97002

REFORMA POLICIJE
U CRNOJ GORI 2006.-2011.

Procjena i preporuke
REFORMA POLICIJE
U CRNOJ GORI 2006.-2011.
Procjena i preporuke
Autori
Sonja Stojanovi
Novak Gaji
Recenzent
Dr Barry J. Ryan,
Keele University, UK
Priprema i dizajn
Gojko Mitrovi
Izdava Misija OEBS-a u Crnoj Gori
Bulevar Svetog Petra Cetinjskog 1
81000 Podgorica, Montenegro
www.osce.org/montenegro
Podgorica, oktobar 2012
Miljenja i stavovi iznijeti u ovom izvjetaju su stavovi autora i ne moraju nuno odravati stavove Misije OEBS-a u Crnoj Gori.
3
SADRAJ
KRATAK PREGLED .............................................................................................. 7
SKRAENICE .....................................................................................................12
IZJAVE ZAHVALNOSTI .....................................................................................14
1. INSTITUCIONALNI OKVIR ZA REFORMU POLICIJE ...................................15
1.1 Mjesto i uloga Uprave policije u okviru dravne uprave Crne Gore ................................... 15
1.2 Organizacija i struktura Uprave policije .................................................................................. 17
1.3 Upravljanje ljudskim resursima ................................................................................................ 21
1.4 Policijsko obrazovanje i obuka .................................................................................................. 23
1.5 Kapacitet ........................................................................................................................................ 25
1.6 Kursevi koje izvodi Policijska akademija ................................................................................. 26
1.7 Upravljanje fnansijskim resursima .......................................................................................... 28
1.8 Preporuke ...................................................................................................................................... 33
2. BORBA PROTIV TEKOG I ORGANIZOVANOG KRIMINALA......................35
2.1 Kontekstualna razmatranja o organizovanom kriminalu u Crnoj Gori ............................. 35
2.2 Zakonodavni okvir za borbu protiv tekog i organizovanog kriminala ........................... 37
2.3 Strategija za borbu protiv korupcije i organizovanog kriminala 2010.-2014. ................. 40
2.4 Metodi i kapaciteti za borbu protiv tekog i organizovanog kriminala .......................... 41
2.5 Organizacija policije i meuresorska saradnja u borbi protiv tekog i organizovanog
kriminala ............................................................................................................................................. 45
2.6 Meunarodna saradnja u borbi protiv tekog i organizovanog kriminala ...................... 46
2.7 Preporuke ...................................................................................................................................... 47
3. GRANINA POLICIJA ...................................................................................49
3.1 Razlog uspjeha: granina policija kao politiki prioritet ...................................................... 49
3.2 Razvoj granine policije i postojea organizacija .................................................................. 49
3.3 Kapacitet ljudskih resursa .......................................................................................................... 53
3.4 Granina infrastruktura i oprema ............................................................................................. 55
3.5 Rad granine policije u zajednici .............................................................................................. 56
3.6 Integrisano upravljanje granicom u Crnoj Gori ..................................................................... 56
4
3.7 Unutar-resorska saradnja ........................................................................................................... 57
3.8 Meuresorska saradnja .............................................................................................................. 58
3.9 Meunarodna saradnja .............................................................................................................. 59
3.10 Put ka integraciji u Evropu u globalizovanom svijetu ........................................................ 59
3.11 Preporuke .................................................................................................................................... 60
4. RAD POLICIJE U LOKALNOJ ZAJEDNICI ....................................................63
4.1 Razvoj rada policije u lokalnoj zajednici u Crnoj Gori .......................................................... 63
4.2 Faza 2 (2006.-2008.): Odabir modela i pilot-lokacija ............................................................. 64
4.3 Faza 3: irenje rada policije u lokalnoj zajednici na nacionalni nivo .................................. 66
4.4 Dobra praksa ................................................................................................................................. 66
4.5 Planiranje etvrte faze: ugraivanje rada policije u lokalnoj zajednici u sistem rada
cijele policijske slube ...................................................................................................................... 67
4.6 Oblasti koje izazivaju zabrinutost ............................................................................................. 71
4.7 Podrka kontakt-policajcima u ostalim djelovima policijske slube ................................. 72
4.8 Integrisanje policije u lokalnoj zajednici u sve aspekta rada policije ............................... 73
4.9 Razvoj kapaciteta za obuku ....................................................................................................... 73
4.10 Preporuke: ................................................................................................................................... 75
5. ODGOVORNOST POLICIJE ..........................................................................77
5.2 Predstavljanje sistema odgovornosti policije u Crnoj Gori ................................................. 77
5.3 Mapiranje kljunih izazova ........................................................................................................ 77
5.3 Pravna odgovornost .................................................................................................................... 79
Unutranja odgovornost ...................................................................................................................................................... 79
Disfunkcionalni sistem podnoenja pritubi ................................................................................................................ 84
Odbor za policijsku etiku ...................................................................................................................................................... 85
Nezavisni dravni organi ...................................................................................................................................................... 85
Sudska kontrola i nadzor policije ...................................................................................................................................... 87
5.4 Finansijska odgovornost ............................................................................................................ 88
5.5 Transparentnost i zatita linih podataka ............................................................................... 89
5.6 Politika odgovornost skuptinski Odbor za bezbjednost i odbranu ............................ 89
5.7 Preporuke ...................................................................................................................................... 91
5
ANEKS I: HRONOLOGIJA GLAVNIH DOGAAJA KOJI SU IMALI UTICAJ
NA RAD POLICIJE U CRNOJ GORI 2006. - 2011. ..........................93
ANEKS II: SPISAK SAGOVORNIKA .................................................................96
ANEKS III: PREGLED TIJELA ZA NADZOR POLICIJE ...................................105
ANEKS IV: SPROVOENJE MJERA KOJE SU PREPORUILI MEHANIZMI
UNUTRANJE KONTROLE ...........................................................108
6
7
KRATAK PREGLED
Reforma policije jedan je od najvanijih reformskih procesa u Crnoj Gori. Demokratska policijska sluba
sutinski je preduslov za uspostavljanje demokratskih struktura. Sveukupna sigurnost i bezbjednost od
ivotnog su vitalnog znaaja za ekonomski, kulturni i politiki razvoj. Uspostavljanje efkasnog krivino-
pravosudnog sektora koji obuhvata policijski, tuilaki, sudski i kazneno-popravni sistem prirodna je
i ivotna komponenta djelotvorne reforme policije. Svrha ovog Izvjetaja jeste da prui procjenu glavnih
deavanja od 2006. do 2011. godine u oblastima koje nuno ne ine jezgro policijskog rada, ali su ipak
od vitalnog znaaja za reformu policije u Crnoj Gori.
Oktobra 2005. godine, po usvajanju Zakona o policiji, policija je izdvojena iz Ministarstva unutranjih
poslova (MUP) i postala je poseban dravni organ. Bivi Sektor javne bezbjednosti MUP-a postao je
tada Uprava policije. Ovaj korak, podran od strane OEBS-a kao korak ka depolitizaciji policije, trajao je
nekoliko godina i proces razdvajanja uglavnom je okonan 2007. godine. Na ovaj nain djelimino je
ispunjena prva preporuka
1
prethodnog izvjetaja OEBS-a o reformi policije u Crnoj Gori.
U septembru 2010. godine
2
Uprava policije imala je 5313 zaposlenih, od kojih 4684 policajca. Meu
zaposlenima, 4292 je zaposleno na neodreeno vrijeme, dok je 1021 zaposlen na odreeno vrijeme.
Veina meu potonjima radi na osnovu ugovora koji se obnavljaju na godinjem nivou, dok je 26
pripravnika. Zvaninim dokumentom o radnim mjestima (Akt o sistematizaciji) predvieno je da Uprava
policije ima 5189 radnih mjesta.
Postoje snani funkcionalni razlozi za ponovno razmatranje Akta o sistematizaciji, jer obim poslova
znaajno varira od jedne do druge organizacione jedinice, kao i od jednog do drugog zaposlenog. Pov-
rh toga, veliki su i budetski pritisci za smanjivanjem brojnosti Uprave policije koja je trei po veliini
poslodavac u Crnoj Gori (iza dravnih sektora prosvjete i zdravstva). Kako intenzitet svjetske ekonomske
krize raste, razumno je oekivati da e i ovi pritisci proporcionalno rasti.
Funkcionalno, na centralnom nivou Uprava policije sastoji se od pet sektora, dva odjeljenja, dva centra
i dvije posebne jedinice. Sektori su: (1) Sektor policije opte nadlenosti (uniformisana policija), (2) Sek-
tor kriminalistike policije, (3) Sektor granine policije, (4) Sektor za obezbjeenje linosti i objekata i (5)
Sektor za ljudske resurse, pravna pitanja, telekomunikacione i informacione sisteme
3
. Svakim sektorom
policije upravlja Pomonik direktora policije. Dva odjeljenja su: (6) Odjeljenje za meunarodne odnose
i evropske integracije i (7) Odjeljenje za planiranje, razvoj i analitiku. Dva centra Uprave policije su (8)
Operativno-komunikacioni centar i (9) Forenziki centar. Konano, tu su i dvije specijalne jedinice (10)
Specijalna antiteroristika jedinica i (11) Posebna jedinica policije. Dvanaesta organizaciona jedinica na
centralnom nivou Uprave policije jeste (12) Kabinet direktora policije. Odjeljenja na centralnom nivou
i Forenziki centar, kao i odjeljenja unutar sektora se dalje dijele na grupe, dok su posebne jedinice
sastavljene od timova. Operativno-komunikacioni centar dalje je podijeljen na 21 deurnu operativnu
slubu na optinskom nivou.
U oblasti policijskog obrazovanja glavni napredak tokom perioda 2006.-2011. bila je transformacija
Policijske akademije u punopravnu ustanovu za pruanje osnovne profesionalne policijske obuke.
Njen kapacitet priznat je ulanjenjem u Udruenje evropskih policijskih koleda (AEPC) 2009. godine i
osnaen partnerstvom sa Pravnim fakultetom Univerziteta Crne Gore, koji njenim svrenim polaznicima
dozvoljava da na njemu nastave kolovanje i diplomiraju kriminologiju. Iako se akademija moe diiti
odlinim prostorom za nastavu, smjetaj i obuku, njen nastavni kadar ne pokriva u potpunosti potrebe
Uprave policije za razliitom obukom. Naime, na akademiji nema dovoljno nastavnog kadra koji je up-
oznat sa naelima poduavanja odraslih, profesionalnim policijskim iskustvom i znanjem stranih jezika.
1 Shauten, L., Gaji, N. i Rigl, . (2006) Reforma policije u Crnoj Gori 2001-2005: Ocene i preporuke. Beograd: Misija OEBS
u Srbiji i Crnoj Gori, Preporuka 1: Proces donoenja odluke o tome koje organizacione jedinice ostaju u okviru MUP, a koje
prelaze u Upravu policije mora biti to pre okonan. Meutim, nova struktura mora biti opravdana i rezultat valjano isplanira-
nog procesa. Nova struktura mora obezbediti jasnu odvojenost MUP, odgovornog za razvoj ciljeva politike, i Uprave policije,
odgovorne za sprovoenje operativnog policijskog posla, na osnovu strategija i akcionih planova.
2 Podaci predstavljeni na konferenciji Izazovi u upravljanju ljudskim resusrima tokom procesa reforme policije, Sko-
plje, 20-21. septembar 2010.
3 Prva tri sektora predstavljaju tradicionalne policijske linije rada, dok su potonja dva skorije osnovana. Sektor za ljud-
ske resurse i pravne poslove, telekomunikacione i informacione sisteme osnovan je poto je Uprava policije postala organ
odvojen od MUP i obavlja logistike i administrativne poslove.
8
Glavne prepreke u ostvarivanju punog potencijala rada akademije, ogledaju se u odsustvu koherentne
politike upravljanja ljudskim resursima u Upravi policije. To policajcima efektivno ometa razvoj karijere
i sprijeava identifkovanje tanih potreba za specijalistikom, naprednom i rukovodilakom obukom.
Potrebno je primijetiti da je odrivost Policijske akademije upitna, imajui u vidu smanjenu potrebu za
svrenim polaznicima osnovne policijske obuke.
Jasno je da Policijska akademija nije u mogunosti da odgovori na sve potrebe za obukom. Razlog ovome
je ograniena ekspertiza u nekim oblastima. To se dopunjava i potpomae angaovanjem spoljanjih
predavaa i kroz meunarodu i regionalnu saradnju. Policijska akademija je od nastanka imala snanu
podrku meunarodne zajednice, posebno OEBS-a, ICITAP-a, vedskog nacionalnog policijskog odbora
i Evropske unije.
iroko je priznato da je organizovani kriminal, u Crnoj Gori i ire, jedan od najveih izazova u tranziciji
zemlje iz komunizma ka liberalnoj demokratiji. Borba protiv organizovanog kriminala treba da postane
primarna oblast kojom e se demonstrirati volja za depolitizacijom policije kada se nee tolerisati niija
nedodirljivost. Progres Crne Gore u pravcu evropskih integracija e se meriti uspjehom koji drava
bude postizala u borbi protiv organizovanog kriminala i korupcije i brojem reenih sluajeva visokog
profla koji e predstavljati indikator tog uspjeha. U tom cilju, kada otponu pregovori o pristupanju
EU, prva poglavlja koja e biti otvorena za pregovaranje bie Poglavlje 23 (Pravosue i fundamentalna
prava) i Poglavlje 24 (Pravda, sloboda i bezbjednost), kako bi se to due mogao pratiti napredak u ovim
oblastima prije punopravnog lanstva Crne Gore u EU. Crna Gora je prva zemlje kandidat za lanstvo u
EU u ijim e u pristupnim pregovorima prvo ova dva poglavlja biti otvorena. Ipak, poveanje kapaciteta
za borbu protiv tekog i organizovanog kriminala ne smije biti uraeno na utrb borbe protiv ostalih
oblika kriminala.
Zbog prirode organizovanog kriminala u jugoistonoj Evropi, borba protiv crnogorskog organizovanog
kriminala ne moe se voditi samo u Crnoj Gori niti je ona moe voditi sama, pa stoga treba unaprijediti
nivo regionalne policijske saradnje prvenstveno kroz punu primjenu mehanizama defnisanih u Kon-
venciji o policijskoj saradnji u jugoistonoj Evropi (Bekoj konvenciji), kao i kroz odgovarajue propise i
dodjelu resursa nedavno osnovanom ILECU.
Potpisivanje Operativnog sporazuma sa Evropolom iziskivae usvajanje podzakonskih akata za zatitu
linih podataka kojima rukuje policija. Nakon potpisivanja, Crna Gora mora delegirati svog ofcira za
vezu u sjedite Evropola. Policijske ataee takoe treba poslati i u kljune partnerske zemlje.
Znaajne prmjene u zakonodavstvu implementirane su tokom 2010. i 2011. godine usvajanjem novog
Zakona o krivinom postupku kojim je uvedena tuilaka istraga. Time je omogueno unapreenje
meu-agencije saradnje kroz Zajedniki istrani tim kog vodi Specijalni tuilac za borbu protiv organi-
zovanog kriminala, korupcije, terorizma i ratnih zloina, a ukljuuje Upravu policije, upravu carina,
poresku upravu i upravu za sprjeavanje pranja novca i fnansiranje terorizma. Davanje prioriteta borbi
protiv tekog i organizovanog kriminala treba da bude praeno odgovarajuom raspodjelom resursa
svim angaovanim organima i njihovim specijalizovanim jedinicama i odjeljenjima. Operativna saradnja
imeu organa ukljuenih u borbu protiv organizovanog kriminala (prvenstveno u okviru novoosnova-
nog Zajednikog istranog tima) ostaje imperativ. Ona treba da bude redovna, regulisana i obavezujua.
Policijskim istraiteljima angaovanim u Zajednikom istranom timu treba da bude data odgovarajua
autonomija, uz zadravanje dvostrukog lanca izvjetavanja i ka specijalnom tuiocu i ka direktoru policije.
Policijski kapaciteti za borbu protiv tekog i organizovanog kriminala treba da budu konsolidovani i cen-
tralizovani u adekvatno popunjen i opremljen, strateki, specijalizovani, kriminalistiko-obavjetajnim
radom voen i veoma mobilan odsjek sposoban da pokriva sve oblasti tekog i ozbiljnog kriminala, dok
inspektori i istrani timovi trba da budu feksibilni I da imaju mogunost odluivanja.
Nedavne velike zakonodavne novine u oblasti borbe protiv tekog i organizovanog kriminala, preba-
civanje tereta dokazivanja na osumnjiene u predmetima sa otkrivanjem porijekla imovine i njenog
oduzimanja, treba da budu praene poveanjem kapaciteta i djelatnosti u oblasti fnansijske istrage.
Vei broj odgovarajue obuenih i opremljenih istraitelja treba da bude rasporeen na ove zadatke.
Uprava policije treba da bude na odgovarajui nain opremljena za primjenu raunarske forenzike.
Vezano za uvoenje i razvoj novih modernih metoda i tehnika u borbi protiv kriminala, veoma su vane
sledee oblasti: kriminalistika obavetajna analitika, specijalne istrane mere, prikriveno isljeivanje,
rad sa operativnim vezama (dounicima), zatita svjedoka i forenzika.
9
Uspostavljanje kompletnog centralnog kriminalistiko-obavjetajnog sistema se oekuje tokom 2012. i
od kljunog je znaaja da funkcionie u celoj Upravi policije. Ne samo Sektor kriminalistike policije, ve
sve operativne komponente policije, moraju biti korisnici sistema, ali i unosioci podataka u njega. Sis-
tem treba da ima razliite nivoe pristupa za korisnike i unosioce podataka. Svi policajci, treba da prou
obuku u oblasti kriminalistiko-obavjetajnog rada za svoje nivoe.
Uprava policije treba da razvije sistem redovnog analiziranja prijetnji od tekog i organizovanog krimi-
nala na stratekom nivou. Takvo analiziranje treba da bude ukljueno u redovno aurirano mapiranje
kriminalnih aktivnosti i prijetnji. Treba da sadre identifkovanje kljunih osoba i grupa, kao i povezanih
pojedinaca i preduzea. Djelatnosti protiv organizovanog kriminala treba da budu voene ovim anali-
zama.
Primjena posebnih istranih mjera i tehnika mora da bude unaprijeena odgovarajuim zakono-
davstvom, opremom, obukom, i mehanizmima nadzora. U samoj primjeni posebnih istranih mjera i pri
kriminalistiko-obavjetajnom radu, policija mora da potuje zakon i najvie standarde ljudskih prava,
etike i profesije.
Prikriveno isljeivanje je moan metod u istrazi organizovanog kriminala ali ovaj metod rada policije
jo uvijek je u Crnoj Gori poprilino nerazvijen. Veliina zemlje i broj stanovnika ometaju delotvornu
upotrebu prikrivenih isljednika i zahtjeva saradnju sa susednim zemljama istog govornog podruja. Rad
prikrivenih isljednika mora biti priznat u relevantnom policijskom zakonodavstvu i stavljen u funkciju
to je prije mogue.
Sistem zatite svjedoka je takoe teko organizovati u malom drutvu I njegova implementacija za-
htjeva jaku regionalnu saradnju.
Forenzika je oblast koja se u Crnoj Gori najvie razvila od 2006. godine tako da Crna Gora danas ima
moderne i veoma dobro opremljene forenzike kapacitete. Ipak, visoki trokovi voenja sofsticiranih
i dobro opremljenih forenzikih kapaciteta u maloj zemlji iziskuje da Forenzika labarotorija postane
glavni centar u ovoj oblasti u Crnoj Gori, koji bi bio otvoren i ostalim dravnim organima kao i za komer-
cijalnu upotrebu. Centar treba da proiri svoju strunu djelatnost na oblast raunarske forenzike.
U prethodnom izvjetaju OEBS-a o reformi policije, granina policija ocijenjena je kao oblast reforme
policije u Crnoj Gori koja se najbre i najsveobuhvatnije razvija.
4
Ova ocjena i dalje stoji. Napredak je na-
jvidljiviji u reformi granine policije. Dva su razloga zbog kojih je reforma granine policije stekla istak-
nutu poziciju u reformi policije: posluila je za afrmisanje nezavisnosti Crne Gore i predstavlja jednu od
kljunih oblasti u politikim, privrednim i bezbjednosnim odnosima izmeu Crne Gore i Evropske unije.
Evropska komisija redovno prati oblast granine bezbjednosti uopte, a posebno dio koji se odnosi
na graninu policiju (poput migracija, azila, vizne politike, borbe protiv narkotika, trgovine ljudima i
carinske saradnje), o kojima jednom godinje izvjetava u poglavlju o pravdi, slobodi i bezbjednosti
(Poglavlje 24) Izvjetaja o napredku Crne Gore. Napredak u ovoj oblasti znaajno se odraava kroz dva
dogaaja: Crna Gora je 2009. godine dobila bezvizni reim sa zemljama engenske zone, a 2010. god-
ine joj je zvanino dodijeljen status kandidata za ulazak u EU. Oba dostignua svjedoe o napretku koji
je Crna Gora postigla u oblasti bezbjednosti granica. Postignuti napredak, meutim, ne znai da Crna
Gora treba da postane samozadovoljna, s obzirom da granina bezbjednost iziskuje stalna ulaganja u
unaprijeivanje ljudskih, organizacionih i tehnikih kapaciteta. U daljem tekstu ukratko su predstavljena
kljuna dostignua, kao i kljuni izazovi koji se odnose na usvajanje savremenih metoda rada granine
policije i na izgradnju kapaciteta za integraciju u engensku zonu.
Istraivanje ukazuje na to da je policajcima rasporeenim na graninim prelazima potrebno vie obuke
u oblasti savremenih policijskih vjetina, poput onih u oblasti rada policije voenog obavjetajnim ra-
dom i savremenih metoda granine policije (poput proflisanja). Zbog mogunosti otkrivanja rtava
trgovine ljudima i rada sa njima, obavezno je da svi granini policajci prou obuku o ljudskim pravima i
borbi protiv trgovine ljudima.
Bez sumnje, zahtjevi za usklaivanjem sa kriterijumima EU i engenskog sporazuma bili su vodea sila u
rastu i razvoju sistema granine policije Crne Gore. Meutim, predvieno je da e, nakon to Crna Gora
eventualnog pristupi engenskom sporazumu (i bude okruena ostalim lanicama engenske zone),
4 Shauten, L., Gaji, N. i Rigl, . (2006) Reforma policije u Crnoj Gori 2001-2005: Ocene i preporuke. Beograd: Misija OEBS u
Srbiji i Crnoj Gori, str. 96.
10
ovaj rast i razvoj morati biti provjereni. Tanije, Crna Gora e morati drastino da smanji broj graninih
policajaca i konsoliduje svoju graninu infrastrukturu. To se ve odvija u ostalim novim lanicama
engenske zone (poput Slovenije). Sada je pravo vrijeme da se otpone sa planiranjem u vezi sa posljed-
icama te faze u razvoju granine policije.
Uprkos znaajnim ulaganjima u graninu infrastrukturu, u Analitikom izvjetaju Evropske komisije
5

konstatovano je da je neophodan dodatni rad na modernizaciji i unaprijeenju infrastrukture kako na
graninim prelazima, tako i u svrhu nadzora na njima. Osnovna slabost postojee granine infrastrukture
je u injenici da granica ka Kosovu nije obiljeena i da predstavlja izazov u smislu kriminalnih aktivnosti.
Potrebno je istai i pohvaliti novi i prilino jedinstven nain rada policije koji je uveden u Crnoj Gori: rad
granine policije u zajednici.
Zabiljeena su znaajna poboljanja u nivou unutar-resorske saradnje od objavljivanja prethodnog
izvjetaja OEBS o reformi policije u Crnoj Gori. Jedan od najznaajnijih primjera te saradnje ogleda se
u nainu na koji se granini policajci oslanjaju na dobro razvijene informacione i telekomunikacione
mree Uprave policije. Obezbjeeno je da svaki granini prelaz ima ivu vezu sa Interpolovom bazom
podataka traenih osoba i ukradenih vozila, to jasno predstavlja jedno od najznaajnijih dostignua u
reformi granine policije u Crnoj Gori.
Najvanije dostignue od prethodnog izvjetaja OEBS jeste uspostavljanje strukture koja omoguava
ispunjenje zahtjeva meuresorske saradnje u okviru integrisanog upravljanja granicom u Crnoj Gori.
Jedan od glavnih nedostataka u oblasti zatite granice, kako je zapazila i Evropska komisija, jesu slabosti
u zatiti 93km duge granice na otvorenom moru na Jadranu
6
. Jedan od kljunih razloga za to je, uz ne-
dovoljne tehnike kapacitete, i prilino slaba meuresorska saradnja. Prevelik broj dravnih organa ima
nadlenost nad morem i obalom
7
, to vodi administrativnom haosu iji je ishod slaba zatita u ovoj ob-
lasti. Prijedlog Ministarstva odbrana da se osnuje obalska straa (povrh ve postojee mornarici) prijeti
da dodatno zakomplikuje strukture pomorske bezbjednosti. Potrebno je da Vlada defnie procedure i
nadlenosti u ovoj oblasti, zbog ega je osnovana meuresorska radna grupa za rjeavanje ovog pitan-
ja. Osnivanje novih organa nadlenih za policijske poslove i obezbjeenje na moru treba uzeti u obzir
samo u sluaju da postojei aktivni organi prenesu svoje nadlenosti na novoosnovano tijelo slino
obalskim straama u drugim zemljama. Vladina meuresorska grupa trebalo bi pod hitno da rijei ovo
pitanje, po izradi studiju izvodljivosti razliitih mogunosti.
Prekogranina saradnja se brzo razvijala nakon sticanja nezavisnosti Crne Gore, ali ju je potrebno dalje
jaati. Crna Gora kao nova drava ima i nove granice sa svim susjedima izuzev Albanije. Radi jaanja i
razvoja ovih granica, Sektor granine policije Crne Gore uspostavio je saradnju sa graninim slubama
susjednih zemalja i potpisao sporazume
8
sa njima, koje je potrebno dalje unaprijediti preko saradnje na
terenu, ime bi bile i primenjene deklaracije o saradnji sa visokog nivoa.
Kao zemlja kandidat za lanstvo u EU, Crna Gora treba paljivo da prati i da se priprema za integraciju
u brzorastui sistem upravljanja granicama EU. Postojei pravni okvir u velikoj je mjeri usaglaen sa
engenskim akijem (acquis) i engenskim kodeksom o granicama koji treba da pratii usvajanje Strate-
gije za pristupanje engenskom prostoru.
Rad policije u lokalnoj zajednici vjerovatno je oblast od najveeg znaaja po odnose policija-graani, s
obzirom da predstavlja javno lice transformisanog odnosa izmeu policije i graana. To je takoe oblast
u kojoj se meunarodna pomo moe najvie isplatiti, s obzirom da su fnansijska sredstva potrebna za
promjenu skromna u poreenju sa ulaganjima potrebnim za reformisanje ostalih grana (poput granine
policije ili borbe organizovanog kriminala). Ovim se izvjetajem preporuuje prilagoavanje organiza-
cione strukture policije i naina upravljanja olakavanju odrivog sprovoenja rada policije u lokalnoj
zajednici irom Crne Gore.
5 Analitiki izvjetaj, str. 103.
6 Analitiki izvjetaj Evropske komisije koji prati Komunikaciju Komisije ka Evropskom parlamentu i Miljenje Savjeta o
zahtjevu Crne Gore za lanstvo u EU {COM(2010) 670}, str. 103.
7 Pored etiri organa prisutna na graninim prelazima, morsku granicu takoe nadgledaju i mornarica, luke kap-
etanije i Uprava pomorske sigurnosti.
8 U trenutku pisanja ovog izvjetaja, Crna Gora imala je potpisan sporazum o saradnji sa graninim policijama Albanije,
kao i protokole o zajednikim patrolama sa Albanijom, BiH, Hrvatskom i Srbijom.
11
Kljuni prioriteti u narednih pet godina treba da budu irenje rada policije u zajednici na cijelu policijsku
slubu i privlaenje uea nepolicijskih inilaca u inicijativama za sigurnost zajednice. OEBS treba da
prui podrku ovom procesu obezbjeujui potpun prenos znanja na lokalne organe, ukljuujui razvoj
svih nivoa nastavnog programa i kapaciteta obuke, unutranjih procedura i uspostavljanja partnerstva
sa Zajednicom optina Crne Gore.
Primarna zabrinutost za sprovoenje rada policije u lokalnoj zajedinici u Crnoj Gori jeste ona koja se tie
neodgovarajue pokrivenosti i nereprezentativnosti. U vrijeme pisanja ovog izvjetaja, 146 kontakt-pol-
icajca rasporeena su na 164 lokacije. Na poetku je svaki pokrivao podruje povrine 1 km ili manje,
ukoliko su postojali objekti od interesa za zajednicu.
Istraivanja su pokazala da se kontakt-policajci ponekad suoavaju sa neodgovarajuom podrkom ko-
lega i nadreenih, to ishoduje variranjem kvantiteta i kvaliteta njihovog rada u razliitim policijskim
stanicama. Jedna od primijeenih prepreka jeste i neadekvatno razumijevanje posla kontakt-policajca.
U narednom periodu OEBS treba da prepusti obuku crnogorskim organima pruanjem podrke u raz-
voju nastavnih planova i kapaciteta za obuku rada policije u lokalnoj zajednici.
Instituconalni sistem za nadzor nad policijom znaajno je poboljan u posljednjih pet godina. Poboljanja
prakse oigledna su u pogledu zakonitije primjene sredstava prinude, poboljanih uslova pritvora i re-
dovnog disciplinskog sankcionisanja policajaca za zloupotrebu slubenog poloaja. Ostali nedostaci su
meutim takvi da se moe rei da je odgovornost policije najslabiji aspekt procesa reforme policije u
Crnoj Gori. Neophodne su krupne promjene da bi unutranja kontrola postala u potpunosti funkcion-
alna, za poboljanje dosljednosti i usklaenosti meu mehanizmima nadzora i zarad dalje depolitizacije
istraga nedolinog ponaanja policije i optubi za korupciju, posebno kada su u pitanju visoke policijske
starjeine.
Institucionalni aparat za odgovornost policije u Crnoj Gori sastoji se od tijela specijalizovanih za nad-
zor policije (npr. Savjet za graansku kontrolu rada policije, Odjeljenje za unutranju kontrolu, Etiki
odbor Uprave policije), skuptinskih i nezavisnih pravnih ustanova zaduenih za horizontalni nadzor
itavog sektora bezbjednosti (skuptinski Odbor za odbranu i bezbjednost) i organa javne uprave (pop-
ut Zatitnika ljudskih prava i sloboda 2003. godine, Agencije za zatitu linih podataka 2009. godine ili
Dravne revizorske institucije 2004. godine). Najvea slabost ovoga sistema odgovornosti jeste manjak
odgovarajue horizontalne koordinacije izmeu razliitih mehanizama nadzora.
Uprkos uvoenju novih mehanizama nadzora, vienja graana o odgovornosti policije tek treba da se
poboljaju. Percepcije javnosti o umjeanosti policije u korupciju i organizovani kriminal, diskrimina-
torni tretman marginalizovanih grupa i politikih protivnika, kao i uvjerenje da je beskorisno podizati
prijave protiv policajaca i dalje preovlauju u crnogorskom drutvu.
Postoji potreba za neprestanim i inovativnim promotivnim i obrazovnim kampanjama o nainima,
zatitnim mjerama i efektima podnoenja pritubi protiv policajaca. MUP treba da obezbijedi da analize,
preporuke i druga relevantna dokumenta OUK budu dostupna javnosti i objavljena na Internet stranici
MUP-a, a ne samo jednom godinje u sklopu godinjeg izvjetaja o radu.
Takoe je preporuljivo da skuptinski Odbor za bezbjednost i odbranu jednom godinje planira koordi-
natorki sastanak svih organa nadlenih za nadzor rada policije. Odbor takoe treba da bude odgovoran
i za analizu istraga koje sprovode sami organi za sprovoenje zakona i da saini preporuke o disciplin-
skim mjerama ili izricanju kazni, radi nadziranja djelotvornosti albenog sistema. Nezavisno, nepristras-
no i funkcionalno pravosue kljuno je za obezbjeivanje zakonske odgovornosti policije, odluujui o
predmetima protiv policajaca, kao i o albama protiv rjeenja organa za nadzor policije.
Mehanizmi sistema za kontrolu rada policije treba da znaajno inteziviraju saradnju sa NVO za zatitu
ljudskih prava, kao i da uestvuju i na sastancima sa lokalnim zajednicama onog trenutka kada se ponu
odravati u okviru rada policije u zajednici u narednom periodu. Postoji potreba za neprestanim i inova-
tivnim promotivnim i obrazovnim kampanjama o nainima, zatitnim mjerama i efektima podnoenja
pritubi protiv policajaca.
Percepcija o integritetu OUK-a se moe poboljati u okviru same policije i u graanstvu. To se moe
postii internim promovisanjem rada u ovoj jedinici kao prednosti za unaprijeenje na najvia
rukovodea mjesta u policiji. Spoljna slika samog odeljenja se moe promovisati paljivim odabirom
kandidata i obezbjeenjem linog integriteta odabranih slubenika.
12
SKRAENICE
ANB Agencija za nacionalnu bezbjednost
ATDC OEBS-ov napredni kurs o razvoju obuke (dio TDP)
CDC OEBS-ov kurs razvoja nastavnog plana (dio TDP)
CEDEM Centar za demokratiju i ljudska prava
SKP Sektor kriminalistike policije
CoE Savjet Evrope
PGD Organizacija graanskog drutva
DCAF enevski centar za demokratsku kontrolu oruanih snaga
DOC Deurni operativni centar
DOS Deurna operativna sluba
DPS Demokratska partija socijalista
DUA Demokratska unija Albanaca
EU Evropska unija
FATF Jedinica za sprovoenje fnansijskih aktivnosti
FIU Finansijsko obavjetajna jedinica
SRJ Savezna Republika Jugoslavija
FTO instruktor na terenu
IBM integrisano upravljanje granicom
OUK Odjeljenje za unutranju kontrolu
ICITAP Meunarodni program pomoi u kriminalistikoj obuci (SAD)
MKCK Meunarodni komitet Crvenog krsta
IKT informaciona i komunikaciona tehnologija
IRL interno raseljena lica
ILECU Meunarodna kontakt jedinica za sprovoenje zakona
MMF Meunarodni monetarni fond
IOM Meunarodna organizacija za migracije
SKCG Savez komunista Crne Gore
ZOP Zakon o policiji
MANS Mrea za afrmaciju nevladinog sektora
MUP Ministarstvo unutranjih poslova
13
MUPJU Ministarstvo unutranjih poslova i javne uprave
NATO Sjeveroatlanski pakt
NVO nevladina organizacija
OMIM Misija OEBS-a u Crnoj Gori
OEBS Organizacija za bezbjednost i saradnju u Evropi
PCSD Skuptinski odbor za odbranu i bezbjednost
PJP Posebna jedinica policije
PZP Pokret za promjene
SAI Dravna revizorska institucija
SAD Sjedinjene Amerike Drave
SAJ Specijalna antiteroristika jedinica
SEPCA Udruenje efova policije jugoistone Evrope
SOBO Skuptinski Odbor za bezbjednost i odbranu
SFRJ Socijalistika Federativna Republika Jugoslavija
SDP Socijaldemokratska partija
SNP Socijalistika narodna partija
TDC OEBS-ov kurs za razvoj trenera (dio TDP)
TDP OEBS-ov program za razvoj trenera
TEC OEBS-ov kurs za evaluaciju obuke (dio TDP)
UN Ujedinjene nacije
UNDP Program Ujedinjenih nacija za razvoj
14
IZJAVE ZAHVALNOSTI
Autori ele da iskoriste priliku da zahvale velikom broju ljudi koji su im pruili podrku prilikom pisanja
OEBS-ovog izvjetaja: Reforma policije u Crnoj Gori 2006.-2011.
Izrada izvjetaja ne bi bila mogua bez podrke Ministarstva unutranjih poslova i Uprave policije. Ve-
liko ohrabrenje i pomo dobili smo od ove dvije ustanove u cilju izrade potene i konstruktivne analize
stanja policijske reforme u Crnoj Gori. Nepokolobljivu podrku izradi ovog izvjetaja o procjeni situacije
dali su kako Ministar unutranjih poslova g. Ivan Brajovi, tako i bivi direktor policije g. Veselin Veljovi.
Posebno bismo eljeli pomenuti g-ice Maju Raspopovi iz Ministarstva unutranjih poslova i Jelenu
Matovi iz Uprave policije koje su organizovale sastanke i razgovore sa slubenicima ove dvije ustanove,
pruajui konstantnu podrku tokom cijelog procesa istraivanja.
Ova analiza se u velikoj mjeri zasniva na razgovorima obavljenim sa razliitim pojedincima koji su
ukljueni u reformu policije ili na neki nain imaju veze sa njom. Veliki broj njih je iz Uprave policije i
Ministarstva unutranjih poslova, ali je veliki je broj onih koji su dali svoj doprinos izradi izvjetaja iz cen-
tralnih i lokalnih organa vlasti, nevladinih organizacija, medija, akademske zajednice i meunarodnih
ustanova. Sa zadovoljstvom zahvaljujemo svima koji su izdvojili vrijeme da bi nam obezbijedili uvid,
podatke i povratne informacije.
Rukovodstvo Misije OEBS-a u Crnoj Gori znaajno je podralo i uputilo naa nastojanja prilikom izrade
izvjetaja. To su, prije svega, ef misije ambasador arunas Adomaviius i zamjenik efa misije Dr Val-
demar Figaj. Samu izradu ovog izvjetaja inicirali su g. Valeri Petrov i g-a Dragica Vuini iz Odjeljenja
za policijske poslove Misije OEBS-a. Njihova podrka, podaci i uvid koje su pruili bili su od kljunog
znaaja za ovaj poduhvat. Veliku podrku izradi ovog istraivanja pruili su i ostali lanovi Odjeljenja za
policijske poslove g-djica Sanela ozgi, g. Patrik Meknalti, g. Tord Modin i g. Hakan Altunaj. Svima
im takoe zahvaljujemo na neprocjenjivim komentarima na nacrt izvjetaja. Tu su i ostali lanovi Misije
OEBS-a, kojima smo se obratili radi dodatnih podataka i objanjenja, na emu smo im veoma zahvalni.
Dvije studije koje je naruila Misija OEBS-a bile su kljuni izvori podataka: Izvjetaj Misije OEBS-a o per-
cepciji policije i reforma policije u Crnoj Gori 2010 koji je sainio Dr Beri. Rajan sa Univerziteta Kil i
Stavovi graana Crne Gore o policiji i problemima bezbjednosti koji je sproveo Centar za demokrat-
iju i ljudska prava (CEDEM) pod rukovodstvom Dr Miloa Beia sa Univerziteta Crne Gore. Dr Bei je
tokom pripreme svog istraivanja javnog mnenja bio veoma otvoren prema potrebama autora ovog
istraivanja. Dr Rajan je minuciozno iitao izvjetaj i dao nam kljune komentare.
Samo su autori odgovorni za mogue nedosljednosti u ovom izvjetaju. Bilo koje sporno pitanje koje
bi nastalo zbog gledita izraenih u ovom dokumentu ne treba tumaiti odrazom stavova onih koji su
svoje vrijeme i struno miljenje podarili izradi ove studije.
Sonja Stojanovi
Novak Gaji
Beograd, jun 2012.
15
1. INSTITUCIONALNI OKVIR ZA REFORMU POLICIJE
Reforma policije jedan je od najvanijih reformskih procesa u Crnoj Gori. Demokratska policijska sluba
sutinski je preduslov za uspostavljanje demokratskih struktura. Sveukupna sigurnost i bezbjednost od
ivotnog su vitalnog znaaja za ekonomski, kulturni i politiki razvoj. Uspostavljanje efkasnog krivino-
pravosudnog sektora koji obuhvata policijski, tuilaki, sudski i kazneno-popravni sistem prirodna je
i ivotna komponenta djelotvorne reforme policije. Svrha ovog poglavlja jeste da prui procjenu glavnih
deavanja od 2006. godine u oblastima koje nuno ne ine jezgro policijskog rada, ali su ipak od vital-
nog znaaja za reformu policije u Crnoj Gori. Poglavlje je stoga podijeljeno u pet djelova: mjesto i uloga
Uprave policije u okviru dravne uprave Crne Gore, organizacija i struktura Uprave policije, upravljanje ljud-
skim resursima, policijsko obrazovanje i obuka i upravljanje fnansijkim resursima.
1.1 Mjesto i uloga Uprave policije u okviru dravne uprave Crne Gore
Oktobra 2005. godine, po usvajanju Zakona o policiji, policija je izdvojena iz Ministarstva unutranjih
poslova (MUP) i postala je poseban dravni organ. Bivi Sektor javne bezbjednosti MUP-a postao je
tada Uprava policije. Ovo je znailo da njime vie nije rukovodio pomonik ministra unutranjih poslova
(politiar), ve direktor policije, kojeg na osnovu prijedloga ministra unutranjih poslova imenuje Vla-
da Crne Gore. Od tog trenutka Ministarstvo ima izvrni nadzor nad policijom. Takav izvrni nadzor se,
izmeu ostalog, odraava i u tome da Vlada imenuje direktora policije, ali moe glasati samo o kandi-
datu kojeg predloi ministar unutranjih poslova. Sektor dravne bezbjednosti takoe je tada izdvojen
iz MUP-a i preimenovan je u Agenciju za nacionalnu bezbjednost (ANB), jedinu obavjetajnu slubu
Crne Gore, koja je pod neposrednim nadzorom Vlade
1
.
Ovaj korak, podran od strane OEBS-a kao korak ka depolitizaciji policije, trajao je nekoliko godina i
proces razdvajanja uglavnom je okonan 2007. godine. Na ovaj nain djelimino je ispunjena prva pre-
poruka
2
prethodnog izvjetaja OEBS-a o reformi policije u Crnoj Gori.
Petogodinji mandat prvog direktora policije istekao je u oktobru 2010. godine. Ministar unutranjih
poslova nije predloio Vladi niti obnovu mandata niti zamjenu, zbog aktivnosti u pravcu reforme
dravne uprave, koje su pretpostavljale pripremu Pravno institucionalne analize, zatim pripremu Zako-
na o dravnoj upravi i pratee Uredbe o organizaciji i nainu rada dravne uprave, a paralelno i saglasno
sa ovim propisima, i donoenje Zakona o unutranjim poslovima, koji je upravo koncipiran u pravcu da
podri planirane reforme.
1 Tokom ovog procesa, u velikoj mjeri sprovedena je i preporuka 2 iz prethodnog izvjetaja OEBS-a o reformi policije:
Fiziko razdvajanje Uprave policije i Agencije za nacionalnu bezbednost na teritoriji Crne Gore mora biti sprovedeno kao
pitanje prioriteta. Shauten, L., Gaji, N. i Rigl, . (2006) Reforma policije u Crnoj Gori 2001.-2005.: Ocene i preporuke. Beograd:
Misija OEBS u Srbiji i Crnoj Gori, str. 66 i 161.
2 Preporuka 1: Proces donoenja odluke o tome koje organizacione jedinice ostaju u okviru MUP, a koje prelaze u Up-
ravu policije mora biti to pre okonan. Meutim, nova struktura mora biti opravdana i rezultat valjano isplaniranog procesa.
Nova struktura mora obezbediti jasnu odvojenost MUP, odgovornog za razvoj ciljeva politike, i Uprave policije, odgovorne za
sprovoenje operativnog policijskog posla, na osnovu strategija i akcionih planova. Ibid.
16
Antrfle 1: Mjesto policije u okviru sistema dravne uprave razliitih zemalja OEBS-a
Razliita su mjesta policijske slube u sistemima dravne uprave 56 drava lanica OEBS-a.
Ovdje su ukratko opisani neki primjeri. Sve post-jugoslovenske zemlje, izuzev Crne Gore,
zadrale su svoje nacionalne policijske slube u okviru ministarstava unutranjih poslova. U
skandinavskim zemljama, slino Crnoj Gori, nacionalni policijski organi nezavisni su organi
pod izvrnim nadzorom ministarstava pravde. Izuzev nekoliko nacionalnih policijskih agencija
specijalizovanih za odreene zadatke koji iziskuju specifnu strunost i resurse (npr. Nacional-
na kriminalistika agencija, Granina agencija Ujedinjenog Kraljevstva ili Britanska transportna
policija) koje su odgovorne MUP-u (Home Ofce), najvei dio policijskog rada u Ujedinjenom
Kraljevstvu pripada teritorijalnim policijskim snagama koje djeluju u tri jursdikcije: Engleska i
Vels, kotska i Sjeverna Irska. Najvei dio policijskog rada obavljaju na nivou okruga (drugi ste-
pen lokalne samouprave) 43 slube u Engleskoj i Velsu i osam u kotskoj. U Engleskoj i Velsu, nji-
ma upravljaju policijske vlasti koje ine organi samouprave, nezavisni lanovi i sudije. kotskim
policijskim vlastima upravlja lokalna samouprava (pojedinani okruzi ili okrug u saradnji sa sus-
jednim optinama). U Sjevernoj Irskoj policijski rad obavlja Policijska sluba Sjeverne Irske, pod
nadleniu Policijskog odbora Sjeverne Irske, samostalnog dravnog organa sastavljenog od
poslanika Skuptine Sjeverne Irske i predstavnika zajednice koje imenuje dravni sekretar za
Sjevernu Irsku (ministar u Vladi UK). Policija je u Njemakoj podijeljena izmeu Savezne Repub-
like i njenih konstitutivnih drava. Dvije savezne policijske slube su Savezna granina policija
(Bundesgrenzschutz) i Savezna kancelarija za kriminalistike istrage (Bundeskriminalamt), dok
16 lanica federacije imaju svoje policijske slube (Landespolizei). U svim sluajevima ove
slube odgovaraju nadlenim ministarstvima unutranjih poslova. U Francuskoj, policija radi
na nacionalnom i lokalnom nivou. Dvije nacionalne slube sa istim mandatom u razliitim juris-
dikcijama, Nacionalna policija (u gradovima) i Nacionalna andarmerija (u ruralnim sredinama),
djeluju u okviru Ministarstva unutranjih poslova. Optinska policija je u direkntoj nadlenosti
gradonaelnika, koji je ujedno i ef policije. Policijska sluba Malte je u pod jurisdikcijom Mini-
starstva pravde i unutranjih poslova. Policijski sistem Sjedinjenih Amerikih Drava veoma
je sloen i sprovodi se na razliitim nivoima. Veliki dio organa na saveznom nivou je pod dire-
kntom nadlenou Ministarstva pravde ili Ministarstva domovinske sigurnosti. Osim Havaja,
sve drave imaju svoje policije, koje su obino u nadlenosti njihovih ministarstava za javnu
sigurnost. Okrune i optinske policijske slube potpadaju pod nadlenost ova dva stepena
lokalne samouprave. erif (takoe okruni nivo) obino su neposredno izabrani. U SAD takoe
postoji veliki broj specifnih policijskih jurisdikcija za pojedinane aerodrome, univerzitetske
kampuse, eljeznike pruge U Japanu, jednom od est OEBS-ovih azijskih partnera za sarad-
nju, policijske slube u prefekturima su u nadlenost nezavisne Nacionalne policijske agencije,
dok MUP iskljuivo obavlja zadatke koji se odnose na javnu upravu.
Saradnja Uprave policije sa ostalim organima razlikuje se od sluaja do sluaja. Pozitivna deavanja u
sluaju Zajednikog istranog tima opisana su u ovom izvjetaju u poglavlju Borba protiv tekog i or-
ganizovanog kriminala. Prilikom izrade ovog izvjetaja uoen je izvjestan broj ozbiljnih sistemskih man-
jkavosti meuresorske saradnje na regionalnom i lokalnom nivou. Jedan od najupeatljivih primjera,
koji je primijeen u nekoliko optina, odnosi se na nedostatak koordinacije izmeu optinskih organa,
policijskih i ispostava ostalih centralnih organa u zatiti maloljetnika od kockanja. Ulazak maloljetnika
u kladionice nezakonit je, ali je to uobiajena praksa irom Crne Gore
3
. Razliiti organi imaju razliite
nadlenosti nad kladionicama, ali veoma rijetko sarauju u bavljenju ovim problemom. Jaa i aktivnija
meuresorska saradnja razliitih centralnih i lokalnih organa potrebna je u rjeavanju lokalnih prob-
lema.
3 Podruna jedinica policije Herceg Novi istaknut je primjer aktivnog meuresorskog pristupa zatiti maloljentika od
nezakonitog kockanja.
17
1.2 Organizacija i struktura Uprave policije
Teritorijalno, Uprava policije podijeljena je na osam podrunih jedinica policije
4
, a svaka na svojoj ter-
itoriji ima policiju opte namjene (odnosno uniformisanu policiju) i kriminalistiku policiju. Granina
policija teritorijalno je podijeljena na sedam ispostava
5
. Svaka podruna jedinica policije nadlena je za
podruje svoje optine, a sve su (izuzev Budve) nadlene i za jednu do tri manje susjedne optine, tako
to u svojoj jurisdikciji imaju policijske jedinice na nivou optine (ispostave) za svaku od tih susjednih
optina. Ovih osam podrunih jedinica policije i 13 policijskih ispostava oslikavaju teritorijalnu podjelu
Crne Gore na 21 optinu. One su dalje funkcionalno podijeljene u dva dijela: policija opte namjene i
kriminalistika policija.
Funkcionalno, na centralnom nivou Uprava policije sastoji se od pet sektora, dva odjeljenja, dva centra
i dvije posebne jedinice. Sektori su: (1) Sektor policije opte nadlenosti (uniformisana policija), (2) Sek-
tor kriminalistike policije, (3) Sektor granine policije, (4) Sektor za obezbjeenje linosti i objekata i (5)
6
. Svakim sektorom
policije upravlja Pomonik direktora policije. Dva odjeljenja su: (6) Odjeljenje za meunarodne odnose
i evropske integracije i (7) Odjeljenje za planiranje, razvoj i analitiku. Dva centra Uprave policije su (8)
Operativno-komunikacioni centar i (9) Forenziki centar. Konano, tu su i dvije specijalne jedinice (10)
Specijalna antiteroristika jedinica i (11) Posebna jedinica policije. Dvanaesta organizaciona jedinica na
centralnom nivou Uprave policije jeste (12) Kabinet direktora policije. Odjeljenja na centralnom nivou
i Forenziki centar, kao i odjeljenja unutar sektora se dalje dijele na grupe, dok su posebne jedinice
sastavljene od timova. Operativno-komunikacioni centar dalje je podijeljen na 21 deurnu operativnu
slubu na optinskom nivou.
4 Bar, Berane, Bijelo Polje, Budva, Herceg Novi, Niki, Pljevlja i Podgorica. Podruna jedinica Budva formirana je posle
objavljivanja prethodnog izvjetaja OEBS-a.
5 Bar, Berane, Bijelo Polje, Budva, Herceg Novi, Niki, Pljevlja i Podgorica.
6 Prva tri sektora predstavljaju tradicionalne policijske linije rada, dok su potonja dva skorije osnovana. Sektor za ljud-
ske resurse i pravne poslove, telekomunikacione i informacione sisteme osnovan je poto je Uprava policije postala organ
odvojen od MUP i obavlja logistike i administrativne poslove.
18
Slika 1: Organizaciona struktura Uprave policije
Sektor policije opte nadlenosti obavlja zadatke onoga to se obino opisuje kao uniformisana
policija i sastoji se od etiri odsjeka: Odsjek za javni red i mir, Odsjek za prevenciju i rad policije u za-
jednici, Odsjek za nadzor i kontrolu bezbjednosti u drumskom saobraaju i Odsjek za popunu i zatitu
imovine i lica. I Sektor granine policije ima etiri odsjeka: Odsjek za nadzor dravne granice, Odsjek
za kontrolu prelaenja dravne granice, Odsjek za operativni rad i Odsjek za strance i suzbijanje nezako-
nitih migracija (u okviru kojeg je i prihvatilite za strance). Sektor kriminalistike policije sastoji se od
osam odsjeka: Odsjek za suzbijanje privrednog kriminala, Odsjek za borbu protiv organizovanog krimi-
nala i korupcije, Odsjek za borbu protiv droga i krijumarenja, Odsjek za suzbijanje opteg kriminala,
Odsjek za posebne provjere, Jedinica za zatitu svjedoka, Jedinica za prikrivene isljednike i Nacionalni
19
centralni biro Interpola. Sektor za obezbjeenje linosti i objekata se sastoji od tri odsjeka: Odsjek
za obezbjeenje linosti, Odsjek za obezbjeenje stranih tienih linosti i antiteroristiki pregled i
Odsjek za obezbjeenje objekata i diplomatsko-konzularnih predstavnitva. Sektor za ljudske resurse
i pravne poslove, telekomunikacione i informacione sisteme sastoji se od etiri odsjeka: Odsjek za
pravne poslove, Odsjek za upravljanje, planiranje i razvoj ljudsjih resursa, Odsjek za telekomunikacione
i elektronske tehnologije i Odsjek za informacione sisteme. Finansijska pitanja Uprave policije takoe su
u nadlenosti ovog sektora. Prva tri sektora Uprave policije detaljnije su opisana u naredna tri poglavlja,
dok e posljednja dva sektora bit ukratko opisana u ovom.
Sektor za ljudske resurse, pravna pitanja, telekomunikacione i informacione sisteme nastao je kao di-
rektna posljedica izdvajanja Uprave policije iz MUP. Ovaj Sektor obavlja razliite logistike, administra-
tivne i fnansijske poslove Uprave policije i uglavnom odraava strukture MUP iz kojih je nastao.
Zadaci koje obavlja Sektor za obezbjeenje linosti i objekata ranije su djelimino bili u nadlenosti
Agencije za nacionalnu bezbjednost
7
, a djelimino u nadlenosti Sektora policije opte nadlenosti.
Sam Sektor nastao je tokom reformi 2007. godine. Deset zvaninika
8
pod stalnom je zatitom polic-
ije. Bezbjedonosnom procjenom koju ANB sprovodi u saradnji sa Upravom policije odreuje se da li
e policija tititi i bive nosioce ovih funkcija
9
. Najvii strani zvaninici takoe uivaju zatitu policije
dok su u Crnoj Gori, kao i ostali strani zvaninici ukoliko je potreba za time utvrena bezbjedonosnom
procjenom. Na osnovu odluke Vlade koja se zasniva na bezbjedonosnoj procjeni, Sektor takoe titi
strane misije i kue ili stanove tienih pojedinaca. Oni takoe tite zgrade sudova, tuilatva, Minis-
tarstva unutranjih poslova i Uprave policije. Sveukupno, zatita je obezbijeena za 82 objekta 43
su pod stalnom zatitom, a ostalih 39 pod patrolirnom. Ovako velika nadlenost sektora ite upotrebu
mnogih resursa. Privatna preduzea za obezbjeenje mogla bi uvati mnoge od ovih objekata, dok bi se
obueni policajci mogli biti korieni za ostale policijske zadatke. Ovo treba uzeti u obzir pri oekivanom
smanjenju broj zaposlenih Uprave policije.
Odjeljenje za meunarodne odnose i evropske integracije zadueno je za strateku bilateralnu saradnju
sa organima za sprovoenje zakona stranih zemalja (prvenstveno onih u susjedstvu i iz drava lanica
Evropske unije), kao i sa meunarodnim organizacijama (Ujedinjene nacije, OEBS, Savjet Evrope, In-
terpol, Evropol, SECI centar...). Dok Nacionalni centralni biro Interpola (organizaciono smjeten u Sek-
toru kriminalistike policije) sprovodi operativnu policijsku saradnju sa ostalim policijskim slubama i
meunarodnim policijskim organizacijama, Odjeljenje za meunarodne odnose i evropske integracije
nadleno je za meunarodnu saradnju na stratekom nivou, to izmeu ostalog podrazumijeva i in-
iciranje i usklaivanje meunarodnih policijskih sporazuma.
Odjeljenje za planiranje, razvoj i analitiku u Upravi policije nasljednik je Jedinice MUP za strateko
planiranje, uspostavljene 2003. godine uz snanu podrku OEBS-a. Tadanji ef Misije OEBS u Srbiji i
Crnoj Gori, g. Mauricio Masari, tim je povodom izjavio: Ova jedinica dobila je zadatak da zacrta kurs
ka valjanoj i odrivoj reformi policije i bie motor ovog procesa. Sastavljena je od iskusnih policajaca
sa dugim staom u policiji. Njihov je zadatak da, na osnovu odgovarajue analize, predlau i planiraju
glavne procese reforme policije. Kao to je i predvieno u prethodnom izvjetaju OEBS-a o reformi polic-
ije u Crnoj Gori
10
, ovo Odjeljenje postalo je stalna struktura za planiranje u Upravi policije. Ono sprovodi
analize i istraivanja bezbjednosnih pitanja zanimljivih za policiju, kao i njihovih odnosa. Odjeljenje
takoe radi strateke procjene prijetnji, trendove i planove.
Operativno-komunikacioni centar naslednik je Deurnog operativnog centra koji je u prolom izvjetaju
OEBS-a istaknut kao primjer neefkasne akumulacije resursa
11
. Situacija se unekoliko poboljala
izmetanjem ove jedinice iz uniformisane policije u jedinicu neposredno odgovornu direktoru policije.
Uprava policije namjerava da dalje centralizuje ovu vanu jedinicu i da je upotrebom moderne teh-
nologiju uini efkasnijom, u skladu sa predlozima OEBS-a iz 2006. godine. U meuvremenu je ostvaren
i izvjestan tehnoloki naredak koji je donekle podigao kapacitete Operativno-komunikacionog centra.
7 Tjelohranitelji tri najvia funkcionera (predsjednik Republike, predsjednik Vlade i predsjednik Skuptine) i tim za bio-
hemijska testiranja preuzeti su iz ANB.
8 Predsjednik Republike, predsjednik Vlade, predsjednik Skuptine, predsjednik Vrhovnog suda, predsjednik Ustavnog
suda, ministri unutranjih poslova, inostranih poslova i odbrane, vrhovni dravni tuilac i specijalni tuilac za suzbijanje organi-
zovanog kriminala, korupcije, terorizma i ratnih zloina.
9 Prema ovom mehanizmu, bivi premijer g. Milo ukanovi i danas uiva policijsku zatitu.
10 Shauten, L., Gaji, N. i Rigl, . (2006) Reforma policije u Crnoj Gori 2001-2005: Ocene i preporuke, Beograd: Misija OEBS-a
u Srbiji i Crnoj Gori, str. 40.
11 Ibid. str. 4446.
20
Savremeni Forenziki centar izrastao je iz prilino slabo opremljenog Kriminalistiko-tehnikog centra.
Jedina je ustanova u Crnoj Gori koja sprovodi sve ostale vrste vjetaenja izuzev medicinskih i psihi-
jatrijskih. Forenziki centar znaajno se razvio posljednjih godina i mnogi su ispitanici iz razliitih organa
i sa razliitih nivoa izrazili veliko zadovoljstvo kvalitetom dokaza iz Forenzikog centra, kao i nainom na
koji je unaprijedio rad policije u Crnoj Gori. Ovo je detaljnije opisano u poglavlju Borba protiv tekog i
organizovanog kriminala.
Kada su u pitanju jedinice za posebne namjene, Uprava policije trenutno ih ima dvije: Posebnu jedin-
icu policije (PJP) i Specijalnu antiteroristiku jedinicu (SAJ). SAJ je klasina policijska antiteroristika
jedinica, dok je PJP militarizovana policijska jedinica, formirana u poslednjoj deceniji prologa vijeka
kako bi parirala Vojsci Jugoslavije, ali je od tada znaajno smanjena. Ove jedinice izvravaju zadatke
za koje je potrebna posebna ekspertiza i pomau redovnoj policiji u izvravanju sloenih zadataka (na
primjer, obje imaju kapacitet za upotrebu posebnog naoruanja i taktike), a obje jedinice imaju mandat
da uestvuju u borbi protiv terorizma i organizovanog kriminala. Njihovi kapaciteti (ljudski i tehniki)
12

