasaklad. Azeri hak savunucular ranl yetkilileri, 11 Austosta Dou Azerbaycan, Karadada meydana gelen depreme yava ve yetersiz mdahalede bulunmalar sebebiyle eletirdi. Yetkilileri, yardm iin gelenleri gzaltna almakla ve ykmn boyutlarn ve l saysn olduundan kk gstermekle suladlar. Eyll aynda, 16 aznlk mensubu hak savunucusu yardm almalaryla ilikili olarak gvenlie dayal
Zalimane, insanlk d veya onur krc cezalar

Krba ve uzuv kesim cezalar uygulanmaya devam etti. n Gazeteci ve blog yazar Siamak Ghaderi ve dier 13 siyasi mahkumun Austos aynda Evin Cezaevinde krbaland bildirildi. Ghaderi cumhurbakanna hakaret ve 2007de LGBT bireylerle yapt grmeleri blogunda yaynlayarak yalan haber yapmak gibi sebeplerle drt yl hapis cezasna ve altm krba cezasna mahkum edildi.
33
lm cezas
Yzlerce insan lm cezasna mahkum edildi. Resmi kaynaklarda 314 infaz kaytlara geti. Resmi olmayan gvenilir kaynaklara gre ise, ou gizli olmak zere, en az 230 infaz daha gerekletirildi. Gerek rakamlar 600n stnde ve ok daha yksek olabilir. Resmi olarak kabul edilen infazlarn yzde 71i uyuturucuyla ilgili sulardan adil olmayan yarglama sreleri sonucunda gerekletirildi; ou, aralarnda Afganlarn da bulunduu yoksul ve toplumun dna itilmi topluluklardan geliyordu. lm cezas, cinayet, tecavz, su srasnda ateli silah kullanma, casusluk, misyonerlik, evlilik d iliki ve ecinsel iliki gibi durumlarda uygulanmaya devam etti. En az 63 infaz halka ak bir ekilde gerekleti. Talayarak infaz (recim) gerekletirilmedi ancak en az on kii talanarak recme mahkum edildi. n Azeri aznlk mensubu Snni bir Mslman olan Allahverdi Ahmadpourazer Mays aynda uyuturucu sularndan infaz edildi. Yarglamas adil bir ekilde gereklememi olabilir. n ran-ABD ift vatanda Amir Hekmati Ocak aynda casusluktan sulu bulunarak lm cezasna mahkum edildi. Szde itiraf devlet televizyonunda yaynland. Mart aynda Yce Divan cezay iptal etti. Hekmati, cezaevinde yeniden yarglanmay bekliyor. n Kanada-ran ift vatanda olan Hamid GhassemiShalln ailesine Nisan aynda oullarnn infaznn yakn zamanda gerekleecei sylendi, ancak GhassemiShall yl sonuna kadar infaz srasnda kald. Bir avukatla grtrlmeksizin 18 ay boyunca hcre hapsinde tutuldu ve Aralk 2008de, adil olmayan bir yarglamann ardndan, kafirlik, casusluk ve yasa d rgte yardmdan lm cezasna mahkum edildi. n Krt aznlk mensubu, 20 Eyllde Urumiye Merkez Cezaevinde siyasi faaliyetleri sebebiyle infaz edildi. n Fotoraf yklemek iin hazrlad yazlmn bakalar tarafndan pornografik grntler yklemek iin kullanlmasnn ardndan, slama hakaret ve saygszlk sebebiyle lm cezasna mahkum edilen Saeed Malekpourun cezas yetkililer tarafndan ertelendi. Malekpour Ekim 2008den bu yana cezaevinde tutulmakta; ikence iddialar ise hi soruturulmad.

v Uluslararas Af rgtne insan haklar konusunda aratrma yapmas
iin 1979dan bu yana rana giri izni verilmemektedir. Yetkililer rgtn yazmalarna nadiren karlk vermektedir. 4 Sizi ezmek iin emir aldk: randa muhalefete ynelik bask artyor (MDE 13/002/2012)
SRAL VE GAL ALTINDAK FLSTN TOPRAKLARI

SRAL DEVLET
Devlet Bakan: Hkmet Bakan: imon Peres Binyamin Netanyahu
srail yetkilileri, Filistinde ve uluslararas dzeyde gerekleen protestolarn ardndan bir sre boyunca saysn azaltt, 178 idari tutuklunun da aralarnda bulunduu, 4.500den fazla Filistinli tutsa yl sonunda da alkoymaya devam etti. Yetkililerin tutuklama ve sorgulama srasnda ikence ve kt muamele yapt bildirildi. srail ordusunun Gazze eridini ablukaya almaya devam etmesi 1,6 milyon Gazzeliyi iddetli bir biimde etkilemeye devam etti. Kasm aynda srail, Gazzeden sraile rastgele roket frlatan Filistinli silahl gruplara ynelik sekiz gnlk askeri saldr balatt; aralarnda birok sivilin de olduu 160dan fazla Filistinli ve alt srailli ldrld. atma srasnda iki taraf da uluslararas insancl hukuku ihlal etti. srail yetkilileri, bir yandan Filistinlileri ve mal varlklarn yerleimcilerin iddetinden korumazken bir yandan da Dou Kuds dahil Bat eriada Filistinlilerin dolamn kstlad; it/duvar ina ederek yasal olmayan srail yerleimlerini geniletti. Ayrca, Filistinlilerin evlerini ykmaya ve zorla tahliyelere devam etti. srail ordusu, gal Altndaki Filistin Topraklarnda (AFT) protestoculara ynelik ar g kullanmaya devam etti. srail gleri Kasm aynda Gazzede yaanan atma srasnda ldrdkleri 100 sivile ek olarak yl boyunca AFTde 35 sivili daha ldrd.
34
sraildeki Filistinli vatandalar, barnma ve yerleme hakk konusunda ayrmcla urad ve zellikle Negev/Nakap blgesinde devam eden ev ykmlaryla kar karya kald. Uluslararas koruma bekleyen binlerce kii Haziran aynda uygulanmaya balanan yeni bir kanun kapsamnda idari olarak tutukland. Filistinli sivilleri ldrme ve yaralamaktan ve tutuklulara ikence ve kt muamele yapmaktan sorumlu tutulan srail gleri hesap vermekten kanmaya devam etti.
Arka plan
srail ve Filistin Ynetimi (FY) arasndaki mzakereler tekrar balamad. Kasm aynda BM Genel Kurulu tarafndan Filistinin ye olmayan gzlemci devlet olarak tannmasndan sonra ilikiler daha da ktleti. Bunun zerine, srail yerleim geniletme planlarn aklad ve FYye gmrk demelerini durdurdu. Mart aynda, BM nsan Haklar Komisyonunun AFTdeki srail yerleimlerinin sonularnn soruturulmas iin bilirkii komitesi kurmas zerine srail, Komisyon ile ibirliini durdurdu. Temmuz aynda, hkmet tarafndan grevlendirilen bir komite, aksini gsteren uluslararas resmi bulgularn arlna ramen igal altndaki Bat eriadaki srail yerleimlerinin uluslararas hukuku inemediine karar verdi ve devlete izinsiz yerleimci karakollarn resmiletirmesini nerdi. Yedi yldr ilk defa, srail yetkililerinin desteiyle 14 yeni karakol ve yerleim yeri kuruldu. Yl boyunca belirli aralklarla Filistinli silahl gruplar sraile roket saldrlar dzenlerken srail askeri gleri Gazzeye hava saldrlar dzenledi. srail, Gazzenin kta sahanl ve kara sular snrlar iinde kara ve deniz yasak blgesi oluturmak iin amaya devam ettii atele alt sivili ldrd ve dierlerinin yaralanmasna sebep oldu. srailli liderler, ran nkleer tesis alanlarn bombalayacaklarn alenen dile getirdiler. Bir srailli sivil Haziran aynda Msrl militanlar tarafndan ldrld.
Kudste, Hebronun (El-Halil) bir ksmnda, rdn Vadisinde ve yerleimlere yakn alanlarda Filistinlilerin hareketini kstlad. Yerleimciler de dahil olmak zere srailliler bu alanlarda serbeste dolaabilirken Filistinlerin srailli yetkililerden izin almas gerekti. Kontrol noktalarndaki srail personelinin Filistinlilere ynelik taciz ve suiistimalleri bildirilmeye devam etti. Dolamn kstlanmas ayrca Filistinlilerin salk yardmna, suya ve tarma elverili araziye eriimini engelledi. srailin Gazze eridindeki askeri ablukas altnc ylna girerken, ablukann, su, salk hizmetleri ve g kaynaklar da dahil olmak zere temel altyap zerindeki ar etkisi srd. srail, Gazze ekonomisini dar boaza sokarak tneller yoluyla Msr'dan yaplan ve bu tnelleri kullananlarn yaamna mal olan tehlikeli kaakl artracak ekilde Gazze'nin ithalat ve ihracat yapmasn snrlamaya devam etti. Devam eden kstlamalara ramen daha fazla insan, Msr snryla kesien Refah snr boyunca seyahat edebildi; ancak acil tbbi tedaviye gereksinim duyan hastalar iin bile Bat eriaya gitmek iin verilen izinler seyrek ve edinmesi zordu. Eyll aynda srail Yksek Mahkemesi, Bat eriadaki niversitelerde eitim grmek istediini belirten Gazzeli bir kadnn dilekesini reddederek Gazzeyi Bat eriadan ayrma politikasn onaylad.
Zorla tahliyeler ve ykmlar

srail ordusu, C Blgesi olarak bilinen Bat eriann yzde 60ndan fazlasnda planlamalar, blgelemeleri ve gvenlii kontrol etmeye devam etti ve srekli olarak Filistinlilerin evlerini ykt. te biri ev ve 36s su sarnc olan 604 yap ykld. Bu durum 870 Filistinlinin evinden zorla tahliyesine ve bunlarn dnda en az 1600 kiinin etkilenmesine neden oldu. srailli yerleimciler cezalandrlma korkusu olmakszn Filistinli yerleimcilere ve mallarna saldrmaya devam etti. srailin Filistinli vatandalarnn, zellikle de Negev blgesindeki resmi olarak tannmayan kylerde yaayanlarn evleri srail Arazi Ynetimi (AY) ve belediye birimleri tarafndan dzenli olarak ykma urad. n Ordu, bir yandan Bat eriadaki al-Aqaba, Khirbet Tana, Humsa ve Hadidiya gibi kylerdeki evlerin tamamn ykma tehdidinde bulunurken, bir yandan da Umm al-Kheirde ve Hebron tepelerinin gneydousundaki dier kylerde evleri, su sarnlarn ve hayvan allarn defalarca ykt.
Hareket zgrl- Gazze ablukas ve Bat eriadaki kstlamalar

srailli yetkililer tarafndan Filistinlilerin serbest dolam zerine getirilen saysz kstlama uluslararas hukuku ihlal edecek ekilde Gazze ve Bat eriadaki nfusun toplu cezalandrlmasna neden oldu. Bat eriadaki it/duvar da dahil olmak zere 500den fazla srail kontrol noktas ve bariyeri zellikle Dou
35
n AY, Temmuz 2010dan bu yana sren onlarca ykm takiben 2012de de Negevdeki tannmayan kylerden biri olan Al-Araqibde adrlar ve dier yaplar 13 kere ykt.
Cezaszlk
Yetkililer, bir kere daha, Bat eria ve Gazzedeki Filistinli vatandalarn srail askerleri tarafndan ldrlmesini bamsz bir ekilde soruturmad ve sorumlular kovuturulmad. 2008 ve 2009 yllarndaki Dkme Kurun Operasyonu srasnda srail gleri tarafndan ilenen sava sular cezasz kalmaya devam etti ve Kasm 2012deki Gazze-srail anlamazl srasndaki ihlallere ilikin bamsz soruturmalarn gerekleeceine ynelik herhangi bir iaret grlmedi. srailli yerleimcilerin Filistinlilere ynelik hak ihlalleri zerine gerekletirilen polis soruturmalar nadiren kovuturmayla sonuland. n Mays aynda, Dkme Kurun Operasyonu srasnda aralarnda kk ocuklarn da bulunduu 21 yeli Samouni ailesinin ldrlmesine ynelik soruturma askeri yetkililer tarafndan kapatld. Aile, srailli askerlerin tanmalarn istedii bir eve snrken gerekletii belli olan bir bombardman sonucu ldrld. Yetkililer lmlerin srail askeri glerinin ihmali sonucu olmadna karar verdi. n Austos aynda Dkme Kurun Operasyonu srasnda beyaz bayrak tutan iki Filistinli kadn ldrmekten yarglanan bir asker, ceza pazarl sonucu bir silahn yasa d kullanm suundan 45 gnlk hapis cezasna mahkum edildi. n 28 Austosta, 2003 ylnda Refah, Gazzedeki ev ykmlarn protesto ettii srada arala ezilerek ldrlen Amerikal eylemci Rachel Corrienin lmnden sorumlu tutulan srailli yetkililer Haifadaki bir mahkeme tarafndan akland.
orantsz hava saldrlar gerekletirdi. Dier saldrlarda sivillerin mal varlklarna, medya tesislerine, kamu binalarna ve polis merkezlerine hasar verildi ve bazlarnda bunlar tamamen imha edildi. Birok durumda srail bu yerlerin askeri amalarla kullanldna dair kant sunmad. srail donanmas, hedef ayrm gzetmeksizin sahildeki yerleim yerlerine top yadrd. Hamasn askeri kanad ve Filistinli dier silahl gruplar sraile karlk verirken roketler ve dier silahlarla sivillerin ldrd ve mal varlklarna zarar verdi. n 18 Kasmda al-Dalu ailesinin, drd sekiz ya altnda olan ocuklar ile biri gen kz ve drd kadn olan toplamda 10 yesi ve komular olan iki kadn Gazzeye dzenlenen srail hava saldrs srasnda evlerinin hedef olmas sonucunda ldrld. srail askeri szcs, tutarl aklamalarda bulunmad; bu aklamalarn bazlarnda saldrnn bir kaza olduunu, bazlarnda ise hedeflenen bir militana ynelik olduunu belirtirken hedef iin iddialarn destekleyecek herhangi bir kant sunmadan farkl isimler verdi. n 19 Kasmda, komusunun evini hedef alan bir srail hava saldrsnda be yandaki Muhammed Abu Zur ve iki teyzesi ldrld ve onlarca insan yaraland.
Yargsz tutuklamalar
Yl boyunca AFTden 320den fazla Filistinli, sulanmadan ya da mahkemeye karlmadan idari gzaltna alnd; ancak kitlesel alk grevinin (bkz. aada Cezaevi koullar) ardndan bu ekilde gzaltna alnan kiilerin says nemli lde azald. 2011 ylndaki tutuklu deiiminde serbest braklan birka Filistinli, askeri bir komitenin emri dorultusunda yeniden tutukland ve sulanmadan ya da nceki cezalarnn infaz resmi olarak tekrar talep edilmeden daha uzun srelerle gzaltnda tutuldu. n Bat eria yerleimcisi Hana Shalabi, ubat 2012de balayan idari gzaltsn protesto etmek iin girdii 43 gnlk alk grevi sonrasnda, muhtemelen istei dnda, Nisan aynda en az yllna Gazzeye sevk edildi.
Bulut Stunu Operasyonu

