UNIVERZITET U TUZLI

MASINSKI FAKUl TET TUZlA

Diafer Kudumovic

Sandira Alagic

ZBIRKA RIJESENIH ZADATAKA

IZ
OTIPORNOSTI MATERIJALA

Tuzia, mart 2000. godine

 UNIVERZITETSKA KNJIGA
dr Dzafcr Kudumovic, Ma.finskifakultet T uzla
mr Sandira Alagic, Malinski Jakultet Tuzla

Recenzenti
Prof dr Osman Muftic, Fakultet str()jarstva i brodogradnje Zagreb
Prqf dr Ivo Alfirevic, Fakultet str{~jarstva i brodogradrye Zagreb

Lektor

Tehnicka obrada
Mario Bakovic, student Ma.finskog fakulteta Tuzla
Avdic Admir, student ElektrotehniNwgfakulteta Tuzla

Izdavae
"PROMOTEKS" TlIzla

Stampa
COPYGRAF Tuzla

Tiraz:
250 primjeraka

Na osnovu mlsIjenja rninistarstv3 obrazovanja, nauke, kulture i sport a broj

03-15-2365/00 od 22.05.2000. udzbenik jc o:;loboden poreza na promet.

CIP _. Katoiogilllcija u publikadji

Nacionnlna i univerzitctska biblioteka
Basne i Hcrccgovinc, Sarajevo

539.3/.5 (075.8) (076. 11.2)

KUDUMOVIC, Dzafcr
Zbirka rijescnih zadatnka iz olpornnsli
matcrijala I Dzafer Kuc\umovic, Sandim Alagic. _
Tu:da: UnivcrLitct, 2000. - 270 str. ; graf.
prikazi ; 25 em. - (Univerzitctska knjiga)

Bez saglas"osti ""tora zaorarljclIo fotokopirallje i prestampava"je. Tirai 250. - Bihliografija: !'>tr. [271]

ISBN 9958-609-01-0
1. Alagic, Sandira
COBISS/BiH-ID 7929862
OTPORNOST MATERIJAl,A I

1. AKSUALNO NAPREZANJE ................................................. 3

2. RA VNO STANJE NAPONA .............................................. 65

3. UVIJANJE· .. · ........................................................................... 76

4. MOMENT INERCIJE I SAVIJANJE ................................ lOS

5. EKSCENTRlCNI I'RITlSAK I ZATEZANJE ................. 178

 1. AKSI.lALNO NAPREZAN.1E

1. ZADATAK
Tfjelo kanusnag oblika tciine G = J 100 N, visine h = 60 em, precnilw OSfwve
D=30 em rnodula eiasti610sti E ~-'" 2·10'1 MPa, slobodnao ylsi. lzruc':unati ukupno
hduienje Jtapa usUed sopstvene lezine.

DATOlE:
G=1,J kN; D=30em;
h=60 em; £=2·1(t'MPa;

Rje§enje:
Ukupno izduienje mozemo izra6unati po obrascu:

Llh=- f
1"
Eo adz'
Z .,

pri cemuje iz us/ova ravnoieze:

1 y. z
az A'=:3 A,z'y=;a,= -3-;

- -
Llh - 1 f"Y'Z .' _ h'y If
--(~Z---
'/' L\h-
---
2Gh
Eo 3 . 6[; rcD2E

L\h=( 2·1100·0.6 )=2,335.1O· 8 m=2,335.1O·5 m11l

rc .0,3 2 . 2 . 10"
iJh=2,335·1O,5 mm.
2. ZADATAK
3. ZA,DATAK
Kruli stap AB vezan je u tackama A i B za sistem uiadi precnika d = 20 m.
Kruti "tap ABC je u B oslonjen no elastieni .ftap BD duiine 20, presjeka A
Odrediti silu F, koju moze primiti lo'uti slap AB uz uslov da najvec5i nominalni
optereeen je u C silom F. Za date vrUednosti F, a, E, odrediti:
napon u uictu bude ad=50 MPa. Data je jo§ i a :::: 50cm.
0) Precnik stapa BD aka je data i 0',1;
DATO,lE: b) Vertiko/no pomjeranje tac'aka B i C;
d = 20 mm;
DATOlE:
O"d= 50 MPa;
a = 50 em; a=:::2 m;
/ // / /
F=20 kN;
£=2105 MPa;
K II
a O"d=60MPa;
52 ex =60°;
SJ
d=?
C D
a