i mandati u velikoj se mjeri preklapaju, a imajui u vidu oskudne resurse, trebalo bi uzeti u razmatranje
njihovo zdruivanje. U mnogim drugim evropskim policijskim slubama, lanovi jedinica poput SAJ i PJP
obavljaju redovne policijske dunosti kada ne sprovode svoje specijalizovane zadatke ili kada nisu na
specijalistikoj obuci. Ovo bi pomoglo i utedi resursa i promovisanju razvoja karijere, jer bi pripadnici
ovih jedinica imali laku tranziciju na redovne dunosti onda kada dou u godine koje ih ograniavaju
za sprovoenje posebnih operativnih zadataka. Ovo bi takoe bilo znaajno za dalju demilitarizaciju
policije.
Mandati PJP i SAJ
Specijalna antiteroristika jedinica predvidjena je za:
- najsloenije poslove i zadatke iz oblasti terorizma;
- rjeavanja talakih situacija;
- barikadiranja opasnih lica;
- hapenja kriminalnih grupa;
- rjeavanje situacija u sluajevima pruanja otpora vatrenim orujem;
- pruanje asistencija u borbi protiv organizovanog kriminala,
- pruanje pomoi tokom izvoenja spasilakih akcija u cilju zatite bezbjednosti drave i njenih
graana i drugih lica koja se nau pod njenom jurisdikcijom, uz potovanje osnovnih linih
prava i sloboda.
Izvor: Uprava policije (www.upravapolicije.com/index.php?IDSP=334&jezik=lat).
Posebna jedinica policije (PJP) predvidjena je za obavljanje sljedeih poslova:
- borba protiv svih oblika terorizma i organizovanog kriminala;
- uspostavljanje naruenog javnog reda i mira u veem obimu;
- obezbjeenje javnih skupova i manifestacija sa najveim stepenom bezbjednosnog rizika;
- obezbjeenje tienih linosti (VIP) i objekata od posebnog znaaja za dravu;
- asistencija drugim organizacionim jedinicama Uprave u izvravanju najsloenijih poslova i za-
dataka;
- podrka institucijama drave u otklanjanju posljedica izazvanih elementarnim nepogodama i
drugim nesreama (spasilake misije, uee u vojno-policijskim i drugim misijama na kriznim
podrujima);
- planiranje, organizovanje i izvodjenje opte, struno-specijalistike obuke, seminara i kurseva;
- praenje, izuavanje i predlaganje primjene i korienja savremenih dostignua u domenu me-
toda i taktika postupanja jedinice u vrenju najsloenijih bezbjednosnih zadataka.
Izvor: Uprava policije (www.upravapolicije.com/index.php?IDSP=430&jezik=lat).
12 PJP i SAJ ak dijele i iste prostorije.
21
Tokom istraivanja za izradu ovog izvjetaja, uoeno je da je policijska sluba u Crnoj Gori u mnogim
svojim djelovima poprilino hijerarhijski postavljena organizacija. Izvjestan broj organizacionih cjelina
Uprave policije, kako u sjeditu tako u na regionalnom i lokalnom nivou, ima veoma malo zaposlenih.
Jedan broj njih ima starjeine koje rukovode tek nekolicinom slubenika, a u nekim sluajevima ak i
nikom ne rukovode. Jednom prilikom je, tokom istraivanja za potrebe ovog izvjetaja, razgovor obav-
ljen sa oba pripadnika jedinice koja se bavi vanom oblau sprovoenja zakona sa efom i njegovim
zamjenikom. Ovakvu organizacionu strukturu treba podvri funkcionalnoj analizi i treba je okrenuti ka
ravnijem organizacionom modelu, u kome manji broj rukovodilaca nadzire vei broj zaposlenih.
1.3 Upravljanje ljudskim resursima
Organizaciona jedinica nadlena za upravljanje ljudskim resursima u Upravi policije je Odjeljenje za
upravljanje ljudskim resursima, planiranje i razvoj, koja je dio Sektora za ljudske resurse, pravna pitanja,
telekomunikacione i informacione sisteme. Zvanino je zadueno za (1) razvoj kadrovskog potencijala,
(2) planiranje i praenje karijere zaposlenih, (3) rjeavanje o pravima i obavezama iz radnog odnosa, (4)
slubenike odnose i (5) izradu analiza i informacija iz oblasti ljudskih resursa. Ovo Odjeljenje je u real-
nosti poprilino slabo i nedovoljno razvijeno za obavljanje svog zvaninog mandata i djelotvorno moe
obavljati potonje tri funkcije. Postoji potreba za jaanjem kapaciteta i djelotvornog mandata ove organ-
izacione jedinice. Odjeljenje treba da bude kadro da razvije strategiju upravljanja ljudskim resursima i
plan napredovanja u karijeri. To treba da bude uinjeno u bliskoj saradnji sa Odjeljenjem za planiranje,
razvoj i analitiku.
U septembru 2010. godine
13
Uprava policije imala je 5313 zaposlenih, od kojih 4684 policajca. Meu
zaposlenima, 4292 je zaposleno na neodreeno vrijeme, dok je 1021 zaposlen na odreeno vrijeme.
Veina meu potonjima radi na osnovu ugovora koji se obnavljaju na godinjem nivou, dok je 26
pripravnika. Zvaninim dokumentom o radnim mjestima (Akt o sistematizaciji) predvieno je da Uprava
policije ima 5189 radnih mjesta.
Postoje snani funkcionalni razlozi za ponovno razmatranje Akta o sistematizaciji, jer obim poslova
znaajno varira od jedne do druge organizacione jedinice, kao i od jednog do drugog zaposlenog. Pov-
rh toga, veliki su i budetski pritisci za smanjivanjem brojnosti Uprave policije koja je trei po veliini
poslodavac u Crnoj Gori (iza dravnih sektora prosvjete i zdravstva). Kako intenzitet svjetske ekonomske
krize raste, razumno je oekivati da e i ovi pritisci proporcionalno rasti. Kako je Beri Rajan primjetio u
istraivanju policijskog mnenja, Uprava policije bori se da upravlja onim to vidi kao viak zaposlenih.
Policajci (i ostali zaposleni) koji ne zadovoljavaju minimum obrazovnih kriterijuma iz propisa kojima se
regulie proces sistematizacije bie degradirani na odgovarajui rang ili otputeni. [] Stariji zaposleni
sa vie iskustva no obrazovanja posebno su osjetljivi na degradiranje.
14
Najtetniji odgovor na ova pitanja bilo bi rizikovanje slabljenja policijskih kapaciteta rezovima
preduzetim bez iscrpne funkcionalne analize potreba za osobljem. Mehaniko poreenje sa prosjenim
odnosom policajaca u odnosu na broj stanovnika u drugim evropskim zemljama ne treba da bude jed-
ino mjerilo koji se uzima u obzir, ve treba uzeti i ostale relevantne okolnosti (trendovi kriminaliteta,
razvoj saobraaja, meunarodna policijska saradnja, aktivnosti krijumarenja na odreenim segmen-
tima granice...), kako geografske tako i tematske. Takva funkcionalna procjenu treba da bude sprovede-
na u saradnji Odjeljenja za planiranje, razvoj i analitiku i Odjeljenja za upravljanje ljudskim resursima,
planiranje i razvoj, gdje bi potonje imalo noseu ulogu. Pored nove organizacione strukture i sistema-
tizacije radnih mjesta, ovaj proces takoe treba da rezultira i novim opisima radnih mjesta. Kada se
donesu odluke na osnovu funkcionalne analize, bie potrebno da odgovarajue smanjenje broja za-
poslenih bude praeno odgovarajuim programom za viak zaposlenih. Djelotvorna zaposlivost vika
zaposlenih Uprave policije podrazumijevae ne samo fnansijsku kompenzaciju, nego i profesionalnu
prekvalifkaciju i obezbjeivanje start-up kredita i bespovratnih sredstava za malu privredu, slino
primjeru demobilizacije nekih oruanih snaga u regionu.
13 Podaci predstavljeni na konferenciji Izazovi u upravljanju ljudskim resusrima tokom procesa reforme policije, Sko-
plje, 20-21. septembar 2010.
14 Rajan, B. (2010) Izvjetaj Misije OEBS-a u Crnoj Gori o percepciji policije i reformi policije u Crnoj Gori 2010. Podgorica:
Misija OEBS-a u Crnoj Gori, str. 2425.
22
U Upravi policije zaposleno je 645 ena (12,14% ukupne radne snage), od kojih je 550 policajki, meu
kojima ih je 330 u uniformi. Na rukovodeim radnim mjestima u Upravi policije
15
nalazi se 20 ena, od
kojih je jedna na rukovodeem poloaju stratekog nivoa, jedna je na poloaju srednjeg rukovodeeg
(koordinatorkog) nivoa, dok je ostalih 18 na operativnim rukovodeim radnim mjestima. Kljuna
pitanja o polnom sastavu uoena u prethodnom izvjetaju OEBS-a i dalje stoje, ali je dolo do izvjesnih
poboljanja. Vie poboljanja ka reprezentativnijoj policijskoj slubi bie i potrebno i dobrodolo.
Etnika struktura Uprave policije je u znaajnoj mjeri nesaglasna strukturi stanovnitva Crne Gore.
Etniki Crnogorci znaajno su prezastupljeni, sa oko 84,49% zaposlenih u Upravi policije, dok je, prema
zvaninim rezultatima popisa odranog 2011. godine, njihov udio u ukupnom stanovnitvu 44,98%. Sve
ostale etnike grupe nedovoljno su zastupljene. Procentualno, Hrvati su najmanje zastupljena grupa,
iji udio meu radnicima Uprave policije nije ni desetina njihovog udjela u stanovnitvu Crne Gore
16
,
dok su Muslimani najpriblinije zastupljena etnika grupa, iji udio u policiji odraava 92% njihovog
udjela u stanovnitvu. U apsolutnom iznosu, iako druga najbrojnija etnika grupa, Srbi su najnezastu-
pljeniji. Njima je udio meu radnicima Uprave policije manji od petine udjela u stanovnitvu. Jedina
jeziki razliita etnika grupa, Albanci, zastupljeni su tek etvrtinom udjela u stanovnitvu Crne Gore.
Bonjaci su takoe nedovoljno zastupljeni u policiji, sa oko dvije petine udjela u itavom stanovnitvu.
Trenutno nema ni jednog policajca romske etnike pripadnosti, 0,0%. Treba takoe napomenuti da je
ovakve podatke bilo nemogue dobiti za prethodni izvjetaj OEBS-a o reformi policije u Crnoj Gori, jer
je tadanja zvanina politika Uprave policije bila da zaposlene ne klasifkuje po etnikoj pripadnosti.
Statistiki podaci postali su dostupni tek poto je Evropska komisija dala preporuku Vladi Crne Gore da
ih objavi. Potrebno je reagovati na uoene nesrazmernosti u buduoj politici i strategiji razvoja ljudskih
resursa.
15 Aneks uz Startegiju razvoja policije.
16 Treba, meutim, napomenuti da veina Hrvata ivi u primorskom dijelu Crne Gore, podruju u kome je stanovnitvo
znatno manje zainteresovano za rad u policiji zbog mnotva mogunosti zapoljavanja u drugim oblastima, prvenstveno u
turizmu.
23
Tabela 1: Poreenje etnike strukture Uprave policije sa etnikom strukturom Crne Gore
171819
Etnike grupe
Etnika struktura Crne Gore,
prema zvaninim rezulta-
tima popisa 2011. godine
17
Etnika struktura Uprave
policije, prema izvjetaju
zvanino uruenom Evrop-
skoj komisiji
18
Odnos rep-
rezentativnosti
19
Crnogorci 44,98% 84,49% 1,88
Srbi 28,73% 6,20% 0,22
Bonjaci 8,65% 3,46% 0,40
Albanci 4,91% 1,21% 0,25
Muslimani 3,31% 3,05% 0,92
Hrvati 0,97% 0,09% 0,09
Ostali 3,58% 0,17% 0,05
Odbili da odgovori 4,87% 0,12% 0,02
Bez podataka 0 1,21%
Ukupno 100% 100%
Od prethodnog izvjetaja OEBS-a nikakav napredak
20
nije zabiljeen u reformisanju sistema zapoljavanja
i unapreivanja. Potrebno je formirati sistem transparentnog zapoljavanja i promovisanja koji je zas-
novan na zaslugama. Zapoljavanje novih slubenika u Upravi policije je u nadlenosti Odsjeka za up-
ravljanje ljudskim resusrima, planiranje i razvoj, ali tek nakon izrade funkcinalne analize. Odreivanje
optimalnog broja novog osoblja je vano s obzirom da e smanjenje broja slubenika uticati na broj
zapoljavanja novih slubenika. Odsjek za upravljanje ljudskim resursima, planiranje i razvoj treba da
objavi konkurs za sva otvorena radna mjesta. Kandidati koji se prijave bi trebali da obave razgovor sa
nezavisnom komisijom i da prou neophodne testove. Slian sistem bi trebalo uspostaviti i za napre-
dovanje u karijeri. Interne konkurse za sva rukovodea mjesta, ukljuujui i poziciju direktora policije,
treba objavljivati irom Uprave policije. U odreenim sluajevima, konkursi bi mogli biti objavljivani
i iroj javnosti u glasilima sa nacionalnom pokrivenou. Od kljunog je znaaja da sve procedure
zapoljavanja i odabira jeme transparentan, ravopravan i na zaslugama zasnovan proces.
1.4 Policijsko obrazovanje i obuka
Srednja kola unutranjih poslova, formirana u Danilovgradu 1995. godine, prva je ustanova za obuku
policije u Crnoj Gori. Pruala je srednjokolsko obrazovanje acima mukog pola i starosti od 14 do 18
17 Zavod za statistiku Crne Gore (12. jul 2011.) Saoptenje br. 83: Stanovnitvo Crne Gore prema polu, tipu naselja,
nacionalnoj, odnosno etnikoj pripadnosti, vjeroispovijesti i maternjem jeziku po optinama u Crnoj Gori, str. 89. http://
monstat.org/userfles/fle/popis2011/saopstenje/saopstenje%281%29.pdf (Pristupljeno: 20. oktobar 2011.).
18 Vlada Crne Gore, Ministarstvo vanjskih poslova i evropskih integracija (29. septembar 2011.): esti mjeseni izvjetaj
o realizaciji obaveza iz akcionog plana praenja sprovoenja preporuka iz miljenja Evropske komisije, p. 715.
19 Odnos izmeu udjela etnike grupe u strukturi stanovnitva i njihovog udjela meu zaposlenima u Upravi policije.
Broj 1 znaio bi da je udio neke grupe u policiji jednak njihovom udjelu u ukupnom stanovnitvu. Vrijednost iznad 1 ukazuje
koliko je grupa prezastupljena, dok vrijednost ispod 1 ukazuje u kojij je mjeri grupa nezastupljena.
24
godina. Nijedan nastavnik Srednje kole unutranjih poslova nije bio zvanino kvalifkovan za obra-
zovanje odraslih. Politika deavanja u Jugoslaviji tokom poslednje decenije 20. vijeka imala su veliki
uticaj na obuku i obrazovanje policije u Crnoj Gori. Veliki broj ljudi sa vojnom obukom i bez ikakve
prave policijske obuke preko noi zaposlen je u tada paravojnoj Posebnoj jedinici policije, a docnije u
graninoj policiji. Imajui u vidu injenicu da u to vrijeme nije postojala policijska obrazovna ustanova,
niti sistematski obrazovni sistem, u strukturama policije nije bilo ni obuke u slubi, kao ni specijalistike
ni napredne obuke. Slijedei prethodne preporuke OEBS-a, Srednja kola unutranjih poslova je 2006.
godine transformisana u Policijsku akademiju. To je sada nezavisna javna ustanova koja obezbjeuje os-
novnu policijsku obuku za nove polaznike, obuku u slubi i specijalizovanu obuku za aktivne policajce,
kao i dopunsku obuku za policajce bez policijske obuke. Policijska akademija razvila je program obuke
za rukovoenje, ali on u analiziranom periodu nije postao redovan, ve je takva obuka uveliko zavisila
od sporadine meunarodne pomoi. Zaposleni u Upravi policije takoe imaju obuku koju obezbjeuje
Vladina Uprava za kadrove, kao i meunarodni partneri
21
.
Policijska akademija ime jedinstvenu strukturu, jer je podjednako odgovorna i Ministarstvu prosvjete i
sporta i Ministarstvu unutranjih poslova. Ova nezavisnost daje joj solidan stepen akademske slobode i
omoguuje joj da funkcionie bez podvrgavanja potencijalno glomaznim procedurama odobravanja.
22

Iako konsultovana u procesu izrade nastavnog programa, Uprava policije nije ukljuena u njegovo odo-
bravanje.
23
Nezavisnost Policijsku akademiju takoe oslobaa od podvrgavanja budetu Uprave policije
i olakava joj samorazvoj. Iako Akademija ima odvojen budet koji joj pokriva osnovne trokove osoblja
i odravanja, veinu operativnih trokova za svu obuku, osim osnovne, pokrivaju Uprava policije ili dru-
gi klijenti. Zbog toga je Akademija nedavno razvila dodatne kurseve za ostale bezbjedonosne struke,
poput zatvorskih uvara i carinika. Ona takoe nudi i komercijalne usluge, poput obuke za ovlaene
radnike obezbjeenja, engleski jezik i informacione tehnologije. Ovakav fnansijski model moe obezbi-
jediti odrivost ove ustanove, ali ipak donosioci politikih odluka treba da preispitaju da li se konkurent-
nost Policijske akademije moe obezbjediti njenom monopolskom pozicijom (na primjer za izdavanje
licenci za radnike obezbjeenja) i javnim sufnansiranjem. Policijska akademija ostavlja utisak civilne
ustanove kadre da djelotvorno kombinuje normativne aspekte policijske obuke sa tradicionalnijim
vjetinama, poput upotrebe sile. Nema neposredne hijerarhijske veze niti ovlaenja za obezbjeenje
koordinacije i saradnje Uprave policije i Policijske akademije. Ovo katkad izaziva ozbiljne probleme u
planiranju ili izvoenju programa policijskog obrazovanja i obuke. Trenutno se neformalnim mreama
problemi prevazilaze, jer je sadanji direktor Policijske akademije bio pomonik direktora policije i ef
uniformisane policije, ali bi ovi problemi bili lake i bre, na sistemski nain, rjeavani ako bi Uprava
policije ojaala kapacitete za bavljenje pitanjima obrazovanja i obuke.
Ukratko, glavni napredak tokom perioda 2006.-2011. bila je transformacija Policijske akademije u pu-
nopravnu ustanovu za pruanje osnovne profesionalne policijske obuke. Njen kapacitet priznat je
ulanjenjem u Udruenje evropskih policijskih koleda (AEPC) 2009. godine i osnaen partnerstvom sa
Pravnim fakultetom Univerziteta Crne Gore, koji njenim svrenim polaznicima dozvoljava da na njemu
nastave kolovanje i diplomiraju kriminologiju. Iako se akademija moe diiti odlinim prostorom za
nastavu, smjetaj i obuku, njen nastavni kadar ne pokriva u potpunosti potrebe Uprave policije za
razliitom obukom. Naime, na akademiji nema dovoljno nastavnog kadra koji je upoznat sa naelima
poduavanja odraslih, profesionalnim policijskim iskustvom i znanjem stranih jezika.
Glavne prepreke u ostvarivanju punog potencijala rada akademije, ogledaju se u odsustvu koherentne
politike upravljanja ljudskim resursima u Upravi policije. To policajcima efektivno ometa razvoj karijere
i sprijeava identifkovanje tanih potreba za specijalistikom, naprednom i rukovodilakom obukom.
Potrebno je primijetiti da je odrivost Policijske akademije upitna, imajui u vidu smanjenu potrebu za
svrenim polaznicima osnovne policijske obuke.
21 Vladina Uprava za Kadrove organizuje obuku za opte kvalifkacije dravnih slubenika, poput uvoda u sistem javne
uprave ili antikorupcijskih mjera. Na primjer, OEBS-ov Centar za obuku policije je od marta 2003. godine organizovao mnogo-
brojne kurseve za razliita odjeljenja policije na vie od 20 razliitih tema povezanih sa policijom i priblino 3500 policajaca
proli je ove kurseve do 2010. godine. OEBS-ov Centar za obuku policije nalazi se u krugu Policijske akademije u Danilovgradu,
sa kojom od 2008. dijeli trokove zajednikih aktivnosti. Uprava policije plaa put i smjetaj policajaca na obuci u OEBS-ovom
Centru za obuku policije.
22 Premda je programe osnovne obuke za policajce i za zatvorske uvare licenciralo Ministarstvo prosvjete i sporta.
23 Ali je ukljuena u izradu godinjih planove specijalistike obuke i odobrava ih.
25
Slika 2: Reforma policijske obuke i obrazovanja u Crnoj Gori
24
1.5 Kapacitet
Policijska akademija zapoljava 16 instruktora i predavaa, a svi su zavrili OEBS-ov kurs za dranje
nastave. etiri predavaa zavrila su OEBS-ov kurs za obuavanje instruktora, kao i OEBS-ov kurs za
ocjenjivanje obuke. Svi predavai zavrili su i OEBS-ovu obuku za izradu nastavnih planova i programa.
Najvea zabrinutost i problem u vezi instruktora je da svega polovina njih ima radno iskustvo u policiji
ili na terenu. Iako je veliki fond asova odreen za praktinu ili situacionu obuku, ovo znai da dobrom
delu predavaa nedostaje profesionalnog iskustva da bi djelovali kao uzor.
Policijska akademija je, meutim, poslednjih godina dosta uloila u razvoj nastavnog osoblja. U saradnji
sa meunarodnim organizacijama, za njih su organizovani posebni kursevi na Policijskoj akademiji, a
dio je pohaao obuku u inostranstvu. Akademija je takoe fnansijski podrala predavae i instruktore
u pohaanju razliitih nivoa poslediplomskih studija.
Pod nadzorom OEBS-ovog Centra za obuku policije, Akademija je uspjeno organizovala kurseve za
obuavanje instruktora za policajce, carinike i pripadnike kazneno-popravnog sistema. Ovaj kurs
24 Dijagram je u februaru 2006. godine izraen u Jedinici za obrazovanje i razvoj policije, Odjeljenje za sprovodjenje
zakona, Misija OEBS u Srbiji i Crnoj Gori, a korien je u: Shauten, L., Gaji, N. i Rigl, S. (2006) Reforma policije u Crnoj Gori 2001-
2005: ocene i preporuke. Beograd: Misija OEBS u Srbiji i Crnoj Gori, str. 125.
26
zavrilo je 45 policajaca koji su obueni da budu instruktori i koji samostalno mogu sprovesti obuku
kolega u slubi, ali samo njih pet rade kao instruktori na terenu.
25
U nekim organizacionim jedinicama
ne postoje obueni instruktori za dranje obuke i samim tim je nizak kapacitet jedinice za odravanje
interne obuke. Graninoj, kriminalistikoj i uniformisanoj policiji potrebni su instruktori da sprovode
njihovu vlastitu obuku u slubi i specijalistiku obuku. Ima meutim i organizacionih jedinica koje su iz-
gradile odriv model imenovanjem instruktora za terensku obuku, obuavajui ih za instruktore, aljui
ih na relevantnu specijalistiku obuku i koristei ih potom za obuku kolega i novopridolih slubenika.
Ovakav pristup mogao bi se koristiti u celoj slubi. Policijska akademija treba da obezbijedi prostor
za meusobnu razmjenu iskustava, redovno osvjeavanje znanja i profesionalni razvoj aktivnih teren-
skih instruktora. Ovaj bi pristup takoe sluio unapreenju odrivosti obuke koju dre meunarodni
strunjaci koji posjeuju Crnu Goru.
Jasno je da Policijska akademija nije u mogunosti da odgovori na sve potrebe za obukom. Razlog
ovome je ograniena ekspertiza u nekim oblastima. To se dopunjava i potpomae angaovanjem
spoljanjih predavaa i kroz meunarodu i regionalnu saradnju. Policijska akademija je od nastanka im-
ala snanu podrku meunarodne zajednice, posebno OEBS-a, ICITAP-a, vedskog nacionalnog polici-
jskog odbora i Evropske unije. Proftirala je od blizine meunarodnim reformatorima i zadrala je ot-
voren duh za meunarodnu podrku. Kao centar reforme policije, Akademija je obezbjedila mogunost
odravanja brojnih specijalistikih obuka koje su imale za cilj irenje vrijednosti reforme do najdaljih
taaka rada policije u Crnoj Gori. Ogranieno znanje stranih jezika oteava, meutim, uestvovanje os-
oblja u meunarodnim programima obuke.
1.6 Kursevi koje izvodi Policijska akademija
Do oktobra 2010. godine, osnovna policijska obuka trajala je 18 mjeseci, a od tada je produena
na dvije godine. Sastoji se od jednogodinje teorijske i praktine obuke na Policijskoj akademiji,
etvoromjesenog terenskog stairanja u podrunim jedinicama policije i tromjesene dodatne teori-
jske i praktine obuke (ukljuujui simulacije) na Akademiji. Pitomci koji uspjeno zavre dvogodinju
osnovnu obuku imaju pravo da nastave studije na Pravnom fakultetu Univerziteta Crne Gore i tako
diplomiraju kriminologiju. Ubudue, ukoliko se nastavi sa osnovnom policijskom obukom, kampanje
privlaenja kandidata za nju treba da budu ciljane i skrojene da privuku vie ena i pripadnika razliitih
etnikih grupa i time poboljaju raznolikost studenata i sastava policijske slube.
Tabela 2: Pregled svrenih polaznika osnovne policijske obuke od 2006.
Generacija
Prva generacija
2006-2008
Druga generacija
2007-2009
Trea generacija
2008-2010
Broj upisanih stu-
denata
47 26 36
Broj svrenih po-
laznika
40 (svi zaposleni u Up-
ravi policije)
26 33
Uprava policije jasno je stavila do znanja da ne moe apsorbovati sve polaznike koji zave Policijsku
akademiju, zbog vika kadrova koje je naslijedila iz vremena masovnog zapoljavanja u policiju tokom
poslednje decenije prologa vijeka
26
. Ovaj problem zaotren je i politikom smanjenja broja zaposlenih
i smanjenjem budeta ime je efektivno zamrznuto zapoljavanje u policiji. Iz ovog razloga Policijska
akademija 2011. godine nije upisivala nove polaznike, ali je izvodila osnovnu obuku za carinike i zatvor-
ske slubenike. Mora se rei da ovakva deavanja nisu dobar predznak za organizaciju koja se nada da
e privui kandidate visokog kvaliteta. Diskontinuitet u obuci na Policijskoj akademiji nije najsreniji,
a intervjuisani poslanici, novinari i predstavnici NVO-a ukazali su da su svreni polaznici nove osnovne
25 Izvjetaj sa LFA radionice: Razvoj crnogorske policijske slube sa aspekta obrazovanja i obuke, Policijska akademija, 6-9.
april 2010.
27
policijske obuke usklaene sa modernim demokratskim naelima policijskog rada najbolji predstavnici
vizije reforme policije u praksi. Kao to je primjeeno u OEBS-ovom istraivanju policijskog mnenja,
itav razlog postojanja Akademije ugroen je ukoliko policija ne odabere uspjene kandidate. Posto-
jalo je vienje meu nekim lanovima osoblja (bivim policajcima) da bi za Akademiju bilo bolje da je
smjetena u nadlenost Uprave policije. Civilni lanovi osoblja, uivajui u svojoj akademskoj autonom-
iji, energino se ne slau sa ovim.
27
U saradnji sa Centrom OEBS-a za obuku policije, Policijska akademija nastavlja sa organizovanjem
petomjesenog dodatnog kursa za granine policajce bez policijskog obrazovanja. Pokazalo se tekim
da kadar bez tog obrazovanja bude doveden do potrebnog nivoa strunog znanja
28
. Dio osoblja nije
bio prijemiv za dodatnu obuku, zbog niskog poetnog nivoa obrazovanja ili zbog blizine penzije.
Kursevi pak nijesu uvijek bili prilagoeni ovoj ciljnoj grupi jer su bili zbijeni i intenzivni. Gotovo ni jedan
polaznik dodatne obuke nije pao na zavrnom ispitu jer su instruktori imali empatiju sa policajcima
koji bi inae izgubili posao i izvor prihoda.
29
Stroija politika ocjenjivanja treba da bude primjenjivana
na preostalim dopunskim kursevima, a znanje i vjetine prethodnih polaznika moglo bi biti ponovo
ocjenjivano u sklopu postepenog smanjivanja neobrazovanog kadra. Prije toga, treba napraviti izmjene
Zakona o policiji, a Akt o sistematizaciji pripremiti tako da se izriito navede minimum obrazovanja i
strune obuke
30
neophodan za obavljanje posla policajca. Po izradi funkcionalne analize sprovedene
zarad defnisanja optimalne veliine policijske slube, treba pokrenuti program sistematskog smanjenja
broja zaposlenih. On treba da bude izraen po uzoru na programe demobilizacije u nekim vojskama
regiona i treba traiti meunarodnu fnansijsku pomo za podrku tom programu. Program smanjenja
broja zaposlenih treba da sadri kako mogunost za dopunsku obuku zarad ostajanja u slubi, tako i
adekvatne pakete otpremnine za one koji su voljni da dobrovoljno napuste slubu, ukljuujui i relevan-
tan program prekvalifkacije za civilni ivot.
31
Specijalistika obuka odnosi se na obuku koju neka operativna jedinica zahtijeva da osoblju obezbi-
jedi vjetine potrebne za njihova radna mjesta. Brojna problematina pitanja u vezi sa specijalistikom
obukom navedena su u izvjetaju sa LFA radionice o reformi policijskog obrazovanja i obuke. Svrha
pripreme Izvjetaja bila je da se postave osnove za program, koji e omoguiti da policijski obrazov-
nisistem i ljudski resursi budu koherentni i podsticajni u jaanju profesionalizma, teda doprinesu da
crnogorska policija radi u skladu sa meunarodnim standardima. Prvo uoeno pitanje je manjkav oda-
bir uesnika. Zaposleni poslati na obuku nemaju uvijek koristi od nje, jer ista nije relevantna za posao
koji obavljaju. To vodi slabom uticaju obuke, jer je polaznici ne mogu primjeniti u praksi. Ljudi kojima je
potrebno dublje znanje odreenih oblasti nisu uvijek ti koje odabiraju za pohaanje relevantne obuke.
Policijska akademija ne dobija jasne povratne informacije kakva je vrsta obuke potrebna operativnim
jedinicama za njihove zaposlene, jer potrebe za obukom poetkom godine odrede policijski rukovo-
dioci i esto se u toku godine mijenjaju. Potrebe za obukom treba da odgovaraju zahtjevima radnih
mjesta i planovima za razvoj karijere koje treba da pripremi Odjeljenje za upravljanje ljudskim resur-
sima u konsultaciji sa neposredno nadreenim policijskim starjeinama. Rukovodioci treba da imaju
bolji sistem podrke odluivanju koji bi im omoguavao da upare osoblje sa potrebama za obukom
i sa raspoloivom obukom. Postoji potreba za jasnim procedurama komunikacije prilikom obraanja
Policijskoj akademiji u vezi sa potrebnom obukom, kako bi ona mogla da razvije odgovarajue kurseve.
27 Rajan, B. (2010) Izvjetaj Misije OEBS-a u Crnoj Gori o percepciji policije i reformi policije u Crnoj Gori 2010. Podgorica:
Misija OEBS-a u Crnoj Gori, str. 15.
28 Izvjetaj sa LFA radionice: Razvoj crnogorske policijske slube sa aspekta obrazovanja i obuke, Policijska akademija, 6-9.
april 2010.
29 Ibid. str. 6.
30 Zakon o policiji iz 2005. godine defnie samo srednju strunu spremu, prolaenje testa fzike spremnosti i bezbjed-
nosnu provjeru kao uslove za zapoljavanje na radnom mjestu policajca. On ne precizira osnovnu policijsku obuku kao uslov
da se postane policajac.
31 Za mogue modele, pogledati www.ddr-humansecurity.org.uk/images/DDR%20DESK%20REVIEW%20BiH.pdf.
28
Tabela 3: Pregled specijalistike obuke
Godina
Obuka u slubi (ter-
enska obuka)
Specijalistika
obuka
Obuka za primjenu
novih propisa Ukupno
Broj
kurseva
Broj po-
laznika
Broj
kurseva
Broj po-
laznika
Broj
kurseva
Broj po-
laznika
Broj
kurseva
Broj po-
laznika
2007. 44 597 4 47 2 42 50 686
2008. 46 619 5 90 1 44 52 753
2009. 50 798 24 325 74 1123
Do sep-
tembra
2010. 32 555 13 211 17 359 62 1125
UKUPNO 172 2569 46 673 20 445 238 3687
Trenutno ne postoje jasna mjerila za napredovanje u karijeri niti bilo kakva povezanost sa obukom
za rukovoenje. Strategijom razvoja policije preporuen je, meutim, razvoj obrazovnih kriterijuma
koji bi bili povezani sa odreenim nivoima unapreenja. Strategijom razvoja policije
32
preporueno je
uspostavljanje novog sistema upravljanja ljudskim resursima, u kome nee biti mogue imenovanje na
rukovodeu poziciju bez uspenog zavravanja obuke za rukovoenje. Pretpostavlja se da e zahtjevi
za obukom za rukovoenje kao kriterijumom za napredovanje u karijeri unaprijediti trenutnu situaciju
da svega mali broj viih rukovodilaca pohaa obuku koja vodi poboljanju rukovodilakih kapaciteta u
Upravi policije. Do sada su veinom rukovodioci srednjeg nivoa pohaali razliite obuke o vjetinama
upravljanja koji je organizovala Policijska akademija, a drali strani predavai. Rukovodstvo Akademije
takoe priznaje tekoe u privlaenju viih rukovodilaca i pronalaenju odgovarajueg okruenja za
njihov profesionalni razvoj. Izrada plana i programa obuke za rukovoenje treba da odraava potrebe
posla i da omogui feksibilno izvoenje obuke u skladu sa radnim zahtjevima veine policajaca. Men-
torstvo posle radnog vremena moglo bi da bude jedan od modela koji je ve isproban, na primjer up-
oznavanje vieg policijskog rukovodstva u vedskoj sa politikom ravnopravnosti polova.
1.7 Upravljanje fnansijskim resursima
Upravljanje fnansijama je meu kljunim oblastima reforme policije, a uistinu i itavog njenog rada u
Crnoj Gori. Efkasnije korienje fnansijskih resursa pomoglo bi efkasnost reforme i rada policije.
Manjak sredstava i niske plate esto se doivljavaju kao krupan demotiviui inilac za policajce, a takoe
i kao glavna prepreka za reformu policije u Crnoj Gori. Ovo, meutim, treba sagledavati u kontekstu
ukupnog fnansiranja Uprave policije, kao i u kontekstu sveukupno teke situacije u ovom drutvu u
tranziciji.
32 Vlada Crne Gore, Ministarstvo unutrasnjih poslova (2011) Strategija razvoja i funkcionisanja policije u periodu 2011-
2013. godine , str. 18.
29
Tabela 4: Godisnji budet Uprave policije 2007.2011.
33
Godina Dravni budet (EUR) Budet Uprave policije (EUR)
Udio u dravnom budetu
Crne Gore (%)
2007 616.860.519,15 50.344.415,94 8,16
2008 730.409.181,00 71.606.562,61 9,80
2009 1.623.684.943,65 82.580.768,50 5,81
2010 1.425.963.634,38 64.512.702,96 4,52
2011 1.170.744.127,39 64.190.201,15 5,48
Uprava policije je meu najveim budetkim korisnicima u Crnoj Gori, na drugom mjestu iza Ministar-
stva obrazovanja, a daleko je najvei korisnik budeta meu organima krivino-pravnog i bezbjednos-
nog sistema.
33 Godina 2006. pripada posmatranom periodu, ali je izostavljena jer je budet policije tada bio dio budeta Ministar-
stva unutranjih poslova.
30
Tabela 5: Presjek godinjeg budeta Uprave policije po glavnim kategorijama 2007.2011.
Kategorije budeta 2007 2008
% %
Bruto lini dohoci i
doprinosi
39,884,003.76 69.33126408 57,336,668.86 68.01703526
Ostala lina primanja 3,532,139.00 6.139996958 5,573,817.00 6.612077662
Davanja za socijalnu
zatitu
1,936,371.59 3.366038447 - -
Materijalni trokovi i
usluge
8,970,000.00 15.59275349 13,480,808.00 15.99194043
Redovno odravanje 540,000.00 0.93869419 650,000.00 0.771078505
Trokovi zakupa 500,000.00 0.869161287 400,000.00 0.474509849
Ostali trokovi 522,207.96 0.907765885 720,000.00 0.854117729
Kapitalni trokovi 1,600,000.00 2.781316118 6,088,218.73 7.222299381
Davanja institucijama,
pojedincimam
nevladinom i javnom
sektoru
42,000.00 0.073009548 48,000.00 0.056941182
Ukupno 57,526,722.31 100 84,297,512.59 100
31
2009 2010 2011
% % %
51,569,385.19 70.12088002 49,183,284.71 76.23813986 51,684,172.82 80.51723144
6,273,300.50 8.530048402 5,703,867.50 8.841464143 2,485,711.74 3.872416187
- - - - - -
10,390,150.76 14.12788832 7,636,772.59 11.83762614 7,653,284.63 11.92282388
650,000.00 0.883830045 437,999.99 0.678936039 322,911.96 0.503054912
310,020.00 0.421546139 291,600.00 0.452004003 385,920.00 0.601213259
300,030.00 0.407962351 - - - -
4,028,104.59 5.477169015 1,259,178.17 1.951829814 1,658,200.00 2.583260327
22,560.00 0.030675701 - - - -
73,543,551.04 100 64,512,702.96 100 64,190,201.15 100
32
Tokom perioda kojim se ovaj izvjetaj bavi, zavisno od godine, priblino 6584% ukupnog budeta
Uprave policije izdvajano je za plate i ostale oblike linih primanja, dok je oko 1218% izdvajano za
plaanje raznih odravanja i usluga. Malo je izdvajano za infrastrukturu ili kapitalna ulaganja.
Glavni dio sredstava za investicije doao je iz meunarodnih donacija, koje je pak teko predvidjeti i
koje su nekonzistentan izvor prihoda. U prethodnom izvjetaju OEBS-a o reformi policije u Crnoj Gori,
primjeeno je da MUP (a time i policijska sluba) nije imalo cjelovit pregled primljenih donacija.
34
Ova
situacija radikalno je unaprijeena i takav je pregled sada dostupan.
Drugi izvor vanbudetskih prihoda Uprave policije dolazi iz privatnih donacija iz Crne Gore. Na primjer,
zgrada Podrune jedinice policije u Pljevljima renovirana je donacijama privatnih frmi iz tog grada.
Jo jedan primjer su donacije opreme i odjee specijalnim jedinicama. Takvu praksu treba prekinuti jer
moe dovesti do neeljenog privatnog uticaja na rad policije.
Sadanji je proces izrade budeta i dalje visoko centralizovan
35
, to se djelimino moe pripisati nasljeu
dravnog socijalizma, ali to znai da Preporuka 12 prethodnog izvjetaja OEBS-a o reformi policije u
Crnoj Gori nije ispunjena
36
. Predlozi budeta u Upravi policije pripremaju se na vrhu, u Sektoru za ljudske
resurse, pravna pitanja, telekomunikacione i informacione sisteme, bez ikakvog prethodnog doprinosa
korisnika budeta (organizacionih jedinica), to je procedura u razvijenim policijskim slubama. Njihov
se doprinos trai tek kada je predlog budeta ve pripremljen, to ostavlja malo prostora za izmjene.
Tada mogu biti napravljene samo male dorade i to tek posle velikog pritiska sa terena. Uprava polic-
ije trenutno nema nikakve obrasce za predloge budeta u kojima bi organizacione jedinice mogle da
navedu svoje potrebe na samom poetku ciklusa planiranja.
Ovakav manjak budetske transparentnosti, praktino bez konsultovanja krajnjih korisnika, iziskuje
znaajna poboljanja. Ministarstvo fnansija svake godine alje obrasce za predlog budeta svim or-
ganima koji se fnansiraju iz budeta. Ono takoe obezbjeuju posebne budetske savjetnike da po-
mognu oko tehnikih detalja u popunjavanju tih obrazaca. Budetske potrebe Uprave policije vjerov-
atno bi efkasnije bivale ispunjene kada bi Sektor za ljudske resurse, pravna pitanja, telekomunikacione
i informacione sisteme slijedio isti primjer i u samoj Uprave policije i traio doprinos organizacionih
jedinica prije podnoenja predloga budeta Ministarstvu fnansija. Moe se oekivati da bi pri prvim
pokuajima pripreme budeta na ovaj nain neke organizacione jedinice davale spisak elja, prije no
odgovarajui doprinos zasnovan na planiranju, ali bi ona vremenom odraavala stvarnije potrebe. Ovo
bi takoe meu policajcima demistifkovalo budetski ciklus, a za policijske starjeine predstavljalo bi
mogunost da ralno procijene potrebe svojih jedinica. Dodatna vrijednost bila bi snaenje planerskih
kapaciteta Uprave policije.
Zbog specifnosti prirode rada policije, propisi Upravi policije omoguavaju da osjetljivu opremu na-
bavlja po posebnim procedurama. Ovo je normalna praksa, ali je primijeeno da se u Crnoj Gori koristi
neselektivno. Najpoznatiji takav primjer jeste izgradnja nove zgrade Uprave policije u Podgorici, to ni
pod kakvim okolnostima ne moe da spada u posebne nabavke. Ovakva netransparentna praksa treba
da bude prekinuta, a rigorozan fnansijski nadzor treba da bude uspostavljen.
Finansijska transparentnost i odgovornost takoe bi bila osnaena uvoenjem nezavisne spoljne re-
vizije, ime se ne bi samo provjeravalo da li su rauni u redu, ve bi njenim uvoenjem takoe bila
omoguena i procjena uinka Uprave policije. Spoljna revizija bila bi usredsreena na to da li ona
drutvu prua vrijednost za novac, ali bi takoe iznalazila gdje bi novac mogao biti uteen efkasnijim
procedurama. Procjena uinka i fnansijska revizija prilino su nov koncept u ovom dijelu Evrope. Mogu
ih sproviti Dravna revizorska institucija ili angaovani komercijalni revizori. Procjena uinka i fnansi-
jska revizija treba da politikim odluiocima i javnosti obezbijede dubinski uvid. U procesima reforme
policije, procjena uinka i fnansijska revizija posebno su vane za nadzor budeta velikih i skupih re-
formskih projekata (poput razvoja infrastrukture), gdje je vjerovatnije da se korupcija moe pojaviti. Jo
jedna koriste jeste u iznalaenju naina za racionalizaciju policijske organizacije, kao i injenja njenog
35 Kao to je OEBS ranije napomenuo: Ibid. str. 57.
36 Ibid. str. 67 i 162.
33
rada djelotvornijim. Transparentno uraene, ovakve bi revizije takoe mogle sluiti podizanju javnog i
meunarodnog povjerenja u sposobnost Crne Gore da sprovede reformu policije.
1.8 Preporuke
1. U reorganizaciji Uprave policije treba sprovesti politika vee decentralizacije operativnog
odluivanja, sa supsidijarnou kao vodeim naelom. To e ukljuivati prenos ovlaenja za pitanja
koja se posebno odnose na rad policije u odreenoj zajednici na policijske organe na podrunom i
optinskom nivou.
2. Treba poveati delegiranje ovlaenja za sprovoenje procesa reforme, tojest odgovornost treba da
bude decentralizovanija.
3. Snanija i aktivnija meuresorska saradnja raznih centralnih i lokalnih organa potrebna je za
rjeavanje lokalnih problema.
4. Potrebno je konsolidovanje specijalnih policijskih jedinica i kapaciteta, racionalizacijom resursa, a
demilitarizacija i depolitizacija treba da predstavljaju vodea naela tog procesa.
5. U mnogim svojim djelovima, Uprava policije je poprilino hijerarhijski postavljena organizacija.
Ovakva organizaciona struktura treba da bude podvrgnuta funkcionalnoj analizi i treba je okrenuti
ka ravnijem organizacionom modelu, u kome manji broj rukovodilaca nadzire vei broj zaposlenih.
6. Postoji potreba za jaanjem kapaciteta i djelotvornog mandata Odjeljenja za upravljanje ljudskim
resursima, planiranje i razvoj, u okviru Sektora za ljudske resurse, pravna pitanja, telekomunikacione
i informacione sisteme. Ono treba da bude osposobljeno da razvija strategiju upravljanja ljudskim
resursima i plan razvoja karijere. Ovo treba uraditi u tijesnoj saradnji sa Odjeljenjem za planiranje,
razvoj i analitiku.
7. Sva slobodna radna mjesta treba popunjavati otvorenim procesom apliciranja, prije no imenovan-
jem i lobiranjem. Slobodna radna mjesta treba da budu javno oglaavana, a komisija koja ocjenjuje
kandidate treba da bude sastavljena od visokih slubenika i predstavnika Odjeljenja za upravljanje
ljudskim resursima, planiranje i razvoj. Politiko imenovanje na operativne pozicije treba da pres-
tane. Od kljunog je znaaja da sve procedure zapoljavanja i odabira garantuju transparentan,
ravnopravan i na zaslugama zasnovan postupak.
8. Sastav Uprave policije treba da tei da odraava sastav stanovnitva Crne Gore. Trenutno je nizak
broj ena, pripadnika necrnogorskih etnikih grupa i stanovnika iz regiona primorja.
9. Potrebno je smanjenje i racionalizovanje broja zaposlenih u Upravi policije, ali ovaj proces ne treba
sprovoditi bez temeljne funkcionalne procjene potreba, koja irom Uprave policije treba da bude
sprovedena pod vostvom Odjeljenja za planiranje, razvoj i analitiku. Informacije o ovom vanom
procesu treba to je prije mogue distribuirati svim zaposlenima.
10. Kada na osnovu funkcionalne procjene bude donijete odluke o smanjenju broja zaposlenih, taj
proces treba da bude praen odgovarajuim socijalnim programom. Bie potrebno da djelotvrona
reintegracija vika zaposlenih obuhvati ne samo fnansijsku naknadu, nego i profesionalnu prekvali-
fkaciju, kredite za pokretanje privatne djelatnosti (start-ap krediti), kao i nepovratna sredstva za
mala preduzea. To e zahtijevati zajedniki napor Uprave policije, Ministarstva unutranjih poslova
i Vlade, koja treba da trae meunarodnu podrku ovom procesu.
11. Planiranje budeta unutar Uprave policije treba da bude decentralizovano i organizacione jedinice
treba da daju poetni doprinos.
12. Uprava policije treba da bude operativno nezavisna od Ministarstva unutranjih poslova. Treba
ozvaniiti direktnu vezu za koordinaciju i saradnju MUP sa Upravom policije kako bi planiranje ili
izvoenje policijskog obrazovanja i obuke bilo u skladu sa strategijom za ljudske resurse. Prioriteti
34
za razvoj karijere policajaca treba da budu osnov za preciznu izradu potreba za specijalistikom,
naprednom i upravljakom obukom. Finansiranje Policijske akademije treba preispitati kako bi se
provjerilo da li ono moe biti dopunjeno pruanjem usluga privatnom sektoru (poput izdavanja
dozvola za zatitare), kao i javnim sufnansiranjem. Proces odabira trebao da bude stroiji i da obez-
bijedi da direktor policije bude nezavisan profesionalac.
13. Treba nastaviti sa podrkom Policijskoj akademiji kako bi se nastavnom osoblju omoguilo da se
u potpunosti upozna sa naelima poduavanja odraslih, proirilo znanje o praktinom policijskom
iskustvu i kako bi mogli da koriste odgovarajuu literaturu na stranim jezicima.
14. Za izvoenje obuke u slubi i specijalistike obuku treba koristiti kvalifkovane instruktore koji su
zavrili Policijsku akademiju. Stoga rukovodstvo Uprave policije treba da prepozna i imenuje ove
ljude da dijelom radnog vremena budu instruktori obuke u slubi, obezbijede da ti ljudi budu slani
na odgovarajuu specijalistiku obuku, kao i da ih uini dostupnim za poduavanje kolega i novo-
zaposlenih. Policijska akademija treba da obezbijedi prostor za kurseve razmjene iskustava meu
kolegama i za profesionalni razvoj aktivnih instruktora obuke u slubi.
15. Ako se nastavi sa osnovnom policijskom obukom, kampanja za prijem polaznika za nju treba da
bude usmjerena i skrojena da privue vie ena i pripadnika etnikih grupa, te da unaprijedi razno-
rodnost sastava polaznika i policijske slube. Treba primjenjivati stroije ocjenjivanje na preostalim
kursevima dopunske obuke, a znanje i vjetine svrenih polaznika mogli bi ponovo biti ocijenjivani
u sklopu postepenog iskljuenja neobrazovanog kadra.
16. Po obavljenoj funkcionalnoj analizi sprovedenoj zarad defnisanja potrebne veliine policijske
slube, treba pokrenuti program sistematskog smanjenja broja zaposlenih. Ono treba da bude
po uzoru na programe demobilizacije u vojskama u regionu, a treba traiti meunarodnu fnan-
sijsku pomo za podrku ovom modelu. Program smanjenja broja zaposlenih treba da sadri kako
mogunost za dodatnu obuku onih koji ele da ostanu u slubi, tako i adekvatne pakete otpremnina
za one koji su voljni da dobrovoljno odu, ukljuujui odgovarajue programe prekvalifkacije za civ-
ilni ivot.
17. Specijalistika obuka treba da bude unaprijeena veim ueem Odjeljenja za ljudske resurse i
neposredno nadreenih policijskih rukovodilaca u odabiru polaznika i specifkaciji potrebe za obu-
kom, tako da ona odgovara potrebama radnog mjesta i planovima razvoja karijere. Postoji potreba
za jasnim procedurama komunikacije sa Policijskom akademijom u vezi sa posebnom obukom,
kako bi Akademija mogla da razvije odgovarajue kurseve.
18. Novim sistemom upravljanja ljudskim resursima treba regulisati da imenovanje na rukovodeu
poziciju ne bude mogue bez uspjeno zavrene obuke za upravljanje. Izrada programa obuke za
upravljanje treba da odraava potrebu radnog mjesta i da omogui feksibilno izvoenje obuke u
skladu sa zahtjevima posla veine policajaca.
19. Treba uspostaviti stalan sistem nezavisnog nadzora uinka i fnansija.
20. Praksa primanja vanbudetskih sredstava iz privatnih izvora iz Crne Gore treba da bude prekinuta,
jer moe voditi neeljenom uticaju privatnog interesa na rad policije.
21. Neselektivna i netransparentna primjena posebnih procedura za nabavke hitno treba da bude
prekinuta i u toj oblasti je potrebno uspostaviti rigorozan fnansijski nadzor.
22. Nabavku nove opreme ne treba sprovoditi na ad hok osnovi, ve kao rezultat analiza i planiranja.
Transparentnost procedura nabavke treba obezbijediti javnim tenderima i nadzorom Skuptine,
Dravne revizorske institucije i javnosti.
35
2. BORBA PROTIV TEKOG I ORGANIZOVANOG KRIMINALA
Organizovani kriminal ostavlja dubok trag na putanji drutvene, privredne i politike tranzicije Crne Gore.
Ovo poglavlje usredsreeno je na metode borbe protiv organizovanog i tekog kriminala. U poglavlju
e takoe detaljnije biti analizirani sadanji kapaciteti Crne Gore u suoavanju sa organizovanim krimi-
nalom, a bie ispitane i mogunosti za unutarresorsku, meuresorsku i meunarodnu saradnju. Pre-
poruke za budue strateko usmjerenje bezbjednosti Crne Gore u borbi protiv organizovanog kriminala
date su u kontekstu njenih tenji za integracijom u Evropsku uniju.
2.1 Kontekstualna razmatranja o organizovanom kriminalu u Crnoj Gori
U prethodnom izvjetaju OEBS-a o reformi policije
1
opisana je istorijska, politika i ekonomska pozadina
fenomena postjugoslovenskog organizovanog kriminala u Crnoj Gori, kao i njegovi glavni oblici, tako
da tome nee biti posveeno mnogo prostora u ovom poglavlju. Neophodno je, ipak, naglasiti nekoliko
stvari.
U prethodnom izvjetaju OEBS-a
2
konstatovano je da je

