BANKA E SHQIPRIS

UDHZUES PR RISTRUKTURIMIN E KREDIS PR INDIVID

Tetor 2013

TabeLa e prMbaJtJes
I. HYRJE II.

5 5 6 6 8
8 8 8 9

1.1. Prkufizime 1.2. 1.3. T prgjithshme Prfitimet e ristrukturimit t kredis

PAriMet Dhe KOMeNtet

Parimi 1 Ristrukturimi i kredive sht nj kompromis, por jo nj detyrim

Parimi 2 Mirbesimi midis palve Parimi 3 Negociatat midis huamarrsit dhe huadhnsit jan n interesin m t mir t palve Huadhnsi duhet ti paraqes huamarrsit nj pasqyr t qart t detyrimeve t tij n baz t marrveshjes Parimi 4 Komunikimi i qart Parimi 5

Parimi 6 Parimi 7 Parimi 8 Parimi 9 Parimi 10

s kredis Huamarrsi duhet ti dorzoj huadhnsit t gjith informacionin e krkuar, n kohn dhe n mnyrn e duhur Periudha e moratoriumit Huadhnsi duhet t jap nj prgjigje t shpejt pr krkesn (me shkrim) t huamarrsit pr ristrukturimin e kredis e krkuar dhe t marr n konsiderat propozimin

10 10 11 11

Huamarrsit duhet ti jepet koh t paraqes informacionin 11 12 12

pr ristrukturim Ristrukturimi duhet t jet i arsyeshm dhe i arritshm Parimi 11 Konfidencialiteti

III.

SheMBULL PeMA e VeNDiMMArrjes pr prOCesiN

e ristrUKtUriMit t KreDiVe hipOteKAre 13

-3-

Banka e Shqipris

-4-

Udhzues pr ristrukturimin e kredis pr individ

1. HYRJE
1.1 PrkUFiZiMe
Ristrukturimi i kredis- sht lehtsimi/et q banka ose institucioni financiar bn pr huamarrsin/it pr shkak t vshtirsive financiare t tyre t shkaktuara nga arsye ekonomike ose ligjore. Kto lehtsime nuk bhen nga banka ose institucioni financiar n asnj rast tjetr dhe prfshijn n prgjithsi: lehtsimet e bra n kushtet e kredis nprmjet ndryshimit t nj ose disa kushteve t kontrats (duke prfshir ndryshimin e produktit dhe kapitalizimin e interesit), t cilat lidhen kryesisht me afatin, kryegjn (principalin) dhe normn e interesit, marrjen (prdorimin) e kolateralit apo pasurive t tjera pr shlyerjen e pjesshme t kredis, zvendsimin e huamarrsit fillestar ose prfshirjen e nj huamarrsi shtes. Huadhns- jan bankat, degt e bankave t huaja dhe institucionet financiare jobanka t licencuara nga Banka e Shqipris. Huamarrs (ose bashkhuamarrs) - sht individi q ka marr nj kredi nga nj bank ose nga nj institucion financiar pr qllime personale, si pr shembull blerje ose riskonstruksion shtpie, pr makin apo edhe pr qllime t tjera personale. Kontrat/marrveshje e kredis pr individin - sht marrveshja sipas t cils nj bank ose nj institucion financiar i jep ose premton ti jap nj individi nj shum t hollash pr t prmbushur qllimin e marrjes s kredis me qllim blerjen ose rikonstruksionin e nj shtpie, blerjen e nj makine, apo t konsumoj t hollat pr qllime q individi i ka gjykuar t nevojshme. Moratorium - sht ndrprerja e prkohshme e veprimeve ligjore kundrejt pals tjetr.

