Akustik

Prof. Dr. Ahmet Gney

T Makine Fakltesi, Otomotiv Anabilim Dal
itme
itmek iin gerekli olanlar,
Ses (fiziksel),
Kulak (toplama),
Sinir sistemi ve beyin (alglama)

Ses, bir mekanik titreim tarafndan bir akkan
(gaz veya sv) veya bir kat cisimde yaratlan bir
dalgadr (basn salnm) ve bulunduu ortamn
elastiklii ile yaylr.
Kulak
Salyangoz - Cochle (colimaon)
.

Sinir hcreleri
Frekans alglamas
Ses
Ses bir dalga hareketi ile karakterize edilir.

Ses bir titreim kaynandan yaratlr.

Titreim, kaynaa komu akkanda basn salnmlar
yaratr.

Basn salnmlar boyuna dalgalar yaratrlar ki bunlar normal
atmosfer basnc zerinde yksek basn (skma) ve alak
basn (genileme) blgelerinden oluurlar.
Ses yaylm
Sesin havadaki yaylm hz

v=340 m/s
T c
f
c
. = =
Duyma aral (ses seviyeleri)
0 dB itme eii : insan kulann
farkedebilecei en dk ses
seviyesi.
140 dB Ar eii : insan kulann
seviyeleri arasndaki fark
alglayabildii en st ses seviyesi.
}
=
T
rms
dt t a
T
p
0
2
) (
1

2
sin ,
pik
rms
p
p =
L
I
(dB) = 10 log
10

|
|
.
|

\
|
0
I
I
I : ses iddeti I
0
: 10
-12
watt/m
2
(referans)
L
P
(dB) = 10 log
10

2
0
|
|
.
|

\
|
p
p

= 20 log
10

|
|
.
|

\
|
0
p
p
p
0
: 2.10
-5
N/m
2
(referans)
L
W
(dB) = 10 log
10

|
|
.
|

\
|
0
W
W
Referans g : 10
-12
watt
Ses seviyesi - Frekans
Arlk filtreleri
Octave Band
Centre Frequency
(Hz)

A Weighting
(dB)
31.5 -39.4
63 -26.2
125 -16.1
250 -8.6
500 -3.2
1000 0
2000 1.2
4000 1
8000 -1.1

Sinyal tipleri
Edeer ses seviyesi
L
eq
= 10 log
} |
|
.
|

\
|
T
p
p
T
0
2
0
1
dt
SEL
zaman
1 s
SPL (dB)
L
eq
zaman
Ses kaynaklarnn toplanmas
ki eit kaynak :
L
P,somme
= 10 log [(10
L
P,1
/10
)

x 2]
L
P,somme
= 10 log (10
L
P,1
/10
) + 10 log 2
L
P,somme
= L
P,1
+ 3 dB
L
P
= 10 log (p/p
0
)
2
(p/p
0
)
2
=10
L
P
/10

ki farkl kaynak :
100 dB ve 90 dB olsun
L
P,somme
= 10 log [(10
100

/10
)+ (10
90

/10
)]
L
P,somme
= 100 dB
L
P,toplam



= 10 log
10
( 10
L
P,1
/10
+ 10
L
P,2
/10
)
Fark (dB) Byk deere
yaplacak ilave (dB)
rnek
0 3 80 dB + 80 dB = 83.0 dB
2 - 3 2 80 dB + 78 dB = 82.1 dB
5 - 7 1 80 dB + 75 dB = 81.2 dB
10 - ... 0 80 dB + 70 dB = 80.0 dB

Mesafenin etkisi
r
L
P
= L
W
10 log (A)


Kresel yaylm : A= 4 t r
2

L
P
= L
W
10 log (4 t r
2
)
L
P
= L
W
10 log (4 t) 20 log (r) ; log (4t) = 1,1
L
P
= L
W
11 20 log (r)

