MT S VN TRONG PHN NG TH NUCLEOPHIN I.

C CH PHN NG S N
2

c im c bn ca phn ng S N l hnh thnh phc hot ng hay l trng

2

thi chuyn tip trong u trnh phn ng! ch "h#ng to ra $n ph%m trung gian& 'hi tc nh(n nucl)ophin n g(p* ch+t phn ng! li,n "t m-i gi.a cacbon /-i nh0m 1 23c hnh thnh 4ng th5i /-i $6 yu i / t ra ca li,n "t c7 gi.a cacbon /i nh0m 8& 9h2 /:y! c hai thnh ph;n ca h<n h3p phn ng =tc nh(n Y / ch+t phn ng >8? @u tham gia /o giai on uyt Anh ca phn ng tc l giai on to ra trng thi chuyn tipB 1C D >C8 E 1 FC &&&>&&&8 FC 1C>D8 C GhH IJB 'hi cho bromua m)tyl tc IJng /-i Iung IAch hyIroKyt natri to ra m,tanol! c ch phn ng nh2 $auB
M LM D
C

M N Or ML &&& N &&& Or M M ML N

M M D OrC M

M M

O:c ca phn ng l 2 =tPc Q "RNMSOrTRMLCT? 9h.ng phn ng nh2 /:y 23c gUi l phn ng S N & NhV W rXng $P 2 n0i l,n
2

ph(n tY $P ca phn ng ch "h#ng phi n0i l,n b:c ng hUc! tc l chZ cho bit $P tiu ph(n tham gia trong giai on uyt Anh tPc ca phn ng& 8[t ph2ng Ii\n h2-ng "h#ng gian trong phn ng S N ta th+y $6 tin c#ng ca
2

tc nh(n 1C /o nguy,n tY cacbon trong ph(n tY >]>2>S N ^ 8 c0 th Ky ra th)o hai "h n_ng& `t l tin c#ng ta phHa Pi Ii\n /-i nh0m 8! hnh thnh trng thi chuyn tip b / cuPi ccng to ra $n ph%m 1 ^ N> ]>2>S /-i c+u hnh "hc h3p ch+t ban ;u& Mai l! 1C tin c#ng ta phHa c0 nh0m 8! $inh ra trng thi chuyn tip bb / $n ph%m ca phn ng 1 ^ N>]>2>S c0 c+u hnh giPng /-i c+u hnh ca h3p ch+t ban ;uB

ng O M2ng&

>] 1 >] 1D >2 >S >2 >S N 8 >] N 1 8 >] >2 >S >2 N >S 8 1 N

>] >2 D 8 >S

1D8

d c+u to b cc li,n "t NC> nXm tr,n m<i mt pheng hay g;n nh2 /:y! cc nh0m 8 / 1 /-i bn ch+t giPng nhau 23c ph(n bP Ka nhau / f tr,n to bb 8 / 1 23c ph(n bP g;n nhau& go 0 c+u to b nghho n_ng l23ng hay l in Anh hn c+u to bb / phn ng Ky ra th)o h2-ng th2 nh+t thu:n ti\n hn th)o h2-ng th hai& 9h2 /:y c0 th n0iB jhn ng th S N lm uay c+u hnh ca ph(n tY&
2

G+t c cc I. "i\n th6c nghi\m /@ phn ng S N hon ton phc h3p /-i cc "t
2

lu:n /@ c ch / h0a l:p th ca phn ng n,u tr,nB 9u "h#ng l+y I2 tc nh(n nucl)ophin u nhi@u! b:c ng hUc ca ca phn ng lu#n lu#n bXng 2& 90i cch "hc! phn ng c0 b:c mt Pi /-i m<i ch+t tham gia phn ngB / Q "R1CTR>8T! cho n,n t_ng n4ng ca tc nh(n tPc phn ng $k t_ng nhanh& jhn ng c0 c thc l:p th rl r\t! lu#n lu#n c0 c+u hnh g trf thnh h3p ch+t c0 c+u hnh m / ng23c lin h3p ch+t ytro to thnh h3p ch+t tr)o / ng23c li& oH IJB ta bit rXng phn ng t#$ylat h0a alcol b bXng p ^ t#lu)n$un*oclorua =t#$yl clorua& G$ ^ Nl? "h#ng lm t li,n "t Np C L& 9g25i ta c7ng bit rXng ph(n tY aK)tat bbb trong "i@m 2ng nhi,n "h#ng IJng g n li,n "t N p C L / Io 0 "h#ng lm thay ii c+u hnh ca aK)tat 23c& Gh6c nghi\m cho bit alcol bo l Pi uang ca alcol b! i@u 0 chng tq trong giai on th nucl)ophin bb ^ bbb c0 $6 uay c+u hnhB

ng O M2ng&

>] 1D >2 >S

>]
G$ C Nl p N LM

>] ML pN >2 >S

LMC

N LG$ =bb? >S NMSNLL >] >2 NM SNLL pN >S

>2

jhn ng phJ thuc r+t nhi@u /o bn ch+t )l)ctron trung t(m! ngoi ra crn phJ thuc bn ch+t ca tc nh(n! / cc yu tP "hc nhau n.a& 9h6ng $6 phJ thuc 0 r+t c thc cho c ch S N &
2