A B

a a a a
A ---
F ---
lz simetrije konstrukcije i opterecenja slijedi da su sile u lijevom i desnom dijelu
konstrukcije iSLe po veliCini. Jz statickog uslova ravnoteze za slap AB imamo: 20 a
LYi = 2S 1 cos45'·F = 0 RjdelJi!;,
F .fi
51= 2.fi =F 2 " lz uslova ravnoteze momenta za taclat A imamo:
0)
2
za taeku C: (I) ... L Xi= 51 cos45'+ S, cos45'· S3=O IMA=F· 3a-S sina2a = 0
(2)... L Yi= SI sin45°· S2 sin45° =0 S=-~
2sina'
iz (2) slUed; dale: SI=S2, a iz (l) sli}edi dale: S]=281 cos45°=F; 5
povrsina poprecnog presjeka je: A : 2 - =?
n; , d 2 6 n;. (20 ' 10'3) 2 .
S3' = Sm'L' = F = O'd -4- =50·10 4 '

F=JS700 N=15,7 kN d? ~n;4:d =~;~FSina = 6·20·10'

---,---;---
6
= 0,027 m
11: .60.10 sin 60"
d=27mm;

4
5
b) Rie§enje:
Na osnovu izduienja III slapa BD i odgovarajuCih geometrijskih odnosa mozema Potreban precnik c~tapa, odnosno dimcnz(je popreC"nog presjeka .'{tapa Odrecll{jemo
izracunali veri/wino pomjeranje lacke B. Pri tome imamo: iz uslova da tnaximalni norma/ni napon u .ftapu hude m[l!~ii ad dozvoVerwg:
2Sa 3Fa G;nax::; (jJ odnosno
AEsina = AEsin 2 a'
,12Fa 12·20·10'·2
BB =d 2
. = (2710·,)2 ·n;·2.10' .10
n;Esin 2 a 6
sin' 60° Od(Jvde slUedi do je :
3
BB'=1,397245·10· m;
, 3a 3Sa 9Fa 18Fa
Yc=BB - = ::; TC,d 2
2a AEsina AEsina d'2;rEsin 2 a pri ccmuje :Fmw-=Q+ --~"'- -l·y;
18·20·10' ·2 ~

y, = (27.10 ')2 .n;.2.105 .!O6 sin' 60° tako da imammo:

7[.£1' " 1 . 7[·d' n;·d' Iy Q
3 .._.- "'_.- ( Q + ···--ly) => .....~ (I. - - )2 - - ;
y,= 2,09586710. 111;

i
4 CJd 4 4 ad GJ
BB'=1,3972 mm;
, __
d= I 4...:(=..)~
···;:;:;;
4 ·10) ·10 =:;,(' Of2L J"]J
0
y, = 2,0959 111m; n;(G d -Iy) Jf(30·10° -2,5·78·10') ,

d=J2,6 mm;
4. ZADATAK
stvarni napan na zatezanje u proizvoUnom pre,~ieku §tapa je:
3
Stap duiine 1=2,5 m, specijicne tdine y =78·10'Nlm i modulo elasticnosli
Q + Azy Q
E=2.10'MPa, nasi teret Q=10 kN. Odrediti preen/k d stapa i njegovo totalno (j'z= - -- +y z ;
A A
izduzenje Ill, ako je data (5d=80 MFa.
// . izduzel?je Jlapa jc (na OSflOVU IIukovog zakona)
DATO.lE: d
1=2,5 m; r
3 E
r=78·10' Nlm ;
E=2·10' MFa; I !11 = (_1Cl:.J.Cl.'... 2 5
Q=lO kN; 2 ]0' ·10" 1.247.10- 4 ,. 2
(5d=80 Mpa;
Ill=/,o04·]e),3 m
d=?
IlI=? z !11=1,(J04 min;

IIII 'III n;·d'

.4.=--
4
(12,6.10")'
4
.J!