-5-

Banka e Shqipris

1.2 T PrGJithshMe
Qllimi i ktij dokumenti sht t inkurajoj nj qasje m aktive t ristrukturimit t kredive t huamarrsve n koh, nprmjet parimeve dhe udhzimeve t bazuara n praktikat m t mira ndrkombtare, t cilat duhet t zbatohen gjat procesit t ristrukturimit t kredis. N prgjithsi, kto parime udhzojn pr t drejtat dhe pr sjelljen e palve gjat negocimeve t ristrukturimit, dhe shrbejn si nj mjet pr komunikimin e hapur ndrmjet huamarrsit dhe huadhnsit. Si i till, ky dokument ka pr qllim t edukoj dhe t orientoj huamarrsit n lidhje me procesin e ristrukturimit, si dhe krijimin e bazs pr nj marrdhnie t hapur dhe bashkpunuese pr gjat gjith kohzgjatjes s kredis. Huadhnsit inkurajohen t vlersojn me kujdes prfitimet nga ristrukturimi i kredis dhe t zbatojn parimet e prcaktuara n kt dokument. Kto orientime nuk ndikojn efektet e detyrueshme t standardeve ligjore (ose zbatimin e tyre) ose marrveshjet e kredis hipotekare. do huadhns ka politikn e tij t ristrukturimit, bazuar n karakteristikat e portofolit t konsumatorve dhe n strategjin e tij, dhe sht i lir t hyj n negociata ristrukturimi n prputhje me politikat e tij.

1.3 prFitiMet e ristrUktUriMit t kreDis

Kur huamarrsi nuk arrin t paguaj kredin e tij, n prputhje me kushtet e kontrats s kredis, ather huadhnsi ka t drejt t krkoj kthimin e detyrimit duke kaluar deri edhe n nisjen e procedurs gjyqsore dhe/ose ekzekutimin e kolateralit. Megjithat, koht e fundit sht rritur bindja q nj ristrukturim i rregullt dhe n koh i kushteve t kontrats, n bashkpunim me huamarrsin, ka rezultuar m efektiv se nisja e procesit gjyqsor, pasi sht njkohsisht nj proces m i shpejt dhe ofron prfitime m t mdha pr huadhnsit, huamarrsit por edhe pr ekonomin e vendit n prgjithsi. Tashm sht gjersisht e pranuar se ristrukturimi i kredis: i jep mundsi huamarrsit t kaprcej me sukses vshtirsit financiare dhe t vazhdoj t prmbush detyrimet e tij; shmang efektet negative sociale dhe makroekonomike, t cilat mund t shkaktohen nga ekzekutimi i nj numri t madh pasurish t patundshme; redukton mbingarkesn e procedurave n gjykata, duke reduktuar numrin e rasteve dhe zgjatjen e proceseve gjyqsore; sht m efektiv se procesi gjyqsor (mosmarrveshja zgjidhet m shpejt

-6-

Udhzues pr ristrukturimin e kredis pr individ

dhe lejon rikuperimin e nj prqindjeje m t lart t borxhit); ndihmon individt t fitojn besimin n procesin e ristrukturimit t borxhit nse ai sht i drejt dhe transparent.

-7-

Banka e Shqipris

2. PariMet Dhe kOMentet

PariMi 1 RistrUktUriMi i kreDiVe sht nJ kOMprOMis, pOr JO nJ DetyriM

T gjith huamarrsit jan t detyruar t paguajn kredit e tyre. Ristrukturimi i kredis prfaqson nj lshim n interes t huamarrsit dhe duhet t niset vetm n qoft se problemet financiare t huamarrsit jan me natyr t prkohshme dhe mund t zgjidhen, n mnyr q t paguaj detyrimet e tij/saj financiare brenda nj periudhe kohe t arsyeshme. Koment: T gjith huamarrsit jan t detyruar t paguajn kredit e tyre n prputhje me kushtet kontraktuale t kredis konsumatore/hipotekare. Prandaj, huamarrsit duhet t takojn huadhnsit e tyre dhe t diskutojn problemet n momentin q ato shfaqen, n vend q t presin t ndodh pamundsia e pagess. Ristrukturimi i kredis sht nj mnyr pr t zgjidhur problemet e huamarrsit, i cili sht duke u prballur me probleme financiare pa iu drejtuar procedurs s ekzekutimit t kolateralit ose procesit gjyqsor. Nj nga parimet baz t ristrukturimit t kredis sht parimi i veprimit t vullnetshm, i cili parashikon q secili individ ka t drejt t hyj n marrdhnie ligjore me do pal q zgjedh dhe t vendos kushtet q do. Prandaj, ndrsa secila pal (huamarrsi dhe huadhnsi) mund t nis negocimet pr ristrukturimin e kredis, asnjra prej tyre nuk mund t imponoj paln tjetr t pranoj kushtet e saj. Ristrukturimi i detyrimeve t huamarrsit nga huadhnsit, nuk mund t shihet si nj e drejt. Prkundrazi, ai prfaqson nj lshim nga ana e huadhnsit. Ristrukturimi duhet t filloj kur huadhnsi beson se mund t krijohet nj plan pagese i qndrueshm dhe se huamarrsi do t jet i aft t paguaj kredin e ristrukturuar sipas kushteve t reja.
PariMi 2 - MirbesiMi MiDis paLVe

