Bit Irme Final

MAKNA MHENDSL BLM
STANBUL TEKNK NVERSTES MAKNA FAKLTES

BTRME TASARIM PROJES
Haziran 2011
Antalya lindeki Bir Otelin Gne Enerjisi Destekli Istlmas ve Soutulmasn
Salayacak Bir Sistemin Tasarm
Danman: Prof. Dr. Emin Fuad KENT

Hazrlayanlar

030050051 Deniz Mert MERCAN
030050135 Ersin AYAN
030070060 Yiit mer ALTINTA

Mays 2011

Hazrlayanlar

030050051 Deniz Mert MERCAN
030050135 Ersin AYAN
030070060 Yiit mer ALTINTA

iii

Sevgili ailelerimize,

v
NSZ
Projemizin yapmnda bizden yardmlarn esirgemeyen, her trl sorumuzu
cevaplayan Prof Dr. Emin Fuad Kent ve Do. Dr. Necmi Kaptan hocalarmza, proje
ile ilgili teknik konularda destek olan, profesyonel irketlere ynlendiren Prof Dr.
Ahmet Arsoya, projenin bandan sonuna kadar bize yn gsteren, daha iyisini
yapmamz iin zorlayan ncelikle Sn. Sleyman Akm ve Sn. Samet Kirez olmak
zere tm Akm Mhendislike, yardmlarndan dolay Atlantik Grup ve Ezin Metal
irketlerine sonsuz teekkr eder, sayglarmz sunarz.

Mays 2011 Yiit mer Altnta

Deniz Mert Mercan

Ersin Ayan

vi

vii
NDEKLER
Sayfa
NSZ ....................................................................................................................v
NDEKLER .................................................................................................... vii
ZELGE LSTES ............................................................................................ xiii
EKL LSTES.................................................................................................... xv
ZET.................................................................................................................. xvii
SUMMARY ..........................................................................................................xix
1. GR ..................................................................................................................1
2. TASARIM SEENEKLER VE SEM KRTERLER .................................3
2.1 Gne Enerjisi ile Istma Sistemleri ................................................................ 3
2.1.1 Pasif sistem ............................................................................................ ..3
2.1.2 Aktif sistem ..............................................................................................7
2.2 Gne Enerjisi ile Soutma Sistemleri ............................................................ 8
2.2.1 Isl-mekanik sistemler ............................................................................. 10
2.2.2 Isl dnml sistemler ......................................................................... 12
2.2.3 Akkan iftlerinin karakteristik zellikleri ............................................. 19
2.2.4 Li-Br / su akkan iftli evrimler ........................................................... 21
2.2.5 Gne enerjili abrsorpsiyonlu soutma makinas alma prensibi........... 25
2.3 Gne Kolektrleri ........................................................................................29
2.3.1 Gne enerjisinden termik yararlanma ................................................... 29
2.3.2 Gne kollektr kapasite hesab ............................................................ 31
2.3.3 Gne kollektr alma prensibi .......................................................... 33
3. MHENDSLK HESAPLARI ve ANALZLER ........................................... 35
3.1 Sistemin Tantm ..........................................................................................35
3.2 Isl Yklerin Hesaplar ...................................................................................36
3.2.1 Otel binas tantm ................................................................................. 36
3.2.2 Tasarm sl yklerin hesab .................................................................... 37
3.2.3 Aylk sl yklerin hesab ........................................................................ 41
3.3 Elemanlarn Seimi .......................................................................................42
3.3.1 Absorpsiyonlu soutma makinas seimi ................................................ 42
3.3.2 Is deitiricileri seimi........................................................................... 43
3.4 Gne Kollektrleri Hesab............................................................................43
3.4.1 Aylk gne enerjisinden faydalanma hesab ........................................... 43
3.4.2 Gne enerjisinin kullanm oran ............................................................ 45
3.5 Birincil Enerji Tasarrufu ................................................................................52
4. MALYET ANALZ ........................................................................................ 55
4.1 Sistemin Maliyet Hesab ................................................................................55
4.2 Gne Enerjisi Sisteminin Geri deme Sresi ...............................................56
5. SONULAR ...................................................................................................... 57
KAYNAKLAR ...................................................................................................... 59
EKLER .................................................................................................................. 63

ix

xi

xiii
ZELGE LSTES
Sayfa

izelge 2.1 : Isl dnml gneli soutma sistemleri karlatrmas ................ 12
izelge 2.2 : Absorpsiyonlu soutma sistemleri ...................................................... 14
izelge 2.3 : Adsorpsiyonlu soutma sistemleri ...................................................... 17
izelge 3.1 : 1.Katn s geii olan blgelerine gre toplam sl ykleri ................ 37
izelge 3.2 : 2.Katn s geii olan blgelerine gre toplam sl ykleri.................. 38
izelge 3.3 : 3. Katn s geii olan blgelerine gre toplam sl ykleri ................. 38
izelge 3.4 : Zemin Katn s geii olna blgelerine gre toplam sl ykleri..39
izelge 3.5 : Toplam binann s geii olan blgelerine gre toplam sl ykleri..... 40
izelge 3.6 : Aylara gre toplam sl yk ihtiyac.................................................... 41
izelge 3.7 : Antalyada 20 derecelik eik dzleme den gne nm deerleri .. 44
izelge 3.8 : Antalya da nmdan metrekare bana aylk enerji eldesi .................. 45
izelge 3.9 : Aylara gre retilen ve ihtiya enerji miktarlar ................................ 46
izelge 3.10: Aylara gre solar fraksiyon oran ...................................................... 47
izelge 3.11: 300
toplayc alan iin aylara gre solar fraksiyon oran ............. 47

izelge 3.12: 350

izelge 3.13: 400

izelge 3.14: 450

izelge 3.15: Farkl toplayc alanlarna gre ihtiya ve karlanan enrji miktarlar 50
izelge 3.16: Seilen toplayc alanna gre toplam ihtiya ve karlanan enerji
miktarlar ......................................................................................... 51
izelge 3.17: Birincil enerji tketimleri ve birincil enerji tketimleri fark..53
izelge 3.18: Birincil enerji tketim miktarlar arasndaki fark ............................... 54
izelge 4.1 : Sistem maliyet izelgesi .................................................................... 55
izelge 4.2 : Farkl kolektr alanlar iin geri deme sresi izelgesi ..................... 56

xiv

xv
EKL LSTES

Sayfa
ekil 2.1 : Trombe duvar...........................................................................................4
ekil 2.2 : Dorudan stma........................................................................................5
ekil 2.3 : Is depolama sistemi..................................................................................5
ekil 2.4 : Sera olay...................................................................................................6
ekil 2.5 : Gne enerjili aktif stma sistemi.............................................................7
ekil 2.6 : Gne enerjisiyle soutma tekniklerinin snflandrlmas....................... 9
ekil 2.7 : Gne enerjili rankine evrimli-buhar sktrmal soutma sistemi........10
ekil 2.8 : Absorbsiyonlu soutma sistemi...............................................................13
ekil 2.9 : Adsorbsiyonlu soutma sistemi...............................................................15
ekil 2.10: Kurutmal soutma sistemi......................................................................18
ekil 2.11: Li-Br / su eriyikli tek kademeli absorbsiyonlu soutma evrimi....... .....21
ekil 2.12: Li-Br / su eriyikli tek kademeli absorbsiyonlu soutma evriminin basn
scaklk diyagram....................................................................................23
ekil 2.13: Tek etkili Li-Br / su soutmas ................................................................24
ekil 2.14: Tek etkili Li-br / su soutmas basn scaklk diyagram...24
ekil 2.15: Duhring grafii.........................................................................................25
ekil 2.16: Absorbsiyonlu soutma sisteminin ematik gsterimi.............................27
ekil 2.17: Gneten gelen n trleri........................................................................30
ekil 2.18: Dz kolektrn yatay dzlem ve gne n ile yapt alar.................31
ekil 2.19: Eik kolektre dik gelen toplam gne n............................................32
ekil 2.20: Gne nlarnn kolektr dzlemiyle yaptklar alar ile R faktr......34
ekil 3.1: Tesisat emas.............................................................................................35
ekil 3.2: Ebara katalou 16JH 0 10 modeli teknik zellikleri..................................42
ekil 3.3: Tek etkili soutma makinas tesisat emas................................................43

xvii

Antalya lindeki Bir Otelin Gne Enerjisi Destekli Istlmasn ve
Soutulmasn Salayacak Bir Sistemin Tasarm
ZET
Son yllarda fosil yaktlarn bir kaynak olarak azalmas ve evre zerinde olumsuz
etkileri olmas sebebiyle eitli alanlardaki enerji ihtiyacnn yenilenebilir
enerjilerden, ksmen veya tamamen salanmasna ynelik pek ok alma
yaplmaktadr. Bu almada gne enerjisi destekli stma ve absorbsiyonlu soutma
sistemiyle Antalya ilindeki krk sekiz yatakl bir otelin yaz ve k artlarnda
iklimlendirilmesi ve kullanm scak suyu ihtiyacnn karlanmas incelenmitir.
ncelikle Antalya ili iin gne nm ve meteorolojik veriler ile otelin hesaplanan
stma, soutma ve scak su sl yk deerleri sunulmutur. Istma evrimi iin sv
dolaml aktif gne enerjili stma sistemi, soutma iin ise Lityum bromr-su
akkan ifti kullanan absorpsiyonlu soutma sistemi kullanlmtr. Bu sayede gne
enerjisinden stma ve soutmada yararlanlarak hem yakt maliyeti asndan tasarruf
salanm hem de karbon salnm azaltlmtr. Bu sistemlere ek olarak otelin
kullanm scak suyu ihtiyacn karlayan gne enerjili su stma sistemi de bu
sistemlerin yannda yer almaktadr. Sistemin btn bir solar combined system,
dier bir deile stma ve soutmann birlikte yapld gne enerjili btnleik bir
sistem olmaktadr. Toplam toplayc alanna gre yllk faydalanma orannn
deiimi ve farkl alanlarn maliyet asndan optimizasyonu verilmitir. Ayrca
gne enerjisi tesisatnn toplam maliyeti ve geri deme sresi hesaplanmtr.

xix
Design of a system that would provide heating and cooling with the aid of solar
energy, to a hotel building in Antalya.
SUMMARY
In the recent years, due to the decrease of fossil fuels as a resource and their
hazardous effects on the environment, there has been many studies on providing
energy for various needs, partially or as a whole, from renewable energy systems. In
this paper solar assisted heating and absorption cooling system and domestic hot
water needs for a hotel of forthy eight beds in Antalya have been studied. First, solar
radiation and meteorological data for Antalya, heating and cooling loads of the hotel
building are presented. For the heating cycle, active systems using liquid as the
working fluid; and for the cooling cycle, solar-powered absorption cooling system
with the absorption pair of lithium bromide and water are used. In this way, solar
energy is used to provide both heating and cooling requirements in the building
which causes energy (fuel) financial savings and reduction in carbon emission.
Domestic hot water needs are also supplied by solar energy heating system. The
overall system comprises a solar combined system. Total collector area related
annual rate of heating and cooling load requirements of the hotel building met by the
solar system and the financial optimization of the collector area are given.
Furthermore, total cost and payback period of the solar system are also presented.

xx

1
1. GR

Is ve enerji kayna olarak gne enerji kullanan sistemler evre dostu
sistemlerdir. Bu sistemler ozon tabakasna zarar vermez, kresel snmaya yol
amazlar. Elektrik ileri ett idaresinin 2004 verilerinde sektrlere gre nihai
enerji tketim oranlar %42 sanayi, %21 ulatrma, %25 konut, %5 tarm, %7
hizmet eklindedir. Bu da gsteriyor ki binalarn stma ve soutma sistemleri
iin gereken enerji ok nemli bir miktardr. Binalarda yenilenebilir enerji
kaynaklarnn kullanlmas enerji tasarrufu ynnden ok nemlidir.
Gne enerjili sistemler arasnda absorbsiyonlu sistemler, hem sistem
verimlilikleri, hem de iletme giderleri asndan deerlendirildiinde, olduka
mit vaad etmektedir. Bu almada, gne enerjisi destekli stma ve
absorbsiyonlu soutma uygulamasyla Antalya ilindeki bir otelin yaz ve k
artlarnda iklimlendirilmesi ve scak su ihtiyacnn karlanmas incelenmitir.
Projede bata gne enerjili sistemler hakknda geni bilgiler verilmitir. Akkan
iftlerinin zelliklerinden bahsedilmi ve projede kullanlan Li-Br akkan ifti ve
soutma evrimi hakknda bilgi verilmitir.
Projede kullanlacak olan gne enerjili absorbsiyonlu soutma makinas ve
gne kolektrleri hakknda genel bilgiler verilmi, alma prensipleri
aklanmtr.
Projenin uygulanaca bina olarak Bursadaki Crown Plaza nn bilgileri izin
alarak kullanlmtr. Bu binann plan zerinden, bina iin sl ykler ve kayplar
hesaplanm, sistemin sl snrlar belirlenmitir. Bu belirlediimiz sl yklere
gre en uygun absorbsiyonlu makine seilmi, analizi yaplm ve bilgileri
verilmitir.
Kurulacak gne enerjisi sistemi iin hesaplar yaplm ve farkl kolektr alanlar
iin sistemin gne enerjisinden faydalanma oranlar hesaplanmtr. Karlama
oran bizim istediimiz deerlere en yakn olan kolektr alan seilmitir.
Ardndan setiimiz kolektr alan ve karlama oran iin birincil enerji
kullanm oran referans sistemle karlatrlmtr.

2

Maliyet analizi ksmnda sistemin tm elemanlar iin fiyat alnm, farkl
kolektr alanlar iin toplam maliyet belirlenmi ve hepsi iin sistemin kendini
deme sreleri hesaplanmtr. Bu hesaplarn sonucunda setiimiz sistemin mali
adan en uygun sistem belirlenmitir.