4
~Q A=1,247-JO· m '.
 rT60~O'
5. ZADATAK
d= =0,0357m
Za dato opterecenje prema skid, dimenzionirati stap CD kruinog P?precl1og V:,,60·1 Ob
presjeka i naCi pomjeranje zglaba D. aka je:
d=36mm;
DATO,lE: Pomjeranje zgloha D:
F 1 =45 kN;
f1h=~"CD·h 4FcD ' h 4· 60·la' ·3,5
F 2 =50 kN;
F 3 =20kN; AE d'''E (0,036)',,2,1.10"
0=1,5 m; f1h=9,8244.]() ·4 mm
b=0,8 m;
h=3,5 m; 11h=0,9824mm;
E=2,1·1o' MPa;
ad=60 MPa;
6. ZfWATAK
,,~tap ABC je krill, u A aslot/jen u zglobu (J u B na elasticYni .~fap precnika d. Za
c date vrijednosl, odrediti ,yilu F akoje pomjeranje fa/ike C dalo sa Yc=2mm. Koliki
je U ovom sluc(~iu nopo11 u kosom .~tapu?
h ,d
a=/ m;
b=l,7 m;
c=.f3,w d
FeD
d=40mm; c
D E=2,1·10' MPa;
F

al3 2al3 bl2 A B c

1z uslova ravnoteze: -------------B~ -----------_

a b
:J)""
--------
yc

F2 F,
F CD =F3 +-+-
2 3 C'
,,
FCD=60kN;
\, a B
Dimenzije poprcCllog presjeka stopa CD odreauje se iz uslova:

!.CD :o;ad=<-A2:Fcv;,,·d2 2:FCD.;=<-d?~4FCD;

A aD 4 aD ,,·a d
B'

8
9
Rjesenje: 7, ZADATAK
lz uslova ravnoteie momenta za taelru A : Krovna konstrukcija sa zategom CD opterecena je silom F. Za date vrUednosti
odrediti:
F(o+b)-aSsina=O
0) preenik d zatege CD
FCa +- b) --;} .'11'Ia u stapu
S = ---, v BD ; b) ukupno izduienje zatege
a· sma
c DATO,lE:
sina = I 2
'\I Co +c') F=30kN;
1=8 m;
1z izraza za izduzenje ,~tapa BD: a=4 m;
2 2 ex =45°;
i11=~ = F(a + e ) (0 + b);
E=2,10-' MPa;
AE AE ac
(J',,=160 MPa;
BB ' -_ ~ Ye= l'yB ,(a+b),
--, d=?
sino:' a i1a=?
dobljamo:
(0+b)2 ,(a' +c 2 )312 F
Ye= h

F=42,6JkN;
a frazeni napan je:

S 4S ,, .
(jBI)=--= - - ; prz cemuJe:
A n,d'

S F(a+b)~(a2 +c')
ac
S=132,84 kN;
0)
O)JD=J05, 7 MPa.
1z us/ova ravnoteie momenata za tac'ku A dobijamo daje:
I-a
FB=F - -
21 '
a iz uslova ravnoteie momenata za tackn B dobljamo date:
-F -
F A- I+a
-
21
lz uslova ravnoteze momenata za tacku K sa desne strane slUedi:
d I a
'LMK = FR~-sh=O; h= ~tgo:; a)
2 2
3 1z uslova:
S= FE.:!:. F'(I-a) 80:10 (8-;) =40.1d N;
2h 2atgo: 2·4· tg45
S=40 kN; iz us10va ravnofeze momenata za tacku B:
Potreban precnik zafege dobijamo iz uslova: 'LMB = S]I] , F(lrx) = 0 =?

