Professional Documents
Culture Documents
Bris
Glan
Glan
Oscail
Rith Scrobh Caith Ith Crochnaigh
NA GUTA
A E I O U
NA CONSAIN
Na litreacha nach bhfuil guta:B, C, D, F, G, H, L, M, N, P, R, S, T J, V, X i bhfocal nua a thinig n mBarla Msh. Vta. Nl Q, W, Y, n Z sa Ghaeilge.
CAOL
I, E
Is guta tana iad.
Mar sin is briathra caol iad bris agus ist.
LEATHAN
A,O, U
Is guta ramhar iad.
AN AIMSIR CHAITE sideann t An Aimsir Chaite nuair at t ag caint faoi ruda at thart. Mar shampla Inn, arir, an tseachtain seo caite, anuraidh, ar maidin, cpla l shin, an mh seo caite, agus coics shin.
CONSAN + H
Ghlan m Bhris t Chaith s Chrochnaigh s Thiteamar Mhch sibh Dhn siad
EISCEACHTA
N tabhair H do na litreacha seo a leanas:-
ELEANIR
Mar nl cailn deas .
GUTA + D
Dathraigh m Dl t Dith s/s Disteamar Dsid sibh/siad
F + D + H
T fh cosil le guta sa Ghaeilge. D'fhg m Dfhan t Dfhreastail s/s
AR + H roimh chonsan + ?
Ar ghlan t? Ar bhris s?
AN CHAD RIMNI
Seo an chad ghrpa de bhriathra san Aimsir Chaite. Is briathra aonshiollacha iad:i.e. T fuaim amhin acu.
M.sh.
Disteamar Dist sibh Dist siad Dist Nor ist m. -Is deireadh caol eamar. Caol le Caol
Dl m Dlamar Dl t Dl sibh Dl s/s Dl siad -Is deireadh leathan amar. Ar l t? Dl Leathan le Leathan Nor l m
FG BRIATHAR LEATHAN + F
Dfhg m Dfhg t Dfhg s/s -Is deireadh leathan amar. Ar fhg t? Leathan le Leathan
CLEACHTADH 1
Lon isteach na bearna thos:-
Thg m
Thgamar
Thg siad
Ar thg t?
CLEACHTADH 2
Lon isteach na bearna thos:-
CLEACHTADH 3
Lon isteach na bearna thos:-
Phs m
Phs sibh Phs s/s Ar phs t?
CLEACHTADH 4
Lon isteach na bearna thos:-
Bhuail m Bhuail t
Bhuaileamar
CLEACHTADH 5
Lon isteach na bearna thos:-
Doc m
CLEACHTADH 6
Dfhill m Dfhill t
Dfhilleamar
CLEACHTADH 7
CLEACHTADH 8
Rith m
Rith sibh
Rith s/s Ar rith t?
CLEACHTADH 9
1. 2. 3. 4. 5. 6. Cuir Gaeilge ar na habairt thos:I left my book in my locker. She brushed her hair this morning. He cut the bread in the kitchen. We paid for the tickets to the concert. He ran from the school to the church. They looked out the window.
7.
8. 9. 10.
CLEACHTADH 10
Scrobh amach na habairt thos san Aimsir Chaite gan na libn:-
AN DARA RIMNI
Seo an dara grpa de bhriathra san Aimsir Chaite. Is briathra ilsiollacha iad:i.e. T nos m n fuaim amhin acu.
Bhailigh m Bhailomar Bhailigh t Bhailigh sibh Bhailigh s/s Bhailigh siad Ar hailigh caol Bh ailigh -Isbdeireadh omar. tCaol ? le Caol Nor bhailigh m.
Dimigh m Dimomar Dimigh t Dimigh sibh Dimigh s/s Dimigh siad Ar imigh t? caol Dimigh -Is deireadh omar. Caol le Caol Nor imigh m.
D'fhiltigh m D'fhiltomar D'fhiltigh t D'fhiltigh sibh D'fhiltigh D'fhiltigh siad s/s Ar deireadh fhiltighcaol t? D' fhiltigh m. -Is omar. Nor fhiltigh m. Caol le Caol
Dfhostaigh m Dfhostaomar Dfhostaigh t Dfhostaigh sibh Dfhostaigh s/s Dfhostaigh siad -Is deireadh caol aomar. Ar fhostaigh t? Dfhostaigh m. Caol le Caol Nor fhostaigh m.