tokom pretprole i u prvoj polovini prole de-
cenije uporno ignorisano postojanje organizovanog kriminala i korupcije kao bezbjednosnog problema
sa kojim se drava suoava. Samo pominjanje izraza organizovani kriminal, od strane politike opozicije,
predstavnika ondanjih saveznih vlasti, strane i domae tampe ili stranih zvaninika je od strane nekih
zvaninika vladajue koalicije bilo etiketirano kao anti-crnogorska djelatnost. Ovaj stav znaajno se
promjenio posle proglaenja nezavisnosti u maju 2006. godine, kada iroko rasprostranjen organizova-
ni kriminal postaje predmet brige tvoraca politike Evropke unije. Postojanje organizovanog kriminala i
korupcije tada uistinu postaje kljuno mjerilo napretka Crne Gore ka evropskim integracijama. Takoe
je zanimljivo primjetiti da je upotreba organizovanog kriminala u govoru politike elite evoluirala od
preanjeg ignorisanja do sadanje povremene upotrebe izriitih ili preutnih tvrdnji o povezanosti sa
organizovanim kriminalom kao sredstva u unutranjim borbama za prevlast unutar vladajue koalicije.
Nekoliko veoma poznatih sluajeva u Crnoj Gori ukazuje na razmjere ovog problema. Najpoznatiji
sluaj, sluaj Zavala, odnosi se na tubu Specijalnog tuilatva za organizovani kriminal, korupciju,
terorizam i ratne zloine protiv biveg gradonaelnika i zamjenika gradonaelnika Budve, podignutu
poetkom 2011. godine. Dokaze je prikupila istaknuta antikorupcijska organizacija Mrea za afrma-
ciju nevladinog sektora (MANS), koja je koristila iskljuivo javno dostupne podatke koje je prikupila
korienjem novousvojenih propisa o slobodnom pristupu podacima od javnog interesa. Posle bez-
malo dvije godine specijalni tuilac ih je konano uvaio angaovavi policiju za prikupljanje dodatnih
dokaza i podiui optunicu u veoma indikativnom politikom trenutku svega nekoliko dana poto su
dva kljuna prvaka vladajue Demokratske partije socijalista podnijeli ostavke na mjesta u Vladi. Izbor
trenutka neminovno je vodio tumaenjima da je to samo dio borbe za prevlast unutar vladajue par-
tije. Ovaj sluaj ilustrativan je kao politiki aspekt organizovanog kriminala, koji se proima u pozadini.
Pojedini zvaninici su sa raznih strana optuivani
3
za veze sa organizovanim kriminalom. Veze izmeu
organizovanog kriminala i pojedinih djelova politike klase OEBS je takoe istakao u svom prethodnom
izvjetaju o reformi policije u Crnoj Gori
4
.
Organizovani kriminal uoen je kao pitanje koje veoma brine javnost u Crnoj Gori. Istraivanje javnog
mnenja iz aprila 2011. godine koje je naruila Misija OEBS-a u Crnoj Gori
5
pokazalo je da je velika veina
2 Ibid. str. 84.
3 Morrison, Kenneth (2011) Change, Continuity and Consolidation: Assessing Five Years of Montenegros Independence
[Promjena,kontinuitet i konsolidacija: ocjenjivanje pet godina neyavisnosti Crne Gore]. London: London School of Economics and
Political Science, LSEE Papers on South Eastern Europe, Issue 2, str. 2829.
5 Istraivanje koje je pod vostvom dr Miloa Beia sa Univerziteta Crne Gore sprovela podgorika istrauvaka or-
ganizacija Centar za demokratiju i ljudska prava (CEDEM) objavljili su OEBS i CEDEM kao Izvjetaj o stavovima graana Crne Gore
o policiji i bezbjednosnim problemima (http://www.osce.org/montenegro/81362?download=true).
36
graana (84,4%) zabrinuta
6
organizovanim kriminalom. Iako vie od polovine graana (56.5%) ima vjeru
u odlunost drave da se nosi sa organizovanim kriminalom, manje od treine (31,7%) smatra je efkas-
nom u tome.
7
Kada je u pitanju uvjerenje da ima pojedinaca iz organizovanog kriminala imunih od
sprovoenja zakona, svega mali broj graana (15,5%) vjeruje da nema nekanjivosti. Unutar ogromne
veine (84,4%) sa suprotnim gleditem, 39,9% vjeruje da postoji nekoliko nedodirljivih pojedinaca, dok
44,5% graana smatra da ih je puno. Ova uvjerenja javnosti morala bi biti razlog za ozbiljnu zabrinutost,
sa kojom se vlasti moraju suoiti, jer svjedoe o irokom uvjerenju stanovnika Crne Gore da je organi-
zovani kriminal veoma rasprostranjena pojava u njihovom drutvu.
Ekonomski aspekt organizovanog kriminala u Crnoj Gori takoe mora biti istaknut. Neoliberalna privred-
na tranzicija kroz proces privatizacije nije nadzirana na pravi nain. Porijeklo novca korienog za priva-
tizaciju preduzea i imovine u ranijem dravnom ili drutvenom vlasnitvu nije kontrolisano, pa je tako
velika koliina novca steenog kriminalom ula u legalnu privredu, i tome je u tom procesu praktino
oprana. Novi vlasnici sa bogatstvom sumnjivog porijekla nijesu se pokazali kao umjeni kapitalistiki
preduzetnici, pa ove promjene vlasnitva nad privredom zemlje nijesu vodile unaprijeenju drutva.
Jo jedan aspekt crnogorskog organizovanog kriminala koji valja naglasiti jeste njegov meunarodni,
a posebno regionalni karakter. On je sastavni i neodvojivi dio mozaika postjugoslovenskog organi-
zovanog kriminala. Neke intervjuisane policijske starjeine procjenjuju da je oko 80% organizovanog
kriminala u Crnoj Gori ima meunarodne elemente. Dok su veze izmeu crnogorskih mrea organi-
zovanog kriminala sa balkanskim i zapadnoevropskim mreama veoma dobro poznate, otkrie dubokih
i razraenih meukontinentalnih kriminalnih veza sa kokainskim kartelima u Junoj Americi 2009. go-
dine bilo je iznenaenje za veinu posmatraa.
8
Jo jedan povezani element koji treba pomenuti jesu
uporne optube nekih opozicionih politiara i medija da je Crna Gora utoite za bjegunce iz ostalih
balkanskih zemalja. Iako je Crna Gora tokom pretposlednje decenije stekla lo glas kao utoite nekih
odbjeglih italijanskih mafjaa, razmjere tog problema danas ne mogu nesumnjivo biti potvrene
9
.
est oblasti organizovanih krimnalnih djelatnosti identifkovane su 2010. godine kao najee u Ak-
cionom planu za sprovoenje Strategije za borbu protiv korupcije i organizovanog kriminala za period od
2010.-2012. godine koji je izradilo Ministarstvo unutranjih poslova: (1) opojne droge, (2) ilegalne mi-
gracije i trgovina ljudima, (3) krijumarenje motornih vozila, (4) pranje novca, (5) visokotehnoloki (kom-
pjuterski) kriminal i (6) krijumarenje akcizne robe
10
.
U prethodnom izvjetaju OEBS-a o reformi policije
11
navedeno je da e rjeavanje poznatih ubistava biti
lakmus-papir za kapacitete krivino-pravnog sistema Crne Gore za suoavanje sa tekim i organizovanim
kriminalom i da e to biti od presudne vanosti za ponovno pridobijanje povjerenja i podrke javnosti.
Dva od tridesetak takvih ubistava posebno su naglaena u tom kontekstu: atentati na istaknutog novi-
nara g. Duka Jovanovia, glavnog i odgovornog urednika opozicionog dnevnog lista Dan 2004. god-
ine i na visokog policijskog inspektora g. Slavoljuba ekia, naelnika Odjeljenja za suzbijanje opteg
kriminaliteta 2005. godine. Nijedan od dva sluaja nije dobio zadovoljavajui sudski epilog. Uspjeh i
kredibilitet Crne Gore u borbi protiv organizovanog kriminala naposlijetku e biti ocjenjivani brojem
presuda u sluajevima visokog profla. U vezi sa tim, Evropska komisija ocijenila je: Sudstvo jo uvijek
6 Od toga, 39,6% graana vjeruje da je organizovani kriminal veoma veliki problem, povrh 45.9% graana koji ga
smatraju problemom.
7 Zanimljivo je da je ovo mnogo gori od opteg povjerenja u efkasnost policije koje iznosi 64,1%, a jo gore od 68,2%
crnogorskih graana koji maju povjerenja u policiju kao ustanovu.
8 Takve veze ozloglaene arieve organizovane kriminalne grupe postale su javno poznate posle meunarodne polic-
ijske operacije pod nazivom Balkanski ratnik, a koju su zajedniki sprovele amerika Agencija za suzbijanje narkotika (DEA),
urugvajska policija i srbijanska obavjetajna sluba (Bezbjedonosno-informativna agencija BIA). Bezmalo dvije tone kokaina
namjenjenog evropskom tritu zaplijenjeno je nedaleko od obale Urugvaja. Voa grupe Darko ari i dalje je u bjekstvu, dok
je znaajan broj njenih lanova, ukljuujui i njegovog brata Duka aria, uhapeno u nekoliko zemalja.
9 Potvreni poznati sluajevi iz Srbije ukljuuju optuenog za ratne zloine (bivi ef policije u Srbiji) koji je uhapen
posle nekoliko godina skrivanja se pod lanim identitetom na primorju Crne Gore, kao i sportski menader iz Beograda (bivi
predsjednik Fudbalskog saveza Srbije), koji je ivjeo manje-vie otvoreno u Crnoj Gori dok je u Srbiji protiv njega bila na snazi
optunica zbog korupcije.
10 Ministarstvo unutranjih poslova i javne uprave (29. jul 2010. godine). Strategija za borbu protiv korupcije i organizova-
nog kriminala za period 2010-2014. godine, str. 4247.
37
treba da pokae svoju nezavisnost, odgovornost i efkasnost u praksi, naroito donosei osuujue pre-
sude, ukljujuujui pravosnane presude u vezi sa sluajevima korupcije i organizovanog kriminala na
svim nivoima.
12
2.2 Zakonodavni okvir za borbu protiv tekog i organizovanog kriminala
Krivini zakonik i Zakonik o krivinom postupku, sa izmjenama i dopunama iz 2009. godine, predstavljaju
dva najvanija pravna sredstva u borbi Crne Gore protiv organizovanog kriminala. Uz ova dva zakonika,
Ministarstvo unutranjih poslova i javne uprave pripremilo je 2010. godine Strategiju za borbu protiv
korupcije i organizovanog kriminala 2010-2014. godine, sa prateim Akcionim planom za implementaciju
Strategije za borbu protiv korupcije i organizovanog kriminala 2010-2012. godine. Crna Gora je takoe, od
proglaenja nezavisnosti 2006. godine, ratifkovala osam konvencija i protokola Savjeta Evrope koji se
odnose na borbu protiv kriminala.
13
Nova ovlaenja uvedena izmjenama i dopunama Krivinog zakonika za cilj imaju odgovor na sve veu
sofsticiranost kriminalnih aktivnosti kroz defnisanje i kriminalizaciju novih oblika kriminala, posebno
onih koji se odnose na zloupotrebu novih tehnologija u kriminalne svrhe.
Kriminalna organizacija zakonom je defnisana
14
u lanu 401(a)6 Krivinog zakonika:
Kriminalnom organizacijom smatra se organizacija koju ine tri ili vie lica iji je cilj vrenje krivinih
djela za koja se po zakonu moe izrei kazna zatvora od etiri godine ili tea kazna, radi sticanja
nezakonite dobiti ili moi, ukoliko su ispunjena najmanje tri od sljedeih uslova:
1. da je svaki lan kriminalne organizacije imao unaprijed odreeni ili oigledno odredivi zadatak
ili ulogu;
2. da je djelovanje kriminalne organizacije planirano na due vrijeme ili za neogranieni vremen-
ski period;
3. da se djelovanje kriminalne organizacije zasniva na primjeni odreenih pravila unutranje kon-
trole i discipline lanova;
4. da se djelovanje kriminalne organizacije planira i sprovodi u meunarodnim razmjerama;
5. da se u djelovanju kriminalne organizacije primjenjuje nasilje ili zastraivanje ili da postoji
spremnost za njihovu primjenu;
6. da se u djelovanju kriminalne organizacije koriste privredne ili poslovne strukture
7. da se u djelovanju kriminalne organizacije koristi pranje novca ili nezakonito steene dobiti; ili
8. da postoji uticaj kriminalne organizacije ili njenog dijela na politiku vlast, sredstva javnog in-
formisanja, zakonodavnu, izvrnu ili sudsku vlast ili na druge vane drutvene ili ekonomske
inioce.
Organizovani kriminal takoe je defnisan lanom 22 Zakonika o krivinom postupku
12 Evropska komisija. Izvjetaj o napretku Crne Gore 2011, str.12.
13 Ovih osam ratifkovano je povrh devet konvencija i protokola Savjeta Evrope nasljeenih od Savezne Republike Ju-
goslavije, odnosno dravne zajednice Srbija i Crna Gora. Crna Gora takoe je i potpisnica 11 konvencija i protokola Ujedinjenih
nacija koje se odnose na borbu protiv kriminala.
14 Ova defnicija organizovanog kriminala zasniva se na meunarodno priznatoj defniciji iz lana 2 Konvencije Ujed-
injenih nacija protiv transnacionalnog organizovanog kriminala (Konvencija iz Palerma): Organizovana kriminalna grupa
oznaava strukturiranu grupu od tri ili vie lica, koja postoji u izvjesnom vremenskom periodu i koja djeluje sporazumno u
ci lju i nje nja jednog ili vie tekih krivinih djela ili krivinih djela utvrenih u skladu sa ovom Konvencijom, a radi zadobijanja,
posredno ili neposredno, fnansijske ili druge materijalne koristi. U istom dokumentu, teki kriminal oznaava radnju koja
predstav lja krivino djelo ka njivo maksimalnom kaznom lie nja slobode u traja nju od najma nje etiri godine ili nekom teom
kaznom. Crnogorska defnicija organizovanog kriminala takodje je u skladu i sa Okvirnom odlukom Evropske komisije o or-
ganizovanom kriminalu 2008/841/JHA.
38
Novine u Zakoniku o krivinom postupku donele su radikalna nova ovlaenja koja takoe mogu biti
korisna u borbi protiv organizovanog kriminala. Evropska komisija je u svojoj godinjoj ocjeni napretka
Crne Gore na putu ka Evropskoj uniji za 2011. godinu rezimirala da se izmjenama i dopunama Zakoni-
ka o krivinom postupku uspostavlja model istrage koju vodi tuilac, proirena je upotreba posebnih
istranih mjera, uveden je teret obrnutog dokazivanja za imovinu sumnjivog porijekla i proireno oduzi-
manje imovine steene kriminalom.
15
Glavna proceduralna novina jeste uvoenje tuilaka istraga, koja u potpunosti mijenja prirodu
krivinog gonjenja. Ona je uvedena u avgustu 2010. godine radi istrage u predmetima organizovanog
kriminala i korupcije, dok se njeno uvoenje za sve druge vrste istraga odloeno za avgust 2011. godine.
Ovim novinama suvina je postala pozicija istranih sudija, koji su ranije bili zadueni za voenje istrage.
Kvalitativna razlika je u tome to sada tuilatvo gradi sluaj, dok je ranije sluaj bio u rukama istranih
sudija. Sudstvo, meutim, zadrava ulogu u procesu krivinih istraga i to preko novoosnovane pozicije
sudija za istrage, iji zadatak je davanje ili uskraivanje dozvole za primjenu mjera koje se odnose na
ljudska prava odreivanja pritvora
16
, pretres prostorija ili primjenu posebnih istranih mjera (poput
tajnog nadzora)
17
.
Jo jedan pravni instrument uveden u Zakonik o krivinom postupku defnie jeste sporazum o priznan-
ju krivice. Tuioci sada mogu pregovarati sa osumnjienima o smanjenju kazne u zamjenu za priznanje
krivice. Ovom pravnom novinom tede se vrijeme i drugi resursi za istragu i suenje, to u mnogim
predmetima moe biti poprilino sloeno i skupo. Ova odredba primjenjuju se od maja 2010. godine.
Proirena primjena posebnih istranih mjera prua vie mogunosti tuilatvu i policiji u prikupljanju
dokaza u istragama organizovanog kriminala. Ove mjere zakonski su defnisane kao tajno praenje i
tehniko snimanje (npr. audiovizuelno) lica i predmeta. Posebne istrane mjere se primjenjuju na osno-
vu sudskog naloga na zahtjev tuioca. One su ranije bile ograniene na istrage organizovanog kriminala
i krivinih djela ijem poiniocu prijeti zatvorska kazna od deset ili vie godina. Izmjenjeni i dopunjeni
Zakonik o krivinom postupku sadri proiren spisak krivinih djela za koja mogu biti primjenjene mjere
tajnog nadzora. Takoe je propisana i mogunost korienja sluajnog audiovizuelnog snimka (poput
snimka sa bezbjedonosnih kamera) kao dokaza na sudu, ali samo u saglasju sa drugim dokazima.
Ostale vane nadlenost uvedene izmjenjenim i dopunjenim Zakonikom o krivinom postupku ukljuuju
obrnuti teret dokazivanja vlasnitva imovine pravno sumnjivog porijekla i proireno oduzimanje imo-
vine steene kriminalom. One su u potpunosti u skladu sa preporukom 29 iz prethodnog Izvjetaja
OEBS-a o reformi policije: U borbi protiv tekog i organizovanog kriminala treba zahtevati uvoenje dve
osnovne novine u crnogorsko zakonodavstvo: prebacivanje tereta odgovornosti dokazivanja porekla
imovine na osumnjiene i zaplijenu imovine steene kriminalnim aktivnostima.
18
Obrnuti teret dokazivanja porijekla sumnjivo steene imovine je zbog veoma sloene prirode istrage
organizovanog kriminala uveden je u zakonodavstvo mnogih liberalnih drava. Ova mjera izaziva
odreene kontroverze u vezi sa potovanjem ljudskih prava, ali paljiva primjena djelotvorno cilja po-
jedince koji nisu u mogunosti da dokau zakonite izvore svojih prihoda i imovine. Na primjer, osobe
bez redovnog posao koje ive u luksuznim kuama, voze skupocjene automobile i troe velike sume
novca oigledne su mete sumnje i u krajnjem eventualne krivine istrage. Nemogunost osuenog da
dokae legalno porijeklo imovine prua laki osnov za oduzimanje nezakonito steene imovine radi
neposredne ili posredne nadoknade gubitaka koje organizovani kriminal nanosi drutvu.
U oblasti oduzimanja imovine steene kriminalom, izmijenjenim i dopunjenim Zakonikom o krivinom
postupku proirena je i mogunost zaplijene nelegalno steene imovine i sredstava od lanova po-
15 Evropska komisija, Izvjetaj o napretku Crne Gore za 2011. godinu, str. 62.
16 Pritvor moe trajati najvie est mjeseci. Obino se zahtjeva na period od jednog mjeseca, a sudija za istrage svakih
mjesec dana donosi odluku o produenju pritvora.
17 Sudija za istragu moe izdati nalog za primjenu posebnih istranih mjera tokom krivine istrage, dok primjenu ovih
mjera u pitanjima dravne bezbjednosti moe odobriti samo predsjednik Vrhovnog suda. Potonje prvenstveno primjenjuje
Agencija za nacionalnu bezbjednost, jedina obavjetajna i kontraobavjetajna sluba Crne Gore.
18 Shauten, L., Gaji, N. i Rigl, . (2006) Reforma policije u Crnoj Gori 2001-2005: Ocene i preporuke. Beograd: Misija OEBS
u Srbiji i Crnoj Gori, str. 161. Takoe je ista navedena kao Preporuka 5 u poglavlju Izvjetaja pod nazivom Borba protiv tekog i
organizovanog kriminala (Ibid. str. 94).
39
rodice poinioca koji sami nisu bili predmet istrage, sve dok se moe dokazati da su ova sredstva zaista
nezakonito steena. Ovo je veliki izazov i moe se oekivati da e u veini sluajeva tuilatvu i njegovim
policijskim istraiteljima biti veoma teko da dokau kriminalno porijeklo imovine koja pripada porodici
osuenika.
Ozbiljna zabrinutost policajaca u vezi sa sposobnou tuilatva da vodi kriminalne istrage, kao i zbog
nekih drugih aspekata dopunjenog Zakonika o krivinom postupku, uoeni su u istraivanju polici-
jskog mnenja koje je naruila Misija OEBS-a u Crnoj Gori. Ti nalazi pojaani su tokom istraivanja za ovaj
izvjetaj:
U svim razgovorima sa osobljem UKP
19
dominirala je briga zbog novonajavljenog zakona kojim
je obeano radikalno mijenjanjee prirode odnosa policije sa dravnim tuilatvom. Svi lanovi
UKP (i svi policajci uopte) duboko su nezadovoljni ovim zakonom. This perception relates to
aspects of criminal procedure legislation that aims to pass legal authority to the prosecutors
ofce for the interrogation of suspects. Ova percepcija odnosi se na one aspekte Zakona o
krivinom postupku kojim se tei prenos zakonskog ovlaenje za ispitivanje osumnjienih sa
policije na tuilatvo. Vie je aspekata koji policiju ine nezadovoljnom. Prvo, vrijeme izmeu
hapenja i podizanja optunice ogranieno je na dvanaest asova. Policija tvrdi da to vrijeme
nije dovoljno. ini se da je policija naviknuta da troi vie vremena na ispitivanje osumnjienih
bez pristupa pravnom zastupniku, odnosno kojima je taj pristup ogranien. tavie, tuilatvo
e biti glavni organ tokom istrage i policija e morati da prenosi sluajeve tuilatvu. Prema
nekimispitanicima, tuilatvo nije spremno za takvu ulogu i zakon je doneen bez dovoljno
razmatranja. su se pitali hoe li tuilac stalno biti u zgradi policije. Pitali su se da li e tuilac
imati odgovarajue adekvatno znanje da sarauju sa policijom. Neki su smatrali da bi tuilatvo
moglo samo sa distance biti ukljueno i da e svi sluajevi biti tretirani kao posebni, i na taj
nain napredovati uz ogranieno mijeanje. Ova percepcija se moe posmatrati u smislu
opte nervoze da e autonomija policije u voenju kriminalistike istrage biti razvodnjena pris-
ustvom tuioca. Njegov potencijal agensa unutranjeg nadzora bi osumnjienima obezbjedila
zakonska prava koja bi mogla oteati sprovoenje istrage. Uglavnom, iako to nije izreeno ni u
jednom ragovoru, ini se da je tradicionalno oslanjanje na ispitivanje i priznanje ugroeno vie
tehnikim i proceduralnim pristupom koji iziskuje vie resursa i obuke no to kriminalistika
policija trenutno ima. Ispitanici su bili skeptini prema reformi i veina je bila uvjerena da je ona
u najgorem sluaju neizvodljiva, a u najboljem poprilino povrna.
20
Neke od navedenih briga, poput nivoa sposobnosti tuilaca da ispituju osumnjiene, svakako su
opravdane i legitimne i potrebno je rijeavati ih izradom procjena kapaciteta i moguim organizovan-
jem odgovarajue obuke. Neke druge, poput opte nervoze da e autonomija policije u voenju
kriminalistike istrage biti razvodnjena prisustvom tuioca
21
iziskivae od policije da razumije novu
strukturu kriminalistike istrage i da joj se prilagodi. Kada je rije o ograniavanju vremena izmeu
hapenja i privoenja osumnjienog nadlenom tuiocu na 12 asova, to je direktno mijeanje u ljudska
prava osumnjienog i stoga iziskuje od policajaca da naprosto prevaziu svoju zabrinutost i da svoj rad
i istrane tehnike prilagode viem standardu uklesanom u novi zakonski okvir.
Izmjene i dopune Zakonika o krivinom postupku zaista postavljaju legitimnu brigu oko odreenih
tehnikih pitanja kojima se treba pozabaviti, poput pitanja pritvorskih jedinica koje su sada u nadlenosti
tuilatva ili pitanje prostorija za ispitivanje osumnjienih. Prostorije tuilatva rijetko su time oprem-
ljene
22
te je stoga potrebno koristiti postojee policijske prostorije. Jo jedno tehniko pitanje jeste da
li tuioci treba stalno da budu prisutni u policijskim prostorijama. Takva tehnika pitanja, meutim, ne
treba da predstavljaju problem i lako se daju rijeiti sporazumom izmeu Uprave policije i Vrhovnog
dravnog tuilatva, ili tanije izmeu Uprave policije i Specijalnog tuilatva za organizovani kriminal,
19 UKP je skraenica za Uprava kriminalistike policije, kako se ranije nazivao Sektor kriminalistike policije Uprave
policije
20 Rajan, Beri (2010) Misija OEBS-a u Crnoj Gori: Izvjetaj o percepciji i reformi policije, Podgorica: Misija OEBS u Crnoj Gori,
str. 2122.
21 Ibid. str. 22.
22 Izuzimajuci posebno opremljenu sobu za ispitivanje u prostorijama Specijalnog tuilatva za organizovani kriminal,
korupciju, terorizam i ratne zloine.
40
korupciju, terorizam i ratne zloine. Zabrinutost za spremnost sudstva i tuilatva takoe je iznela i Ev-
ropska unija.
2.3 Strategija za borbu protiv korupcije i organizovanog kriminala 2010.-2014.
Tokom 2010. godine uinjen je jo jedan vaan korak usvajanjem Strategije za borbu protiv korupcije i
organizovanog kriminala 2010.-2014. i prateeg Akcionog plana za sprovoenje strategije za borbu protiv
korupcije i organizovanog kriminala za period 2010.-2012.
Dio Strategije koja analizira problem organizovanog kriminala sastoji se od est poglavlja: (1) Defnicija
organizovanog kriminala, (2) Analiza stanja, (3) Najei pojavni oblici, (4) Prevencija, (5) Saradnja izmeu
dravnih organa, i (6) Regionalna i meunarodna saradnja. Izvjetaj sadri pravnu defniciju organizova-
nog kriminala
23
, kao i kratak pregled glavnih pitanja
24
u vezi sa organizovanim kriminalom u Crnoj Gori.
Izrada studije o stanju organizovanog kriminala (mapiranje organizovanog kriminala) u Crnoj Gori i
regionu (ukljuujui i posljedice regionalnog organizovanog kriminala na Crnu Goru) postavljeni su
kao ciljevi. Prvi je ispunjen u oktobru 2011. godine, a potonji treba da bude tokom prvog polugoa
2012. Identifkovano je est najeih oblasti aktivnosti organizovanog kriminala
25
: opojne droge, ne-
zakonite migracije i trgovina ljudima, krijumarenje motornih vozila, pranje novca, visokotehnoloki
(kompjuterski) kriminal i krijumarenje akcizne robe. Cilj Akcionog plana jeste unaprijeenje fnansi-
jske istrage, kapaciteta nadlenih organa (administrativnih, prostornih i tehnikih), operativno-taktikih
i kriminalistiko-obavjetajnih metoda; prikupljanja i analize podataka i pripreme statistike, kao i
unaprijeenje materijalnog poloaja (poput plata i benifcija) policajaca koji rade na suzbijanju organi-
zovanog kriminala. Poglavlje Prevencija
26
posveeno je ulozi graanskog drutva i medija u sprjeavanju
organizovanog kriminala. Ono je takoe usredsreeno na sprjeavanje korupcije defnisanjem detaljnih
(uglavnom pedagokih) mjera za obezbjeivanje integriteta zaposlenih u javnoj upravi (sudija, tuilaca,
policajaca i svih ostalih javnih slubenika). Posebno poglavlje je posveeno i meuresornoj saradnji,
prvenstveno onoj koja se odnosi na rad Zajednikog istranog tima.
27
Konano, poglavlje o regionalnoj i
meunarodnoj saradnji
28
posveeno je meunarodnim obavezama i nadlenostima Crne Gore i njenom
ueu u relevantnim meunarodnim organizacijama. Trima ciljevima zakljueno je ovo poglavlje:
kontinuirano sprovoenje meunarodnih standarda u suzbijanju organizovanog kriminala, efkasna
regionalna i meunarodna saradnja u zajednikim istragama i unaprjeenje neposrednih policijskih i
pravosudnih kontakata u regionu i drugde u inostranstvu.
Dio Akcionog plana
29
koji se odnosi na organizovani kriminal ima pet poglavlja: (1) Analiza stanja, (2)
Najei pojavni oblici, (3) Prevencija, (4) Saradnja izmeu dravnih organa i (5) Regionalna i meunarodna
saradnja. Ovim dijelom Akcionog plana predviene su 43 konkretne mjere. Njihovo sprovoenje re-
dovno prati ugledna nevladina organizacija Mrea za afrmaciju nevladinog sektora (MANS). U Tabeli 1
dat je statistiki prikaz sprovoenja mjera iz Akcionog plana iz XV Izvjetaja MANS-a
30
(stanje 1. oktobra
2011.):
23 Ministarstvo unutranjih poslova i javne uprave (29. jul 2010.). Strategija za borbu protiv korupcije i organizovanog
kriminala za period 2010-2014. godine, str. 3940.
24 Ibid. str.4142.
25 Ibid. str. 4247.
26 Ibid. str. 4748.
27 Ibid. str. 48.
28 Ibid. str.4850.
29 Ministarstvo unutranjih poslova i javne uprave (29. jul 2010. godine). Akcioni plan za sprovoenje strategije borbe
protiv korupcije i organizovanog kriminala za period 2010-2012.godine, str. 2023.
30 Ovo je dio tabele koji se odnosi na organizovani criminal: alovi, V., Mara, V. i Drini, S. (oktobar 2011.) XV izvjetaj o
realizaciji akcionog plana za sprovoenje mjera za borbu protiv korupcije i organizovanog kriminala, Podgorica: MANS, str. 4142.
41
Tabela 1: Dio o organizovanom kriminalu iz tabele koju je MANS objavio u XV izvjetaju o realizaciji
Akcionog plana za sprovoenje mjera za borbu protiv korupcije i organizovanog kriminala
Mjere iz Akcionog plana
Poglavlja Akcionog plana
Realizovano
Djelimino reali-
zovano
Nerealizovano Ukupno
Br. % Br. % Br. % Br.
Analiza situacije 0 0% 2 50% 2 50% 4
Najei pojavni oblici 1 5% 14 74% 4 21% 19
Sprjeavanje 3 33% 3 33% 3 33% 9
Saradnja izmeu dravnih
organa
0 0% 1 50% 1 50% 2
Regionalna i meunarodna
saradnja
4 44% 2 22% 3 33% 9
UKUPNO 8 19% 22 51% 13 30% 43
2.4 Metodi i kapaciteti za borbu protiv tekog i organizovanog kriminala
Znaaj uvoenja i razvoja novih, modernih metoda i tehnika za borbu protiv kriminala snano je naglaen
u prethodnom izvjetaju OEBS-a o reformi policije u Crnoj Gori
31
. est oblasti koje je potrebno izdvojiti
kao posebno vane su: kriminalistiko-obavjetajni rad, posebne istrane mjere, prikriveno isljeivanje, rad
sa operativnim vezama, zatita svjedoka i forenzika.
Kriminalistiko-obavjetajni rad odnosi se na obavjetajni ciklus, odnosno nain na koji se informacije
prikupljaju i nakon toga ocjenjuju, uporeuju, analiziraju i distribuiraju zarad predvianja, sprjeavanja
ili praenja kriminalnih delatnosti. U prethodnom izvjetaju o reformi policije u Crnoj Gori, OEBS je oci-
jenio da kriminalistiko-obavjetajni rad praktino ne postoji. Sam takav koncept predstavljao neto
potpuno novo, a policijska sredstva bila su veoma oskudna.
OEBS je primjetio da je u prethodnim godinama [u] okviru nekoliko meunarodnih inicijativa organi-
zovan [] odreeni vid specijalistike obuke, ali koherentan program obuke tek treba stvoriti
32
, to
se dogodilo u okviru projekta saradnje sa vedskim nacionalnim policijskim odborom, a treba da se
nastavi kroz projekat sa Austrijom fnansiranim iz fondova EU. Pored obuke o upotrebi tehnikih sred-
stava, policajcima je potrebna i obuka o metodima prikupljanja podataka, upravljanju podacima (radu
sa informacijama) i njihovoj analizi.
Centralni kriminalistiko-obavjetajni sistem mora biti povjerljiv radi zatite izvora i istrage, uz zatitu
prava pojedinca na privatnost. Takoe mora obezbjediti strukturu kojom e se Agenciji za zatitu linih
podataka biti omoguena kontrolie pristupa obavjetajnim podacima. On nije kima kriminalistike
istrage, ali mora biti sredstvo kriminalistiko-obavjetajne jedinice za rad policije voen obavjetajnim
radom u svim oblastima rada, ne samo u borbi protiv kriminala. Takoe e morati da bude i sredstvo
za identifkaciju stratekih izazova i trendova, kao i za izradu procjena kriminalnih prijetnji. Strateka i
operativna analiza prikupljenih podataka bie takoe poprilino vana u oblastima poput saobraajne
sigurnosti ili rada policije u zajednici. Od sutinskog je znaaja da sve jedinice policije koriste centralni
32 Ibid. str. 88.
42
kriminalistiko-obavjetajni sistem, ali i da mu doprinose. To e iziskivati da svi policajci prou obuku
za korienje sistema, prema njihovim stepenima dozvoljenog pristupa. Razliiti nivoi pristupa su ve
izraeni i integrisani u softver koji su ispitanici tokom razgovora opisali kao jednostavan za upotrebu.
Razvijene su i zatitne mjere za zatitu razliitih nivoa osjetljivosti prikupljenih i obraenih podataka. Svaki
policajac imae lini klju za ulazak u sistem, svaki ulazak u sistem bie zabiljeen, kao i svaka promjena po-
dataka.
Nakon duge potrage za odgovarajuim modelom, odlueno je da se centralni kriminalistiko-
obavjetajni sistem Crne Gore gradi prema skandinavskom modelu. Sistem je izraen i uspostavljen
uz pomo vedskog nacionalnog policijskog odbora, iji su sistem i metodologija prilagoeni crnogor-
skim uslovima. Pokrenuti su pilot-projekti na centralnom nivou, u sjeditu Uprave policije, kao i u dvije
podrune jedinice (Bar i Budva), a cijeli sistem bi trebao biti operacionalizovan u cijeloj Upravi policije
tokom 2012. godine.
Kako se organizovane kriminalne aktivnosti planiraju i izvode u zatvorenim i tajnovitim grupama, klasina
policijska istrana sredstva esto nisu dovoljno dobra te je stoga potrebno primjeniti posebne istrane
mjere. One obuhvataju presretanje komunikacije, protoka novca i druge robe, nadzor osumnjienih (uz
pomo audio-vizuelne opreme i praenjem njihovog kretanja), kao i angaovanje prikrivenih isljednika.
Policija je dobila zakonski osnov za upotrebu posebnih istranih mjera kroz izmjene i dopune Zakonika
o krivinom postupku 2004. godine. To je proireno izmjenama i dopunama 2009. godine. U prethod-
nom izvjetaju OEBS-a o reformi policije zabiljeen je ozbiljan manjak tehnikih i ljudskih kapaciteta
u sposobnosti Uprave policije da ih primjenjuje. Takoe je zabiljeena i pretjerana zavisnost Uprave
policije, u pogledu nadzornih kapaciteta, od Agencije za nacionalnu bezbjednost (ANB)
33
. Tokom ovog
izvjetajnog perioda ti kapaciteti su meutim znaajno poveani pribavljena je oprema za nadzor i
uloeno je mnogo napora u odgovarajuu obuku. Ovi kapaciteti su jednim dijelom smjeteni u Odjeljenu
za borbu protiv organizovanog kriminala i korupcije, a drugim u Odsjeku za posebne provjere (oba su
djelovi Sektora kriminalistike policije u Upravi policije).
Primjena posebnih istranih mjera izaziva odreenu zabrinutost u pogledu etike, zakona i ljudskih
prava, to je esto kontroverzno i u konsolidovanim demokratijama. Sudska praksa svjedoi da i policija i
tuilatvo veoma esto pribjegavaju primjeni posebnih istranih mjera
34
, zanemarujui druge, klasinije
istrane metode. Ovo e iziskivati unatno stroiji reim odobravanja upotrebe posebnih istranih mjera.
U prethodnom izvjetaju OEBS-a nevedeno je tavie da Crna Gora nije imala nezavisno nadzorno ti-
jelo za zatitu linih podataka.
35
U meuvremenu je ovo promijenjeno osnivanjem Agencije za zatitu
linih podataka. Ona meutim ne sprovodi nenajavljene ad hok provjere naloga za presretanje komu-
nikacije, niti nadzire zatitu podataka prikupljenih primjenom posebnih istranih mjera (distribucija,
objavljivanje, kopiranje, skladitenje i unitavanje materijala prikupljenog presretanjem), te stoga tek
treba uspostaviti mehanizme nadzora.
Prikriveno isljeivanje moe biti moan metod u istrazi organizovanog kriminala i prikupljanju kredi-
bilnih dokaza o njemu. Pripreme za osnivanje potpuno nove Jedinice za prikriveno isljeivanje zapoete
su 2008. godine, a formalno je osnovana krajem 2011. godine, dok je proces njene popune i dalje u
toku. Proces osnivanja Jedinice za prikriveno isljeivanje privukao je i meunarodnu podrku, poseb-
no iz Sjedinjenih Amerikih Drava. Uprkos velikim oekivanjima, ovaj metod rada policije jo uvijek
je u Crnoj Gori poprilino nerazvijen. Veliina zemlje i broj stanovnika ometaju delotvornu upotrebu
prikrivenih isljednika jer nije lako sakriti neiji identitet. Prikriveni isljednici su stoga u ogromnom
linom bezbjednosnim riziku, mnogo veem nego u veim drutvima u kojima ova vrsta posla takoe
predstavlja prilino ozbiljan rizik za policajce koji ga obavljaju. Povrh toga, prikriveni istrani rad trpi i
zbog ozbiljnog manjka odgovarajue pravne i proceduralne podrke. Vrijeme za primjenu prikrivenog
33 Ibid. str. 91.
34 Ovo je posljedica prethodno objanjenog irenja ovlaenja za upotrebu posebnih istranih mjera, shodno izmjena-
ma i dopunama Zakonika o krivinom postupku iz 2009. godine. Dok su one ranije bile ograniene na istragu organizovanog
kriminala i krivinih djela za koja je poiniocu zaprijeena kazna zatvora od deset i vie godina, sada postoji itav spisakkrivinih
djela za koja se mogu primjenjivati posebne istrane mjere.
43
isljeivanja u jednoj istrazi zakonski je ogranieno na sedam mjeseci, dok u nekim drugim dravama
dozvoljeno vrijeme iznosi dvije godine ili je ak neogranieno. Ostali organi nisu zakonski obavezni da
prikrivenim isljednicima na zahtjev Uprave policije izdaju alternativna dokumenta (line karte, pasoe,
zdravstvene knjiice, bankovne kartice). Nema ni osnova za simuliranje pravne radnje (poput osnivan-
ja preduzea), niti za simuliranu prodaje robe zarad uspostavljanja kredibiliteta prikrivenog isljednika
meu osumnjienim kriminalcima pripadnicima organizovane kriminalne grupe koja je pod istragom.
Zakonski osnov postoji samo za kupovinu. Sektor kriminalistike policije stoga je pokrenuo nekoliko
inicijativa za izmjene Zakonika o krivinom postupku, kao i za donoenje podzakonskih akata kojima bi
bile ureene procedure u ovoj novoj oblasti policijskog rada.
Rad sa operativnim vezama (dounicima) veoma je znaajno sredstvo za prikupljanje kriminalistiko-
obavjetajnih podataka i ostalih podataka o kriminalnim djelatnostima. Sistem rada sa operativnim
vezama u crnogorskoj policiji prilino je nerazvijen i retko korien u kriminalistikoj istrazi. Veoma je
mali broj redovnih operativnih veza i policija trenutno ima veoma malo sredstava za razvijanje mree.
Ova oblast nedavno je regulisana Uputstvom za rad sa operativnim vezama. Policijski istraitelji, nadalje,
nemaju dovoljno fnansijskih sredstava za plaanje informacija koje bi dovele do krivinog gonjenja,
dok su i ostala zakonita sredstva za nadoknadu operativnim vezama takoe ograniena. Policajci iz raz-
vijenih slubi odrali su nekoliko obuka, ali ova oblast zahtjeva sutinsko zakonodavno, proceduralno i
resursno unaprijeenje.
Forenzika je kljuna oblast za prikupljanje kredi-
bilnih dokaza za graenje sluaja pred sudom.
Moderan Forenziki centar u Danilovrgadu,
gradiu nedaleko do Podgorice iznikao je iz
preanjeg slabo opremljenog Kriminalistiko-
tehnikog centra smetenog u Podgorici. Centar je
u neposrednoj nadlenosti direktora policije i jedi-
na je ustanova u Crnoj Gori koja sprovodi sve vrste
forenzikih ispitivanja, osim medicinskog i psihi-
jatrijskog vjetaenja. Forenziki centar znaajno je
razvijen prethodnih godina, a brojni sagovornicu
iz razliitih organa i sa razliitih nivoa rukovoenja
izrazili su veliko zadovoljstvo kvalitetom dokaza iz
Forenzikog centra i nainom na koji je Centar un-
aprijedio rad policije u Crnoj Gori. Za ovaj razvoj
su u velikoj mjeri zaslune strane donacije, a OEBS
koji moe biti ponosan na injenicu da je bio katal-
izator njihovog prikupljanja i usmjeravanja. Prije
otvaranja Forenzikog centra, sofsticiraniji tragovi
morali su biti slati drugdje na forenzike analize, u
Beograd (DNK analiza), Ljubljanu (analize tragova
vatre) ili Visbaden (balistike analize), to je oduzi-
malo mnogo vremena. Napredak u ovoj oblasti je
i meunarodno priznat 2009. godine kada je Forenziki centar postao dio Evropske mree forenzikih
instituta (ENFSI).
Ukupan broj od 42-a slubenika u Forenzikom centru podijeljeni su u 11 razliitih grupa shodno
strunim poslovima koje obavljaju. Njihovi profesionalni i obrazovni profli su, po prirodi stvari, znaajno
drugaiji od zaposlenih u ostalim organizacionim jedinicama Uprave policije. Meutim, plate zapos-
lenih u Forenzikom centru se ne razlikuju proporcionalno od plata ostalih zaposlenih u policiji, to
predstavlja prijetnju za odliv mozgova u privatni sektor. Forenzikim strunjacima je trenutno motiv
za nastavak rada u Centru oprema kojom isti raspolae kao i mogunost strunog usavravanja i uenja
koje nemaju nigdje drugde u Crnoj Gori. Forenziki centar sada redovno obavlja analize samo na zahtjev
Uprave policije, sudstva i tuilatva. Analize se povremeno obavljaju i na zahtjev Uprave carina ija la-
44
barotorija nije takmac danilovgradskoj. Trokovi posjedovanja savremenog Forenzikog centra veoma
su visoki jer ukljuuju kupovinu i odravanje sofsticirane naune opreme, potronih hemikalija i osta-
lih materijala. Dok meunarodna zajednica moe donirati takvu opremu, odrivost Centra dugorono
moe biti u pitanju imajui u vidu visoke trokove analiza i odravanje. Stoga bi bilo preporuljivo da
Vlada Crne Gore razmotri transformisanje Centra u forenziki institut koji bi bio na usluzi ne samo Upravi
policije nego i svim drugim organima kojima bi mogao biti potreban. Trokovi voenja takvog insti-
tuta mogu biti kontrolisani i umanjeni ako bi isti postao otvoren i za komercijalna istraivanja kojima bi
mogao biti pokriven znaajan dio visokih trokova.
Pitanje koje e takoe zahtijevati panju, kako napomenuo i Beri Rajan
36
, jeste baza DNK podataka koja
se uspostavlja i razvija u Forenzikom centru. U ovoj bazi se trenutno uvaju samo uzorci DNK osuenih
za krivina djela. Pripremljen je nacrt zakona o DNK radi regulisanja ove oblasti, a iz perspektive ljudskih
prava naroito je vano regulisati dva pitanja: okolnosti pod kojima se od pojedinaca mogu uzeti uzorci
DNK i vremenski period u kome se mogu skladititi.
Forenziki centar je 2011. godine zapoeo i elektronske forenzike analize (raunara, opreme za uvanje
elektronskih podataka, kartica za mobilne telefone). Meutim, veoma je vano napomenuti da samo
jedna osoba radi na forenzikom vjetaenju informacionih tehnologija, dok je potranja za takvom
ekspertizom poprilino velika. Stoga je preporueno uspostavljanje posebne jedinice za elektronsku
forenziku u okviru Forenzikog centra, koja bi bila sastavljena od nekoliko strunjaka koji bi radili na
ovim poslovima. Povrh toga nuno je nastaviti razvoj i nadogradnju njihovih vjetina i strunosti, kao
i obezbjediti im da uvijek budu informisani o novim programima i tehnikama koje se koriste u ovoj
disciplini. To je u skladu sa sugestijama iz prethodnog izvjetaja OEBS-a o reformi policije u Crnoj Gori.
37
Zatita svjedoka delotvorno je sredstvo za osiguravanje presuda za organizovane kriminalne delat-
nosti. Zakon o zatiti svjedoka usvojen je 2004. godine, a u meuvremenu je usvojeno i nekoliko pod-
zakonskih akata. Znaaj ove oblasti primjeen je u prethodnom izvjetaju OEBS-a, ali je takoe istak-
nuto da Crna Gora zbog svoje veliine, jakih drutvenih mrea i ogranienih resursa zatitu svedoka ne
moe realizovati samostalno.
38
Stoga je neophodno da program zatite svjedoka sarauju sa drugim
policijskim slubama, posebno susjednim (gdje policajci govore isti ili slian jezik), kako bi svjedoci bili
zatieni tamo gdje se lake mogu integrisati i gdje bi njihov identitet mogao ostati zatien. Crna Gora
je zato potpisala nekoliki sporazuma o saradnji u oblasti zatite i podrke svjedoka i ostalih uesnika u
krivinim procesima sa Bosnom i Hercegovinom i Srbijom 2006. godine, Bugarskom 2007. i Bivom
Jugoslovenskom Republikom Makedonijom 2009. Ovim sporazumima moguuje se relokacija irom re-
giona bez korienja komplikovanih procedura. Od osnivanja 2005. godine, Jedinica za zatitu svjedoka
bila je zaduena za nekih 80 zatienih svjedoka, od kojih je samo jedan bio iz Crne Gore. Jedinica broji
est slubenika, angaovanih iz drugih jedinica policije svaki ima najmanje deset godina profesion-
alnog iskustva u policiji i proao je kroz dodatnu bezbjedonosnu provjeru
39
. Sama Jedinica za zatitu
svjedoka nema nadlenost da odluuje da li e se mjere zatite biti primjenjene. Zahtjevi za zatitu neke
osobe dolazi od sudije, tuiloca, naelnika Sektora kriminalistike policije Uprave policije ili upravnika
zatvora, a alju se specijalnom tuiocu za organizovani kriminal, korupciju, terorizam i ratne zloine. Po
odobravanju zahtjeva, specijalni tuilac dalje ga na konano odobrenje dostavlja Komisiji za primjenu
programa zatite svjedoka, koju sainjavaju predstavnici Vrhovnog suda, Vrhovnog dravnog tuilatva
i Jedinice za zatitu svjedoka. Takvu proceduru treba pojednostaviti i Jedinici za zatitu svjedoka treba
dati autonomiju u odluivanju o mjerama zatite svjedoka, osim naravno u sluajevima promjene ident-
iteta zatienog svjedoka.
str. 1314.
38 Ibid. str. 94.
39 Dodatne provjere tragino su zakazale u incidentu iz 2011. godine koji se tragino okonao kada je slubenik Jedin-
ice za zatitu svjedoka upotrijebio pitolj u svai sa komijom, prvo da mu prijeti, a onda da ga ubije. rtva, g. Aleksandar
Pejovi, bio je inae jedna od najpoznatijih rtava policijske torture, koga je est policajaca teko pretuklo 2009. godine u
pritvorskoj prostoriji posle demonstracija protiv crnogorskog priznanja nezavisnosti Kosova od Srbije.
45
2.5 Organizacija policije i meuresorska saradnja u borbi protiv tekog i
organizovanog kriminala
Organizacione jedinice Uprave policije nadlene za borbu protiv kriminala su Sektor kriminalistike
policije i Forenziki centar na centralnom nivou, a teritorijalno su to Odjeljenja kriminalistike policije sa
osam podrunih jedinica policije. Na elu Sektora kriminalistike policije je pomonik direktora policije,
kao to je sluaj i sa ostala etiri sektora Uprave policije. Sektor je podijeljen na osam odjeljenja i jedinica
na centralnom nivou:
1. Odsjek za suzbijanje opteg kriminaliteta;
2. Odsjek za suzbijanje privrednog kriminaliteta;
3. Odsjek za borbu protiv organizovanog kriminala i korupcije;
4. Odsjek za borbu protiv droge i krijumarenja;
5. Odsjek za posebne provjere (nadlean za kriminalistiko-obavjetajni rad i dio posebnih istranih
mjera);
6. Jedinica za zatitu svjedoka;
7. Jedinica za prikriveno isljeivanje;
8. Nacionalni centralni biro Interpola (nadlean za meunarodnu operativnu policijsku saradnju u
krivinim stvarima).
est organizacionih jedinica Sektora kriminalistike policije neposredno je zadueno za borbu protiv
nekog oblika organizovanog kriminala, dok se ostale dvije (Odsjek za suzbijanje opteg kriminaliteta
i Odsjek za suzbijanje privrednog kriminaliteta) takoe, tokom rada, susreu sa djelatnostima organi-
zovanog kriminala. Ova injenica ini se pokazateljem da Uprava policije borbi protiv organizovanog
kriminala daje visok prioritet, ali takoe znai da sve jedinice moraju biti dobro usklaene u toj borbi.
Ova organizacija zahtjeva razvijene standardne radne procedure i jako vostvo Sektora kriminalistike
policije.
Odjeljenja kriminalistike policije u osam podrunih jedinica policije (Bar, Berane, Bijelo Polje, Bud-
va, Niki, Pljevlja, Podgorica i Herceg Novi) nijesu dio Sektora kriminalistike policije, ve su njihovi
naelnici neposredno odgovorni naelnicima podrunih jedinica policije. Predlaui put naprijed, u pre-
thodnom izvjetaju OEBS-a navedeno je da prioritetna oblast u kojoj je neophodno sprovesti vei nivo
centralizacije jeste borba protiv tekog i organizovanog kriminala.
40
Stoji i dalje preporuka OEBS-a da
je Crnoj Gori potreban strateki, specijalizovan, obavjetajnim radom voen i pokretljiv kapacitet. Taj
kapacitet mora biti spreman da radi irom Crne Gore i da prua podrku odjeljenjima kriminalistike
policije u podrunim jedinicama policije. Reforma policije u Crnoj Gori je u velikoj mjeri usaglaena sa
preporukama OEBS-a, ali odreeni stepen nezadovoljstva reformom zabiljeen je u istraivanju Berija
Rajana o percepciji policajaca:
Vie ispitanika govorilo je o svom nezadovoljstvu centralizovanim pristupom borbi protiv organizova-
nog kriminala, tvrdei da ih ostavlja bez dovoljno ljudstva. Objanjeno je da su zarad borbe protiv
organizovanog kriminala neophodni obueni istraitelji na nivou podrunih jedinica . Ovo miljenje
manifestvovano je generalnim nezadovoljstvom nainom rasporeivanja resursa iz centra. Problem koji
se javio u OEBS-ovom istraivanju 2006. godine neefkasna raspodjela resursa, pojavio se u brojnim
prilikama i u toku ovog istraivanja. To je saeo Jedan lan UKP koji se alio da urbane lokacije sa visokim
stepenom organizovanih kriminalnih djelatnosti ne dobijaju odgovarajue resurse. To je bio poziv za
strategiju decentralizovanja rada kriminalistike policije.
41
str. 21.
46
Pozivom na konsolidaciju resursa za borbu protiv organizovanog kriminala, u prethodnom izvjetaju
OEBS-a sugerisano je da to prvenstveno treba uraditi kroz funkcionalnu centralizaciju, a tek onda i
kroz organizacionu. OEBS je jasno preporuio da istovremeno reforma policije takoe mora ukljuivati
prenos veih ovlaenja pojedinanim istraiteljima i istranim timovima kako bi njihova feksibilnost i
efektivnost bile iskoriene na najbolji mogui nain.
42
Jedno bez drugoga ne daje rezultate, pa funk-
cionalna centralizacija moe biti delotvorna ako se istovremeno pojedinanim istraiteljima i istranim
timovima dodijeli sutinski stepen profesionalne samostalnosti.
U prethodnom izvjetaju OEBS-a o reformi policije u Crnoj Gori naglaeno je da se pri razvoju novih polic-
ijskih metoda i tehnika za borbu protiv kriminala mora voditi rauna da se osigura njihova podudarnost
sa ostalim djelovima krivino-pravnog sistema
43
. Izmjenama i dopunama Zakonika o krivinom postup-
ku voenje istraga je dodijeljeno tuiocima ime je omogueno formiranje Zajednikog istranog tima
2010. godine, to je pravno formalizovano potpisivanjem sporazuma izmeu pet nadlenih organa:
Vrhovnog dravnog tuilatva, Uprave policije, Poreske uprave, Uprave carina i Uprave za sprjeavanje
pranja novca i fnansiranja terorizma
44
. Na elu Zajednikog istranog tima je specijalni tuilac za or-
ganizovani kriminal, korupciju, terorizam i ratne zloine, dok i ostali dravni organi takoe mogu biti
ukljueni ako se pojavi potreba. Svaki od navedenih organa je delegirao je slubenika za vezu zaduenog
za usklaivanje djelatnosti Tima u okviru svojih nadlenosti. lanovi Tima su prije svega odgovorni
specijalnom tuiocu i nije im dozvoljeno dijeljenje informacija o djelatnostima Tima sa svojim organima
bez njegovog odobrenja. Zamiljen je kao elitna jedinica za borbu protiv organizovanog kriminala, ali
mu je jo uvijek potrebno da bude dodatno konsolidovan iznutra. Komunikacija i dijeljenje informa-
cija izmeu organa ukljuenih u Zajedniki istrani tim jo uvijek se dobrano odvija na linom nivou,
a standardne radne procedure tek treba da budu razvijene. Na planu ljudskih resursa, Tim ima veliku
potrebu za istraiteljima sa ekspertizom u oblasti fnansijskog kriminala. Uspostavljanje Zajednikog
istranog dobilo je nepodijeljenu, ali i opreznu podrku kako u zemlji tako i iz inostranstva. Rezultate tek
treba videti. Kako je ve navedeno u ovom poglavlju, dostignua i napredak Crne Gore u borbi protiv
organizovanog kriminala bie ocijenjena, i kod kue i u inostranstvu, prema broju presuda za sluajeve
visokog profla. Ovo ne treba da bude jo jedan sluaj neeg pravno osnovanog sa velikom lakoom, ali
u sprovoenju bude neuspijeh.
2.6 Meunarodna saradnja u borbi protiv tekog i organizovanog kriminala
Meunarodna policijska saradnja je od izuzetne vanosti za Crnu Goru, s obzirom da se procijenjuje da
80% njenog organizovanog kriminala ima neki meunarodnu aspekt. Status nezavisnosti imao je ve-
liki uticaj na meunarodnu policijsku saradnju Crne Gore. Iako je crnogorska policija djelovala prilino
nezavisno i posljednjih godina zajednice sa Srbijom, novi status omoguio je Upravi policije da formali-
zuje svoje meunarodne djelatnosti. Svega nekoliko mjeseci po nezavisnosti 2006. godine, Crna Gora
primljena je za najnoviju lanicu Interpola na njegovoj godinjoj skuptini u Rio de aneiru, to je Upravi
policije omoguilo da uspostavi sopstveni Nacionalni centralni biro Interpola. Crna Gora je ula u veliki
broj meunardnih aranmana i potpisala je i ratifkovala veliki broj meunarodnih konvencija i pro-
tokola u oblasti borbe protiv organizovanog kriminala, pored onih naslijeenih iz zajednice sa Srbijom.
Posebno je pomena vrijedno da je Crna Gora pristupila Konvenciji o policijskoj saradnji u jugoistonoj
Evropi (Beka konvencija) kojom se ureuje policijska saradnju meu zemljama zapadnog Balkana. Ne-
koliko zemalja ima u Crnoj Gori svoje policijske ataee ili ostale izaslanike za pitanja sprovoenja zakona,
dok je Crna Gora poslala policijskog ataea u SECI centar u Bukuretu.
Borba protiv organizovanog kriminala je pitanje od najvee vanosti u kontekstu evropskih integracija
Crne Gore. Evropska unija prepoznala je organizovani kriminal kao jedan od pet prioriteta u svojoj prvoj
strategiji bezbjednosti
45
. EU takoe prepoznaje organizovani kriminal kao jednu od kljunih prepreka za
43 Ibid. str. 89.
44 Uprava za sprjeavanje pranja novca i fnansiranja terorizma je crnogorska Finansijska obavjetajna jedinica (FIU).
45 Evropska komisija, A Secure Europe in a Better World: European Security Strategy [Sigurna Evropa u boljem svijetu: Evrop-
ska strategija bezbjednosti], str. 4. (http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cmsUpload/78367.pdf )
47
punopravno lanstvo Crne Gore. U zakljuku Poglavlja 24 (Pravda, sloboda i bezbjednost) u izvjetaju
Evropske komisije o napretku
46
Crne Gore navodi se sledee:
Postignut je dalji napredak u jaanju zakonskog i institucionalnog okvira u oblasti pravde, slobode i bez-
bjednosti. [] Dobar napredak je postignut u jaanju pravosudne saradnje, posebno u krivinim stvari-
ma. [] Napredak je ostvaren u rjeavanju izazova u borbi protiv organizovanog kriminala, a naroito
kroz tjenju meunarodnu i regionalnu saradnju. Zabiljeen je blagi porast u broju istraga i lienja slo-
bode, posebno u oblasti trgovine drogom. U borbu protiv trgovine drogom je potrebno uloiti dodatne
napore. Takoe je neophodno unaprijediti rad policije voene obavjetajnim podacima i meuresorsku
saradnju. Finansijske istrage u dva vea predmeta rezultirala su privremenim oduzimanjem znatne im-
ovinske koristi. Ipak, ukupan broj fnansijskih istraga i oduzimanja imovine steene kriminalom i dalje
je nizak. Potrebno je jaati mehanizme istraga i procesuiranja, naroito u oblastima trgovine ljudima i
pranja novca.
Kada otponu pregovori o pristupanju EU, prva poglavlja koja e biti otvorena za pregovaranje bie
Poglavlje 23 (Pravosue i fundamentalna prava) i Poglavlje 24 (Pravda, sloboda i bezbjednost), kako
bi se to due mogao pratiti napredak u ovim oblastima prije punopravnog lanstva Crne Gore u EU.
Crna Gora je prva zemlje kandidat za lanstvo u EU u ijim e u pristupnim pregovorima prvo ova dva
poglavlja biti otvorena.
2.7 Preporuke
1. Borba protiv organizovanog kriminala mora postati primarna oblast u kojoj e biti demonstrirana
depolitizacija policije. Nekanjivost vodeih politikih fgura ne moe biti tolerisana.
2. Zbog prirode organizovanog kriminala u jugoistonoj Evropi, borba protiv crnogorskog organizov-
anog kriminala ne moe se voditi samo u Crnoj Gori niti je ona moe voditi sama, pa stoga treba
unaprijediti nivo regionalne policijske saradnje prvenstveno kroz punu primjenu mehanizama
defnisanih u Konvenciji o policijskoj saradnji u jugoistonoj Evropi (Bekoj konvenciji), kao i kroz
odgovarajue propise i dodjelu resursa nedavno osnovanom ILECU.
3. Sve napore treba uloiti u poveanu saradnju sa Evropolom. Potpisivanje Operativnog sporazuma sa
Evropolom iziskivae usvajanje podzakonskih akata za zatitu linih podataka kojima rukuje polici-
ja. Nakon potpisivanja, Crna Gora mora delegirati svog ofcira za vezu u sjedite Evropola. Policijske
ataee takoe treba poslati i u kljune partnerske zemlje.
4. Povodom nedavnog osnivanja Odsjeka za meunarodnu policijsku saradnju (koji je istovremeno
crnogorska ILECU) bie neophodno potpuno je uspostaviti i obezbjediti joj odgovarajue resurse
(to ukljuuje i zatiene prostorije sa ogranienom dozvolom ulaska), kao i standardne radne pro-
cedure za meunarodnu saradnju unutar Uprave policije.
5. Davanje prioriteta borbi protiv tekog i organizovanog kriminala treba da bude praeno
odgovarajuom raspodjelom resursa svim angaovanim organima i njihovim specijalizovanim
jedinicama i odjeljenjima. Operativna saradnja imeu organa ukljuenih u borbu protiv organizova-
nog kriminala (prvenstveno u okviru novoosnovanog Zajednikog istranog tima) ostaje impera-
tiv. Ona treba da bude redovna, regulisana i obavezujua. Policijskim istraiteljima angaovanim u
Zajednikom istranom timu treba da bude data odgovarajua autonomija, uz zadravanje dvostru-
kog lanca izvjetavanja i ka specijalnom tuiocu i ka direktoru policije.
6. Uprava policije treba da razvije sistem redovnog analiziranja prijetnji od tekog i organizovanog
kriminala na stratekom nivou. Takvo analiziranje treba da bude ukljueno u redovno aurirano
mapiranje kriminalnih aktivnosti i prijetnji. Treba da sadre identifkovanje kljunih osoba i grupa,
kao i povezanih pojedinaca i preduzea. Djelatnosti protiv organizovanog kriminala treba da budu
voene ovim analizama.
46 Evropska komisija, Izvjetaj o napretku Crne Gore za 2011. godinu, str. 6265.
48
7. Policijski kapaciteti za borbu protiv tekog i organizovanog kriminala treba da budu konsolidova-
ni i centralizovani u adekvatno popunjen i opremljen, strateki, specijalizovani, kriminalistiko-
obavjetajnim radom voen i veoma mobilan odsjek sposoban da pokriva sve oblasti tekog i oz-
biljnog kriminala. Ovaj odsjek mora u potpunosti saraivati sa Zajednikim istranim timom.
8. Uporedo sa centralizacijom kapaciteta za borbu protiv tekog i organizovanog kriminala, vie
elastinosti i moi odluivanja treba delegirati pojedinanim istraiteljima i istranim timovima
9. Nedavne velike zakonodavne novine u oblasti borbe protiv tekog i organizovanog kriminala, pre-
bacivanje tereta dokazivanja na osumnjiene u predmetima sa otkrivanjem porijekla imovine i nje-
nog oduzimanja, treba da budu praene poveanjem kapaciteta i djelatnosti u oblasti fnansijske
istrage. Vei broj odgovarajue obuenih i opremljenih istraitelja treba da bude rasporeen na ove
zadatke. Uprava policije treba da bude na odgovarajui nain opremljena za primjenu raunarske
forenzike.
10. Nedavno uspostavljanje centralnog kriminalistiko-obavjetajnog sistema od kljunog je znaaja
za uspjeh u borbi protiv svih vidova kriminala. Ne samo Sektor kriminalistike policije, ve sve op-
erativne komponente policije, moraju biti korisnici sistema, ali i unosioci podataka u njega. Sistem
treba da ima razliite nivoe pristupa za korisnike i unosioce podataka. Svi policajci, treba da prou
obuku u oblasti kriminalistiko-obavjetajnog rada za svoje nivoe.
11. Rad prikrivenih isljednika mora biti priznat u relevantnom policijskom zakonodavstvu i u Aktu o
sistematizaciji i organizaciji Uprave policije, i stavljen u funkciju to je prije mogue.
12. Sistem za rad sa operativnim vezama (dounicima) treba da bude stavljen u funkciju to je prije
mogue.
13. Sistem zatite svjedoka treba da bude unaprijeen kako bi postao oblast u kojoj se demonstrira
regionalna policijska saradnja.
14. Primjena posebnih istranih mjera i tehnika mora da bude unaprijeena odgovarajuim zakono-
davstvom, opremom, obukom, i mehanizmima nadzora. U samoj primjeni posebnih istranih mjera
i pri kriminalistiko-obavjetajnom radu, policija mora da potuje zakon i najvie standarde ljudskih
prava, etike i profesije.
15. Visoki trokovi voenja sofsticiranih i dobro opremljenih forenzikih kapaciteta u maloj zemlji iz-
iskuje da Forenzika labarotorija postane glavni centar u ovoj oblasti u Crnoj Gori, koji bi bio otvoren
i ostalim dravnim organima kao i za komercijalnu upotrebu. Centar treba da proiri svoju strunu
djelatnost na oblast raunarske forenzike.
16. Poveanje kapaciteta za borbu protiv tekog i organizovanog kriminala ne smije biti uraeno na
utrb borbe protiv ostalih oblika kriminala.
49
3. GRANINA POLICIJA
U prethodnom izvjetaju OEBS-a o reformi policije, granina policija ocijenjena je kao oblast reforme
policije u Crnoj Gori koja se najbre i najsveobuhvatnije razvija.
1
Ova ocjena i dalje stoji. Napredak je na-
jvidljiviji u reformi granine policije. Jo preciznije, u ovom izvjetaju moe se konstatovati da je proces
reforme granine policije preao taku strukturnih reformi i uao u fazu infrastrukturne i organizacione
modernizacije. U ovom poglavlju opisana su i analizirana dostignua u oblasti granine policije, a takoe
su naglaeni i odreeni postojei nedostaci koje treba rijeiti.
3.1 Razlog uspjeha: granina policija kao politiki prioritet
Osnovni razlog za ovaj izuzetan napredak jeste politika podrka reformi granine policije koju pruaju
sve ukljuene strane kako u Crnoj Gori tako i relevantni meunarodni partneri. Dva su razloga zbog
kojih je reforma granine policije stekla istaknutu poziciju u reformi policije: posluila je za afrmisanje
nezavisnosti Crne Gore i predstavlja jednu od kljunih oblasti u politikim, privrednim i bezbjednosnim
odnosima izmeu Crne Gore i Evropske unije.
Bezbjednost granica je ve vie od decenije prioritet Vlade Crne Gore. U politikom smislu imala je
izuzetan simboliki znaaj jer je predstavljala kapacitet Crne Gore da se nezavisno stara o bezbjed-
nosti svojih granica. ak je i ime tadanjeg novoosnovanog organa granine policije kreirano tako da
simboliki naglasi dravnost Uprava za dravnu granicu (kasnije preimenovana u Sektor granine
policije), a nije nazvana na primjer Uprava granine policije. Jo jedan indikator davanja prioriteta us-
postavljanju granine policije jesu i znaajni domai budetski izdaci za izgradnju i renoviranje graninih
prelaza i prateu opremu.
Evropska komisija redovno prati oblast granine bezbjednosti uopte, a posebno dio koji se odnosi
na graninu policiju (poput migracija, azila, vizne politike, borbe protiv narkotika, trgovine ljudima i
carinske saradnje), o kojima jednom godinje izvjetava u poglavlju o pravdi, slobodi i bezbjednosti
(Poglavlje 24) Izvjetaja o napredku Crne Gore. Napredak u ovoj oblasti znaajno se odraava kroz dva
dogaaja: Crna Gora je 2009. godine dobila bezvizni reim sa zemljama engenske zone, a 2010. god-
ine joj je zvanino dodijeljen status kandidata za ulazak u EU. Oba dostignua svjedoe o napretku koji
je Crna Gora postigla u oblasti bezbjednosti granica. Postignuti napredak, meutim, ne znai da Crna
Gora treba da postane samozadovoljna, s obzirom da granina bezbjednost iziskuje stalna ulaganja u
unaprijeivanje ljudskih, organizacionih i tehnikih kapaciteta. U daljem tekstu ukratko su predstavljena
kljuna dostignua, kao i kljuni izazovi koji se odnose na usvajanje savremenih metoda rada granine
policije i na izgradnju kapaciteta za integraciju u engensku zonu.
3.2 Razvoj granine policije i postojea organizacija
U Jugoslaviji, Crna Gora imala je 207,2 kilometara meunarodne (kopnenu i jezersku) granice sa Albani-
jom, sa dva slabo koriena granina prelaza (jedan drumski i jedan eljezniki); kratku jadransku obalu
sa jednom meunarodniom lukom i 93 kilometra granice na otvorenom moru, kao i dva meunarodna
aerodroma. Sekretarijat (sada Ministarstvo) unutranjih poslova tadanje Socijalistike Republike Crne
Gore imalo je dva zadatka koja su se odnosila na granicu kontrolu putnika na pet graninih prela-
za i kontrolu stranaca koji borave u njoj. Vazduni i morski granini prelazi uglavnom su bili prilino
korieni tokom ljetnje turistike sezone, a mnogo manje tokom ostatka godine. Danas, Crna Gora ima
28 graninih prelaza: 21 kopneni (19 drumskih i dva eljeznika), pet luka i dva aerodroma (videti tabelu
1 ispod).
2
2 Ovaj broj nije bio stalan u ovom periodu, ve je poveavan iz godine u godinu.
50
Tabela 1. Rast broja graninih prelaza u posljednje dvije decenije
Vrsta graninog prelaza
Crna Gora u Jugo-
slaviji
(prije 1992.)
Crna Gora u zajed-
nici sa Srbijom
(1992-2006)
Nezavisna Crna Gora
(poslije 2006.)
Kopneni
Drumski 1 13 19
eljezniki 1 1 2
Morski 1 5 5
Vazduni 2 2 2
Ukupno 5 21
2
28
Odlukom Vlade Crne Gore iz 2001. godine, Ministarstvo unutranjih poslova preuzelo je nadlenost za
meunarodne granice Republike (u to vrijeme sa Albanijom, Bosnom i Hercegovinom i Hrvatskom) od
ondanjeg Ministarstva odbrane Savezne Republike Jugoslavije. Uprava za dravnu granicu (dananji
Sektor granine policije u okviru Uprave policije) osnovana je 2003. godine kao odvojena nezavisna
jedinica za graninu policiju u okviru Ministarstva unutranjih poslova, zaduena za obavljanje zadataka
navedenih u Tabeli 2 u daljem tekstu. Proces primopredaje dunosti okonan je do kraja te godine. Ni
savezne vlasti, ni Srbija nisu se protivile ovom procesu jer je demilitarizacija granine bezbjednosti bila
prije svega preduslov za pristupanje EU i engenskoj zoni. Isti se proces paralelno odvijao i u Srbiji.
Tabela 2. Zadaci Sektora granine policije:
nadzor (obezbjeenje) dravne granice;
kontrola prelaska dravne granice na graninim prelazima;
spreavanje migracija ljudi i prometa roba preko kopnene i vodene granice van graninih
prelaza;
spreavanje svih oblika prekograninog kriminala;
spreavanje meunarodnog terorizma;
preduzimanje operativno policijskih radnji u cilju otkrivanja izvrilaca prekraja i krivinih
djela iz oblasti granice i stranaca;
izdavanje viza i sprovoenje postupka u vezi sa azilom;
uee u organizovanju, sprovoenju operacija traenja i spaavanja ljudi na moru i
spreavanju i otkrivanju zagaenosti mora;
kontrola legalnosti boravka i kretanja stranih dravljana;
preduzimanje preventivnih i represivnih mjera prema strancima;
kontrola izgradnje objekata u blizini granice;
djelimina provjera tehnike ispravnosti vozila i kontrola i regulisanje saobraaja na
graninim prelazima;
pruanje potrebnih informacija u vezi zakonom propisanih uslova o prelaenju dravne
granice;
51
saradnja i razmjena informacija sa drugim slubama bezbjednosti od znaaja za suzbi-
janje i otkrivanje svih oblika prekograninog organizovanog kriminala.
Izvor: Uprava Policije Crne Gore, http://www.upravapolicije.com/crna-gora-uprava-
policije-sektor-granicne-policije_1480_3_25.html (pristupljeno 11. avgusta 2011.)
Sektor granine policije u okviru Uprave policije Crne Gore trenutno ima 1312 zaposlenih slubenika.
Oni su rasporeeni u etiri odsjeka u sjeditu i osam ispostava granine policije. Odsjeci u sjeditu su:
1. Odsjek za kontrolu prelaska dravne granice nadlean za kontrolu prelaska na 28 graninih prela-
za
3
,
2. Odsjek za nadzor dravne granice nadlean za nadzor zelene i plave granice
4
,
3. Odsjek za strance i suzbijanje nezakonitih migracija nadlean za kontrolu stranaca u Crnoj Gori i za
borbu protiv nezakonitih migracija i
4. Odsjek za operativni rad nadlean za procjenu rizika i kriminalistiki obavjetajni rad.
Sve do 2007. godine, postojale su samo dvije jedinice na tom nivou: jedna zaduena za nadzor granice
i druga zaduena za kontrolu prelaska dravne granice i stranaca. Za svaku pohvalu je reforma koja je
rezultirala uspostavljanjem odvojenog Odsjeka za strance i kontrolu nezakonitih migracija u periodu
obuhvaenim izvjetajem OEBS. Nadalje, uspostavljanje Odsjeka za operativni rad predstavlja prvi ko-
rak ka popunjavanju praznina identifkovanih u prethodnom izvjetaju OEBS o reformi policije u Crnoj
Gori
5
u kome je konstatovano da Sektor granine policije nema sopstvene istrane niti kriminalistiko-
obavjetajne kapacitete.
3 Ovo je za granicu vezana delatnost kojom se policija najdue bavi. Prije uspostavljanja odvojenih graninih polici-
jskih kapaciteta, granini i pogranini zadaci Ministarstva unutranjih poslova bili su povereni Odsjeku za granina pitanja i
strance, koji je bio dio policije opte nadlenosti. Po uspostavljanju Uprave za dravnu granicu, ovaj Odsjek premjeten je u nju
i preimenovan u Sektor za granine poslove i strance. Dananji Odsjek za kontrolu prelaska dravne granice nasljednik je ove
organizacione jedinice.
4 Zelena granica je tehniki termin za kopnenu granicu, dok plava granica oznaava granicu na vodi. Plavu granicu
na Jadranskom moru i Skadarskom jezeru kontrolie Ispostava pomorske policije.
52
Karta graninih prelaza (Izvor: Vlada Crne Gore: Izvjetaj o implementaciji Akcionog plana za realizaciju
strategije integrisanog upravljanja granicama za 2010. godinu, i prijedlog prioriteta za 2011. godinu, Prilog)
Teritorijalno, Sektor granine policije podijeljen je u osam ispostava sedam zaduenih za granine
prelaze na svojoj teritoriji kao i za zelenu granicu (ispostave granine policije Bar, Berane, Bijelo Polje,
Niki, Pljevlja, Podgorica i Herceg Novi) i jednu zaduenu za plavu granicu (Ispostava granine pomor-
ske policije). Oni su dalje podijeljeni u 16 ekspozitura i 32 bezbjednosna sektora. Teritorijalno organi-
zovanje kroz sedam ispostava zaduenih za zelenu granicu zamijenilo je raniji, prilino sloen sistem
od 14 stanica granine policije za zelenu granicu rasporeenih u sedam regiona. Svaki policijski region
imao je posebnu stanicu za granine prelaze i drugu za nadzor. Struktura je uinjena efkasnijom 2006.
godine kada je 14 stanica granine policije spojeno u sedam ispostava za zelenu granicu. Ne samo da
je ovo spajanje pojednostavilo rad granine policije u organizacionom smislu, nego je omoguilo i
znaajno poboljanje u smislu rada i efkasnosti graninih policajaca. Danas su bezmalo svi obueni
kako za patroliranje zelenom granicom, tako i za rad na graninim prelazima. Ovo je bio odlian potez u
smislu feksibilnije upotrebe ljudskih resursa granine policije. Takoe, ovo je i antikorupcijska mjera jer
policajci ne znaju unaprijed koji e posao obavljati u smjeni sve do njenog poetka, a time se oteavaju
potencijalni dogovori sa krijumarima.
- GP emerno
- GP Rane
- GP Dobrakovo
- GP Vue
- GP Draenovac
- GP Grnar
- GP Boaj
- GP Tuzi
-ZGP Sukobin-
Muriani
- GP Aerodrom
Podgorica
- GP Aerodrom
Tivat
- GP Luka Tivat-
Porto Montenegro
- GP Luka Zelenika
- GP Luka Bar
- GP Luka Kotor
-
GP Debeli Brijeg
- GP Kobila
- GP Metaljka
- GP ula
- GP epan Polje
- GP Krstac
- GP Vraenovii
- GP Ilino Brdo
- GP Nudo
- GP Sitnica
- GP Luka Budva
(sezonski)
GRANINI PRELAZI PO VRSTAMA
Pomorsk:
eljezniki:
Drumski :
Aerodromski :
Zelenika, Tivat, Kotor,
Budva(sezonski) i Bar
Tuzi i Bijelo Polje
Debeli Brijeg, Kobila,
Sukobin, Boaj, ula,
Grnar, Metaljka, epan
Polje, Krstac, Vraenovii,
Ilino Brdo, Nudo, Sitnica,
Kula, Dobrakovo,emerno,
Metaljka, Rane,
Draenovac, Vue.
Podgoricai Tivat.
DUINA GRANICE
- Sa Hrvatskom 41,7 km;
- Sa BiH 254,4 km;
- Sa Albanijom 207,2 km;
- Na moru 93 km;
-Sa Srbijom 168,5 km
-Sa Kosovom 75.6 km
- GP Kula
53
Organizaciona ema Sektora granine policije
3.3 Kapacitet ljudskih resursa
Mnogi slubenici Sektora granine policije prethodno su bili lanovi militarizovane Posebne jedinice
policije (PJP) koja je prije deceniju imala oko 2000 zaposlenih. Nijedan granini policajac nije direktno
preao iz redova vojnih graniara, dok je mali broj ofcira nekadanje savezne ratne mornarice stupio u
Jedinicu plovne policije. Meutim, vei broj slubenika PJP imao je poprilino vojno iskustvo, s obzirom
da su mnogi bili profesionalni vojnici (veliki broj njih su veterani Jugoslovenskog graanskog rata iz pos-
lednje decenije 20. vijeka). Tako je u prethodnom izvjetaju OEBS o reformi policije konstatovano da 40
odsto graninih policajaca nije prolo osnovnu policijsku obuku.
6
Ovakvo stanje znaajno je poboljano
od tada i ve do kraja 2010. godine svega sedam odsto graninih policajaca (njih 90) nije imalo os-
6 Ibid. str. 98.
54
novnu policijsku obuku. Planirano je da do kraja 2011. godine svi granini policajci zavre Dopunski
kurs osnovne policijske obuke za graninu policiju, posebno osmiljen za granine policajce koji rade bez
osnovne policijske obuke. Zarad dosljednosti u primjeni pravila i politike u graninoj policiji, potrebno
je da Policijska akademija razvije osnovni program obuke za graninu policiju za novozaposlene po
okonanju osnovne policijske obuke. Kako bi granini policajci stalno bili informisani o novom zakono-
davstvu i tehnikom razvoju, neophodno je razviti obaveznu obuku osvjeavanja znanja, koja bi bila
odravana jednom godinje. Ova obuka moe se odravati i na poslu, na mestima na kojima su granini
policajci rasporeeni.
Osnovno kadrovsko pitanje sa kojim se Sektor granine policije suoava, pored obuke, jeste i injenica
da treina graninih policajaca nema stalno i sigurno zaposlenje, nego rade po ugovorima sa Upra-
vom policije koji se obnavljaju na godinjem nivou. Ovakvo stanje postoji zbog injenice da crnogorska
policija ima viak zaposlenih, to raa bojazan da e ostati sa velikim vikom graninih policajaca ako
se Crna Gora i njeni susjedi istovremeno pridrue EU. Ovo izaziva veliku nestabilnost zaposlenih i strah
od potencijalne samovolje stareina u Sektoru granine policije. Nestabilnost posla takoe doprinosi
estom smenjivanju slubenika u graninoj policiji, to bi ubudue trebalo izbjegavati.
7
U Analitikom izvjetaju Evropske komisije za 2010. godinu naglaeno je: postojei kadrovi su dovoljni
ali je potrebno dodatno unaprijediti obuku, kao sredstvo za obezbjeivanje dosljednosti u primjeni poli-
tike i pravila.
8
Dok je Uprava policije u ii imala ulaganje u osnovnu obuku, inostrani donatori uglavnom
su podrku davali za razne specijalistike kurseve obuke za granine policajce. Primjeri odrane osnovne
(u slubi) i specijalike obuke za granine policajce su sljedei: identifkovanje falsifkovanih i lanih
dokumenata, ilegalni migranti, otkrivanje narkotika, itd. Nae istraivanje ukazuje na to da je policajci-
ma rasporeenim na graninim prelazima potrebno vie obuke u oblasti savremenih policijskih vjetina,
poput onih u oblasti rada policije voenog obavjetajnim radom i savremenih metoda granine policije
(poput proflisanja). Zbog mogunosti otkrivanja rtava trgovine ljudima i rada sa njima, obavezno je da
svi granini policajci prou obuku o ljudskim pravima i borbi protiv trgovine ljudima. To je u skladu sa
prioritetima utvrenim u Stokholmskom programu, petogodinjim stratekim okvirom EU sa smernica-
ma za oblast pravde, slobode i bezbjednosti, kojim se predvia bliska saradnja izmeu granine policije
i organa nadlenih za azil, zarad zatite osoba koje imaju pravo na njih, a posebno ljudima i grupama
koji se nalaze u ugroenim situacijama, poput maloljetnika bez pratnje. injenica da je korupcija veoma
esto povezana sa graninim aktivnostima iziskuje i obuku o jaanju policijske odgovornosti.
9
Pozna-
vanje osnova stranih jezika kojim govore turisti takoe je od kljunog znaaja. OEBS je organizovao
etvoromjesene kurseve engleskog i albanskog jezika za 20 graninih policajaca, ali potrebno je jo
dosta uraditi. Potrebno je da granina policija unaprijedi budui razvoj specijalizovane i napredne obuke
za iskusne granine policajce, a na osnovu dubinske analize potreba za obukom i stratekog planiranja
zarad pomnog praenja oblasti prioritetnih za pristupanje EU i engenskoj zoni, poput rada policije
voenog obavjetajnim podacima, trgovine ljudima, zatite linih podataka, prekogranine saradnje
i istrage. Dobar primjer takve prakse jeste i uzrada trofaznog plana obuke za uvoenje analize rizika u
graninu policiju. Obuka e do kraja 2012. godine obuhvatiti sljedee: u prvom krugu obuhvatie sred-
nji nivo uprave u sjeditu Sektora granine policije, u drugoj fazi bie drana na regionalnom nivou, a
u treoj za naelnike na lokalnom nivou.
10
Potrebno je iskoristiti prilike za zajedniku operativnu obuku
sa dravama lanicama EU ili za pristupanje novopredvienom programu tipa Erazmus za granine
policajce. Na taj nain bi se policajci koji uestvuju u tim programima bolje upoznali sa kulturom i radom
granine policije u zemljama EU.
Bez sumnje, zahtjevi za usklaivanjem sa kriterijumima EU i engenskog sporazuma bili su vodea sila u
rastu i razvoju sistema granine policije Crne Gore. Meutim, predvieno je da e, nakon to Crna Gora
eventualnog pristupi engenskom sporazumu (i bude okruena ostalim lanicama engenske zone),
ovaj rast i razvoj morati biti provjereni. Tanije, Crna Gora e morati drastino da smanji broj graninih
8 Ibid. str. 103.
9 To naravno nije dovoljno bez efkasne i aktivne unutranje kontrole. Dvije oblasti na koje je potrebno usdedsrediti se
su korupcija i uznemiravanje.
10 Ministarstvo vanjskih poslova i evropskih integracija: Peti izvjetaj o implementaciji Akcionog plana za praenje realiza-
cije preporuka iz Miljenja od 28. jula 2011. godine, str. 153.
55
policajaca i konsoliduje svoju graninu infrastrukturu. To se ve odvija u ostalim novim lanicama
engenske zone (poput Slovenije). Sada je pravo vrijeme da se otpone sa planiranjem u vezi sa posljed-
icama te faze u razvoju granine policije.
3.4 Granina infrastruktura i oprema
Politiku volju za neophodnim i velikim razvojem granine policije pratila su i znaajna ulaganja. Za
reformu granine policije izdvojena su znatna fnansijska sredstva kako iz budeta Crne Gore tako i iz
meunarodnih donacija. Ta ulaganja uglavnom su bila u izgradnju novih graninih prelaza i modern-
izaciju postojeih, kao i u opremu i obuke. Primarni razlog za meunarodne investicije je pozicija Crne
Gore na zloglasnoj balkanskoj ruti nelegalne trgovine i krijumarenja iz srednje Azije i sa bliskog istoka
ka srednjoj i zapadnoj Evropi. Drugi razlog je u injenici da su crnogorske granice uglavnom relativno
nove linije iscrtane izmeu nekada konstitutivnih republika Jugoslavije, na kojima stoga nije ni bilo
odgovarajue granine infrastrukture. Pogoene ratom, ekonomskom krizom i mukotrpnom tranzici-
jom, te zemlje nisu imale odgovarajue resurse za ulaganje u nove granine prelaze. Veina stranih ula-
ganja u razvoj granine policije Crne Gore dolazi iz zemalja zapadne Evrope (uglavnom drava lanica
EU) i iz Sjedinjenih Amerikih Drava i takve investicije je potrebno spojiti partnerstvom. Ukoliko za-
padne zemlje oekuju da njihove granice budu zatiene u Crnoj Gori, onda je potrebno da Sektor
granine policije posmatraju kao partnera.
Uprkos znaajnim ulaganjima u graninu infrastrukturu, u Analitikom izvjetaju Evropske komisije
11

