B3001/UNIT3/1

ANALISA GRAF DAN SUKATAN SERAKAN

Unit

Objektif am
Memahami graf taburan kekerapan dan memahami penggunaan sukatan serakan.

Objektif khusus
Di akhir unit ini pelajar akan dapat : 1. Menentukan nilai kuartil-kuartil, desil-desil dan persentilpersentil daripada graf ogif. 2. Mengira sisihan min, varians dan sisihan piawai untuk data mentah. 3. Mengira sisihan min, varians dan sisihan piawai untuk data terkumpul.

B3001/UNIT3/2

3.0 PENGENALAN Mungkin pelajar tertan a-tan a, apakah sukatan serakan dan kepentingann a!. "e#ara ringkasn a sukatan serakan digunakan untuk memperolehi maklumat ang men#ukupi dalam membuat sesuatu keputusan berbanding dengan menggunakan sukatan ke#enderungan memusat seperti min. Dimana maklumat tambahan ang diperlukan ialah meninjau sejauh mana semua nilai dalam data itu ditaburkan daripada nilai minn a. $kuran jenis inilah ang dikatakan sukatan serakan. %pakah ang dimaksudkan dengan istilah-istilah Kuartil, Desil dan Persentil ang digunakan dalam sukatan serakan ?

Kuartil

Ialah nilai yang membahagikan sekumpulan data yang telah disusun secara bertertib kepada empat bahagian yang sama. Kuartil terbahagi kepada tiga; kuartil pertama, kuartil kedua dan kuartil ketiga, masing-masing ditanda dengan K1, K2 dan K3.

Desil ialah nilai ang membahagikan sekumpulan data ang disusun mengikut tertib kepada sepuluh bahagian ang sama. Desil ditanda dengan simbol D, terbahagi kepada sembilan iaitu D1, D2, D3,&&,D'. Desil Persentil (ika sesuatu kumpulan data ang telah disusun mengikut tertib dibahagikan kepada seratus bahagian ang sama, maka tiap-tiap nilai ini dikenali sebagai persentil. )ersentil ditanda dengan ), mengandungi '' jenis, iaitu )1, )2, )3,&&,)''.

B3001/UNIT3/3

INPUT

3.1 ANALISA G A! TABU AN KEKE APAN *angkah-langkah untuk menentukan kuartil, desil dan persentil melalui penanalisaan graf taburan kekerapan longgokan +ogif,: 1. Membina lajur kekerapan longgokan. 2. Membina gambarajah kekerapan longgokan relatif. 3. Menentukan nilai
1..di paksi tegak +/,, dengan k 0 1, 1. dan 1.. masingk

masing adalah untuk mendapatkan nilai kuartil, desil dan persentil. 1. 2ilai kuartil, desil dan persentil adalah seimbang dengan nilai dalam tata#ara +3, di paksi 3. 4ontoh 3.1: Daripada data dalam jadual 3.1, tentukan nilai kuartil-kuartil, desil keempat dan persentil kelapan puluh lapan tempahan, melalui ogif. (adual 3.1 2ilai 5empahan +6M, 1. dan kurang daripada 2. 2. dan kurang daripada 3. 3. dan kurang daripada 1. 1. dan kurang daripada 9. 9. dan kurang daripada :. :. dan kurang daripada ;. 7ilangan 5empahan 89 12. 229 139 1.9 3.

B3001/UNIT3/"

)en elesaian : *angkah 1: 7ina jadual kekerapan longgokan seperti pada jadual 3.2. (adual 3.2 2ilai 5empahan +6M, <urang daripada 1. <urang daripada 2. <urang daripada 3. <urang daripada 1. <urang daripada 9. <urang daripada :. <urang daripada ;. <ekerapan longgokan (kf) . 89 2.9 13. 9:9 :;. ;.. - <ekerapan longgokan ( kf) . 12.1 2'.3 :1.1 8..; '9.; 1....

*angkah 2 : *ukis graf ogif

6ajah 3.1: =raf >gif ?kurang daripada@

Maka, daripada rajah 3.1,

B3001/UNIT3/'

<uartil pertama, K1 # $ 2%.00 <uartil kedua, K2 # $ "%.00

Desil keempat, D" # $ 33.10 dan )ersentil lapan puluh lapan, P&& # $ '".'0

B3001/UNIT3/)

AKTI(ITI 3a 3a.1 Data ang terkumpul ang berikut menunjukkan berat bagi 1.. orang pelajar. 4ari kuartil pertama, kuartil ketiga, desil kelima dan persentil keenampuluh. 7erat +kg, 19 A 18 1' A 92 93 A 9: 9; A :. :1 A :1 :9 A :8 :' - ;2 ;3 - ;: <ekerapan 1 ; 1. 11 1' 29 12 '