~
S·4
-2- .-:;:;ad~ d= -~
4s = ~.40 .10 3 =18 mm;
F(l, - x)
d .n; n;(5d n;160·10 6
d=18 min; iz uslova ravnoteie:

b) 'L Yi ,= S] + S2' F = 0
Na OSJ10VU IJufwvog zakona ukupno izduzef?je zatege iznosi:
Fx
Sa 4Sa 4·40·10'-4 3 S,= - '
L1a=-=---~=-· 3,1441(T m; I '
AE d'n;·£ O,OlS2n;·2·1O"
( 1) ...
&=3, J44mm;
x = 2,67m;
8. ZADATAK 0)
Kruti stap AB objesenje na dva elasticna stapa 1 i 2 ad istog materijala i presjeka Pomjeranje tacke Bje:
A= 1Oem. Odredili poloia} sife F pod uslovom da stap AB ostane hOr/zontatan leao
Jto je bio u neopterecenom stanju. Za ova) sluc."aj odrediti napone u stapovirna 1 i L1h2= S 2h2
2, leao i ponljeran}e loCke B. AE (h, +h 2 )AE

DA1'OJE: D. . " L1h2 =3. 3310.4 m;

E=2-1o'MPa; c)
F=JOO leN; C
Naponi u Jtapovima 1 i 2 iznose:
A=1Ocm 2; 1 2 S, F
17]=2 ·h2 =2 m; 0"1=-:::::--0"2
A. A.
1]=2h1 =4 nt; --: tJ
h2 =lm;
x:::?
,"h x 52-; .-J
I (5]=33,33 MPa;
Fh,
L1h2=?
a]=?
A
.. F,
I,
II 0"2=
(17, + h 2 )A
0"2=? B CJ,=66,67 MPa;

12
!
!
Jj
'j
"
13
9, ZADATAK 1z uslova ravnoteze momenta za tacku C:
Tri stapa AB, AC i CD vezana su prema skici. Odrediti povr!iiu presieka ovih J;M c =81 d cosa· Fe=O =}
stapova ako je pOZ/latoad=1 50 MPa.
8 1 = __Fe
--
DATOlE: dcosa
a=2,4 m;
b=1,8 m;
c=0,4111; h:
d=2 m; J; Xi = 8 1 casCi + S, COSCi +8, cosf3 = 0 =}

c,: >
F=70 kN;
ad=100MPa;
8,=· f3 [ b :.,}
AI, A" 1'3=?
S,=79,227 leN;
8,
AI =-
ad

S
a d A2=_2
ad
F
A2=7,9227 em';
S
A3=-'
ad
A3 =6, 456 enl;
b
cosa
B
b c

Rjesellie: I eosa = 0,9939;

Jz statickog uslova ravnoteze momenata za tacku A: j cosf3 = r=~==

b

J;M A = S3 acosa+F(h+c) = 0 =}
b ' (a+d)'
+l-2-
S~
-
.F-,C.:..b_+_c-,,')
= - -
a cos(x
I
,
I cosf3 = 0,6332;
S3= ·64,56 kN;
!
!
10. ZADATAK 11. ZADATA[(

Odrediti debljinu 15 zida glove klipne paluge aka je po unutrasnjem zid" pritisak Prizmaticni stap konstantnog presjeka A=20cm2 duzine R=im, okrece se
ad sile inercije rasporeden po zakonu: p=Po sina, gdje je p,,=1MPa maksimalni k.onstantnorn ugaonom brzinom (f)= lOrad/s. Za date vrUednosti odrediti:
pritisak. a) norrnaln; napon u proizvoljnorn presjeku i zatirn najveCi napon,
b) ukupno izduzenje
DATO,lE:
p,,=1 MPa; c) bra} obrtaja u minuti stapa oko ose 0, da najved napon budeC5d=J20MPa.
r=20 em;
DATOJE:
(jd=110 MPa;
o=? A=20 em2;
'0 R=1m;
m =10 mdls;
E=2·1o'
1 y=78 000 Nlm 3
1
1 ('f =?
1 ./
1 ./ LlR=?
1/ n=?
X
I ,/'1 R
: i .,./< I
...•.•. c ........... -. -..+---- --------., dO
j ./// 1
a 1
) ~
~
0
(j)