srail gleri 14 Kasmda Gazzede Hamasn askeri kanadnn liderinin ldrld hava saldrsyla balayan byk bir askeri operasyon gerekletirdi. Sonraki sekiz gn boyunca, Msrn 21 Kasmdaki arabuluculuuyla gerekleen atekese kadar, aralarnda 30dan fazla ocuk ve 70 yetikin sivilin bulunduu 160 Filistinliyi ve drd sivil alt srailliyi ldrld. ki taraf da sava suu iledi ve uluslararas insancl hukuk kapsamnda dier ihlallerde bulundu. srail hava kuvvetleri, yerleim yerlerinde ar sivil kayplara neden olacak ekilde bomba ve fzelerle
Cezaevi koullar
17 Nisanda hcre tecridi, sulanmadan ya da yarglanmadan tutukluluk ve aile ziyaretlerinin engellenmesini de ieren koullar protesto etmek amacyla 2.000 Filistinli hkml ve tutuklu alk grevine balad. srailli yetkililerin 19 tutuklunun hcre
36
tecridini sonlandrmas ve Gazzeli tutuklularn aile ziyaretlerine izin verilmesi karlnda hkml ve tutuklular Msrn arabuluculuu sonucunda 14 Maysta alk grevini bitirdi. 2012 ylnn sonuna gelindiinde iki Filistinli mahkum hala uzun sreli hcre tecridindeydi ve ksa sreli tecrit bir cezalandrma yntemi olarak kullanlmaya devam etti. n 17 Eyll 2010dan bu yana srailin gneydousundaki Ketziot Cezaevinde sulanmadan ya da yarglanmadan gzaltnda tutulan idari tutuklu Hasan Shukan yalnzca 14 ve 8 yalarndaki kz kardeleri tarafndan ziyaret edilmesine izin verildi; dier aile yelerinin sraile girmesi yasakland.
n ubat 2011de Ukraynadan sraile zorla sevk edilen Gazzeli mhendis Dirar Abu Sisi, Akelon yaknndaki Shikma Cezaevinde aile ziyaretlerine izin verilmeksizin bulunduu hcre tecridinde ikinci ylna girdi. Salnn kt durumda olduu ve yeterli tbbi tedaviye izin verilmedii bildirildi. Avukat ve ailesi, Hamasn askeri kanad iin roket tasarladn ikence altnda itiraf etmeye mecbur brakldn iddia etti.
fade ve rgtlenme zgrlkleri

srail askerleri, Gazze evresindeki yerlerde Filistinli protestoculara gerek mhimmatla defalarca ate at. Bat eriada gstericilere ynelik dzenli olarak ar g kulland; bu gstericilerden en az drdn ldrd. Yerel insan haklar gruplarnn belgeledii zere, srail askerleri, barl gstericilere ynelik ciddi yaralanmalara sebep olacak gz yaartc bomba kulland. Yetkililer ayrca sraildeki gsterilerde de ar g kulland. n srail askerleri, 30 Martta Gazzedeki Erez Geidi yaknnda Toprak Gn gstericilerine gerek mhimmatla ate at. Mahmud Zaqout ldrld ve ok sayda protestocu yaraland. Ayrca Dou Kudstekiler de dahil olmak zere Bat eriadaki gsterilerde ar g kullanld. n Gvenlik gleri, 22 ve 23 Haziranda Tel Avivde dk maliyetli barnma ve daha iyi salk ve eitim hizmetleri talepleriyle bir araya gelen yzlerce srailli protestocunun datlmas iin ar g kulland ve 100den fazla kiiyi gzaltna ald. n Kasm aynda, eylemci Bassem Tamimi 2012de, srail yerleimlerine ynelik dzenlenen barl protestolara katlmaktan ikinci kez tutukland. Kasm aynda adil olmayan bir ekilde yarglanarak drt ay hapis cezasna mahkum edildi.
kence ve kt muamele
Filistinli tutuklular, srail Emniyet Kurumu (EK) tarafndan yaplan sorgulama srasnda, ac verecek ekilde kelepeleme ya da bacaklarn balama, ac verici pozisyonlarda hareketsiz brakma, uykusuz brakma, tehdit ve szl taciz de dahil olmak zere ikence ve kt muamele grdklerini bildirdi. Tutuklularn, gzalt srasnda avukatlaryla iletiim kurmasna gnlerce ve bazen haftalarca izin verilmedi. Uzun sre alk grevinde olan tutuklularn bamsz doktorlara eriimi srekli olarak engellendi ve bu tutuklular srail Cezaevi Servisi (CS) tarafndan kt muamele grd. Yetkililer, cezaszlk ortam yaratarak tutuklularn EK tarafndan ikence grdklerine dair iddialar bamsz olarak deerlendirmedi. Soruturmalar, Basavcnn Kasm 2010da ald ve sorgulanan kiilerin ikayetlerini alan denetiyi Adalet Bakanlna balayan kararna ramen, bir EK alan olan denetinin sorumluluunda kalmaya devam etti. srail polisini ve EKyi, neredeyse tamam Filistinli olan emniyet tutuklularnn sorgularn kaydetme ykmllnn dnda brakan yasa geniletildi. Bu, ikence ve dier kt muamelelerin cezasz kalmasnn srdrlmesine neden oldu. 2001-2012 yllarna ilikin 700den fazla ikayet bildirimine ramen, 2012 yl sonunda yalnzca bir cezai soruturma ald. n Samer al-Barq, 2010 ylndan bu yana devam eden idari tutukluluunu ve Ramlehdeki cezaevinin salk merkezindeki kt koullar protesto etmek amacyla Nisan 2012den bu yana defa ak grevine balad. zel tbbi tedaviden mahrum brakld ve kendisini dverek szl tacizde bulunan cezaevi grevlilerinden kt muamele grd.
Vicdani ret
En az alt srail vatanda vicdani gerekelerle askerlik yapmay reddettii iin tutukland. Onlardan biri olan Natan Blanc yl sonunda da cezaevindeydi. n Noam Gur, askerlik yapmay reddettii iin 17 Nisanda tutukland. Nisan ve Mays aylarnda iki kere 10ar gn tutuklu kald.
Mlteci ve snmaclar
Uluslararas koruma bekleyen kiilerin adil bir mlteci stats belirleme prosedrne eriimi engellenmeye devam etti ve bu kiiler tutuklama ve gzaltyla kar karya kald. Binlerce snmac, Ocak aynda geen
37
ve Hazirandan beri yrrlkte olan lkeye zinsiz Girii Engelleme Yasas kapsamnda tutukland. Uluslararas mlteci hukukuna aykr olan yasa, yetkililere, srail snrlarndan dzensiz yollarla geenlerin yan sra snmaclar da en az yllna dorudan alkoyma yetkisi verdi ve bu yetki baz durumlarda sresiz tutuklamalara neden oldu. Yl sonunda yetkililer, 11.000den fazla kiiyi tutuklamak iin Negev lndeki alkoyma kapasitesini geniletti ve 2.400 snmac, ou adrlarda olmak zere, alkondu. n Yzlerce snmac, adil, tutarl ve effaf bireysel snma prosedrlerinin uygulanmasna izin verilmeden Gney Sudana iade edildi.

v Uluslararas Af rgt temsilcileri Haziran/Temmuz ve Kasm/Aralk
aylarnda srail ve AFTyi ziyaret etti. 4 srail ve gal Altndaki Filistin Topraklar: Nakli durdurun - srail yerleimlerini geniletmek iin Bedevileri srmek zere (MDE 15/001/2012) 4 srail ve gal Altndaki Filistin Topraklar: Adalet al - srail Filistinlileri yarglamakszn tutukluyor (MDE 15/026/2012) 4 srail/AFT: BM kence Kart Komisyona yazlan ve Komisyon tarafndan benimsenmesi istenen konularla ilgili mektup (MDE 15/029/2012) 4 srail/AFT: Uluslararas bask Gazze ablukasn zorluyor (MDE 15/033/2012) 4 srail: Uluslararas Af rgt barl gsteri yapma hakknn tannmas iin hkmete bask yapyor (MDE 15/037/2012)
MISIR
MISIR ARAP CUMHURYET
Devlet Bakan: Muhammed Mursi (Haziran aynda Muhammed Hseyin Tantavinin yerine geti). Hkmet Bakan: Hiam Kandil (Austos aynda Kemal Ganzurinin yerine geti).
ikence ve kt muamele grdklerini iddia etti. Kasm ve Aralk aylarnda, muhalifler ile Devlet Bakan taraftarlar zaman zaman iddet ieren protestolar gerekletirdi. Olaanst Hal Yksek Devlet Gvenlik Mahkemelerinin adil olmayan yarglamalar devam etti ve gvenlik gleri kanunun stnde hareket etmeyi srdrd. 2011 ayaklanmas srasnda protestocularn ldrlmesi nedeniyle Devlet Eski Bakan Hsn Mbarek ve ileri Eski Bakan mr boyu hapse mahkum edildi; dier birok sank beraat etti. Silahl Kuvvetler Yksek Konseyinin (SCAF) hibir yesi ynetimde olduklar dnemde yaplan ihlallerden sorumlu tutulmad. Devlet Bakan Muhammed Mursi Ocak 2011 ve Haziran 2012 arasndaki ihlalleri soruturmak zere bir komisyon kurdu. Askeri mahkemeler tarafndan yarglanan baz sivilleri affetti ve askeri ynetime kar yaplan gsterilerde protestocular tarafndan ilenen sular iin genel af ilan etti. Dinsel aznlklara ynelik ayrmclk devam etti. Gazeteciler ve eylemciler devlet bakanna hakaret ve dine hakaretten kovuturmaya urad. Kadnlar gerek yasalar gerekse uygulamalar asndan ayrmcla urad ve yaygn cinsel taciz ile kar karya kald. Binlerce aile gayri resmi yerleim alanlarndaki (varolar) gvenli olmayan yerlerde yaamaya devam ederken, binlercesi de zorla tahliye tehdidiyle kar karya kald. Snr geerek sraile girmeye alan ya da Sina Yarmadasnda insan ticareti yapanlarn istismar ettii gmenlerin gvenlik gleri tarafndan ldrldkleri bildirildi. En az 91 kii lm cezasna mahkum edildi. Cezalarn infaz edilip edilmedii bilinmiyor.
Arka plan
Yeni seilen parlamento ilk defa 23 Ocak tarihinde topland. Mart aynda, parlamento, Msrn yeni anayasasn hazrlamas iin 100 yeden oluan bir Kurucu Meclis atad. Kurucu Meclis ounlukla slamc partilerin temsilcilerinden oluuyordu ve yalnzca alt kadn ve alt Kpti Hristiyan yesi bulunmas nedeniyle eletiriliyordu. Parlamento, hukuki bir sorun nedeniyle bir idare mahkeme tarafndan 10 Nisanda askya alnd. Mays aynda 31 yllk olaanst halin sona ermesiyle yetkililer baz istisnai gleri ellerinde bulundurmaya devam etmek istedi. 13 Haziranda Adalet Bakanl, ordu ve istihbarat servisi grevlilerine tutuklama yetkisi verdi;
Askeri ynetime ynelik protestolar Kahire ve Sveyte en az 28 protestocunun gvenlik gleri tarafndan ldrlmesiyle sonuland. evik kuvvet ve ordu, protestoculara ynelik ar g kulland. Olaylar sonrasnda protestocular gzaltndayken
38
ancak bir idare mahkeme bu karar durdurdu. Parlamento, Haziran aynda yeni Kurucu Meclisi onaylad. Bu parlamento hakknda da yeni davalar ald ve muhalif siyasi partiler, sivil toplum ve Kpti Hristiyan Kilisesi tarafndan boykot edildi. Seimlerin anayasaya uygun olmadna dair bir Yksek Anayasa Mahkemesi karar zerine SCAF parlamentoyu 16 Haziranda feshetti. 17 Haziranda, bakanlk seimlerinden ksa bir sre nce, SCAF kendi yetkilerini geniletti ve yeni seilecek ynetimin yetkilerini kstlad. 12 Austosta yeni seilen Bakan Mursi, SCAFn yeni yetkilerini reddettiini ve SCAF lideri Muhammed Tantavinin grevden ayrlacan aklad. Aklamann ardndan Sina Yarmadasnda silahl bir grup 16 askeri ldrd. Yetkililer olayn hemen ardndan blgede hzla gvenlik tedbirleri ald. 22 Kasmda Devlet Bakan Mursi, kararlar hakknda mahkemelerin hkmde bulunamayacan ve Kurucu Meclis aleyhinde herhangi bir davaya bakamayacaklarn bir kararname ile ilan etti. Bakan Mursi ayn zamanda devrimi korumak amacyla baskc bir yasa kard, Basavcy deitirdi ve protestocularn lmleri ile ilgili davalar konusunda yeni soruturma ve kovuturmalar balatt. Kurucu Meclis 30 Kasmda Anayasa taslan hazrlad. Kararname ve Anayasa tasla, lke apnda protestolar, hakimlerin grev yapmasn ve Bakann taraftarlar ile muhalifler arasnda iddet olaylarn tetikledi. 5 ve 6 Aralkta, Kahiredeki Bakanlk Saraynn yaknlarnda en az 10 kii ldrld. kan huzursuzluk nedeniyle, Bakan Mursi 8 Aralkta kararnameyi ksmen iptal etti. Ardndan Aralk aynn sonunda yeni anayasa ulusal bir referandum ile kabul edildi.
yerlerden Kahirenin gneyindeki Tora Cezaevinde mahkumlar ar kalabalk, yetersiz giysi ve tbbi bakmn bulunmamas gibi sorunlar da yaad. Baz erkek protestocular, karlarak bilmedikleri yerlere gtrldklerini ve protestolara katlmlar hakknda bilgi vermeleri iin kendilerine elektrook uygulandn ve cinsel istismara uradklarn belirtti. n George Ramzi Nakhla, 6 ubatta Kahirede tutukland. Polisin onu kollarndan ve bacaklarndan zrhl bir aracn arkasna balayarak yavaa yol boyunca srklemesi srasnda bir yandan da coplarla dvdn syledi. Daha sonra ileri Bakanlnda tekrar dayak yedi ve elektrooka maruz brakld. Krlan kolu iin tedavi grmedi ve 13 kiiyle birlikte saatlerce melerek durmaya zorland. Tora Cezaevinde elektrik kablolar ile dvld ve szl tacize urad. gnlk alk grevinin ardndan 25 Martta serbest brakld. n Abdel Haleem Hnesh, 4 Maysta Kahiredeki Abbaseyada dzenlenen bir protestoda askeri gler tarafndan tutukland. Askerler tarafndan 2 metre uzunluunda sopalar ve elektrikli coplarla ar biimde dvldn ve sonra 40 kadar mahkumla birlikte Kahiredeki S28 adndaki askeri blgeye gtrldn syledi. Askeri savclarn nne karldktan sonra Tora Cezaevine sevk edildi ve varr varmaz burada hortum ve sopalarla dvld. Be gn sonra ise serbest brakld.
Adil olmayan yarglamalar