konstatovano je da je neophodan dodatni rad na modernizaciji i unaprijeenju infrastrukture kako na
graninim prelazima, tako i u svrhu nadzora na njima. Osnovna slabost postojee granine infrastrukture
je u injenici da granica ka Kosovu nije obiljeena i da predstavlja izazov u smislu kriminalnih aktivnosti.
Valja naglasiti i da ni granica izmeu Albanije i Crne Gore nije odravana neko vrijeme. Najvei preos-
tali posao u vezi sa rekonstrukcijom graninih prelaza obavljen je tokom 2011. godine rekonstrukcijom
prelaza Dobrakovo i Draenovac.
12
Kako je rekonstrukcija ova dva granina prelaza zavrena, preostali
dostupni resursi mogu biti iskorieni za ulaganja u ostale oblasti.
I dalje je potrebno vee fnansiranje nove opreme i sofsticiranih sistema za nadzor. Iako postoje
odreena poboljanja u opremi na graninim prelazima, dostupnost integrisanih itaa pasoa i dalje
je ograniena i ne postoje ureaji za uzimanje otisaka prstiju.
13
Shodno Akcionom planu za sprovoenje
Miljenja Evropske komisije, Vlada Crne Gore planira da nadalje unaprijedi sistem nadzora na granicama
nabavkom dodatnih vozila i plovila i ugradnjom kamera za kontrolu vozila na svim graninim prelazi-
ma. U nadzoru plave granice odreeni posao zavren je u okviru projekta Kontrola izvoza i povezana
granina bezbjednost (EXBS) Ministarstva odbrane SAD. To ukljuuje i uspostavljanje sistema elektron-
skog nadzora plave granice koji identifkuje, biljei, snima i prati kretanja plovila i to se odvija preko
operativnog centra jedinice za navigaciju luke Bar.
Povezanost svih graninih prelaza sa centralnim informacionim sistemom u Upravi policije i sa Inter-
polovom bazom podataka predstavlja veliko ulaganje u oblast informacionih tehnologija. Svih 28
graninih prelaza povezano je sa centralnim informacionim sistemom i imaju pristup Interpolovoj bazi
podataka (MIND mobilna baza podataka Interpolove mree) za kontrolu ljudi, vozila i dokumenta
na samim graninim prelazima. Vano je istai da je trenutno Crna Gora jedina zemlja u regionu koja
ima ove kapacitete. U toku je priprema saradnje sa Generalnim sekretarijatom Interpola kako bi se svi
granini prelazi povezali sa Interpolovom uslugom FIND (stalna baza podataka Interpolove mree)
14
.
11 Analitiki izvjetaj, str. 103.
cije preporuka iz Miljenja od 28. jula 2011. godine.
13 Izvjetaj Evropske komisije o napretku Crne Gore, str. 46.
cije preporuka iz Miljenja od 28. jula 2011. godine, str. 151152.
56
3.5 Rad granine policije u zajednici
Potrebno je istai i pohvaliti novi i prilino jedinstven nain rada policije koji je uveden u Crnoj Gori: rad
granine policije u zajednici. Od ukidanja seoskih policijskih stanica (odjeljenja policije) iz budetskih
razloga 2009. godine, mnoge oblasti Crne Gore ostale su bez svakodnevnog prisustva policije. Granina
policija prua podrku podrunim jedinicama Uprave policije i na taj nain postala je instrument pris-
ustvo policije u nekoliko takvih oblasti u Crnoj Gori. Ovakva vrsta saradnje izmeu podrunih jedinica
policije i granine policije u okviru svoje nadlenosti sutinski je unaprijeena uvoenjem projekta o radu
granine policije u zajednici. Velika je potreba za time da granini policajci, esto rasporeeni u udaljen-
im planinskim i ruralnim krajevima Crne Gore, ostvaruju dobre odnose sa lokalnim stanovnitvom. Rad
granine policije u zajednici poveava nivo pruanja policijskih usluga stanovnitvu, ali istovremeno se
ovim poveava i povjerenje javnosti u rad organa koji sprovode zakon, to ishoduje i boljim prikupljan-
jem podataka o nezakonitim aktivnostima u pograninim oblastima. Jedan broj graninih policajaca
odreen je za kontakt-policajce (slubenici za rad policije u zajednici) i njihov zadatak je razvijanje poseb-
nih odnosa sa zajednicom u cjelini. Oni nisu zadueni samo za pruanje policijskih usluga, ve i drugih
usluga graanima koji ive u pograninim krajevima (poput pruanja prve pomoi, prevoza do ljekara
ili pristupa ostalim administativnim uslugama) i na taj nain se nadoknauje smanjeno prisustvo ostalih
dravnih slubi u tim oblastima. Ovo predstavlja izuzetan poetak i valja se nadati da e da se razviti u
nain rada u cijelom Sektoru granine policije. Ovaj model rada policije takoe je preporuen (premda
ne u fomi zvanine preporuke) u prethodnom izvjetaju OEBS.
15
Uz svijest o potrebi za poveanjem
nivoa povjerenja u ovim zajednicama, potrebno je dodati da je takoe neophodno posvetiti posebnu
panju etnikoj i vjerskoj strukturi policijskih jedinica koje rade u ovim oblastima. Uz sve to, s obzirom
da mnogi granini policajci nisu dovoljno obueni za redovne policijske zadatke, uspjeh rada granine
policije u zajednici zavisie i od obuenosti njenih slubenika za obavljanje redovnih i svakodnevnih
zadataka koje uglavnom obavljaju slubenici policije opte nadlenosti.
3.6 Integrisano upravljanje granicom u Crnoj Gori
U prethodnom izvetaju OEBS
16
opisan je rad na uvoenju sistema integrisanog upravljanja grani-
com iz EU, koji je otpoeo poetkom prethodne decenije. Integrisano upravljanje granicom za cilj ima
pospjeavanje slobode kretanja ljudi i robe preko granica koje su istovremeno obezbijeene od ne-
zakonitih prekograninih aktivnosti. To neminovno podrazumijeva unutarresorsku (u okvirima Uprave
policije), meuresorsku (izmeu nadlenih organa i slubi Crne Gore) i meunarodnu saradnju u oblasti
upravljanja granicama. Ova tri nivoa saradnje zahtjevaju jasno, pravno obavezujue defnisanje i podjelu
nadlenosti i odgovornosti; mehanizme saradnje (ukljuujui razmjenu podataka na meunarodnom,
dravnom i lokalnom nivou); kao i meusobno podudarna tehnika sredstva smjetena u zajedniki
koriene (ako ne i zajednike) objekte.
Vlada Crne Gore usvojila je 2006. godine Strategiju integrisanog upravljanja granicom, a 2007. godine i
Akcioni plan za njeno sprovoenje . Strategija integrisanog upravljanja granicom sadri procjenu situac-
ije kao i predloge za budue aktivnosti sva etiri organa nadlena za granine poslove (Uprava policije,
Uprava carine, Veterinarska inspekcija i Fitosanitarna inspekcija
17
). Reforma je iziskvala promjene pravnih
propisa, upravljanja i organizacije, procedura, kadrova i obuki, informacionom i komunikacionom sis-
temu, infrastrukturi i opremi, kao i budetu i rokovima. U Strategiji su predloeni mehanizmi koordi-
nisanja i meuresorske i meunarodne saradnje. U Strategiji je takoe razmotrena i dostupnost resursa,
vremenski rokovi za sprovoenje i predlaene su aktivnosti za detaljniji Akcioni plan.
Akcioni plan obuhvata osam stratekih rezultata: (1) Pravno ureenje (u etiri oblasti: zakonska i podza-
konska akta, unutarresorska saradnja, meuresorska saradnja i meunarodna saradnja), (2) Upravljanje
i organizacija, (3) Procedure, (4) Kadrovi i obuka, (5) Infrastruktura, (6) Komunikacije i informacioni sis-
16 Ibid. str. 99101.
17 Veterinarska inspekcija i Fitosanitarna inspekcija djelovi su Ministarstva poljoprivrede i odrivog razvoja. Njihov za-
datak je da osiguraju da ivotinje i biljke, kao i proizvodi od njih koji se prevoze preko granice, ne prenose bolesti.
57
temi, (7) Tehnika sredstva i (8) Budet. Defnisan je sadraj svake aktivnosti u okviru stratekih rezul-
tata, kao i organ nadlean za njihovo ostvarivanje (nosilac aktivnosti). Defnisan je i vremenski okvir za
sprovoenje aktivnosti, zajedno sa oekivanim rezultatima, potrebnim ljudskim i budetskim resursima.
Konano, procijenjeni su i uticaj i potencijalni rizici za svaku aktivnost. Moe se zakljuiti da Akcioni plan
sadri relevantne i potrebne mjere, ali takoe i rizik od prevelike zavisnosti od meunarodnih donac-
ija koje u veini sluajeva jo nisu dodijeljene. Nadalje, budet Crne Gore snano je pogoen svjet-
skom ekonomskom krizom. Uprkos dobro uspostavljenom zakonodavnom i stratekom okviru koji je
usklaen sa engenskim graninim kodeksom i obezbjeivanju meuresorske i meunarodne saradn-
je, neophodno je unaprijediti posmatranje sprovoenja svega navedenog. Potrebno je pomjeriti iu sa
registrovanja statistikih informacija o velikom broju aktivnosti na dublju analizu efkasnosti upotrebe
resursa i uticaja na nove politike.
3.7 Unutar-resorska saradnja
Zabiljeena su znaajna poboljanja u nivou unutarresorske saradnje od objavljivanja prethodnog
izvjetaja OEBS o reformi policije u Crnoj Gori. Jedan od najznaajnijih primjera te saradnje ogleda se
u nainu na koji se granini policajci oslanjaju na dobro razvijene informacione i telekomunikacione
mree Uprave policije. Obezbjeeno je da svaki granini prelaz ima ivu vezu sa Interpolovom bazom
podataka traenih osoba i ukradenih vozila, to jasno predstavlja jedno od najznaajnijih dostignua u
reformi granine policije u Crnoj Gori.
Ispostave granine policije nisu integrisane u podrune jedinice Uprave policije (policija opte
nadlenosti i kriminalistika policija). Naelnici ispostva granine policije redovno prisustvuju kolegi-
jumima podrunih jedinica policije i u svakodnevnom su kontaktu sa njihovim naelnicima. Njihova
operativna saradnja, meutim, formalno zavisi od dozvola koje je potrebno dobiti od nadlenih sektora
Uprave policije. To bi poprilino usporavalo rad da ne postoji redovna neformalna neposredna sarad-
nja na terenu. Vano je zapaziti i pohvaliti redovnu i blisku saradnju izmeu ispostva granine policije
i podrunih jedinica policije. Oni esto dijele i tehnike i ljudske resurse. Na primjer, esto zajedniki
planiraju raspored patrola u seoskim oblastima, to je veoma vano imajui u vidu da su policijske
stanice (odjeljenja policije) u njima ukinute 2009. godine. Jo jedan primjer koji je zabiljeen tokom
istraivanja u svrhu pisanja ovog izvjetaja je i da kriminalistiki tehniari iz podrunih jedinic pruaju
podrku graninoj policiji uestvujui u odreenim detaljnim pretragama koje vode lokalni slubenici
granine policije. Za svaku pohvalu je i injenica da starjeine podrunih jedinica i ispostava ulau na-
pore u efkasnu saradnju, ali ona ne bi trebalo da zavisi od dobrih meuljudskih odnosa, te je stoga
potrebno saradnju uiniti odrivom i to izradom standardnih radnih procedura za saradnju na terenu
izmeu granine policije i ostalih sektora Uprave policije.
Ve je pomenuto da Sektor granine policije nema svoje kriminalistike kapacitete, ali da u toj oblasti
sarauje sa Sektorom kriminalistike policije. Tu je postignut je i odreeni napredak uspostavljanjem
Odsjeka za operativni rad u Sektoru granine policije, koji je poeo sprovoenje preko potrebne procjene
rizika i koji radi osnovne kriminalistiko-obavjetajne analize. Odsjek je prvenstveno unosilac podataka
u centralizovani kriminalistiko-obavjetajni sistem, a u manjoj mjeri i korisnik. Granina policija je inae
prva u Upravi policije uvela obradu operativnih informacija po sistemu 4x4. Jo uvijek postoji potreba
za znaajnim poboljanjima u sistemu analize rizika u Sektoru granine policije i njenom sprovoenju.
Ostvarivanje ove preporuke, navedene u nekoliko prethodnih izvjetaja Evropske komisije, poelo je
2011. godine usvajanjem Uputstva/Modela za sprovoenje analize rizika u graninoj policiji. Zarad
sprovoenja ovog modela analize rizika u graninoj policiji neophodno je identifkovati radna mesta
za analizu rizika na lokalnom, regionalnom i centralnom nivou i u tom smislu obezbjediti relevantnu
specijalistiku obuku. Pripremljen je plan obuke za slubenike koji e raditi na obavjetajnim poslovima.
U ovom trenutku ispostave granine policije nemaju (niti su im potrebni) vlastite kriminalistike kapac-
itete, ali sarauju sa podrunim jedinicama Sektora kriminalistike policije. Ima jo dosta prostora za
unaprijeenje u oba sektora u toj oblasti saradnje. Mapom puta usvojenom u julu 2011. godine, kao i
Planom aktivnosti za sprovoenje projekta Policija voena obavjetajnim radom, precizirane su aktivnos-
ti koje treba zavriti do kraja 2012. godine, a koje se odnose na Upravu policije i sve njene organizacione
cjeline. Tako je predvieno da do kraja 2012. godine bude formirana centralna (strateka) i regionalne
58
(operativne) jedinice za policijsku analitiku za sve organizacione jedinice Uprave policije. Ove analitike
jedinice primae podatke, obraivati ih i dostavljati nadlenim u Upravi policije. Maloj zemlji kakva je
Crna Gora potreban je centralizovan kriminalistiko-obavjetajni sistem, a od kljunog znaaja je da
Odsjek za operativni rad Sektora granine policije bude njegov sastavni dio i kao korisnik sistema, i
kao unosilac podataka u sistem.
3.8 Meuresorska saradnja
Najvanije dostignue od prethodnog izvjetaja OEBS jeste uspostavljanje strukture koja omoguava is-
punjenje zahtjeva meuresorske saradnje u okviru integrisanog upravljanja granicom u Crnoj Gori. Vlada
je 2007. godine osnovala Meuresorsku komisiju za integrisano upravljanje granicom, sa zadatkom da
prati sprovoenje Strategije integrisanog upravljanja granicom i Akcionog plana za njeno sprovoenje.
Vremenom se ova komisija irila i sada broji 20 lanova koji predstavljaju razliite nadlene organe. Ona
je takoe i mjesto za iznalaenje i poboljavanje metoda i kanala meuresorske saradnje. Ministarstvo
unutranjih poslova nosi konanu odgovornost za integrisano upravljanje granicom u Crnoj Gori. Na
elu Komisije nalazi se naelnik Odjeljenja Ministarstva unutranjih poslova za integrisano upravljanje
granicom i graninim prelazima, a samo Ministarstvo nadleno je za izgradnju i odravanje graninih
prelaza. lanovi komisije su i predstavnici jo etiri dravna organa: Uprave policije, Uprave carina,
Veterinarske inspekcije i Fitosanitarne inspekcije. Ovih pet dravnih organa potpisalo je 2009. godine
Sporazum o meusobnoj saradnji u oblasti integrisanog upravljanja granicama. Pored toga, ovi organi
potpisali su i Posebni sporazum o obrazovanju koordinacionh timova za sprovoenje Strategije integrisa-
nog upravljanja granicom i Akcionog plana za njeno sprovoenje i Posebnog sporazuma o kunom redu
na graninim prelazima, a utvrena je i Metodologija rada koordinacionih timova na regionalnom nivou i
strunih timova na graninim prelazima. Ovim sporazumima uspostavljeni su osnovni principi saradnje u
obavljanju poslova iz svojih nadlenosti u vezi sa granicom i graninim prelazima izmeu MUP, Uprave
policije, Uprave carina, Veterinarske uprave i Fitosanitarne uprave, a prije svega na usklaivanju rada
i unapreenju saradnje; zajednikoj analizi rizika; osnivanju zajednikih radnih timova; sprovoenju
zajednikih akcija; pruanju strune i tehnike pomoi i zajednikog korienje opreme; zajednike
obuke; saradnje sa ostalim organima i razmjene podataka i telekomunikacionog povezivanja.
Kao to je i navedeno prethodno u tekstu, Crnoj Gori je potreban centralizovani kriminalistiko-
obavjetajni sistem, a njegova priprema je u toku. Neophodno je da i Uprava carina (kao granini
fskalni organ, ali takoe i kao bezbjednosna sluba) i Uprava policije budu dio tog sistema. Trenutno
nijedna od njih nema neposredan pristup bazama podataka druge uprave i podaci se razmjenjuju na
osnovu pojedinanih zahtjeva. Svakako je za pohvalu da dobri odnosi izmeu zaposlenih poboljavaju
razmjenu podataka, ali ova praksa je neodriva ukoliko se ne uvedu standardne radne procedure koje
bi omoguile da se razmjena podataka odvija blagovremeno i dosljedno. Granini policajci i carinici
redovno sarauju na graninim prelazima, to je najzapaenije u zajednikim pretragama i zajednikoj
upotrebi opreme.
Jedan od glavnih nedostataka u oblasti zatite granice, kako je zapazila i Evropska komisija, jesu slabosti
u zatiti 93km duge granice na otvorenom moru na Jadranu
18
. Jedan od kljunih razloga za to je, uz
nedovoljne tehnike kapacitete, i prilino slaba meuresorska saradnja. Prevelik broj dravnih organa
ima nadlenost nad morem i obalom
19
, to vodi administrativnom haosu iji je ishod slaba zatita u
ovoj oblasti. Prijedlog Ministarstva odbrana da se osnuje obalska straa (povrh ve postojee mornarici)
prijeti da dodatno zakomplikuje strukture pomorske bezbjednosti. Potrebno je da Vlada defnie proce-
dure i nadlenosti u ovoj oblasti, zbog ega je osnovana meuresorska radna grupa za rjeavanje ovog
pitanja. Osnivanje novih organa nadlenih za policijske poslove i obezbjeenje na moru treba uzeti
u obzir samo u sluaju da postojei aktivni organi prenesu svoje nadlenosti na novoosnovano tijelo
slino obalskim straama u drugim zemljama. Vladina meuresorska grupa trebalo bi pod hitno da rijei
ovo pitanje, po izradi studiju izvodljivosti razliitih mogunosti.
19 Pored etiri organa prisutna na graninim prelazima, morsku granicu takoe nadgledaju i mornarica, luke kap-
etanije i Uprava pomorske sigurnosti.
59
3.9 Meunarodna saradnja
Prekogranina saradnja se brzo razvijala nakon sticanja nezavisnosti Crne Gore, ali ju je potrebno dalje
jaati. Crna Gora kao nova drava ima i nove granice sa svim susjedima izuzev Albanije. Radi jaanja i
razvoja ovih granica, Sektor granine policije Crne Gore uspostavio je saradnju sa graninim slubama
susjednih zemalja i potpisao sporazume
20
sa njima, koje je potrebno dalje unaprijediti preko saradnje
na terenu, ime bi bile i primenjene deklaracije o saradnji sa visokog nivoa. Iako postoji poveanje u
broju prekograninih sastanaka, razmjeni informacija i zajednikim patrolama, potrebno je uloiti do-
datne napore u shvatanje i uenje procedura koje primjenjuju i jedni i drugi, kao i u zajednike vjebe i
operacije. Trenutno postoje zajednike patrole sa slubama granine policije Albanije, Bosne i Hercego-
vine i Srbije, kao i sa meunarodnim Kosovskim snagama (KFOR) pod vostvom NATO
21
. Takoe postoje
i zajednike patrole sa graninom policijom Hrvatske du takozvane Plave zone koju su Ujedinjene
nacije uspostavile u spornoj graninoj oblasti Prevlake. Na osnovu iskustva iz prethodnih proirenja,
vrlo se lako moe oekivati da e zemlja, poto Hrvatska uvede engensku granicu sa Crnom Gorom,
biti suoena sa poveanim prilivom nelegalnih migranata.
22
Jo jedan relevantni trend je i poveani broj
migranata iz regiona. Crna Gora i Albanija imaju zajedniki granini prelaz Sukobin/Murian. Prelaz se
nalazi na teritoriji Albanije, ali se zakoni Crne Gore primjenjuje u prostorijama zajednikog graninog
prelaza koje pripadaju njoj. Rad graninih policajaca Albanije i Crne Gore nije jo u potpunosti sinhroni-
zovan, ali se trenutno preduzimaju koraci ka ispravljanju tih nedostaka. OEBS je obezbjedio vrijednu
podrku ovom procesu i to organizovanjem etvoromjesene obuke engleskog i albanskog jezika za
20 policajaca koji rade na graninom prelazu i u zajednikim patrolama. U planu je i nastavak ove vrste
podrke. Neophodno je unaprijediti poznavanje jezika graninih policajaca tokom zajednikih patrola i
zajednikih istraga.
3.10 Put ka integraciji u Evropu u globalizovanom svijetu
Kao zemlja kandidat za lanstvo u EU, Crna Gora treba paljivo da prati i da se priprema za integraciju
u brzorastui sistem upravljanja granicama EU. Postojei pravni okvir u velikoj je mjeri usaglaen sa
engenskim akijem (acquis) i engenskim kodeksom o granicama. U tom cilju je u junu 2011. godine
usvojeno est pravilnika za sprovoenje Zakona o graninoj kontroli. Sadanja Strategija integrisanog
upravljanja granicom istie 2012. godine, a auriranu Strategiju treba da prati i usvajanje Strategije za
pristupanje engenskom prostoru u kojoj e biti defnisane sve delatnosti neophodne za pristupan-
je engenskom sporazumu. Pored toga, potrebno je posvetiti mnogo ulaganja i paljivog planiranja
u izgradnju informacionog sistema podudarnog sa kljunim velikim informacionim sistemima EU
u ovoj oblasti, poput SIS II i SIRENE, kao i relevantnim informacionim sistemima za azil (DublinNet i
EURODAC)
23
. Kako bi pristupila drugoj generaciji engenskog informacionog sistema (SIS II), potrebno
je da Uprava policija usvoji nacionalni informacioni sistem za upravljanje granicama. Slino tome, u cilju
pristupanja zajednikom informacionom sistemu za azil, potrebno je da Ministarstvo unutranjih poslo-
va izgradi nacionalnu bazu podataka za provjeravanje linih podataka azilanata. Potrebno je uvezati
nacionalni biro SIRENE preko novoosnovane ILECU (Jedinica za meunarodnu koordinaciju organa za
sprovoenje zakona) to bi takoe omoguilo meunarodnu saradnju sa ostalim relevantnim organima
za sprovoenje zakona, poput Interpola ili Evropola. Pored toga, potrebno je zavriti i u funkciju staviti
centar za prijem azilanata u Spuu.
Crna Gora takoe treba da iskoristi Radni sporazum potpisan sa Fronteksom 2009. godine kako bi
poboljala operativnu saradnju sa slubama granine policije lanica Evropske unije. Sektor granine
policije treba da zatrai status posmatraa u Fronteksovom Centru EU za informacije, rasprave i razmjenu
u vezi sa granicama i imigracijom (CIREFI). CIREFI prua podrku lanicama EU i zemljama kandidatima
20 U trenutku pisanja ovog izvjetaja, Crna Gora imala je potpisan sporazum o saradnji sa graninim policijama Albanije,
kao i protokole o zajednikim patrolama sa Albanijom, BiH, Hrvatskom i Srbijom.
21 Predvidjeno je da na jesen 2011. godine KFOR ovu dunost preda Kosovskoj policijskoj slubi.
22 Ovo se takoe desilo u Hrvatskoj kada su Slovenija i Maarska uvele engenske granice prema njoj. Trauner, F. (2011),
The Europeisation of the Western Balkans [Evropeizacija zapadnog Balkana], (Manchester: Manchester University Press), str. 91.
23 DublinNet omoguava primenu Dablinske konvencije kojom se odreuju kriterijumi kojim se identifkuju drave
nadlene za provjeravanje zahtjeva za azil koje je lice iz tree zemlje podnijelo u jednoj od drava lanica EU. Sistem EURODAC
omoguava elektronsko uporedjivanje otisaka prstiju azilanata.
60
za ulazak u Uniju u razmjeni podataka o legalnim migracijama, sprjeavanju nelegalnih migracija i ne-
zakonitog boravka, suzbijanju trgovine ljudima, poboljanom otkrivanju lanih i falsifkovanih putnih
dokumenata i nainima za unaprijeenje prakse povratka.
24
Na ovaj nain, Crna Gora bi obezbjedila
pristup zarad analize trendova u globalnim migracijama i meunarodnom organizovanom kriminalu. Po
uspostavljanju sistema analize rizika u graninoj policiji, Sektor granine policije treba da zapone raz-
mjenu informacija sa Fronteksovom Jedinicom za analizu rizika. Za to je neophodno da Uprava policije
imenuje kontakt-osobu u oblasti analize rizika, da kao posmatra uestvuje u relevantnim sastancima
Fronteksove mree analize rizika (FRAN). Trenutno, a na osnovu Radnog aranmana sa Fronteksom, Sek-
tor granine policije Fronteksu meseno dostavlja podatke o nezakonitim migracijama, a predstavnici
Sektora uestvuju i na sastancima Mree za analizu rizika za zemlje zapadnog Balkana, koje organizuje
Fronteksova jedinica za analizu rizika.
Crna Gora moe mnogo doprinijeti radu Fronteksa u pogledu sprjeavanja i suzbijanja toka ilegal-
nih migranata i trgovine ljudima na junim pomorskim granicama EU, posebno u Sredozemlju. Na
osnovu injenice da je geografski blizu Italije, Crna Gore moe iskoristiti sporazum sa Fronteksom za
uestvovanje u zajednikim operacijama sa statusom posmatraa. To moe zapoeti zajednikim patro-
lama na Jadranu sa italijanskim, hrvatskim i albanskim pomorskim organima. Fronteks i Sektor granine
policije mogu razmotriti mogunosti razvijanja saradnje u oblasti operacija zajednikog povratka mi-
granata. Potrebno je takoe da Sektor granine policije trai da imenuje svoje slubenike pri Koordina-
cionim kancelarijama Fronteksa koje se nalaze na spoljnim granicama EU, kako je predvieno sporazu-
mom sa Fronteksom. Na taj bi nain Sektor granine policije imao uvid u trenutne migracione trendove
i savremene metodologije u upravljanju bezbjednim granicama, a istovremeno bi poboljao i svoju op-
erativnu saradnju sa dravama lanicama EU.
Potrebno je da Crna Gora, u procesu planiranja buduih aktivnosti u upravljanju svojim granicama,
prati relevantne razvoje predviene Akcionim planom za sprovoenje Stokholmskog programa,
petogodinjeg stratekog okvira za oblast pravde, slobode i bezbjednosti (2010-2014), kao i Evrop-
skim paktom za migracije i azil i Globalnim pristupom migracijama
25
. Ovo obuhvata pripremu jasnih
zajednikih operativnih procedura za zajednike operacije na moru; poboljanu operativnu saradnju
izmeu Fronteksa i zemalja porijekla i tranzita, kao i provjeru moguih redovnih arter letova za re-
patrijaciju migranata koje bi fnansirao Fronteks; fazni razvoj Sistema za nadzor granice (Evrosur) na
junim granicama EU, sa aspekta postavljanja sistema koji koristi moderne tehnologije; promovisanje
kompatibilnosti i jedinstvenih standarda za nadzor granice; kao i blagovremena razmena neophodnih
podataka za nadzor. Navedeni razvoj treba da uzme u obzir i rad i funkcionisanje ostalih relevantnih
oblasti Integrisane pomorske politike za Evropsku uniju
26
i tekuih studija drava lanica i Fronteksa u
oblasti automatske kontrole granica.
3.11 Preporuke
1. Potrebno je izbjei rotaciju kadra unutar granine policije i nestabilnost radnog statusa zaposlenih
u Sektoru granine policije.
2. Zarad obezbjeivanja dosljednosti u primjeni pravila i politike u graninoj policiji, potrebno je da
Policijska akademija razvije osnovni program obuke za graninu policiju za novozaposlene policajce
po okonanju osnovne policijske obuke. Kako bi granini policajci redovno bili informisani o pravn-
im novinama i tehnolokom razvoju, neophodno je razviti program obavezne obuke osvjeavanja
znanja, koja bi bila odravana jednom godinje. Ova obuka moe se odravati i na terenu, na lokaci-
jama na kojima granini policajci rade. Kada svi granini policajci zavre osnovnu policijsku obuku,
24 Komisija Evropskih zajednica, 2008.
25 EU je 2005. godine usvojila Globalni pristup migracijama koji promovie sveobuhvatan i uravnoteen pristup rjeavanju
pitanja migracije u partnerstvu sa treim zemljama. Ovaj dokument obuhvata irok obim razliitih pitanja koja se odnose na
migracije, i sabira na jednom mjestu politiku u razliitim oblastima (razvoj, socijalna politika i zapoljavanje, inostrani poslovi,
pravosue i unutranji poslovi), a takoe u obzir uzima i kratkorone delatnosti i dugoronu viziju za rjeavanje sutinskih
razloga za migracije i prinudne migracije. Vie o posljedicama na region kome pripada i Crna Gora moe se proitati na:
MEMO/07/195 Applying the Global Approach to Migration to the Eastern and South-Eastern Regions Neighbouring the European
Union.
26 Vie o Integrisanoj pomorskoj politici: http://ec.europa.eu/maritimeafairs/subpage_en.html.
61
dalje planiranje obuke trebalo bi da se zasniva na detaljnoj analizi potreba za obukom i koja e da
ukljuuju sljedee: savremeni metodi rada granine policije, policija voena obavjetajnim radom,
ljudska prava, normativni okvir i strani jezici. Paralelno, granini policajci moraju biti upoznati i sa
standardima i praksom EU i engenskog sporazuma.
3. Potrebno je da Sektor granine policije usmjeri dalji razvoj specijalistike i napredne obuke iskusnih
graninih policajaca, i to na osnovu detaljnje (dubinske) analize potreba za obukom i stratekim
planiranjem radi pomnog praenja prioritetnih oblasti za pristupanje EU i engenskom prostoru,
kao to su: rad policije voen obavjetajnim podacima, trgovina ljudima, zatita linih podataka,
prekogranina saradnja i istraga. Potrebno je iskoristiti prilike za zajedniku operativnu obuku sa
dravama lanicama EU ili za pristupanje novopredvienom programu tipa Erazmus za granine
policajce.
4. Potreba za novom opremom i unaprijeenjem sistema nadzora, kao i potreba za poboljanjem in-
frastrukture na graninim prelazima, ukazuje na injenicu da su i dalje neophodna ulaganja zarad
modernizovanja bezbjednost granica Crne Gore. I dalje postoji potreba za veim fnansiranjem nove
opreme i sofsticiranih sistema za nadzor, a potrebno je nastaviti i sa unaprijeenjem infrastrukture
na graninim prelazima.
5. Potrebno je da Sektor granine policije nastavi sa daljim razvojem rada granine policije u zajednici.
Potrebno je ovaj model rada policije primjeniti u cijelom Sektoru.
6. Granina policija mora prei na model rada policije voene obavjetajnim radom. Sektor
granine policije, a posebno Odsjek za operativni rad, mora da postane integralni dio centralnog
kriminalistiko-obavjetajnog sistema. Takoe, potrebno je u potpunosti sprovesti novousvojeno
Uputstvo/Model za analizu rizika u graninoj policiji, i to na svim nivoima rada granine policije
(dravni, regionalni i lokalni).
7. Potrebno je unaprijediti nadzorne sisteme kojima se kontrolie sprovoenje Strategije za integrisa-
no upravljanje granicama i prateeg Akcionog plana. Potrebno je pomjeriti iu sa registrovanja
statistikih informacija o velikom broju aktivnosti na dublju analizu efkasnosti upotrebe resursa
i uticaja na novu politiku. To e dovesti do razvoja formalnih podudarnih procedura, razmjene
iskustava, zajednike analize rizika, obuke i podizanja svijesti o potrebi za boljim usklaivanjem u
planiranju izmeu odsjeka i slubi. Potrebno je razviti, i to kao prioritetno pitanje, standardne radne
procedure za saradnju na terenu izmeu Sektora granine policije i drugih sektora Uprave policije,
kao i ostalih slubi za sprovoenje zakona radi sprovoenja integrisanog upravljanja granicom na
regionalnom i lokalnom nivou na graninim prelazima, to je od znaaja za suzbijanje svih oblika
prekograninog kriminala.
8. Osnivanje novih organa nadlenih za policijske poslove i obezbjeenje na moru treba uzeti u obzir
samo u sluaju da postojei aktivni organi prenesu svoje nadlenosti na novoosnovano tijelo slino
obalskoj strai u drugim zemljama. Vladina meuresorska grupa bi trebala da rijei ovo pitanje kao
prioritet, a nakon to izradi studiju izvodljivosti ostalih mogunosti.
9. Sektor granine policije uspostavio je saradnju sa slubama granine policije susjednih zemalja
i potrebno ju je dodatno unaprijediti preko saradnje na terenu, ime bi u praksi bile ostvarene
deklaracije o saradnji potpisane na visokom nivou. Potrebno je poboljati saradnju na terenu
odravanjem redovnih prekograninih sastanaka, razmjenom podataka, izuavanjem procedura
koje primjenjuju obje strane, zajednikim vjebama i zajednikim patrolama.
10. Kao zemlja kandidat za lanstvo u EU, Crna Gora bi trebala paljivo da prati i priprema se za in-
tegraciju u brzo-rastui sistem upravljanja granicama EU. To se moe postii usaglaavanjem rel-
evantnih podzakonskih akata i politike sa engenskim akijem (Acquis), posebno sa engenskim
graninim kodeksom. Takoe, potrebno je da Crna Gora usvoji nacionalnu strategiju za pristupanje
engenskom prostoru. Pored toga, potrebno je posvetiti mnogo ulaganja i paljivog planiranja u
izgradnju IT informacionih sistema podudarnih sa kljunim velikim informacionim sistemima Unije
u ovoj oblasti, poput: SIS II i SIRENE, kao i relevantnim informacionim sistemima za azil (DublinNet i
EURODAC).
62
11. Crna Gora treba da iskoristi Radni sporazum potpisan sa Fronteksom 2009. godine kako bi poboljala
operativnu saradnju sa slubama granine policije lanica Evropske unije i to sticanjem statusa
posmatraa u relevantnim tijelima za nadzor migracionih trendova (CIREFI) i analize rizika (Fron-
teksova Jedinica za analizu rizika i FRAN). Takoe, potrebno je da Crna Gora aktivno uestvuje u
radu Fronteksa sa ilegalnim migrantima i rtvama trgovine ljudima. To se postie uestvovanjem,
kao posmatra, u zajednikim operacijama koje koordinie Fronteks, a u dogovoru sa Italijom kao
najbliom dravom lanicom EU. Potrebno je takoe da Sektor granine policije trai da imenuje
svoje slubenike pri Koordinacionim kancelarijama Fronteksa koje se nalaze na spoljnim granica-
ma EU, u skladu sa odredbama Sporazuma sa Fronteksom. Potrebno je proiriti bazu slubenika
granine policije koji e biti angaovani u saradnji sa Fronteksom.
12. Meunarodna donatorska zajednica treba da prui usmjerenu i strateku podrku Sektoru granine
policije. Ta podrka treba podjednako da obuhvati kako infrastrukturne tako i kadrovske kapacitete.
Podrka treba da bude uslovljena razvojem strategija, standarda i usklaivanjem procedura.
63
4. RAD POLICIJE U LOKALNOJ ZAJEDNICI
Rad policije u lokalnoj zajednici vjerovatno je oblast od najveeg znaaja po odnose policija-graani, s
obzirom da predstavlja javno lice transformisanog odnosa izmeu policije i graana. To je takoe oblast
u kojoj se meunarodna pomo moe najvie isplatiti, s obzirom da su fnansijska sredstva potrebna za
promjenu skromna u poreenju sa ulaganjima potrebnim za reformisanje ostalih grana (poput granine
policije ili borbe organizovanog kriminala). Ovim se izvjetajem preporuuje prilagoavanje organiza-
cione strukture policije i naina upravljanja olakavanju odrivog sprovoenja rada policije u lokalnoj
zajednici irom Crne Gore.
U Crnoj Gori je od 2006. godine brzo napredovalo razvijanje strategija rada policije u lokalnoj zajed-
nici. To je svakako oblast reforme policije u kojoj je Misija OEBS-a imala najvei doprinos uz relativno
skromna ulaganja. Barem na papiru, moe se primijetiti da je rad policije u lokalnoj zajednici uveden
u rad uniformisane policije u svaku od 21 optine u Crnoj Gori. Ovo meutim i dalje ostaje povrno,
s obzirom da rad policije u lokalnoj zajednici nije specifno za poseban sektor i da je strategija imala
ogranien uticaj na ostale grane policije. Kao cjelovita strategija, njena funkcionalnost umnogome za-
visi od njenog kapaciteta da utie na promjene u strukturi i upravljanju u policiji. tavie, bez obzira na
pozitivne reakcije grupa izloenih ovom novom nainu rjeavanja pitanja sigurnosti zajednice, postig-
nut je ogranien uspjeh u odrivosti ovih promjena ukljuivanjem itave zajednice. Ovdje bi trebalo
ukljuiti ostala dravna i privatna tijela u ijoj je nadlenosti upravljanje lokalnom sigurnou. Ukratko,
kljuni prioriteti u narednih pet godina treba da budu irenje rada policije u zajednici na cijelu policijsku
slubu i privlaenje uea nepolicijskih inilaca u inicijativama za sigurnost zajednice. OEBS treba da
prui podrku ovom procesu obezbjeujui potpun prenos znanja na lokalne organe, ukljuujui razvoj
svih nivoa nastavnog programa i kapaciteta obuke, unutranjih procedura i uspostavljanja partnerstva
sa Zajednicom optina Crne Gore.
Ovim poglavljem prvo je dat kratak pregled kljunih faza razvoja i sprovoenja rada policije u lokalnoj
zajednici u Crnoj Gori od 2004. godine. Kao drugo, u njemu se nalazi procjena odabranog modela rada
policije u lokalnoj zajednici, izvlaenjem pouka iz djelotvorne prakse. Povrh toga, u ovom poglavlju
identifkovana su sva ogranienja usvojenog modela. Kao tree, ovo poglavlje sadri analizu kljunih
izazova irenja rada policije u lokalnoj zajednici na cijelu policijsku slubu i povezanih promjena u or-
ganizaciji i nainu upravljanja policijom. U ovome poglavlju takoe se raspravlja potencijalna uloga
nepolicijskih inilaca u upravljanju lokalnim sigurnosnim pitanjima. Na kraju, u ovom poglavlju date
su preporuke meunarodnoj zajednici zarad osiguranja odrive primopredaje znanja na crnogorsku
policijsku slubu.
4.1 Razvoj rada policije u lokalnoj zajednici u Crnoj Gori
Rad policije u lokalnoj zajednici nije potpuno nov policijski metod rada u Crnoj Gori. Raniji oblici part-
nerskog rada policije i graana postojali su u doba komunizma. Podsticaj za njegovu punu primjenu i
usaglaavanje sa vrijednostima liberalne demokratije steen je, meutim, po proglaenju nezavisnosti.
Pripremni rad (prva faza) uvoenja rada policije u lokalnoj zajednici koji su preduzeli meunarodna
zajednica i Ministarstvo unutranjih poslova u periodu od 2004. do 2006. bio je u sjenci procesa sticanja
nezavisnosti Crne Gore. Ova pauza u planiranju izmeu perioda prije i poslije nezavisnosti znaajno je
uticala na razvoj rada policije u lokalnoj zajednici u Crnoj Gori. Ona je, na primjer, bila inilac napetosti
izmeu Srednje kole unutranjih poslova (danas, Policijske akademije) i Ministarstva unutranjih poslo-
va
1
. Zbog toga je teko utvrditi efekte dva teaja koje je OEBS odrao 2004. godine: Rad policije orijenti-
san ka lokalnoj zajednici za vie rukovodstvo i Rad policije orijentisan ka lokalnoj zajednici i rjeavanje
problema. Nezavisno istraivanje sprovedeno u periodu prije nezavisnosti, koje je ukazalo na probleme
i oblasti reforme na koje je trebalo obratiti panju, nije uspjelo da podstakne korektivne mjere
2
. U stvari,
rad policije u lokalnoj zajednici bio je odloen sve dok nije zavren proces sticanja nezavisnosti.
1 Shauten, L., Gaji, N. i Rigl, . (2006) Reforma policije u Crnoj Gori 2001-2005: Analiza i preporuke. Beograd: Misija
OEBS-a i Srbiji i Crnoj Gori, str. 107.
2 CEDEM (2004) Istraivanja javnog mnenja Lokalna zajednica i Policija opte nadlenosti (Podgorica: OEBS i MUP) i Ra-
jan, Beri (2004) Percepcija policije o radu policije u lokalnoj zajednici u Republici Crnoj Gori, (Beograd: Misija OEBS-a u Srbiji i Crnoj
Gori).
64
Tabela 1: Kljune faze irenja rada policije u lokalnoj zajednici po Crnoj Gori
Period Aktivnosti Lokacije
2004-2006
OEBS obavio obuku na temu Rad policije
orijentisan ka lokalnoj zajdnici za vie ruko-
vodstvo i na temu Rad policije orijentisan ka
lokalnoj zajednici (COP) i rjeavanje problema
za 120 policajaca koji rade u patrolama (pozor-
nici).
Anketa meu policajcima u devet optina
CEDEM realizovao istraivanje javnog mnenja i
fokus grupe
Policijska akademija
2007
Osnovni pravci i procjena CEDEM-ovog
istraivanja javnog mnenja
OEBS-ova obuka prvih 100 kontakt-policajaca
Sprovoenje rada policije u lokalnoj zajednici
na tri pilot-lokacije
Podgorica, Niki i Ulcinj
2008
Januar-jun sprovoenje u junim optinama
Jul-decembar sprovoenje u sjevernim
optinama
Bar, Budva, Tivat, Kotor, Herceg
Novi i Danilovgrad
Kolain, Bjelo Polje, Plav, An-
drijevica, Roaje, Pjevlja, abljak,
avnik, Pluine, Mojkovac, Berane
i Cetinje
2009
Poetak sprovoenja u Sektoru granine
policije prve tri pilot-lokacije
2010
Ukljuivanje granine policije u projekat
Istraivanje percepcije policajaca
Ispostava GP Berane (lokacija
Roaje), Ispostava GP Podgorica
(lokacija Tuzi), Ispostava GP
Herceg Novi (lokacija Sutorina)
i Ispostava GP Niki (lokacija
Banjani)
2011
CEDEM-ovo istraivanje javnog mnenja
Obuka za dodatne kontakt-policajce iz policije
opte nadlenosti, granine i saobraajne
policije
4.2 Faza 2 (2006.-2008.): Odabir modela i pilot-lokacija
Period 2006-2008 predstavlja drugu fazu razvoja rada policije u lokalnoj zajednici u Crnoj Gori. Novi
zamah ka uvoenju rada policije u lokalnoj zajednici primjetan je po sticanju nezavisnosti Crne Gore. Da
bi podrali ovaj novi zamah, Misija OEBS-a u Crnoj Gori i Odjeljenje za prevenciju kriminala i rad policije u
lokalnoj zajednici Uprave policije stupili su u strateko partnerstvo u junu 2006. godine. Poetna podrka
OEBS-a u obliku studijskih posjeta i uvodne obuke u Policijskoj akademiji u Danilovgradu omoguila je
Upravi policije da odabere model rada policije u zajednici koji bi eljela da sprovodi. Izabran je takoz-
65
vani hrvatski model (koji je u osnovi njemaki model)
3
. Ovaj model potencira identifkovanje, obuku i
rasporeivanje odreenih kontakt-policajaca u ve odreenim geografskim oblastima (rejonima) po
Crnoj Gori. Kontakt-policajac je trabalo da radi na izgradnji partnerstva, sprjeavanju kriminala, edu-
kaciji aka i rjeavanju problema redovnim pjeakim patroliranjem i djelujui kao posrednik izmeu
zabrinutih graana i ostalih organa vlasti. Dvojaki su razlozi vodili odabiru ovog modela kontakt-polica-
jca. Prvo, na osnovu pozitivnog iskustva iz Hrvatske, oekivalo se da e on bre dati opipljive rezultate
4
.
Drugo, smatralo se da drutveno-istorijske razlike izmeu Srbije i Crne Gore znae da je postkonfiktni
oblik rada policije u zajednici irelevantan za Crnu Goru. Stoga su etnike i politike tenzije koje su re-
zultirale formiranjem optinskih savjeta za bezbjednost
5
na jugu Srbije smatrane neodgovarajuim za
Crnu Goru.
Prema predlogu OEBS-a
6
2007. godine odabrane su pilot-lokacije u tri regiona Crne Gore koji imaju
razliite izazove sa bezbjedonosnog aspekta. To su bili Podgorica, kao urbani glavni grad u centralnom
regionu, Niki kao industrijski urbani centar na sjeveru Crne Gore i Ulcinj kao multietniki turistiki
primorski grad u kome ivi veliki broj etnikih Albanaca. Ove pilot-lokacije posluile su od marta do
novembra 2007. godine kao polje za oprobavanje rada policije u lokalnoj zejdnici. Prvobitno je 28 kon-
takt-policajaca bilo nadleno za pruanje graaninu orijentisanih usluga ka neke 84 hiljade stanovnika.
Rezultati istraivanja kojim su uporeena vienja javnog mnenja u 2004. i 2007. pokazivali su da model
daje pozitivne rezultate. Istraivanje je pokazalo da je i samo postojanje kontakt-policajaca imalo pre-
ventivni ishod na neke oblike kriminala
7
. Treba ipak imati u vidu da je veina intervjuisanih policajaca
smatrala da je ovo tek poetak procesa i da je bilo potrebno da se policija posveti vie zarad dostizanja
zadovljavajueg nivoa saradnje meu graanima i policajcima. U godinjem policijskom izvjetaju iz
2007. takoe je zakljueno da je kvalitetniji rad policije u lokalnoj zajednici ishodovao smanjenjem st-
ope kriminala
8
.
OEBS je tokom 2007. godine obavio uvodnu obuku na temu rada policije u lokalnoj zajednici i obuku za
savremeno upravljanje za 100 odabranih potencijalnih kontakt-policajaca i njihovih starjeina. Reeno
nam je da su se kontakt-policajci u velikoj mjeri dobrovoljno javljali
9
, to znai da je bilo i onih koji su
odabrali nadreeni. Njihova prva aktivnost bila je da naprave spisak osoba, ustanova i objekata znaajnih
za njihov rejon i da distribuiraju svoje vizit-karte i promotivni materijal o radu policije u lokalnoj zajed-
nici koje je obezbijedio OEBS. Kasnije istraivanje iz 2007. godine
10
pokazalo je da je skoro 40% graana
u kontakt-regionima imalo mogunost da se sretne sa svojim kontakt policajcem u okviru dodijelje-
nog mu rejona. Poetak projekta propraen je intezivnom medijskom kampanjom usredreenom na
kontakt-policajce i razliite javne dogaaje policije, optinskih vlasti i ostalih organizacija u odabranim
optinama. Ono to je najvanije, krajem 2007. godine u CEDEM-ovom istraivanju
11
uoeno je da su
graani sa pilot-lokacija policiju procijenili pozitivnije u nego graani van pilot-lokacija. Jo preciznije,
graani koji su upoznali kontakt-policajce osjeali su se sigurnije, imali su pozitivniji stav prema policiji
kao ustanovi i vie su saosjeali sa pojedinanim policajcima od onih koji nijesu sreli kontakt-policajce.
3 Treba napomenuti da se takozvani hrvatski model ne zasniva samo na postojanju kontakt-policajca. On takoe sadri
i formiranje grupa za rjeavanje problema u lokalnoj zajednici, komisije na nivou mjesne zajednice izabrane na sastanku u
optini, koje slue za identifkovanje problema i davanje moguih rjeenja koja zahtijevaju kako policija tako i optinske vlasti.
Za vie detalja pogledati: DeBliek, Sean (2007) The Critical Link: Community Policing Practices in Southeastern Europe [Kritina
veza: Praksa rada policije u lokalnoj zajednici u jugoistonoj Evropi] (UNDP Albania/SSSR Programme), str. 2122.
4 Razgovor obavljen 28. marta 2011. godine sa policijskim rukovodiocem ukljuenim u program rada policije u lokalnoj
zajednici.
5 Zanimljivo je da su istu primjedbu dali odgovorni rukovodioci kako u OEBS-u tako i u Upravi policije.
6 Shauten, L., Gaji, N. i Rigl, . (2006) Reforma policije u Crnoj Gori 2001-2005: Analiza i preporuke. Beograd: Misija
OEBS-a i Srbiji i Crnoj Gori, str. 114.
7 Istraivanje je uporedilo vienja 598 graana koji ive u pilot-optinama prije i poslije uvoenja kontakt-policajaca,
kao i ta vienja sa vienjima 515 graana iz optina u kojima nema kontakt-policajaca. Kvalitetniji uvid dobija se iz 56 detaljnih
razgovora obavljenih sa rukovodiocima na lokalnom nivou pilot-lokacija i u dvije fokus grupe sastavljene od prve generacije
kontakt-policajaca. Za vie detalja pogledajte: Bei, Milo (novembar 2007.), Istraivanje o ocjeni rada policije u lokalnoj zajed-
nici (Podgorica: CEDEM).
zajednici.
zajednici.
10 Bei, Milo (november 2007.), Istraivanje o ocjeni rada policije u lokalnoj zajednici (Podgorica: CEDEM), str. 3.
11 Ibid. str. 34.
66
Razgovori obavljeni krajem 2007. godine sa 56 lokalnih kreatora mnenja pokazali su da je bilo lake
ostvariti kontakt sa policijom nego to je to bio sluaj u prolosti.
12
4.3 Faza 3: irenje rada policije u lokalnoj zajednici na nacionalni nivo
U svijetlu ovog uspjeha, Vlada Crne Gore donijela je 2008. godine odluku da u cijeloj dravi sprovede rad
policije u lokalnoj zajednici. U skladu sa Godinjim izvjetajem Uprave policije za 2008. godinu, kontakt-
policajci ostvarili su 63.901 kontakt sa graanima
13
. Projekat je takoe pozitivne propraen u tampi.
14

