Phn 3.

Tuc BIN HI v kh
Chng 6. NGUYN L LM VIC Tuc BIN HI 6.1. KHI NIM V TuC BIN hi Tuc bin hi l mt loi ng c nhit, thng dng dn ng my pht in, bm nc c cng sut ln, cc che p . . . hoc lm ng c tu thy. Khi dng hi chuyn ng qua cc rnh cnh tuc bin, nhit nng ca dng hi c bin thnh ng nng ri ng nng s bin thnh c nng (sinh cng) trn cnh ng ca tuc bin, lm cho tuc bin quay. Trn hnh 6.1. trnh by loi tuc bin n gin nht, l tuc bin Lavan. y hi i vo mt hoc mt s ng phun, khi ra khi ng phun p sut hi gim xung, cn tc tng ln ng k. Hi c tc cao i vo rnh cnh ng c gn trn bnh ng, ng nng ca dng hi s bin thnh c nng (sinh cng), cng dng hi sinh ra trn cnh ng s lm cho roto tuc bin quay. C th phn tuc bin hi thnh hai dng chnh: tuc bin dc trc v tuc bin hng trc. - tuc bin hng trc, dng hi s chuyn ng theo phng vung gc vi trc ca tuc bin. Hnh 6.2. trnh by nguyn l cu to ca tuc bin hng trc. Hi c dn theo ng 3 vo bung phn phi, t hi i vo cc dy cnh 6 v 7 gn trn cc a 1 v 2. Hi dn n sinh cng trn cc cnh ng s lm trc 4 v 5 quay theo hai hng ngc nhau.

Hnh 6.1. Tuc bin Lavan 1- ng phun; 2-Cnh ng; 3-Bnh ng;4-Trc

Hnh 6.2. Tuc bin hng trc 1- Cnh ng; 2 v 7-a; 3-Trc; 4 v 5-ng dn hi;3 v 6-trc tuc bin;

- Khc vi tuc bin Lavan, tuc bin dc trc dng hi chuyn ng trong tuc bin theo hng dc trc ca tuc bin v hi khng ch dn n trong mt hoc mt s
61

ng phun m dn n trong nhiu dy cnh t k tip nhau dc theo trc ca tuc bin. Cc dy ng phun c gn c nh trn thn tuc bin v mt dy cnh ng c gn trn trc tuc bin hoc r to tuc bin. Mt dy ng phun v mt dy cnh ng c t k tip nhau gi l mt tng tuc bin. Rnh ng phun v rnh cnh ng c gi l phn truyn hi ca tuc bin. Cng sut tuc bin ph thuc vo s tng tuc bin. tuc bin hng trc, khi s tng tng ln th ng knh ca tuc bin cng tng ln ngha l lc li tm cng ln, do s tng tc l cng sut s b hn ch bi lc li tm. Hin nay tuc bin dc trc c dng ph bin v c th ch to vi cng sut rt ln, cng sut ln nht ca mt t my c th ti 1200MW. gio trnh ny ta ch nghin cu v tuc bin dc trc.

Hnh 6.3. Nguyn l cu to ca tuc bin hi 1-thn tuc bin; 2-roto tuc bin; 3- trc; 4-ng phun; 5-cnh ng 6.2. tNG Tuc BIN 6.2.1. Khi nim v tng tuc bin Tng tuc bin bao gm mt dy ng phun gn trn bnh tnh v mt dy cnh ng gn trn bnh ng. Sau khi ra khi b qu nhit ca l, hi c a qua van iu chnh vo tuc bin. bin nhit nng ca dng hi thnh ng nng, ngi ta cho dng hi i qua cc rnh c hnh dng c bit, gi l ng phun. Khi i qua ng phun, p sut v nhit dng hi gim xung, tc dng hi tng ln n C1, nhit nng bin thnh ng nng. Ra khi ng phun, dng hi c ng nng ln i vo vo cnh ng, khi dng hi ngot hng theo cc rnh cong ca cnh ng, s sinh ra mt lc li tm, lc li tm tc dng ln cnh ng, bin ng nng ca dng hi thnh cng y cnh ng quay. V cnh ng c gn trn bnh ng v bnh ng c gn trn trc tuc bin, tc l bnh ng v trc tuc bin cng quay. Hi ra khi cnh ng s mt ng nng nn tc gim xung n C2 v c dn ra theo ng thot hi.
62