Yeni anayasa sivillerin adil olmayan bir ekilde askeri mahkemelerde yarglanmasna izin verdi. Halk Meclisi, Nisan 2012de Bakann sivilleri askeri mahkemeye gnderme yetkisini kaldrarak Askeri Adalet Yasasn deitirdi. Ancak askeri mahkemelere sivilleri yarglama yetkisi veren maddeleri deitirmedi. Temmuz aynda, Bakan Mursi, askeri mahkemeler tarafndan yarglanan sivillerin, ileri Bakanlnn elinde dosyalar bulunan dier kiilerin ve sivil mahkemeler tarafndan hapis cezas verilmi devrimcilerin dosyalarn incelemek zere bir komite kurdu. Temmuz ve Austos aylarnda, Bakan Mursi Komitenin tavsiyeleri uyarnca yaklak 700 kiiyi affetti ve Ekim aynda 2011 ve 2012 yllarnda devrimi desteklerken ilenen sular iin genel bir af ilan etti. Ancak bu kararname askeri mahkemeler tarafndan dier sulardan tutuklanan 1100 sivil iin adil yarglama salamad. Her ne kadar olaanst hal Mays ay sonunda sona ermi olsa da, terrle ilgili sular ve protesto ve
kence ve kt muamele
Ne SCAF ne de Bakan Mursinin ynetiminde ikencenin sonlandrlmas iin herhangi bir yasal ya da siyasi reform yapld. Halk Meclisi ikenceye kar daha sert cezalar verilmesini tartsa da dalmadan nce bunlar yrrle sokma frsat bulamad. kence ve dier kt muameleler devam etti ve gvenlik gleri cezaszlk korumas altnda hareket etti. Bir sivil toplum kuruluu, Bakan Mursinin ynetimde olduu ilk 100 gn iinde polis eliyle gerekletirilen 88 ikence ve dier kt muamele vakas kaydetti. Ordu ve polis tarafndan tutuklanan protestoculara gzaltnda iddetli dayak ve elektrook uyguland. Bu uygulamalarn gerekletirildii
39
toplu iddet olaylarn da ieren baz davalar olaanst hal mahkemeleri tarafndan grlmeye devam etti. n 4 Maysta ordu Kahire, Abessayada askeri ynetim aleyhine gsteri yapan ve aralarnda Mahmud Muhammed Aminin de bulunduu yaklak 300 kiiyi tutuklad. Protestocular askeri savcya karld ve ordu mensuplarna saldrda bulunmak ve kamu dzenini bozmak benzeri sulamalarla askeri mahkemede yargland. 20 Maysta, Mahmud Muhammed Amin ve dier tutuklular askeri mahkeme tarafndan yarglanmalarn protesto etmek iin alk grevine balad. Amin, 19 Haziranda tutuksuz yarglanmak zere serbest brakld ve Ekim aynda bakanlk aff ile hakknda yaplan sulamalar dt.
Cezaszlk
Haziran aynda cezaszla kar tarihi bir adm atlarak Devlet Eski Bakan Mbarek ve ileri Eski Bakan Habib El-Adly 2011 ayaklanmasnda protestocularn ldrlmesinden ve yaralanmasndan sorumlu bulunarak mr boyu hapis cezasna mahkum edildi. Ancak alt st dzey grevli beraat etti. Savclk bu kiiler aleyhinde delil bulunamamasnn nedeninin Genel stihbarat ile ileri Bakanl arasndaki ibirlii eksiklii olduunu ileri srd. 2011 ayaklanmas srasnda protestocularn ldrlmesi ile ilgili yarglanan polis grevlilerinin ou beraat etti. Mahkemeler genel olarak polisin hakl gerekelerle lmcl g kullandna ya da delillerin yetersiz olduuna karar verdi. Hakikat ve adalet yzlerce ayaklanma maduru ve aileleri iin ulalmaz olarak kald. Ekim aynda, Tahrir Meydannda ubat 2011de Mbarek yanllar ve muhalifleri arasnda kan atmalarla ilgili Develer Sava olarak adlandrlan yarglamada sanklarn tamam beraat etti. Ardndan, Savclk Makamndan yetkililer davann tekrar alacan ileri srd. Kasm ve Aralk 2011de gerekleen Muhammed Mahmud Caddesi protestolar ve Bakanlar Kurulu protestolar srasndaki lmler ve ikencelerle ilgili hibir ordu mensubu mahkeme nne karlmad. Bunun yerine sivil tetkik hakimleri protestocularn iddet iddiasyla mahkemeye kmalarn salad. Muhammed Mahmud Caddesi protestolarndan sulananlar affedildi; ancak Bakanlar Kurulu protestolarnn yarglamasna devam edildi. Muhammed Mahmud Caddesi protestolar srasndaki hak ihlalleri ile ilgili yalnzca bir evik kuvvet polisi yargland. Dava yl sonunda hala devam ediyordu. Eyll aynda, bir askeri mahkeme, Kahire, Masperoda Ekim 2011de zrhl aralarn 14 Kpti protestocunun zerine srerek kasti olmayan adam ldrme suundan iki ordu mensubunu ikier yl, nc bir askeri ise yl hapis cezasna mahkum etti. Bunlarn dndaki 13 kiinin lm ile ilgili sivil hakimler tarafndan yrtlen kovuturmalarda sulular tespit edilemedi. 17 aylk ynetimleri boyunca hibir SCAF yesi ldrlen protestoculara ilikin mahkemeye karlmad. Temmuz aynda, Bakan Mursi 2011 ayaklanmas ve SCAF ynetimi srasnda protestocularn ldrlmesi ve yaralanmasndan sorumlu faillerin tehis edilmesi iin yetkililer, sivil toplumdan hak
Ar g kullanm
2012 yl bandaki protestolar daha ok askeri ynetime ynelikti. Bakan Mursinin seilmesinin ardndan, gsteriler Mursi taraftarlar ve kartlar tarafndan dzenlenmeye balad. Gvenlik gleri, zellikle Tahrir Meydanndaki byk apl protestolara genellikle mdahale etmedi; ancak baz durumlarda protestocularla atmaya girdi. Polis bnyesinde herhangi bir reforma gidilmedi ve yetkililer, gvenlik glerinin protestoculara ynelik ar g kullanmas benzeri Mbarek dnemini andran taktikleri kulland. evik kuvvet, ateli silahlar ve ABD yapm gz yaartc gaz kullanm dahil olmak zere ar ve gereksiz g kulland. n Gvenlik gleri, Kahire ve Sveyte 2 ve 6 ubat tarihleri arasnda protestocular datmak iin lmcl g kulland ve 16 protestocuyu ldrd. Protestolar Port Saidde yaplan bir ma srasnda gvenlik glerinin futbol takm Al-Ahlynin 70 taraftarnn sivil giyimli kiiler tarafndan ldrlmesine tanklk etmesi ve iddeti engellememesine tepki olarak dzenlenmiti. n 28 Nisan ve 4 Mays tarihleri arasnda Abbaseya Meydannda bakanlk seimlerinin protesto edildii bir oturma eyleminde en az 12 kii sivil giyimli kiiler tarafndan ldrld. Gvenlik gleri bu kiilerin ordunun komutasnda ya da onayyla hareket ettiini ileri srerek olaylara mdahale etmedi. n 20 Kasmda, 18 yandan kk protestocu Gaber Salah Gaberin Kahirede ileri Bakanl yaknlarnda gvenlik gleri tarafndan vurularak ldrld bildirildi.
40
savunucular ve madurlarn ailelerinden oluan bir tespit komitesi kurdu. Mbarekin 30 yllk iktidar srasnda ikence dahil ar insan haklar ihlallerinin madurlarna adalet, hakikat ya da tazminata eriimlerinin salanmas iin hibir tedbir alnmad.
fade ve rgtlenme zgrlkleri