Krajem 2008. gosine, Udruenje efova policije u jugoistonoj Evropi (SEPCA), odnosno njegov Podod-
bor za rad policije u zajednici, nagradilo je projekat Rad policije u lokalnoj zajednici u Crnoj Gori kao
najbolji projekat u jugoistonoj Evropi
15
. Od tada se uspjeno sprovodi u svim podrunim jedinicama i
policijskim ispostavama, odnosno u svakoj od 21 optine u Crnoj Gori.
Inovativno, rad policije u lokalnoj zajednici 2009. godine uveden je i u rad granine policije. Primjen-
jen je isti ablon odabirom tri pilot-lokacije primijenjen za uvoenje rada policije u lokalnoj zajednici u
graninoj policiji, a obavljenja je i obuka 15 rukovodilaca srednjeg nivoa i 15 graninih kontakt-polica-
jaca u 15 kontakt-rejona.
16
4.4 Dobra praksa
Odlika rada policije u lokalnoj zajednici u Crnoj Gori jeste posveenost redovnom praenju rada kontakt-
policajaca. Tim za praenje, sastavljen od predstavnika Odjeljenja za prevenciju kriminala i rad policije u
lokalnoj zajednici i OEBS-a, sprovodi redovne terenske posjete radi posmatranja radnog uinka kontakt-
policajaca. Proces posmatranja ukljuuje i razgovore sa kontakt-policajcima i njihovim starjeinama, kao
i sa sluajno odabranim klijentima (graanima iz istog kraja, vlasnicima prodavnica, itd.). Ovo je iden-
tifkovano kao jedan od kljunih inilaca uspjeha, s obzirom da je ova praksa omoguila i pojedincima i
organizaciji da dobiju povratnu informaciju o uinku i da obezbijede rigorozno potovanje politike od
najranije faze.
OEBS je, tavie, na nivou Crne Gore, podrao razmjenu pouka i najbolje prakse nastale u Crnoj Gori
izmeu svih ukljuenih u sprovoenje rada policije u lokalnoj zajednici tokom godinjih konferencija
kojima prisustvuju svi kontakt-policajci i njihovi nadreeni. Ove konferencije omoguile su priliku za
razgovor o zajednikim izazovima, kao i za analiziranje uspjene prakse. to je najvanije, one takoe
slue da odre motivaciju ukljuenih kontakt-policajaca. Sa istom svrhom, OEBS je podrao uee u
Radnoj grupi SEPCA za rad policije u lokalnoj zajednici. Veoma je vano odravati ovu praksu ak i po
zavretku pruanja podrke OEBS-a, odreivanjem dovoljno resursa za ove delatnosti u budetu Uprave
policije, odnosno njenog Odjeljenja za prevenciju kriminala i rad policije u lokalnoj zajednici.
12 Ibid. str. 5.
13 Godinji izvjetaj za 2008, str. 40.
14 Sa oko 159 medijskih priloga i novinskih lanaka (63 televizija, 32 radio, 64 novine). Podaci iz avgusta 2009. godine,
prema OEBS-ovom Izvjetaju o radu za 2009.
15 http://www.sepca-see.eu/management/sepca-organigramme/25
16 Za vie detalja pogledajte poglavlje Granina policija (str. 0910).
67
Tabela 2: Pregled aktivnosti u oviru programa rad policije u lokalnoj zajednici
17
AKTIVNOSTI ORIJENTISANE KA ZAJEDNICI AKTIVNOSTI ORIJENTISANE KA
POLICIJI
kole (po-
dizanje
svijest
kroz obra-
zovanje,
sport)
Mediji (kam-
panje o
sigurnosti
graana, svijest
o sigurnosti
graana)
Grupe u zajednici Obuka
policajaca
Fizike
(zgrade, re-
konstrukcija,
oprema)
Obuka,
tehnika
pomo
Donacije, infra-
struktura
Kampanja
sigurne
kole
Sigurne kole,
sigurnost
saobraaja,
pirotehnika, sig-
urnost ivotinja i
odgovornost,
edukacija o su-
zbijanju droge,
to je podrao
OEBS.
OEBS je podrao
tampanje pro-
motivnog ma-
terijala: postera,
vizit-karti, letaka
i tampanog
materijala za
kampanje o
bezbjednosti
(oko 700 hiljada
komada, 2006-
2009).
Ne Renovirani su
vrtii u Ul-
cinju, Nikiu
i Podgorici uz
manje donacije
dobijene od
turske agencije
za meunarodni
razvoj TIKA.
OEBS je obez-
bijedio obuku
u uionici i na
terenu za kontakt-
policajce i njihove
stereine
Nabavka
raunara za
kontakt-poli-
cajce (ICITAP)
OEBS obez-
bijedio
tampanje
vizit-karti
za svakog
kontakt-poli-
cajca
4.5 Planiranje etvrte faze: ugraivanje rada policije u lokalnoj zajednici u sistem
rada cijele policijske slube
Prema godinjim izvjetajima Uprave policije od 2007. godinu, kontakt-policajac obavlja tri grupe za-
dataka: prvo, djeluje kao posrednik izmeu zahtjeva i pitanja koje postavljaju graani i policije i ostalih
nadlenih organa; drugo, preventivni rad i, tree, obavljanje tradicionalnih policijskih dunosti (po-
gledati Tabelu 3 ispod). Istraivanja generalno govore o visokom stepenu zadovoljstva graana radom
kontakt-policajaca
18
. Vei dio stanovnitva u Crnoj Gori osjea se sigurno. Prilikom razgovora, policajci
su rad policije u zajednici ocijenili kao djelotvoran nain za sakupljanje kriminalistiko-obavjetajnih
podataka, izgradnju legitimnosti i poboljanja pristup policije iroj javnosti. Pored toga, rad policije u
zajednici smatra se kljunim procesom reforme i o njemu se govori kao o mehanizmu kojim se obavi
17 Inspirisano radom: DeBliek, Sean (2007) The Critical Link: Community Policing Practices in Southeastern Europe (Kritina
veza: Praksa rada policije u zajednici u jugoistonoj Evropi) (UNDP Albania/SSSR Programme), str. 5.
18 Za vie informacija videti: Bei, Milo (novembar 2007.), Istraivanje o ocjeni rada policije u lokalnoj zajednici (Podgor-
ica: CEDEM).
68
vie posla uz angaovanje manjeg broja policajaca. Za zamjenike komandira na svim lokacijama, ovaj
program bio je olienje cilja kojem su stremili napori u reformi policije opte nadlenosti. Otjelovljujui
elju da se krene sa represivnog ka sporazumno orijentisanom radu policije, kontakt-policajci tvrdili su
da ovaj program predstavlja budunost rada policije u Crnoj Gori.
19
Uprkos ovom pokazanom entuzijazmu za rad policije u zajednici, podaci objavljeni u godinjim
izvjetajima Uprave policije ukazuju da je ukupan broj aktivnosti koje su preduzeli kontakt-policajci
smanjen u 2010. godini u odnosu na 2009
20
. S obzirom da izvjetaj ne sadri kvalitativnu analizu, na-
knadnim kontaktima sa Upravom policije dolo se do oblanjenja ovog trenda. Smanjenje broja ak-
tivnosti kontakt-policajaca, prema tom objanjenju, vezano je za vrstu oekivanja koje su graani imali
od njih. Prema Upravi policije, graani su u poetnim fazama vie prijavljivali komunalne probleme,
oekujui od kontakt-policajaca pomo u reavanju. Kontakt-policajci su navedene probleme reavali
tako to su posredovali izmeu graana i nadlenih organa. U kasnijim fazama, zahtjevi graana vie se
tiu sigurnosne i bezbjedonosne tematike, nego nepolicijskih poslova. Kao dopunu ovom objanjenju,
ovdje su analizirani i stavovi graana i kontakt-policijaca koji je analizirao CEDEM.
Tabela 3: Kontakt-policajci kao posrednici
Godina
Prim-
ljeno
Rijeeno
Zahtjev uputili
Graani
Dravni
organi
Lokalna
samouprava
Preduzea NVO Ostali
2011. 3513 3316 2303 62 711 78 111 1151
2010.
4513
(4986)
4281 3.235 842 78 184 13 161
2009. 5264
4870
(92,51%)
Izvor zahtjeva nije dostupan
22008. 1881
1.395
(uglavnom
iz Podgorice
511 i
Pljevalja
158)
Godina
Prim-
ljeno
Rijeeno
Zahtjev dostavljen
Graanima
Dravnim
organima
Lokalnoj
samoupravi
Preduzeima NVO Ostalima
2011. 330
159
(51,78%)
45 243 26 8 8
2010. 547
243
(44,4%)
53 430 44 4 16
2009. 718
280 or
38,99%
Nije dostupno
2008. Nema dostupnih informacija
Istraivake fokus grupe sa kontakt-policajcima obavljenje 2007. godine pokazale su da su oni uglavnom
bili angaovani po pozivu vlasnika prodavnica, direktora kola i vlasnika frmi. Budetska ogranienja na
nivou zajednice data su kao objanjenje zato je veliki broj zahtjeva ostaje nerijeen. Kontakt-policajci
19 Rajan, Beri (2010) Izvjetaj o percepciji policije i policijskoj reformi (Podgorica: Misija OEBS-a u Crnoj Gori), str. 19.
20 Jedini izuzetak je broj hapenja na osnovu naloga za hapenje.
69
koji su 2007. godine uestvovali u fokus grupama tokom ocenjivanja pilot-lokacija tvrdili su da vienje
njihovog rada i cijele policije umnogome zavisi od efkasnosti njihovog odgovora na zahtjeve graana
21
.
Oni se suoavaju sa izazovom da graani ne prave uvijek razliku izmeu problema u nadlenosti policije
(kriminal, naruavanje javnog reda i mira i slino), problema koje bi trebalo da rjeavaju ostali organi,
odnosno problema za koje se ne zna u ijoj su nadlenosti. Dok su lokalni kreatori mnenja pozitivno
ocijenili kontakt-policajce kao dobro rjeenje za neke probleme koji ne spadaju nuno u klasinu polici-
jsku problematiku, zbog njihovog irokog poznavanja stanja u odreenom rejonu i dobrih kontakata
sa nadlenim organima
22
, nije preporuivo da posredovanje izmeu graana i drave postane glavna
uloga kontakt-policajaca. U saradnji sa medijima i graanskim drutvom, policija treba da obezbijedi
program edukovanja javnosti kako bi je obavijestila o ciljevima rada policije u zajednici i potrebi za
njenim ueem. Da bi ove kampanje bile uspjene, preporuivo je ostvarivanje stratekog partnerstva
sa kljunim medijima i lokalnim organizacijama graanskog drutva i ostalim interesnim grupama.
Nalazi istraivanja javnog mnenja iz 2011. godine (slika 1)
23
pokazuju da bi veina graana bila zainter-
esovana da podri policiju u rjeavanjz bezbjednosnih pitanja na nivou zajednice. Stoga je preporuka
ovog izvjetaja uspostavljanje zvaninih i nezvaninih kanala za konsultacije sa grupama zainteres-
ovanih graana na osnovnom nivou kroz razliite postojee modele. Takoe treba da postoje stroge i
jasne odredbe i politika za potencijalne etike dileme ili negativni uticaj bliskih odnosa izmeu policije
i lokalne zajednice. Iako Strategija razvoja policije
24
prepoznaje potrebu za razvijanjem mrea partner-
stva za rjeavanje lokalnih sigurnosnih pitanja, ovaj cilj nije Akcionim planom
25
razraen u posebne
djelatnosti i mjerila. Jedino partnerstvo izriito pomenuto u ova dva dokumenta jeste ono izmeu polic-
ije i vladinih organa nadlenih za sprjeavanje pranja novca i korupcije. Uspostavljanje konsultativnih
grupa sa irim krugom zainteresovanih strana potrebno je radi ugraivanja rada kontakt-policajca unu-
tar lokalnih zajednica.
Dodatno je preporuivo da forumi zajednice na lokalnom nivou budu ojaani krovnim forumom na
viem upravnom nivou. Takav okvir mogao bi biti izgraen ili kroz postojee meuresorske forume
na lokanom nivou (poput savjeta za prevenciju narkomanije ili savjeta za borbu protiv korupcije) ili
uspostavljanjem novih mehanizama koordinisanja, poput optinskih savjeta za sigurnost ili savjeta
za prevenciju kriminala. Ovaj krovni forum (na primjer Optinski savjet za sigurnost) djelovao bi na
usklaivanju rada lokalnih foruma i olakavanju razmjene iskustava i pouka. Ovo bi kontakt-policajcu
dalo institucionalizovani kanal kroz koji bi svaki policajac mogao da komunicira sa nadlenim ustano-
vama u lokalnoj zajednici i da zatrai meuresorsko reagovanje kada je potrebno. Uspostavljanje ad hok
optinskih odbora za koordinisanje lokalnih organa tokom turistike sezone na primorju pozitivno su
ocijenili policajci sa kojima je razgovarano tokom izrade ovog izvjetaja. Radi stvaranja odrive saradnje
policije i lokalnih vlasti, preporuivo je da OEBS podri kreiranje partnerstva izmeu Uprave policije i Za-
jednice optina Grne Gore. Ovo bi moglo biti uraeno sa perspektivom razvoja platforme na dravnom
nivou za razvoj kapaciteta i za razmjenu najbolje prakse izmeu optinskih vlasti.
21 Bei, Milo (2007), Istraivanje o ocjeni rada policije u lokalnoj zajednici (Podgorica: CEDEM), str. 5.
22 Sluajevi u kojima su kontakt-policajci obezbijedili pomo pri rjeavanju nekih problema potpuno van svojih
nadlenosti, koristei se vlastitim autoritetom.
23 Slika 24 Da li ste Vi lino spremni da date podrku i pomognete policiji u rjeavanju bezbednosnih problema? u
Bei, Milo (2011), Stavovi graana Crne Gore o policiji i problemima bezbjednosti (Podgorica: CEDEM i Misija OEBS u Crnoj Gori),
str. 16. Raspoloivo na: http://www.osce.org/montenegro/81362?download=true.
24 Vlada Crne Gore, Ministarstvo unutranjih poslova (2011) Strategija razvoja i funkcionisanja policije u periodu 2011-
2013. godine, str. 1718. Raspoloivo na: http://www.upravapolicije.com/index.php?IDSP=441&jezik=lat.
25 Vlada Crne Gore, Ministarstvo unutranjih poslova (2011), Akcioni plan za sprovoenje Strategije razvoja i funkcionisanja
policije u periodu 2011-2013. godine, str. 1011. Raspoloivo na: http://www.upravapolicije.com/index.php?IDSP=441&jezik=lat.
70
Tabela 4: Ostale aktivnosti kontakt-policajaca
Vrsta ak-
tivnosti
2011. 2010. 2009. 2008.
Preventivne
aktivnosti
1253
rezultiralo za-
pljenom 73.786
petardi i 494
vatrometa
1262
rezultiralo za-
pljenom 61.687
petardi i 184
vatrometa.
Podaci nisu dos-
tupni
1489 preventivnih ak-
tivnosti: maloljetnika
delikvencija 226,
zavisnost od droge i
alkohola 168, kriminal
213, saobraajna sig-
urnost 309, upotreba
pirotehnikih sred-
stava i aparata 477,
ostale preventivne
aktivnosti 96.
Evidentiranje
krivinih djela
421 1.119
1433 evidentirana
krivina djela,
od ega je 920
sa nepoznatim
poiniocem
ukupno 637 ili
44,45% djela je
rijeeno, gdje su
u 273 poinili
poznati, a u 364
nisu
Podaci nisu dostupni
Evidentiranje
prekraja
737 760 830 Podaci nisu dostupni
Hapenja na
licu mjesta
33 poinioca u
24 sluaja
28 poinilaca u
18 sluajeva
51 poinilac u 42
sluaja
Osobe praene
i uhapene na
osnovu naloga
za hapenje
17 27
19 osoba, od ega
11 lica na osnovu
centralnog naloga
za hapenje,
sedam na osnovu
lokalnog naloga
za hapenje i
jedna na osnovu
meunarodnog
naloga za
hapenje
Kontrola
bezbjednosno
interesantnih
osoba
9248 9744 Podaci nisu dostupni
Dostavljeni
operativni
obavjetajni
podaci
1162 informacija 904 informacije
962 operativne in-
formacije dostav-
ljene, od kojh
je 213 (22,14%)
ostvareno.
71
4.6 Oblasti koje izazivaju zabrinutost
Primarna zabrinutost za sprovoenje rada policije u lokalnoj zajedinici u Crnoj Gori jeste ona koja se
tie neodgovarajue pokrivenosti i nereprezentativnosti. U vrijeme pisanja ovog izvjetaja, 146 kon-
takt-policajca rasporeena su na 164 lokacije. Na poetku je svaki pokrivao podruje povrine 1 km
ili manje, ukoliko su postojali objekti od interesa za zajednicu (poput kole), a koje obino nastanjuje
1000 do 2500 stanovnika
26
. Oni su kasnije pregrupisani u vea podruja, koji, prema jednog zamjeniku
komandira citiranom u poslednjem istraivanju o percepciji policajaca, pokrivaju oko 2,5 do 3km i im-
aju otprilike 2500 do 3000 stanovnika
27
. Danas podruja pokrivena kontakt-policajacima obuhvataju
33% gradskih naselja ili 380 hiljada graana, ukljuujui 40% Podgorice.
28
Ovo znai da skoro polovi-
na stanovnitva tek treba da bude izloena radu kontakt-policajaca. Svega etvrtina seoskih podruja
pokrivena je rejonima sa dodijeljenim kontakt-policajcima. Broj odreenih rejona ne pokriva ni itavu
teritoriju, niti itavo stanovnitvo Crne Gore. Stoga ne udi to graani nemaju dovoljno informacija o
kontakt-policajcima, pa i nisu u stanju da procene njihov rad. Nalazi istraivanja o percepciji policajaca
iz 2011. godine pokazali su da samo treina graana zna da u njihovoj sredini postoji kontakt-policajac,
dok su dvije treine izjavile da u njihovoj lokalnoj zajednici nema kontakt-policajca ili da oni o tome ne
znaju. Samo se svaki etvrti anketirani graanin lino upoznao sa kontakt-policajcem. U ovom pogledu
mogao bi biti nainjen odreeni napredak. Napredak bi podrazumevao uvoenje kontat-policajaca u
sredine u kojima ih nema, jer su graani zadovoljni njihovim radom tamo gdje ih ima.
29
Imajui u vidu
kljuno mjesto koje rad policije u lokalnoj zajednici ima za bezbjednost seoskih podruja u kojima je
nedovoljno prisustvo policije, neophodno je pozabaviti se ovim problemom. Kao to je istaknuto na
nedavno odranoj godinjoj konferenciji o radu granine policije u lokalnoj zajednici
30
, kontakt-polica-
jcima je teko da pokrivaju velike rijetko naseljene rejone u kojima gdje su domainstva rasuta. Stoga je
vano kontakt-policajcima budu obezbijediti odgovarajui prevoz.
Pored toga, odabir kontakt-policajaca treba da bude proiren, tako da ukljui vie ena i predstavni-
ka razliitih etnikih grupa, radi to vee reprezentativnosti. Trenutno samo jedna ena ima dunost
kontakt-policajke. Takoe je veoma malo kontakt-policajaca koje potiu iz manjinskih grupa. Nema
nikakvog prisustva kontakt-policajaca u nekim predgraima Podgorice (veinom naseljenim lanovima
romske zajednice). Posebno zabrinjava nain na koji se razvija odnos policije sa lanovima romske za-
jednice
31
. Ostale etnike grupe takoe treba da budu ukljuene, a meunarodna zajednica treba da nas-
tavi sa podrkom nastavi albanskog jezika za kontakt-policajace, ukljuujui one koji rade u graninoj
policiji, radi podrke pravovremenom pruanju usluga raznorodnim lokalnim zajednicama u Crnoj Gori.
U zakljuku, crnogorski pristup radu policije u lokalnoj zajednici moe biti obogaen stvaranjem kon-
sultativnih foruma sa odgovarajuim zaintersovanim stranama. Ovo moe biti uinjeno osnivanjem
stalnih meuresorskih tijela, poput optinskih savjeta za bezbjednost ili uspostavljanjem redovnih
konsultativnih foruma, poput tematskih javnih skupova, lokalnih savjetodavnih grupa ili zajednikih
radionica policije i lokalne zajednice. Istovremeno treba razvijati vjetine i stavove lokalnog policijskog
rukovodstva kako bi podravalo vee uee u razvijanju strategija sigurnosti lokalnih zajednica i koor-
dinisalo postojee lokalne sigurnosne inicijative (poput nadzora kontakt-policajaca, lokalnih savjeta za
borbu protiv korupcije, inicijativa za sigurne kole ili odbora za prevenciju zavisnosti od droga). Koor-
dinacija izmeu razliitih grana policije, kao i izmeju policije i ostalih nadlenih organa na lokalnom
nivou, treba da bude unaprijeena zarad pruanja djelotvornog odgovora na kljune sigurnosne i bez-
zajednici.
27 Rajan, Beri (2010) Izvjetaj o percepciji policije o reformi (Podgorica: Misija OEBS-a u Crnoj Gori), str. 19.
28 Odgovor na pitanje 68 u Ministarstvu inostranih poslova i evropskih integracija, (24. novembar 2009.), Upitnik EU
Politiki kriterijumi, str. 209.
29 Bei, Milo (2011), Stavovi graana Crne Gore o policiji i problemima bezbjednosti (Podgorica: CEDEM i Misija OEBS-a
u Crnoj Gori), str. 18 i 34.
30 Istraivanje iz 2011. pokazalo je da je 75% ispitanika koji su imali susret sa kontakt-policajcima imalo pozitivno
miljenje, dok je 25% imalo negativno miljenje. Bei, Milo (2011), Stavovi graana Crne Gore o policiji i problemima bezbjed-
nosti (Podgorica: CEDEM i Misija OEBS-a u Crnoj Gori), str. 18 i 34.
31 Pogledati: CEDEM i Misija OEBS-a u Srbiji i Crnoj Gori (2005). Istraivanje o policiji u lokalnoj zajednici u Crnoj Gori:
Istraivanja javnog i policijskog mnenja 2004. i Rajan, Beri (2010) Izvjetaj o percepciji policije o reformi (Podgorica: Misija OEBS-a
u Crnoj Gori), str. 20.
72
bjednosne probleme lokalnih zajednica, kao to su rasturanje narkotika, nasilje u porodici, bezbjednost
saobraaja ili prirodne katastrofe. Za tu svrhu mogu se osnovati zdrueni timovi, analize rizika i protokoli
za djelovanje na zahtjeve graana, slino onim oprobanim za nasilje u porodici u nekim crnogorskim
optinama.
4.7 Podrka kontakt-policajcima u ostalim djelovima policijske slube
Kako bi u Crnoj Gori bila nadograena temeljna dostignua u radu policije u lokalnoj zajednici, praksa
mora da ide dalje od kontakt-policajaca i njihovih neposredno nadreenih i da se interiorizuje u cijeloj
Upravi policije.
Istraivanja su pokazala da se kontakt-policajci ponekad suoavaju sa neodgovarajuom podrkom ko-
lega i nadreenih, to ishoduje variranjem kvantiteta i kvaliteta njihovog rada u razliitim policijskim
stanicama. Jedna od primijeenih prepreka jeste i neadekvatno razumijevanje posla kontakt-policajca.
Kontakt-policajci su, na primjer, i na fokus grupama 2007. godine
32
i na Godinjoj konferenciji 2009.
godine
33
, istakli da njihovo uee u odreenim djelatnostima u dodijeljenim im rejonima (poput in-
tervencija na osnovu sudskog naloga ili sa graevinskim inspekcijama, direktnog uee u racijama i
pruanja pomoi policijskim akcijama u kontakt-rejonima) tei da omete odnose koje su uspostavili u
komiluku. Sa druge strane, njihove su kolege artikulisale iroko rasprostranjeno nerazumijevanje da
kontakt-policajci ne preduzimaju represivne mjere, jer pokuavaju da sauvaju imid dobrih polica-
jaca. Ovakvo vienje rada policije u zajednici kao posebne funkcije koja ima malo toga zajednikog sa
,pravim sprovoenjem zakona dovelo je do toga da oni bivaju rasporeeni da rade kao dispeeri, da
vode evidenciju o pritvorskim jedinicama ili odravanju objekata. Da bi ovo bilo izbjegnuto, savjetuje
se da se kontakt-policajci u rejonima koje pokrivaju ne koriste u intervencijama koje bi mogle da kode
njihovom odnosu sa lokalnom zajednicom. To ne znai da kontakt-policajci treba da budu meki prema
kriminalu, ve da treba mudro da koriste poznavanje lokalne zajednice pri donoenju odluke koju tak-
tiku da primijene (na primjer, za manje prekraje prvo upozorenje, a tek kasnije hapenje) i pred koga u
zajednici mogu da postave i uzrok problema, a ne samo posljedice.
Jo jedan predlog policajaca i njihovih nadreenih jeste da bi radno vrijeme kontakt-policajaca trebalo
da bude feksibilnije i prilagoeno pravim potrebama i problemima graana koji ive i rade u kontakt-
rejonima. Njihova preporuka je da budu rasporeeni ne samo u dnevnim smjenama, ve u dvije smjene,
kao i neradnim danima (vikendom i praznicima)
34
. Ovo je u skladu sa naelima rada policije u lokalnoj
zajednici usredsreenog na stalnu geografsku odgovornost, sektorski rad (u komiluku), umjesto vre-
menski ograniene odgovornosti (npr. za osmoasovnu smjenu).
35