CLEACHTADH 11
Lon isteach na bearna thos:-
Mhnigh m
Mhnigh siad Mhnigh m. Nor mhnigh m.
CLEACHTADH 12
Lon isteach na bearna thos:-
Daontaigh m
Ar aontaigh t?
CLEACHTADH 13
Lon isteach na bearna thos:-
CLEACHTADH 14
Lon isteach na bearna thos:-
Scrdaigh m
Scrdaigh siad Ar scrdaigh t?
CLEACHTADH 15
Lon isteach na bearna thos:-
Dalaomar
Dalaigh t Dalaigh s/s Dalaigh m Nor alaigh m
CLEACHTADH 16
Lon isteach na bearna thos:-
Dirigh m
Dirigh sibh D'irigh siad Ar irigh t?
CLEACHTADH 17
Lon isteach na bearna thos:-
CLEACHTADH 18
Lon isteach na bearna thos:-
Chabhraigh m
Chabhraigh sibh Chabhraigh s/s Chabhraigh m Nor chabhraigh m
CLEACHTADH 19
1. 2. 3. 4. 5. 6. Cuir Gaeilge ar na habairt thos:I finished my homework at 7.30p.m. He bought a new car. She escaped from the fire. You killed Kenny! We started the match at 5.00p.m. I collected the copies in the classroom.
7.
8. 9. 10.
CLEACHTADH 20
Scrobh amach na habairt thos san Aimsir Chaite gan na libn:1. (Tosaigh s) ag obair san ollmhargadh an tseachtain seo caite. 2. (Gortaigh m) mo chos ag an gcluiche peile inn. 3. (Ullmhaigh sinn) an dinnar don chlann an Domhnach seo caite. 4. (Ceannaigh s) bronntanas do a mhthair inn. 5. (Sleamhnaigh siad) ar an leac oighir ar maidin. 6. (Nor oibrigh sibh) sa bhanc an samhradh seo caite. 7. (Nor disigh sinn) go luath ar maidin. 8. (Ar bailigh t) na cipleabhair don mhinteoir? 9. (irigh s) ar a hocht a chlog ar maidin/
AN DARA RIMNI
T briathra eile sa dara rimni freisin a chrochnaonn le: ir imir ail - ceangail is - inis il cuimil air freagair
AN DARA RIMNI
Danann t coimri ar na briathra seo nuair at t ag cur iad san aimsir chaite le sinn. i.e. Tgann t amach guta ai n i leis an mbriathar a dhanamh nos giorra. Danann t seo ionas nach mbeadh s rfhada + deacair le r. Mar shampla Dfhreagairaomar X
Mar shampla Imir Dimromar Ceangail Cheanglaomar Inis Dinsomar Cuimil Chuimlomar Freagair Dfhreagraomar
A+I
Dimromar Dimir sibh Dimir siad Dimir m. -Baineann t an i amach do m. Nor imir
sinn agus cuireann t an deireadh caol omar leis. Caol le Caol
Cheanglaomar Cheangail sibh Cheangail siad Cheangail m. -Baineann t an ai Nor amach do ch eangail m.
sinn agus cuireann t an deireadh leathan aomar leis. Leathan le Leathan
FREAGAIR BRIATHAR LEATHAN + F Dfhreagair m Dfhreagraomar Dfhreagair t Dfhreagair sibh Dfhreagair s/s Dfhreagair siad Ar fhreagair t? Dfhreagair m. -Baineann t an aiNor amach fhdo reagair m.
sinn agus cuireann t an deireadh leathan aomar leis. Leathan le Leathan
CLEACHTADH 21
Lon isteach na bearna thos:-
Dinis m
Dinis sibh Dinis siad Ar inis t?
CLEACHTADH 22
Lon isteach na bearna thos:-
CLEACHTADH 23
Lon isteach na bearna thos:-
Chuimil m
Chuimil sibh Chuimil s/s Ar chuimil t
CLEACHTADH 24
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Cuir Gaeilge ar na habairt thos:He spoke to the principal this morning. We answered the questions in class yesterday. She opened the book on page 22 in class this morning. They told us a story in the library last week. We played tennis last night. We slept in a tent last weekend. We opened the windows in the classroom this morning. I played golf yesterday. She answered the telephone late last night. You (Pl) played basketball last year.