L
P1
- L
P2
= 20 log ( r
2
/ r
1
)
Ak alan
yaylm :
Mesafenin Etkisi - rnek
rnek 1:
Mesafe iki katna karsa ses seviyesi ne kadar der ?
L
P1
- L
P2
= 20 log ( 2) ; log(2) = 0.3
L
P1
- L
P2
= 6 dB

rnek 2:
L
P2
= 60 dB ; 1 m mesafede ; 7.5 m mesafedeki L
P1
= ?
L
P1
= 60 + 20 log ( 1 / 7.5)
L
P1
= 60 17,5 = 42,5 dB
Oktav bantlar

f
c
= center frequency (merkez frekans)
f
l
= lower cutoff frequency (-3 dB down) (alt kesme frekans)
f
u
= upper cutoff frequency (-3 dB down) (st kesme frekans)
Af = bandwith (bant genilii)

f
c
2
= f
l
. f
u
f
u
= 2f
l
Af = f
u
- f
l
f
c
= center frequency
f
l
= lower cutoff frequency (-3 dB down)
f
u
= upper cutoff frequency (-3 dB down)
Af = bandwith

Sesi nerede lelim ?
Sessiz oda (ekosuz)
Ses iddeti (sound intensity)
du
dt
= -
1


dp
dr
~
1

( p
B
p
A
)/ Ar
u ~
1
Ar

]
(


( p
B
p
A
) dt p
_
=
p
B
+ p
A

2

I =
1
2 Ar
( p
B
+ p
A
)
]
(


( p
B
p
A
) dt

ds
I
W
W =} I ds
Ses iddeti, herhangi bir noktadaki ses enerji aknn yn
ve bykln gsteren bir vektrdr.
Ses kaynann yeri hakknda bilgi verir.

DDET =
G
ALAN
=

ALAN x ZAMAN


=
KUVVET x YOL
ALAN x ZAMAN
= BASIN x HIZ

I =p . u
______
p, anlk ses basnc
u, anlk partikl hz
Ses iddeti lmleri
Sessizletirme
1. Yutma
2. Yaltm (iletim kayb)
3. Titreim snmleme

1. Yutma
Belli bir frekansta, bir eleman tarafndan yutulan ses
gcnn gelen ses gcne oran. (yansyan enerjinin
1 e tamamlayan komplementi)
Yutma katsays o =
yutulan akustik enerji
gelen akustik enerji
= 0......1 (0 : tam yanstma, 1 : tam
yutma)
Yutucu malzeme ierisinde ses enerjisi yutulmas mekanizmas :
a. Viskoz Ak : Ses dalgalar malzemenin iindeki gzenekler ve boluklar arasndan
geerken hava moleklleri ile etrafndaki malzeme arasnda bal hareketlere sebep
olur. Bu hareketlerin sonunda oluan srtnmeden s ortaya kar. Bu s kayp
enerji olarak havaya atlr
b. Srtnme : Yutucu malzemenin lifleri ve gzenekli yaps ses dalgalar
tarafndan sktrlr-gevetilir. Malzemenin kendi srtnmesi ile enerji kaybedilir.
Panel Titreimleri : Dk frekanslar panel titreimlerine sebep olurlar.
Akustik hcreli kpk
Malzeme ok geirgen olursa ses yutulmadan br taraftan kar.
Malzeme ok az geirgen olursa ses yutulmak iin malzeme iine giremez, yzeyinden
yansr.

Yksek yutuculuk iin ;
- Malzeme ile ortamn empedanslar yakn olmal
Hava molekllerinin malzeme iinde hzlar byk olmal

4

> t
f
c
=
f
c
t
4
>
100 . 4
340
> t m t 85 . 0 >
rnek :
100 Hz i yutmak iin
optimum kalnlk;
Ortalama yutum :

n
n n
S S S
S S S
...
...
2 1
2 2 1 1
+
+
=
o o o
o S : yzey alan [m
2
]


Noise reduction coefficient :

( )
kHz kHz Hz Hz
NRC
2 1 500 250
4
1
o o o o + + + =



Oda sabiti / oda yutumu, R : (room constant) (baz kaynaklarda A ile gsterilir)
Bir odann ses yutma kapasitesini gsterir.

o
o

=
1
S
R ( 1 << o ise o S R = kullanlr )


Sabine denklemi :

