You are on page 1of 2

13 de noviembre de 2008 Nmero 14

Directora General: CARMEN LIRA SAADE


Director Fundador: CARLOS PAYAN VELVER
Suplemento Informativo de La Jornada
Portada La Jornada del campo Nmeros Anteriores
El Agua en doce Poemas Mayas
Humberto Ak abal
COLOR DE LLUVIA
La luna se vuelve neblina
en la madrugada.
Va a llover!
Gritan los sembradores.
Y en la tarde
las nubes tienen color de lluvia
EL RO
El ro se retorca
como culebra herida;
una sombra extraa
caminaba sobre sus aguas.

A VECES ROS
Si llevan agua
son ros.
Si no,
son caminos.
BORBOLLONES
Hoy el agua
nace a borbollones
en mi corazn.
Me baa
la frescura de un canto.
MI ROSTRO
En el agua veo mi rostro.
No ste que ves.
El agua no es espejo.
Mi puro yo
est ms all
de lo que soy.
XOLSIWAN
UKAYIB`AL RE JAB
Ri ik` kujaluj mayul
pa ri saqirisanik.
Kape ri jab`, kape ri jab`!
Kakiraq kichi` ri ajtiko`n.
Are chi` kaqaj ri q`ij
ri sutz` ke` wachin ukayib` al re jab`.
RI NIMA`
Ri nima` kutumij rib
junam ruk` jun kumtz
sokotojinaq;
jun nonoch` ri man ilom taj
kab`in puwi` ri ja`.
WENE` E NIMA`
We kab`in ja` chupam
xa are e nima`.
Are we maj,
xa are e b`e.
B`URB`UX
Kamik ri ja`
kab`urb`ux kel uloq
pa ri wanima`.
Kin nuratinisaj
pa ri ujororem ri jun b`ixonik.
WACHIB`AL
Pa ri ja` kinwil ri nuwachib`al,
man are ta wa` ri nupalaj ri
kawilo.
Ri ja` man are wachibal taj.
Ri qas in
k`o naj jela` ri xa in.
XOLSIWAN
Ginnnnnn, ginnnnnn,
ginnnnn...
habla el aire
en Xolsiwan.
Va a llover.
El cielo est despejado,
pero el aire no se equivoca.
Y llueve.
LA CATARATA
La catarta canta
con su voz de monte,
desde arriba
hacia abajo
y se vaaaaa
caminando entre el taxcalero
hasta terminar llorando.
FLORES DE UN RATO
Relmpago:
fores de un rato,
alegrn de cielo.
LODAZAL
El lodazal se ve feo,
pero huele sabroso
a la llovizna
le encanta hacer lodo.
Aunque no llueva
amanecen hmedos los campos:
la noche los moja con su
lengua.

DERRUMBE
La noche se derrumba
y la oscuridad cae
al fondo del barranco:
se hace agua
y se vuelve ro.

Ginnnnnn, ginnnnnn, ginnnnn;
kach` wa ri kaqiq`
pa Xolsiwan.
Kape ri jab`.
Puneta saq`ij ri kaj,
xa ri kaqiq` man kub` an ta tzij.


TURB`ALA`
Ri turb`ala` kab`ixonik`
ruk` ri roq`ib`al juyub`,
kape k`a chikaj
k`a pa ikim ku jamrib`
kab`eeeeeek,
kab`in chuxo`l taq ri taxka`l,
koq`ik are jampa` kak` is ri ub`e.
KOYOPA`
Koyopa`:
kotz`i`j re jun kasach uwach,
nitz` kikotem re kaj.
XOQ`OL
Ri xoq` ol man utz taj kilatajik,
xa k` ok` ri uruxlab`,
ri musmul jab` sib` alaj kaqaj
chuwach utz kurilo kub`an
xoq`ol.
Pune ta man k`o ta jab`,
kaqaj ri rexq`ab` puwi`ri q`ayes;
ri chaq`ab` kuriq`o ruk` ri raq`.
zz
U`L
Ri chaq` ab` kawulilik b` ik
xuquje` ri q`equmal katzaq b ik
k`a chuxe` ri siwan:
chila` kujaluj ja`
kujaluj nima`.
Tomado de Aqajtzij (Palabramiel). Ed. Cholazmaj, Guatemala. 2007

You might also like