Godinja konferencija kontakt-policajaca otkrila je takoe i potrebu za dodatnom podrkom sredn-
jeg rukovodstva, prvenstveno u povezivanju sa ostalim linijama rada policije, uspostavljanju komu-
nikacije i partnerstva sa ostalim nepolicijskim utsanovama i organizacijama u lokalnim zajednicama,
kao i obezbjeivanju odgovarajuih resursa za njihov rad. Istraivanjem CEDEM-a potkraj 2007. godine
otkriveno je da je srednje rukovodstvo ponekad pasivno ukljueno u rad policije u lokalnoj zajednici.
Kontakt-policajci, imajui malo saradnje ili slabu komunikaciju, esto se osjeaju izolovanim od ostat-
ka policije. Na primjer, jedna od pomenutih potreba jeste i za obukom kontakt-policajaca za rad na
raunarima koje je donirao ICITAP, posebno za korienje instaliranog softvera za mjesene izvetaje i
rezultate dnevnog posmatranja. Treba takoe unaprijediti saradnju izmeu policije opte nadlenosti
i kriminalistike policije. Intervjuisane starjeine iz Sektora kriminalistike policije istakle su da slabe
vjetine u radu na raunaru i izvjetavanju znae da kontakt-policajci nedovoljno doprinose novous-
postavljenom kriminalistiko-obavjetajnom sistemu. Ovaj nalaz podravan je rezultatima istraivanja
o percepciji policajaca iz 2010. godine, koje pokazuje da ima vrlo malo veze izmeu rada policajaca u
32 Bei, Milo (2007), EU Istraivanje o ocjeni rada policije u lokalnoj zajednici (Podgorica: CEDEM), str. 9.
33 Misija OEBS-a u Crnoj Gori (13. novembar 2009.) Report on Evaluation of the Status on Community Policing and Di-
rection for Project 2010-2011 [Izvjetaj o procjeni statusa policije u lokalnoj zajednici i pravcu projekta 2010-2011] [neobjavljeni
izvjetaj], str. 4.
34 Ibid. str. 35.
35 SEESAC (2003) Community Policing Philosophy and Principles [Filosofja i naela rada policije u lokalnoj zajednici] (Be-
ograd: SEESAC), str. 15.
73
lokalnoj zajednici na nivou igralita/koarkakog terena sa irim naporima kriminalistike policije da se
suprostavi prodaji droga i ostalih ilegalnih supstanci. Relativna banalnost obavjetajnih podataka koje
sakupe kontakt-policajci moe biti pokazatelj posla kojega se tek treba poduhvatiti na izgradnji odnosa
obostranog povjerenja izmeu policije i drutva.
36
Uloga je neposrednog rukovodioca da obezbijedi
kvalitet izvjetaja i prui neophodno mentorstvo i pomo kontakt-policajcima, a kada je neophodno
da ukljui i vie starjeine, poput komandira lokalnih odjeljenja, u rijeavanje problema, kao to je us-
postavljanje zajednikih inicijativa sa optinskim vlastima.
4.8 Integrisanje policije u lokalnoj zajednici u sve aspekta rada policije
etvrta faza rada policije u lokalnoj zajednici treba da bude usmjerena na uvoenje i integrisanje rada
policije u zajednici u sve aspekte policijskog rada. Pored uvoenja rada policije u zajednici u saobraajnu
i graninu policiju, to je identifkovano i u Strategiji razvoja policije, predlae se irenje ovog poduhvata
obuavanjem kriminalistike policije (posebno onih koji se bave omladinom, drogama itd.), operativnih
centara (kao centara za prvi poziv) i Sektora MUP-a za vanredne situacije. Ovo ne treba sprovoditi samo
kroz kratke module obuke upoznavanja sa ovim modelom rada, ve treba ukljuiti i razvoj pilot-projeka-
ta i relevantnih procedura, kao i redovno praenje sprovoenja ovih naela u praksi i izvoenje pouka.
4.9 Razvoj kapaciteta za obuku
OEBS treba da prepusti obuku crnogorskim organima, podrkom razvoju nastavnih planova i kapaciteta
za obuku rada policije u lokalnoj zajednici. To treba da obuhvati razvoj obrazovnih programa uvodne
obuku za nove kontakt-policajce, strunu orijentaciju za sve policajce, naprednu obuku za kontakt-pol-
icajce i njihove rukovodioce, kao i obuku u upravljanju. Domai organi za sada pruaju samo osnovnu
obuku, dok svu ostalu sprovodi OEBS. Nastavni planovi i programi treba da budu izraeni u bliskoj sarad-
nji sa Odjeljenjem za prevenciju kriminala i rad policije u lokalnoj zajednici i sa Policijskom akademijom.
Gdje je neophodno, treba ukljuiti i spoljnu ekspertizu, ukljuujui spoljne konsultante iz graanskog
drutva i akademske zajednice. Teme za prateu specijalistiku obuku kontakt-policajaca i njihovih
starjeina treba da budu zasnovane na potrebama identifkovanim na terenu i na stratekim prioriteti-
ma policijskog rukovodstva za prevenciju kriminala. Da bi sprovoenje te obuke bilo mogue, takoe
je neophodno odabrati i obuiti predavae i mentore za njeno ostvarivanje. Predlog je da predavai ne
budu birani samo meu osobljem Policijske akademije, ve da to budu i sami kontakt-policajaci, kao i
ljudi iz rukovodstva Odjeljenja za prevenciju kriminala i rad policije u lokalnoj zajednici. Kada nastavni
plan bude razvijen i predavai obueni, itavoj policiji treba odrati obuku podizanja svijesti. U ovoj
obuci treba izdvojiti dovoljno vremena za rasprave o moguem korienju skupa vjetina rada policije
u zajednici i u drugim linijama rada, na primjer u izgradnji partnerstva, rjeavanju problema, posre-
dovanju u konfiktnim situacijama i prenoenju zabrinutosti spoljnih inilaca do policijskog rukovodstva
i ostalih nadlenih organa. Takoe je vano obezbijediti da obuka ukljui i policajce zaposlene u centrali
Uprave policije i specijalizovanim jedinicama, posebno onim koji ne rade na lokalnom nivou, tako da i
oni razumiju policiju orijentisanu ka lokalnoj zajednici i da budu svjesni njene primjene.
Treba usvojiti zvaninu politiku rada policije u lokalnoj zajednici i dalje je operacionalizovati u prirunik,
odnosno smjernice koje e policajcima biti od pomoi u sprovoenju rada policije u lokalnoj zajednici.
Za sada se zvanine smjernice daju putem ad hok instrukcionih telegrama. Odjeljenje za prevenciju
kriminala i rad policije u lokalnoj zajednici takoe je usvojilo jedinstvene obrasce za izvjetavanje. Sve
ovo treba da bude sastavljeno, pregledano i prenijeto u jedinstven skup uputstava za policajce razliitih
inova zaduene za primjenu rada policije u lokalnoj zajednici. Sve ovo treba da bude sastavljeno, pre-
gledano i pretoeno u jedinstven skup instrukcija za policajce razliitih inova zaduene za sprovoenje
rada policije u zajednici. Politika rada policije u lokalnoj zajednici takoe treba da sadri i informacije
za policijsko rukovodstvo u pogledu mjerila za odabir kontakt-policajaca, odreivanje rejona, metoda
ocjenjivanja i slinog. Ovo je vano za institucionalno znanje, ali bi takoe sluilo i kao formalni osnov za
rasporeivanje resursa. Na primjer, 2009. godine je na Godinjoj konferenciji o radu policije u lokalnoj
36 Rajan, Beri (2010) Izvjetaj o percepciji policije o reformi (Podgorica: Misija OEBS-a u Crnoj Gori), str. 19.
74
zajednici za graninu policiju
37
data preporuka da se kroz izmjene i dopune Akta o organizaciji i sistema-
tizaciji Uprave policije formalno defnie funkcija rada policije u lokalnoj zajednici u okviru Odsjeka za
nadzor dravne granice.
Najvanije izmjene potrebne za postizanje etvrte faze ticae se dekoncentracije odluivanja
38
, politike
upravljanja ljudskim resursima i politike unutranje i spoljanje komunikacije, bolje povezanosti izmeu
rada policije u lokalnoj zajednici i ostalih linija rada (na primjer, sa kriminalistiko-obavjestajnim sist-
emom).
Slika 2: Kljuni elementi organizacionog restruktuiranja radi olakavanja rada policije u lokalnoj
zajednici
Organizaciona struktura:
1. Naglasak je stavljen na ulogu, ne na in;
2. Devolucija ovlaenja kljuni je inilac u proglaenoj posveenosti radu policije u lokalnoj za-
jednici koji izlazi u susret lokalnim potrebama;
3. Lokalnim policijskim starjeinama bie potrebno vie autonomije, ukljuujui i kontrolu
budeta, uz vie odgovornosti za pruanje usluga;
4. Usvajanje ravnije strukture inova uz manji broj rukovodeeg i vie operativnog osoblja (u
prvim redovima); i
5. Manje funkcionalne specijalizacije jer e se od operativnih policajaca, policajaca u patroli i
starjeina prvog reda, oekivati da se nose sa nizom novih zahtjeva.
Preuzeto iz: SEESAC (2003), Community Policing Philosophy and Principles [Filosofja i naela rada
policije u lokalnoj zajednici] (Beograd: UNDP), str. 9.
Sa najveim izazovom susree se rukovodstvo na srednjem nivou, u Podrunim jedinicama policije, i
kontakt-policajci na terenu. Ipak, centralno policijsko rukovodstvo i Odjeljenje za prevenciju kriminala i
rad policije u lokalnoj zajednici treba da ostanu zadueni za razvoj strategija na nivou drave, prioriteta
u prevenciji kriminala i praenje i procjenu ostalih linija rada. Najvie rukovodstvo je sutinski vano za
sprovoenje primjenu rada policije u lokalnoj zajednici irom policije. Ono treba da promovie i prati
koordinaciju izmeu napora policije u lokalnoj zajednici i aktivnosti ostalih sektora i jedinica u policiji.
Odjeljenje za planiranje, razvoj i analizu moglo bi davati predloge za bolje povezivanje rada policije u
lokalnoj zajednici sa kriminalistiko-obavjetajnim sistemom ili sa ostalim linijama rada.
Shodno tome, potrebna je znaajna promjena uloge starjeina u podrunim jedinicama policije. Oni
treba da dobiju vie nadlenosti za blagovremenu komunikacije sa javnim glasilima, budetske izdatke
za lokalne kampanje prevencije i bezbjednosti, razvoj i upravljanje strategijom bezbjednosti u lokalnoj
zajednici na optinskom nivou, a u partnerstvu sa ostalim nadlenim organima. Nai nalazi pokazu-
ju da u policiji trenutno ne postoji poseban budet za sprovoenje inicijativa koje se odnose na rad
policije u lokalnoj zajednici. Umjesto toga, kampanje prevencije kriminala u ogromnoj mjeri zavise od
meunarodne pomoi. Ovo se mora promijeniti tako da se neka sredstva, koliko god ograniena, ipak
izdvoje za kampanje prevencije. Na ovaj nain mogu se fnansirati mali projekti u lokalnoj zajednici,
u skladu sa kriterijumima transparentnosti i odgovornosti. Policijski rukovodioci na podrunom nivou
treba da dozvole starjeinama kontakt-policajaca da konkuriu za ova sredstva na osnovu potreba u
njihovim zajednicama. Na ovaj nain, kontakt-policajci koji su na prvoj liniji i oni koji nadgledaju nji-
37 Misija OEBS-a u Crnoj Gori (12. novembar 2009.) Izvjetaj o implementaciji Rada policije u zajednici u graninoj policiji
na pilot lokacijama Rezultati po lokacijama [neobjavljeni izvjetaj], str. 5.
38 Dekoncentracija je upravni nain decentralizacije. Kao to je citirano u Online Sourcebook on Decentralisation and
Local Development, ona se smatra najslabijim oblikom decentralizacije jer one samo pomera odgovornost sa zvaninika cen-
tralne vlasti u glavnom gradu na one koji rade u regionima, pokrajinama ili okruzima. Videti na: http://www.ciesin.org/decen-
tralization/English/General/Diferent_forms.html.
75
hov rad bie podstaknuti da preduzimaju inicijative i budu inovativni u rjeavanju problema. Iako je
vano obezbijediti odgovornost u procesu, takoe je vano delegirati dovoljno ovlaenja neposrednim
starjeinama da mogu da predlau inovacije uz minimalna birokratska ogranienja.
Da bi dekoncentracija u odluivanju funkcionisala, vano je da bude zasnovana na politici upravljan-
ja ljudskim resursima. Treba da bude jasno postavljena tako da poboljava, a ne da ometa anse za
unapreenje policajaca ija je dunost rad policije u lokalnoj zajednici. Smjernice za odabir treba jasno
da odraavaju posveenost radu policije u lokalnoj zajednici, dok procjena radnog uinka traba da sadri
procjenu sposobnosti policajca da efkasno rjeava probleme u lokalnoj zajednici i da ukljui lokalnu za-
jednicu u ove napore. Redovno treba identifkovati i podravati one medju kontakt-policajcima na prvoj
liniji koji najbolje sprovode promjene i njihove starjeine
39
. Rukovodstvo policije takoe treba da nastoji
da koristi i ostale mogunosti u podrci njihovom daljem razvoju i da ih nagrauje za dobro obavljanje
posla specijalizovanom obukom i mogunou linog razvoja (ukljuujui slanje na prestine kurseve
obuke u inostranstvo), a najvii rukovodioci treba da ih zvanino podstaknu i da zvanino prepoznaju
njihov doprinos.
4.10 Preporuke:
1. Model policije u zajednici koji se oslanja na kontakt-policajce treba odravati i neprestano
unaprjeivati kako bi bio sauvan ovaj djelotvoran kanal komunikacije sa pojedinanim graaninom
u lokalnoj zajednici. Traba nastaviti dobru praksu dvogodinje procjene njihovog rada, kao i redovnu
razmjenu iskustava meu kontakt-policajcima na godinjim konferencijama.
2. Odabir kontakt-policajaca treba proiriti tako da ukljui vie ena i predstavnika svih etnikih grupa
sa ciljem da budu zastupljeni to je vie mogue. Nezadovoljavajua je trenutna situacija, gdje pos-
toji jedna ena kontakt-policajka, loa zastupljenost predstavnika manjinskih grupa i nedostatak
policajaca u lokalnoj zajednici u predgraima Podgorice preteno naseljenih lanovima romske za-
jednice.
3. Meunarodna zajednica treba da nastavi podrku uenju albanskog jezika za kontakt-policajce,
ukljuujui one koji rade u graninoj policiji, ime bi se pomoglo odgovarajue pruanje usluga
raznorodnim lokalnim zajednicama u Crnoj Gori.
4. Crnogorski pristup radu policije u lokalnoj zajednici moe biti obogaen ustanovljavanjem konsulta-
tivnih susreta na kojima bi zainteresovane strane saraivale na identifkaciji i rjeavanju lokalnih bez-
bjednosnih problema. Ovo moe biti uraeno uspostavljanjem stalnih meuresorskih tijela kao to
su optinski savjeti za sigurnost ili uspostavljanjem redovnih konsultativnih foruma, kao to su tem-
atski javni skupovi, lokalne savjetodavne grupe ili zajednike radionice policije i lokalne zajednice.
U tu svrhu treba napraviti partnerstvo sa Zajednicom optina Crne Gore, kako bi na dravnom nivou
bila razvijena platforma za razvoj optinskih kapaciteta i za razmjenu najboljih iskustava. Istovre-
meno treba razvijati vjetine i stavove u lokalnog policijskog rukovodstva radi podrke njihovom
veem angaovanju u razvijanju strategija za sugurnost lokalnih zajednica i koordinaciji postojeih
lokalnih sigurnosnih inicijativa (kao to su nadzor kontakt-policajaca, lokalni savjeti za borbu protiv
korupcije, inicijative za sigurne kole ili odbori za prevenciju zavisnosti od droga).
5. etvrta faza rada policije u lokalnoj zajednici treba da bude usmjerena na uvoenje i integrisanje
rada policije u lokalnoj zajednici u sve aspekte policijskog rada. Pored uvoenja policije u zajed-
nici u saobraajnu i graninu policiju, u skladu sa Strategijom razvoja policije, predlae se irenje
ovog modela, putem obuke, i na Sektor kriminalistike policije (posebno kod onih policajaca koji
se bave mladima, drogom, itd.), operativnih centara (kao centara za prvi poziv) i Sektora MUP-a za
vanredne situacije. Ovo ne treba sprovoditi samo kroz kratke module obuke o podizanju svijesti o
ovom nainu rada, ve treba ukljuiti i razvoj pilot-projekata i relevantnih procedura, kao i redovno
praenje sprovoenja ovih naela u praksi i izvlaenje pouke.
39 Ovo je u Hrvatskoj uraeno poveanjem plate od 15%, za ta smo obavijeteni da nije izvodljivo u Crnoj Gori. Tako
da dobru praksu davanja novanih stimulacija na kraju godine najboljem policajcu u lokalnoj zajednici treba nastaviti. Na kraju
2010. godine novano je nagraeno 30 kontakt-policajaca.
76
6. Treba unaprijediti koordinaciju razliitih linije rada policije, kao i izmeu policije i ostalih nadlenih
organa na lokalnom nivou, kako bi bio obezbjeen djelotvoran odgovor na glavne sigurnosne
probleme lokalnih zajednica. U tu svrhu mogu se osnovati zdrueni timovi, analize rizika i protokoli
za djelovanje na zahtjeve graana, slino onim oprobanim za nasilje u porodici u nekim optinama.
7. Treba usvojiti organizaciju i rukovoenje policijom koje e irom Crne Gore osigurati odrivo
sprovoenje rada policije u lokalnoj zajednici. Inicijative bi mogle ukljuiti dekoncentraciju
odluivanja, omoguavanje veze izmeu rada policije u zajednici i kriminalistiko-obavjetajnog
sistema i budetske linije za aktivnosti prevencije kriminala.
8. Treba usvojiti zvaninu politiku rada policije u lokalnoj zajednici i dalje je operacionalizovati u
prirunik, odnosno smjernice koje e policajcima biti od pomoi u sprovoenju rada policije u
lokalnoj zajednici. Postojee smjernice treba da budu pregledane i pretoene u jedinstven skup
instrukcija za policajce razliitih inova zaduene za sprovoenje rada policije u lokalnoj zajednici.
Politika treba da sadri i informacije za policijsko rukovodstvo u pogledu mjerila za odabir kontakt-
policajaca, odreivanju rejona, metode ocjenjivanja i slino.
77
5. ODGOVORNOST POLICIJE
Instituconalni sistem za nadzor nad policijom znaajno je poboljan u posljednjih pet godina. Poboljanja
prakse oigledna su u pogledu zakonitije primjene sredstava prinude, poboljanih uslova pritvora i re-
dovnog disciplinskog sankcionisanja policajaca za zloupotrebu slubenog poloaja. Ostali nedostaci su
meutim takvi da se moe rei da je odgovornost policije najslabija karika procesa reforme policije u
Crnoj Gori. Neophodne su krupne promjene da bi unutranja kontrola postala u potpunosti funkcion-
alna, za poboljanje dosljednosti i usklaenosti meu mehanizmima nadzora i zarad dalje depolitizacije
istraga nedolinog ponaanja policije i optubi za korupciju, posebno kada su u pitanju visoke policijske
starjeine.
Ovo poglavlje je strukturirano na sljedei nain: prvo ide upoznavanje sa kljunim mehanizmima nad-
zora i njihovim nadlenostima. Zatim su mapiraju kljuni izazovi, onako kako ih graani vide. Trei dio
sadri dublju analizu kljunih mehanizama nadzora, poevi od mehanizama odgovornosti i zatite
ljudskih prava: Odjeljenje za unutranju kontrolu u Ministarstvu unutranjih poslova, Etiki odbor Up-
rave policije, Savjet za graansku kontrolu rada policije, ombudsman i pravosue. Konano je data
procjena pitanja fnansijske odgovornosti i transparentnosti. Ukratko su obraena i pitanja u vezi sa
zatitom linih podataka. Analiza se zavrava istraivanjem politikih nadzornih ovlaenja Skuptine
i iznoenjem kljunih preporuka za unapreenje odgovornosti crnogorske policije prema graanima.
5.2 Predstavljanje sistema odgovornosti policije u Crnoj Gori
Od usvajanja Zakona o policiji 2005. godine, Crna Gora je uvela sisteme kontrole primjene policijskih
ovlaenja sofsticiranije no u bilo kojoj drugoj zemlji regiona, ukljuujui i neke konsolidovane evrop-
ske kontinentalne demokratije. Institucionalni aparat za odgovornost policije u Crnoj Gori sastoji se od
tijela specijalizovanih za nadzor policije (npr. Savjet za graansku kontrolu rada policije, Odjeljenje za
unutranju kontrolu, Etiki odbor Uprave policije), skuptinskih i nezavisnih pravnih ustanova zaduenih
za horizontalni nadzor itavog sektora bezbjednosti (skuptinski Odbor za odbranu i bezbjednost) i or-
gana javne uprave (poput Zatitnika ljudskih prava i sloboda 2003. godine, Agencije za zatitu linih po-
dataka 2009. godine ili Dravne revizorske institucije 2004. godine). Veina ustanova osnovana je 2005.
godine i od tada su mijenjani i dopunjavani propisi kojima je regulisan njihov rad. Svim tim ustanovama,
ukljuujui i najmlau, Agenciju za zatitu linih podataka osnovanu 2009. godine, dodijeljeni su os-
novni neophodni resursi za njihov rad. Usvojena su i podzakonska akta koja reguliu njihov rad, osim
u sluaju Odjeljenja za unutranju kontrolu. Za pregled njihovih nadlenosti, vidjeti Tabelu 1: Pregled
tijela za nadzor policije, Dodatak III.
Najvea slabost ovoga sistema odgovornosti jeste manjak odgovarajue horizontalne koordinacije
izmeu razliitih mehanizama nadzora. Na primjer, Odjeljenje za unutranju kontrolu (OUK) rijetko
samoinicijativno postupa po preporukama Savjeta za graansku kontrolu rada policije ili nalazima
Zatitnika ljudskih prava i sloboda, ve ekaju da dobiju direktan zahtev. Vie organa kontrole nadleno
je za istragu sluajeva u kojima je navedena prekomjerna upotreba sile. U sljedeem periodu stratekih
reformi, od kljunog je znaaja da ove nadlenosti izmeu mehanizama kontrole budu jasnije pod-
jeljene. To bi znailo da, na primjer, OUK bude nadleno samo za sluajeve koji obuhvataju i istrage
krivinih djela, dok bi Odbor za policijsku etiku u sastavu Uprave policije trebalo da nastavi da se bavi
manjim prestupima. Odgovarajua horizontalnu saradnja izmeu razliitih mehanizama nadzora (npr.
mehanizama unutranje i spoljanje kontrole Savjet, ombudsman, Skuptina) prvenstveno treba da
bude obezbijedi skuptinski Odbor za bezbjednost i odbranu, kako bi graanima bila obezbijeena
integrisana policijska odgovornost.
5.3 Mapiranje kljunih izazova
Uprkos uvoenju novih mehanizama nadzora, vienja graana o odgovornosti policije tek treba da se
poboljaju. Percepcije javnosti o umjeanosti policije u korupciju i organizovani kriminal, diskrimina-
78
torni tretman marginalizovanih grupa i politikih protivnika, kao i uvjerenje da je beskorisno podizati
prijave protiv policajaca i dalje preovlauju u crnogorskom drutvu.
Percepcija o umijeanosti policije u organizovani kriminal je zabrinjavajua. Svaki trei graanin vje-
ruje da je znaajan broj policajaca umijean u organizovani kriminal (38,2%), dok 17,8% vjeruje da je
umijeana veina policajaca.
1
U istraivanju koje je CEMI sproveo 2009. godine
2
, navodi se da graani
smatraju da je policija na treem mjestu najkorumpiranijih profesija u Crnoj Gori, iza ljekara i carinika
3
:
u posljednjih godinu dana, svaki peti graanin (22%)
4
imao je lino iskustvo podmiivanja policajca
ili traenja da to uini.
5
U istom istraivanju, policija se kao ustanova nalazi na etvrtom mjestu najko-
rumpiranijih ustanova iza carine, pravosua i zdravstva.
6
Povrh toga, povjerenje graana u sposobnost
policije da se suoi sa korupcijom nije na visokom nivou (34%). Jo jedna prepreka borbi protiv korupcije
u policiji i od strane policije je malo, tijesno povezano crnogorsko drutvo u kome svaki drugi graanin
ima bliskog roaka ili prijatelja zaposlenog u policiji.
7
Preporuuje se direktno rijeavanje ovoga man-
jka povjerenja u narednom stratekom periodu pokretanjem politike nulte tolerancije za korupciju, pri
emu je potrebno striktno primjenjivati sankcije za primanje sitnog mita. To bi u praksi iziskivalo regis-
trovanje svih poklona vrijednosti iznad dva ili pet evra, a da policajac koji ne prijavi poklon bude kriv za
korupciju. Potrebno je obaviti sveobuhvatnu analizu rizika radi identifkovanja situacionih prilika za ko-
rupciju, poput poslova i policijskih zadataka najpodlonijih korupciji, kao i organizacionih procesa koji
vode koruptivnom ponaanju (poput povjerljivih nabavki ili netransparentne politika unapreivanja),
emu treba da slijedi odgovarajue mjere prevencije i sankcionisanja.
Policija u Crnoj Gori takoe da treba se pozabavi i relativno snanom percepcijom da diskriminie
siromane i one sa odreenim politikim uvjerenjima. ak je 55,4% ispitanika u navedenom CEDEM-
ovom istraivanju izjavilo da policajci imaju tendenciju da diskriminiu siromane u odnosu na bo-
gate. Povrh toga, 60% tvrdi da je policija u velikoj mjeri politizovana. Trea oblast djelovanja koja iz-
iskuje panju jeste tvrdnja da su osobe koje nisu dravljani redovno izloene diskriminaciji (Tabela 2,
Figura 1).
8
Crna Gora je primila znaajan broj izbjeglica i migranata iz bivih jugoslovenskih republika
koji su potraili utoite tokom poslednje decenije prethodnog vijeka, a mnogi od njih i dalje su bez
dravljanstva. Tanije, Evropska komisija je u izvjetaju za 2011. godinu uoila da se uprkos obuci i
kampanjama za smanjenje diskriminacije, jo uvek ovi sluajevi ne istrauju dovoljno efkasno i istakla
zatitu raseljenih lica, LGBT i romskog, akalijskog i egipanskog stanovnitva kao izazov sa kojim se
treba suoiti u narednom periodu.
9
U CEDEM-ovom istraivanju javnog mnenja se, meutim, navodi
manji stepen percepcije diskriminacije na osnovu etnike, odnosno vjerske pripadnosti nego to je to
bio sluaj 2007. godine.
1 Bei, Milo (2011) Stavovi graana Crne Gore o policiji i bezbjednosnim problemima (Podgorica: CEDEM i Misija OEBS
u Crnoj Gori), slika br. 49, str. 30.
2 Stojkovi, Zoran (2009) Korupcija u CG (Podgorica: CEMI).
3 Ibid. str. 12.
4 Ibid. str. 18.
5 Percepcija graana se ne poklapa sa procjenom rizika u Nacionalnoj strategiji borbe protiv korupcije u Crnoj Gori,
kojom se identifkuje est oblasti naroitog rizika: lokalna samouprava, prostorno planiranje, javne nabavke, privatizacija, obra-
zovanje i zdravstvo. Ipak, percepcija graana vaan je pokazatelj njihovog svakodnevnog iskustva i moe im uticati na sprem-
nost da prijave koruptivne aktivnosti, kako policajaca, tako i drugih javnih slubenika.
6 Ibid. str. 12.
7 Ibid. slika br. 29, str. 1819.
8 Ibid. str. 22.
9 Evropska komisija, Izvjetaj o napretku Crne Gore u 2011. godini, str. 1819.
79
Tabela 2: Da li policajci, po Vaem iskustvu i miljenju jednako postupaju prema sledeim grupama %
Da, u potpunosti Uglavnom da Uglavnom ne Ne, uopte
enama i mukarcima 26,8 41,8 22,1 9,3
Pripadnicima razliitih
etnikih (nacionalnih)
skupina
19,9 49,9 21,5 8,6
Pripadnicima razliitih verskih
skupina
21,0 46,3 23,2 9,4
Bogatima i siromanima 15,0 29,5 31,5 23,9
Crnogorskim dravljanima i
strancima
20,0 42,5 24,3 13,2
Glasaima i pristalicama
razliitih partija
20,0 38,5 26,2 15,3
Figura 1: Percepcija stepena diskriminacije po grupama %
5.3 Pravna odgovornost
Unutranja odgovornost
Nekoliko je mehanizama unutranje odgovornosti kojima se policajci dre odgovornim. Jedinice u
Upravi policije su Odjeljenje za borbu protiv organizovanog kriminala i korupcije (istrauje sluajeve
korupcije u policiji), Odbor za policijsku etiku i Disciplinska komisija.
Odjeljenje za unutranju kontrolu (OUK), osnovano 2003. godine, smatra se najvanijim meha-
nizmom za unutranje odgovornosti. Izmeu ostalog, nadleno je za kontrolisanje zakonitosti rada
80
policije, posebno u pogledu zatite ljudskih prava u vrenju policijskih dunosti i nadlenosti, kao i za
kontraobavjetajnu zatitu (Zakon o policiji, l. 95a). Moe postupati po albama graana, organizacija
ili policajaca i zadueno je da prati primjenu preporuka nadlenog skuptinskog Odbora, zatitnika ljud-
skih prava i sloboda i Savjeta za graansku kontrolu rada policije. Takoe, moe samostalno da pokree
istrage. Ne moe, meutim, da sprovodi aktivne istrage na primjer, njegovi slubenici ne mogu se
pretvarati da uestvuju u koruptivnim odnosima ili krivinim aktivnostima, niti mogu podstai poten-
cijalne prestupnike da poine krivino djelo, jer to nije u skladu sa pozitivnim zakonodavstvom Crne
Gore. Iako OUK moe zatraiti podrku ostalih policijskih jedinica, njen istrani pristup dokumentima,
prostrorijama ili podacima moe biti ogranien do 24 asa ukoliko to moe ugroziti tekuu policijsku
operaciju. Svi lanovi ovog Odjeljenja profesionalni su policajci sa visokim inovima i viim prihodima.
Od osnivanja 2004. godine, praksa OUK je meutim znaajno varirala i ono jo uvijek nije potpuno ko-
ristilo svoje nadlenosti, niti je steklo povjerenje graana Crne Gore kao na primer Savjet za graansku
kontrolu rada policije. Razlog ovome jeste to to mu nije obezbijeeno dovoljno sredstava niti politikih
uslova za nezavisno funkcionisanje.
OUK je prvobitno osnovano 2003. godine kao organizaciona jedinica ondanjeg Sektora javne bezb-
jednosti u MUP, odnosno dananje Uprave policije. Tokom 2009. godine rad mu je bio paralisan zbog
neslaganja ministra unutranjih poslova i direktora policije oko pitanja ko treba da kontrolie rad OUK.
Ministar je zahtijevao da OUK bude neposredno njemu odgovorno, uz obrazloenje da bi ova promjena
donijela vie objektivnosti radu Odjeljenja. Ovo je dovelo do oduenog perioda defnisanja mehaniza-
ma hijerarhijske odgovornosti u odnosu na starjeinu organa, a time i defnisanja nadlenosti za proce-
suiranje nalaza unutranje kontrole i za preduzimanje odgovarajuih mjera prema odgovornim poli-
cajcima. Takmienje za nadlenost nad OUK znaajno mu je usporilo rad i smanjilo rezultate u periodu
20092010, tokom kojih je Odjeljenje organizaciono i fziki premjeteno u MUP, u skladu sa Zakonom
o izmjenama i dopunama Zakona o policiji u decembru 2009. godine izmjenom na Zakona o policiji
(krajem 2009. godine). Naelnik OUK sada neposredno odgovora ministru unutranjih poslova. Nalazi
OUK takoe se daju ministru, koji ih pak prosljeuje direktoru policije, u ijoj je nadlenosti pokretanje
disciplinskih postupaka.
Iako nadlenosti OUK nijesu promijenjene premjetanjem iz policijske organizacione strukture, njegove
su mogunosti ipak trpjele. Na primjer, iskljueno je iz telekomunikacione mree Uprave policije. Povrh
toga, osoblje OUK nema vie neposredan pristup policijskim bazama podataka u realnom vremenu, s
obzirom da sada, kako je obrazloeno, ono djeluje pod okriljem odvojenog organa uprave. Zastoj je
rijeen kada je Agencija za zatitu linih podataka objavila preporuku da Uprava policije OUK-u dodijeli
pristup kadrovskim bazama podataka
10
, ali samo na osnovu zvaninog zahtjeva (za svaki pojedinani
sluaj). Osoblje OUK ovo smatra preprekom efkasnosti njihove istrage, jer im usporava pristup rele-
vantnim podacima o policajcima i osumnjiene policajce upozorava da su pod istragom. Ovaj bi izazov
mogao biti prevazien pristupom policijskim bazama podataka u realnom vremenu, izmjenom Priloga
Sporazumu izmeu Ministarstva unutranjih poslova i Uprave policije o upotrebi linih i drugih podataka, u
skladu sa preporukom iz Godinjeg izvjetaja Agencije za zatitu podataka.
11
Pristup policijskim bazama
podataka treba da bude biljeen, radi sprjeavanja zloupotrebe linih podataka. OUK takoe zavisi i
od relevantnih policijskih jedinica za primjenu forenzike i posebnih istranih mjera. Ovo se smatra is-
plativim rjeenjem za tako malu policijsku slubu i stoga se ne preporuuje uspostavljanje posebnih
kapaciteta sa specijalne istrane mjere u OUK.
OUK je trenutno neadekvatno popunjeno. Planirana su 23 radna mjesta u ovom jedinici, od ega
je osam u podrunim jedinicama policije. Svega je 12 radnih mjesta popunjeno u sjeditu MUP, a u
podrunim jedinicama est, pri emu Pljevlja nijesu pokrivena. Uprkos injenici da su ova radna mjesta
predviena za vie inove i naknade, posao u OUK je veoma nepopularan meu policajcima i veoma je
teko angaovati kvalifkovane policajce. Izvjestan broj intervjuisanih predstavnika tampe i graanskog
drutva alio se da su neki od slubenika OUK bili akteri nedolinog ponaanja na prethodnim poslovi-
ma, te da lako mogu biti ucjenjeni ako se odlue na istragu zloupotreba policijskog poloaja. Potrebno
je unaprijediti ugled OUK i meu policajcima i u graanskom drutvu. To se moe postii internim pro-
movisanjem posla u ovoj jedinici kao prednosti za unaprijeenje na najvia rukovodea mjesta u policiji.
Spoljna slika mogla bi biti promovisana paljivom provjerom kandidata, radi obezbjeenja linog integ-
riteta odabranih slubenika.
10 Agencije za zatitu podataka (2012), Izvjetaj o stanju zatite linih podataka u CG za 2011. godinu, str. 55.
11 Ibid. str. 12 i 55.
81
Kao to je navedeno, OUK nije u potpunosti koristilo svoje nadlenosti. Prema rijeima zaposlenih, oni
uglavnom postupaju po pritubama graana
12
, a mnogo rjee dobijaju zahtjeve od ombudsmana ili
Savjeta za graansku kontrolu rada policije. Rijetko su propratili opte zakljuke i preporuke ostalih me-
hanizama nadzora. Na primjer, nijesu ispitivali razloge zbog kojih se na rad i postupanje nekih istraitelja
ili jedinica ee podnose albe, niti zato su vie od jednoga puta proglaavani krivim za nedolino
ponaanje. Veinu resursa i vremena OUK troi se na obradu pritubi graana na praksu rada policije i
na proceduralne pritube. Iz analize pritubi jasno se vidi da je najvei broj primljen tokom 2008. god-
ine, gotovo dvostruko vie no 2006. ili 2010. Ovo se objanjava uspjenom kampanjom sprovedenom
uz pomo Misije OEBS-a, zarad promovisanja sistema za podnoenje pritubi i uvoenja posebnog tel-
efonskog broja 9812
13
. Potonje smanjenje broja primljenih pritubi moglo bi biti rezultat okonanja
promotivne kampanje ili zbunjenosti zbog premjetanja OUK u MUP. Ipak, istraivanje javnog mnjenja
koje je CEDEM sproveo poetkom 2011. godine ukazalo je da neto preko polovine anketiranih graana
(53%) ne zna kako da podnese pritubu na protiv policije
14
. Potrebno je da OUK redovno sprovodi kam-
panje promovisanja svog rada i sprovodi preventivne akcije. Ono treba da intezivira kontakt sa NVO koje
se bave ljudskim pravima i neophodno je da ih redovno konsultuje u vezi sa problemima koje su iden-
tifkovale pruajui pravnu pomo ili savjete graanima. Predstavnici OUK takoe treba da uestvuju i
na sastancima sa lokalnim zajednicama onog trenutka kada se ponu odravati u okviru rada policije u
zajednici, kako bi obrazovali graane o pravima koja imaju i nainima da se ale.
Ilustracija 1: Pritube koje je OUK primio u periodu 2006.2010.
12 Dok su bili dio Uprave policije, ee su od direktora policije i drugih rukovodilaca primali zahtjeve za sprovoenje
istrage. Na primjer, u Godinjem izvjetaju o radu Uprave policije za 2008. godinu (str. 49) navodi se da je OUK sprovelo istragu
o upotrebu bolovanja na zahtjev direktora i da je sa tim u vezi OUK predloilo mjere koje su ishodovale smanjenim brojem
bolovanja odreenih slubenika. Drugi primjer naveden u istom izvjetaju je zahtjev naelnika podrunih jedinica policije o
sprovoenju kontrole nad upotrebom slubenih vozila i potronjom goriva u Nikiu i Pljevljima, gdje nijesu utvrene nikakve
nepravilnosti.
13 Neto kasnije uvedena je posebna telefonska linija za anonimno prijavljivanje korupcije u policiji, to je moglo izaz-
vati konfuziju meu graanima koji broj da koriste.
82
Ilustracija 2: Promotivna broura za podnoenje prigovora
83
Tabela 3: Statistiki pregled albi
Godina 2006. 2007. 2008. 2009. 2010. Ukupno
Ukupan broj pritubi 158 (234) 216 (158) 297 (216) 204 (207) 183 (204)
Ukupno osnovanih
pritubi 25 35 61 (35) 26 (61) 17 (26)
Ukupno neosnovanih
pritubi
133
(84.18%)
181
(83.3%) 231 (181)
178 (236)
87,3% 166 (178)
Broj pritubi pod-
nijetih neposredno
nadreenom 126 95 67 (95) 88 (67)
Nadreeni proglasili
osnovanim 73 3 3
Nadreeni proglasili
neosnovanim 64 85
Pritube podnijete
OUK 85 142 202 137 95 661
OUK proglasio osno-
vanim
20
(23,53%)
27
(19,01%)
47
(23,27%)
23
(16,79%)
14
(14,74%)
131
(19,82%)
OUK proglasio neos-
novanim
65
(76,47%)
115
(80,99%)
155
(76,73%)
114
(83,21%)
81
(85,26%)
530
(80,18%)
Analiza sprovoenja mjera koje preporue mehanizmi unutranje kontrole (OUK, Odbor za policijsku
etiku i Disciplinska komisija) ukazuju na smanjene i krivinih i prekrajnih prijava (videti Tabelu 4, Do-
datak IV), kao i da se najee preduzimaju disciplinske mjere. ini se da su neke jedinice podlonije
zloupotrebi slubenog poloaja, kao to su Posebna jedinica policije, interventne jedinice, granina
policija i Sektor za obezbjeenje linosti i objekata. Najee naruavanje discipline je verbalni ili fziki
napad (prijetnja ili uee u tui). Istraivanje javnog mnenja potvrdilo je ovu tendenciju, dodajui
najee uzroke pritubi: pretjerana upotreba sile, iznuivanje priznanja, nepotovanje i zloba i dis-
kriminacija na osnovu pola ili etnike pripadnosti.
15
Vano je istai da policijski izvjetaji ne sadre po-
datke o mjerama preduzetim da se ispravi devijantno ponaanje u jedinicama koje ne ispunjavaju us-
love iz domaih propisa i meunarodnih standarda. Analiza pritubi ukazuju da je od ukupnog broja
opravdanih pritubi 164 (182) samo 38 bilo protiv viih rukovodilaca.
16
To potvruje rasprostranjenu
percepciju o nekanjivosti viih inova. Pored toga, nevladine organizacije (NVO) su tokom razgovora
u pripremi ovog izvjetaja primjetile da su policajci kojima je utvrena odgovornost za krenje pravila
slube, kao i visoki slubenici umjeani u sluajeve torture, ostaju na dunosti.
17
Stoga i ne udi to je
Stejt department SAD u izvjetaju o stanju ljudskih prava u Crnoj Gori 2010. godine naveo policijsko
maltretiranje osumnjienih u pritvoru i nekanjivost policajaca meu kljune probleme ljudskih prava u
15 Najpoznatiji sluaj je zlostavljanje Aleksandra Pejanovia u pritvoru 2008. godine. U Osnovnom sudu u Podgorici 11.
juna 2011. godine osueni su policajci Milan Kljajevi i Milanko Lekovi na pet mjeseci zatvora, a Ivica Paunovi i jo tri policajca
osloboeni su optubi: Bojan Radunovi, Dobrivoje urii, i Goran Stankovi. Osueni policajci su se alili. Kao odgovor na
izjave Stankovia, tuilatvo je pokrenulo a zatim i stopiralo novo suenje. Aleksandar Pejanovi je zatim podnio tubu protiv
Radunovia i uriia. U decembru 2009. godine, tokom suenja, Stankovi je naveo da je nekoliko njegovih kolega, uglavnom
nadreeni i visoko rangirani slubenici, poinilo seriju prekraja u vezi sa nareivanjem, omoguavanjem i prikrivanjem torture
nad Pejanoviem, ukljuujui i falsifkovanje slubene zabiljeke. Tada je OUK podnijelo kontratubu protiv njega za drugi inci-
dent. Drugi najpoznatiji sluaj je racija u zatvoru u Spuu tokom 2005. godine, koju je tada navodno naredio bivi ef policije u
Podgorici Milan Vujanovi.
16 Dodatna pitanja, Politiki kriterijumi, pitanje br. 48, str. 127.
17 Ovo je citirano tokom intervjua sprovedenih za ovaj izvjetaj, ali i za izvjetaj Stejt departmenta o ljudskim pravima
u Crnoj Gori za 2010. godinu, str. 4.
84
Crnoj Gori. Prema komesaru Savjeta Evrope za ljudska prava, koji je posjetio zemlju 2008. godine, bilo je
malo krivinih postupaka protiv policajaca zbog iznuivanja dokaza, zlostavljanja, torture ili zloupotrebe
slubenog poloaja, a oni i koji su se dogodili nisu efkasno sprovedeni. Sudovi su izrekli presude u ma-
lom broju predmeta, ali kazne su ograniene na opomene, uslovne kazne i novane kazne.
18
Disfunkcionalni sistem podnoenja pritubi
Zabrinjavajui nalaz istraivanja javnog mnenja jeste da je neto vie od polovine ispitanika (55%) navelo
da, po njihovom miljenju, ne vrijedi podnositi pritubu protiv policije.
19
Meutim, na neto specifnije
pitanje, da li bi podnijeli krivinu prijavu i/ili prijavili policijsko zlostavljanje, 59% je odgovorilo da bi
prijavilo, a 40% da ne bi.
20
Razlozi za neprijavljivanje ukazuju na disfunkcionalan sistem podnoenja
pritubi. Gotovo treina ispitanika (31,1%) nema uopte povjerenja u sistem i tvrdi da je podnoenje
pritube uzaludno. Jo ozbiljnije, 27,7% ispitanika navelo je da se plai posljedica podnoenja pritube
na policiju. Dok 26,4% vjeruje da je suvie teko dokazati sluaj policijske zloupotrebe, sledeih 14,8%
priznaje da ne zna kome da se ali.
21
Nekoliko crnogorskih NVO specijalizovanih za nadzor ljudskih prava (Inicijativa mladih za ljudska prava
YIHR, Akcija za ljudska prava HRA, CEDEM) primjetile su da se graani koji prijavljivali policajce
suoavali sa tekoama: istraga ovih sluajeva bila je spora, teko je bilo prikupiti dokaze, a policajci
su esto ostajali na dunosti dok su bili pod istragom.
22
Jo jedna praksa koja je doprinijela oklijevanju
graana da prijave rav policijski tretman jeste to to policija podnosi protivtube protiv osoba koje
prijavljuju policijsku zloupotrebu. YIHR je izvjestila da je tokom 2010. godine ova praksa koriena neto
manje. Ovakva praksa moe ukazivati na to da se policija aktivno opirala albenom sistemu i izlazila
relativno nekanjeno.
Postoji potreba za neprestanim i inovativnim promotivnim i obrazovnim kampanjama o nainima,
zatitnim mjerama i efektima podnoenja pritubi protiv policajaca. Iako je pregled broja pritubi, broja
osnovanih i neosnovanih pritubi, broja objedinjenih pritubi i broja izreenih opomena uobiajeno
dostupan u godinjem izvjetaju Uprave policije, njemu nedostaje analiza i kvalitativni podaci, poput
onih o vrsti pritubi i o jedinicama protiv kojih je podnijet najvei broj pritubi. MUP treba da obezbi-
jedi da analize, preporuke i druga relevantna dokumenta OUK budu dostupna javnosti i objavljena na
Internet stranici MUP, a ne samo jednom godinje u sklopu godinjeg izvjetaja. Ministarstvo takoe
treba da reklamira i promovie procedure za podnoenje pritubi i da informie javnosti da su pritube
sada u njegovoj nadlenosti. Bilo bi preporuivo, u skladu sa OEBS-ovim Smjernicama za demokratski rad
policije
23
, da podatke o pritubama zajedniki analiziraju MUP, policija i grupa spoljnih strunjaka, zarad
identifkovanja uzroka zloupotrebe slubenog poloaja, kao i radi neposrednog bavljenja tim uzrocima.
Takoe je preporuljivo da skuptinski Odbor za bezbjednost i odbranu jednom godinje koordinie
sastanak svih organa nadlenih za primanje i istragu pritubi. Odbor takoe treba da bude odgovoran
i za analizu istraga koje sprovode sami organi za sprovoenje zakona i da saini preporuke o disciplin-
skim mjerama ili izricanju kazni, radi nadziranja djelotvornosti albenog sistema.
Ovaj problemski orijentisan pristup mogao bi omoguiti identifkovanje onih policajaca koji neprestano
privlae pritube, pa samim tim i primjenu ljekova poput savjetovanja, obuke i promjene zadataka. Nad-
alje, podaci iz pritubi mogli bi biti iskorieni za identifkovanje policijske politike, taktike i trendova
u ponaanju koji ne zadovoljavaju zahtjeve iz domaih propisa i meunarodnih standarda, koje nose
potencijal za znaajan broj pritubi, te stoga reba da budu razmotrene i/ili promijenjene.
24
Za sada je percepcija o nekanjivosti osnaena injenicom da ni OUK ni policijsko rukovodstvo nijesu
uspjeli da prate identifkovane trendove u pritubama na policiju. tavie, policajci protiv kojih su na-
novo podnoene pritube treba da budu predmet dalje istrage i privremeno suspendovani sa dunosti.
18 Statistiki pregled rada OUK pogledati na slubenom sajtu uprave policije www.policija.me
22 Stejt department SAD. Izvjetaj o stanju ljudskih prava u Crnoj Gori za 2010, str. 4.
23 Carthy, Kevin (2006) The Guidelines on Democratic Policing [Smjernice za demokratski rad policije] (Be: OEBS) str. 141.
24 Ibid. str. 4142.
85
Odbor za policijsku etiku
Kodeks policijskog ponaanja usvojen je 2006. godine i usklaen je sa Evropskim kodeksom policijskog
ponaanja (preporuka (2001)10). tampan je 2008. godine uz podrku Misije OEBS i podijeljen svim poli-
cajcima. Trenutno se radi na novoj verziji Kodeksa policijskog ponaanja, kako bi bila uvedena novina da
Odbor za policijsku etiku ima pravo da pripadnicima Uprave policije izrie opomenu i stroiju opomenu,
kao represivni vid njegovog djelovanja.
Odbor za policijsku etiku formiran je 2006. godine. Ima sedam lanova: etiri predstavnika Uprave polic-
ije i po jednog predstavnika MUP, Policijske akademije i organizacija graanskog drutva koje se bave
ljudskim pravima. Oni razmatraju predmet koje mogu dobiti od policijskih starjeina, graana, NVO,
Savjeta za graansku kontrolu rada policije itd. Tokom 2009. godine Odbor je analizirao 55 predmeta
od kojih je 53 dostavljeno nadlenom disciplinskom tuiocu, a dva predmeta zakljuili da nije dolo do
povrede Kodeksa policijskog ponaanja. U 2010. godini analizirao je 45 predmeta, od kojih su 34 dostav-
ljena disciplinskom tuiocu, za sedam je vraeno predlagau na doradu ili dopunu, zbog nedostatka
izjava svjedoka, oteenih, okrivljenih, medicinske dokumentacije, slubenih zabiljeki, dokumenata za
upotrebu fzike sile... U etiri predmeta, Odbor za policijsku etiku dao je miljenje da nije dolo do pov-
rede Kodeksa policijskog ponaanja.
Odbor za policijsku etiku sastaje se najmanje jednom mjeseno radi praenja rada policije, a pored rad-
nih, redovno odrava i konsultativne sastanke kako bi djelovao preventivno i edukativno. U vie na-
vrata, postupajui po prijavama Savjeta za graansku kontrolu rada policije, NVO, graana ili policijskih
starjeina, Odbor je svim starjeinama i organizacionim jedinicama Uprave policije slao instruktivne ili
upozoravajue telegrame i dopise, kako da se ponaaju u sluajevima prema manjinskim zajednicama,
konkretno prema Romima, LGBT populaciji, kolskoj omladini, zavisnicima od opijata... Odbor je takoe
reagovao na zloupotrebu slubenih vozila.
Glavni nedostatak sadanjeg Kodeks policijskog ponaanja jeste da je miljenje Odbora za policijsku etiku
preduslov za djelovanje tuioca za disciplinski postupak, ali da ono nije i obavezujue.
25
U sluajevima u
kojima bi to neposredno nadreeni naao za opravdano i osnovano, pokretani su disciplinski postupci,
a predmetna dokumentacija dostavljana je ovlaenim disciplinskim tuiocima na procjenu ima li u dje-
lima ili postupcima pojedinih policajaca elemenata krivinog djela koje se goni po slubenoj dunosti,
kao i Odboru da ustanovi etinosti ponanja tih policajaca. lanovi Odbora preporuili su da njihove
preporuke za tea krenja Kodeksa treba da budu obavezujua za disciplinskog tuioca. Ulogu Odbora
treba osnaiti, pored ostalog i inoviranjem postojeeg Kodeksa, pribliiti ga javnosti i graanima preko
svih vidova medija, ee obilaziti organizacione jedinice Uprave policije i neposredno na terenu obav-
ljati edukativno-preventivnu funkciju.
Nezavisni dravni organi
Savjet za graansku kontrolu rada policije jo je jedan mehanizam spoljanjeg nadzora policijskog
rada. U OEBS-ovom izvjetaju Rad policije u Saveznoj Republici Jugoslaviji iz 2001. godine
26
, Riard Monk
(Richard Monk) je naglasio potrebu za nezavisnim organom, ovlaenim da od policije zahtijeva dostav-
ljanje dokumenata i ostalog materijala, kao i da pred sebe pozove policajce i ostalo osoblje policije.
Preporuio je da takav organ takoe treba da bude u mogunosti da nadgleda svaku unutranju istragu
i da intervenie ili zatrae ponovno razmatranje albe.
27
Uspostavljanje Savjeta za graansku kontrolu
rada policije 2005. godine sadrano je u Zakonu o policiji. To je nezavisno tijelo za spoljanji nadzorn
koje procjenjuje rad policije, prvenstveno radi zatite ljudskih prava i sloboda. Osnovala ga je i izabrala
Skuptina Crne Gore. Savjet se sastoji od pet lanova, predstavnika organizacija graanskog drutva,
Univerziteta Crne Gore i tri poluzvanina udruenja: Advokatska komora, Ljekarska komora i Udruenje
pravnika.
Savjet ima Poslovnik o radu (mart 2012.) kojim su regulisana njegova ovlaenja i nadlenosti. Nadlean
je za javni nadzor rada policije, kontrolisanje i posmatranje primjene policijskih ovlaenja, zatitu ljud-
25 http://www.dan.co.me/index.php?nivo=...&clanak=206239
26 Monk, Richard (2001). Studija o radu policije u Saveznoj Republici Jugoslaviji u. Be: OEBS, str. 13.
27 Ibid.
86
skih prava i sloboda graana, sprovoenje Zakona o policiji i ostalih relevantnih domaih propisa (Za-
kon o policiji, lan 93). Moe da raspravlja albe graana ili policajaca i moe pokretati sopstvene istrage.
Uprava policije zakonski je obavezna da dostavi podatke i dokumenta koje Savjeta zahtijeva. Njegove
ocjene i preporuke dostavljaju se direktoru policije i stranki koja je postupak pokrenula (Poslovnik, l.
14). Direktor je obavezan da Savjet informie o preduzetim mjerama. Savjet takoe dva puta godinje
ima redovne sastanke sa direktorom i visokim rukovodstvom Uprave policije. Pored reagovanja na albe,
Savjet takoe aktivno ispunjava ulogu nadzora nad policijom dajui preporuke Upravi policije, od koji
su neke za cilj imale depolitizaciju policije. Ukoliko Savjet nije zadovoljan onim to je direktor policije
preduzeo, o tome moe obavijestiti javnost i Skuptinu. lanovi Savjeta su veoma aktivno obavljali svoju
ulogu i u javnim su glasilima bili vidljiviji od bilo kog drugog nadzornog mehanizma. Uprkos uporednoj
prednosti u odnosu na ostale mehanizme nadzora, NVO koje se bave ljudskim pravima kritikovale su ga
jer nema redovnije i sadrajnije konsultacije sa onim organizacijama koje pruaju pravnu pomo i koje
takoe mogu doprinijeti analizi trendova koju radi Savjet.
Na poetku je uloga Savjeta bila dosta nejasna. Na primjer, tokom perioda prije referenduma o neza-
visnosti, Savjet je mlako reagovao na politiki progon policajaca koji su podravali saveznu dravu sa
Srbijom. Njih je oko stotinu premjeteno da radi van mjesta u kojem ivi, to je uzrokovalo da napuste
posao. Ubrzo poslije toga, Savjet se meutim istakao uglavnom kroz aktivnosti g. Aleksandra Zekovia,
lana koji predstavlja NVO za ljudska prava. Kada je izabran novi sastav Savjeta, grupa NVO protes-
tovala je protiv toga to Skuptina nije potvrdila ponovno imenovanje predstavnika NVO u tom tijelu (g.
Zekovia), dok je podrala imenovanje ostalih etiri lana. Izvreni pritisak bio je uspjean i rezultiraoje
njegovim ponovnim izborom.
Odbor se bavio brojnim sluajevima. U toku perioda 20052008. godine Savjet ih je obradio vie od
400.
28
Savjet je izvjetavao o sluajevima zloupotrebe policijskih ovlaenja, naroito protiv Roma i dru-
gih manjina, ali i o sluajevima koji se odnose na policijsku torturu ili nedolino ponaanje saobraajne
policije. U nekim sluajevima, policija nije uspjela da odgovori na ove preporuke. lan Savjeta iz NVO
javno je optuio Upravu policije da nije odgovarjue kaznila neke policajce za koje je naeno da su
zloupotrijebili slubu. Policija je ove tvrdnje odbila kao neosnovane. Treba napomenuti da Odbor za
bezbjednost i odbranu ima mogunost da ukljui lanove Savjeta u svoje radne sjednice, ali se ovo do-
godilo samo jednom, 19. aprila 2011. godine. Povezivanje ove dvije ustanove najvjerovatnije bi donijelo
pozitivnu sinergiju i mnogo vie odgovornosti samog sektora. Savjetu nedostaju resursi da aktivnije
obavlja svoju dunost. Potrebne su mu stalne prostorije i administrativna podrka. Jednostavno reeno,
bolja koordinacija i saradnja treba da budu cilj Odbora i Savjeta u budunosti.
Zatitinik ljudskih prava i sloboda (ombudsman) ustanovljen je 2003. godine kao nezavisno tijelo iji
je osnovni zadatak da obezbijedi da dravni organi u svom radu potuju ljudska prava. Graani mogu
podnijeti albe ombudsmanu, koji e zatim sprovesti nezavisnu istragu. Nalazi, vienja, miljenja i pre-
poruke ombudsmana podnose se Skuptini i javnosti jednom godinje. Ombudsmanu je poslat rela-
tivno mali broj albi protiv policije (na primjer, 34 u 2010. godini), jer su graani skloniji da albe upute
Savjetu za graansku kontrolu rada policije. Sluba ombudsmana prima i mali broj albi policajaca, a
one se uglavnom odnose na navodne nedostatke u postupku zapoljavanja u Upravi policije ili na ne-
obnavljanje godinjih ugovora o radu u policijskoj slubi.
Postojei fnansijski i ljudski resursi slube zatitinika ljudskih prava i sloboda nijesu dovoljni za efkasno
izvravanje zadataka. Zaposlenima nedostaje specijalistika obuka za bavljenje sluajevima policijske
odgovornosti, osim u sluajevima povezanim sa pritvorom. Znaajna ovlaenja ombudsmanu su data
u vezi sa pristupom podacima u posjedu dravnih ustanova, bez obzira na stepen tajnosti (l. 36).
Novi Zakon o zatitiniku ljudskih prava i sloboda, kojim je njegova nadlenost proirena na zatitu od
torture i ravog tretiranja, usvojen je u julu 2011. godine. pritvorenici ili zatvorenici mogu se ombuds-
manu obratiti u zapeaenom kovertu koji mu mora biti predat neotvoren. Ovo je pokrenuto na os-
novu izvjetaja koji je 2008. godine uradio Evropski odbor za sprjeavanje torture. U ovom je izvjetaju
navedeno da su lanovi misije Odbora uli mnoge optube na raun policijskog maltretiranje osoba u
pritvoru, posebno o pokuajima iznuivanja priznanja u prvim asovima po liavanju slobode. I ene i
28 Izvjetaj o graanskoj kontroli rada policije 2005-2008. Dostupan na: http://www.hraction.org/wp-content/uploads/
gradj_kontrola_policije_u_cg_2005-2008.pdf
87
mukarci podnosili su albe na amare, pesnienje i utiranje, udarce palicama, kundacima ili drugim
tvrdim predmetima.
29
Ombudsman je Upravi policije dao preporuke o prostorijama za zadravanje, a
ova je u skladu sa njima preduzela korake za unaprijeenje uslova i znaajno je uloila u poboljanje
prostorija za zadravanje. Izvjetaj amerikog Stejt departmenta o ljudskim pravima u Crnoj Gori za
2010. godinu navodi da povremeni sluajevi nasilja i dalje se prijavljuju, naroito u policijskim stani-
cama. Procesuiranje prijavljenih sluajeva nastavlja da bude sporo. Broj pravosnanih presuda ostaje
nizak.
30
stoga je neophodno nastaviti napore na sprjeavanju nasilja i torture osumnjienih u polici-
jskom pritvoru.
Sudska kontrola i nadzor policije
Nezavisno, nepristrasno i funkcionalno pravosue kljuno je za obezbjeivanje zakonske odgovornosti
policije, odluujui o predmetima protiv policajaca, kao i o albama protiv rjeenja organa za nadzor
policije (npr. disciplinske komisije, direktor policije). Pored toga, sudstvo je dio vlasti koje odobrava
upotrebu posebnih istranih mjera, odluujui o njihovoj neophodnosti kada to trae Uprava policije
i Agencija za nacionalnu bezbjednost. Treba rei da su zakonodavna i izvrna grana vlasti u Crnoj Gori
kritikovane zboh nepotovanja sudske kao posebne grane vlasti. Zabiljeen je izvjestan broj sluajeva
u kojima dravne ustanove, posebno policija, nijesu djelovale prema nalogu suda. Na primjer, ignorisa-
ni su nalozi za pritvor, obino bez davanja ikakvog objanjenja. Pored toga, u sloenim sluajevima,
policija i tuilatvo nijesu odbrani dostavljali dokaze (primjer A.M. Vii sud u Podgorici, gdje je dokaz
dobijen korienjem posebnih istranih mjera).
31
Takoe, u izvjetaju amerikog Stejt departmenta o
ljudskim pravima u Crnoj Gori za 2011. godinu
32
navedeno je da su kanjenja u procesuiranju nekih
optubi za policijsku zloupotrebu povremeno dovovodil do odbacivanja pred sudom jer nijesu blagov-
remeno podnete.
33
Domaa NVO YIHR je 2010. godine izvijestila da je broj sluajeva torture u koje su
bili umijeani policajci i pripadnici ostalih bezbjednosnih organa bio nii no u prethodnom periodu, ali
i da je broj predmeta politiki motivisanog nasilja bio na nivou zabrinjavajueg.
34
Ovo je potvreno i u
posljednjem izvjetaju Evropske komisije u kome se navodi da policija nije uspjela da obezbijedi zatitu
braniocima ljudskih prava i medijima. Ovo je zabrinjavajui trend jer moe uticati na slobodu politikog
nadmetanja.
Pomena je takoe vrijedna i zabrinutost koju su tokom istraivanja policijskog mnenja izrekli zaposleni
u Sektoru kriminalistike policije, u vezi sa aspektima novousvojenih izmena Zakonika o krivinom pos-
tupku, koje za cilj imaju prenos zakonskog ovlaenja za ispitivanje osumnjienih na tuilatvo.
Vie je aspekata koji policiju ine nezadovoljnom. Prvo, vrijeme izmeu hapenja i podizanja optunice
ogranieno je na dvanaest asova. Policija tvrdi da to vrijeme nije dovoljno. ini se da je policija na-
viknuta da troi vie vremena na ispitivanje osumnjienih bez pristupa pravnom zastupniku, odnosno
kojima je taj pristup ogranien. [] Ova percepcija se moe posmatrati u smislu opte nervoze da e au-
tonomija policije u voenju kriminalistike istrage biti razvodnjena prisustvom tuioca. Njegov poten-
cijal agensa unutranjeg nadzora bi osumnjienima obezbjedila zakonska prava koja bi mogla oteati
sprovoenje istrage.
35
29 Savjet Evrope, Izvjetaj Vladi Crne Gore koji je sproveo Evropski Odbor za sprjeavanje torture i neljudskog ili degradirajueg
tretmana ili kanjavanja sa posjete Crnoj Gori u periodu od 15 do 22. septembra 2008. godine, (CPT/Inf (2010) 3), str. 14.
30 Izvjetaj amerikog Stejt dipartmenta o ljudskim pravima Crna Gora 2010. Dostupno na: http://www.state.gov/g/
drl/rls/hrrpt/2010/eur/154441.htm
31 CEDEM-ov izvjetaj o posmatranju pravosudnog sistema u Crnoj Gori. Dostupno na: http://www.cedem.me/fajlovi/
attach_fajlovi/pdf/izvjestaj-o-izvrsenom-monitoringu-2011-10-3.pdf
32 Izvjetaj amerikog Stejt dipartmenta o ljudskim pravima Crna Gora 2010. Dostupno na: http://www.state.gov/g/
drl/rls/hrrpt/2010/eur/154441.htm
33 Na primjer, u septembru 2009. godine Osnovni sud u Podgorici navodi ovaj razlog kada su arhivirane optunice za
policijske slubenike Darko Deli, Darko Kneevi, Dragan Krstovi, Velimir Rajkovi i Slavko Mini, optuenih za maltretiranje
Milovana Jovanovia.
34 Grupa mladia je 25. juna 2010. godine napala maloljetnog sina Neboje Medojevia, lidera opozicione stranke Pokret
za promjene, nanevi mu lake povrede. Trojica su uhapena. Ovaj napad slijedio je fzikom napadu na samog Medojevia
ispred njegovog doma poetkom te godine, ubrzo poto je dao veoma zapaeni intervju u kojem je javno imenovao jednu
osobu osumnjienu za kriminal. Medojevi je tvrdio da je napad politiki motivisan, a Uprava policije tvrdnju je kategorino
negirala. Savjet za graansku kontrolu policije je meutim zakljuio da je policija prekoraila svoja ovlaenja izraavajui stav
o nepostojanju politike motivacije za incident.
35 Rajan, Beri (2010) Izvjetaj o percepciji policije i reformi policije (Podgorica: Misija OEBS u Crnoj Gori), str. 2122.
88
Ovo je potvreno i izvjetaju NVO Akcija za ljudska prava u kome je primijeena jo jedna zabrinjavajua
praksa da sudija rijetko odmah pozove pritvorenu osobu na ispitivanje, naroito vikendima. [] ini se
tavie da policija pribjegava sljedeoj nezdravoj praksi: poto advokat odbrane uloi albu na nalog
za pritvor, oni je ne prosljeuju istranom sudiji, ve izdaju rjeenje o opozivu pritvora i ak navedu da
su nadleni tuilac i istrani sudija uredno o tome obavijeteni. Postoji realan rizik da takvo ponaanje
postane redovna praksa, s obzirom da ni dravni tuilac ni sud ne preduzimaju ikakve korake protiv tako
besramno prekoraenih policijskih ovlaenja.
36
Stoga je kljuno obezbijediti odgovarajuu obuku i nadzor nad sprovoenjem novih propisa, kako bi
se izbjeglo tradicionalno oslanjanje na sasluanja i priznanje i zamijeniti ga tehniki i proceduralno
detaljnijim pristupom u saglasnosti sa standardima ljudskih prava.
5.4 Finansijska odgovornost
Policijska sluba u Crnoj Gori poreske obveznike godinje kota vie od 60 miliona evra. Veliina ovog
budeta i vanost da se za javni novac iziskuju i dobro upravljanje u policijskoj slubi i detaljan struni
nadzor zaduenih da policiju dre odgovornom. Dravna revizorska institucija (DRI) poela je sa ra-
dom 2004. godine, po usvajanju Zakona o DRI. Ona je ustavno defnisana kao vrhovni fnansijski kon-
trolor. DRI funkcionie nezavisno (i zakonski i fnansijski) od Vlade Crne Gore. Zaduena je za instituci-
onalnu, spoljnu, nezavisnu, strunu i nepristrasnu kontrolu budetskih rashoda. DRI je uspostavljena da
kontrolie pravilnost (zakonitost), ekonominost, efkasnost i djelotvornost troenja budetskih sred-
stava i upravljanja dravnom imovinom. DRI odreuje koje e organe kontrolisati, kao i vrijeme i obim
kontrole i na koji nain e kontrola biti sprovedena. Relevantna nadlenost za nadzor fnansijskog funk-
cionisanja policije jeste da DRI ima pravo da zapone kontrolu bez prethodne najave, a kontrolisane
jedinice imaju obavezu da DRI ili njenom ovlaenom dostave licu sve zahtijevane podatke i dokumen-
ta, ukljuujui i podatke povjerljive prirode ili dokumenta odreena kao povjerljiva. Valjano fnansijsko
upravljanje sauvano je odredbama kojima je propisano da DRI obavjetava predsjednike Republike,
Skuptine i Vlade o okolnostima povjerljive prirode koje su izazvale ili mogu izazvati fnansijsku ili kakvu
drugu tetu velikog obima. DRI je takoe ovlaena da bez odlaganja izvjesti o kontrolisanoj jedinici
ukoliko su naeni razlozi za prijavu tete. Vano je pomenuti da DRI, bez odlaganja, mora podnijeti
krivine prijave, ako u postupku revizije utvrdi da postoje osnovi sumnje da je uinjeno krivino djelo
(Zakon o DRI, l. 23). Glavna zabrinutost u vezi sa radom DRI javlja se kada Vlada i ministarstva dosta kas-
no ponu da ispunjavaju preporuke DRI ili kada ih u veini sluajeva uopte ne ispune.
37
DRI je sprovela
kontrolu nad MUP 2009. godine, a nad Upravom policije i Policijskom akademijom 2010. godine.
Finansijska transparentnost bezbjednosnog sektora svakako je ometena injenicom da su policija, kao i
vojska i Agencija za nacionalnu bezbjednost, iskljuene iz redovnog postupka javnih nabavki, te nijesu
u obavezi da objave detalje svojih postupaka nabavke.
38
lan 3 Zakona o javnim nabavkama navodi
izuzetke od primjene Zakona, regulie izuzetke od standardnih procedura koja vae za javne nabavke,
a to su sljedei sluajevi: nabavka naoruanja, municije i drugog materijala potrebnog za odbranu i
bezbjednost drave. Stoga standardne procedure o transparentnosti javnih nabavki nijesu obavezne
kada se radi o nacionalnoj bezbjednosti. tavie, procedura otvaranja javnog tendera za sve zainteres-
ovane uesnike takoe je izuzetak, a tenderi se ugovaraju direktnim pregovorima iza zatvorenih vra-
ta. Mogunost tretiranja nekih materijala neophodnim za nacionalnu bezbjednosti trenutno ostavlja
isuvie prostora za zloupotrebu sredstava. Primjer koji se pojavio tokom velikog broja intervjua ticao
se na izgradnju nove zgrade Uprave policije za 13 miliona eura bez javnog tendera.
39
Jo jedna ozbiljna
prepreka ovom procesu jeste oklijevanje skuptinskog Odbora za bezbjednost i odbranu da javnost
informie o tome da li oni koji pruaju bezbjednost resurse koriste u skladu sa zakonom. DRI i Komis-
ija za javne nabavke nijesu podnijeli nijednu krivinu prijavu, dok je policija u trogodinjem periodu
podnijela svega tri krivine prijave zbog sumnje u zloupotrebu slubenog poloaja u postupku javnih
36 Gorjanc-Prelevi, Tea (ur.) (2011), Ljudska prava u Crnoj Gori (Podgorica: Akcija za ljudska prava), str. 209210.
37 DRI: Vlada slabo primjenjuje preporuke revizora. Marija Mirjai. Vijesti: 17. novembar 2011.
38 Kako je i predvieno Uredbom o stranim trgovinskim fondovima za posebne namjene koju je Vlada Crne Gore usvo-
jila 21. oktobra 2010. godine
39 lanak u Vijestima. Pogledati na: http://www.vijesti.me/vijesti/mup-besplatno-koristi-zgradu-koju-je-kupio-aco-du-
kanovic-clanak-11168
89
nabavki.
40
Javnost nije obavetena da li je sud donio ikakvu odluku u ovoj oblasti. Potrebno je da os-
oblje DRI bude obueno da nadzire nabakame za posebne svrhe koje su iskljuene iz redovnog sis-
tema javnih nabavki. Takoe treba da budu obueni za nadzor isplata odreenih za posebne operativne
potrebe (poput kontrolisane isporuke), dodatnih prihoda od pruanja policijskih usluga, ukljuujui i
vanbudetske resurse namijenje poboljanju rada policije u obliku pomoi ili donacija od nedravnih ili
drugih pravnih lica.
5.5 Transparentnost i zatita linih podataka
Transparentnost je jedan od glavnih preduslova za nadzor koji vre NVO i tampa. ini se da je i dalje
prisutan ostatak razmiljanja iz socijalistikog doba, po kome su pitanja bezbjednosti smatrana strogo
rezervisanim za izvrnu vlast i po kome nije na graanskom drutvu da ih istrauje ili preispituje. Slobo-
dan pristup podacima zagarantovan je i Ustavom i posebnim Zakonom o slobodnom pristupu podaci-
ma od javnog znaaja
41
usvojenom 2005. godine. Zakon meutim ne obezbjeuje odgovarajuu zatitu
ovog prava. Na primjer, ustanove veoma esto uskrauju pristup podacima od javnog znaaja tvrdei
da su povjerljive prirode. Osoba ili grupa koja je podnijela zahtjev onda se Upravnom sudu moe aliti
zbog uskraivanja pristupa podacima. ini se meutim da odluka ovog suda de fakto nije obavezujua.
Zabiljeeni su brojni sluajevi u kojima su ustanove za koje je ustanovljeno da su nezakonito uskratile
pristup podacima ignorisale sudsku odluku, bez podvrgavanja ikakvim negativnim posledicama. Jed-
nostavno reeno, pravo na slobodan pristup podacima teoretski postoji, ali je u praksi esto uskraeno.
Statistiki podaci organizacije MANS pokazuju da meu ustanove koje ne potuju u potpunosti ovaj
zakon spadaju, izmeu ostalih, Uprava policije, Ministarstvo pravde, Vrhovno dravno tuilatvo, Minis-
tarstvo fnansija.
42