3
2. TASARIM SEENEKLER VE SEM KRTERLER
2.1 Gne Enerjisi ile Istma Sistemleri
Gne enerjisinden iki ekilde yararlanmak mmkndr. Birincisi gne enerjisini
toplamak, depolamak ve datmak iin eitli elemanlardan oluan aktif stma
sistemlerini kullananmaktr. kincisi ise enerji kullanan aktif sistemleri iin dnda
tutarak, tasarm parametrelerinin gne enerjisinden optimum yarar salayacak
ekilde belirlenmi deerleri ile bina sistemini oluturmaktr. Dolaysyla gne
enerjisi ile stma sistemlerini;
a) Pasif sistem
b) Aktif sistem
olarak snflandrabiliriz. [1,2]
2.1.1 Pasif sistem
Pasif gne sistemleri, yazn soutmak ve kn binalar iin s toplamak amacyla
doal bir ekilde doada alan sistemdir. Sistemin almas iin hibir d enerjiye
gereksinim yoktur. Pasif gne enerjili stma tasarmlarnn ounda, rnek olarak
gne kolektr eleman olarak binalarda gneye bakan pencereler ve termal
depolama eleman olarak binalarn tamam kullanlr. Doal soutma sistemleri
genellikle geceleri binalarda sy karmak iin buharlamay ve kzl tesi
radyasyonu kullanr. Pasif sistemin baz stnlkleri vardr;
- almas tabiidir ve bakm doaldr.
- Prensipleri basit ve kolaylkla anlalabilmektedir.
- Sistemin maliyeti depolama eleman olarak seilirse aktif sistemelere gre
daha dktr.
- Sistem arzalansa bile gene almasn srdrr.
- Pasif tasarmlar gne kolektr sistemlerinden daha estetiktir ve daha ok
alcs vardr.

4
Gne enerjisini toplamak iin yapnn mimari zelliklerinden yararlanan ve mekanik
sistemler kullanmayan sistemlere pasif sistem denir. Binann gnee doru
ynlendirilmesi, cam yzeylerin optimum olarak hesaplanmas ve yksek dzeyde
yaltm malzemesi kullanlmas sayesinde pasif sistemler yararl sonular
vermektedir. Pasif sistemlerin nemli bir zellii, aktif sistemler gibi pahal olmay
ve binann konstrksiyon sorunlar iinde zmlemek suretiyle ekonomik olmasdr.
Pasif sistemler olarak doru tasarlanm binalar doal enerji kaynaklarndan
maksimum yarar elde ederek i evrede istenen iklimsel koullar salarlar.
Trombe duvar
ekil 2.1de trombe duvarnn alma prensibi grlmektedir. Binann gne alan
gney cephesi camdr. Hava boluu brakldktan sonra trombe duvar rlr, bu
duvar enerji deposu grevi de yapmakta olduunda dolay kalndr. Duvarn gney
taraf siyaha (bazen de kahverengiye veya koyu yeile) boyanr. Duvarn alt ve st
tarafnda hava mazgallar vardr. Camdan geen gne nlar duvarn koyu yzeyi
zerine yutularak enerjiyi duvara verirler, snan yzeylerle temas halindeki hava
enerji alarak ykselir ve scak hava olarak st mazgallardan odaya geer. Oday
starak kendisi biraz enerji kaybeden hava trombe duvarnn alt mazgallarndan
tekrar n tarafa ulaarak yeniden snma durumuna gelir.[1]

ekil 2.1 Trombe duvar

5
Dorudan stma
ekil 2.2de grlecei gibi stlan blm, gne enerjisi gneye bakan camdan
direkt olarak geerek snr. Bu gne enerjisi binann birka gnlk s gereksinimini
toplar ve fazla enerjiyi binann kat elementleri (beton, tula veya deme, duvarlar
ve at) depolar. Bu eklide bir yaklamn stnl sade ve basit olmasdr. Bu
yaklamn sakncas ise direkt gne nm ile dokuma ve dier malzemelerin
bozulmas, parlakln gidermesidir. [1]

ekil 2.2 Dorudan stma
Is depolama sistemi
Is depolama duvarndaki yaklam ekil 2.3de grld gibi gneye bakan camn
arka tarafna binada s depolama grevini grecek bir malzemenin yerletirilmesidir.
Gne s depolama duvarnn zerine doacak ve gn boyunca da buray stacaktr.
Is enerjisi depolama elemanndan tanacak ve radyasyon, konveksiyon yoluyla da
binann dier blmlerine iletilecektir. [1]

ekil 2.3 Is depolama sistemi

6
Su sistemi
Isy depolama eleman olarak kullanlan malzeme ienin, bidonun, tpn veya
tankn ierdii sudur. Termal depolamann stnl binann evresinin koruyucu
iinde olmasdr. Scaklk deiimleri azalr ve duvarn arkasndaki odalar gz
kamamasndan ve direkt gne nmnn malzemelere zarar vermesinden
korunur.[1]
Sera sistemi
ekil 2.4te ematik olarak termal depolama ve direkt kazan siteminin bileimi olan
sera olay grlebilir. Sera yapsnn zellii binann ou elementlerinin gneye
bakan blmde olmas ve odalarn direkt gnele temasta olacak biimde
bulunmasdr. Sera s depolama duvar sistemi ile evin oturulacak ksmndan ayrlr.
Evdeki scaklk dalgalanmas kktr ve bu alan gne nm, parlaklk ve scaklk
deiimlerinin fazlasndan korunur.

ekil 2.4 Sera olay
Pasif sistem tasarmnda etkili olan parametreler
Binalarn gne enerjisinden yararlanarak pasif sistem olarak tasarmnda etkili olan
parametreler yle sralanabilir
a) yer
b) bina aralklar
c) binann ynlendirili durumu
d) bina formu
e) bina kabuu optik ve termofiziksel zellikleridir.

7
Yer parametresini yerey parasnn yn, eimi, yamaca gre konumu, gne nm
yutma ve yanstma zellikleri gibi deikenler ile tanmlanabilir. Yrenin iklimsel
karakteri dikkate alnarak gne nm kazanlar asndan uygun bir yer seimi,
stmann istendii dnemde gne nmndan maksimum s kazanc salayarak
yakt ihtiyacnn azaltlmasn ve enerji kkenli hava kirliliinin minimize edilmesini
olanakl klmaktadr. Bina boyutlar, bina aralklar ve binalarn birbirine gre
konumlar yerleme birimi dokusunu oluturan ana bileenlerdir. Deiik bina
boyutlarna ve bina aralklarna sahip yerleme birimi dokularndan, stmann
istendii dnem de gne nm kazancn en st seviyeye karan yerleme birimi
dokusunun seilmesi gerekli olmaktadr. Binann ynlendirili durumu, gne
nmnn direkt bileeni yne gre deitiinden gne nmnn stc etkisinden
yararlanma nemli bir deikendir. Bina formu; biim faktr (plandaki bina
uzunluunun bina derinliine oran), bina ykseklii, at tr (dz, beik ve krma
at), at eimi ve cephe eimi gibi binaya ilikin geometrik deikenler vastasyla
tanmlanabilir. Bina kabuu optik ve termofiziksel zellikleri; gne nmna ilikin
geirgenlik, yutuculuk, yanstclk gibi optik ve toplam s geirme katsays,
saydamlk oran gibi termofiziksel zelliklerdir. Pasif stma ilevi asndan bina
kabuunun tanm, kabuun bu optik ve termofiziksel zellikleriyle yaplmaktadr.[3]
2.1.2 Aktif sistem
Gne enerjisini toplamak ve insan iin yararl hale getirmek amacyla dz toplayc
veya youn toplayc, ayrca pompa, depo boru ebekesi, fan ve termostat gibi
mekanik aralar vastasyla kullanlan dzenlere aktif sistem denir.

ekil 2.5 Gne enerjili aktif stma sistemi

8
Aktif sistemde birbirinden bamsz olarak iki kapal devre olduu ekil 2.5de
grlmektedir. Bunlardan 1. devrede dolanan akkan (genellikle etilen-glikol-su
veya propilenglikol-su karm) kolektrde stlmakta ve eanjre gelerek enerjisini,
2.devrede dolanan ve stlan hacme giden tayc akkana (genellikle su)
akmaktadr. Istlan hacmin scaklna bal olarak bazen kolektr devresinin yerine
sadece s deposundan da s enerjisi ekilebilir. Bu amala da 3- yollu vanalar ve
termostatlar gibi eitli kontrol cihazlar kullanlmaktadr. En yaygn aktif sistem
uygulamasnda dz toplayclar kullanlr. [1]
2.2 Gne Enerjisi ile Soutma zmleri
Binalarda soutma ihtiyacnn karlanmas amacyla kullanlan sistemler temel
olarak, odalarda kullanlan kk kapasiteli sistemler (<12 kW) ve merkezi sistemler
(>12 kW) olarak iki grupta incelenmektedir [5]. Avrupada, kapasitesi 12 kWdan
byk olan iklimlendirme sistemi says son 20 ylda 5 katna kmtr.
klimlendirme amal enerji tketiminin youn olduu zamanlar ve gne nmnn
fazla olduu zamanlarn birbirleriyle akmas, gne enerjisinin soutma
sistemlerinde kullanmn n plana karmtr.
Son yllarda gne enerjisinin soutma/iklimlendirme sistemlerinde kullanmlarna
ynelik bir ok aratrma, gelitirme ve uygulama projesi yaplmtr. Avrupa Birlii
tarafndan desteklenen ve 2002 ylnda balayp 18 ay srerek 2003te tamamlanan
SACE (Solar Air Conditioning in Europe) projesi kapsamnda, 54 aratrma,
gelitirme ve demonstrasyon projesi gerekletirilmitir [6]. Proje kapsamnda farkl
lkelerde, eitli gne enerjili soutma teknolojileri kullanlarak kurulan sistemlerin
performans deerleri izlenmitir. IEA tarafndan hazrlanan ve 11 lkenin katlmyla
gerekletirilen Solar-assisted air-conditioning in Buildings-Task 25 projesi
kapsamnda da, gne enerjisinin soutma/iklimlendirme amal kullanm hakknda
detayl aratrma gelitirme almalar gerekletirilmitir [7].
Gne enerjisi kullanlan soutma/iklimlendirme sistemlerinde; soutma prosesinin
trne, kullanlan arac maddenin fazna, evrimin ak-kapal oluuna gre farkl
teknolojiler kullanlmaktadr [8]. Ancak son yllarda zellikle absorpsiyonlu soutma
sistemleriyle ilgili birok alma yaplmtr. Bu almalar arasndan konut ve otel
gibi konaklama amal binalar iin T > 4 C scaklklar kullanlmaktadr

9
Gne enerjisi ile soutma tekniklerinin; soutma prosesinin trne, kullanlan arac
maddenin fazna, evrimin ak-kapal oluuna gre snflandrlmalar ekil 2.6da
gsterilmektedir.[9]

ekil 2.6. Gne Enerjisiyle Soutma Tekniklerinin Snflandrmas.

ekil 2.6da de gsterildii gibi gne enerjili soutma sistemleri genel anlamda
pasif ve aktif sistemler olarak iki blmde incelenmektedir. Pasif sistemler binann
mimarisine ve tasarmna bal olarak ilerlik kazanrken, aktif sistemler kapsamnda
farkl teknolojiler gelitirilmitir. Aktif sistemler elektrikli sistemler ve sl sistemler
olarak iki ana grupta incelenmektedir.
Elektrikli Sistemler
Elektrikli soutma sistemlerinde; fotovoltaik piller (PV) kullanlarak gne
enerjisinden retilen doru akm bir invertr yardmyla alternatif akma
dntrlerek, bu yolla retilen elektrik bir soutma sistemini (klasik buhar
sktrmal veya Peltier) altrmak zere kullanlmaktadr [9].

10
Ancak kullanlan fotovoltaik hcrelerin maliyetlerinin yksek olmas (750 /
),
ve verimlerinin de dier sistemlere kyasla ok yksek olmamas bugn iin bu
sistemlerin ticari olarak kullanmn snrlandrmaktadr. Isl gneli soutma
teknolojileri maliyet asndan deerlendirildiinde, PV elektrikli soutma
teknolojilerine kyasla daha uygulanabilir konumdadr [10].
Isl Sistemler
Isl sistemler, genel olarak sl-mekanik sistemler ve sl dnml sistemler olarak
iki grupta deerlendirilmektedir.
2.2.1 Isl-mekanik sistemler
Isl-mekanik sistemlerde gne enerjisi yardmyla elde edilen sl enerji bir g
evrimine (rnein Rankine) aktarlmakta, g evriminin kts ise klasik buhar
sktrmal soutma evrimini altrmaktadr. [9]
Gne enerjili Rankine evrimli-buhar sktrmal soutma sistemi
Gne enerjisiyle alan Rankin evrimli-buhar sktrmal soutma sistemi; bir
kuvvet evrimi ile sktrmal soutma evriminin birlikte kullanld bir evrimdir.
Gne enerjisi kollektrlerinden salanan enerjinin bir Rankine evrimini ve bu
evrimden elde edilen mil iinin de klasik buhar sktrmal soutma evriminin
kompresrn altrmas mmkndr [9,11]. Gne enerjisiyle alan Rankin
evrimli- buhar sktrmal soutma sistemi ekil 2.7de gsterilmektedir.

ekil 2.7. Gne Enerjili Rankine evrimli-Buhar Sktrmal Soutma Sistemi [11].

11
Gne kollektrleriyle elde edilen scak su, g evrimi kazan iin gerekli olan sy,
s deitiriciler vastasyla kazana verir. G evriminde dolaan akkana sabit
basn altnda verilen s (Qsc.) ile akkan kzgn buhar olarak kazandan kar ve
trbine gider. ekil 2.7de gsterilen sistemde kuvvet evriminden elde edilen g,
sktrmal evrimde kompresr gc olarak kullanlmaktadr.
Buhar sktrmal evriminde bulunan kompresr, g evrimindeki trbinden elde
edilen Wt iini kullanarak, kzgn olarak kompresre giren akkan youturucu
basncna kadar sktrr. Soutucu akkan youturucuda, darya sabit basnta
(Qy) ss atarak youur. Youturucudan kan akkan bir kslma vanasndan
geerek kslr. Basnc azalan akkan, buharlatrcda ok dk bir scaklkta
buharlaabilir. Akkan, buharlatrcda soutulmak istenen ortamdan s ekerek
(Qb) buhar haline gelir [11,12].
Gne enerjisiyle alan Rankine evriminde alma akkan olarak yksek
scaklklar iin suyun yannda, daha dk scaklklar iin R113 ve toluene gibi
baka akkanlar da kullanlmaktadr. Su dnda farkl bir akkan kullanan Rankine
sistemleri ticari olarak mevcut olup Organik Rankine evrimi olarak
adlandrlmaktadr [9].
Kullanlan kimyasallar ve zellikleri
Rankine evrimi/ Buhar sktrmal soutma evriminde (RCC/VCC) her iki evrim
iin de ayn akkann kullanlmas mmkn olsa da, bu durum her iki evrimin
gereksinimlerinin yksek verimle tam olarak karlanmas g olaca iin pek tercih
edilmez [11]. Buhar sktrmal evrimde farkl soutucu akkanlar
kullanlmaktadr. nceleri amonyak, kkrtdioksit, karbondioksit kullanlrken, son
zamanlarda ticari ismi Freon, Genetron, Arcton olan halojenli hidrokarbonlar
kullanlmaktadr [12]. Halojene edilmi hidrokarbonlarn (halokarbonlar) birounda
flor bulunmaktadr ve bunlara fluokarbon soutkanlar denilmektedir ve R-12 (CCl2F2
veya CFC-12) ve R-22 (CHClF2 veya HCFC-22) en ok kullanlan fluokarbonlardr.
Yakn zamana kadar geni lde kullanmlar bulunan halokarbon tr
soutkanlardan kloro-floro-karbon (CFC) ve hidro-kloro-floro-karbon (HCFC)
grubunda bulunanlarn, evresel etkileri nedeniyle kullanmlar snrlandrlmtr.