9_ng l23ng hot h0a ca phn ng S N th25ng r+t nhq $o /-i n_ng l23ng ion h0a
2

ca phn ng S N ! trong "hi 0 )ntropi hot h0a li c0 gi trA (m r+t l-n&

]

II. NHNG YU T NH HNG N PHN NG TH NUCLEOPHIN Grong $P nh.ng c ch th nucl)ophin " tr,n uan trUng / phi bin hn c l cc c ch S N / S N & `t h3p ch+t h.u c c0 th tham gia phn ng th nucl)ophin
2 ]

th)o c ch S N hay c ch S N hay c hai /-i nh.ng tPc U nh+t Anh& i@u 0 phJ
2 ]

thuc tr2-c ht /o gPc > trong >8! bn ch+t ca n0m bA thay th 8! bn ch+t tc nh(n 1C! nh h2fng ca Iung m#i&&& / nhi@u y tP "hc& 1. NH HNG V CU T O C!" GC HU C R. N+u to ca gPc h.u c > c0 nh h2fng uyt Anh n phn ng th nucl)ophin& N0 nh.ng gPc > lm cho h3p ch+t g;n nh2 chZ c0 th Is Ing tham gia phn ng th)o c ch S N =nh2 gPc an"yl b:c nh+t?! c0 nh.ng gPc "hc li lm cho h3p ch+t chZ Is
2

tham gia phn ng S N =nh2 cc gPc %l"yl / an"yl b:c cao?& `t "hc c7ng c0 nh.ng
]

gPc lm thu:n l3i cho c hai c ch S N / S N =nh2 alyl! ylm)tyl?n tri li c0 mt $P

2 ]

gPc lm cho ph(n tY "h0 tham gia b+t "t mt phn ng no " tr,n =cc gPc /inyl! ph,nyl? #. G$% #&'(&

ng O M2ng&

 ph(n nhnh hay b:c ca ca gPc al"yl c0 nh h2fng n c ch phn ng& Nc "t u "ho $t bXng th6c nghi\m c7ng nh2 lW thuyt i n "t lu:n rXng b:c ca gPc al"yl cng cao th "h n_ng phn tham gia phn ng S N cng gim! trong "hi 0 "h
2

n_ng phn ng S N cng t_ng& Nheng hn tPc t2ng Pi =" t!? ca phn ng S N trong
] ]

aKit *omic Pi /-i bromua al"yl bin ii nh2 $auB > B "t!B NMS ]!u NMSNM2 ]!v =NMS?2NM ww!v
2

=NMS?SN ]ux

y6 bin thi,n tPc t2ng Pi ca phn ng S N gi.a cc Izn Ku+t brom 0 /H ion b C trong aK)ton li th)o chi@u ng23c liB > B NMS NMSNM2 =NMS?2NM =NMS?SN "tB ]w{ ]!u u!uuvx | u!uuu{] y6 gim "h n_ng tham gia phn ng S N "hi b:c ca gPc al"yl t_ng l,n c0 th Io hai
2

nguy,n nh(n& `t l! cc nh0m al"yl f nhnh c0 hi\u ng Db Io 0 lm gim i\n tHch I2ng
+ f nguy,n tY ccbon trung t(mB

M NM2 8

NMS

+
NM2 8

y6 gim i\n tHch I2ng nh2 /:y "h#ng thu:n l3i cho $6 t+n c#ng ca tc nh(n nucl)ophin 1C! c7ng "h#ng thu:n l3i cho trng thi chuyn tip / f trng thi chuyn tip c0 $6 ph(n tn i\n tHch (m& Mai l! nguy,n nh(n /@ hi\u ng "h#ng gian = uan trUng hn?& Mi\u ng ny "h#ng nh.ng th hi\n f $6 cn trf "h#ng cho tc nh(n nucl)ophin li g;n nguy,n tY cacbon trung t(m trong ch+t ;u >C8 =/ cc nh0m al"yl c0 "Hch th2-c l-n?! m crn / nguy,n tY cacbon trung t(m f trng thi chuyn tip nPi /-i n_m nh0m nguy,n tY ch "h#ng phi bPn nh0m nh2 f ch+t ;u& y6 t_ng "Hch th2-c ca nh0m al"yl $k lm t_ng $c c_ng f trng thi chuyn tip! Io 0 t_ng n_ng l23ng hot h0a / tPc phn ng gim i& y6 t_ng "h n_ng tham gia phn ng S N "hi b:c ca gPc hyIrocacbon t_ng! ch
]