$AKLU$BALAS 3a 3a.1 <uartil pertama, <1 0 9;.; kg

B3001/UNIT3/% <uartil ketiga, <3 0 :;.; kg Desil kelima, D9 0 :1.. kg )ersentil keenampuluh 0 :;.. kg

INPUT

3.2 SISI*AN $IN

B3001/UNIT3/& "isihan min bagi satu data mentah B1, B2, B3,&&&&&&&&..Bnialah nombor C ang ditakrifkan sebagai E# i =l
n

( ! !)
i

&&&&&&&&&&&+3.1,
!

n
Dimana 4ontoh 3.2: Ditungkan sisihan min bagi senarai data +a, dan +b, seperti berikutE a, b, 12, :, 19, 3, 12, :, 21, 19, 18, 12 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12 0 min aritmetik.

)en elesaian: a, 12 : . -: . -: 19 3 3 -' 3 -' 12 : . : . : 21 ' ' 19 3 3 18 : : 12 . . 12. ".2

(!
b,

!i !
i

(!

!i !
i

12 12 12 . . . . . .

12 . .

12 . .

12 . .

12 . .

12 . .

12 . .

12 . .

12. 0

Maka sisihan min bagi senarai data+a, dan +b, ialah masing-masing C dan F

C0

12 0 ".2 1.

F0

. 00 1.

B3001/UNIT3/+ %pakah ang dapat anda simpulkan daripada pern ataan bahawa suatu senarai data mempun ai sisihan min sifar ! )erhatikan bahawa sisihan min menunjukkan se#ara purata jarak angka-angka dalam senarai data itu daripada minn a. 4ontoh 3.3: Dapatkan min dan sisihan min untuk senarai data ang berikutE 9, ;, 1, 2, 1 )en elesaian:
!i
!i !
!i !

9 ; 1 2 1 1.2 3.2 -2.8 -1.8 ..2 1.2 3.2 2.8 1.8 ..2

1' '.2

Min

!
i =l

n
Dan sisihan min, C:
n

1' 0 3.8 9

C0

!
i =l

'.2 0 1.81 9

"isihan min ang disajikan dalam bentuk jadual taburan frekuensi adalah seperti berikut: <elas 5anda kelas !i Bi B2 Frekuensi f i
f1
f2

B3001/UNIT3/10 . . . Bk . .
fk

0n

C ang ditakrifkan sebagai C0 +3.2, Di sini

!

!
i =l

! fi n

&&&&&&&&&&&&.

ialah minn a.

4ontoh 3.1: %pakah sisihan min untuk senarai data dalam jadual taburan frekuensi ang berikut: <elas .-1 9-' 1. - 11 19 - 1' Frekuensi f i 3. 91 1. 1.

)en elesaian:

!i

fi

!i f i

!i !

!i !

!i ! fi

2 ; 12

3. 91 1.

:. 39; 12.

-9 . 9

9 . 9

19. . 9.

B3001/UNIT3/11 1; 1. 1;. ;.; 1. 1. 1.. 3..

fi
;.; 0; 1.1

!
n

dan C0

! fi n

3.. 03 1.1

Maka, sisihan minn a ialah 3.

4ontoh 3.9: Dapatkan min dan sisihan min untuk taburan frekuensi ang berikut: <elas 21 A 32 31 A 12 11 A 92 91 A :2 :1 A ;2 Frekuensi, f i 9 8 12 11 11 9.

)en elesaian: 5anda kelas,

!i
fi !i f i
!i !
!i ! !i ! fi

28 38 18 98 :8

9 8 12 11 11 9.

11. 3.1 9;: 812 ;18 298.

-23.: -13.: -3.: :.1 1:.1

23.: 13.: 3.: :.1 1:.1

118.. 1.8.. 13.2 8'.: 18..1 91.

B3001/UNIT3/12

Min 0

!
i =l

fi

298. 0 '1.) 9.

dan sisihan minn a 0

!
i =l

! fi n

91. 9.

0 10.&

AKTI(ITI 3, 3b.1 4ari sisihan min untuk taburan frekuensi ang berikut: <elas .A1 1A8 8 A 12 12 A 1: 1: A 2. Frekuensi f i 1 1: 2. 1: 1

B3001/UNIT3/13

$AKLU$BALAS 3, 3b.1 "isihan min, C 0 3.2

B3001/UNIT3/1"

INPUT

3.3 (A IANS Garians bagi suatu senarai data mentah B1, B2, B3, &&&Bn ialah "2 ang ditakrifkan sebagai " 0 +3.3,
2

( !
n i =l

&&&&&&&&&&&&&&&&

n 1

B3001/UNIT3/1'

Di sini

ialah minn a.