12
evresel etkilerin azaltlabilmesi amacyla; 100 kadar lke 1987 ylnda Kanadann
Montreal kentinde (UNEP 1987) soutucu akkanlarn retim ve kullanm, ozon
tabakasnn korunmas, sera etkisinin azaltlmas gibi konularn kontrol altna
alnabilmesi amacyla ilk defa toplanarak Montreal Protokoln hazrlayp
imzalamlardr [8].
2.2.2 Isl dnml sistemler
Isnn dorudan bir soutma evrimini altrmak zere sl dnml sistemler
genel olarak; absorbsiyonlu, adsorbsiyonlu ve kurutmal soutma sistemleri olarak
ana grupta deerlendirilmektedir. Ancak kullanlan sourucunun fazna (sv, kat)
veya kullanlan evrimin ak-kapal olmasna gre deiik uygulamalar mevcuttur
[9]. Kapal evrimli sistemlerde souk su retimi ile sre yrtlrken, ak
evrimli sistemlerde dorudan binaya gnderilen ve binadan alnan hava ilem
grmektedir. Buna karlk, iki evrim sisteminde de hem kat hem sv sorbetler
kullanlabilmektedir.
Isl dnml gneli soutma sistemleri olan, absorbsiyonlu soutma sistemleri,
adsorbsiyonlu soutma sistemleri ve kurutmal (desisif) soutma sistemlerinin
alma artlar ve kapasiteleri hakknda ayrntl bilgi karlatrmal olarak izelge
2.1de gsterilmitir [13].
izelge 2.1 : Isl Dnml Gneli Soutma Sistemleri Karlatrmas

Gelitirilen soutma teknolojileri arasnda; ak evrimli kurutmal, kapal evrimli
adsorpsiyon ve absorbsiyonl soutma sistemleri haknda almalar zellikle
younlamaktadr.

13
- Absorbsiyonlu soutma sisteminin tantlmas
Absorbsiyonlu soutma sistemleri genel olarak buhar-sktrmal soutma sistemine
benzemektedir. Ancak, Blm 2.2.1.de de szedildii gibi buhar sktrmal
evrimlerde soutucuyu basnlandrlmas amacyla elektrikle alan kompresr
kullanlmaktadr. Buhar-sktrmal soutma evrimlerinde yeralan elektrikle alan
kompresrn yerine, absorbsiyonlu soutma sistemlerinde soutucunun basncnn
gelitirilen sl proseslerle arttrlmas salanmaktadr. Absorpsiyonlu soutma
sistemi ekil 2.8de gsterilmitir.

ekil 2.8 Absorpsiyonlu Soutma Sistemi
ekil 2.8de gsterilen sistemde, buharlatrcda soutulmak istenen ortamdan Qb
ssnn ekilmesiyle soutucu madde buharlar. Buharlatrcdan gelen soutucu
madde buhar, ayrcdan gelen souk-fakir zelti tarafndan absorberde sourulur.
Soutucu maddenin sourulmas sayesinde oluan soutucu asndan zengin zelti,
dk sourucu basncndan yksek basnca pompalanarak retee gider. retete
salanan syla buharlaan soutucu buhar youturucuya ulaarak burada svlar.
Basnc, kslma vanasndan geerken azaltlan soutucu akkan buharlatrcya geri
dner. Absorpsiyonlu soutma sistemi iin gerekli s salayc olarak, gne enerjisi
kullanlabildii gibi atk s da kullanlabilmektedir. Absorpsiyonlu soutma sistemi
Blm 3te detayl olarak incelenecektir.

14
Kullanlan Soutucu-Absorber Kombinasyonlarnn zellikleri
Absorbsiyonlu soutma sistemlerinde kullanlabilecek tm soutucu-absorber
kombinasyonlarnda aranan en nemli zellik kimyasal znrln yksek
olmasdr [14]. Ancak i akkan iftlerinin seiminde, bu maddelerin kimyasal,
fiziksel zellikleri ve sistemin kullanm amac gznne alnan parametrelerdir.
Soutucu ve sourucularn zehirli olma olasl, uzun sre kimyasal dengede olma,
ve malzemeye uyumu, kolay bulunabilirlikleri ve fiyatlar da akkan seiminde
dikkate alnmaktadr. Az miktarda akkanla yksek soutma gc elde edilebilmesi
iin yksek buharlama ss olan soutucular tercih edilmektedir [15].
Absorpsiyonlu soutma sistemlerinde farkl soutucu/sourucu iftleri
kullanlmaktadr; amonyak/su, su/LiBr, amonyak/NaSCN v.b. Ancak almalar
zellikle LiBr/su ve amonyak/su sistemleri zerinde younlamtr [16 ].
Absorpsiyonlu soutma sistemleri, ticari olarak birok firma tarafndan
retilmektedir ancak birou yksek soutma kapasitesine sahiptir. Son yllarda
zellikle 20 kW ve daha kk soutma kapasitesine sahip sistemlerin zerinde
durulmaktadr. Gne enerjisi destekli alabilen, baz absorpsiyonlu soutma
sistemlerinin retici firmalar, retici firmalarn rettii en kk kapasiteleri,
alma artlar ve STK (soutma tesir katsays) deerleri izelge 2.2de
gsterilmitir [17].

izelge 2.2 : Absorpsiyonlu Soutma Sistemleri

15
Amonyak/su akkan iftiyle alan absorpsiyonlu soutma sistemleri, genellikle
soutma amal olarak yksek kapasitelerde ve 0Cnin altnda souk retecek
ekilde yksek rete scaklklarnda (90 C) retilmelerine karlk; bu sistemlerde
gne enerjisi kullanm imknn arttrabilecek ekilde, daha dk rete
scaklklar ve 5Clik buharlatrc scakl koullarnda altrlabilecek
sistemler iin birok pilot proje yaplmaktadr [7,17].
Absorpsiyonlu soutma sisteminin tantlmas
Absorbsiyonlu sistemlerde, soutucu akkann bir sv tarafndan tutulmasna
karlk; adsorbsiyonlu sistemlerde soutucu gzenekli yapya sahip kat adsorber
tarafndan tutulmaktadr.
Adsorpsiyonlu soutma sistemleri temel olarak, adsorber, youturucu ve
evaporatrden olumaktadr. Adsorpsiyonlu soutma sistemlerinin son yllarda buz
retimi ve iklimlendirme amal kullanmlar mevcuttur [7,9]. Adsorpsiyonlu
soutma sisteminin ematik gsterimi, ekil 2.9da verilmitir.

ekil 2.9 Adsorpsiyonlu Soutma Sistemi [17]

16
Adsorpsiyonlu soutma sisteminde adsorbent; soutucunun adsorplanmas ve
soutucunun ayrlmas amacyla dnml olarak stlr ve soutulur [7]. ekil
2.9da gsterilen adsorpsiyonlu soutma sisteminde, soutma ilemi esnasnda
adsorbentin stlmas ve soutulmasyla, sistemde kullanlan soutucu akkann
adsorplanmas ve desorplanmas salanr. Adsorbent yatann snmasyla (sol
blm), adsorbentin scakl ve adsorbent yatandaki soutucunun basnc artar.
Adsorbentin scakl desorpsiyon scaklna ulatnda soutucu buharlar.
Soutucu buhar soutucu buhar youturucuda soutma suyuna s vererek
youur. Buharlatrcda soutucu dk basnta yararl soutma etkisini
salayarak buharlar ve dier adsorber (sa blm) tarafndan adsorplanr.
Adsorpsiyon srasnda sv moleklleri, kat adsorberin duvarlarnda tutulurken
kimyasal bir reaksiyon gereklemez ancak molekller kat malzeme duvarlarnda
sabitlenirken enerji kaybederler; aa kan s soutma suyuna aktarlr [7].
Sistemde sa blme ve sol blmenin grevleri (adsorpsiyon, desorpsiyon)
dnml olarak deimektedir ve bu periyodik sre yaklak olarak 7 dakika
srmektedir.
Kullanlan kimyasallar ve zellikleri
Adsorpsiyonlu soutma sistemlerinde farkl adsorbent ve soutucu akkan iftlerinin
kullanmlar mmkndr. Soutma uygulamalarnda kullanlan adsorbentin evre
scaklnda ve dk basnlarda yksek adsorpsiyon kapasitesine, yksek scaklk
ve basnlarda ise dk adsorplama kapasitesine sahip olmas istenir. Adsorbentin
seiminde nemli olan faktrler u ekilde zetlenebilir; soutma etkisini arttrmak
iin yksek adsorpsiyon ve desorpsiyon kapasitesi, evrim sresini ksaltmak iin iyi
sl iletkenlik, dk spesifik s kapasitesi, soutucuyla kimyasal olarak uygunluk,
kolay bulunabilirlik ve uygun maliyet. Adsorbentle birlikte kullanlan, soutucu
akkann seiminde nemli olan parametreler ise; yksek latent s, kolay
adsorplanabilme, yksek sl iletkenlik, dk viskozite, dk spesifik s, zehirli-
yanc-korozif olmamas ve allan scaklk aralnda kimyasal stabilite olarak
zetlenebilir [18].

17
Adsorpsiyonlu soutma sistemlerinde kullanmlar n plana km farkl
adsorbent/soutucu iftleri mevcuttur; su/slikajel, su/zeolit, amonyak/aktif karbon,
metanol/aktif karbon [7]. Suyun soutucu olarak kullanld sistemlerde salanan
soutma 0Cnin zerinde iken, soutucu olarak metanol kullanlan sistemlerde daha
dk scaklklar elde edilebilmektedir [9].
Farkl soutucu/adsorbent iftleriyle yaplan aratrmalar ve deneysel almalar
olmasna ramen, sadece su/slikajel iftiyle alan adsorpsiyonlu soutma sistemleri
ticari olark retilmektedir. Gne enerjisi destekli alan ve iklimlendirme amal
kullanlan adsorpsiyonlu soutma sistemlerine rnek olarak kapasiteleri, alma
artlar ve retici firmalar izelge 2.3te gsterilmitir.
izelge 2.3 : Adsorpsiyonlu Soutma Sistemleri [8]

Kurutmal soutma sistemlerinin tantlmas
Kurutmal soutma sistemleri prensip olarak dier sistemlerden, soutulmu su (sv
akkan) yerine artlandrlm hava retilmesi nedeniyle ayrlmaktadr. Bu yzden
bu sistemler yksek taze hava gereksinimini karlayabilmektedir. Kurutmal
soutma prensip olarak evaporatif soutma sistemlerine benzemekle beraber,
evaporatif soutma potansiyeli havann nemsizletirilmesiyle arttrlmtr [13]. Bu
sistem kullanlarak iklimlendirilecek ortama gnderilecek d havann
nemlendirilmesiyle elde edilen soutma, sadece d hava neminin dk olduu
blgelerde etkili olabilmektedir. D hava neminin yksek olduu blgelerde
buharlamal soutmann uygulanabilmesi iin (buharlama yoluyla soutma
etkisinin arttrlabilmesi) nce d havadaki nemin azaltlmas gerekmektedir.
Havann nce neminin alnp sonra da su ile nemlendirilerek soutulmas ilemleri
kurutmal(desisif)-evaporatif soutma olarak tanmlanmaktadr. Bu nedenle,
sistemde su buharn souran bir kurutucu madde bulunmaktadr ve kurutucu
maddenin rejenerasyonu iin gne kollektrleriyle salanan dk scaklkl s
kullanlmaktadr [9,13]. Kurutmal soutma sistemi ekil 2.10da gsterilmitir.

18

ekil 2.10 Kurutmal Soutma Sistemi [19].

ekil 2.10da gsterilen kurutmal soutma sisteminde, dardan yada binann
iinden alnan havann nem ierii kat ve sv kurutucuda azaltlr (1-2 durumu);
hava s deitiriciden geirilerek atk havayla soutulur (2-3 durumu).
Nemlendiriciden geirilerek istenen nem ieriine gre evaporatif olarak soutulan
ve bu srada scakl azaltlrken ve nem ierii artan hava iklimlendirilecek mekna
gnderilir (3-4 durumu). Mekna gnderilen taze hava, mekndan oda artlarnda
ktktan sonra, nemlendiriciden geirilerek atk doygun hale getirilir (5-6 durumu).
Is deitiricisinden geirilerek temiz d havann scakl azaltlr. (6-7 durumu) ve
havann scakl gne enerjisiyle arttrlarak nem alma rejeneratrne gnderilir (7-
8 durumu) ve taze havadan nem alarak nemlenen hava d ortama atlr [19,20].
Sistemde soutma amacyla kullanlan hava, istenen soutma etkisi salandktan
sonra darya dearj edildii iin, aklanan soutma sistemi ak sistem olarak
tanmlanmaktadr. Kurutmal soutma sistemleri, evre basncnda almaktadrlar.
Bu sistemelerde vakum artlarnda veya seilmi baka bir basnta alma
zorunluluu olmamas nedeniyle, dier sistemlere gre avantaj salamaktadrlar.
Kullanlan kurutucu maddeler ve zellikleri
Kurutmal (desisif) soutma sistemlerinde d havann nemi, nemli hava iindeki su
buharnn ksmi basnc nem alan madde iindekinden daha fazla olduu iin, sorbent
olarak adlandrlan sv ya da kat nem alc maddeye nem geii olmasyla
azaltlmaktadr. Nem alc cihaz olarak, kat maddeli dner nem alclar ve sv
maddeli dolgulu kuleler kullanlmaktadr [20].