Negociatat midis huadhnsit dhe huamarrsit duhet t bhet n mirbesim ,me qllim gjetjen e nj zgjidhjeje konstruktive q sht e realizueshme dhe e pranueshme pr t dyja palt. T drejtat duhet t ushtrohen dhe detyrimet t prmbushen n mirbesim t plot, duke marr parasysh edhe interesat e pals tjetr. Qllimi i parimit

-8-

Udhzues pr ristrukturimin e kredis pr individ

t besimit t mir sht q t mundsoj besnikri, ndershmri dhe besim ndrmjet huadhnsit dhe huamarrsit n procesin e ristrukturimit t kredis n mnyr q t sigurohet mbrojtja e t drejtave t palve. sht shum e rndsishme t theksohet se ristrukturimi i kredive bhet i mundur vetm nse huamarrsi dhe huadhnsi punojn s bashku pr t arritur t njjtin qllim - pr t mirn e t gjitha palve n afat t gjat. N do rast, huadhnsi rezervon t drejtn t verifikoj saktsin e t dhnave t paraqitura nga klienti dhe t ndrmarr hapat e nevojshm ligjor n rast se informacioni i dhn nga klienti mund t shkaktoj marrjen e vendimeve q mund t dmtojn huadhnsin.
PariMi 3 NeGOCiatat MiDis hUaMarrsit Dhe hUaDhnsit Jan n interesin M t Mir t paLVe

sht n interes t t gjitha palve, q huamarrsi t kontaktoj huadhnsin sa m shpejt t jet e mundur n rast se evidenton vshtirsi financiare, me qllim fillimin e diskutimit mbi ristrukturimin. Edhe pse zakonisht huadhnsit u drgojn lajmrime huamarrsve n rastin e nj ose disa pagesave t prapambetura, huamarrsi kshillohet ti drejtohet huadhnsit prpara se nj ngjarje e till t ndodh. Huamarrsi, duke treguar prgjegjsin dhe prkushtimin e tij pr t shlyer kredin, duhet t kontaktoj huadhnsin sa m shpejt t jet e mundur n mnyr q t diskutoj vshtirsit e tij n pages. Diskutimet e hershme i ofrojn si huamarrsit ashtu edhe huadhnsit nj mundsi pr t arritur nj zgjidhje t arsyeshme pr t shmangur proceset gjyqsore apo edhe ekzekutimin e kolateralit. Huamarrsi dhe huadhnsi duhet t diskutojn n lidhje me shkaqet e pagesave t prapambetura dhe pozitn financiare t huamarrsit, si dhe do perspektiv pr rifillimin e pagesave (pr shembull, palt duhet t marrin n konsiderat natyrn e prkohshme apo afatgjat t shkaqeve q ojn n dshtimin pr t kryer pagesat n koh, si dhe kapacitetin e huamarrsit pr t paguar shumat e papaguara brenda nj afati t arsyeshm).
PariMi 4 KOMUnikiMi i qart

Secila pal t komunikoj dhe ti jap informacion t plot pals tjetr n lidhje me shtjet kryesore t krkess pr ristrukturim. Komunikimi nga do pal duhet t jet i qart, i ndershm, i drejt dhe i besueshm.