C hai loi tng tuc bin: tng xung lc v tng phn lc. Trong qu trnh dn n, nu qu trnh hi gim p sut (bin nhit nng thnh ng nng) ch xy ra trong ng phun, cn trong rnh cnh ng p sut khng thay i th tng tuc bin c gi l tng tuc bin xung lc. Trong qu trnh dn n, nu qu trnh gim p sut (bin nhit nng thnh ng nng) xy ra c trong ng phun ln trong rnh cnh ng th tng tuc bin c gi l tng tuc bin phn lc. 6.2.1.1. Tng xung lc Trong tng tuc bin xung lc, khi chuyn ng qua dy cnh ng, dng hi khng gim p sut nn p sut trc v sau cnh ng bng nhau, khng c s chnh lch sut trc v sau cnh ng nn tng xung lc c ch to nh hnh 6.4a. y cc ng phun c gn trn bnh tnh, cc bnh tnh c gn ln thn tuc bin (gi l stato), cn cc cnh ng c gn trn bnh ng, cc bnh ng c lp cht trn trc tuc bin (gi l Rto).

Hnh 6.4a. Tng xung lc

63

6.4b. Tng phn lc

6.2.1.2. Tng phn lc tng tuc bin phn lc, qu trnh gim p sut lin tc xy ra c trong ng phun v trong rnh cnh ng, do nu cu to ca tuc bin nh tng xung lc th s c lc tc dng ln b mt pha trc bnh ng y bnh ng (rto) dch chuyn theo hng dng hi (gi l lc di trc) do s chnh lch p sut trc v sau cnh ng. Do y khng c bnh tnh v bnh ng m r to ca tuc bin c ch to hnh tang trng, cc cnh ng c gn trc tip ln tang trng, cn cc ng phun c gn ln stato. Cu trc tng cnh ca tuc bin phn lc c biu din trn hnh 6.4a 6.2.2. phn lc ca tng tuc bin Qu trnh dn n ca hi trong tuc bin c biu din trn th hnh 6.5. Gi s dng hi vo tuc bin trng thi 0, c entanpi i0 , p sut P0 , nhit t0 v tc vo ng phun l C0 . Hi dn n on nhit thun nghch trong ng phun n trng thi 1, c p sut p1, nhit t1, tng ng vi entanpi i1 v tc tng t C0 ln n C1. Sau khi ra khi ng phun, hi i vo rnh cnh ng tip tc dn n on nhit trong rnh cnh ng n trng thi 2, p sut v nhit gim xung n p2 , t2, c entanpi i2 v tc tng ln n C2. Nhit dng l tng ca dng hi trong ng phun l h0p: hop = i0 - i1l (6-1) Nhit dng l tng ca dng hi trong rnh cnh ng l ho: h0 = i1l - i2l (6-2) Nhit dng l tng ca ton tng tuc bin l h0: h0 = hop + ho (6-3) phn lc ca tng tuc bin l t s gia nhit dng ca dy cnh ng vi nhit dng ton tng, n phn nh kh nng dn n (gim p sut) ca dng hi trong rnh cnh ng so vi gim p sut trn ton tng. h = 0d h0 (6-4) * Nu phn lc = 0, ngha l h0= 0, trong cnh ng khng c s thay i p sut, tng tuc bin c gi l tng xung lc thun ty. * Nu phn lc 0,05<< 0,15 gi l tng tuc bin xung lc c phn lc nh. * Nu phn lc = 0,4-0,6, gi l tng tuc bin phn lc.