CLEACHTADH 25
Scrobh amach na habairt thos san Aimsir Chaite gan na libn:1. (Freagair siad) na ceisteanna sa rang. 2. (Imir s) ar fhoireann cispheile na scoile. 3. (Codail s) go smh arir. 4. (Oscail sinn) na fuinneoga ar fad sa seomra tos. 5. (Freagair sinn) an guthn nuair a (buail s). 6. (Ar labhair sinn) leis an bpromhoide ag an cruinni de chomhairle na mac linn? 7. (Nor imir sinn) an cluiche peile mar bh an aimsir go dona. 8. (Ar codail sinn) ar an suomh campla itila arir?
NA BRIATHRA NEAMHRIALTA
T 11 briathar ann nach nglacann leis na rialacha seo. Glaoitear na briathra neamhrialta orthu:-
ABAIR
Dirt m Dirt t Dirt s/s An ndirt t? Dramar Dirt sibh Dirt siad Dirt m. N dirt m.
BEIR
Rug m Rug t Rug s/s Ar rug t? Rugamar Rug sibh Rug siad Rug m. Nor rug.
B
Bh m Bh t Bh s/s An raibh t? Bhomar Bh sibh Bh siad Bh m. N raibh m.
CLOIS
Chuala m Chuala t Chuala s/s Ar chuala t? Chualamar Chuala sibh Chuala siad Chuala m. Nor chuala m.
DAN
Rinne m Rinne t Rinne s/s An ndearna t? Rinneamar Rinne sibh Rinne siad Rinne m. N dhearna m.
FAIGH
Fuair m Fuair t Fuair s/s An bhfuair t? Fuaireamar Fuair sibh Fuair siad Fuair m. N bhfuair m.
FEIC
Chonaic m Chonaic t Chonaic s/s An bhfaca t? Chonaiceamar Chonaic sibh Chonaic siad Chonaic m. N fhaca m.
ITH
Dith m Dith t Dith s/s Ar ith t? D'itheamar Dith sibh Dith siad Dith m. Nor ith m.
TABHAIR
Thug m Thug t Thug s/s Ar thug t? Thugamar Thug sibh Thug siad Thug m. Nor thug m.
TAR
Thinig m Thinig t Thinig s/s Ar thinig t? Thngamar Thinig sibh Thinig siad Thinig m. Nor thinig m.
TIGH
Chuaigh m Chuaigh t Chuaigh s/s An ndeachaigh t? Chuamar Chuaigh sibh Chuaigh siad Chuaigh m. N dheachaigh m.
CLEACHTADH 26
Lon isteach na bearna thos:-
Thinig m
Thinig sibh Thinig s/s Ar thinig t?
CLEACHTADH 27
Lon isteach na bearna thos:-
CLEACHTADH 28
Lon isteach na bearna thos:-
Bhomar
Bh t Bh siad An raibh t?
CLEACHTADH 29
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Cuir Gaeilge ar na habairt thos:I did my homework after school. The teacher gave us sweets. He went to school on his bike yesterday. They ate cake at the party. We saw the film in the cinema yesterday. I caught the ball at the match. I got an injection from the doctor last week. I heard the school bell this morning. I came to school on the bus this morning. I was sick and my mother gave me medicine.
CLEACHTADH 30
Scrobh amach na habairt thos san Aimsir Chaite gan na libn:1. (N dan s) an obair bhaile tos inn. 2. (Nor beir) na garda ar an ngada arir. 3. (Feic sinn) na hiascair ag dul amach ag iascaireacht inn. 4. (An tigh) Pdraig go dt an cluiche an tseachtain seo caite? 5. (Faigh) Aoife tortha maithe sa scrd anuraidh. 6. (Abair) an minteoir go raibh an obair go dona. 7. (Tabhair m) bronntanas do mo chara nuair a (b) a bhreithl ann. 8. (Ith s) a dinnar tar is scoile. 9. (Dan m) mo dhinnar agus (ith m) .