Ceza soruturmalar ve dini deerlere hakaret ve kamu grevlilerini aalamadan su isnadnda bulunma devam etti. Yeni anayasa hkmleri kiileri ya da peygamberleri aalamay yasaklayarak ifade zgrln kstlad. Taslak mevzuat rgtlenme zgrln kstlad ve sivil toplum kurulularnn tescil edilmeleri ve yabanc fon almalar zerine baskc kurallar getirdi. n Dnce mahkumu Maikel Nabil Sanad, 24 ubatta SCAF tarafndan verilen genel bir af erevesinde serbest brakld. Blog yazar olan Sanad, Nisan 2011de askeri mahkeme tarafndan yrtlen ve adil olmayan bir yarglamayla orduyu eletirmek ve askerlik hizmetini yapmay reddetmekten hapse mahkum edildi. n Austos aynda, El-Dostor gazetesi genel yayn ynetmeni slam Affifi bakana hakaret eden yanltc bilgileri yaymlamaktan yarglanmaya balad. Mahkeme yl sonunda hala devam ediyordu. n Ekim aynda, televizyon muhabiri Tawfiq Okasha bakana hakaret etmekten para cezas ile birlikte drt ay hapis cezasna mahkum edildi. Devam eden temyiz srecinde tutuksuz yargland. n Dnce mahkumu Alber Saber Ayad, kendisini, tartma yaratan Innocence of Muslims (Mslmanlarn Masumiyeti) adl filmi yaymakla sulayan kiilerin evini sarmasnn ardndan, 13 Eyllde tutukland. Aralk aynda videolar ve internet gnderileri ile dini ktlemekten yl hapis cezasna mahkum edildi; ancak temyiz srecinde kefaletle serbest brakld. n ubat aynda, hkmet izni olmakszn yabanc fon kabul etmek ve yasad faaliyet gstermek iddialaryla be uluslararas rgtn 43 personelinin yarglanmas balad. ou gyaben yargland. Yarglamalar yl sonunda hala devam ediyordu.
olduunu belirtti. Kadnlar yeni siyasi kurumlarda toplum dna itildi. Dalmasndan nce Halk Meclisindeki 508 yeden yalnzca 12si kadnd. kinci Kurucu Meclise yalnzca yedi kadn dahil edildi. Kadnlar genel olarak Bakan Mursi tarafndan atanan Msr Bakanlar Kurulunun dnda kald ve hibirine valilik grevi verilmedi. Kadnlar ayn zamanda yargda grev alma konusunda da ayrmcla urad. Evlilik, boanma, ocuk velayeti ve miras ile ilgili ayrmc yasa ve uygulamalar ele alnmad. Tahrir Meydannda dzenlenenler dahil eitli kitlesel protestolarda ok sayda kadnn cinsel istismar ve saldrya urad bildirildi. Haziran aynda, cinsel istismara kar yry yapanlara erkekler tarafndan mdahale edildi ve yrye katlanlar cinsel istismar ve saldrya urad. Eyll aynda, Asyutta bir erkek uygulad cinsel istismara kar koyduu belirtilen bir kadn sokakta vurarak ldrd. Ekim ayndaki Eid Bayramnn ardndan yetkililer 1000den fazla cinsel istismar ikayeti aldklarn aklad. Gvenlik glerinin hibir yesi 2011 ylndaki SCAF kart gsterilerin ardndan kadn tutuklulara uygulanan cinsel ya da toplumsal cinsiyet temelli iddet iin sorumlu tutulmad. n Mart aynda, bir askeri mahkeme Mart 2011de kadn protestoculara zorla bekaret testi uygulamas sulamas ile alan davada bir askeri doktoru beraat ettirdi.
Ayrmclk
Yeni anayasa potansiyel olarak Nubianlar gibi aznlklar etkileyecek olan rk temelli ayrmcl aka yasaklamad. Anayasa din zgrln teminat altna almakla beraber bu zgrl, potansiyel olarak Baha ve ii Mslmanlar etkileyecek bir ekilde, resmen semavi olarak bilinen dinlerle snrlad. Anayasa, Hristiyan ve Yahudiler iin ayr mnferit statlerin oluturulmasn ve bu dinlerin mensuplarna kendi dini ileyi ve liderlerini belirleme hakkn vermekle beraber dier dinsel aznlklara bu hakk tanmad. Msr kanunlar, Kpti Hristiyanlarn kilise ina etmesini ve onarmasn resmi onaylarn kolay verilmemesi yoluyla zorlatrd. Baz kilise inaatlar, evredeki Mslmanlar tarafndan zaman zaman toplu iddetle engellendi. Bu trden olaylarda, gvenlik gleri Kptileri saldrlardan koruma konusunda genellikle baarl olamad. n Ocak ay sonunda, skenderiyedeki arbat
Kadn haklar
Yeni Anayasa Msr yurttalar arasnda ayrmcl yasaklamakla birlikte kadna ynelik ayrmcl aka yasaklamad ve hatta kadnlarn yuva kurma grevleri
41
Kynden Kpti aile Kpti bir erkein Mslman bir kadna ait uygunsuz resimleri elinde bulundurduu iddiasyla Mslmanlar tarafndan zorla evlerinden edildi. Kalabalk gruplar Kptilerin ev ve iyerlerine saldrd. Ky uzlatrma toplantlarnda Kpti erkek ve geni ailesinin, komu be Kpti aile ile birlikte, ky terk etmesine ve mallarnn onlar adna satlmasna karar verildi. Polis Kptileri saldrlardan korumad ve zorla tahliyelerini engellemedi. Parlamento yelerinden oluan bir heyetin ziyaretinin ardndan ancak anlamazlk konusu ile balants olmayan be Kpti aile geri dnebildi.
mlteci, snmac ve gmenlerden tehditle para ald ve bu kiileri istismar ettii bildirildi.
lm cezas
Olaanst hal mahkemelerinin adil olmayan yarglamalarnda en az 91 kii lm cezasna mahkum edildi. Cezalarn infaz edilip edilmedii bilinmiyor. n Eyll aynda, bir olaanst hal mahkemesi alt kiinin ldrlmesiyle sonulanan bir saldrdan sekizi gyaben yarglanan 14 kiiyi lm cezasna mahkum etti. Bu kiiler ayn zamanda Cihat bir gruba mensup olmaktan hkm giydi.
Barnma hakk - zorla tahliyeler

Anayasa yeterli barnma hakkn korumakla beraber zorla tahliyeyi aka yasaklamad. Msr kanunlar ve politikalarnda zorla tahliyeye kar teminatlar hala yoktu. Hkmetin bnyesindeki Gayri Resmi Yerleimler Kalknma Kurumu (ISDF) tahminlerine gre ou Kahirede bulunan 11.500 ev gvensiz blgelerde bulunuyor ve acilen tahliye edilmelerini gerektirecek biimde yaamsal tehdit barndryordu. ISDF, ayrca, 2017den nce boaltlmak zere gvensiz blgelerdeki 120.000 evi daha zorunlu tahliye programna ald. ISDFnin varo blgelerini yenilemeyi ve mevcut konutlarn yaknlarnda alternatif konut seenekleri salamay deerlendirdii bildirildi. mar Bakanl yetkilileri, Kahire 2050 plannn yenilendiini ve kitlesel zorunlu tahliye ieren baz projelerden vazgeildiini belirtti. Yeni bir kentsel Msr 2052 plan hazrlanmakla beraber gayri resmi yerleim yerlerindeki topluluklara danlmad. n Austos aynda, polis Kahirenin merkezinde kaak bir yerleim yeri olan Ramlet Bulak sakinleri ile att. atmada polisin mahalle sakinlerinden birini ldrd iddia edildi. Sonrasnda polis birok kez Ramlet Bulaka baskn dzenleyerek erkekleri tutuklad ve bu kiilerin ou blgeyi terk etmek zorunda brakld. Mahalle sakinleri sz konusu yer boaltlana kadar polisin bu tr basky srdrecei ynnde tehdit aldklarn bildirdi. Ramlet Bulakta ykm planlanyor.

v Uluslararas Af rgt temsilcileri 2012de aratrma yapmak zere
Msr birok kez ziyaret etti. 4 Gaddarlk cezasz ve denetimsiz kalyor: Msr ordusu cezalandrlmakszn protestocular ldryor ve onlara ikence ediyor (MDE 12/017/2012) 4 Bask unsurlar: Msr polisi ve reform meselesi (MDE 12/029/2012) 4 Msr: Yeni devlet bakan hukuk devletini yeniden tesis etmeli ve herkes iin lkeyi ynetmeli (PRE01/316/2012) 4 Msrn yeni anayasas temel haklar kstlyor ve kadn haklarn gz ard ediyor (PRE01/590/2012)
SURYE
SURYE ARAP CUMHURYET
Devlet Bakan: Bear Esad Hkmet Bakan: Vail Nadir el-Halki (Haziran aynda Abdel Safarn yerine Riyad Farid Hicab geti, el-Halki, Hicabn grevini Austosta devralan mer brahim Galvancnn yerine Austosta geti)
Mlteciler ve gmenler
Msr gvenlik gleri en az sekiz kiinin lmne yol aacak ekilde Msrn Sina snrndan sraile gemeye alan yabanc gmen, mlteci ve snmaclara ate amaya devam etti. nsan tacirlerinin Sina snrndan sraile gemeye alan
Hkmet gleri ile zgr Suriye Ordusu (SO) ve dier silahl muhalif gruplardan oluan muhalefet arasndaki silahl i atmada byk insan haklar ihlalleri, sava sular ve insanla kar sular ilendi. hlallerin oundan sorumlu olan hkmet gleri yerleim alanlarna hava tatlar, top mermisi, havan topu, yangn silahlar ve misket bombalar ile ayrm gzetmeksizin saldrd. Kendilerine destek veren milisler ile birlikte ocuklar
42
da dahil olmak zere binlerce kiiyi tutuklad, birounun zorla kaybedilmelerine neden oldu. Gzaltna alnanlara uygulanan ikence ve dier kt muamele eitleri yaygnd. ou ikenceden kaynakl olmak zere en az 550 kiinin gzaltnda ld rapor edildi. Dierleri yargsz infaz edildi. Emniyet glerinin keskin nianclar hkmet kart barl gstericileri ve cenaze trenlerine katlanlar vurmaya devam etti. Yarallar tedavi eden salk alanlar hedef alnd. Gemite yaanan ve devam etmekte olan insan haklar ihlalleri cezasz kald. Hkmete kar savaan silahl gruplar da sava sular dahil olmak zere ciddi hak ihlalleri gerekletirdiler. Hkmet askerlerine ve milislere ikence yaptlar ve/veya yargsz infaz ettiler ve hedef ayrm gzetmeksizin yaptklar bombalamalar ile sivilleri ldrdler ya da yaraladlar. Yzbinlerce insan evlerini terk etmek zorunda brakld; BM tahminlerine gre iki milyondan fazla kii lkelerinde yerlerinden edildi ve Suriyede ok zor koullar altnda yayor. atmann balamasndan itibaren neredeyse 600.000 kii koullarn genellikle ar olduu komu lkelere iltica etti. Herhangi bir lm cezas verilip verilmediini ve bunlarn infaz edilip edilmediini dorulamak mmkn olmad.
Arka plan
Silahl i atma sivil nfustan binlerce kiinin lmesine neden oldu ve lkenin byk ksmna yayld. Hedef gzetmeyen hava saldrlar, top ve havan topu saldrlar, bombalamalar, yargsz infazlar, tehditler, karmalar ve rehin almalar sradan hale geldi. Ocak aynda Arap Birlii Suriye hkmetinin silahl glerini ehirlerden ekeceine, iddeti durduracana ve mahkumlar brakacanda dair verdii taahhtleri yerine getirip getirmediini izlemek zere yapt almalar askya ald. Benzer biimde, BM ve Arap Birlii Ortak zel Temsilcisi Kofi Annann plannn uygulanmasn gzlemlemek ve desteklemek zere Nisan aynda kurulan BM Suriye Gzlem Misyonu da silahl atma devam ettii iin 19 Austosta sona erdi. Rusya Federasyonu ve in, Suriyedeki durumu ele alan BM Gvenlik Konseyi kararn iki kez veto etti. Deneyimli Cezayirli diplomat Lakhdar Brahimi, Kofi Annann grevini Austos aynda devrald ancak sene sonuna kadar atmay
sonlandracak uzlalm bir siyasi zm retmek konusunda ilerleme kaydedemedi. ubat aynda hkmet Baas Partisinin iktidardaki tekelini sona erdiren yeni bir Anayasa iin referandum dzenledi ancak bu da muhaliflerin kkten siyasi reform talebini karlayamad. Parlamento seimleri 90 gn sonra yapld. Hkmet protestocularn ldrlmesini pheli silahl etelere balamaya devam etti ve Haziran aynda yeni bir terrle mcadele yasasn kabul etti. Bu yasa, siyasi eylemcilerin ve dier kiilerin terrist eylemlerde bulunma gibi belirsiz sularla gzaltna alnmas ve greve Eyll aynda balayan Terrle Mcadele Mahkemesinde adil olmayan bir ekilde yarglanmas iin kullanld. Bakent amda 18 Temmuzda meydana gelen ve SOnun stlendii bir bombal saldrda Savunma Bakan ve Yardmcs, Bakan Vekili Yardmcs ve Ulusal Gvenlik Brosu Bakan ldrld. ki gn sonra silahl muhalif gler silahl atmay Halep, am ve dier yerlere yayan bir saldr balatt. Eyll aynda BM nsan Haklar Konseyi 2011de kurulan Bamsz Uluslararas Soruturma Komisyonunun yetkisini uzatt. Komisyon ubat ve Austos aylarnda hkmet glerinin insanla kar sular ve sava sular ilediini ve ciddi insan haklar ihlalleri gerekletirdiini ancak silahl muhalif glerin iledii sava sularnn hkmet glerininki kadar ciddiyette, sklkta ve boyutta olmadn rapor etti. Yetkililer hem nsan Haklar Konseyinin hem de Komisyonun lkeye girmelerine izin vermemeye devam etti. Ayrca uluslararas basnn ve bamsz insan haklar rgtlerinin lkeye giriini de kstlad ancak bunlar silahl muhalif glerin kontrol ettikleri ksmlar da dahil olmak zere eitli blgelere ulat. Hkmet Ocak ve Ekim aylarnda genel af ilan etti ancak keyfi olarak gzaltna alnanlarn kann serbest brakld ak deildi. Kasm aynda eitli muhalif gruplar Suriye Muhalif ve Devrimci Gler Ulusal Koalisyonunu oluturmak zere birleti ve bu koalisyon zaman getike Suriye halknn tek yasal temsilcisi olarak uluslararas alanda kabul grmeye balad. ABD ve Arap Birlii, Devlet Bakan Esada iktidar brakmas iin srekli olarak arda bulunurken Suriyeye yaptrm uygulamaya devam etti. AB, Suriye devlet grevlilerini hedefleyen yaptrmlarn geniletti.
43
Uluslararas hukuka gre sular