Hnh 6.5. Qu trnh dn n l tng ca dng hi

64

6.2.3. Bin i nng lng ca dng hi trong tng tuc bin n gin cho vic kho st qu trnh chy ca dng hi trong ng phun, ta gi thit rng dng chy l n nh v qu trnh dn n xy ra trong iu kin l tng, ngha l qu trnh l on nhit thun nghch, khng c tn tht. 6.2.3.1. Bin i nng lng ca dng hi trong rnh cnh ng phun Trong rnh ng phun, nhit nng ca dng hi bin i thnh ng nng, ngha l p sut v nhit dng hi gim, cn tc dng hi tng. Qu trnh tng tc lin quan trc tip n qu trnh dn n ca dng hi trong rnh ng phun. Gi p0 l p sut u vo, p1 l p sut u ra, C0 v C1l l tc dng hi vo v ra khi ng phun. Theo nh lut nhit ng I vit cho dng h, vi qu trnh dn n on nhit thun nghch, bin thin ng nng ca dng hi bng tng cng do lc y bn ngoi v cng dn n sinh ra trong qu trnh.
2 2 C1 l C0 . 2 - Cng dn n trong qu trnh on nhit bng bin thin ni nng: ldn = u0 - u1. - Cng do lc y bn ngoi: Lc y bn ngoi sinh ra do chnh lch p sut trc v sau dy cnh tc dng ln dng hi ti tit din 0-0 l p0f0 , lm cho khi hi dch chuyn mt on l s0, sinh cng ngoi ln0 = p0f0s0 = p0v0. Tng t, ti tit din 1-1, ta c cng ca dy cnh tc dng ln dng hi l ln1 = p1f1s1 = p1v1. Vy hiu s cng do lc y bn ngoi tc dng ln dng hi l: p0v0 - p1v1. Vy nh lut nhit ng I c th vit cho dng hi l:

Bin thin ng nng ca dng hi khi chy qua dy cnh l:

2 2 C1 l C0 = (u0 - u1) + (p0v0 - p1v1) 2 m u + pv = i, do (u0 + p0v0) = i0; (u1 + p1v1) = i1 nn:

(6-5)

2 2 C1 l C0 (6-6) = (i0 - i1l) = h0p 2 Vy ta c bin thin ng nng ca dng hi trong qu trnh dn n on nhit thun nghch bng hiu entanpi u v cui qu trnh. Hiu entanpi (i0 - i1l) u v cui qu trnh dn n on nhit thun nghch trong ng phun c gi l nhit dng l thuyt ca ng phun (cha k n tn tht), k hiu l h0 = i0 - i1l c biu din trn th hnh 6.5. T (6-6) ta c th tnh tc l thuyt C1l ra khi ng phun: 2 C1l = 2h 0 p + C 0

(6-7)

65

6.2.3.2. Bin i nng lng dng hi trong rnh cnh ng - Tam gic tc
Khi b qua cc tn tht trn dy cnh, coi tc ca dng hi vo v ra khi ng phun v cnh ng bng tc l thuyt, ta c th m t chuyn ng ca dng hi trong tuc bin nh sau: Dng hi i vo ng phun vi tc l C0 , nhit nng dng hi bin thnh ng nng, tc dng tng ln v i ra khi ng phun vi tc tuyt i l C1 to vi phng chuyn ng ca dy cnh (phng u) mt gc 1, i vo rnh cnh ng. Tc dng y c th phn ra hai thnh phn: tc vng u v tc tng i w. Khi tc dng ln cnh ng, dng hi trao mt phn ng nng cho cnh ng, lm cho cnh ng v rto quay vi mt tc n [vg/s] tng ng vi tc di u [m/s]. Do cnh ng quay vi tc u nn dng hi s i vo rnh cnh ng vi mt tc tng i w1, vect w 1 hp vi phng chuyn ng u mt gc 1. Trn hnh 6.7, vect C 1 c phn tch thnh hai thnh phn: thnh phn vn tc

chuyn ng theo u v thnh phn vn tc tng i ca dng hi i vo rnh cnh ng w 1 , t ta cng thy c vect w 1 to vi phng chuyn ng ca dy cnh ng mt gc 1.

Hnh 6.6. Xy dng tam gic tc

Nh vy khi dng hi i vo dy cnh ng, ta c tam gic tc to bi cc vect tc tuyt i C 1 , tc vng u v tc tng i w 1 c biu din trn hnh 6.7 gi l tam gic tc vo. Sau khi truyn mt phn ng nng ca mnh cho dy cnh ng, hi i ra khi dy cnh ng vi tc tng i w2, vect w 2 to vi phng chuyn ng ca dy cnh mt gc 2. Cng vect tc tng i w 2 vi vect chuyn ng theo u ,
66

ta c vect tc tuyt i ca dng hi i ra khi dy cnh ng l C 2 v to vi phng chuyn ng ca dy cnh mt gc 2. Tam gic to bi ba vect: tc ra tng i w 2 , tc chuyn ng theo u v tc ra tuyt i C 2 , c biu din trn hnh 6.7. gi l tam gic tc ra. Tng t nh vi ng phun, khi b qua tn tht do ma st ta c bin thin ng nng ca dng hi trong qu trnh dn n on nhit thun nghch bng hiu entanpi u v cui qu trnh.:
2 w2 2l w 1 = i 1 i 2l = h od 2 6.2.4. Tn tht nng lng khi dng chy ngang qua dy cnh