4ontoh 3.:: 7erikut ialah senarai data masing-masing mengandungi sepuluh angka, dapatkan varians bagi senarai data tersebut. a, 12, :, 19, 3, 12, :, 21, 19, 18, 12 b, 12, 1., 12, 11, 1., 13, 12, 11, 11, 12 #, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12 )en elesaian: a,
!i !
i

(!

12 : . -: . 3:

19 3 3 -' ' 81

12 : . -: . 3:

21 ' 81

19 3 '

18 : 3:

12 . .

12. 288

"2 0

( !

n 1

288 0 32 1. 1

b,
!i !
i

(!

12 1. 12 11 . -2 . 2 . 3: ' 81

1. -2 .

13 1 3:

12 . 81

11 -1 '

11 2 3:

12 . .

12. 18

" 0

( !

n 1

18 02 1. 1

#,

B3001/UNIT3/1) 12 . . 12 . . 12 . . 12 . . 12 . . 12 . . 12 . . 12 . . 12 . . 12 . . 12. .

(!

!i !
i

" 0

( !

n 1

. 00 1. 1

AKTI(ITI 33#.1 Dapatkan min dan varians untuk data seperti berikut: 1., ;, 1', 13, 11, '

B3001/UNIT3/1%

$AKLU$BALAS 33#.1 min 0 12 varians 0 19.3

B3001/UNIT3/1&

INPUT

3." SISI*AN PIA.AI "isihan )iawai bagi satu senarai data ialah ", pun#a kuasadua positif dari varians. 4ontoh 3.;: 4ari sisihan piawai bagi set data untuk +a,, +b, dan +#, seperti #ontoh 9! )erhatikan bahawa sisihan piawai menunjukkan se#ara purata jarak setiap angka daripada minn a. Ha mengukur bagaimana terserakn a senarai data itu terhadap minn a.

B3001/UNIT3/1+

)en elesaian: "isihan piawain a ialah : +a, "2 0 32 , " 0 +b, "2 0 2 , " 0 +#, "2 0 . , " 0
32

0 9.::

2 0 1.11
.

0.

u/us 0arians Dalam perhitungan varians, terdapat satu rumus lagi ang setara dengan "2 iaitu :

" 0

( !
n i =l

&&&&&&&&&&&&+3.1,

n 1

%tau " 0
2

!
i =l

n!

&&&&&&&&&&&&+3.9,

n 1

4ontoh 3.8: Ditungkan varians bagi senarai data 9, ;, 1, 2, 1 dengan menggunakan kedua-dua rumus diatas. )en elesaian:
!i
!i !

(!

9 ; 1

1.2 3.2 -2.8

1.11 1..11 ;.81

!! 29
1: 1

B3001/UNIT3/20 2 1 1' -1.8 -..2 3.21 ...1 22.8 1 : '9

! 0

!
9

1' 03.8 9

4ara pertama A Menggunakan persamaan +3.1,: S2 0

( !
n i =l

n 1

22.8 0 '.% 1

4ara kedua A Menggunakan persamaan+3.9,: S 0

2

!
i =l

n!

n 1
0 0

'9 9+3.8, 2 1

'9 ;2.2 1 22.8 1

0 '.%

(ika data telah dikumpulkan dalam jadual taburan frekuensi, variansn a masih dapat dibin#angkan. %ndaikan berikut adalah senarai data dalam jadual taburan frekuensi bersama-sama tanda-tanda kelasn a. <elas 5anda kelas
!1

Frekuensi
f1

!2

f2

. . . . !k

. . .
fk

B3001/UNIT3/21

=n

Garians untuk senarai data di atas ditakrifkan sebagai "2,

"2 =
+3.:,

(!
k i =l

! fi

&&&&&&&&&&&&

n 1

dimana

ialah puratan a.

4ontoh 3.': $ntuk taburan frekuensi ang berikut, #arikan varians dan sisihan piawai: <elas .A1 9A' 1. A 11 19 A 1' Frekuensi 3. 91 1. 1.

)en elesaian:

kelas .A1 9A' 1. A 11 19 A 1'

!i

fi

!i f i

!i !

(!

(!

fi

2 ; 12 1; Maka,

3. 91 1. 1.

:. 39; 12. 1;.

-9 . 9 1.

29 . 29 1..

;9. . 29. 1...

;.; 0; 1.1

B3001/UNIT3/22 dan

"2 =

(!
k i =l

! fi

n 1

2... 0 20 1.1 1

dan sisihan piawain a ialah ", "0 0 "."%

2.