19
Kat nem alc sistemler, genellikle tayc bir madde ve bu madde zerindeki alc
maddeden olumaktadr ve kat tayc madde olarak genellikle alminyum folyo,
plastik folyo ve selloz kd; nem alc madde olarak da suda znen higroskobik
tuzlar (LiBr, CaCl2, MgCl2 v.b.), slikajel, molukler elekler ve higroskobik metal
oksitler (Al2O3 v.b.), Slikajel ve LiCl-kd. Sv nem alc sistemler de havann
neminin alnmas amacyla kullanlmaya balanmtr; CaCl2 ve LiCl suda znen
tuzlar en ok kullanlan sv nem alclardr [8, 19].
Nem alc maddenin rejenere edilmesi, maddenin stlmasyla salanr. Rejenerasyon
iin gerekli sl enerjinin scakl genellikle 45-95C arasndadr ve bu enerji dzlem
veya haval gne kollektrleri kullanlarak salanmaktadr [9, 20].
2.2.3 Akkan iftlerinin karakteristik zellikleri
Soutucu akkan ve absorbe edici iftinden oluan bir absorbsiyonlu soutma
sistemi iin aadaki artlarn yerine getirilmesi gerekmektedir.
a) Kat fazn bulunmamas gerekmektedir. Gz nne alnan scaklk ve deriiklik
aralklarnda, hibir zaman soutucu akkan-absorbe edici ifti kat fazda
bulunmamaldr. Herhangi bir ksmda katlama olduu durumda, bu ksmda ak
duracandan buradaki cihazn devre d kalmasna neden olacaktr.
b) Buharlama oran ok nemlidir. Soutucu akkan absorbe ediciye gre ok daha
kolayca buharlaabilmelidir. Bu ekilde iki akkan birbirinden kolaylkla
ayrlabilmektedir.
c) Birleme eilimi; Absorbent, soutucuyla absorbsiyonun gerekletii alandaki
artlar altnda gl ili iinde almaldr. Bu yaknlk ayn soutucu etkinin daha az
absorbentle salanmasna izin verir ve bylece hassas s kayplar azalr. Ayrca sy
absorbentden basnl soutucu absorbent solsyonuna transfer edebilmek iin biraz
daha kk sv s deitiriciye gereksinim vardr. Dezavantaj olarak absorbentden
soutucuyu birbirinden ayrmak iin jeneratrde ekstra sya ihtiya olacaktr.

20
d) Basn; Orta iletme basnlar, ar ina edilmi makinalardan ( sistemlerden )
saknmak iin kullanlabilir ve dk basnl blmden yksek basnl blme
pompalamak iin gerekli olan elektriksel gc azaltr. Ayrca geni hacimli
techizatlarda ve soutucu buhar akndaki basn dn zel anlamda azaltmak
iin volume ihtiya vardr. Sistemde iletme basnlar normal seviyelerde
bulunmaldr. Yksek basnlar kaln cidarl ekipmanlar gerektirmekte ve akkann
pompalanmas iin nemli bir elektrik gcn ihtiya dourmaktadr. Alak
basnlar ise byk hacimli cihazlar ve soutucu akkan buharlarnn basn
dm iin zel elemanlar gerektirmektedir.
e) Kararllk; Sistemdeki zelliklerinin akkanlarn iin, uzun yllar grev
yapabilmesi akkanlarn ve zamanla hemen deimemeleri devrede kullanlan
hemen mutlak anlamda kararl olmas gerekmektedir.
f) Korozyon; Akkanlar korozif olmamaldr. Eer akkanlar korozifse, korozyon
indirgeciler kullanlabilir ki bunlar techizatn termodinamik performansna etki
edebilir. Kararszlk sonucunda akkanlar veya eitli maddeler, sistem
konstrksiyonunda kullanlan baz maddeleri andrabilir. Olumsuz etkileri
azaltabilmek iin sistemde korozyon nleyici maddeler gerekmektedir.
g) Emniyet; Konutlarda kullanlan soutma devrelerindeki akkanlar, zehirsiz ve
yanmaz olmaldr. Endstriyel kullanmda bu art fazla nemli deildir.
h) Tanm zellikleri; Soutucu akkan ve absorbe edicinin viskozite, yzey
gerilme, s yaylm ve difzivite (yaylm) katsaylar nemli karakteristik
zelliklerdir. rnek olarak, akkann dk viskoziteye sahip olmas, s ve ktle
geiini iyiletirirken, pompalama problemlerini azaltmaktadr.
) Gizli buharlama ss. Soutma sisteminde dolaa soutucu akkan ve absorbe
edici miktarnn en az deerde olabilmesi iin, soutucu akkann gizli buharlama
ss byk olmaldr. Soutucu, absorbent den daha fazla uucu olmaldr ki,
stlarak kolayca birbirlerinden ayrlabilsinler
j) Denge: Gazlarn, katlarn ve korozif maddelerin istenmeyen formlarndan
saknmak iin yksek kimyasal dengeye ihtiya vardr.

21
k) Kayp s: Soutucu ve absorbent dolam orann minimumda tutabilmek iin,
soutucunun kayp s mmkn olduunca yksek olmaldr. Absorbsiyon makinalar
termal olarak aktive edilir, bu sebepleten yksek g girii gereksinimi yoktur.
Bylece, enerjinin pahal veya zor elde edilebilecei durumlarda, ya da atk gaz olan
durumlarda veya gne ssnn kullanlabilir olmas durumunda absorbsiyon
makinalar gvenilir ve sessiz bir soutma salar. Bir numara soutucu absorbent
iftinin kullanld ki bunlar ogunlukla Li-Br/su ve amonyak-su iftleridir. Bu iki
ift iyi termodinamik performans verir ve evresel olarak da tehlikesizdir.
2.2.4 Li-Br / Su Akkan iftli evrimler
ekil 2.11de Li-Br / su eriyikli tek kademeli absorbsiyonlu soutma evriminin
ematik gsterimi bulunmaktadr. Bu sistemin alma prensibini, Li-Br/su akkan
ifti iin adm adm inceliyelim. ekil 2.10da grld gibi evaparatrde soutulan
ortamdan alnan s ile buharlaan soutucu akkan su sourucunun bulunduu
hazneye girer. Su buhar burada Li-Br ile reaksiyona girerek sourulur. Bu reaksiyon
sveren (ekzotermik) bir reaksiyondur. Li-Br tarafndan sourulabilen su miktar
scaklkla ters orantldr.

ekil 2.11 Li-Br / su eriyikli tek kademeli absorbsiyonlu soutma evrimi

22
Bu nedenle sourucu scakln olabildiince dk tutmak buna bal olarakta
sourulabilen lityum bromid miktarn arttrabilmek iin sourucudan s ekilir. Li-
Br /su karm olan zelti daha sonra bir eriyik pompas yardmyla s deitiriciye
sonrada stcya (jeneratr) gnderilir. Is deitiricisinde sistemden dnen scak
lityum bromid ile n stlan zelti jeneratrde verilen syla buharlatrlr. Bir
ayrc vastasyla ayrlan buhar fazndaki Li-Br/su zeltisinden su kondensere
iletilirken, lityum bromid kslma vanasndan geerek tekrar sourucu haznesine
aktarlr. Su buhar kondenserde ssn verip kslma vanasndan getikten sonra sv
faznda evaparatre girerek evrimi tamamlam olur.
Li-Br/su soutmas
Li-Br/Su sistemleri, hava artlandrmada ve dier yksek scaklkl uygulamalarda
yaygn olarak kullanlr. Fakat soutucu su olduundan, evoparatr scakl 0Cden
aa olan uygulamalarda kullanmak iin uygun deildir. Li-Br, eriyik halinde
olmad zaman higroskopik tuzdur ve su buharna daha fazla eimlidir.
Bununla beraber Li-Br/Su birleiminin dezavantaj, sistemde meydana gelen uygun
artlar altnda suda tamamen zlemez. Sistemin tasarmnda ve almasnda zel
tedbirler almak gerekir. zcnn kristallemesine ve kelmesine izin verilmez.
Li-Br/Sulu sistemlerin esas avantaj ise zcnn buharlamamasdr. yle ki;
jeneratrden ayrlan soutucu buhar ile zc karmaz ve sistemde analizr ve
ayrac istenmez.
ekil 2.12de ise bu evrimin basn-scaklk diyagramndaki deiimi
grlmektedir. Su soutucudur. alma basnlar atmosfer basnc altndadr.
rnein evoparatr scakl 5C ve kondenser scakl 38C kabul edilirse,
evoparatr ve kondenser basnlar srasyla 6,28 mmHg mutlak ve 48,88 mmHg
mutlaktr. Dk ve yksek taraf basnlar arasndaki kk basn farkllklarndan
dolay, dk ve yksek taraf arasnda basn azaltc valfler genellikle istenmez.
Boru balantlar ve pskrtme nozullar iinde basn kayplar gerekli basn
farklarn salar. zcnn soutucu buhar absorbe etmesi, zcnn izafi
olarak absorbe edilmesine baldr. zelti deriikliini kontrol eden metodlar,
jeneratre verilen buhar veya scak su miktarnn, kondenser suyu debisinin ve direkt
olarak jeneratrden gelen zeltinin fakirletirilmesinin kontroln ierir.

23
evrimin ileyii Dalton Kanunu esasna gre yaplr. Bu kanuna gre karmn
toplam basnc, karmdaki gazlarn her birinin tek tek ksmi basnlarnn
toplamdr. Bu tip sisteme gre, sistemdeki gaz ve buhar tarafndan sisteme etki eden
toplam basn, sistemin btn paralarnda ayndr.
Li-Br/su sistemleri birincil jeneratrlerine s giri metodlarna gre snflandrlrlar
(yanma metodu) ve bylece absorbsiyon evrimi tek ve ok etkili olarak belirlenir.
Tek etkili absorpsiyon teknolojisi zayf soutma tesir katsays (STK) salar ki bu
yaklak olarak 0.7 dir. Tek etkili absorbsion sistemi 75C - 120C oranlar arasnda
s giri scaklklarnda altrlrlar. ok etkili teknoloji daha yksek STK verir
fakat yksek scaklkta s kaynaklarnn temin edilebildii zamanlarda kullanlabilir.
ift etkili sistem, tek etkili evrime en st evrim gibi ekstra kademe eklenerek
yaplabilir. Bylece yksek scaklk kademesinden geri evrilen s, dk scaklk
kademesini beslemekte kullanlr. Li-Br\su sisteminindeki soutucu sudur, ve Li-Br
absorber olarak rol oynar. Li-Br, su buharn absorbe eder, bylece absorberden
jeneratr pompalama yaplmas daha ekonomik ve kolay olur.
Tek etkili Li-Br/su soutmas ekil 2.13de gsterilmitir ve sistemin basn scaklk
diyagramnn ematik gsterimi ekil 2.14de gsterilmitir.

ekil 2.12 Li Br / su eriyikli tek kademeli absorbsiyonlu soutma evriminin basn-
scaklk diyagram

24
ekil 2.13de gsterilen sistemde verilen referans numaralar ile 1 nolu noktada,
soutucudaki solsyon zengindir. 2 nolu noktada pompa, akkan s deitiriciden
jeneratre doru iter. 3 nolu noktada s deitiricideki solsyon scakl
ykselmitir. Jeneratrde, sl enerji eklenmitir ve solsyondaki soutucu kaynar. 7
nolu noktada soutucu buhar kondensere doru akar ve burada soutucu kondens
gibi s geri evrilir. 8 ve 9 nolu noktalarda kondensi (youan) akkan ak
snrlaycdan evoporatre doru akar.

ekil 2.13 Tek etkili Li -Br / Su soutmas

ekil 2.14 Tek etkili Li Br / Su soutmas basn scaklk diyagram

25
10. 11. nolu noktada soutucunun kk bir ksm evopatrden ayrlr, sv spillover
gibi 4 nolu noktada jeneratr knda akkan absorbent soutucu solsyonu ierir
ki bu s deitiricide soutulmutur. 6 dan 1 e kadar olan noktalarda solsyon
evoporatrden soutucu buharn absorbe eder ve sy s deitiricisine doru geri
evirir.

ekil 2.15 Duhring grafii
Yukardaki prosedr Duhring grafiinde gsterilebilir (ekil 2.15). Bu grafik basn
scaklk grafiidir burada diagonal izgiler sabit Li-Br ktle paralarn solda saf su
izgisiyle ve sada kristalizasyon izgisiyle gsterilmektedir.
2.2.5 Gne enerjili absorpsiyonlu soutma makinas alma prensibi
Absorbsiyonlu soutma sistemleri, birinci ve ikinci olarak adlandrlan, iki farkl
akkanla ve s enerjisi ile alan sistemlerdir. Buharlatrcda buharlaan gaz
birinci akkan olup, soutucu grevini stlenmektedir. Bu akkann evrimi
gerekletirebilmesi iin ikinci bir akkan tarafndan yutulmas gerekmektedir.
Absorbsiyonlu soutma sistemlerinde soutulan ortamdan s ekerek snan
soutucu akkan, bir absorbe edici sv tarafndan absorbe edilir.
Gne enerjisinden yararlanan absorbsiyonlu soutma sistemlerinde, en ok
kullanlan akkan ifti amonyak-su ve Li-Br/su dur. Li-Br/su akkan iftinde suyun
grevi, soutucu akkan olarak evrimi dolamak ve yksek buharlama ssyla
daha yksek etkinlikte soutma salamaktr. Li-Br ise soutucu akkan grevi
grmektedir.