(6-8)

6.2.4.1. Tn tht do ma st, do xoy khi dng chy ngang qua dy cnh * Tn tht profin Khi dng cht lng chuyn ng qua rnh cnh, v cnh c nhm v cht lng c nht nn lun tn ti mt lp bin thy lc trn b mt rnh. Pha ngoi lp bin (gia dng) tc ti mi im cng tit din u bng nhau. Cn trong phm vi lp bin thy lc bt u t b mt lp bin tc dng gim dn v bng khng ti b mt cnh, lm cho tc trung bnh ca dng gim. Chnh v c tn tht tc trong lp bin nh vy nn tc hi ra khi dy cnh b gim i, gy nn tn tht nng lng c gi l tn tht ma st theo profin cnh. Tn tht profin c biu din trn hnh 6.7.

Hnh 6.7. Tn tht profin V xoy mp ra

67

Hnh 6.8. Tn tht gc v nh cnh

* Tn tht ma st gc v nh cnh Cc cnh ng phun ca tuc bin c gn trn cc bnh tnh, b mt gii hn ca bnh tnh c gi l gc cnh. i vi cc cnh c chiu di ln, m bo cho cnh khi b dao ng, trn nh cnh c ai gi ni lin kt cc cnh vi nhau. Trn b mt gii hn gc cnh v ai cnh lun tn ti mt lp bin thy lc v do cng gy ra tn tht nng lng tng t nh b mt cnh. Tn tht c gi l tn tht gc v nh cnh. Tn tht gc v nh cnh c biu din trn hnh 6.8. * Tn tht do xoy mp ra ca cnh V mp ra ca cnh c chiu dy nht nh, do khi dng hi chy qua s xut hin dng xoy mp ra v gy nn tt tht nng lng gi l tn tht xoy mp ra ca cnh. Tn tht do xoy mp ra c biu din trn hnh 6.8. V c cc tn tht ni trn nn hiu sut dng chy qua cnh s gim xung. 6.2.4.2. Tnh ton tn tht nng lng khi dng chy ngang qua dy cnh *. Tn tht nng lng trn ng phun

Khi kho st chuyn ng ca dng hi trong ng phun, ta coi qu trnh dn n ca hi l qu trnh on nhit thun nghch. Nhng thc t, khi chy qua ng phun, do c ma st gia hi v vch ng phun nn hi b nng ln, bi vy qu trnh dn n ca hi khng phi l qu trnh on nhit thun nghch. Qu trnh ma st gia hi vi vch ng phun gy nn tn tht nng lng lm gim tc ca dng, do tc dng hi ra khi ng phun thc t l C1 nh hn tc l thuyt C1l. Qu trnh dn n thc t ca hi c biu th trn th i-s hnh 6.9. Theo (6-6) th nhit dng l tng trong ng phun h0p ph thuc vo bin thin tc C. Nh vy trng thi cui ca hi trong qu trnh dn n thc c biu din bng im 1, c entanpi i1 (i1 > i1l). Kt qa l nhit dng thc t ca qu trnh dn n thc trong ng phun bng hip = i0 - i1 s nh hn nhit dng l thuyt hop v tc chy thc t ca dng cng nh hn tc l thuyt. T s gia tc thc t v tc l thuyt ca dng gi l h s tc , k hiu l :
C1 C 1l t (6-7) v (6-9) ta c:

(6-9)

Hnh 6.9. Qu trnh thc ca hi trn th i-s

68

2 C1 = C1l = 2h op + C 0

(6-10) (6-11)

Tn tht nng lng trong dy ng phun bng: hp = hop - hip = (i0 - i1l) - (i0 -i1) = i1 - i1l v nh vy ta suy ra:
hp = i1 - i1l =
2 2 C1 l C1 2

(6-12)