Hkmet gleri ve onlarla balantl milisler Humus, dlib, Hama, am ve Halep valilikleri de dahil olmak zere muhalefetin kalesi olarak grlen ehirler, kasabalar ve kylere saldrrken sava sular iledi. Binlerce sivili ldren ya da yaralayan rastgele saldrlar dzenledi. lmlerin ou sivillerin yaad nfusun youn olduu blgelerde hedef keskinlii olmayan sava alan silahlarnn uygunsuz bir biimde kullanmndan kaynakland. Gvenlik gleri hava aralarndan hedefi belirlenmemi serbest d bombalar atmalarnn yan sra havan topu, ar silahlar, yangn silahlar ve roketler de kullandlar. Ayrca anti-personel maynlar ve para tesirli cephaneler de dahil olmak zere uluslararas olarak yasaklanm silahlar kullandlar ve sistematik bir ekilde ldrdkleri kiilerin mallarn ve bazen de cesetlerini yamaladlar, imha ettiler ve yaktlar. n 11 ve 8 yalarndaki Hasan ve Rayan al-Bajri, anneleri Salha ve babalar Naasan ile iki komular Haziran aynda hkmet glerinin att bir havan mermisinin Maarat al-Nomandaki evlerine isabet etmesi sonucu ld. n 28 Austosta hkmetin hava saldrsnn Kafr Anbel kyndeki pazar yerini vurmasyla 22 sivil hayatn kaybetti ve daha fazlas yaraland. Madurlar arasnda dokuz ocuk annesi Fathiya Fares Ali alSheikh ile Mohamed ve Jumaa al-Sweid adlarnda iki gen de bulunuyordu.
fazla olduu mahallelerde ar silahlar ve havan topu gibi hedef keskinlii olmayan ve anti-personel maynlar gibi doas gerei hedef ayrm gzetmeyen silahlar kulland, konutlarda cephane ve patlayc hazrlayp depolayarak orada oturan sivilleri tehlikeye att. ocuklar genelde atmada olmasa da desteki olarak askeri amala kullanld. Silahl muhalif gruplarn yl sonuna gelindiinde gittike tehditkar hale geldikleri ve hkmet taraftar olarak grlen aznlk gruplarna saldrdklar bildirildi. n 22 Maysta Lbnandan rana giderken Asifat alShimal Tugay adl silahl grup tarafndan rehin alnan 11 ii Mslman Lbnanl erkekten dokuzu yl sonunda hala rehin tutuluyordu. n Youn atmalarn ardndan 31 Temmuzda El-Tevhid Tugay adl silahl grup hkmet taraftar Snni Mslman al-Berri airetinin 14 yesini yakalad. Video grntleri yakalanan kiilere ikence yapldn ve Ali Zein al-Abdeen al-Berri adl bir airet reisi de dahil olmak zere en az kiinin vurularak ldrldn gsterdi. SO Medya Birimi Bakan cinayetleri knad ve soruturma balatlacan duyurdu. Bilindii kadaryla bir soruturma yaplmad.
fade zgrl gazetecilere ynelik saldrlar

Btn taraflar gazetecileri hedef ald; Suriye hkmet gleri ayrca yurtta gazetecileri de hedef ald. En az 11 kii kendilerini hedef aldklar belli olan saldrlarda ld, dierleri ise gzaltna veya rehin alnd. Baka gazetecilerse hedef ayrm gzetmeyen bombalama sonucu ya da apraz atete kalarak ld. n ABDli gazeteci Marie Colvin ve Fransz fotoraf Remi Ochlik, 22 ubatta hkmet glerinin Humusta bir binay bombalamalar sonucu ld. Hayatta kalan gazeteciler binann basn merkezi olarak kullanld iin zellikle hedef alndn iddia etti. Humusta haber yapan Suriyeli bir yurtta gazeteci olan Rami al-Sayed ayn gn bombardman srasnda ald arapnel yaralar sonucu ld. n ran devletine bal Press TV iin Suriye muhabiri olarak alan Maya Nasser 26 Eyllde amdaki ordu karargahna dzenlenen bombal saldr haberini bildirirken anlald kadaryla muhalif keskin nianclar tarafndan vurularak ldrld. ran al-Alam haber kanalndan i arkada Hseyin Mortada saldrda yaraland. Her ikisi de daha nce muhalif gler tarafndan tehdit edilmiti. n Humus Medya Merkezinden bir hak savunucusu
Silahl muhalif gruplar tarafndan gerekletirilen ihlaller

Bazlar SO ile balantl olmak zere hkmete kar savaan silahl gruplar uluslararas insancl hukuku sava suuna varacak kadar ciddi derecede ihlal etti. Madurlarn ou, ikence edilen ya da yakalanmalarnn hemen ardndan yargsz infaz edilen veya yasal olmayan mahkemelerde dzenlenen durumalarda adil olmayan bir ekilde yarglanmalarnn ardndan ldrlen, hkmet gleri yesi olduu bilinen ya da dnlen kiiler ile milislerdi. Ayrca hkmet yanls basn iin alan gazetecileri ve hkmet milisleri olduundan phelenilen kiilerin ailelerini de hedef aldlar. Silahl gruplar sivilleri tehdit etti ve kard, bazen serbest kalmalar karlnda fidye istedi, baz durumlarda ise yakalanm askerler, Lbnan ve ran vatandalar gibi kiileri rehin olarak tuttu. ntihar eylemleri ve bomba saldrlar dzenledi ve bazen de nfus younluunun
44
olan Ali Mahmud Othman 24 Martta evinde tutukland. Devlet televizyonunda grntlenmesinin ardndan, yl sonuna gelindiinde ailesi hala devlet yetkililerinden nerede olduuna dair bir bilgi alamamt. n Suriye Basn ve fade zgrl Merkezi Bakan Mazen Darwish ile Abd al-Rahman Hamada, Hseyin Gharir, Mansur al-Omari ve Hani al-Zitani adl dier drt merkez alan 16 ubatta Hava Kuvvetleri istihbarat subaylar tarafndan gzaltna alnmalarnn ardndan haberlemesiz alkonuldu. Ayn tarihte gzaltna alnan 11 kii serbest brakld ancak bunlarn yedisi daha sonra askeri mahkeme tarafndan yaymak amacyla yasak materyalleri bulundurma suundan askeri mahkeme tarafndan mahkum edildi.
ldrld ya da yaraland. Yetkililer baz madurlarn ailelerini akrabalarnn lm iin gvenlik gleri yerine terrist gruplar sulayan ifadeler imzalamaya zorlad. n Halepte bir tatl dkkan ileten Muhammed Haffar, 17 Maysta vurularak ldrld. Hkmet gleri dzenlenen bir gsteriye ate atnda dkkannn nnde duruyordu. n 16 yandaki renci Moaz Lababidi, 25 Maysta gvenlik gleri ve sivil giyimli milisler tarafndan vurularak ldrlen 10 kiiden biriydi. Gn iinde daha nce vurularak ldrlen drt gstericinin cenaze treninde yrrken Halepteki bir polis karakolunun nnde ldrld.
Hkmet gleri ve balantl milisler tarafndan ar g kullanm

Hkmet gleri ve onlarla beraber hareket eden milisler, muhalifleri destekledikleri dnlen blgelerde gerekletirdikleri askeri harekatlar srasnda yakaladklar muhalif savalar ve sivilleri kimi zaman ok sayda olmak zere yargsz infaz etti. lenler genellikle elleri arkalarndan balanm ve bedenlerinin st blmnden ok kere vurulmu olarak bulundu. Bazlar yaklmt. n Hkmet askerleri hepsi de yirmili yalarnda inaat iileri olan Yusuf, Bilal ve Talal Haj Hseyin adl kardei 23 Martta dlibin d mahallelerinden biri olan Sarmindeki evlerinden ald. Anne ve kz kardelerinin nnde yargsz infaz etti ve ardndan cesetlerini yakt. n Savaa dahil olmayan birok sivil de dahil olmak zere ok sayda insan 25 Maysta Humus yaknlarndaki Hula kyne yaplan askeri harekat srasnda yargsz infaz edildi. Hkmetin yalanlamalarna ramen Bamsz Uluslararas Soruturma Komisyonu orada neredeyse yars ocuk olan yzden fazla sivilin hkmet askerleri ve balantl milislerce ldrld sonucuna vard.
Yarallar ve salk alanlarn hedef alma

Hkmet gleri ve milisler bazlar devlet hastanelerinde de kt muamele gren yaral sivilleri ve muhalif savalar yakalamak iin izlerini srd. Hkmet gleri ayrca muhaliflerin yarallara yardm iin kurduu geici salk merkezleri ile buralarda alan gnll doktor, hemire ve salk grevlilerini de hedef ald. n Yaral gstericilere yardm eden tbbi bir aa dahil olan Basel Aslan, Musab Barad ve Hazem Batikh adl rencilerin yaklm ve paralanm cesetleri Hava Kuvvetleri istihbarat subaylarnn kendilerini gzaltna almasndan bir hafta sonra, 24 Haziranda Halepte bulundu. Basel Aslann elleri arkadan balanm, kendisine ikence edilmi ve bandan vurulmutu. n Osama al-Habalynn Suriye Askeri stihbarat tarafndan 18 Austosta Lbnanda grd tedavinin ardndan evine dnerken Suriye-Lbnan snrnda tutukland bildirildi. Ailesine ikence grd sylendi ancak aile durumu hakknda resmi bir bilgi almad.
Muhalefetin bastrlmas Hkmet gleri ve balantl milisler tarafndan gerekletirilen yargsz infazlar
Hkmet gleri ve milisler rejimin sona ermesini isteyen barl gsterileri bastrmak iin lmcl ve dier trl ar g kullanmna dzenli olarak bavurdu. Protestolar ve ehitler iin dzenlenen cenaze trenleri srasnda ocuklar ve gsteriyi izleyenler de dahil olmak zere gvenlik glerine ya da dierlerine herhangi bir tehdit oluturmayan yzlerce kii hkmetin keskin nianclar tarafndan Hkmet, ifade, rgtlenme ve toplanma zgrlkleri zerinde sk bir ekilde kontrol sahibi olmaya devam etti. Hkmet gvenlik gleri ve milisler gsteriler, ev basknlar ve askeri operasyonlarda gerekletirilen ev aramalar srasnda binlerce kiiyi gzaltna ald. Yzlerce, hatta binlerce kii sonucu zorla kaybedilmeye varan biimde, ikence ve dier kt muamelelerin ska ve cezasz kalarak yapld, yeri bildirilmeyen ve bazen de yasal olmayan gzalt merkezlerinde haberlemesiz alkonuldu. Gzaltna
45
alnanlar arasnda siyasi eylemciler, insan haklar savunucular, gazeteciler, blog yazarlar, insani yardm alanlar ve imamlar bulunmaktayd. Bazlar askeri ve zel mahkemelerde de olmak zere adil olmayan yarglamalarn ardndan sulu bulundu ve mahkum edildi. n nde gelen insan haklar avukatlarndan Khalil Matouq ve arkada Muhammed Thatha 2 Ekimde amda gvenlik glerinin kontrol noktasndan geerken kayboldu. Ailelerine amdaki bir Devlet Gvenlik ubesinde haberlemesiz alkonulduklar sylendi. n Rua Jafar, Rima Dali ve kz kardeler Kinda alZaour ile Lubna al-Zaour adl drt kadn 21 Kasmda am sokaklarnda gelinlik giymi halde Suriyedeki iddetin sona ermesi arsn yaparken gvenlik memurlarn tarafndan tutukland ve yedi hafta alkonuldu.
Gzaltnda lmler
ocuklar da dahil olmak zere en az 550 kiinin gzaltnda ikence ya da dier kt muamele sonucu ld bildirildi. lenlerin ou hkmete muhalif olduundan phelenilen kiilerdi. Kimse gzaltndaki lmlere sebep olmaktan dolay adalet nne karlmad. n Ahmed ve Yahia Kaake adl kardeler 29 Eyll tarihinde Halepte bir askeri kontrol noktasnda tutukland. Gnler sonra bir akrabas Ahmed Kaakenin cesedini bir morgda buldu, cesette drt kurun yaras bulunuyordu. Yahia Kaake haberlemesiz alkonulmaya devam etti.
Zorla kaybedilmeler
Hkmet gleri yzlerce, belki de binlerce kiinin atma ile balantl olarak gzaltna alndktan sonraki durumlar hakknda bilgi vermedi ve bu nedenle sz konusu kiiler zorla kaybedilmi olarak deerlendirildi. Yetkililer 1970lerin sonundan bu yana Suriyede gzaltnda kaybolan yaklak 17.000 kii konusunda aklama yapmamaya devam etti. Bu kiiler arasnda Suriyede tutuklanan veya Suriye gleri ya da Lbnanl ve Filistinli milisler tarafndan Lbnandan karlan yzlerce Filistin ve Lbnan vatanda da bulunuyordu. Ancak Lbnan vatanda Yacoub Chamounun kayboluundan neredeyse 27 yl sonra serbest braklmas baz ailelerin, sevdiklerinin hala hayatta olabileceine dair umutlarn kuvvetlendirdi. n Hak savunucusu Zilal brahim al-Salhani 28 Temmuzda gvenlik glerinin kendisini Halepteki evinde tutuklamasnn ardndan kayboldu. Ylsonuna gelindiinde durumu hala bilinmiyordu.
kence ve kt muamele
ocuklar da dahil olmak zere gzaltna alnanlara ynelik kt muamele yaygnd. Bilgi almak, itiraf ettirmek, hkmete muhalif olduundan phelenilenleri korkutmak ve cezalandrmak isteyen hkmet gleri ve milisler bir cezaszlk ortamnda sk sk bu tr yntemlere bavurdu. Uygulanan yntemler arasnda ciddi derecede dvme, eklemlerden asma, araba lastii iinde asma, elektrik verme, tecavz ve dier tr cinsel tacizler bulunuyordu. Gzaltndakiler genellikle skk bir ekilde ve salksz koullarda tutuluyor, tedaviden mahrum braklyor, hatta salk grevlilerinin kt muamelesine maruz kalyorlard. n rdn vatanda Filistinli bir gazeteci olan Salameh Kailehe, 24 Nisanda amdaki evinde tutuklandktan sonra Hava Kuvvetleri istihbarat subaylar tarafndan ikence yapld. Sebebi sosyal paylam sitesi Facebookta yapt bir grme ve evinde solcu bir yayn bulundurmasyd. Ayak tabanlar krbalanm ve hakaret edilmiti. 3 Maysta kendisinin ve bakalarnn dvld, hakarete urad, tuvalete ve ilaca eriimlerinin engellendii bir askeri hastaneye gtrld. 14 Maysta snr d edilerek rdne gnderildi. Baz muhalif silahl gruplar da yakalanmalarnn ardndan gvenlik glerine ve hkmet taraftarlarna ikence veya dier yntemlerle kt muamelede bulundu.
Cezaszlk
Hkmet, kendi glerine ynelik getirilen sulamalar ya da ilendii iddia edilen ar/ciddi insan haklar ihlallerini, insanla kar sular ve sava sularn soruturmak iin hibir adm atmad. Hkmet, yasal olmayan lmler, ikence, zorla kaybedilmeler ve dier insan haklar ihlalleri iin gvenlik glerine dokunulmazlk salayan yasay da kapsayan cezaszlk rejimini srdrd. Yetkililer binlerce zorla kaybedilme ile 2008de Saydnaya Cezaevinde, Haziran 1980de ise Tadmur Cezaevinde mahkumlarn ldrlmeleri de dahil olmak zere gemiteki ciddi ihlallerden sorumlu kiileri soruturmak ve hesap vermelerini salamak
46
iin de herhangi bir adm atmad. ubat aynda Bamsz Uluslararas Soruturma Komisyonu, BM nsan Haklar Yksek Komiserliine insanla kar su iledikleri iin soruturulmalar gerektiini belirttii st dzey grevlilerin gizli bir listesini verdi. Silahl muhalif gruplar da esirlere ikence yaplmas ve esirlerin yargsz infaz edilmeleri gibi sava sularn engellemeyerek uluslararas insancl hukuka aykr davrand.
24/016/2012) 4 lmcl misilleme: Suriye silahl kuvvetlerinin kastl ldrmeleri ve dier hak ihlalleri (MDE 24/041/2012) 4 Topyekn bask: Suriyenin Halep ehri muhalefetten arndrlyor (MDE 24/061/2012) 4 Suriye: Halep iin verilen sava iddetlenirken en ar yk sivillerde (MDE 24/073/2012) 4 Suriyede dzenlenen ok sayda sivilin ld rastgele saldrlarla ilgili yeni kant (MDE 24/078/2012)
Mlteciler ve lke iinde yerinden edilenler