26
Li-Br/su iftiyle alan absorbsiyonlu evrimler gne enerjisi uygulamalar iin
zellikle uygun niteliklere sahiptir. retedeki buharlama iin 77C ile 100C
arasnda bir scakla ihtiya duyan bu sistem dz lehva kollektrleri ile elde
edilebilen scak sular yardmyla iletilebilmektedir. Li-Br/su karm evre
scaklnn yksek olduu yerlerde tercih edilmektedir. Etkenliin bykl ve
fiyatnn ucuzluu nedeniyle bu akkan scak iklimlerdeki gne enerjili soutma
sistemleri iin uygundur. Bu nedenle uygulamada, soutma sistemi iin
absorpsiyonlu soutma sistemi, maliyeti ve mkemmel veriminden dolay soutkan-
absorbent iftleri iinde Li-Br/su ifti seilmitir.
Oluan zelti bir eriyik pompas yardm ile yksek basnlara karlr. Daha sonra
bu zelti jeneratr vastasyla stlarak yksek scaklktaki soutucu akkann
tekrar serbest kalmas salanr. Yksek scaklktaki bu soutucu akkann ssn
evreye vererek soumas salanr. Souyan akkan soutma etkisini yaratmak iin
tekrar soutulan ortama gnderilir. En yaygn olarak kullanlan sistemlerden ikisi;
suyun (H2O) soutucu akkan olduu, Li-Brn sourucu akkan olduu ve
soutucu akkann amonyak olduu (NH3), yutucu madde olarak ta suyun (H2O)
kullanld sistemlerdir. Bunlarn dnda suyun sourucu akkan olduu, su-lityum
klorr sistemleri de kullanlmaktadr. Ancak son sistemin uygulama alan, soutma
scaklklarnn sfr derecenin zerinde olduu yaz iklimlendirmesiyle snrldr.
Li-Br (Lityum Bromr), sofra tuzu (NaCl) ile kimyasal olarak benzerdir. Li-Br su
iinde znebilir. Li-Br/Su solsyonu, kendi kimyasal eilimi sebebiyle, suyu
absorbe etme zelliine sahiptir. Li-Br solsyonunun konsantrasyonu arttka ve
scakl dtke suya kar olan absorpsiyon eilimi de artar. Buna ilave olarak, Li-
Br'in ve suyun buhar basnlar arasnda byk bir fark vardr. Bu da demektir ki;
eer Li-Br/Su solsyonun scakl arttrlrsa, su buharlar ama Li-Br solsyonda
kalacandan solsyon daha konsantre hale gelecektir.
Absorbsiyonlu sistemler soutma etkisi yaratmak iin s enerjisi kullanr. Bu
sistemlerde soutucu (rnek: Su), evaporasyon srasnda dk scaklkta ve basnta
sy absorbe eder ve kondensasyon srasnda da yksek scaklkta ve basnta s
aa kartr. Absorbsiyonlu sistemler tek etkili ve ift etkili olmak zere ikiye
ayrlrlar. Tek etkili absorbsiyonlu sistemler yalnz soutma amal kullanlrken, ift
etkili absorbsiyonlu sistemler s pompas eklinde alarak hem soutma hem de
stma amal kullanlrlar [22].

27
Absorbsiyonlu soutma sistemlerini oluturan paralara ait bilgiler ve sistemin
ematik gsterimi ekil 2.16da verilmitir. ekil 2.16da verilen sistem paralarnn
alma prensipleri aklanarak soutma sisteminin almasn aklamak gerekirse

ekil 2.16 Absorpsiyonlu soutma sistemini ematik gsterimi
Solsyon Pompas
Emi tanknn dibinde dk konsantrasyonlu Li-Br solsyonu bulunur. Buradan,
hermetik bir solsyon pompas, solsyonu borulu bir s deitirgecine n-stma
amal olarak gnderir. Zayf Li-Br solsyonu bu s deitirgecinde st tanktan
gelen konsantre solsyon tarafndan stlr.
Jeneratr
Zayf Li-Br solsyonu s deitirgecini terk ettikten sonra st tanka hareket eder.
Zayf Li-Br solsyonu, hem buhar hem de scak su tayan boru demetini evreler.

28
Boru demetindeki buhar ve scak su, zayf Li-Br solsyon havuzuna s transferi
yapar ve zayf solsyon kaynamaya balar. Bu srada kaynama sonras meydana
gelen buharlama sonucu, zayf Li-Br solsyonu tankn st ksmndaki kondensere
soutucu buhar gnderir ve tankn dibinde konsantre Li-Br solsyonu kalr.
Konsantre Li-Br solsyonu, s deitirgecine giderek jeneratre pompalanan zayf
Li-Br solsyonuna n stma yapar.
Jeneratrdeki yksek scaklk gereksiniminden dolay (125-170C) amonyak-su iftli
gne kollektrlerinden kullanm iin uyumlu deildir. Bu ekilde sadece orta
konsantrasyon oranl parabolik kollektrlerde elde edilebilir ki bunlar gnei takib
etmeye bal olarak bakm onarm gereksinimlerini ykseltir.
Li-Br/su iftli iin jeneratr scaklk gereksinimi daha dktr. (75-120C) Bu
scaklklar yksek performansta dz tabaka kollektrlerde, bileik parabolik
kollektrlerde ve boaltlm tp kollektrlerden gerekletirilebilir ki bunlar orta
konsantrasyon oranl parabolic kollektrlerden daha ucuz ve kurmas, altrmas
daha kolaydr.
Kondenser
Soutucu buhar, nem tutuculardan geerek kondenser boru demetine gider. Soutucu
buhar, borular zerinde youur. Is, tplerin iinde hareket eden soutma suyuna
transfer olur. Soutucu buhar, younlatka kondenserin dibindeki kapta toplanr.
Soutma suyu snm olarak kondenseri terk ederken, soutucu buhar souyup
youur.
Evaparatr
Soutucu sv, st tanktaki kondenserden alt tanktaki evaporatre gider ve evaparatr
boru demeti zerine pskrtlr. Alt tanktaki byk vakuma bal olarak (0,8 kPa =
6 mmHg), soutucu sv 3,9C (39F)'de kaynar ve soutucu etki yaratr. Vakum, tam
alttaki absorberde higroskobik olarak retilir. Bu sre srasnda souk su elde edilir.
Absorber
Soutucu buhar (byk vakum altnda kaynayp buhara dnen soutucu sv)
evaporatrden absorbere hareket ettike jeneratrdeki konsantre Li-Br solsyonu,
absorber boru demetinin stne pskrtlr.

29
Konsantre Li-Br solsyonu, evaporatrde byk bir vakum yaratarak, soutucu
buhar solsyona doru eker. Soutucu buharn Li-Br solsyonu iine absorbe
edilmesi ile ayrca, soutma suyu tarafndan alnan s da retilir. Artk zayf Li-Br
solsyonu, solsyon pompasna akmak zere alt tankn dibinde birikir ve bu dngye
devam edilir [22].
2.3 Gne Kolektrleri
2.3.1 Gne enerjisinden termik yararlanma
Gne enerjisinden iki ekilde yararlanmak mmkndr. Aktif sistemler ve pasif
sitemler. Aktif sistemleri stma ve elektirik retimi olarak ikiye ayrabiliriz. Istma
uygulamalarnda ise;
Yksek scaklk: 100
o
C < t <300
o
C
Dk scaklk : t < 100
o
C: dk scaklk uygulamalar mahal stma, kullanm
scak suyu retimi ve yzme havuzu suyu stmas gibi uygulamalardr.
Radyatrl stmalarda 90-70 sistemi, demeden stmada ise 55
o
C - 45
o
C
sistemi tercihimiz olmaktadr.
Btn literatrlerde 45
o
kuzey ile 45
o
gney arasndaki kuakta yer alan
lkelerde gne enerjisinden dk scaklklarda yararlanma ileminin olduka
ekonomik olduu grlmektedir. lkemiz iin gnelenme sresi 2640 h/yl ve
gne enerjisi iddeti 290 W/m
2
dir. lkemiz iin en uygun kollektr yerleimi
tam gneye dorudur. Ancak 36
o
kuzeydeki gneyde bulunan yerlerde
kollektrn tam gneye ynlendirilememesi durumunda 45
o
kuzey veya 45
o
gneye doru a yaparak %3 lk kaypla ayn verim salanr. Karadeniz
blgemizde ise bu kayp %8 olur.

30

ekil 2.17 Gneten gelen n trleri [4]

-Gneten 3 tr n gelmektedir.
1) Direkt n: bulutsuz havalarda gnei plak gzle grdmz n,
2) Difz(yaygn) n: araya bulut girdii zaman buluttan szlerek yansyan n,
3) evreden yansyan n: daa, kayalklara veya binann camlar gibi yerlere arpp
yansyan ndr.
Gne enerjisinin, soutma ve stma sistemlerinde kullanlabilecek formda bir
enerjiye dntrlebilmesi iin deiik toplayclar gelitirilmitir.
Kollektr tipleri yle sralanabilir:
a)Dz kollektrler: Gneten gelen tr n da gnein douundan batna
kadar toplayan kollektrlerdir.
b)Odaklayc kollektrler: Yanlzca direkt nlar toplayan kollektrlerdir.
100
o
Cnin zerindeki scaklklar elde edebilmek iin kullanlan kollektrlerdir.
Mutlaka dz kollektrlerle entegre olarak alrlar.
c) Vakum tpl kollektr: Bu tip kollektrlerde cam ile lehva arasndaki hava
vakumlanarak boaltlyor. Sistemin kanatklar ayarlanabilir tiptedir ve ortasndan
su borusu gemektedir. Bu tr kollektrlerin camlar ince olmasndan dolay
krlmalar kolaydr. Bu durum dezavantaj oluturmaktadr.
d) Sabit, younlatrmal kollektrler.
e) anak tipi younlatrmal kollektrler.
f) Gne havuzlar.
h) Fotovoltaik.

31

ekil 2.18 Dz kollektrn yatay dzlem ve gne n ile yapt alar
[4]
ekil 2.18 de dz kolektrlerin yatay dzlem ve gne n ile yapt alar
verilmitir. Burada kolektr dzleminin tam gneyden dou veya batya sapt
a ve dier eksenler arasndaki alar gsterilmitir.
Bulunulan blgenin ald gne nmna, sistemin tasarm ve imalat kalitesi gibi
birok parametreye bal olmakla birlikte, dzlem levhal gne kollektrleri ile
verimli bir ekilde elde edilebilecek su scaklklar maksimum 80
o
C mertebesindedir.
Bu deer vakum tpl kollektrler ile 180
o
Cye parabolik younlatrc kolektrler
ile 300
o
Cye kadar kabilmektedir [4]
Gnmzde klasik olarak kullanlan kollektrlerin yannda gnmzde daha verimli,
daha ucuz ve daha yksek scaklklarda sl enerji retebilen gne kollektrleri
zerinde birok alma yrtlmektedir. rnein parabolik kollektrler tarafndan
bir fiber optik zerine younlatrlan gne nlarnn daha uygun bir noktaya fiber
optik hat vastasyla iletilmesi ve burada kimyasal, elektirik veya sl enerjiye
dntrlmesi zerine almalar yaplmaktadr. Yaplan bu almalar sonucunda
%80 mertebesinde yksek bir toplama verimine ulalabilecei dnlmektedir
2.3.2 Gne kollektr kapasite hesab
Gne kollektrlerinin, gne nn mevsime gre en fazla alacak ekilde
ynlendirilmesi gerekmektedir. deali, kollektrlerin gne nn direkt olarak alacak
ekilde tasarlanmasdr. Gne kollektrl sistemler iin ekonomik olan, kullanm

32
scak suyu ve stma iin tasarlanmasdr. Istma sezonu 15 ekim - 15 nisan araldr.
Bu sezon sresince eer sadece stma kullanlacaksa:
Kollektr eimi as(S): [Avrupa lkeleri ve Trkiye iin geerli]
Ekim-Mart aylar aras mahal stmas iin : S= Enlem + 20
o

Kullanm scak suyu iin:
a) Btn yl iin : S= Enlem x 0,9
b) Yazlk binalar iin: S= Enlem - 20
o
(haziran-austos)
S as kn bymekte, yazn ise klmektedir. Mahal stmas iin 55
o
C-45
o
C
radyatrl sistem kullanlr, en ideali ise demeden stmadr. Ayan temas ettii
deme scakl 29
o
C yi amamaldr. Bu durum yerden stmada nemlidir. Yzme
havuzu suyu stlmasnda plastik kollektrler ve boru demetleri kullanlmaktadr.
Bylece sistemin maliyeti drlebilmektedir. Mahal stmas ve kullanm scak
suyu stmas iin bir tek kollektr grubunun kullanlmas durumunda,
S= Enlem - 20
o
forml dikkate alnmaldr.

ekil 2.19 Eik kolektre dik gelen toplam gne n [4]

Sistemde iki cam kullanlr. Eer yazlk scak su kullanlacaksa iki para cama gerek
yoktur. blgelerimizde ift tabaka cam mutlaka koyulmaldr. Ege, Akdeniz,
Marmara ve i Ege kylarnda ift cama gereksinim yoktur. Kn sistemdeki suya
donmaya kar nlem iin antifiriz koyulabilir, veya sistemde s transfer ya
dolatrlabilir.

33
2.3.3 Gne kollektr alma prensibi
Gneten gelen ksa dalga boylu n ( =0,1-0,3 m) camdan geiyor ve sac
lehvaya geliyor. Bu n sayesinde sac snyor ve uzun dalga boylu n yaynmaya
balyor. Uzun dalga boylu bu n camdan geemiyor. Bu duruma sera etkisi
denilmektedir. Uzun dalga boylu (=1,0-10,0 m) mertebesindedir. Sacn
snmasyla birlikte iinden dolaan su da snyor. Elde edilen bu scak su,
demeden stmada veya kullanm scak suyunda kullanlmaktadr.
Q
t,eik
: Toplam gne nm(eik kollektre dik gelen) formlnn izahat;
Q
t,eik
=[ Q
teikX
R] + [
*[(1+cosS)/2]] + [(
) * [(1-cosS)/2 * p]] (2.1)

Q
t,eik
= Direkt n + Difz n + evreden yansyan n
Erzurum ve dou illerinde ortamda bulunan karn evreden yansma oran 4 kat
artmaktadr. Bu nedenle bu blgelerde de rahatlkla bu sistem kullanlabilmektedir.
Gne enerjisinin iddeti evre temizlii arttka, denizden ykseldike ve nem
miktarnn az olduu ortamlarda artmaktadr. Ayrca enlem derecesinin dk olduu
yerlerde artmaktadr. rnek vermek gerekirse, Antalya ilimizin rakm dk, nemli
havaya sahiptir ve endstrisi gelimi olduundan havas daha kirlidir. Bu
sebeplerden dolay gne enerjisinin iddeti Diyarbakr ve Erzuruma gre daha
dktr.
Q
t,eik
= Q
tyatay
* R (2.2)
Ortalama deeri yukardaki denklem 2.2 de hesaplanabilmektedir.