T (6-9) v (6-12) ta c:
hp =
2 2 2 C1 l C1l 2

hay

2 C1 l (1 2 ) 2 Hoc t (6-6) c th tnh theo tc vo:

hp =

(6-13)

hp = (h0p +

2 C0 )(1-2) 2

(6-14)

= 1 - 2 = p (6-15) 2 C0 h op + 2 i lng op gi l h s tn tht nng lng trong ng phun. i vi cc ng phun ca tuc bin hin i th tr s ca h s vn tc trong khong 0,95 - 0,98 v tr s ca h s tn tht op trong khong 0,05 - 0,1 suy ra:
6.2.6. Tn tht nng lng trn cnh ng

h p

Tng t nh i vi ng phun, cnh ng qu trnh ma st cng xy ra v gy nn tn tht tng t. Qu trnh ma st gia hi vi vch cnh ng gy nn tn tht nng lng lm gim tc ca dng, do tc dng hi ra khi rnh cnh ng thc t l w2 nh hn tc l thuyt w2l. Qu trnh dn n thc t ca hi c biu th trn th i-s hnh 6.8. Khi tnh n cc tn tht th: 1 h = i2 - i2l = (w22l - w22) (6-16) 2 w Gi = 2 l h s tc w 2l th
h =

w2 1 2l = d 1 2 w2 2l 2 2

(6-17)

69

6.3. TN THT V HIU SUT CA TNG Tuc BIN 6.3.1. Xc nh lc tc dng ca dng hi ln dy cnh

Dng hi chuyn ng qua rnh cnh qut s thay i tc v i hng l do chu tc dng ca cc lc sau y: - Phn lc ca cnh ng ln dng hi. - Hiu s p sut trc v sau cnh. xc nh lc tc dng ca dng hi ln dy cnh, ta kho st mt lng hi m, c p sut p1 i vo dy cnh vi tc l C1 , ra khi cnh ng vi vn tc C2 , c p sut p2. Dng hi tc dng ln dy cnh mt lc R, theo nguyn tc phn lc th dy cnh s tc dng tr li mt phn lc R', v gi tr th hai lc ny bng nhau, nhng ngc chiu: R = -R'. Lc R c th phn ra hai thnh phn: + Thnh phn c ch Ru theo phng u (l phng vn tc vng u), thnh phn ny to nn cng sut tuc bin (lm quay tuc bin), + Thnh phn Ra theo phng dc trc tuc bin, thnh phn ny c hi, lm cho rto tuc bin dch chuyn dc trc v c th gy ra s c. Mun xc nh thnh phn lc Ru , Ra , trc ht ta xc nh cc thnh phn phn lc R'u , R'a tc dng ln dng hi lm thay i ng lng ca dng. S thay i ng lng ca dng hi theo phng u ch do tc dng phn lc ca cnh, cn s thay i ng lng ca dng hi theo phng a ngoi tc dng phn lc ca cnh cn c nh hng ca hiu s p sut (p1 - p2) trc v sau dy cnh. Hnh 6.12 biu din lc tc dng ca dng hi ln dy cnh. Theo phng trnh ng lng ta c cc thnh phn phn lc: R'u =

m (C2u - C1u) m (C2a - C1a) + F(p2 - p1) R'a =

(6-18) (6-19)

Trong : - m: l lng hi kho st mt - d: l thi gian kho st, - C1u, C2u l hnh chiu ca vect vn tc C 1 , C 2 theo phng u, - C1a, C2a l hnh chiu ca vect vn tc C1 , C 2 theo phng a, - F l din tch tit din cc rnh cnh ng (tit din hi chuyn ng qua cnh), Da vo tam gic tc trn hnh 6-13 ta tnh c cc thnh phn lc C1u, C2u, C1a, C2a, thay vo (6-18), (6-19) v tip tc bin i ton hc ta c:

70

Hnh 6.12. lc tc dng ca dng hi ln dy cnh

(6-20) Ru = -R'u = G(C1 cos1 + C2 cos2 ) (6-21) Ru = G(w1 cos1 + w2 cos2 (6-22) Ra = -R'a = G(C1sin1 - C2sin2 ) + F(p1 - p2) (6-23) Ra= G(w1sin1 - w2sin2 ) + F(p1 - p2) Thnh phn lc Ru s sinh ra cng c ch, cng sut ca lc Ru sinh ra trn dy cnh ng l: P = Ru.u (6-24) Cng sut tnh cho 1kg hi l: L = P/G = Ru.u /G (6-25) Trong : P l cng sut ca dng hi trn dy cnh ng. m G= : lu lng hi qua dy cnh tuc bin, Ru l thnh phn lc ca dng hi sinh ra theo phng chuyn ng, u = .d.n l tc di ca dng hi tnh trn cnh tuc bin, n l tc quay ca tuc bin, (vg/s) d l ng knh trung bnh ca dy cnh, (m) Da trn tam gic tc vo v ra, tip tc bin i lng gic ta c cng sut do 1kg hi sinh ra trn cnh ng l: L = 1/2.(C12- w12 + w22 - C22 ), [W] (6-26) Nu tuc bin c nhiu tng th cng sut tng ca tuc bin s bng tng cng sut ca cc tng.

71

6.3.2. Tn tht nng lng v hiu sut trn cnh ng ca tng 6.3.2.1. Tn tht tc ra

Tn tht tc ra l tn tht ng nng do dng hi mang ra khi tng. Khi dng hi ra khi tng vi tc C2 > 0, ngha l mang ra khi tng mt ng nng C2 2 0 . ng nng ny khng bin thnh c nng trn cnh ng ca tng kho st, 2 C2 nh vy tng b mt i mt phn nng lng 2 gi l tn tht tc ra, k hiu l 2 hr, c ga tr:

hr =

C2 2 2

(6-27)

6.3.2.2. Hiu sut trn cnh ng ca tng tuc bin

Hiu sut trn cnh ng ca tng tuc bin l t s gia cng sut trn cnh ng vi nng lng l tng ca tng. L c = (6-28) E0
L: cng sut trn cnh ng ca tng, E0: nng lng l tng ca tng tuc bin, Gi thit dng hi i vo tng vi tc C0 , mang vo tng mt ng nng l 2 C0 C2 , ng nng ny ch c s dng mt phn trong tng kho st l x0 0 , trong 2 2 x0 l h s s dng ng nng ca dng hi vo tng kho st. Ta ni dng hi C2 mang vo tng mt nng lng c ch l x0 0 . 2 Trong tuc bin nhiu tng th ng nng ra khi tng trc l dng vo tng tip theo mt phn l x2

C2 2 , s c s 2

C2 2 , x2 l h s s dng ng nng dng hi 2 t tng kho st vo tng tip sau. Nh vy nng lng l tng ca tng kho st s l:

E0 = x0

2 C0 C2 + h0 x2 2 2 2

(6-29)

72

2 C0 l phn ng nng c ch do dng hi mang vo c s 2 dng tng kho st , h0 = i0 - i2l = hop + ho l nhit dng l tng ca tng.

Trong : x 0

C2 2 l phn ng nng c ch m dng hi mang ra khi tng kho st 2 s dng tng tip theo. H s s dng ng nng x0 , x2 dao ng trong khong t 0 n 1. i vi tng cui ca tuc bin, ng nng ra khi tng hon ton khng c s dng do C2 x2= 0 v khi ta ni ng nng 2 l tn tht tc ra ca tng. 2 i vi tng tuc bin thc t th cn k n cc tn tht trong ng phun, tn tht trong dy cnh ng v tn tht tc ra ca tng, khi cng m tng sinh ra s l: x2

L = x0

2 C0 + h 0 h p h h r 2

(6-30)

Trong : hp: tn tht nng lng trn ng phun,

2 2 C1 l C1 2 h : tn tht nng lng trn cnh ng,

hp = i 1 i 1l =

h = i 2 i 2 l = hr : tn tht tc ra, C2 2 2 C th vit li (6-30): hr =

2 w2 2l w 2 2

2 C0 C2 C2 C2 + h 0 x 2 2 h p h + x 2 2 2 2 2 2 2 L = E0 -hp - h - (1-x2) hr Do hiu sut trn cnh ng ca tng l: h p h h L = 1 (1 x 2 ) r c = E0 E0 E0 E0

L = x0

(6-31) (6-32)

(6-3)

hay:

c = 1 - p - - (1-x2)r h i Trong : i = l cc h s tn tht nng lng. E0

(6-34)

73