-9-

Banka e Shqipris

Me krkes t huadhnsve, huamarrsi duhet t paraqes dokumentacionin e krkuar pr t mbshtetur krkesn e tij pr ristrukturim. Nse nga informacioni i grumbulluar, huadhnsi beson se klienti i ka ofruar informacion t rrem, ather ka t drejtn t prfundoj negociatat duke njoftuar me shkrim huamarrsin dhe t ndjek hapat e nevojshm ligjor. Ndrkoh q t dyja palt jan t lira t diskutojn kushtet e ristrukturimit, plani i shlyerjes ose ndonj kusht tjetr i marrveshjes s kredis do t bhen efektive vetm pas aprovimit me shkrim nga t dyja palt.
PariMi 5 HUaDhnsi DUhet ti paraqes hUaMarrsit nJ pasqyr t qart t DetyriMeVe t tiJ n baZ t MarrVeshJes s kreDis

Pasi t nisin negociatat pr ristrukturimin, huadhnsi duhet ti siguroj huamarrsit informacion t detajuar me shkrim rreth shums/ave n vones sipas marrveshjes s kredis, duke prfshir minimalisht informacionin n vijim: a) shumn totale t prapambetur, numrin e vonesave pr seciln nga shumat e prapambetura; b) gjendjen e mbetur t kredis n momentin aktual, kohn e mbetur pr t paguar plotsisht kredin; c) nj plan t detajuar t t gjitha interesave, duke evidentuar qart shumn e kamatvonesave pr interesat, komisionet dhe penalitete t tjera si shuma debitore; dhe d) shumn e interesit, duke prfshir kamatvonesat pr interesat, pagesat e vonuara dhe/ose kamatvonesa t tjera, t cilat prllogariten n baza ditore.
PariMi 6 HUaMarrsi DUhet ti DOrZOJ hUaDhnsit t GJith inFOrMaCiOnin e krkUar, n kOhn Dhe n Mnyrn e DUhUr

Huamarrsi duhet ti dorzoj huadhnsit t gjith informacionin e krkuar brenda nj afati kohor t prcaktuar nga huadhnsi. Informacioni duhet t prfshij, por nuk duhet t kufizohet, n t ardhurat e rregullta dhe burime t tjera financiare, llogarit e kursimit, investimet, kushtet aktuale t punsimit, burimet e t ardhurave shtpiake, perspektivat e punsimit etj., pr t siguruar vlersimin e duhur t gjendjes financiare t huamarrsit. Huamarrsi duhet t informoj huadhnsin pr do kredi tjetr t marr apo fardolloj detyrimi financiar.

-10-

Udhzues pr ristrukturimin e kredis pr individ PariMi 7 PeriUDha e MOratOriUMit

Gjat negociatave t ristrukturimit, huadhnsi nuk duhet t nis procedurn pr ekzekutimin e kolateralit ose, nse e ka nisur, duhet ta ndrpres kt procedur, dhe huamarrsi nga ana e tij nuk duhet t ndrmarr ndonj veprim, i cili mund t ndikoj negativisht n aftsin e tij t shlyerjes s kredis apo n marrdhnien e tij me huadhnsin. Ky parim buron nga premisa baz e ktij udhzimi se procesi sht aprovuar nga t dyja palt mbi marrdhnie kontraktuale private sipas s cils, huadhnsi sht i gatshm t ndihmoj huamarrsin, n mnyr q t arrihet nj prfitim n periudhn afatgjat. Nisur nga kjo, nse huadhnsi beson se sht n dobin e huamarrsit t ristrukturoj kredin, ather ai duhet t krijoj kushtet e nevojshme pr huamarrsin pr t negociuar ristrukturimin. Ai duhet t lejoj nj periudh moratoriumi afatshkurtr mbi procedurat gjyqsore apo ato t ekzekutimit t kolateralit. N varsi t kompleksitetit t situats, moratoriumi nuk duhet t kaloj 45 deri n 90 dit nga data e aprovimit me shkrim t huadhnsit pr fillimin e negociatave t ristrukturimit. Huamarrsi, duhet t kuptoj se n kmbim t dhnies s periudhs t moratoriumit, ai duhet t premtoj, se gjat ksaj periudhe, nuk do t ndrmarr veprime q mund t ndikojn negativisht n aftsin e tij pr t ristrukturuar kredin, dhe t ripohoj angazhimin e tij pr t dhn t gjith informacionin e krkuar, t sakt dhe n kohn e duhur.
PariMi 8 HUaDhnsi DUhet t Jap nJ prGJiGJe t shpeJt pr krkesn (Me shkriM) t hUaMarrsit pr ristrUktUriMin e kreDis