60
161 . 0
T
V
R

= V : oda hacm [m
3
] T
60
= ses seviyesinin 60 dB dme
sresi
(yansm (reverberasyon)
sresi)
Odada yaylm
|
.
|

\
|
+ + =
R r
Q
SWL SPL
4
4
log 10
2
t
: Genel denklem

|
.
|

\
|
+ =
2
4
log 10
r
Q
SWL SPL
t
: Direkt ortam (direct field)

|
.
|

\
|
+ =
R
SWL SPL
4
log 10 : Yansml ortam (reverberant field)
Directivity factor : Q
3000 m
3
hacmnda bir odann zemin duvar kesimesinde 90 dB ses gcnde bir makina
almaktadr. Oda reverberasyon sresi 2 s olduuna gre, makinann 5 m mesafede
dourduu ses basncn hesaplayalm :

V = 3000 m
3

Q = 4
T
60
= 2 s 5 . 241
2
3000 161 . 0
=

= R m
2

dB SPL 75 15 90
5 . 241
4
5 4
4
log 10 90
2
= =
|
.
|

\
|
+ + =
t




Oda boyutlar 10 m x 15 m x 20 m = 3000 m
3
ise duvarlarn ortalama yutumunu
hesaplayalm :

S, duvar yzeyleri toplam : S = 10.15.2 + 15.20.2 + 20.10.2 = 1300 m
2

o S R = 186 . 0
1300
5 . 241
= = =
S
R
o
5m
SPL ?
2. Ses iletim kayb
(Sound Transmission Loss STL or TL)
Yaltm malzemeleri :

Blokaj malzemeler (baryer),
Genellikle kapal hcreli ve hatta bir kurun levha ile sandvi edilmi.
Kapal hcreli kpk + kurun ktle, PVC
I : incident
T :
transmitted
R: reflected
STL = 10 log
d transmitte
incident
W
W
= 10 log
d transmitte
incident
I
I

STL =10 log
1
I

I : Transmission loss coefficient
Yaltm mekanizmas
Ses dalgas bir panele (duvar) arpnca titreyen panel br tarafnda ses dalgalar retir.
Panel rezonansa girerse ses daha da artar.
Panel ktlesiyle ve rijitliiyle geie mani olur.
Panelin snm ses iletim kaybn geni bir arala yayar.
Ktle kanunu :
STL = 20 log( M . f ) 42.5 dB = 10 log
iletilen
gelen
W
W
= 10 log
iletilen
gelen
I
I

M : panel zgl ktlesi (kg/m
2
)
f : frekans (Hz)
Yaltm
i
i i
S S S
S S S
...
...
2 1
2 2 1 1
+
I I + I
= I
I
i
= 10
(-STL/10)

STL = 10 log
1
I

Tanmlar
a. Noise reduction : NR =L
P1
L
P2









b. Insertion loss : I L =L
P0
L
P2






L
P1
L
P2
source

L
P0
source

L
P2
source
3. Titreim snmleyiciler
Viskoelastik snmleyiciler
rnekte 1mm kalnlndaki bir sa zerine 5 kg/m2 lik viskoelastik malzeme tatbik
edildiinde yaltmda salanan kazan grlmektedir.
Hcre Uygulamasnda Grlt Kayb
Akustik Sznt
Teorik Grlt Kayb, R
p
G
e
r

e
k

G

l
t

K
a
y
b

,

R
p


Malzemelerin Akustik zelliklerinin
llmesi
Empedans Tb
Sadece dikey a ile geli (normal incidence)
Hzl ve hassas lmler
Ufak malzeme rnekleri
Ucuz ve zahmetsiz

Alfa Kabin
Rastlantsal a ile geli (random incidence)

Empedans Tb Dikey Yutum
Empedans Tb Dikey letim
Kayb
Alfa Kabin
Ufak yansm kabini
Otomotiv iim gereki
Tekrarlanabilir ve hassas





Reverberasyon Yntemi


Ses Kayna
Yanklanm Odas




G
Amplifikatr




75







Hesaplamalar

Sabin Denklemi ; , << 1 ise R = S.