Dalam perhitungan varians daripada data terkumpul, terdapat satu lagi rumus ang biasa digunakan, iaitu E

"2 =

(!
k i =l

! fi

n 1

! 0
i =l

fi n !

&&&&&&&&&&&&&&&..

n 1

+3.;,

4ontoh 3.1.: Dengan menggunakan rumus seperti ang baru ditunjukkan dapatkan varians dan sisihan piawain a untuk taburan frekuensi ang berikut. <elas .A1 9A' 1. A 11 19 A 1' Frekuensi 3. 91 1. 1.

B3001/UNIT3/23 )en elesaian: kelas .A1 9A' 1. A 11 19 A 1'

!i
2

2 ; 12 1;

!i 1

fi

!i f i

3. 91 1. 1. 1.1
;.; =; 1.1

:. 39; 12. 1;. ;.;

!i f i 12. 21'' 111. 28'. :'1'

1' 111 28'

!=

! f
i

"

! 0
i =l

2 i

fi n!

n 1
:'1' 1.1 ; ; 1..

( )

:'1' 1'1' 1... = = 2. 1.. 1..

Iaitu 0ariansn1a iala2 20.

AKTI(ITI 33 3d.1 4ari min dan sisihan piawai untuk taburan frekuensi ang berikut: <elas 1: A 21 22 A 2; 28 A 33 21 A 3' frekuensi 19 1: 9 9

B3001/UNIT3/2"

=unakan rumus varians " 2

! 0
i =l

fi n !

n 1

$AKLU$BALAS 33

3d.1

Min, ! = 21.9 "isihan piawai, " 0 :

B3001/UNIT3/2'

PENILAIAN KENDI I 3.a 4ari min , sisihan min dan sisihan piawai untuk data-data ang berikut. i, 32, 39, 3:, 3;, 11, 13 ii, ;.181, ;.1;8, ;.181, ;.183, ;.189, ;.1;9, ;.1'1, ;.188, ;.18., ;.1;; 3.b )enjualan pada bulan lepas oleh s arikat ) dan I adalah seperti ang berikut:

B3001/UNIT3/2) Darga +6M, Di bawah 3. 3. A 3' 1. A 1' 9. A 9' :. A :' ;. A ;' 8. A 8' '. dan ke atas (umlah " arikat ) +unit, 2 3 ' 19 28 : 2 1 :: " arikat I +unit, 2 9 11 2. 32 13 : 2 '1

)lot ogif relatif lebih daripada bagi kedua-dua taburan tersebut dan anggarkan kuartil pertama+<1,, kuartil ketiga+<3,, desil kelapan+D8, dan persentil ketujuh puluh+);.,. 3.# 4ari sisihan min dan sisihan piawai untuk data +i,, +ii, dan +iii, seperti ang berikut: i, 1, 8, 12, 1., 11, 1, 8, 2, 1. ii, 23, 2', 21, 2;, 33, 2', 31, 2; iii, A11, 12, -12, 11, -11, 11, 12, 13, 11

3.d

/ang berikut ialah taburan pendapatan harian dalam 6M bagi sampel 3. pekerja. Dapatkan purata pendapatan harian pekerja-pekerja kilang tersebut, sisihan min dan sisihan piawain a. 6M 11 A 13 13 A 19 19 A 1; 1; A 1' 1' A 21 21 A 23 23 A 29 7ilangan 3 1 9 : 9 1 3 3.

3.e

4ari sisihan min dan sisihan piawai untuk data berikutE

B3001/UNIT3/2% kelas .A1 1A8 8 A 12 12 A 1: 1: - 2. 3.f Frekuansi 1 : 1. 8 1

4ari sisihan min dan sisihan piawai untuk data berikutE <elas 1. A 1' 9. A 9' :. A :' ;. A ;' 8. A 8' '. A '' Frekuansi 1 1 3 9 13 1 3.

$AKLU$BALAS

3a. 1..3

i,.

min, ! 0 3;.33E sisihan min,C 03.1 dan sisihan piawai, " 0

ii,.

min, ! 0 ;.18E sisihan min,C 0....3' dan sisihan piawai, " 0 ....9

3b. 3#.

<10 3., <30:., D80;. dan );. 0 :; i,. C 0 28J' E " 0 1 ii,. C 0 3 E " 0 3.'9 iii,. C 0 1..11 E " 0 11.;'

3d.

! 0 18, C 0 88J3. dan " 0 3.:1

B3001/UNIT3/2& 3e. 3f. C 0 3.8 dan " 0 3.:1 C 0 11.3: dan " 0 13.82

SELAMAT MENCUBA