Hkmet gleri muhaliflerin kontrol altndaki blgelere sk sk hedef ayrm gzetmeyen hava saldrlar dzenleyerek bu blgelerde yaayan tm insanlarn kamalarna sebep oldu. Bata aznlk gruplarnn yeleri olmak zere dierleri de silahl muhalif gruplarn saldrlarndan korkarak evlerini terk etti. ou krsal blgelerde kamp kurdu ya da maaralara snd, bir ksm ise akrabalarnn yanna gitti ya da lkeyi terk etti. Filistinli olanlar da dahil olmak zere Suriyede yaayan mlteciler gvenli bir yere ulamak konusunda zellikle zorluk yaad. Aralk aynda BM tahminlerine gre Suriyede iki milyondan fazla kii atma sonucu lke iinde yerinden edilmiti ve insani yardma gereksinim duyuyordu. BM mlteci ajans BMMYK yaklak 600.000 Suriyelinin Trkiye, rdn, Lbnan, Irak ve Kuzey Afrikada mlteci olarak kaytl olduunu ya da kayt olmay beklediini belirtti ancak Suriyeden kaanlarn toplam saysnn daha fazla olduu dnlyordu. Komu lkeler kendi topraklarnda Suriyeden gelen binlerce mltecinin gvenlik ve yardma ulamalarna izin verdi ancak Austos aynn ortasnda Trkiye ve Irak uluslararas hukuku ihlal ederek mlteci giriini kstlad. Yl sonuna gelindiinde binlerce insan Suriyenin Trkiye snr yaknnda, kt koullar altndaki kamplarda yayordu.
TRKYE
TRKYE CUMHURYET
Cumhurbakan: Babakan: Abdullah Gl Recep Tayyip Erdoan Snrl yasal reformlara ramen ifade zgrl kstl kald. Polis barl gsterileri datmak iin ar g kulland. Devlet grevlilerinin gerekletirdii iddia edilen insan haklar ihlalleri ile ilgili soruturmalar ve kovuturmalar kusurluydu. Terrle mcadele yasas uyarnca adil olmayan yarglamalar devam etti. Bombal saldrlar sivillerin yaamna mal oldu. Vicdani ret hakkn tanma ve cinsel ynelime ya da cinsiyet kimliine dayal ayrmcl yasa d ilan etme konularnda hibir ilerleme kaydedilmedi. Trkiyeye snan Suriyeli mlteci says neredeyse 150.000e ulat. Trkiye, kadnlara ve kz ocuklarna ynelik iddetle mcadele etmek iin daha gl yasal koruma yntemleri benimsedi ancak var olan mekanizmalar iyi bir biimde uygulanmad.
Arka plan
Yeni bir anayasann kabul edilmesi konusundaki tartmalar yl boyunca devam etti ancak siyasi partilerin fikir birliine varacaklarna ve sivil toplumla etkili bir biimde iletiime geileceine dair bir belirti yoktu. Ekim aynda Meclis 12 ay boyunca Suriyeye askeri mdahale yetkisi veren ve Kuzey Iraktaki silahl Krdistan i Partisini (PKK) hedef alan mdahaleye izin veren yetkiyi bir sene daha uzatan bir tezkere kard. Oylama, Suriyeden atlan bir top mermisinin anlurfaya bal bir snr ilesi olan Akakaleye
lm cezas
lm cezas yrrlkte kalmaya devam etti. lm cezas verilip verilmediini ya da cezalarn infaz edilip edilmediini dorulamak mmkn olmad.

v Uluslararas Af rgt temsilcileri Suriyede insan haklar aratrmas
yapmak zere Suriyeyi ve komu lkeleri birok kez ziyaret etti. 4 lmek istedim: Suriyede ikenceden sa kalanlar konuuyor (MDE
47
isabet ederek be kiinin lmne yol amasnn ardndan gerekletirilmiti. Silahl Kuvvetler ve PKK arasndaki silahl atmalar artt. Ordu, yalnzca Eyll aynda 500 PKK yesini etkisiz hale getirdiini iddia etti. Aralk aynda hkmet PKK ile grme yapm olduunu duyurdu. Trkiyenin drt bir yanndaki yzlerce mahkum, dier isteklerinin yan sra yetkililerin cezaevindeki PKK lideri Abdullah calann avukatlaryla grmesine izin vermemesini protesto etmek iin nce ubat aynda sonra da Eyll aynda alk grevi yapt. Protestolar Abdullah calann arlarnn ardndan srasyla Nisan ve Kasm aylarnda sona erdi. Mays aynda Meclis kentsel dnm yasasn kararak bu tr projelerden etkilenen blge sakinlerini gvence altna alan prosedrleri kaldrd ve zorla tahliyelerin artaca konusundaki endieleri artrd. Meclis Ekim aynda zellikle grev ve toplu szleme haklar konularnda Uluslararas alma rgt standartlarn karlamayan sendika yasasn kabul etti. Eyll aynda 300den fazla muvazzaf ve emekli asker hkmeti devirmek iin hazrland iddia edilen Balyoz planndan dolay hkm giydi. Karar, bunu ordunun cezasz kalan hak ihlalleri karsnda bir zafer olarak deerlendirenler ve hkmn verilmesini salayan delillerin sahte olduunu iddia edenler arasnda kutuplamaya neden oldu.
fade zgrl
Basn ve daha yaygn olarak sivil toplumun ifade zgrlne getirilen kstlamalar konusunda ok az ilerleme kaydedildi. Ceza kovuturmalar sklkla iddet iermeyen muhalif grleri, zellikle de tartmal siyasi meseleler ile devlet grevlilerini ve kurumlarn eletiren grleri hedef ald. Krt haklar ve politikalar hakkndaki muhalif grler ceza kovuturmalarna urayanlar arasnda en nde geliyordu. Haziran aynda Meclis nc Yarg Paketinin paras olarak ifade zgrln kstlayan eitli kanunlar yrrlkten kaldran ya da deitiren bir dizi reformu kabul etti. Reformlar, bata terrle mcadele yasasnda bulunanlar olmak zere ifade zgrln kstlamakta kullanlan su tanmlarn deitirmedi. n ubat aynda vicdani reti ve insan haklar savunucusu Halil Savda, Ceza Kanununun 318.
Maddesi uyarnca halk askerlikten souttuu gerekesiyle mahkum edildi. Nisan aynda 100 gnlk hapis cezasndan artl tahliye edildi. Eyll aynda para cezas verildi ve Osmaniye ilinde bar yryne devam etmesi engellendi. Aralk aynda 318. Madde uyarnca alm iki davadan beraat etti. Yine 318. Maddeye dayanan baka bir hkm de Yargtayda askya alnd. n Ekim aynda piyanist Fazl Sayn yarglanmasna baland. Savclar, yazd Tweetlerde dini figrler ve slamdaki cennet kavram ile dalga getii iin Ceza Kanununun 216. Maddesi uyarnca dini deerleri alenen aalamak suundan dava at. n Mart aynda gazeteci Ahmet k ve Nedim ener, 375 gn sren duruma ncesi gzaltlarnn ardndan serbest brakld. Dier gazetecilerle beraber haklarnda Ceza Kanunu 220/6. Madde uyarnca terr rgt adna su ilemek sulamasyla yaplan kovuturma yl sonuna gelindiinde devam ediyordu. Hkmeti devirmek iin komplo hazrlamakla sulanan ve ordu ile dier devlet kurumlaryla ilikili szde su rgt Ergenekonun basn stratejisine yardm etmekle sulandlar. n PKK balantl Krdistan Topluluklar Birliine (KCK) ye olduu iddia edilen kiileri hedef alan byk lekli davalar yl boyunca devam etti. KCK yelii ile sulanan 44 gazetecinin davas Eyll aynda balad. n KCK yelii iddiasyla akademisyen Ragp Zarakolu ve Bra Ersanlnn da aralarnda bulunduu 193 kiinin kovuturulmasna yl sonunda ayrca devam ediliyordu. Ragp Zarakolu ve Bra Ersanl hakkndaki kantlar yasal bir siyasi parti olan Krt yanls Bar ve Demokrasi Partisi (BDP) tarafndan dzenlenen Siyaset Akademisi etkinliklerine katlmalaryd. Zarakolu Nisan aynda, Ersanl ise Temmuz aynda tahliye edildi. Davalar yl sonunda hala devam ediyordu.
kence ve kt muamele
Resmi gzalt yerlerinde ikence ve kt muamele yapld iddialar devam etti. Haziran aynda Meclis bir Kamu Denetilii Makam ve ayr bir ulusal insan haklar kurumu oluturmak iin bir yasa kabul etti. Ulusal nsan Haklar Kurumunun bamszl gvence altnda deildi. Yl sonuna gelindiinde kenceye Kar BM Szlemesi Semeli Protokolnn getirdii gzalt yerlerinin bamsz denetimi konusundaki ykmllkleri karlayp karlamayaca ve nasl karlayaca belli deildi.
48
Hkmetin sz verdii polis ikayetleri prosedr gibi dier bamsz mekanizmalar kurulmad. n Mart aynda Adanadaki Pozant Cezaevinde tutulan erkek ocuklar, cinsel taciz de dahil olmak zere cezaevi grevlilerinden kt muamele grdkleri konusundaki iddialarn ardndan baka yere gnderildi. Resmi soruturma yl sonunda hala devam etmekteydi. Avrupa kenceyi nleme Komitesi Haziran aynda Pozant Cezaevini ziyaret etti ancak rapor yl sonunda henz kamuya aklanmamt.
Ar g kullanm
Yl boyunca polisin gsterilerde dayak da dahil olmak zere ar g kulland sk sk iddia edildi. Gsterilerde, iddialara gre ar g kullanmnn sonucu kiinin ld bildirildi. n Aralk aynda 50 kadar renci Ankaradaki Orta Dou Teknik niversitesi (ODT) kampsnde polisle yaanan atmada yaraland. atmalar Babakann niversiteyi ziyareti srasnda yaplan barl gsteriyi polisin datmaya almas sonucu meydana geldi. Bir renci polisin biber gaz kutusunun bana arpmas sonucu beyin kanamas phesiyle hastaneye kaldrld.
yrtlmedi. Silahl kuvvetler PKK yelerini hedef aldn iddia etti ancak 34 kyly ldrd. Savclar olayn hemen ardndan olay yeri incelemesi yapmad ve saldrya ahit olanlarla grmedi. n Ekim aynda bir stanbul mahkemesi 2008de Engin eberin gzaltnda lm ile ilgili yeniden yarglanan cezaevi grevlilerini ikence ile lme sebebiyet vermekten sulu buldu. Bu yeniden yarglama mahkemenin daha nceki kararnn Yargtay tarafndan usule dair sebeplerden tr bozulmas ile gerekletirildi. Yl sonuna gelindiinde dava Yargtayda askya alnmt.
Adil olmayan yarglanmalar

zel Yetkili Ar Ceza Mahkemelerinde terrle mcadele yasas kapsamnda grlen davalar bata olmak zere, adil olmayan yarglamalar devam etti. Srncemeli davalar srasndaki duruma ncesi uzun tutukluluk sreleri Temmuz aynda bu konuda kstlama getiren yasaya ramen sorun olarak kalmaya devam etti. Mahkemelerde itiraz edilemeyen gizli tank ifadeleri kullanld ve gvenilir ve elle tutulur kantlar olmadan davalarda hkm verilmeye devam edildi. Gsterilere katlma iddiasyla terrle mcadele kanunu kapsamnda binlerce benzer dava ald. Sulananlarn ou niversite rencileriydi. zel Yetkili Ar Ceza Mahkemelerinin yeniden dzenlenmesi ile ilgili yasa Temmuz aynda Mecliste kabul edilmesine ramen yl sonuna gelindiinde hala uygulanmamt. n niversite rencisi Cihan Krmzgl mahkeme ncesi tutuklu olarak kald 25 ayn ardndan Mart aynda serbest brakld. Mays aynda mlke zarar vermek ve terrist rgt adna su ilemekten hkm giydi. 11 yl ve 3 ay hapis cezasna mahkum edildi. Hkm, molotof kokteyllerinin atld bir eylemde, eyleme katld iddia edilenlerin giydiiyle uyuan bir pui takyor olmasna dayanyordu. Ayrca, bir polis memuru dier polis memurlarnn ifadesiyle elierek onu olay yerinde grdn syledi. Yl sonunda temyiz bavurusu henz sonulanmamt.
Cezaszlk
Devlet grevlileri tarafndan gerekletirildii iddia edilen insan haklar ihlalleri hakknda yaplan soruturmalar ve kovuturmalar etkisiz kald ve sorumlularn adalet karsna karlmas olasl dkt. Hkm giyen grevlilerin cezalar sklkla ertelendi ve bu kiiler grevlerine devam etti. n Ocak aynda drt kii 2007deki gazeteci ve insan haklar savunucusu Hrant Dink cinayetine itirak etmekten hkm giydi. 10 hafta (mhimmat bulundurma) ila mr boyu hapis (cinayete azmettirme) arasnda deien cezalar aldlar. Mahkeme, hkmllerin daha byk bir rgtn paras olmadna karar verdi ve hkmller yasa d rgt yelii sulamasndan beraat ettirildi. Devlet grevlilerinin cinayetteki kusuru hala tam olarak soruturulmamt. n Haziran aynda, 2004 ylnda gzaltndakilere kt muameleden hkm giymi olan polis memuru Sedat Selim Ay, stanbul Terrle Mcadele ubesinde daha st bir makama terfi ettirildi. n rnaka bal Irak snrndaki Uludere/Qileban ilesinin Aralk 2011de silahl kuvvetler tarafndan bombalanmas ile ilgili etkin bir soruturma