= Yutma katsays
V= Kabinin i hacmi (m
3
)
c = Ses hz (m/s)
T
1
= Numune varken llen reverberasyon sresi
T
2
= Numune yokken (bo oda) llen reverberasyon
sresi

R = Oda sabiti

o
o

=
1
. S
R
60
. 161 , 0
T
V
R =
100 ).
1 1
(
.
. 3 , 55
2 1
T T s C
V
= o
Yntemlerin Karlatrlmas









Otomotiv Ses Yutma Katsaylar

Otomotiv letim Kayb

Rev.
Time
[msec]
Grlt

Rahatsz edici akustik titreim (ses).

Hoa gitmeyen ve rahatsz eden her trl akustik
duyum.
Sesin yaylm
1
2
3
Grlt yaylm ekilde olur:
1. Hava yoluyla : Titreen cismin d sathlar havada basn dalgalar oluturur ve ses havada
yaylr.
2. Hava + yap yoluyla : Bu ses basnc salnmlar rastladklar dier sathlar titreime
zorlarlar ve bunlar yeni ve deiik ses kayna olmaya zorlarlar. rnein motor grlts
tat kabini panel duvarlarn titretirerek tat iinde yeni yaylma yollar bulur.
3. Yap yoluyla : Titreen kaynak bal bulunduu elemanlar titretirir, ses bu elemanlarn
sathlarndan yaylr. rnein uygun motor takozlar ile yap zerinden yaylacak grlt
azaltlabilir.
Grlt kontrol yntemi
1. Hangi kaynan hangi sathtan nasl grlt yaptnn tespiti.
2. Bu grltlerin hangi parametrelere bal olduklarnn tespiti.
3. Grltnn kaynakta azaltlmasna alma.
4. Kaynan titreimlerinin yap zerinden yaylmasn nlemek iin snmleyici ask
dzenleri tasarlamak.
Grltnn yaylmasn nlemek iin izolasyon malzemeleri kullanmak.
Grlt kaynaklarnn bulunmas
Pencere metodu (Windowing):
lk nce btn grlt kaynaklarn ve iletim yollarn kapatmak,
sonra her birinin seviyesini lmek.

Bunu her biri 75 dB olan 10 tekil ses kaynandan meydana gelen bir sistemle gsterelim.
Bu sistem, 10 ses kayna bir arada toplam 85 dB ses vermektedir.
L
toplam
= 10 log (10.10
0,1 . 75
) = 85 dB
Bu kaynaklardan birini 15 dB izole ettiimizi kabul edersek, toplam ses seviyesi logaritmik
toplamadan dolay ancak 0,4 dB decektir (Denklem 2). Bu fark lm hatas iinde
kalabilecek kadar ufaktr.
L
toplam
= 10 log (9.10
0,1 . 75
+ 1.10
0,1 . 60
) = 84,6 dB
Halbuki birinci yntemdeki gibi her kayna 15'er dB izole edersek ve sonra bir tanesini
aarsak bunun yaratt fark 6 dB olacaktr.
L
toplam
= 10 log (10.10
0,1 . 60
) = 70 dB
L
toplam
= 10 log (9.10
0,1 . 60
+ 1.10
0,1 . 75
) = 76 dB
Kaynaklarn tespiti (devam)
Ses iddeti - Holografi
Titreimleri lmek ve korelasyonlar
kurmak
Frekans analizi
Order tracking
Modal analiz
Airborne Noise Reduction of the
Tractor Cabin: Intensity Maps
Sound Intensity 25 Hz -
10 kHz front side.
Sound Intensity 500 Hz
800 Hz front side.
Ses Gc Dalm - n
Kabin i
Frekans n n n n
(Hz) TmYzey SaAltCam Pedal SolAltCam
20 25,3 16,4 15,7 18,4
25 28,1 25,3 25,9 20,0
32 22,4 24,7 17,3 23,1
40 46,4 40,8 36,9 42,1
50 48,3 42,9 38,3 44,1
63 35,6 33,4 26,5 27,2
80 55,6 41,9 49,2 54,9
100 58,7 52,7 50,6 57,5
125 67,8 65,0 55,2 65,3
160 60,5 54,9 54,3 47,7
200 64,1 61,7 57,1 56,6
250 61,0 58,6 52,3 45,7
315 70,3 61,8 68,0 61,1
400 72,0 68,9 66,2 62,6
500 71,3 63,1 67,1 65,3
630 70,3 65,1 62,1 62,6
800 69,4 64,7 54,1 60,7
1000 74,1 67,3 67,7 66,5
1250 71,7 67,2 62,2 65,8
1600 71,9 69,1 59,7 66,1
2000 71,2 68,7 60,8 62,5
2500 71,5 68,9 61,6 63,0
3150 66,0 63,6 57,0 55,5
4000 65,6 63,9 54,8 52,3
5000 59,2 56,3 52,0 48,5
6300 54,7 50,8 48,5 44,8
A-wt. 81,8 77,5 74,8 73,8
Kaynak Sralamas
68
70
72
74
76
78
80
82
84
TmYzey SaAltCam Pedal SolAltCam
d
B
A