yu / nh h2fng %y )l)ctron =hi\u ng $i,u li,n h3p / hi\u ng cm ng I2ng? ca

ng O M2ng& w

cc nh0m al"yl th& Ga bit rXng trong phn ng S N giai on ch:m uyt Anh tPc
]

phn ng l to thnh cacbocation& Nacbocation cng in Anh th n_ng l23ng hot h0a cng nhq / Io 0 tPc phn ng cng l-n& 9h.ng nh0m an"yl th c0 tHnh %y ) lm gii tqa i\n tHch I2ng f nguy,n tY cacbon trung t(m trong cacbocation c7ng nh2 nh2 f trng thi chuyn tip Io 0 lm in Anh c hai& ). C*% +$% #&(&( ,- #%.(&/01(&. jhn ng th S N ca Izn Ku+t alyl Is Ky ra c0 lk / trng thi chuyn tip
2

t2ng ng 23c in Anh h0a nh5 $6 K)n ph gi.a obitan ca nPi #i /-i obitan ca trng thi chuyn tip& 2a th,m mt nh0m th an"yl hay aryl /o /A trH S ca Izn Ku+t alyl $k lm t_ng "h n_ng phn ng S N ! / nh.ng nh0m 0 g0p ph;n lm t_ng tHnh in
2

Anh ca trng thi chuyn tip li,n h3p& Gri li nh.ng nh0m th 0 23c 2a /o /A trH ] $k lm gim "h n_ng phn ng / hi\u ng "h#ng gian& Gi,n tY Izn Ku+t alyl! cc Izn Ku+t b)n}yl c7ng Is Ing tham gia phn ng S N & 2a th,m mt nh0m m,tyl nh+t
2

l nh0m ph,nyl /o /A trH ca Izn Ku+t b)n}yl lm cho "h n_ng phn ng S N gim
2

i G2ng t6 Izn Ku+t b)n}yl c7ng Is Ing tham gia phn ng th S N &
2

Grong "hi cc Izn Ku+t alyl / b)n}yl c0 "h n_ng th nucl)ophin r+t cao! th ng23c li cc Izn Ku+t /inyl / ph)nyl li c0 "h n_ng phn ng r+t "[m! /-i Iung IAch ~g9LS hoc 'b cJng "h#ng th+y c0 phn ng g& 9guy,n nh(n ca tHnh tr h0a hUc 0 c0 th l Io $6 K)n ph mt ph;n obitan p ca halog)n /-i obitan ca gPc hyIIrocacbon / li,n "t NC8 bA ngn li& o@ phn ng th ca cc Izn Ku+t /inyl& %. C*% +$% #&'(& %23# 425/ 126 728 '294+ 72:; &- %#%)<4 nh h2fng ca cc nh0m th "h#ng phi l cacbon nh2 halog)n! oKi&&& f trung t(m phn ng "h phc tp& Mi\u ng cm ng (m ca cc nh0m 0 lm t_ng i\n tHch I2ng f nguy,n tY cacbon trung t(m / lm Is Ing th,m cho phn ng S N &
2

=. NH HNG C!" NH>M ?@ TH"Y TH

ng O M2ng&

'h n_ng phn ng ca cc Izn Ku+t >8 trong cc phn ng S N "h#ng nh.ng
2

phJ thuc c+u to ca gPc > m mt ph;n crn 23c uyt Anh bfi bn ch+t ca n0m bA thay th 8& 9ghi,n cu nhi@u I. "i\n th6c nghi\m ng25i ta Kc Anh 23c gi trA t2ng Pi l+y trung bnh /@ "h n_ng phn ng ca cc nh0m th "hc nhau trong phn ng th nucl)ophin
b S Or ] LM2 ] y=NMS?2 u!{ Nl u!u2 L9L2 u!u] ]uCw LM ]uC]u

yo $nh "h n_ng phn ng ca cc nh0m 8 "hc nhau f tr,n chVng ta th+y ngay r_ng trong cc Izn Ku+t halog)n Izn Ku+t iot c0 "h n_ng phn ng cao nh+t / "[m nh+t l Kzn Ku+t *lo Cb COr CNl C 9guy,n nh(n f (y c0 th l Io Ii li,n "t NCb l l-n nh+t / $6 ph(n c6c h0a f iot l cao nh+t& `t "hc ng25i ta crn th+y rXng tuy i l6c Pi /-i )l)ctron cu nguy,n tY iot l nhq nh+t nh2ng n_ng l23ng ph(n ly li,n "t NCb c7ng nhq nh+t / c0 th c0 bc tra gi.a n_ng l23ng li,n "t / i l6c Pi /-i )l)ctron& Nc nh0m ar)n$u*o c0 "h n_ng phn ng r+t coa / 0 l nh.ng nh0m hVt )lctron mnh& i@u gi thHch 0 trf n,n chc chn hn "hi K[t nh h2fng ca cc nh0m th "hc nhau =9L2! Or2! NMS? f /A trH para n "h n_ng phn ng ca nh0m b)n})n$un*o
L y L