Yutucu lehvann gne nn max seviyede yutmas ancak minumum seviyede
neretmesi en uygun yutucu lehva (sac lehva) olduunu gstermektedir.
- R dnm faktr;
Dnm faktr, yatay ve eik gne nlarnn kollektr dzlemleriyle yaptklar
alarn dikkate alnarak ve buradan iki trl Q
d
formlnn birbirlerine
eitlenmesiyle karlabilir.
Elde edilen son denklem 2.3 de verilmitir.
R=cos(-S)/cos (2.3)

34

ekil 2.20 Gne Inlarnn kollektr dzlemiyle yaptklar alar ile R faktr

35
3. MHENDSLK HESAPLARI VE ANALZLER
3.1 Sistemin Tantm
Bir otelin stma, soutma ve kullanm scak suyu ihtiyalarnn, gne enerjisi ile tek
bir sistem dhilinde karlanmas iin kullanlan tesisat ematik izimi ekil 3.1 de
gsterilmitir.

ekil 3.1 Tesisat emas
Kolektrler ile toplanan gne enerjisi, bir sv-sv s deitiricisi yardmyla kapal
antifrizli su devresinden scak su deposuna aktarlr. Bu depoda toplanan scak su
yazlar soutma, klar stma ve tm yl boyunca kullanm suyu devrelerine
ynlendirilir. Enerji stma ve kullanm suyu devrelerine srasyla bir sv-hava ve bir
sv-sv s deitiricisi ile aktarlrken soutma devresinde scak suyun
absorpsiyonlu soutma makinasnn dorudan retecine verilmesiyle aktarlr.

36
Gne enerjisinden elde edilen enerji yl boyunca zaman zaman anlk ihtiyacn altna
decektir (geceler ve bulutlu gnler). Bu durumlarda dahi ihtiyacn karlanmas
iin alnan tedbir, gneten alnan enerjinin bir n stma olarak kullanlmas ve
tesisatta destek nitesi olarak iki scak su kazan kullanlmasdr. Bir kazan yalnzca
kullanm suyu devresine destek verirken dieri k mevsiminde stmaya ve yaz
mevsiminde soutmaya destek vermektedir. Kullanm suyu ve stma devrelerinin s
deitiricilerine dorudan balanan kazan absorpsiyonlu soutma makinasnn
retecine scak su yollamaktadr. Bu nitelerin kapasiteleri tasarm yklere gre
seilir ve bylece gneten enerji eldesinin olmad gece durumlarnda dahi
ihtiyalarn karlanmas salanr. Gne enerjisinden gelen enerjinin anlk ihtiyacn
altna dt durumlarda ise bu kazanlar ksm yklerde alrlar.
Otelin stma ve soutmas tesisatta gsterilen kanaldaki havann artlandrlmas ile
gereklemektedir. ncelikle otel binasnn stma, soutma ve kullanm scak suyu
hazrlanmas iin gereken sl ykleri tasarm ve aylk olarak hesaplanmtr.
Ardndan absorpsiyonlu soutma makinas ve s deitiricilerinin etkenlikleri
kullanlarak gne ile karlanmas beklenen enerji miktar belirlenmitir.
Kolektrlerden elde edilecek enerji formle edilmi ve farkl toplayc alanlarna
gre faydalanma oran belirlenmitir. Destek nitelerinin de seimi ile birlikte
maliyet analizi yaplm ve farkl faydalanma oranlarna gre geri dn sreleri
hesaplanmtr. Burada yaplan optimizasyon ile uygun toplayc alan belirlenmi ve
seilen alana gre nihai maliyet analizi yaplmtr.
3.2 Isl Yklerin Hesab
3.2.1 Otel binas tantm
Bu almada sl ykleri hesaplanacak olan bina; bir bodrum kat, bir giri kat ve
yatak katndan olumaktadr. Bodrum kat artlandrlmayan mahallerden oluan
binann giri kat ve bir yatak kat planlar eklerde verilmitir. Bu planlar tesisat
projelendirilmesi Akm Mhendislik tarafndan yaplm olan Bursa Crown Plazann
kat planlar olup gerekli izinler alnarak kullanlmtr. Binann yerleimi Antalya
ilinde ve giri kaps dou ynne alacak ekilde tasarlanmtr.

37
3.2.2 Tasarm yklerin hesab
Isl yklerin hesab Hourly Analysis Program 4.40 yardmyla yaplmtr. Program,
otelin plann ve bilgilerini de temin eden Akm Mhendislikten profesyonel
ynlendirme ve grler alnarak kullanlmtr.
tasarm artlar belirlemede ASHREA 5 yldzl otel standartlarndan
yararlanlmtr. Antalya ili iin, d tasarm artlar k iin +3 C ; yaz iin 39 C
kuru termometre scakl ve 28 C ya termometre scakl olarak alnmtr. [23]
1.Katn s geii olan blgelerine gre toplam sl ykleri izelge 3.1de
gsterilmitir.
izelge 3.1 : 1.Katn s geii olan blgelerine gre toplam sl ykleri

Tasarm Soutma Tasarm Istma
Alan Ykleri Detaylar
Hissedilir
(W)
Gizli
(W) Detaylar
Hissedilir
(W)
Gizli
(W)
Pencere gne yk 74
6588

74

Duvar Geii 297
2509

297
4043

at Geii 0
0

0
0

Pencere Geii 74
1032

74
3344

Yan Hacimler 1106
4792

1106
7059
Tavan
Iklandrlmas 9850W 8586
Elektrik
Ekipmanlar 3840W 3811
nsanlar 34 2044 1179
Gvenlik Faktr 5%/5% 1468 59

1445
ToplamAlan Ykleri

30830 1238

15891

38

2.Katn s geii olan blgelerine gre toplam sl ykleri izelge 3.2de
gsterilmitir.

Hissedilir
(W)
Gizli
(W) Detaylar
Hissedilir
(W)
Gizli
(W)
Pencere gne yk 74
6588

74

Duvar Geii 297
2509

297
4043

at Geii 0
0

0
0

Pencere Geii 74
1032

74
3344

Tavan 12

12
90

Yan Hacimler 1106
4792

1106
6974
Tavan
Elektrik Ekipmanlar 3840W 3811
nsanlar 34 2044 1179

1445
Toplam Alan
Ykleri

30830 1238

15896

3.Katn s geii olan blgelerine gre toplam sl ykleri izelge 3.3te
gsterilmitir.

Hissedilir
(W)
Gizli
(W) Detaylar
Hissedilir
(W)
Gizli
(W)
Pencere gne
yk 74
4173

74

Duvar Geii 297
3453

297
4043

at Geii 0
0

0
0

39
Pencere Geii 74
1728

74
3344

Tavan 12
1280

12
3811

Yan Hacimler 1106
4792

1106
6253
Tavan
Elektrik
nsanlar 34 1895 1179

1745
Toplam Alan
Ykleri

31264 1238

19196

Zemin Katn s geii olan blgelerine gre toplam sl ykleri izelge 3.4te
gsterilmitir.
izelge 3.4 : Zemin Katn s geii olan blgelerine gre toplam sl ykleri

Hissedilir
(W)
Gizli
(W) Detaylar
Hissedilir
(W)
Latent
(W)
Pencere gne yk 100
8134

74

Duvar Geii 379
4717

297
4886

at Geii 100
2847

74
4339

Door Loads 16
4337

4504

Taban Geii 507
1577

2199

Tavan 0
0

0 0

Yan Hacimler 429
5283

1106
3232
Tavan
Elektrik Ekipmanlar 1580W 1580
nsanlar 106 7173 5091

1916
Toplam Alan Ykleri

54895 5346

21076

40

Toplam binann s geii olan blgelerine gre toplam sl ykleri izelge 3.5te
gsterilmitir.
izelge 3.5 : Toplam binann s geii olan blgelerine gre toplam sl ykleri

Hissedilir
(W)
Gizli
(W) Detaylar
Hissedilir
(W)
Latent
(W)
Pencere gne
yk 322
25483

74

Duvar Geii 1270
13188

297
17015

Pencere Geii 322
6639

74
14371

Door Loads 16
4337

4504

Taban Geii 507
1577

2199

Tavan 24
1280

24
3901

Yan Hacimler 3747
19659

4424
23518
Tavan
Elektrik
nsanlar 208 13156 8628

6551
Toplam Alan
Ykleri

147819 9060

72059

41

izelge 3.5te grld zere 147819 Wlk yk hissedilebilir, 9060 Wlk yk
gizli olmak zere toplam soutma yk 156879 W, stma yk ise 72059 W
bulunmutur.
3.2.3 Aylk sl yklerin hesab
Aylk ve toplam sl ykn hesab karlanacak toplam enerjiyi hesaplamada
nemlidir. Bu hesaplamalar da HAP 4.40 program yardmyla yaplmtr.
Ayrca ek olarak karlanmas gereken kullanm suyu stma enerjisinin hesaplarnda
Ezin Metal A.nin salam olduu Ezin Gnsoft programndan yararlanld.
Kullanm suyu scakl otel standartlarnda olduu gibi 50 C kabul edilmitir. Kii
bana den gnlk su miktar 120 litre kabul edilmitir. Otelin doluluk oran
deerleri dnlrken yaz aylarnda dolu , dier aylarda ise yaz ayna gre ksmen
daha sakin olduu ngrlmtr. Verilen deerlerin kullanld Ezin Gnsoft
programnn kts ekte verilmitir.
Programlar yardmyla elde edilen bilgiler nda aylara gre toplam sl yk
ihtiyac izelge 3.6 da verilmitir.
izelge 3.6 : Aylara gre toplam sl yk ihtiyac
Aylar
Gn
Says
Gnlk Scak
Su Isl ihtiyac
(kcal/gn)
Scak Su
Isl Yk
(MJ)
Istma Isl
Yk
(MJ)
Soutma
Isl Yk
(MJ)
Toplam
sl Yk
(MJ)
Ocak 31 226250 29359,56 99306 0 128665,6
ubat 28 279750 32788,94 93718,8 0 126507,7
Mart 31 315875 40989,84 76849,2 0 117839
Nisan 30 339000 42571,62 0 58219,2 100790,8
Mays 31 343125 44525,96 0 175924,8 220450,8
Haziran 30 331250 41598,38 0 247359,6 288958
Temmuz 31 290000 37632,14 0 275792,4 313424,5
Austos 31 268750 34874,61 0 266187,6 301062,2
Eyll 30 249750 31363,61 0 205005,6 236369,2

42
Ekim 31 248000 32181,97 0 92775,6 124957,6
Kasm 30 249375 31316,51 71013,6 0 102330,1
Aralk 31 206250 26764,24 91389,6 0 118153,8
Toplam: 365 3347375 425967,4 432277,2 1321265 2179509

3.3 Elemanlarn Seimi
3.3.1 Absorpsiyonlu soutma makinas seimi
Otelin soutma yk blm 3.2.2 de 156879 W olarak belirlenmitir. Bu yk
karlamak zere yaplan aratrmalar Ebara 16JH.010 6 C soutma makinas uygun
bulunarak seilmitir. Tek etkili absorpsiyonlu soutma yapan makinann retecine
verilecek suyun scaklk aral 75 130 olmakla birlikte 80 C scak reten
sistemimize uygundur. Bu aralkta 0.7 STK ile alan makinaya verilmesi gereken
tasarm yk 224 kW olmaktadr. Katalogdan okunduu zere gereken scak su
miktar 80 C derecede 1.5 kg/s debisindedir. Bahsi geen katalog ve sistemin tesisat
emas ekil 3.1de gsterilmitir.

ekil 3.2 Ebara katalogu 16JH 010 6 C modeli teknik zellikleri

43

ekil 3.3 Tek etkili soutma makinas tesisat emas
Absorpsiyonlu soutma makinalar alma prensipleri dolaysyla hem retete hem
buharlatrcda ilerine enerji aldklarndan youturucuya balanan bir soutma
kulesi ile birlikte alrlar. Soutma kulesi soutma makinas ile ayn irketten temin
edilmektedir. Bunlarn bilgileri ve teknik izimleri eklerde verilmitir.
3.3.2 Is deitiricileri seimi
Kaynak kitaptan edinilen tablolardan okunan yaklak deerler kollektr ile depo
arasndaki sv-sv eanjr iin 0.7, stma ve kullanm suyu devrelerine balanan
eanjrlerde ise 0.8dir. bu eanjrlerin websitesinde bulunan fiyatlar ise ekte
verilmitir.
3.4 Gne Kolektrleri hesab
3.4.1 Aylk gne enerjisinden faydalanma hesab
Antalya Akdeniz ikliminin genel zelliklerini gsteren bir ehirdir. Dolaysyla
yazlar olan soutma yk ok ciddi boyutlardadr. Ayrca bizim kullanm suyunu da
sttgmz dnlrse, yaz aylarnda artan doluluk oranlar kullanlan su miktarn
da artrmaktadr. Bulunan deerlere gre yorum yapld ve enerji ihtiyacmzn yaz
aylar iin ok daha fazla olduu belirlendi. Blm 2.3.2 de akland gibi
Antalyada kurulan gne kolektrleri byk oranda yazn kullanlmak zere

44
(tasarlanyorsa (enlem derecesi-20) derece ayla yerletirilmesi uygundur. Antalya
36 derece Kuzey enlemindedir. Bu deerin yaklak 20 eksigi olan 20 derece ayla
kolektrleri kurmaya karar verdik. Antalyada 20 derecelik eik dzleme den
gne nm deerleri izelge 3.7 deki gibidir. [24]
izelge 3.7 : Antalyada 20 derecelik eik dzleme den gne nm deerleri
Ay (MJ/
.gn)
Ocak 10,00
ubat 12,50
Mart 15,70
Nisan 18,90
Mays 21,90
Haziran 23,50
Temmuz 23,90
Austos 23,20
Eyll 20,40
Ekim 16,10
Kasm 12,80
Aralk 9,20

Bu projede gne kolektr seerken 2 kstas gznne alnd. Birincisi
absorbsyonlu makinann STK deerinin daha fazla olabilmesi iin kolektrn suyu
olabildiince yksek scaklga karabilmesi, ikincisi ise olabildiince verimli
olmas. Bu artlar altnda Ezin Metal A ile yaplan grmeler sonucu verimi
ortalama %75 olan Superlne XL 1-FSB (Meander) modeli seildi. Kollektrn
btn dier bilgileri ektedir.
Kollektrlerden elde edilebilecek faydal enerji miktar denklem (3.1) ile
hesaplanmaktadr
*A* (3.1)
Antalya da nmdan metrekare bana aylk enerji eldesi izelge 3.8 deki gibidir.