Bilinmeyen kiiler ve gruplar tarafndan gerekletirilen bombal saldrlar sivillerin lmne yol amaya devam etti. PKK uluslararas insancl hukuk ilkelerine aykr olarak sivilleri kard.
49
n Austos aynda Gaziantep ilinde bir otobs dura yaknnda meydana gelen patlama dokuz sivilin lmesine ve 60tan fazlasnn yaralanmasna neden oldu. Yetkililer patlama iin PKKyi sulad ancak grup sorumluluu stlenmedi. n Ekim aynda Tunceli/Dersimdeki Aa Torunoba Jandarma Karakolu yaknnda arabalarnn bir mayna arpmas sonucu iki sivil ld. n Austos aynda PKK, Tunceli/Dersim milletvekili Hseyin Aygn kard. Aygn, 48 saat sonra zarar grmeden serbest brakld.
gelindiinde binlerce yerinden edilmi insan Trkiye snr yaknndaki kamplarda kt koullarda yaamaktayd. Hkmet Trkiyedeki mlteci ve snmaclarn haklarn korumak zere karmaya sz verdii kanunu kabul etmedi. Gzalt yerlerinden snma bavurusu yapmaya izin verilmesi bata olmak zere var olan dzenlemelerin uygulanmasnda sorunlar devam etti ve bu kiilerin zulm grme riskiyle kar karya kalabilecekleri yerlere geri gnderilmeleriyle sonuland.
Vicdani ret
Vicdani ret hakknn tannmas ya da vicdani retilerin askeri hizmeti reddetmelerinden dolay haklarnda defalarca dava almasn engellemek iin herhangi bir yeni dzenleme yaplmad. Vicdani ret hakkn kamuya ak bir ekilde destekleyen insanlara dava almaya devam edildi. n Ekim aynda mahkeme ncesi tutukluluk sresinin cezasndan indirilmesi ile nan Sver cezaevinden tahliye edildi. Askerlik hizmetini yapmay reddetmekten ald bir dier cezas yl sonunda henz infaz edilmemiti. n Avrupa nsan Haklar Mahkemesi vicdani reddi tanmam olmas nedeniyle Trkiye ile ilgili bir dizi karar bildirdi. Devlet yetkilileri bu hakk tanyp tanmayacaklarna dair birbirleriyle elien ifadeler verdi. n Mart aynda BM nsan Haklar Komitesi Trkiyenin Cenk Atasoy ve Arda Sarkut davalarnda vicdani ret hakkn tanmayarak Uluslararas Medeni ve Siyasi Haklar Szlemesinin (ICCPR) 18. Maddesini ihlal ettiini belirledi.
Lezbiyen, gey, biseksel, trans ve interseks bireylerin haklar

Hkmet cinsel ynelim ve cinsiyet kimlii temelli ayrmcln yasaklanmasnn yeni anayasaya dahil edilmesi konusunda sivil toplumun yapt arlar reddetti. Kapsaml bir ayrmclk kart yasann kabul edilmesi konusunda bir ilerleme kaydedilmedi. LGBT haklar gruplar be trans kadnn ldrlmesi de dahil olmak zere madurlarn cinsel ynelimleri ya da cinsiyet kimliklerinden kaynaklandndan phelenilen nefret cinayetlerini bildirmeye devam etti.
Kadn ve kz ocuklarna ynelik iddet

Mart aynda Trkiye Kadna Ynelik iddet ve Aile i iddetin nlenmesi ve Bunlarla Mcadeleye Dair Avrupa Konseyi Szlemesini onaylad ve koruma uygulamalarn glendiren ve Szlemenin dorudan uygulanmasna izin veren bir yasay kabul etti. Yl sonuna gelindiinde aile ii iddet madurlar iin yalnzca 103 snma evi bulunmaktayd ve bu kanunun gerektirdii saydan ok daha azd. Mays aynda Babakan, kabul edildii takdirde kadn ve kz ocuklarnn ihtiya duyduklar salk hizmetlerine eriimlerini daha da kstlayacak ve sahip olduklar insan haklarn ihlal edecek krtaj yasasn duyurdu. Trkiyede 1983te yasal hale gelen krtaj yasasn deitirmek iin yl iinde bir teklifte bulunulmad.
Mlteciler ve snmaclar
Suriyedeki iddet ve zulmden kaan onbinlerce insan Trkiyeye snmak iin snr geti. BMMYK tarafndan aktarlan devlet verilerine gre yl sonuna gelindiinde ou snr illerinde yer alan 14 kampa yerletirilmi 148.000den fazla Suriyeli mlteci bulunmaktayd. Kamplar yeterli kaynaa sahip ve iyi dzenlenmi olsa da ou Suriyedeki atma blgesine yakn konulandrlmt ve tm bamsz inceleme yaplmasna kapal kald. Austosun ikinci yarsndan itibaren Trkiye uluslararas hukuku ihlal ederek Suriye snr kapsn ksmen kapatt. Yl sonuna

v Uluslararas Af rgt temsilcileri Ocak, ubat, Mart, Nisan, Haziran,
Austos, Eyll, Ekim ve Aralk aylarnda Trkiyeyi ziyaret etti, bu ziyaretlere davalar gzlemlemek iin yaplanlar da dahildi. 4 Trkiye: Uludere bombardman soruturmas gvenilir deil (EUR 44/001/2012)
50
4 Trkiye: kence Kart Komitenin 45. oturumu iin izleme prosedr (EUR 44/007/2012) 4 Trkiye: Babakan Erdoann krtajla ilgili aklamalar bir insan haklar aybdr (EUR 44/008/2012) 4 Trkiye: Suriyeli mltecilerin gvenlii salanmal ve ulusal ve uluslararas gzlemcilere eriim izni verilmeli (EUR 44/009/2012) 4 Trkiye: Vicdani ret hakkn tanma zaman (EUR 44/010/2012) 4 Trkiye: Alk grevindeki mahkumlarn haklarna sayg duyun (EUR 44/020/2012) 4 Trkiye: ODTde yaanan olaylar hzl, kapsaml ve tarafsz bir ekilde soruturulmal (EUR 44/025/2012)
51
ULUSLARARASI AF RGT RAPORU 2013 BLM
13
ULUSLARARASI AF RGT UBELER

Almanya Amnesty International, Zinnowitzer Strasse 8, 10115 Berlin email: info@amnesty.de www.amnesty.de Amerika Birleik Devletleri Amnesty International, 5 Penn Plaza, 16th floor, New York, NY 10001 email: admin-us@aiusa.org www.amnestyusa.org Arjantin Amnista Internacional, Cerrito 1050, 6 Piso, C1010AAV Buenos Aires email: contacto@amnistia.org.ar www.amnistia.org.ar Avustralya Amnesty International, Locked Bag 23, Broadway NSW 2007 email: nswaia@amnesty.org.au www.amnesty.org.au Avusturya Amnesty International, Moeringgasse 10, A-1150 Vienna email: info@amnesty.at www.amnesty.at Belika Amnesty International (Flemish-speaking), Kerkstraat 156, 2060 Antwerpen email: amnesty@aivl.be www.aivl.be Amnesty International (francophone), Rue Berckmans 9, 1060 Bruxelles email: amnesty@amnesty.be www.amnestyinternational.be Bermuda Amnesty International, PO Box HM 2136, Hamilton HM JX email: director@amnestybermuda.org www.amnestybermuda.org Birleik Krallk Amnesty International, The Human Rights Action Centre, 17-25 New Inn Yard, London EC2A 3EA email: sct@amnesty.org.uk www.amnesty.org.uk Burkina Faso Amnesty International, BP 11344, Ouagadougou 08 email: aiburkina@fasonet.bf www.amnesty-bf.org Cezayir Amnesty International, 10, rue Mouloud ZADI (face au 113 rue Didouche Mourad), Alger Centre, 16004 Alger email: contact@amnestyalgerie.org www.amnestyalgerie.org ek Cumhuriyeti Amnesty International, Provaznick 3, 110 00, Prague 1 email: amnesty@amnesty.cz www.amnesty.cz email: amnesty.ci@aviso.ci Danimarka Amnesty International, Gammeltorv 8, 5 -1457 Copenhagen K. email: amnesty@amnesty.dk www.amnesty.dk Fas Amnesty International, 281 avenue Mohamed V, Apt. 23, Escalier A, Rabat email: amorocco@sections.amnesty.org www.amnestymaroc.org Fildii Sahili Amnesty International, 04 BP 895, Abidjan 04 email: amnesty.ci@aviso.ci Filipinler Amnesty International, 18-A Marunong Street, Barangay Central, Quezon City 1100 email: section@amnesty.org.ph www.amnesty.org.ph Finlandiya Amnesty International, Hietaniemenkatu 7A, 00100 Helsinki email: amnesty@amnesty.fi www.amnesty.fi
Foreo Adalar Amnesty International, Mannarttindarmi Kongabrgvin, Fo-100 Trshavn email: amnesty@amnesty.fo www.amnesty.fo Fransa Amnesty International, 76 boulevard de la Villette, 75940 Paris, Cdex 19 email: info@amnesty.fr www.amnesty.fr Gana Amnesty International, H/No. 347/7 Rolyat Castle Road, Opposite Havard College, Kokomlemle, Accra email: info@amnestyghana.org www.amnestyghana.org Hollanda Amnesty International, Keizersgracht 177, 1016 DR Amsterdam email: amnesty@amnesty.nl www.amnesty.nl Hong Kong Amnesty International, 3D Best-O-Best Commercial Centre, 32 Ferry Street, Kowloon email: admin-hk@amnesty.org.hk www.amnesty.org.hk rlanda Amnesty International, Sean MacBride House, 48 Fleet Street, Dublin 2 email: info@amnesty.ie www.amnesty.ie spanya Amnista Internacional, Fernando VI, 8, 1 izda, 28004 Madrid email: info@es.amnesty.org www.es.amnesty.org srail Amnesty International, PO Box 14179, Tel Aviv 61141 email: info@amnesty.org.il www.amnesty.org.il sve Amnesty International, PO Box 4719, 11692 Stockholm email: info@amnesty.se www.amnesty.se svire Amnesty International, Speichergasse 33, CH-3011 Berne email: info@amnesty.ch www.amnesty.ch talya Amnesty International, Via Giovanni Battista De Rossi 10, 00161 Roma email: info@amnesty.it www.amnesty.it zlanda Amnesty International, ingholtsstrti 27, 101 Reykjavk email: amnesty@amnesty.is www.amnesty.is Japonya Amnesty International, 7F Seika Bldg. 2-12-14 Kandaogawamachi, Chiyoda-ku, Tokyo 101-0052 email: info@amnesty.or.jp www.amnesty.or.jp Kanada Amnesty International (English-speaking), 312 Laurier Avenue East, Ottawa, Ontario, K1N 1H9 email: info@amnesty.ca www.amnesty.ca Amnistie internationale (francophone), 50 rue Ste-Catherine Ouest, bureau 500, Montral, Quebec, H2X 3V4 www.amnistie.ca Kolombiya Amnista Internacional, On-line Action Platform email: AIColombia.Online@amnesty.org Kore (Cumhuriyeti) Amnesty International, Gwanghwamun P.O.Box 2045 Jongno-gu, 10-620 Seoul email: info@amnesty.or.kr www.amnesty.or.kr Lksemburg Amnesty International, 23 rue des Etats-Unis, L-1019 Luxembourg email: info@amnesty.lu www.amnesty.lu Mauritius Amnesty International, BP 69, Rose-Hill email: amnestymtius@erm.mu Meksika Amnista Internacional, Tajn No. 389, Col. Narvarte, Del. Benito Jurez, C.P. 03020 Mexico D.F. email: info@amnistia.org.mx www.amnistia.org.mx Nepal Amnesty International, PO Box 135, Amnesty Marga, Basantanagar, Balaju, Kathmandu email: info@amnestynepal.org www.amnestynepal.org
54
ULUSLARARASI AF RGT LETM BLGLER