&&
L

Gri /-i nh0m b)n})n$un*o! n0m hyIroKy c0 "h n_ng phn ng r+t "[m! bnh th25ng n0 "h#ng th no tch ra thnh ion hyIroKyl 23c& o th cc alcol chZ c0 th 23c )}}t) h0a tron m#i tr25ng aK)t thH IJ halog)nhyIric! crn ,t th25ng c7ng chZ bA ph(n ct trong m#i tr25ng aK)t$ m th#i& Grong m#i tr25ng aKit! alcol / )t) bA proton h0a thnh ion oKoni ph(n c6c mnh! Io 0 c0 "h n_ng phn ng cao hn alcol t6 Io r+t nhi@u / g;n nh2 Izn Ku+t brom hoc Izn Ku+t clo
ng O M2ng&

LM2

LM

o alcol / )t) chZ c0 tHnh ba}o yu cho n,n phi Icng aKit mnh =cc )t) r+t Is bA ph(n ct bfi aKit iothyIric?& 'hi to ra ion oKoni ph(n c6c mnh! Io 0 c0 "h n_ng phn ng th)o
> LM D MD
SN] hay SN 2 tcy

th)o c+u to ca gPc > / tHnh ch+t ca Iung m#iB

> L M M

> L M M > L M D M8 M

> D M2Ln

>

D 8

> 8

=y9]?

> 8 D MSL

=y92?

A. NH HNG C!" TBC NHCN NUCLEOPHIN `t trong nh.ng cch ph(n bi\t c ch l2ng ph(n tY /-i c ch n ph(n tY l I6a /o $6 "hc nhau /@ nh h2fng ca tc nh(n nucl)ophinB tPc u trnh l2ng ph(n tY phJ thuc l6c nucl)ophin ca tc nh(n! crn tPc phn ng n ph(n tYu li "h#ng phJ thuc /o cc yu tP 0& Gh6c nghi\m chng minh r_ng trong phn ng n ph(n tY tc nh(n nucl)ophin "h nhau phn ng /-i ccng mt tPc & 'hi thy ph(n clorua tCbutyl trong Iung IAch aKit *omic C n2-c! tPc thy ph(n $k "h#ng ii nu c0 th,m *omiat canKi hoc cloaK)tat can Ki! mc Ic trong cc $n ph%m phn ng c0 *omiat tCbutyl / cloaK)tat tCbutyl& 9h2 /:y chZ phn ng
S N 2 m-i

phJ thuc l6c nucl)ophin hay tHnh nucl)ophin ca

tc nh(n& GHnh nucl)ophin biu thA "h n_ng ca tc nh(n tc nh(n tc IJng /-i nguy,n tY cacbon mang mt ph;n i\n tHch I2ng nh5 c0 cp )l)ctron t6 Io& i.a tHnh nucl)ophin / tHnh ba}o th25ng c0 $6 $ong $ongB nh.ng ba}o mnh nh2 N 2M{LC! LMC th25ng c7ng l tc nh(n nucl)ophin mnh! nh2ng "h#ng phi bao gi5 c7ng Vng nh2 /:yB l6c nucl)ophin l mt c tHnh phc tp ca tc nh(n! n0 phJ thuc l6c ba}o! ph(n c6c h0a / yu tP "h#ng gian& D. NH HNG C!" EUNG MFI.
ng O M2ng& v

9h.ng phn ng thu;n tVy phn ng thnh

SN 2

S N 2 l

nh.ng tr25ng h3p lW t2fngn "hi ph(n chia cc

S N ] ng25i

ta n gin h0a /+n @ / bq ua t2ng tc /-i

m#i tr25ng& Gh6c ra nu "h#ng c0 t2ng tc /-i m#i tr25ng phn ng nucl)ophin n0i chung "h#ng th Ky ra& Nheng hn amin / halog)nua al"yl f t2-ng "hH "h#ng phn ng /-i nhau& jhn ng gi.a triph)nylclom)tan / m)tanol trong b)n})n Ky ra /-i tPc /Q"R=NM{?SNNlTRNMSLMT2&

ng O M2ng&