45
izelge 3.8 : Antalya da nmdan metrekare bana aylk enerji eldesi
Ay gn says Inm(MJ/
.gn) Verim
Elde edilebilecek
enerji (MJ/
)
Ocak 31,00 10,00 0,75 232,5
ubat 28,00 12,50 0,75 262,5
Mart 31,00 15,70 0,75 365,025
Nisan 30,00 18,90 0,75 425,25
Mays 31,00 21,90 0,75 509,175
Haziran 30,00 23,50 0,75 528,75
Temmuz 31,00 23,90 0,75 555,675
Austos 31,00 23,20 0,75 539,4
Eyll 30,00 20,40 0,75 459
Ekim 31,00 16,10 0,75 374,325
Kasm 30,00 12,80 0,75 288
Aralk 31,00 9,20 0,75 213,9

3.4.2 Gne enerjisinin kullanm oran
Gne enerjili sistemler, soutma ve stma sistemlerinin alabilmesi iin gerekli
enerjinin tamamn ve ya bir ksmn gne enerjisinden salayabilir. Soutma ve
stma sistemi iin gerekli enerjinin tamamnn gne enerjisiyle saland zerk
sistemlerin, ek stc kaynann olanakl olmad yerlerde kullanlmalar daha
ekonomik olmaktadr. Gne enerjili sistemlerin tasarm, ounlukla gne
enerjisinin sistem iin yeterli olmad durumda yardmc kaynak kullanlacak
ekilde yaplmaktadr. Gne enerjisi destekli sistemlerde konveksiyonel bir ek stc
ve ya konveksiyonel bir soutucu kullanlmaktadr.
Soutma sisteminin alabilmesi iin gerekli enerjinin salanmasnda, gne
enerjisinin kullanm oran solar fraksiyon (sdf) denklem 3.2 ile gsterilmitir.
SF=
(3.2)
zerk sistemlerde (sadece gne enerjisiyle alan sistemlerde) gne enerjisi
sistemin tm enerji ihtiyacn karlr. Dolaysyla SF %100 dr[25]. Gne enerjili

46
iklimlendirme sistemi iin kollektr alan seilirken, soutma ihtiyacnn olduu
aylar esas alnarak, yllk enerji ihtiyacnn %70-80 inin gne enerjisiyle
karlanmasnn ekonomik olduu gz nne alnmaktadr. [7]
Hesaplamalar yaplan sistem iin; fosil yaktla alan ek stclarn(enerjinin yeterli
olmad zamanlarda suyu, binay ve ya absorber e giden suyu stmak iin) olduu
kabul edilmi ve soutma sezonu boyunca toplam gne enerjisinden faydalanma
oran, tm aylar iin hesaplanan deerlerin ortalamas olarak hesaplanmtr.
Aylara gre kolektrlerden salanabilecek enerji miktar Qf, binann ihtiya duyduu
su stma enerjisi miktar Qsu, soutma enerjisi miktar Qc, stma enerjisi miktar
Qh, toplam enerji miktar Qs ve aylara gre hesaplanan gerekli ek enerji miktar Qek
eklinde gsterilmitir. Binann aylara gre sl ykleri ve scak su iin enerji ihtiyac
3.2.3 blmnde gsterilmiti. Isl eanjrlerin verimleri ve absorsiyonlu soutma
makinasnn STK deeri de hesaba katlp binann enerji ihtiya deerleri yeniden
dzenlenmitir.
izelge 3.9 : Aylara gre retilen ve ihtiya enerji miktarlar

Qsu Qh Qc Qs
Ocak 36699,45 124132,50 0,00 160831,95
ubat 40986,17 117148,50 0,00 158134,67
Mart 51237,29 96061,50 0,00 147298,79
Nisan 53214,53 0,00 83170,29 136384,81
Mays 55657,45 0,00 251321,14 306978,59
Haziran 51997,97 0,00 353370,86 405368,83
Temmuz 47040,18 0,00 393989,14 441029,32
Austos 43593,27 0,00 380268,00 423861,27
Eyll 39204,51 0,00 292865,14 332069,65
Ekim 40227,46 0,00 132536,57 172764,03
Kasm 39145,64 88767,00 0,00 127912,64
Aralk 33455,30 114237,00 0,00 147692,30
Toplam 532459,20 540346,50 1887521,14 2960326,84

at alanmza uygun olacak ekilde, eitli deerlerde kolektr alanlar seilip,
gne enerjisiyle reteceimiz enerji miktar ve solar fraksiyonu hesaplanmtr.
250
kollektr alan iin SF oran izelge 3.10 da hesaplanmtr.

47
izelge 3.10 : 250
toplayc alan iin aylara gre solar fraksiyon oran

Aylar Qf (MJ) Qs (MJ) Qek (MJ) SF
Ocak 40687,5 160831,95 120144,45 0,25
ubat 45937,5 158134,67 112197,17 0,29
Mart 63879,38 147298,79 83419,42 0,43
Nisan 74418,75 136384,81 61966,06 0,55
Mays 89105,63 306978,59 217872,97 0,29
Haziran 92531,25 405368,83 312837,58 0,23
Temmuz 97243,13 441029,32 343786,19 0,22
Austos 94395 423861,27 329466,27 0,22
Eyll 80325 332069,65 251744,65 0,24
Ekim 65506,88 172764,03 107257,16 0,38
Kasm 50400 127912,64 77512,64 0,39
Aralk 37432,5 147692,30 110259,80 0,25

Ort= 31,28

Yukardaki izelge 3.10 da grld gibi 250
. lik kolektr alan kullanld

durumda sistemin gne enerjisinden faydalanma aran ok dk kmaktadr.
Gneten faydalanma orannn ekonomik olabilmesi iin kullanlmas gereken
kolektr alannn belirlenmesi amacyla 300
, 350
, 400
, 450
kolektr
kullanmyla ayn analizler yaplmtr.

300
iin,
izelge 3.11 : 300

Aylar Qf(MJ) Qs(MJ) Qek(MJ) SF
Ocak 48825 160831,95 112006,95 0,30
ubat 55125 158134,67 103009,67 0,35
Mart 76655,25 147298,79 70643,54 0,52
Nisan 89302,5 136384,81 47082,31 0,65
Mays 106926,75 306978,59 200051,84 0,35
Haziran 111037,5 405368,83 294331,33 0,27
Temmuz 116691,75 441029,32 324337,57 0,26
Austos 113274 423861,27 310587,27 0,27

48
Eyll 96390 332069,65 235679,65 0,29
Ekim 78608,25 172764,03 94155,78 0,46
Kasm 60480 127912,64 67432,64 0,47
Aralk 44919 147692,30 102773,30 0,30

Ort= 37,53

350
iin;
izelge 3.12 : 350

Ocak 56962,50 160831,95 103869,45 0,35
ubat 64312,50 158134,67 93822,17 0,41
Mart 89431,13 147298,79 57867,67 0,61
Nisan 104186,25 136384,81 32198,56 0,76
Mays 124747,88 306978,59 182230,72 0,41
Haziran 129543,75 405368,83 275825,08 0,32
Temmuz 136140,38 441029,32 304888,94 0,31
Austos 132153,00 423861,27 291708,27 0,31
Eyll 112455,00 332069,65 219614,65 0,34
Ekim 91709,625 172764,03 81054,41 0,53
Kasm 70560 127912,64 57352,64 0,55
Aralk 52405,5 147692,30 95286,80 0,35

Ort= 43,79

400
iin;
izelge 3.13 : 400

Ocak 65100,00 160831,95 95731,95 0,40
ubat 73500,00 158134,67 84634,67 0,46
Mart 102207,00 147298,79 45091,79 0,69
Nisan 119070,00 136384,81 17314,81 0,87
Mays 142569,00 306978,59 164409,59 0,46
Haziran 148050,00 405368,83 257318,83 0,37
Temmuz 155589,00 441029,32 285440,32 0,35

49
Austos 151032,00 423861,27 272829,27 0,36
Eyll 128520,00 332069,65 203549,65 0,39
Ekim 104811,00 172764,03 67953,03 0,61
Kasm 80640,00 127912,64 47272,64 0,63
Aralk 59892,00 147692,30 87800,30 0,41

Ort= 50,04

450
iin;
izelge 3.14 : 450

Ocak 73237,5 160831,95 87594,45 0,455367
ubat 82687,5 158134,67 75447,17 0,522893
Mart 114982,875 147298,79 32315,92 0,78061
Nisan 133953,75 136384,81 2431,06 0,982175
Mays 160390,125 306978,59 146588,47 0,52248
Haziran 166556,25 405368,83 238812,58 0,410876
Temmuz 175037,625 441029,32 265991,69 0,396884
Austos 169911 423861,27 253950,27 0,400865
Eyll 144585 332069,65 187484,65 0,435406
Ekim 117912,375 172764,03 54851,66 0,682505
Kasm 90720 127912,64 37192,64 0,709234
Aralk 67378,5 147692,30 80313,80 0,456209

Ort= 56,30

50
Farkl kolektr alanlar kullanld durumlar iin gneten elde edilen enerji, karlanmas gereken enerji, gereken ek enerji, stma, sogutma ve
su stma enerjileri izelge 3.15te ayrntl olarak gsterilmitir.

izelge 3.15 : Farkl toplayc alanlarna gre ihtiya ve karlanan enerji miktarlar

0,00
50000,00
100000,00
150000,00
200000,00
250000,00
300000,00
350000,00
400000,00
450000,00
500000,00
ocak ubat mart nisan mays haziran temmuz austos eyll ekim kasm aralk
Q (MJ)
250 m^2
300 m^2
350 m^2
400 m^2
450 m^2
toplam
scak su
stma
soutma

51
Farkl kolektr alanlaryla yaplan hesaplamalar sonucu, absorbsiyonlu soutma sistemine salanmas gereken snn; gne enerjisi kullanm
orannn ekonomik deer olan %70-80 deerine en yakn olacak ekilde, 450
kolektr alan ve %56,30 gneten faydalanma oran ile

salanmas uygun bulunmutur.

izelge 3.16 : Seilen toplayc alanna gre toplam ihtiya ve karlanan enerji miktarlar

0,00
50000,00
100000,00
150000,00
200000,00
250000,00
300000,00
350000,00
400000,00
450000,00
500000,00
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Q (MJ) 450 m^2
toplam

52

Gne enerjili soutma sistemlerinde, 1 kW soutma kapasitesi bana kullanlan
kolektr alan spesifik kolektr alan olarak tanmlanr. Spesifik kolektr alan
Denklem 3.3 ile hesaplanmaktadr
(3.3)
Gneli soutma sistemlerinin spesifik kolektr alan, kullanlan sisteme gre
deiebilir. Genellikle 1-6
/kW aralnda bulunmaktadr. [7]

157 kW soutma kapasitesine sahip absorbsyonlu soutma sistemi ve 450

kolektr alan olduunu biliniyor;
= 2,87
/ kWdr
3.5 Birincil Enerji Tasarrufu
Gne enerjili sistemlerle dier sistemlerin karlatrlmasnda birincil enerji tketim
miktarlar ok nemli bir kstastr. Kullandklar enerji trleri, geleneksel enerji
sistemlerden farkl olduu iin tesir katsaylar bu tr sistemlerin karlatrlmasnda
kullanlmaz
Soutma ihtiyac olan aylar iin birincil enerji tketim miktarlarnn karlatrlmas
Buhar sktrmal soutma sistemleri, en ok kullanlan soutma sistemleridir,
iklimlendirme amal kullanlan buhar sktrmal sistemlerin STK deerleri kk
ve orta kapasiteli sistemler iin yaklak olarak 3 ve daha byk kapasiteli sistemler
iin 4-5 deerlerindedir. [26]
Elektrikle alan geleneksel soutma sistemlerinin spesifik birincil enerji tketimi
(PE) denklem 3.4 ile hesaplanmaktadr [7]
(3.4)
Denklem 3.4 ile gsterilen birincil enerji tketimi (PE) kWh birincil enerji/kWh
soutma olarak tanmlanr.
Ek stc olarak fosil yakt kullanlan bir stma sistemi olan, gne enerjisi destekli
absorbsiyonlu soutma sistemi iin, spesifik birincil enerji tketimi, denklem 3.5 de
gsterilmitir.
*(1-SF)+

(3.5)

53
Soutma kulesinin spesifik birincil enerji tketimi

olarak
gsterilmitir ve Denklem 3.6 ile hesaplanmaktadr.
(3.6)
Denklem 3.6 da bulunan

terimi, soutma kulelerinde birim soutma
elde etmek iin harcanan, sirklasyon pompalarnn da gz nnde bulundurulduu
elektrik miktardr ve 0,006-0,001 kWhelektrik/kWhsoutma deer aralnda
bulunmaktadr.
Gne enerjisi destekli sistem ve geleneksel sistemin karlatrlmas iin yaptmz
bu hesaplarda kullanlan parametreler
Gne enerjisi destekli sistem iin;
= 0,70
SFsoutma=0,55 (soutma yaplan aylar iin karlama oranlarnn ortalamas
alnmtr.)
Ek stc fosil yaktla alyor kabul edilmitir.
=0,9 (kWhs/kWh birincil enerji)

=0,009(kWhs/kWh birincil enerji)
Geleneksel sistemler iin;
Karlatrlacak sistemin tesir katsays STK=2,5
=0,36(kWhs/kWh birincil enerji) [7]

Yukarda gsterilen ilgili denklemler kullanlarak sistemler iin birincil enerji
tketimleri ve birincil enerji tketimleri fark izelge 3.17 de gsterilmitir.
izelge : 3.17 Birincil enerji tketimleri ve birincil enerji tketimleri fark
PEsogutma kulesi Pegne Pegeleneksel %fark
0,061 0,775 1,111 34%

Istma ihtiyac olan aylar iin birincil enerji tketim miktarlarnn karlatrlmas
deerini bir nceki ksmda hesaplamtk. Istma olan aylar iin birincil
enerji tketim miktarlarn karlatrmak iin, kullanacamz geleneksel stma
makinalarnn birincil enerji tketimini bulmak gerekir. Fosil yaktla alan
geleneksel stma makinalarnn birincil enerji tketimi denklem 3.7 deki gibi
bulunur.