(
r
e
.

1
p
W
)
SaAltCam
SolAltCam
Pedal
Mikrofon matrisi ile
Akustik Holografi
Lazer vibrometre ile
Yzey Titreim
Holografisi
letim Yolu (patika) Analizi
eitli kaynaklardan ortaya kan grlt bir takm yollar izleyerek alclara
ular. Grltnn alclara ulamak iin izledii yollar Grlt letim Yollar
olarak adlandrlr.
Grlt iki eit yolla alclara iletilebilir. Motor, Lastikler, Egzoz, Rzgar ve
Aktarma organlar gibi ara bileenlerinin oluturduu titreim ve grltler
alclara ses ve titreim olarak yapsal veya hava yolu ile iletilir.

Yapsal letim Yolu lmleri
Toplam ses basn seviyesinin hesaplanabilmesi iin tm balant
noktalarndaki kuvvetlerin ve gvdeden alcya iletilen transfer tepki
fonksiyonlarnn belirlenmesi gerekmektedir.
Hava Yolu ile letim ve Tersinirlik Metodu

Hava yolu ile iletimin etkisi tersinirlik metodu kullanlarak belirlenebilmektedir.
Hacimsel hz kaynaklarndan (grlt kaynaklar) ortaya kan grlt ara
ierisindeki bir mikrofondan llmektedir. Tersinir olarak kabin ierisindeki
hacimsel hz kaynann ortaya kard grlt dardan mikrofonlarla da
llebilmektedir. Bu iki yntemle de ara ierisindeki grlt
saptanabilmektedir. Hangi yntemin uygulanmas daha pratikse, o yntem
kullanlarak hava yolu iletimi ile ara ii grlt lm yaplabilmektedir.
Tatlarda Grlt Kaynaklar
Motor
Susturucu
Lastik - Zemin
Motor Grlts
Motor Grlts
Mekanik
grltler
Yanma
grlts
Yardmc
donanm
grltleri
Direkt
yanma
grlts
ndirekt
yanma
grlts
Ak
grltleri
Yanma Grlts
(Direkt Yanma Uyars)
Yanma Grlts
Motor Grlts
Basn gradyant ufak olmal
-tutuma gecikmesini azaltmak:
-n pskrtme yapmak
-emme havasn scak tutmak
-scak yzeye pskrtmek
-ar doldurma kullanmak
-sktrma orann drmek
-yanma odas tasarm
Motor
Egzoz sistemi
Susturucular
Vsusturucu= 610 Vmotor
IL~40dBA
Susturucu mekanii
A. Reaktif yntemler (Dar frekans aralnda etkilidirler)
Genileme odacklar (expansion chambers)
pipe resonators
volume resonators
Delikli borular (perforated tubes)






B. Disipatif yntem (Yutum Yksek frekanslar)
lined ducts





Genileme odalar


Expansion chambers reflect exhaust sound back
Toward the engine at wavelengths other than simple
whole number multiples of half the expansion chamber
length.