z=P dz
Normalni napon u proizyoljnom presjeku racunamo po formuli:
F
Rjesenje; ('fz= ~ ; gdje je : Fz - centrifugalna sUa koju raeunamo na slijedeCi noGin:
1z us/ova ravnoteze dobijamo:
• v2 2
m p·dG m pAy·dp
2
dF,=-·dm
IXi=2 15.b('fa' Jposinabrda=O; p g g
o
, R

15=_r_ JPo sin a

2
da:
F = Am2y
, g
Jp dp = 2g(R2_p2)'
P
Am y .
2

2a d 0

0= 11· rpo (j) 2y .

O"z
4('fd 2g(R2 _ p2)'
15 =1,43 mm:

16 17
za p =.0 dob~iamo max naponi on iznosi:
R2a;2y
O'max:::::---
2g

a m ",=397,55 kPa;
Dozvoljeni napan abrtaja odreilLyemo iz uslova da max napon bude martji ad
dozvo(jenog:

a ma" = R2y (!E!.. Y:5 ad .=;

Fc aYe
2g 30)

II = ~2g30'a I r
Rtelfenje:.
yR21[2
0)
centr~fugalna sUa poluprstena
n=]659 a/min;
Izduzenje ,~tapa odrea11jemo na osnovu Flukovog zakona i ono iznosi: dFc=,,-_2dm = dG ra;~
1'2 g
R R 2
L\R=~ fa z dz =~ F~(R2 _Z2 }lz ra; 2hby
E () Eo 2g dFc=--···rda;
g
LIR=],325m6 m dXc=dFc "ina
2r 2a;'hby
LIR=1,32510 ~3 mm; Xc
r2a;'hby ,
gog
f
sina da

Iz uslova ravnoteze mazema odrediti napan (J:

12. ZADATAK
Prsten srednjeg precnika r, spec(jicne teiine r obrce se oko ase 0, ugaoYJom LXi = Xc - 2abh = 0 =; a = r'y (0'
g
brzinmn(f). Za date vrijednosti odrediti:
a=161 Kpa;
a) napon u prstenu usljed centrifugalne siZe
b)
b) bra} obrtaja u minuti do napon u prstenu ne prede dazvoljenu vrijedno"t ad· Bra} obrtanja odretfuje se iz uslova da max napona bude m[lJ~ji ad dazvoljeno[! sto
se svodi na s!jedecu nejednakost: . "
DATO,lE:
r2y 2
r=30 em;
__ co ..,; ad =;
g
y=78 000 MPa;
a; =] 5 rad/s; n = 30_ ~ gad
ad=90 MPa; 11: r y
n= 10 J6 a/min;
13. ZADATAK dodatni uslov je:
Stap promjenljivog presjeka.uklije.'ten je na aba kraja i opterecen aksijalnom
silam F.
2.) iJl = °
(2) =? Fa _ F A 2a _ F A 2a =0'
Za date vrijednosti adrediti:
A,E A,E A,E '
a) otpore ukljestenja, F
iz(2) =? F A = - - - : - -
b) napone u svakom intervalu, 1 1
2A,(~+-)
c) pamjcranje tacke C. A, A,
FA =17, 8 kN;
DATOJE:
F=80 kN; 1z (1) .=;> FI! = F - FA = 80 - 17,8 = 62,2 leN
Aj=25 em'; F8= 62,2 N;
A,=20 em 2; b)
a:;;;.0,5 m;
Naponi u:
E=2·105 MPa;
_ FA _ 1 7 , 81 . 1 0 ' , 6