54
(3.7)
=0,9 (kWhs/kWh birincil enerji) olduunu biliniyor. Istma yaplan aylar iin
karlama oran hesapland (SFstma=0,58). Fosil yaktla alan Geleneksel stma
sistemleri iin birincil enerji tketim miktar, stma yaplan aylarda gne enerjili
sistemin birincil enerji tketim miktar ve birincil enerji tketim miktarlar arasndaki
fark hesaplanp izelge 3.18 de gsterildi.

izelge 3.18 : Birincil enerji tketim miktarlar arasndaki fark
PEsogutma kulesi Pegne Pegeleneksel %fark
0,061 0,727 1,111 39%

Gne enerji destekli stma ve absorbsiyonlu soutma sistemimiz; soutma yaplan
aylarda yzde 34, stma yaplan aylarda iste %39 daha az birincil enerji
tketmektedir. Gne enerjili sistemlerin geleneksel sistemlere oranla kar avantaj
salayabilmesi iin birincil enerji tketimleri ciddi oranlarda iyi olmaldr. Kurulan
bir sistemin avantajl olarak deerlendirebilmesi iin birincil enerji tasarrufunun
%25den fazla olmas gerekir.[27] Bilgiler gz nne alnp deerlendirildiinde
sistemin birincil enerji tketim oran asndan baarl olduu grlr.

55
4. MALYET ANALZ
4.1 Sistemin Maliyet Hesab
Yllk faydalanma orannda optimal deeri bulmak iin sistemin geri deme
srelerini incelemek gerekir. Verim deerini gz nne alp semi olduumuz
Superlne XL 1-FSB (Meander) modelinin net alan 2.65
dir, fiyat ise 1800 TL

dir. Absorbsiyonlu makine, sl yk karlayabilecek ekilde Atlantik Grup
araclyla Ebara kataloundan 16JH 010 modeli seilmitir, fiyat iste 6080000JPY
(120000TL) dir. Absorsiyonlu makinann soutma evriminde kullanlacak olan
soutma kulesi de bizim ihtiyacmz karlayacak ekilde profesyonel gr alarak
Atlantik grup kataloglarndan seilmitir, fiyat iste 4020 dolar (6400TL)dr. Dier
sistem elemanlarnn maliyeti iin internetten ve makalelerden tahmini maliyet ler
bulunmutur ve izelge 4.1 de gsterilmitir.

izelge 4.1 :Sistem maliyet izelgesi

tane fiyat Adet Maliyet
absorbsiyonlu sogutma
makinas 120000 1 120000
soutma kulesi 6400 1 6400
Boyler 8500 2 17000
Is deitirici 1500 2 3000
Pompalar 4 250 1000
Vanalar 1000 1 1000
genleme tank 3500 1 3500
Dier 12000 1 12000
Toplam

163900

56
Bu sadece gne enerjisi ile ilgili ksmdaki tesisatta yer alan elemanlarn toplam
tahmini maliyetidir. Dolaysyla bu deer stma ve soutma ile ilgili tm sistemin
maliyeti deildir.
4.2 Gne Enerjisi Sisteminin Geri deme Sresi
Gne enerjisi tesisatnn kurulmas halinde kolektr alanlarna da bal olarak
kazanda yakttan belli oranda tasarruf salanacaktr. Bu kazanm belli bir srete
sistemin kendi masrafn telafi etmesini salayacaktr. Tesisatn geri deme sresinin
hesaplanmasnda denklem 4.1 den yararlanld.[28]
( )
F
F y
F s
p
i
C Q f
i C
N
+
(
(
+
=
1 ln
1 ln
1
(4.1)

Burada, N
p
geri deme sresi, C
s
gne enerjisi tesisatnn toplam (ilk yatrm)
maliyeti (YTL), i
F
yakt fiyatndaki enflasyon oran, f gne enerjisinden yllk
faydalanma oran, Q
y
yllk toplam sl yk (GJ), C
F1
yaktn birim enerji maliyeti
(YTL/GJ) dir.
Fuel oil 4 yaktnn Antalya iin birim fiyat 2,204 TL/kg dr. Referaaaannnsss Alt
sl deer 9700kcal/kg, yanma verimi %81 alnrsa, fuel oil 4 yaktnn birim enerji
maliyeti 67TL/GJ olmaktadr. Yakttaki fiyat artn trkiyenin yllk enflasyon
dzeyi olan %11 olarak kabul edildi. Otelin yllk toplam s ihtiyac nceki
blmlerde 2960.3 GJ olarak hesaplanmt. Setiimiz farkl kolektr alanlar iin
bu analizler yaplm ve izelge 4.2 de gsterilmitir.
izelge 4.2 : Farkl kolektr alanlar iin geri deme sresi izelgesi
kolektr alan
(
)
Toplam kolektr
maliyeti (TL)
Sistemin toplam
maliyeti (TL) Sf
geri deme
sresi (yl)
250 171000 334900 31,28 4,47
300 205200 369100 37,53 4,17
350 239400 403300 43,79 3,95
400 271800 435700 50,04 3,78
450 306000 469900 56,3 3,65
izelgeden de grlebilecei zere %56 karlama oranyla 450
lik gne
kolektr alan en verimli seimdir. Gne enerjisi sistemi iin seilen verimli
elemanlarla birlikte sistem kendini 3,65 gibi erken bir zamanda telafi etmektedir. Bu
sistemin toplam maliyeti 469900 TLdir.

57
5. SONULAR
Bu almada temiz ve yenilenebilir enerji kayna olan gne enerjisi destekli stma
ve absorbsiyonlu soutma uygulamasyla Antalya ilindeki 100 yatakl bir otelin yaz
ve k artlarnda iklimlendirilmesi ve scak su ihtiyacnn karlanmas incelenmitir.
Bu amala ncelikle Antalya ili iin gne nm ve meteorolojik veriler ile otelin
stma, soutma ve scak su sl yk deerleri hesaplanarak sunulmutur. Istma
evrimi iin sv dolaml aktif gne enerjili stma sistemi, soutma iin ise Lityum
bromr-su akkan ifti kullanan soutma sistemi kullanlmtr. Bu sistemlere ek
olarak otelin scak su ihtiyacn karlayan gne enerjili su stma sistemi de bu
sistemlerin yannda yer almaktadr. Farkl kollektr alanlar iin gne nmndan
faydalanma oranlar hesaplanmtr. Bizim sistemimiz iin en uygun kolektr alanna
karar verilmitir. Sistemimizin yllk gne enerjisinden faydalanma oran %56,
kolektr alan 450
bulunmutur. Bu durumda net alan 2,65
olan
kolektrlerden 170 tane kullanmamz gerekir. Bu durumda sistemin toplam maliyeti
469900 TL, geri deme sresi ise yaklak olarak 4 yl olarak bulunmutur.
Sistem birincil enerji tketimi asndan karlatrldnda ise soutma yaplan aylar
%34, stma yaplan aylarda ise %39 daha baarldr.
Sistemimiz gne enerjili bir sistem olarak zerine den temiz olma ve kendini uzun
vadede telafi edebilme artlarn baarl bir ekilde yerine getirmitir.

58
KAYNAKLAR

[1] Salvarl, H ., Yakut, A. K., Fisek, S. F., Ergnen, N. E., (1990), Gne
Enerjisi ile Istma ve Soutma Sistemleri, Antalya ilinde Uygulama,
Mhendis ve Makina cilt:31, say: 367, Akdeniz niversitesi Isparta
Mh. Fak., ISPARTA.
[2] Oral, G. K., (2003), Gnes Enerjisinden Yararlanmada Pasif Sistem
Tasarm, TMMOB Makine Mhendisleri Odas Gne Enerjisi
Sistemleri Sempozyumu ve Sergisi, MMO yayn no; E/2003/321, 178-
186.101
[3] Berkz, E. (1995), Enerji Etkin Konut ve Yerleme Tasarm, TBTAK,
NTAG 201, ST.
[4] Arn, .D., (2005) Gnes Enerjisi _le Istma Sistemleri, Yksek Lisans Ders
Notlar, Yldz Teknik niversitesi F.B.E
[5] Sabatelli, V., Fiorenza, G., Marano, D., 2005. Technical status report on solar
desalination and solar cooling, New Generation of Solar Thermal
Systems European Comission FP 6 Project Technical Report,
http://www.swt-technologie.de/html/negst.html
[6] Balaras, C., A., Grossman, G., Henning, H., M., Ferreira, C., Podesser, E.,
Wang, L., Wiemken, E., 2005. Solar air conditioning in European
overview, Renewable and Sustainable Energy Reviews, 20, 1-16.
[7] Henning, H., M., 2004. Solar-Assisted Air-Conditioning in Buildings, Springer
Press, Viyana.
[8] zkol, N., 2004. Uygulamal Soutma Teknii, zkan Matbaaclk, stanbul.
[9] Bykalaca, O., Ylmaz, T., 2003. Gne enerjisi ile soutma teknolojilerine
genel bir bak, Tesisat mh. Dergisi., 75, 45-56.
[10] Kesten, D., Tereci, A., 2005. Soutma sistemlerinde gne enerjisi kullanm,
Gne Enerjisi Sistemleri Sempozyumu ve Sergisi, Mersin, 24-25
Haziran, s. 18-26.

59
[11] Yiit, A., 1984. Gne Enerjisinden Faydalanarak alan Soutma Sistemleri,
Yksek Lisans Tezi, .T.. Fen Bilimleri Enstits, stanbul.
[12] ztrk, A., Kl, A., 1998. zml problemlerle termodinamik, alayan
Kitabevi, stanbul.
[13] Henning, H., M., Erpenbeck, T., Hindenburg, C., Paulussen, S., 1998. Solar
cooling of buildings- possible techniques, potential and international
development, Eurosun98, www.wire0.ises.org
[14] Kuzgun, ., 1997. Gne enerjili absorbsiyonlu soutma sisteminin
incelenmesi,Yksek Lisans Tezi, .T.. Fen Bilimleri Enstits,
stanbul.
[15] Ermi, K., Klaslan, ., 1995. Gne Enerjisiyle Sourmal Soutma, 5. Trk
Alman Enerji Sempozyumu Bidiri Kitab, s. 25-35.
[16] Yamankaradeniz, R., Horuz, ., Cokun, S., 2002. Soutma Teknii ve
Uygulamalar, Vipa, Bursa.
[17] Technical Overview of active techniques, 2002. Promoting Solar Air
Conditioning ALTANER Project Report, 4.1030/Z/02-121/2002,
http://raee.org/climatisationsolaire/doc/technical_overview_of_active_
techniques.pdf
[ 18] Sumathy, K., Yeung, K., H., Yong, L, 2003. Technology development in the
solar adsorption refrigeration systems, Progress in Energy and
Combustion Science, 29, 301327.
[19] Hfker, G., Eicker, U., Lomas, K., Eppel, H., 2001. Dessicant Cooling With
Solar Energy, CIBSE Conference, London, www.zafh.net
[20] Ylmaz, T., Bykalaca, O., 2000. Desisif-evaporatif soutma sistemleri,
Tesisat Mhendislii Kongresi, Kasm.
[21] Balaras, C., A., Grossman, G., Henning, H., M., Ferreira, C., Podesser, E.,
Wang, L., Wiemken, E., 2005. Solar air conditioning in European
overview, Renewable and Sustainable Energy Reviews, 20, 1-16.
[22] Atmaca, _., Kaynakl, .,Yigit, A., (2003) Bir Konutun Gnes Enerjisi Kaynakl
Absorbsiyonlu Sistem ile Sogutulmasnn incelenmesi, TMMOB
Makine Mhendisleri Odas Gnes Enerjisi Sistemleri Sempozyumu ve
Sergisi, MMO yayn no; E/2003/321, 214-226.
[23] ASHRAE Temel El Kitab (Fundamentals), Editr O.F. Genceli, Tesisat
Mhendisleri Dernei, 1996.

60
[24] Kl, A. ve ztrk, A., Gne Enerjisi, Kipa Datmclk, 1983.
[25] Technical Overview of active techniques, 2002. Promoting Solar Air
Conditioning ALTANER Project Report, 4.1030/Z/02-121/2002,
http://raee.org/climatisationsolaire/doc/technical_overview_of_active_
techniques.pdf
[26] Rona, N., 2004. Solar Air-conditioning systems, Chalmer University of
Technology, Sweden.
[27] Henning, H., M., 2003. Economic study results report, ,SACE Solar Air
Conditioning in Europe, EU project NNE5/2001/00025, Freiburg
http://www.ocp.tudelft.nl/ev/res/sace.htm.
[28] Duffie, J. A. ve Beckman, W. A., Solar Engineering of Thermal Processes,
John Wiley&Sons, Inc., 1991.

61
EKLER

Ek-1: Tek etkili absorpsiyonlu soutma makinas teknik izimi ve boyutlar

62

Ek-2: Soutma kulesi teknik bilgileri

63

Ek-3 Soutma kulesi ses analizleri

64
Ek-4: Gne kolektr teknik zellikleri

Bit Irme Final

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bit Irme Final

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MAKNA MHENDSL BLM

STANBUL TEKNK NVERSTES MAKNA FAKLTES

toplayc alan iin aylara gre solar fraksiyon oran ............. 47

toplayc alan iin aylara gre solar fraksiyon oran ............. 48

toplayc alan iin aylara gre solar fraksiyon oran ............. 48

toplayc alan iin aylara gre solar fraksiyon oran ............. 49

) * [(1-cosS)/2 * p]] (2.1)

kollektr alan iin SF oran izelge 3.10 da hesaplanmtr.

toplayc alan iin aylara gre solar fraksiyon oran

. lik kolektr alan kullanld

toplayc alan iin aylara gre solar fraksiyon oran

toplayc alan iin aylara gre solar fraksiyon oran

toplayc alan iin aylara gre solar fraksiyon oran

toplayc alan iin aylara gre solar fraksiyon oran

kolektr alan ve %56,30 gneten faydalanma oran ile

/kW aralnda bulunmaktadr. [7]

=0,9 (kWhs/kWh birincil enerji)

=0,36(kWhs/kWh birincil enerji) [7]

dir, fiyat ise 1800 TL

bulunmutur. Bu durumda net alan 2,65

You might also like