Poslednjih godina povean je broj zahtjeva na osnovu ovog Zakona upuenih dravnim ustanovama.
Veina ovih zahtjeva potie iz organizacija graanskog drutva, dok mali dio potie od graana. Ovo
poveanje zahtjeva pokazuje poveanje spremnosti javnosti da ostvaruju svoje pravo na podatke. Dalji
dokazi o poveanoj transparentnosti ogledaju se u saradnji izmeu ustanova sektora bezbjednosti i
graanskog drutva, u obliku zajednikih konsultativnih sastanaka, obuke, seminara Vladina Uprava
za kadrove takoe je organizovala 35 seminara o primjeni Zakona o slobodnom pristupu podacima od
javnog znaaja, na kojima je uestvovalo vie od 500 ljudi zaposlenih u dravnim ustanovama. Zakon
se odnosi na otprilike 900 aktera u Crnoj Gori. Do sada je samo mali broj javnih slubenika zaduenih
za sprovoenje Zakona uestvovao na ovakvim seminarima. Zakon o zatiti linih podataka, usvojen
2008. godine, a izmijenjen godinu dana kasnije, usklaen je sa meunarodnim standardima iz ove ob-
lasti (Konvencija o zatiti pojedinaca iz 1981. godine, zajedno sa Direktivom 95/46 Evropskog parlam-
enta). Agencija za zatitu linih podataka, nezavisno tijelo zasnovano Zakonom o zatiti linih podataka,
preuzela je 2010. godini nadlenost za nadgledanje i sprovoenje Zakona.
5.6 Politika odgovornost skuptinski Odbor za bezbjednost i odbranu
Skuptinski Odbor za bezbjednost i odbranu (SOBO) osnovan je u julu 2005. godine. Sastoji se od 13
poslanika osam iz dvije vladajue stranke i pet iz opozicije. Od osnivanja, ni jedna poslanica nikada nije
bila lanica ovoga Odbora. Predsjednik Odbora g. Mevludin Nuhodi lan je vladajue koalicije. Mjes-
to zamjenika predsjednika Odbora namijenjeno je opoziciji, ali je ostalo upranjeno kada je g. Goran
Danilovi iz Nove srpske demokratije podnio ostavku na ovu poziciju. Politike stranke smatraju ovaj
Odbor jednim od najznaajnijih odbora, to se ogleda u injenici da su u njega uglavnom delegirale
svoje visoke zvaninike i poslanike-veterane. Premda relativno pasivan prvih godina, Odbor je sve ak-
tivniji. Poev od 2010, njegov rad nije regulisan samo Poslovnikom Skuptine, kao kod ostalih odbora,
ve i Zakonom o skuptinskom nadzoru sektora bezbjednosti i odbrane.
43
Zaista se moe konstatovati
da je pravni okvir za skuptinski nadzor sada jak, ali kad je u pitanju stvarna praksa Odbor tek treba da
uhvati korak u smislu djelotvornog korienja svojih ovlaenja i nadlenosti.
40 Institut Alternativa, Javne nabavke u Crnoj Gori Transparentnost i odgovornost, str. 56.
41 Usvojen 8. novembra 2005.
42 Ristovi, B. (2010) Graani trae informacije, ali se zahtjevi i odbijaju, Vijesti, 28 septembar 2010.
43 http://www.skupstina.me/cms/site_data/IVANA/ZAKONI/ZAKON%20879.pdf
90
Tabela 5: Sastav Odbora za bezbjednost i odbranu od 2009. godine
44
Politike stranke predstavljene u Odboru Broj poslanika u Odboru
Vladajue
stranke
Demokratska partija socijalista 6
8
13
Socijaldemokratska partija 2
Opozicione
stranke
Socijalistika narodna partija 2
5
Nova srpska demokratija 1
Pokret za promjene 1
Klub albanskih poslanika
44
1
Zakonom o skuptinskom nadzoru sektora bezbjednosti i odbrane proiren je mandat poslanika da
kontroliu itav sektor bezbjednosti i podstie ih da budu aktivniji, obavezujui Odbor da donosi godinje
akcione planove za kontrolu i nadzor bezbjedonosnog sektora. Prvi takav plan usvojen je 2011. godine.
Zakon pored toga treini lanova SOBO daje pravo da u toku redovnog zasijedanja Skuptine odre
jednu sjednicu Odbora sa jednom temom na dnevnom redu. Ovo je znaajno jer spreava veinu da
blokira inicijative za nadzor, s obzirom da su dovoljna etiri zainteresovana poslanika da utiu na dnevni
red Odbora. Izmeu ostalog, Zakon predvia da SOBO, za razliku od svih drugih odbora, Skuptini Crne
Gore podnosi godinji izvjetaj. Oekuje se da e ovo unaprijediti rad Odbora, koji je obino bio ad hok
i reaktivan. Bie potreban sve aktivniji pristup u nadzoru nad policijom i ostalim organima bezbjednos-
nog i krivinopravnog sektora. SOBO ranije, na primjer, nije nadgledao upotrebu posebnih istranih
mjera, djelotvornost sitema albi, budetska pitanja ili uee policije u multinacionalnim operacijama.
SOBO bi trebalo da pone da organizuje godinji koordinacioni sastanak svih organa zaduenih za pri-
manje i istragu albi, kao i da provjerava istrage koje su sprovele same agencija za sprovoenje zakona i
da radi preporuke o disciplinskim mjerama ili izrecanju sankcija zarad procjene efkasnosti sistema albi.
Rezultati kontrole su sljedei: SOBO je nekoliko puta diskutovao predlog budeta u dijelu koji se odnosi
na odbranu i bezbjednost. Odbor je zakljuio da je budet realno isplaniran. Takoe, direktor policije
Odboru redovno podnosi godinji izvjetaj o radu policije (na ta je zakonom obavezan), ali i ukoliko
postoji potreba za vanrednim sasluanjem zvaninici se dosta brzo pojave pred Odborom i odgovaraju
na pitanja poslanika (npr. sednice povodom istrage protiv kriminalnog klana aria). SOBO je nekoliko
puta organizovao sasluanja direktora policije i pitanja i rasprave odrane o odreenim sluajevima
pokazale su posveenost lanova Odbora irom politikog spektra da svoje dunosti obavljaju na ne-
zavisan i profesionalan nain.
45
Nije se desilo da se predstavnici ustanova sektora bezbjednosti ne po-
jave na sjednici Odbora da odgovaraju na pitanja poslanika. Postoji istorija klasifkovanja svih podataka
kao tajnih i njihove deklasifkacije samo na poseban zahtjev. Ovako ogranien pristup podacima slabi
nadzornu funkciju Odbora, a njegovim lanovima, ionako vezanim bezbjedonosnim mehanizmima i
pravilima dranja osjetljivih podataka tajnim, treba dati vie pristupa. lanovi SOBO imaju pravo na
pristup bilo kojoj vrsti podataka bez obzira na nivo tajnosti. SOBO nikada nije iskoristio ovo pravo u nad-
zoru policijske upotrebe posebnih istranih mjera. Rad Odbora medijski je dobro pokriven, a nedavno
je bilo uspjenih pokuaja ukljuivanja graanskog drutva u rad Odbora.
46
Neki lanovi su primijetili da
44 Mr Mehmet Bardhi is an MP representing the coalition of two ethnic Albanian parties, Democratic Union of Montene-
gro and Albanian Alternative, and is the leader of the former. Two more parties, represented by one MP each, are also taking
part in the Caucus of Albanian MPs.
45 COMMISSION STAFF WORKING DOCUMENT Analytical Report accompanying the COMMUNICATION FROM THE COM-
MISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT AND THE COUNCIL Commission Opinion on Montenegros application for member-
ship of the European Union {COM(2010) 670 fnal}, str. 11.
46 Na primjer, podgorika NVO Institut Alternativa uradila je strunu studiju Komentari Nacrta zakona o skuptinskom
nadzoru u oblasti bezbjednosti i odbrane. lanovi SOBO imali su uvid u dokument. Neki od komentara iz ove studije prihvaeni
su pri izradi konane verzije Zakona.
91
je kvalitet rada bolji na zatvorenim sjednicama bez prisustva tampe, ali to ne treba da postane vodee
naelo rada, jer javnost u naelu ima pravo da bude informisana, osim ukoliko se ne raspravlja o oper-
acijama koje su u toku.
5.7 Preporuke
1. U narednom periodu stratekih reformi, neophodno je meu mehanizmima unutranje kontrole
stroije podijeliti nadlenosti za istragu zloupotreba poloaja i korupcije u policiji. To bi na primjer
znailo da bi izmenama relevantnih zakona, Odjeljenje za unutranju kontrolu bilo nadleno samo
za sluajeve koji podrazumijevaju istragu krivinih dijela, dok bi Odbor za policijsku etiku nastavio
da se bavi manjim prekrajima.
2. Skuptinski Odbor za bezbjednost i odbranu treba da obezbjedi odgovarajuu horizontalnu sarad-
nju meu razliitim mehanizmima nadzora (npr. unutranja kontrola i spoljni mehanizmi Savjet,
ombudsman, Skuptina) i da tako obezbijedi integrisanu odgovornost policije prema graanima. U
tu svrhu, Odbor za bezbjednost i odbranu treba da, najmanje jednom godinje, organizuje koordi-
nacioni sastanak svih organa zaduenih za primanje i istragu albi, kao i da provjerava istrage koje
su sprovele same agencija za sprovoenje zakona i da radi preporuke o disciplinskim mjerama ili
izrecanju sankcija zarad procjene efkasnosti sistema albi.
3. Rukovodstvo policije treba da se pozabavi rasprostranjenom percepcijom korupcije i povezanosti
sa organizovanim kriminalom i nekanjivosti, objavljivanjem istraga korupcije i mjera koje graani
mogu da preduzmu i sprovoenjem sveobuhvatne analize rizika. Analizom rizika treba identifkova-
ti situacije u kojima moe doi do korupcije, poput poslova i policijskih zadataka najpodlonijih ko-
rupciji, kao i organizacionih procesa koji vode koruptivnom ponaanju (poput povjerljivih nabavki
ili netransparentne politika unapreivanja), emu treba da slijedi odgovarajue mjere prevencije i
sankcionisanja. Treba sprovesti i aktivno promovisati politiku nulte tolerancije za korupciju i podsti-
cati graane i policajce da prijavljuju sluajeve ak i sitnog mita.
4. Odjeljenje za unutranju kontrolu (OUK) treba da u potpunosti koristi svoje nadlenosti, ne samo
reagovanjem na pritube graana, nego i preduzimanjem inicijative u praenju optih zakljuaka i
preporuka koje daju ostali nadzornih mehanizama, kao i istragom policajaca ili jedinice protiv kojih
se esto podnose albe ili koji su vie od jedanput proglaeni krivim za zloupotrebu. OUK treba da
djeluje vie preventivno kada su jasna zakonska ovlaenja. Ono je do sada samo vodilo kampanju
za albe i poseban telefonski broj za prijavljivanje albi. U budunosti treba da znaajno inteziviraju
saradnju sa NVO za zatitu ljudskih prava, kao i da uestvuju i na sastancima sa lokalnim zajedni-
cama onog trenutka kada se ponu odravati u okviru rada policije u zajednici. OUK ne treba samo
da predlae mjere koje treba preduzeti protiv pojedinaca ija je krivica dokazana, ve i da predlae
mjere koje treba preduzeti za prepoznavanje i promjenu policijske politike, taktika i trendova
ponaanja u jedinicama koje ne ispunjavaju zahtjeve domaih propisa i meunarodnih standarda.
5. Postoji potreba za neprestanim i inovativnim promotivnim i obrazovnim kampanjama o nainima,
zatitnim mjerama i efektima podnoenja pritubi protiv policajaca. MUP treba da reklamira pos-
tupak za podnoenje pritubi i da informie javnosti da su pritube sada u njegovoj nadlenosti.
U tu svrhu, MUP treba da obezbijedi da analize, preporuke i druga relevantna dokumenta OUK
budu dostupna javnosti i objavljena na vebsajtu, a ne samo jednom godinje u sklopu godinjeg
izvjetaja MUP-a. Izvjetaj OUK treba da sadri analizu i kvalitativne podatke, poput onih o vrsti
pritubi i o jedinicama protiv kojih je podnijet najvei broj pritubi, a pored razvrstavanja broja
albi, broj osnovanih i neosnovanih albi, broj konsolidovanih albi, kao i opomene koje su date.
Bilo bi preporuivo, u skladu sa OEBS-ovim Smjernicama za demokratski rad policije, da podatke o
pritubama zajedniki analiziraju MUP, policija i grupa spoljnih strunjaka, zarad identifkovanja
uzroka zloupotrebe slubenog poloaja, kao i radi neposrednog bavljenja tim uzrocima.
6. Rukovodstvo Policije i MUP treba da obezbijedi da OUK ima pristup policijskim bazama podataka u
realnom vremenu, izmjenom Priloga Sporazumu izmeu Ministarstva unutranjih poslova i Uprave
policije o upotrebi linih i drugih podataka, u skladu sa preporukom iz Godinjeg izvjetaja Agencije
92
za zatitu podataka. Pristup policijskim bazama podataka treba da bude biljeen, radi sprjeavanja
zloupotrebe linih podataka. OUK-u takoe treba da bude obezbijeena blagovremena i potpuna
pomo relevantnih policijskih jedinica za korienje forenzike i posebnih istranih mjera.
7. Percepcija integriteta policije treba da se pobolja paljivo planiranim mjerama koje bi se odno-
sile na glavne probleme graana: kredibilitet zaposlenih u istranim timovima Uprave policije,
nekanjivost viih inova i nedostatak suspendovanja policajaca pod istragom za torturu. Potrebno
je unaprijediti ugled OUK i meu policajcima i u graanskom drutvu. Percepcija o integritetu OUK-
a se moe i postii internim promovisanjem rada u ovoj jedinici kao mogunosti za unaprijeenje
na najvia rukovodea mjesta u policiji. Spoljna slika samog odeljenja se moe promovisati paljivim
odabirom kandidata i obezbjeenjem linog integriteta odabranih slubenika.
8. Policajci protiv kojih se ponavljaju optube treba da budu predmet dalje istrage, a ukoliko je neo-
phodno privremeno ih treba suspendovati sa dunosti.
9. Preporuke Odbora za policijsku etiku za tea krenja Kodeksa policijske etike treba da postanu
obavezujui za disciplinskog tuioca. Ulogu Odbora treba pribliiti graanima preko svih vidova
medija, ee obilaziti organizacione jedinice Uprave policije i neposredno na terenu obavljati edu-
kativno-preventivnu funkciju.
10. Skuptina Crne Gore treba da obezbjedi da Savjet za graansku kontrolu rada policije dobije stalne
kancelarije i administrativnu podrku. Njegovi lanovi treba da obuhvate veliki broj zainteresovanih
strana sa kojima treba da se konsultuju kako bi utvrdili kljune slabe take policijske odgovornosti.
U tu svrhu oni treba da imaju redovnije i sadrajnije konsultacije sa NVO koje se bave ljudskim pravi-
ma, kao is a Odborom za bezbjednost i odbranu.
11. Osoblju zatitnika ljudskih prava i sloboda potrebna je specijalistika obuka za bavljenje sluajevima
policijske odgovornosti, osim u sluajevima povezanim sa pritvorom. Ombudsman takoe treba da
institucionalizuje saradnju sa Savjetom za graansku kontrolu rada policije kako bi dobio komplet-
niju sliku o veliini i kvalitetu nedolinog ponaanja policije.
12. Rukovodstvo policije treba da obezbijedi odgovarajuu obuku i nadzor nad sprovoenjem novih
propisa, kako bi se izbjeglo tradicionalno oslanjanje na sasluanja i priznanje i zamijeniti ga tehniki
i proceduralno detaljnijim pristupom u saglasnosti sa standardima ljudskih prava.
13. Potrebno je da osoblje DRI bude obueno da nadzire nabavke za posebne svrhe koje su iskljuene
iz redovnog sistema javnih nabavki. Takoe treba da budu obueni za nadzor isplata odreenih za
posebne operativne potrebe (poput kontrolisane isporuke), dodatnih prihoda od pruanja polici-
jskih usluga, ukljuujui i vanbudetske resurse namijenje poboljanju rada policije u obliku pomoi
ili donacija od nedravnih ili drugih pravnih lica.
14. Kapacitet policije da se bavi zahtjevima za slobodan pristup podacima treba znaajno unaprijediti,
tako da bude vie obuenih profesionalaca zaduenih za odgovaranje na ove zahtjeve, kao i da
prikupljanje podataka bude automatizovano i vrijeme davanja odgovora skraeno.
15. Bie potreban sve aktivniji pristup u nadzoru nad policijom i ostalim organima bezbjednosnog i
krivino-pravnog sektora. SOBO ranije, na primjer, nije nadgledao upotrebu posebnih istranih
mjera, djelotvornost sistema albi, budetska pitanja ili uee policije u multinacionalnim operaci-
jama.
93
ANEKS I:
HRONOLOGIJA GLAVNIH DOGAAJA KOJI SU IMALI
UTICAJ NA RAD POLICIJE U CRNOJ GORI 2006. - 2011.
MAJ 2006. Na referendumu izglasana nezavisnost Crne Gore.
Jun 2006. Vlada usvojila Strategiju nacionalne bezbjednosti.
Septembar 2006. Prvi parlamentarni izbori u nezavisnoj Crnoj Gori na kojima je pobijedila koalicija
Za evropsku Crnu Goru (DPS, SDP).
Septembar 2006. Crna Gora postala lanica Interpola na godinjoj skuptini ove organizacije u Rio
de aneiru.
Septembar 2007. Fiziki napadnut glavni i odgovorni urednik dnevnih novina Vijesti eljko
Ivanovi .
Oktobar 2007. Skuptina usvojila novi Ustav.
Oktobar 2007. Pripremna faza projekta Policija u lokalnoj zajednici.
Decembar 2007. Skuptina ratifkovala Konvenciju o policijskoj saradnji u jugoistonoj Evropi
(Beka konvencija).
Krajem 2007. Uprava policije Crne Gore i vedski nacionalni policijski odbor zapoeli bilatelarni
projekat Jaanje modela policije voene obavjetajnim radom u Crnoj Gori.
Maj 2008. Evropska komisija predstavila mapu puta postavljajui veliki broj mjera za viznu
liberalizaciju sa Crnom Gorom.
Septembar 2008. Na konferenciji SEPCA crnogorski model rada policije u lokalnoj zajednici
proglaen za najbolji u jugoistonoj Evropi.
Oktobar 2008. Crna Gora priznala nezavisnost Kosova, odmetnute srpske pokrajine. Opozicija
je u Podgorici organizovala demonstracije protiv ove odluke koje su se zavrile
nemirima. Policija zabranila dalja okupljanja.
Novembar 2008. Usvojena nova Startegija nacionalne bezbjednosti, ovog puta u Skuptini.
Decembar 2008. Zvanino otvoren Forenziki centar u Danilogradu.
Decembar 2008. Crna Gora podnosi kandidaturu za lanstvo u EU.
Januar 2009. Tim za evropske integracije Uprave policije, sastavljen od Sektora granine
policije, Sektora kriminalistike policije, Odjeljenja za meunarodnu saradnju i
evropske integracije i Odjeljenje za planiranje, razvoj i analitiku.
Mart 2009. Na parlamentarnim izborima opet pobijedila koalicija Za evropsku Crnu Goru
(DPS, SDP, BS).
Maj 2009. Uprava policije potpisala radni aranman sa Fronteksom.
Jun 2009. Na mjesto ministra unutranjih poslova Jusufa Kalamperovia iz SDP-a
postavljen Ivan Brajovi iz iste partije.
Jun 2009. Potpisan Memorandum o saradnji izmeu Vrhovnog dravnog tuilatva i
Uprave policije, radi unapreenja saradnje i razmjene podataka u toku istrage i
sudskog gonjenja, posebno korupcije i organizovanog kriminala.
94
Jul 2009. U funkciji je komunikaciono-operativni centar za elektronski nadzor na vodi.
Jul 2009. Skuptina usvojila Zakon o ratifkaciji sporazuma o stratekoj saradnji izmeu
Crne Gore i evropske kancelarije policije.
Jul 2009. Skuptina usvojila Zakon o krivinom postupku.
Avgust 2009. Prvi crnogorski ofcir za vezu imenovan u SECI centru u Bukuretu i u Generalnom
sekretarijatu Interpola u Lionu.
Oktobar 2009. Skuptina usvojila Zakon o kontroli granice i izmjene i dopune Zakona o
strancima.
Novembar 2009. EU je odluila da uspostavi bezvizni reim sa Crnom Gorom, Srbijom i Bivom
Jugoslovenskom Republikom Makedonijom.
Novembar 2009. Skuptina izmijenila Zakon o tajnosti podataka.
Decembar 2009. Usvojen Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o policiji. Glavna novina odnosi
se na postavljanje unutranje kontrole nad policijom u okviru Ministarstva
unutranjih poslova. Prije ovih izmjena i dopuna Odjeljenje za unutranju
kontrolu nalazilo se u Upravi policije.
Decembar 2009. Skuptinski Odbor za odbranu i bezbjednost glasao za predlog ministra
unutranjih poslova Ivana Brajovia da ponovo, na jo jednu godinu, Veselina
Veljovi bude imenovan na mjesto direktora policije.
Januar 2010. Gradonaelnik Budve i njegovi saradnici uhapeni u okviru korupcijskog sluaja
Zavala.
Februar 2010. Sporazum o stvaranju Zajednikog istranog tima sastavljenog od Vrhovnog
dravnog tulatva, Uprave policije, Poreske uprave, Uprave carina i Uprave za
sprjeavanje pranja novca i fnansiranja terorizma.
April 2010. Skuptina usvojila izmjene i dopune Krivinog zakonika i Zakona o zatiti
imovine i lica.
Jul 2010. Skuptina uradila izmjene i dopune Zakona o krivinom postupku i Zakona o
tajnim podacima.
Decembar 2010. Premijer Milo ukanovi i podpredsjednik Vlade Svetozar Marovi podnijeli
ostavku. Za novog premijera izabran Igor Luki.
Decembar 2010. Evropski Savjet odobrio Crnoj Gori status zemlje kandidata za lanstvo u EU.
Decembar 2010. Crnogorska Skuptina usvojila Zakon o skuptinskom nadzoru u okviru oblasti
za odbranu i bezbjednost. Usvajanje podrali i vladajua koalicija i opozicija.
Decembar 2010. Vlada Crne Gore usvojila Strategiju za razvoj i funkcionisanje policije 2011-2013.
Januar 2011. Crna Gora postala lan Inicijative za meunarodnu policijsku saradnju u okviru
oblasti suzbijanja terorizma.
Mart 2011. Vlada Crne Gore usvojila Akcioni plan za implementaciju Strategije za razvoj i
funkcionisanje policije 2011-2013.
April 2011. Crna Gora preuzela rotirajue jednogodinje predsjedavanje Udruenjem
efova policije jugoistone Evrope (SEPCA). Direktor policije Veselin Veljovi
jednoglasno izabran za predsjednika SEPCA-e.
95
Jun 2011. Skuptina je uradila izmjene i dopune Zakona o zatiti i spasavanju, Zakona o
strancima i Krivinom zakonu.
Jul 2011. Dva vozila dnevnih novina Vijesti zapaljena. Napad se dogodio u blizini zgrade
Agencije za nacionalnu bezbjednost. Nakon par sedmica, jo jedno vozilo Vijesti
zapaljeno na slian nain. Poinioci nijesu identifkovani.
Jul 2011. Skuptina usvojila Zakon o registru DNK i izmjene i dopune Zakona o prekrajima.
96
ANEKS II:
SPISAK SAGOVORNIKA
MINISTARSTVO UNUTRANJIH POSLOVA
Ivan Brajovi Ministar
Dragan Pejanovi Sekretar Ministarstva
Sektor za dravnu upravu
Veselin Vukevi Pomonik ministra i rukovodilac sektora
Sektor za bezbjednosno zatitne poslove i nadzor
Vladimir Vukoti Pomonik ministra i rukovodilac sektora
Sektor za civilnu bezbjedonost i vanredne situacije
Zoran Begovi Pomonik ministra i rukovodilac sektora
Sektor za upravne unutranje poslove
Osman Subai Pomonik ministra i rukovodilac sektora
Milanka Bakovi Rukovodilac odsjeka za dravljanstvo i naturalizaciju
Sandra Bugarin Rukovodilac odsjeka-kancelarije za azil
Abdulah Abdi Rukovodilac odsjeka za strance, migracije i readmisiju
Olivera Juki Rukovodilac odsjeka za prebivalite i putne isprave
Mira Radovi Rukovodilac odsjeka za bezbjednost saobraaja na putevima, vozae, vozila, oruje
i prekrajni postupak
Sluba za zajednike poslove
Biro za fnansijske i raunovodstvene poslove
Zoran Asanovi ef biroa
Biro za kadrovske i pravne poslove
Zorica ukanovi ef biroa
Sluba za informacione tehnologije
Nataa Starovlah-Kneevi Rukovodilac slube
Odjeljenje za zatitu podataka o linosti
Zora izmovi Rukovodilac odjeljenja
Odjeljenje zameunarodnu saradnju i evropske integracije
Tatjana Krivokapi Rukovodilac odjeljenja
97
Odjeljenje za integrisano upravljanje granicom i graninim prelazima
Milan Paunovi Rukovodilac odjeljenja
Odjeljenje za unutranju kontrolu policije
Veselin aranovi Rukovodilac odjeljenja
Milan Adi Zamjenik naelnika odjeljenja
UPRAVA POLICIJE
Veselin Veljovi Direktor policije
Petar Krstaji ef kabineta direktora policije
Selma Mehovi Savjetnik direktora policije (Odjeljenje za evropske integracije i meunarodne
odnose)
Tamara Ralevi Portparolka
Operativno komunikacioni centar
Vojislav Dragovi Naelnik centra
Sektor policije opte nadlenosti
Nikola Janjuevi Pomonik direktora policije i naelnik Sektora
Odsjek za javni red i mir
Radoman Iri Rukovodilac odsjeka
Odsjek za prevenciju i rad policije u zajednici
eljko Pekovi Rukovodilac odsjeka
Duan Bakovi Zamjenik rukovodioca
Odsjek za nadzor i kontrolu bezbjednosti u drumskom saobraaju
Dragan Klikovac Rukovodilac odsjeka
Sektor granine policije
Veselin Vukadinovi Pomonik direktora i rukovodilac sektora
Odsjek za nadzor dravne granice
Vukoman arkovi Rukovodilac odsjeka za nadzor dravne granice
Odsjek za kontrolu prelaenja dravne granice
Slavko Vojinovi Rukovodilac odsjeka za za kontrolu prelaenja dravne granice
Odsjek za operativni rad
Darko Radinovi Rukovodilac odsjeka za operativni rad
98
Odsjek za strance i suzbijanje nezakonitih migracija
Dragan Stevanovi Rukovodilac odsjeka za strance i suzbijanje nezakonitih migracija
Dejan Boji Analiza rizika
Ispostava granine policije Bar
Jozo Lukoli Rukovodilac ispostave
Sektor kriminalistike policije
Milan Tomi Pomonik direktora i rukovodilac sektora
Odsjek za suzbijanje opteg kriminaliteta
Dejan Baanovi ef grupe za suzbijanje imovinskih delikata
Odsjek za suzbijanje privrednog kriminaliteta
eljko Nedovi ef grupe unutar odsjeka
Slobodan Brajovi ef grupe unutar odsjeka
Odsjek za borbu protiv organizovanog kriminala i korupcije
Luka Gogi ef grupe za suzbijanje korupcije
Dragan Radonji ef grupe za suzbijanje organizovanog ekonomskog kriminala
Odsjek za borbu protiv droge i krijumarenja
Dejan Kneevi ef grupe za borbu protiv droge i krijumarenja
Odsjek za posebne provjere
Ivan Joki ef grupe za kriminalistiko obavjetajnu analitiku
Dijana Kekovi Pravni savjetnik
Jedinica za zatitu svedoka
Nikola Medenica Rukovodilac
Darko Vujovi Zamjenik rukovodioca
Nacionalni centralni biro Interpola
Dejan urovi Rukovodilac
Jedinica za tajni rad policije
Mijo Bulatovi ef grupe-jedinice
Sektor za obezbjeenje objekata i linosti
Miljan Perovi Pomonik direktora i naelnik sektora
99
Dragoslav Mini Pomonik direktora policije i naelnik odsjeka za pravna pitanja
Pavle Dragovi Naelnik odsjeka za upravljanje, planiranje i razvoj ljudskih resursa
Ljiljana Nikoli Naelnik odsjeka za telekomunikacione tehnologije i sisteme
Tatjana Drobnjak Naelnik odsjeka za informacione sisteme
Odjeljenje za planiranje, razvoj i analitiku
Radovan Ljumovi Naelnik odjeljenja
Zoran Talovi ef za komunikacije i Urednik asopisa Policijski glasnik
Forenziki centar
Aleksandar Ivanovi Zamjenik naelnika centra i ef grupe za evidentiranje dokaza, forenziku
analitiku i kontrolu kvaliteta
Posebna jedinica policije
Milo Vuini Komandant
Specijalna antiteroristika jedinica
Mladen Markovi Komandant
Podrune jedinice policije
Podruna jedinica Bar
Vladan Lakovi Naelnik
Mitar Adi Zamjenik naelnika
Podruna jedinica Berane
Miodrag Boovi Naelnik
Podruna jedinica Bijelo Polje
Petar estovi Naelnik
Podruna jedinica Budva
Sinia Joki Naelnik
Velimir Furtula Zamjenik naelnika (kriminalistika policija)
Podruna jedinica Herceg Novi
Goran Banievi Naelnik
Slavko Popadi Zamjenik naelnika (javni red i mir)
Dragan Konti Zamjenik naelnika (kriminalistika policija )
Podruna jedinica Niki
Dragan Blagojevi Naelnik
100
Podruna jedinica Pljevlja
Darko orac Naelnik
Podruna jedinica Podgorica
Predrag Aanin Naelnik
Jovica Raievi Zamjenik naelnika (javni red i mir)
Branislav ivkovi Zamjenik naelnika (kriminalistika policija)
SINDIKAT POLICIJE
Duan Vratnica ef sindikata
Aleksa Tatar Sekretar sindikata
POLICIJSKA AKADEMIJA
ivko ipi Direktor