Norve Amnesty International, Grensen 3, 0159 Oslo email: info@amnesty.no www.amnesty.no Paraguay Amnista Internacional, Manuel Castillo 4987 esquina San Roque Gonzlez, Barrio Villa Morra, Asuncin email: ai-info@py.amnesty.org www.amnesty.org.py Peru Amnista Internacional, Enrique Palacios 735-A, Miraflores, Lima 18 email: amnistia@amnistia.org.pe www.amnistia.org.pe Polonya Amnesty International, ul. Pikna 66a, lokal 2, I pitro, 00-672, Warszawa email: amnesty@amnesty.org.pl www.amnesty.org.pl Portekiz Amnistia Internacional, Av. Infante Santo, 42, 2, 1350 -179 Lisboa email: aiportugal@amnistia-internacional.pt www.amnistia-internacional.pt Porto Riko Amnista Internacional, Calle Robles 54, Suite 6, Ro Piedras PR 00925 email: amnistiapr@amnestypr.org www.amnistiapr.org Senegal Amnesty International, 303/GRD Sacr-coeur II, Rsidence Arame SIGA, BP 35269, Dakar Colobane email: asenegal@sections.amnesty.org www.amnesty.sn Sierra Leone Amnesty International, 42 William Street, Freetown email: amnestysl@gmail.com Slovenya Amnesty International, Beethovnova 7, 1000 Ljubljana email: amnesty@amnesty.si www.amnesty.si ili Amnista Internacional, Oficina Nacional, Hueln 164 -Planta Baja, 750-0617 Providencia, Santiago email: info@amnistia.cl www.amnistia.cl Tayvan Amnesty International, 3F., No. 14, Lane 165, Sec. 1, Sinsheng S. Rd, Da-an District, Tajpej City 106 Email: secretariat@amnesty.tw Togo Amnesty International, 2322 avenue du RPT, Quartier Casablanca, BP 20013, Lom email: contact@amnesty.tg www.amnesty.tg Tunus Amnesty International, 67 rue Oum Kalthoum, 3me tage, escalier B, 1000 Tunis email: admin-tn@amnesty.org Uruguay Amnista Internacional, San Jos 1140, piso 5, C.P. 11.100 Montevideo email: oficina@amnistia.org.uy www.amnistia.org.uy Venezuela Amnista Internacional, Torre Phelps piso 17, oficina 17 A, Av. La Salle, Plaza Venezuela, Los Caobos, Caracas 1050 email: info@aiven.org www.aiven.org Yeni Zelanda Amnesty International, PO Box 5300, Wellesley Street, Auckland 1141 email: info@amnesty.org.nz www.amnesty.org.nz Yunanistan Amnesty International, Sina 30, 106 72 Athens email: athens@amnesty.org.gr www.amnesty.org.gr Zimbabve Amnesty International, 56 Midlothean Avenue, Eastlea, Harare email: amnestyinternational.zimbabwe@gmail.com
ULUSLARARASI AF RGT YAPILARI

Macaristan Amnesty International, Rzsa u. 44, II/4, 1064 Budapest email: info@amnesty.hu www.amnesty.hu Malezya Amnesty International, D-2-33A, 8 Avenue, Jalan Sungai Jernih, 8/1, Section 8, 46050 Petaling Jaya, Selangor email: aimalaysia@aimalaysia.org www.aimalaysia.org Mali Amnesty International, Immeuble Soya Bathily, Route de laroport, 24 rue Kalabancoura, BP E 3885, Bamako email: amnesty.mali@ikatelnet.net Moolistan Amnesty International, Sukhbaatar District, Baga Toirog 44, Ulaanbaatar 210648 email: aimncc@magicnet.mn www.amnesty.mn Moldova Amnesty International, PO Box 209, MD-2012 Chiinu email: info@amnesty.md www.amnesty.md Tayland Amnesty International, 90/24 Lat Phrao Soi 1, Jomphol, Chatuchak, Bangkok 10900 email: info@amnesty.or.th www.amnesty.or.th Trkiye Uluslararas Af rgt, Hamalba Cd. No: 22 Dkkan 2-D2-D3-D4, 34425 Beyolu, Istanbul email: posta@amnesty.org.tr www.amnesty.org.tr
ULUSLARARASI AF RGT YAPI GRMLER

Benin Amnesty International, 01 BP 3536, Cotonou email: info@aibenin.org www.amnesty.bj Brezilya Amnesty International, Praa So Salvador, 5-Casa, Laranjeiras 22.231-170, Rio de Janeiro email: contato@anistia.org.br www.anistia.org.br Gney Afrika Amnesty International, 11th Floor Braamfontein Centre, 23 Jorrissen Street, 2017 Braamfontein, Johannesburg email: info@amnesty.org.za www.amnesty.org.za Hindistan Amnesty International, 1074/B-1, First Floor, 11th Main, HAL 2nd Stage, Indira Nagar, Bangalore, Karnataka, 560 008 email: amnestyindia@amnesty.org www.amnesty.org.in Kenya Amnesty International, Suite A3, Haven Court, Waiyaki Way, Westlands, P.O. Box 1527, 00606 Sarit Centre, Nairobi email: amnestykenya@amnesty.org Slovakya Amnesty International, Karpatska 11, 811 05 Bratislava email: amnesty@amnesty.sk www.amnesty.sk Ukrayna Amnesty International, Olesya Honchara str, 37A, office 1, Kyev 01034 email: info@amnesty.org.ua www.amnesty.org.ua
55
ULUSLARARASI AF RGT STRATEJK ORTAKLIKLAR

Aadaki lkelerde Stratejik Ortaklklar projeleri bulunmaktadr: Dou Timor, Endonezya, Haiti, Kamboya, Kazakistan, Krgzistan, Romanya, Tacikistan Stratejik Ortaklklar hakknda daha fazla bilgi icin Strategic_Partnerships_Team@amnesty.org
US Dakar Afrika nsan Haklar Eitim Ofisi Amnesty International, SICAP Sacr Coeur Pyrotechnie Extension, Villa No. 22, BP 47582, Dakar, Senegal email: isdakaroffice@amnesty.org www.africa-hre.org US Hong Kong Asya Pasifik Blge Ofisi Amnesty International, 16/F Siu On Centre, 188 Lockhart Rd, Wan Chai, Hong Kong email: admin-ap@amnesty.org US Johannesburg Amnesty International, Ground Floor, 3 on Glenhove, Melrose Estate, Johannesburg, South Africa email: adminjoburg@amnesty.org US Kampala Afrika Blge Ofisi Amnesty International, Plot 20A Kawalya Kaggwa Close, PO Box 23966, Kampala, Uganda email: ai-aro@amnesty.org US Moskova Rusya Ofisi Amnesty International, PO Box 212, Moscow 119019, Russian Federation email: msk@amnesty.org www.amnesty.org.ru US New York BM Temsilcilii Amnesty International, 777 UN Plaza, 6th Floor, New York, NY 10017, USA email: aiunny@amnesty.org US Paris Aratrma Ofisi Amnesty International, 76 boulevard de la Villette, 75940 Paris, Cdex 19, France email: pro@amnesty.org
ULUSLARARASI AF RGT ULUSLARARASI YELK

Dnyann baz lke ve blgelerinde uluslararas yelik mevcuttur. Daha fazla bilgi iin www.amnesty.org/en/join adresini ziyaret edebilirsiniz. email: mobilization@amnesty.org
ULUSLARARASI AF RGT OFSLER

Uluslararas Sekreterlik (US) Amnesty International, Peter Benenson House, 1 Easton Street, London WC1X 0DW, United Kingdom email: amnestyis@amnesty.org www.amnesty.org Uluslararas Af rgt Lisan Merkezi (AILRC) Calle Valderribas, 13, 28007 Madrid, Spain email: AILRC@amnesty.org Arabic: www.amnesty.org/ar Spanish: www.amnesty.org/es Uluslararas Af rgt Lisan Merkezi Paris Ofisi (AILRCFR) 47 rue de Paradis -Bt C, 75010 Paris, France www.amnesty.org/fr Avrupa Kurumlar Ofisi Rue de Trves 35, Bote 3, B-1040 Brussels, Belgium email: amnestyIntl@amnesty.eu www.amnesty.eu US Beyrut Orta Dou ve Kuzey Afrika Blge Ofisi Amnesty International, PO Box 13-5696, Chouran Beirut 1102 -2060, Lebanon email: mena@amnesty.org www.amnestymena.org US Cenevre BM Temsilcilii Amnesty International, 22 rue du Cendrier, 4me tage, CH-1201 Geneva, Switzerland email: uaigv@amnesty.org
56

Uluslararas Af rgt Raporu 2013, 159 lke ve blgede 2012 yl boyunca insan haklarnn durumunu gzler nne seriyor. Hkmetler, insan haklar taahhtlerini gstermelik biimde devam ettirirken ulusal karlar, ulusal gvenlii ve kamu gvenliine dair endieleri, bu haklarn ihlal gerekesi olarak kullanmaya devam etti. Buna karlk olarak, dnyann drt bir yanndan insanlar sokaklara dkld; bask, iddet ve adaletsizlii ortaya karmak iin sosyal medyann sarsc potansiyelini kulland. Bazlarnn dedikleri bedeller ar oldu. Birok lkede, iftira, hapis cezas veya iddetle kar karya kaldlar. Bireysel ve toplu cesaret ve direni abalar insan haklar mcadelesini ileriye gtrmeye ve hkmetlerle gl kar gruplarnn yaptklarn gn na karmaya devam etti. Bu rapor dnyann tm blgelerinde haklarna sayg duyulmasn talep etmek ve haklar ihlal edilenlerle dayanmalarn ilan etmek iin harekete geen kadn ve erkeklerin cesaret ve kararllna tanklk ediyor. Bu yolda karsna kan her trden engele ramen insan haklar hareketinin giderek nasl daha gl ve kkl bir hale geldiini ve milyonlarda yeerttii umudun nasl kkl bir deiim gc haline geldiini gsteriyor.
Bize katln amnesty.org.tr

Uluslararası Af Örgütü Yıllık Rapor 2013 - Türkçesi PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Uluslararası Af Örgütü Yıllık Rapor 2013 - Türkçesi PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ULUSLARARASI AF RGT RAPORU 2013 DNYADA NSAN HAKLARININ DURUMU

Adaletsizlie kar birleerek, insan haklar iin beraber alyoruz.

ULUSLARARASI AF RGT RAPORU 2013 DNYADA NSAN HAKLARININ DURUMU

ULUSLARARASI AF RGT RAPORU 2013 BLM BR: NSZ

NSAN HAKLARI SINIR TANIMAZ

Salil Shetty, Genel Sekreter

Uluslararas Af rgt Raporu 2013

Uluslararas Af rgt Raporu 2013

Uluslararas Af rgt Raporu 2013

Uluslararas Af rgt Raporu 2013

Vesayet veya smr

Uluslararas Af rgt Raporu 2013

Uluslararas Af rgt Raporu 2013

Uluslararas Af rgt Raporu 2013

takasnn ve nakliyesinin yaplmas ksmen de olsa istismarlarn artmasnda

Uluslararas Af rgt Raporu 2013

Uluslararas Af rgt Raporu 2013

Uluslararas Af rgt Raporu 2013

Gelecek iin seim

Uluslararas Af rgt Raporu 2013

Uluslararas Af rgt Raporu 2013

Uluslararas Af rgt Raporu 2013

ULUSLARARASI AF RGT RAPORU 2013 BLM K: BLGESEL GENEL BAKILAR

AVRUPA VE ORTA ASYA

BLGESEL GENEL BAKILAR

Uluslararas Af rgt Raporu 2013

Uluslararas Af rgt Raporu 2013

ORTA DOU VE KUZEY AFRKA

BLGESEL GENEL BAKILAR

Uluslararas Af rgt Raporu 2013

Uluslararas Af rgt Raporu 2013

AMERKA BRLEK DEVLETLER

Guantnamo tutuklularnn davalar

Terrle mcadele ve gvenlik

Uluslararas Af rgt Raporu 2013

Afganistandaki ABD gzaltlar

Uluslararas Af rgt Raporu 2013

Uluslararas Af rgt Raporu 2013

Uluslararas Af rgt ziyaretleri/ raporlar

Uluslararas Af rgt Raporu 2013

Silahl gruplar tarafndan gerekletirilen ihlaller

Uluslararas Af rgt Raporu 2013

Keyfi gzalt ve tutuklamalar

Uluslararas Af rgt Raporu 2013

fade, toplanma ve rgtlenme zgrlkleri

nsan haklar savunucular

Kadn ve kz ocuklarna ynelik iddet

Uluslararas Af rgt ziyaretler/raporlar

Uluslararas Af rgt Raporu 2013

Silahl gruplar tarafndan gerekletirilen ihlaller

Uluslararas Af rgt Raporu 2013

Terrle mcadele ve gvenlik

Uluslararas Af rgt Raporu 2013

Uluslararas Af rgt ziyaretleri/ raporlar

Irak Krdistan Blgesi

Uluslararas Af rgt Raporu 2013

Keyfi tutuklamalar ve gzaltlar

fade, toplanma ve rgtlenme zgrlkleri

Uluslararas Af rgt Raporu 2013

Adil olmayan yarglanmalar

nsan haklar savunucular

Kadnlara ynelik ayrmclk

Uluslararas Af rgt Raporu 2013