Huadhnsi duhet ti prgjigjet brenda afatit kohor, prej 10 (dhjet) ditve pune, nga marrja e krkess (me shkrim) nga huamarrsi pr ristrukturimin e kredis. Gjat periudhs s negocimit, t dyja palt duhet ti japin nj prgjigje t shpejt njri-tjetrit me qllim mbylljen e negociatave brenda periudhs s moratoriumit.
PariMi 9 HUaMarrsit DUhet ti Jepet kOh t paraqes inFOrMaCiOnin e krkUar Dhe t Marr n kOnsiDerat prOpOZiMin pr ristrUktUriM

Huadhnsi duhet ti lejoj huamarrsit koh t arsyeshme, prgjithsisht jo m shum se 20 dit, t siguroj informacionin dhe t marr n konsiderat propozimet formale t huadhnsit n lidhje me ristrukturimin e kredis. Palt jan t lira t diskutojn rishikimin e kushteve, nse huadhnsi sht i gatshm t angazhohet formalisht pr ristrukturimin, nse kushtet e

-11-

Banka e Shqipris

ristrukturimit paraqiten qart me shkrim, n mnyr q huamarrsi t kuptoj dhe t vlersoj pasojat e propozimit.
PariMi 10 RistrUktUriMi DUhet t Jet i arsyeshM Dhe i arritshM

Propozimi pr ristrukturimin e kredis duhet t bazohet n nj plan pagese t arritshm dhe t arsyeshm, n prputhje me mnyrn e ristrukturimit t rn dakord me huamarrsin dhe duke u bazuar n standardet e brendshme t institucionit huadhns.
PariMi 11 KOnFiDenCiaLiteti

Huadhnsi duhet t siguroj fshehtsin e informacionit t marr nga huamarrsi dhe nuk duhet t zbuloj ndonj detaj ose informacion mbi huamarrsin pr nj pal t tret (me prjashtim t rasteve kur krkohet nga ligjet n fuqi) nse nuk sht rn dakord me shkrim me huamarrsin.

-12-

Udhzues pr ristrukturimin e kredis pr individ

3. SheMbULL PeMa e VenDiMMarrJes pr prOCesin e ristrUktUriMit t kreDiVe hipOtekare

Analiza e problemit
Shkaqet e voness Vlera e mjeteve t lna Kapaciteti financiar i huamarrsit peng

Shqyrtimi i problemit
T konfirmohen arsyet q shkaktuan Pasqyrat financiare, gjendja pagesat e prapambetura dhe t e llogarive, kredit zbulohen synimet e huamarrsit Vlersim i gjendjes aktuale, mangsit

Zgjidhja e problemit
Ka vullnet t mir, por nuk ka asnj kapacitet Zgjidhja tipike: Shitje e vullnetshme Ekzekutim i detyrueshm Ka vullnet t mir dhe pak kapacitet Zgjidhja tipike: Riskedulim, ndryshim, kapitalizim, Shitje e vullnetshme Ekzekutimi i detyrueshm Nuk ka vullnet t mir edhe pse ka kapacitet Zgjidhja tipike: Ekzekutimi i detyrueshm

-13-

Banka e Shqipris

-14-

Banka e Shqipris www.bankofalbania.org Sheshi Avni Rustemi, Nr. 24, Tiran, Shqipri Tel.: + 355 4 2419301/2/3; + 355 4 2419409/10/11 Faks: + 355 4 2419408 public@bankofalbania.org