Genileme odac
Boru rezonatrleri
Pipe resonators project either, or both, the inlet and outlet tubes into an
expansion chamber, or adjacent expansion chambers.
Acoustical impedance within the expansion chamber is enhanced by the
standing wave pattern in the pipe.
Pipe resonators can be designed to provide broad band attenuation.

Boru rezonatrleri
Hacm rezonatrleri

Volume resonators differ from expansion chambers
and pipe resonators in that no exhaust gas flows
through the expansion chamber.
One or more small tubes connect the main exhaust
duct with the expansion chamber.
Noise reduction is determined by the dimensions of
the passages and volume of the expansion chamber.
Volume resonators are also called side-branch or
Helmholtz resonators.






Hacm Rezonatr (Helmholz)
Yutucu malzeme



The interior surface of a lined duct, or tailpipe, is covered with a porous
material such as fiberglass.

Exhaust noise isattenuated by absorption of sound through the
porous material.

Egzoz borular
2 ucu ak/kapal boru:
Rezonanslar: n/2 n=1,3,5,
1 ucu ak/kapal boru:
Rezonanslar: n/4 n=1,3,5,
Boru rezonans rnek hesab
m
m
f
c
Hz f dak d n
s m c C
c
65 . 0
4
6 . 2
200
520
200 / 6000
/ 520 400
273
273
22 . 331
min
max
min
max max
0
=
= = =
= =
= =
+
=

u
u
(Tek taraf ak boru rezonans)
Susturucu test dzelekleri
Lastikler
a.Profil ve karkas titreimleri
b. Hava rezonanslar
c. Air pumping
Lastik grltsne etki eden faktrler :
Lastik grltsne etki eden faktrleri iki ana gurupta toplayabiliriz :
1. Fiziksel artlar
a. Lastik ve yol kaplamas cinsi
b. evre artlar (yamur, nem, vs.)
c. Lastik tekerlein bulunduu ortam (tekerlek haznesinin sesi yayma ve yanstma
zellikleri)
d. Lastik i basnc, lastik scakl
2. letme parametreleri
a. Seyir hz
b. vmelenme
c. Tekerlek momenti (tahrik veya fren)
d. Lastik yk
Lastikler (yol kaplamas etkisi)
Lastikler (lastik tipinin etkisi)
Lastik profili
Lastik boyutlar
Lastik yaps
Lastik malzemesi

Lastik grlts - hz
Ynetmelikler
ISO 362 (Standart)
CE R-51 (Reglasyon)
70/157/CEE (Direktif)
D Grlt :

Motorlu aralarn d grlt emisyonlar ve egzoz sistemleri ile ilgili tip onay
ynetmelii (70/157/AT) (1999/101/EC seviyesi)
Resmi gazete: 30 Kasm 2000 - say 24246 (Sanayi ve Ticaret Bakanl)
Bu ynetmelik lme standartn, lm laboratuvarlarn, devreye giri tarihlerini (1Temmuz
2001) ve snr deerleri vermektedir.

Motorlu tatlarda grlt emisyonunun onay ile ilgili teknik dzenlemeye (R-51)
ilikin tebli (Tebli No: SGM-2000/27) (-02 seviyesi)
Resmi gazete: 09 Kasm 2000 - say 23988 (Sanayi ve Ticaret Bakanl)

Trafie ilk defa kacak motorlu aralar iin msaade edilebilir azami d grlt
seviyeleri uygulama usul ve esaslar hakknda tebli - Sanayi Genel Mdrl (Tebli
No: SGM-2000/76)
Resmi gazete 12 Aralk 2000 - say 24258 (Sanayi ve Ticaret Bakanl)
Bu tebli yukardaki her iki lme standartna da atf yapmakta ve otomobil hari dier
snflarn grlt snr deerlerinde deiiklik yapmaktadr.
Direktif 70/157/AT
C
Snr Deerler


70/157/EC (84/424)
R 51.01
70/157/EC (99/101)
R 51.02
Otomobiller 77 dB(A) 74 dB(A)
Minibs <3.5 ton 79 dB(A) 77 dB(A)
Otobs <200 PS 80 dB(A) 78 dB(A)
Otobs >200 PS 83 dB(A) 80 dB(A)
Kamyonet <3.5 ton 79 dB(A) 77 dB(A)
Kamyon <12t, <200PS 83 dB(A) 78 dB(A)
Kamyon >12t, >200PS 84 dB(A) 80 dB(A)