VLADA CRNE GORE
Ivan Maulovi Savjetnik predsjednika Vlade za bezbjednosne integracije
MINISTARSTVO FINANSIJA
Nemanja Pavlii Pomonik ministra za budet
MINISTARSTVO PRAVDE
Vuksan Vuksanovi Savjetnik
VRHOVNO DRAVNO TUILATVO
Odjeljenje za suzbijanje organizovanog kriminala, korupcije, terorizma i ratnih zloina
urina Ivanovi Specijalna dravna tuiteljka za borbu protiv organizovanog kriminala
VII SUD, PODGORICA
Valentina Pavlii Sudija
Ratko upi Sudija
PARLAMENT ODBOR ZA BEZBJEDNOST I ODBRANU
Melvudin Nuhodi MP, Predsjednik Odbora Demokratska partija socijalista (DPS)
Borislav Banovi MP Glavni sekretar Socijalistike demokratske partije (SDP)
Mehmet Bardhi MP Predsjednik Demokratske Unije u Crnoj Gori i lan Albanske alternative
Goran Danilovi MP Vice predsjednik Nove srpske demokratije (NOVA)
Vasilije Laloevi MP Vice predsjednik Socijalistike narodne partije (SNP)
Neboja Medojevi MP Predsjednik Pokreta za promjene (PzP)
Slavia eki Struni savjetnik u Odboru
Zorana Bacovi Sekretar Odbora
101
AGENCIJA ZA NACIONALNU BEZBJEDNOST
Lidija Mijovi Savjetnik direktora i ef odjeljenja za meunarodnu saradnju
Goranka Serhatli ef odjeljenja
AGENCIJA ZA ZATITU LINIH PODATAKA
Bojan Obrenovi Direktor
UPRAVA ZA SPRJEAVANJE PRANJA NOVCA I FINANSIRANJA TERORIZMA
Milan Radulovi ef odjeljenja
Danijela Milievi Koordinator odjeljenja za nacionalnu i meunarodnu saradnju
UPRAVA CARINA
Vojislav Markovi Pomonik direktora (carinska bezbjednost)
Rade Lazovi ef odjeljenja za obavjetajni rad
Milan Markovi Pomonik direktora- Sektor za carinsko-informacioni sistem i naplatu prihoda
LOKALNA SAMOUPRAVA
Optina Podgorica
Dragan Mijailovi Zamjenik gradonaelnika
Nada Stanii ef administracije
Radislav Vojvodi ef komunalne policije
Brano Radusinovi ef inspekcije za zatitu ivotne sredine
Miomir M. Mugoa Sekretar za komunalne poslove i saobraaj
Optina Berane
Braho Adrovi Pomonik gradonaelnika
Nada Stanii efca komunalne policije
Feko Kasumovi Komunalni policajac
Dragana Pei Komunalni policajka
Olja Stojanovi Menader projekta u kabinetu gradonaelnika
Dragan Zeevi Inspektor za saobraaj i puteve
Optina Bijelo Polje
Aleksandar uri Gradonaelnik
Rizo Kasumovi Pomonik gradonaelnika
Radovan Obradovi Administrator
Optina Pljevlja
Avdo Ajanovi Pomonik gradonaelnika
Dragoljub Mazalica Sekretar optine (opti poslovi)
Optina Herceg Novi
Dejan Mandi Gradonaelnik
Milan Vajagi Pomonik gradonaelnika
Tomica Miloevi Glavni administrator
Velimir Kovaevi ef kabineta
102
ZATITNIK LJUDSKIH PRAVA I SLOBODA (Ombudsman)
Zdenka Perovi Sekretar, Rukovodilac strune i administrativne slube
SAVJET ZA GRAANSKU KONTROLU RADA POLICIJE
Aleksandar Zekovi lan savjeta
CIVILNO DRUTVO I AKADEMSKE INSTITUCIJE
Centar za ljudska prava, Pravni fakultet, Univerzitet Crne Gore
Sinia Bjekovi ef centra
SOS Telefon za ene i djecu rtve nasilja
Biljana Zekovi Direktor
Sigurna enska kua
Ljiljana Raievi Izvrni direktor
Mrea za afrmaciju ne vladinog sektora (MANS)
Vuk Mara Direktor monitoring programa
Veselin Radulovi Pravni savjetnik
Preporod Udruenje za borbu protiv zavisnosti i promociiju zdravog ivotnog stila
Jovan Bulaji Direktor
Centar za graansko obrazovanje (CGO)
Daliborka Uljarevi Izvrni direktor
Institut Alternativa
Stevo Muk Direktor
Centar za demokratiju i ljudska prava (CEDEM)
Nenad Koprivica Izvrni direktor
Centar za monitoring (CEMI)
Zlatko Vujovi Izvrni direktor
Milo Bokovi Saradnik u okviru programa OEBS-a za praenje sudskih postupaka
MEDIJI
Dnevne novine DAN
Slavica Jovanovi Vlasnica i efca pravnog odjeljenja
Nikola Markovi Pomonik glavnog urednika
103
Dnevne novine Vijesti
Miko Jovovi Glavni urednik
Radio televizija Crne Gore
Marina Vukovi Urednik informativnog programa
MEUNARODNA ZAJEDNICA
Delegacija Uvropske unije u Crnoj Gori
Alessandro Campo, Menader, Operativni sektor
Ambasada Sjedinjenih Amerikih drava
Cecilia Bratten Pravni savjetnik
Meunarodni program pomoi u obuci za krivine istrage Ministarstva pravde Sjedinjenih
amerikih drava (ICITAP)
Jef Palmer Vii policijski savjetnik
Visoki komesarijat Ujedinjenih nacija za izbeglice u Crnoj Gori (UNHCR)
Katja Saka Rukovodilac za program zatite
Slobodan Raanin Saradnik
Meunarodna kancelarija organizacije ujedinjenih nacija za migracije (IOM)
Elisa Tsakiri efca kancelarije
Duica ivkovi Savjetnica
Tom Atwood Savjetnik
Turska agencija za meunarodnu saradnju (TIKA)
Tundzaj ekmak ef kancelarije u Podgorici
Merdan Krli Asistent
Misija OEBS-a u Crnoj Gori
arnas Adomaviius ef misije
Waldemar Figaj Zamjenik efa misije i kooordinator programa u misiji
Politiko-vojni program
Predrag Prelevi ef politiko-vojnog programa
Program za policiju
Valeri Petrov Menader programa
Thord Modin Ekspert za borbe protiv organizovanog kriminala
Hakan Altunay ef OEBS-ovog centra za obuku i obrazovanje policije
Patrick McNulty Savjetnik za rad policije u zajednici
Dragica Vuini Vii saradnik na programu
Sanela ozgi Asistent na programu
104
Program za vladavinu prava i ljudska prava
Marina Lutovac Savjetnik za pravna pitanja
Milena erani Asistent za pravna pitanja
Program za demokratizaciju
Lloyd Tudyk Menader programa
Axel Jnicke Vii savjetnik na programu za parlament
Svetlana Doljanica Asistent na programu za parlament
Milo Uljarevi Asistent na programu za parlament
Srdjan etkovic Vii saradnik na programu za oblast ekonomija i ivotna sredina
Program za medije
Radka Becheva Menader programa
Matija Vasiljevi Asistent za programu
105
ANEKS III:
TABELA 1: PREGLED TIJELA ZA NADZOR POLICIJE
Tip Naziv organa
lanstvo i mjerila
odabira
Ovlaenja i
nadlenosti
Izvjetava ka
Skuptinski
nadzor
Skuptinski Odbor
za bezbjednost i
odbranu
Odraava sastav
Skuptine i sastav-
ljen je od poslanika
Skuptina
Nezavisna
zakonom
uspostav-
ljena
nadzorna
tijela
Savjet za graansku
kontrolu rada
policije
Pet lanova iza-
branih da predstav-
ljaju: Advokatsku
komoru, Ljekarsku
komoru, Udruenje
pravnika, Uni-
verzitet Crne
Gore i organiza-
cije graanskog
drutva koje se
bave ljudskim
pravima
Razmatranje albi
graana i policajaca
na krenje ljudskih
prava
(Zakon o policiji,
lan 93).
Sainjava savjete
i preporuke za
direktora policije,
koji Savjet treba
da informie
o preduzetim
mjerama
Zatitnik ljudskih
prava i sloboda
javni slubenici
Zatita ljudskih
prava, to ukljuuje
i obavljanje funk-
cije nacionalnog
mehanizma za
sprjeavanje torture
i centralnog organa
za sprjeavanje
diskriminacije
Skuptina
Agencija za zatitu
linih podataka
javni slubenici Skuptina
Dravna revizorska
institucija
Uprava za antiko-
rupcijsku inicijativu
106
Tip Naziv organa
lanstvo i mjerila
odabira
Ovlaenja i
nadlenosti
Izvjetava ka
Izvrni
organi
Sektor MUP za
bezbjednosno-
zatitne poslove i
nadzor
javni slubenici
Obavlja poslove koji
se odnose na nad-
zor nad zakonitou
i cjelishodnou
rada Uprave policije
u
skladu sa propisom
i poslove uprav-
nog rjeavanja po
albama na akte
Uprave policije
i vrenje drugih
ovlaenja dru-
gostepenog or-
gana u upravnom
postupku
ministar
unutranjih
poslova
Odjeljenje MUP za
unutranju kon-
trolu policije
policajci
Istraga albi
graana, policajaca,
organizacija i raz-
matranje preporuka
ostalih nadzornih
organa, ili pokre-
tanje istrage.
Ovlaeno slubeno
lice utvruje
injenino stanje,
prikuplja dokaze
i sainjava pisani
nalaz koji sadri i
prijedlog za otk-
lanjanje utvrenih
nepravilnosti, kao
i za pokretanje
odgovarajuih pos-
tupaka utvrivanja
odgovornosti (na
primjer, pokretanje
disciplinskog ili
krivinog pos-
tupka).
Sainjava pre-
poruke za min-
istra unutranjih
poslova, koji ih
prosljeuje direk-
toru policije
107
Tip Naziv organa
lanstvo i mjerila
odabira
Ovlaenja i
nadlenosti
Izvjetava ka
Unutranji
nadzor
u Upravi
policije
Odbor za policijsku
etiku
Sedmolano ti-
jelo koje ine etiri
predstavnika Up-
rave policije (bez
sindikata), jedan
predstavnik Polici-
jske akademije,
jedan predstavnik
MUP i jedan pred-
stavnik NVO
direktor policije
i disciplinska
komisija
Odjeljenje za
suzbijanje organi-
zovanog kriminala i
korupcije
Profesionalni poli-
cajci specijalizovani
za istragu organi-
zovanog krimi-
nala i korupcije,
ukljuujui i istrage
unutar same
policije
direktor policije i
specijalni tuilac
za borbu protiv
organizovanog
kriminala i ko-
rupcije
Disciplinska komis-
ija
Kolektivni organ
(predsjednik i dva
lana)
Sprovodi postupak
utvrivanja odgov-
ornosti policajca
za tee disciplin-
ske prekraje, na
prijedlog rukovodi-
oca organizacione
jedinice u kojoj
radi, a na osnovu
zakljuka disciplin-
skog tuioca da se
pokrene disciplinski
postupak.
Kada se u pos-
tupku unutranje
kontrole utvrdi
da prekoraenje
ovlaenja ima
elemente discip-
linskog prekraja,
izvjetaj OUK
dostavlja se ruko-
vodiocu jedinice u
kojoj policajac radi,
zarad pokretanja
opisanog postupka
pred Disciplinskom
komisijom.
Vijee Disciplinske
komisije, nakon
zavrenog pre-
tresa i na osnovu
izvedenih dokaza,
predlae odluku
direktoru policije.
Javni nad-
zor NVO
Akcija za ljudska
prava, Inicijativa
mladih za ljudska
prava.
108
ANEKS IV:
TABELA 3: SPROVOENJE MJERA KOJE SU PREPORUILI
MEHANIZMI UNUTRANJE KONTROLE
2006. 2007. 2008. 2009. 2010.
Broj pod-
nijetih
krivinih
prijava
68 (98) polica-
jaca uz osno-
vanu sumnju
da su poinili
80 (142)
krivinih djela
koja se gone
po slubenoj
dunosti.
krenje/
zloupotreba
slubenog
poloaja 33,
ili 41,25%
od ukupnog
broja, zatim
krivina djela
protiv javnog
reda i mira
13, protiv imo-
vine 7, protiv
bezbjednosti
saobraaja 7,
protiv ivota i
tijela 6 itd.
53 (68)
policajaca
uz osnovanu
sumnju da su
poinili 85 (80)
krivinih djela
koja se gone
po slubenoj
dunosti.
krivina
djela protiv
imovine 25
(29,4%), protiv
bezbjednosti
saobraaja 20
(23,5%), protiv
ivota i tijela
13 (15, 3%),
protiv javnog
reda i mira 9
(10,6%), protiv
lica u vrenju
slubene
dunosti 6
(7%) itd.
39 policajaca
uz osnovanu
sumnju da
su poinili 52
krivinih djela
koja se gone
po slubenoj
dunosti
45 (39)
policajaca
uz osnovanu
sumnju da
su poinili 86
krivinih djela
koja se gone
po slubenoj
dunosti
30 (45)
policajaca
uz osnovanu
sumnju da su
poinili 35 (86)
krivinih djela
koja se gone
po slubenoj
dunosti
109
2006. 2007. 2008. 2009. 2010.
Zastu-
pljenost
jedinica
policije u
krivinim
djelima
29 slubenika
policije opte
nadlenosti,
3 slubenika
kriminalistike
policije, 35
graninih
policajaca i 1
pripadnik PJP.
20 slubenika
policije opte
nadlenosti,
18 graninih
policajaca, 4
slubenika
iz sektora za
obezbjeenje
lica i objekata,
3 pripad-
nika specijalne
antiteroristike
jedinice,
dva pripad-
nika PJP i est
slubenika
ostalih or-
ganizacionih
jedinica UP.
20 slubenika
policije opte
nadlenosti,
10 (18)
graninih
policajaca, 4
(4) slubenika
iz sektora za
obezbjeenje
lica i objekata,
3 (3) pripad-
nika SAJ, 2 (1)
pripadnika PJP,
i 1slubenik
Sektora
kriminalistike
policije.
20 slubenika
policije opte
nadlenosti,
3 slubenika
Sektora
kriminalistike
policije, 14
graninih
policajaca, 6
slubenika
iz sektora za
obezbjeenje
lica i objekata,
1 pripad-
nik PJP i 1
slubenik os-
talih organiza-
cionih jedinica
UP.
14 (20)
slubenika
policije opte
nadlenosti, 1
(3) slubenik
Sektora
kriminalistike
policije, 9 (14)
graninih
policajaca, 2
(6) slubenika
iz sektora za
obezbjeenje
lica i objekata,
3 (1) pripad-
nika PJP, i 1 (1)
pripadnik SAJ.
Prekraji
Protiv 28 (24)
slubenika
policije, za
poinjena
32 (28) djela
protiv Zakona
o javnom
redu i miru.
Veina ovih
djela pripada
grupi napada
i uestvovanja
u tuama
21, ili 65,62%
od ukupnog
broja.
Protiv 8 (28)
slubenika
policije, za
poinjena
9 (32) djela
protiv Zakona
o javnom redu
i miru. Veina
ovih djela
pripada grupi
napada (8)
sa 88, 9% u
ovoj strukturi,
i jedan sluaj
vrijeanja lica.
Protiv 21 (8)
slubenika
policije.
U struk-
turi prekraja,
veina ovih
djela pripada
grupi napada
i uestvovanja
u tuama 9
sluajeva ili
42,3%.
Protiv 18 (21)
slubenika
policije.
U struk-
turi prekraja,
veina ovih
djela pripada
grupi napada
i uestvovanja
u tuama 10
sluajeva ili
45,5%.
Protiv 14 (18)
slubenika
policije (15
prekraja)
uglavnom
prijetnji 7
sluajeva.
110
2006. 2007. 2008. 2009. 2010.
Jedinice
Uprave
policije
Granina
policija 9
slubenika,
Sektor
policije opte
nadlenosti
8 slubenika,
1 slubenik
Sektor
kriminalistike
policije,
1 slubenik
SAJ i 2
slubenika
Sektora za
obezbjeenje
lica i objekata.
Sektor
policije opte
nadlenosti
9 slubenika,
Granina
policija 5
slubenika,
1 slubenik
Sektor
kriminalistike
policije i 3
slubenika PJP
Sektor
policije opte
nadlenosti 5
(9) slubenika,
Granina
policija 4 (5)
slubenika,
PJP 2 (3)
slubenika
i Sektor za
obezbjeenje
lica i objekata
2 slubenika,
kao i pro-
tiv jednog
dravnog
slubenika
(civil)
Vei dis-
ciplinski
prekraji
Disciplinski
postupak
pokrenut pro-
tiv 258 (265)
policajaca
Disciplinski
postupak
pokrenut pro-
tiv 271 (258)
policajaca
252 (271) poli-
cajaca
241 (252) poli-
cajaca
190 (241) poli-
cajaca
165 policajaca,
78 graninih
policajaca, 14
slubenika
kriminalistike
policije i jedan
pripadnik PJP
Protiv 151
slubenika
Sektora
policije opte
nadlenosti
(55, 7%), 78
graninih poli-
cajaca (28, 8%),
24 slubenika
Sektora za
obezbjeenje
lica i objekata
(8,9%), 8
slubenika
kriminalistike
policije (3%),
6 pripadnika
PJP (2,2%), 3
pripadnika SAJ
(1,1%) i protiv
1 slubenika
ostalih or-
ganizacionih
jedinica UP.
Protiv
114 (151)
slubenika
Sektora
policije opte
nadlenosti
(45%), 70 (78)
graninih
policajaca
(28%), 29 (24)
slubenika
Sektora za
obezbjeenje
lica i objekata
(11%), 26 (8)
slubenika
kriminalistike
policije (10%),
7 (6) pripadni-
ka PJP (3%), 6
(3) pripadnika
SAJ (2%).
Protiv
111 (114)
slubenika
Sektora
policije opte
nadlenosti,
81 (70)
graninih poli-
cajaca, 23 (29)
slubenika
Sektora za
obezbjeenje
lica i ob-
jekata, 17 (26)
slubenika
kriminalistike
policije, 8 (7)
pripadnika PJP,
1 (6) pripad-
nika SAJ
Sektora
policije opte
nadlenosti, 60
(81) graninih
policajaca, 13
(23) slubenika
Sektora za
obezbjeenje
lica i ob-
jekata, 14 (17)
slubenika
kriminalistike
policije, 3 (8)
pripadnika PJP,
2 (1) pripad-
nika SAJ, to
je za 21,16%
manje nego u
2009. godini
111
2006. 2007. 2008. 2009. 2010.
Rezultat
odluke
Disciplinske
komisije
Disciplin-
ska odgovor-
nost za 240
slubenika
Uprave
policije. Nakon
sprovedene
proce-
dure, 189
slubenika je
proglaeno
krivim za
poinjeni
disciplinski
prekraj. 19
slubenika
je otputeno
iz slube, a
preostalim su
izreene disci-
plinske mjere
novana
kazna. 47
slubenika
osloboeno je
optubi. Pos-
tupak protiv
tri slubenika
obustavljen je
zbog nedosta-
tak zakonske
osnove za
nastavak
disciplinskog
postupka, dok
je postupak
protiv jednog
obustavljen na
osnovu posto-
janja dokaza
za prekidanje
postupka.
Disciplinska
odgovornost
za 210 (240)
slubenika
Uprave polic-
ije. Nakon
sprovedene
procedure,
utvrena je
odgovornost
174 slubenika.
Mjera
prestanka
radnog odnosa
izreena je za
16 lica, dok je
za preostale
slubenike
izreena
novana
kazna. Ukupno
33 slubenika
su osloboena
odgovornosti
zbog nedostat-
ka dokaza
za poinjena
vea krivina
djela za koja su
optueni. Pos-
tupak protiv
tri slubenika
je obustavljen
zbog nedosta-
tak zakonske
osnove za nas-
tavak disciplin-
skog postupka.
Disciplin-
ska odgovor-
nost za 198
slubenika
Izreene
disciplinske
mjere za 198
odgovornih
slubenika.
Izreene disci-
plinske mjere
za 140 (198)
odgovornih
slubenika,
od ega je
mjera prekida
radnog odnosa
izreena za 8
slubenika.
112
2006. 2007. 2008. 2009. 2010.
Manji
disciplinski
prekraji
Novane
kazne protiv
282 (351)
slubenika Up-
rave policije
Novane
kazne protiv
356 (282)
slubenika Up-
rave policije
Novane
kazne protiv
253 (356)
slubenika Up-
rave policije
Novane
kazne protiv
215 (253)
slubenika Up-
rave policije
Rukovodioci
organizacionih
jedinica izrekli
mjere novane
kazne protiv
173 (215)
slubenika Up-
rave policije
226 slubenika
policije opte
nadlenosti,
39 graninih
policajaca, 16
slubenika
kriminalistike
policije i 1 pri-
padnik SAJ.
236 slubenika
policije opte
nadlenosti,
60 graninih
policajaca, 51
slubenika
Sektora za
obezbjeenje
lica i objekata
i 9 slubenika
kriminalistike
policije.
162 (236)
slubenika
policije opte
nadlenosti,
60 (35)
graninih poli-
cajaca, 29 (51)
slubenika
Sektora za
obezbjeenje
lica i ob-
jekata, 17 (9)
slubenika
kriminalistike
policije, 8
pripadnika PJP,
i 2 pripadnika
SAJ.
137 (162)
slubenika
policije opte
nadlenosti,
28 (60)
graninih poli-
cajaca, 19 (29)
slubenika
Sektora za
obezbjeenje
lica i ob-
jekata, 19 (17)
slubenika
kriminalistike
policije, 8 (2)
pripadnika
SAJ i 4 (8) pri-
padnika PJP.
110 (173)
slubenika
policije opte
nadlenosti, 33
(28) graninih
policajaca, 14
(19) slubenika
Sektora za
obezbjeenje
lica i ob-
jekata, 14 (19)
slubenika
kriminalistike
policije, 1 (8)
pripadnika SAJ
i 1 (4) pripad-
nik PJP.

97002

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

97002

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

REFORMA POLICIJE

U CRNOJ GORI 2006.-2011.

You might also like