Gelitirme
Amerika standard- SAE J986
Devlet kontrol: Standart Snr deer
Kamyon SAE J366 80 dB(A)
Kamyonet GVWR> 4.5 ton SAE J366 80 dB(A)
Karavan
Motosiklet SAE F76a 80 dB(A)
Mopet SAE F76a 70 dB(A)

Baz Eyaletler :
Otomobil SAE J986 80-84 dB(A)
Otobs SAE J366 80-83-86 dB(A)
Japonya
Japonya

Japonyada test birden yaplmaktadr. Bunlar zetle ;

1. Sabit hzla 7 m den gei ( max. gc veren devir saysnn %60 veya 65 km/h) testi.
2. vmeli 7.5 m den gei testi. (Avrupa testine benzer)
3. Egzoz kndan 20 m uzakta sabit durum testi. (Snr deer = 103 dB(C))
Makinalar

makinalar iin duran tat etrafnda yaplan lmlerle SES GC hesaplanr.
Aada belirtilen standartlardan ara tipi ile ilgili olan kullanlr :
95/27/EU, 89/514/EEC, 86/662/EEC, 84/533-536/EEC, 79/113/EEC
makinas tipine ve motor gcne (P[kW]) gre ses gc snr deerleri ampirik formllerden
bulunur.
Excavatr : LWA = 83 + 11 log P ,LWA>96 iin
Dozer, Loader : LWA = 85 + 11 log P ,LWA>104 iin

Tarm traktrleri
Tarm traktrlerinin d grltleri iin, dier tatlardakine benzer bir ekilde, 7.5 m
mesafeden ara gei grlts llr (74/151/EEC). Traktr hzlanma hattna en byk hz
veren vites kademesinde, en byk hzn nde bir hzla yaklar.
Snr deerler : 89 dB(A) > 1.5 ton
85 dB(A) < 1.5 ton
Ayrca duran traktrde, arka tekerlek hizasnda 7m yandan, n = n
max
devir saysnda bir
lm yaplr.
Tarm traktrlerinde src kulandaki grlt seviyesi snrn ise 77/311/EEC belirler.
Tarm Traktrleri
Korna :

Motorlu aralarn sesli ikaz cihazlar ve bunlarn taklmas ile ilgili tip onay
ynetmelii (70/388/AT)
Resmi gazete: 01 Mays 1999 - say 23682 (Sanayi ve Ticaret Bakanl)
Bu direktifin devreye girii 1 Ocak 2001 dir.

Motorlu tatlarn sesli ikaz cihazlar ve sesli sinyallerinin onay ile ilgili teknik
dzenlemeye (R - 28) ilikin tebli
Resmi gazete: 10 Mart 1999 - say 23635 (Sanayi ve Ticaret Bakanl)
Tatlarn sesli uyar cihazlarnn lm ve ses seviyeleri snr deerleri ECE R28 veya
70/388/EEC ynetmeliklerine gre yaplr. Bu ynetmeliklerde kornann kendi (komponent)
testi ve tata takl durumdaki (sistem) testleri ayr blmlerde ele alnr. Tat testinde, motoru
kapatlm durumda 7 m nden korna ses seviyesi llr. lm esnasnda ak balarndan
llen gerilimin otomobillerde 13 volt, ar vastalarda ise 26 volt olmas gerekmektedir.
llen deer 93 dB(A) dan fazla olmaldr.
Tat Grlts
ISO 5128-1980(E)
Snr deer yok !
Grlt seviyeleri
1996-1999 yllar aras otomobiller
GRLT
50
55
60
65
70
75
40 60 80 100 120 140
Tat hz (km/h)
S
e
s

S
e
v
i
y
e
s
i

(
d
B
(
A
)
)
50
100
150
G/AIRLIK
(BG/ton)
2009-2011 yllar aras otomobiller