//J/~~///
61- - - - - - - - - - = - 8 9·10 Pa=?
A2 20.10- 4 '

i 61= - 8,9 MPa;

a (3) i
Ie AJ 17,8 ·10'
- 7,12·106Pa=?
25.10-4
a (2) F
62= - 7,12 MPa;
I
i F-f"-' (80-17,8).10'
i 6)=---= 24,88.106 Pa=?
i A, 25.10-4
2a (1) i A2
i 6)=24,88 MPa;
i
, c)
A' ~' vc= (F-FA)a (80-17,8)·10' ·0,5
FA 6,22 10 5m=?
- A,E 25.10 4 2 . 10 "

Rjesenje: yc=O,0622 mm;

Zadatakje 1 x statick!' neodreden

Jz statickog uslova ravnoteie
a)

1: Yi= FA+FB - F=O

20
21
14. ZADATAK
0: F.I +F2 ··X (100+ 150-107,14)10' 6
Stap popreenog presjeka A ~ lOem' uklijeSten je na abo kraja i opterecen so dvije a A 10 .10" =142,86·10 Pa
aksijalne siZe FJ i F2. Za date vrijednosti odrediti normalne napone u svakom
intervalu, a zatim pOlnjeranje talke C. (ja=142,86 MPa;

DATaJE: -x (150-107,14)10' 6
A 10.10'4 =42,86·10 Pa
A=lO em';
F 1 =100 kN;
F2 =150 kN; (Sj,=42,86 MPa;
b=50 em;
Pomjeranje tacke C:
e=60 em;
a=30 em;
E=2 .1011 Po; Xc= FI':'.+ F,(a+b) X(a+b) = (100·10'0,3) +150.10'(0,3+0.5)
AE AE ]()·W" .2.10 11
~~
AJE r; AE 10.10,,4. 2 . 10 11
[: 107,14 ·10' (0,3 + 0,5) .4
-;: '-''1] 'Fr-'-'-e , 2
10.10 4. 2 .JOII =3,2144·10 m
~
~
a b c :! Xe=0,32144 Inn!;
1
I ~1
15.ZADATAK
Rjesenje: Dvije ferUle ploce debljine 0 pritegnule ceiicnim vijkorn 1 vrse prilisak na suplji
Zadatakje 1 x staticki neodreden bakarm c,zmdar 2. Odred, za ko;i ugao Ireba odrediti novrlku vijka da se u
bakamom eilindru dob!Je napon (j 2 = 50 MPa. Hod navoja iznosi h.
lz us[ova :
DATO/E:
FlO F,(o+b) X(a+b+c)
111=0 => -+ .. =0 =>
AE AE AE CY 2 = 50 MPa:'
h=2,5mm;
1 E J =2.105 MPa;
X [Flo+F,(a+b)]
(a+b+c) . E 2 =1,2·1 (f' MPa;
0=4 111m;
X=107,14 kN; H1=ROmm;
Naponi u pojedinim presjecima: H,=72 mm;
1=3 111m;
107,14 ·10' = . 107,14.]06 Pa d=20mm;
10.10 4 D=30mm;
CY,=' 107,14 MPa;
 IT d'
y AI =--
4
, :11
(): ! ::x) 8 A I =3,J41O· 4 m· 2 ;
LI I
A2=IT (DHt2)
LiZ. '
Z/ i 4
A 2 =3,l 110 rr?;
I- !
HI SI lv, " S2 -t)I
n' ,
-<-
t- H2
i
i Ia· 16.ZADATAK
Na diskovima celicne osovine zavarena je CijL:rv. U prostoru izmeau cljevi I
i ,/
1 Z osovine djeluje unutra_~nji pritisak p=1,5MPa, a osovina je izlozena aksijalnim
i silama F. Za date vrijednosti: d=30mm, o=3mm, F=90kN, D=70mm, odrediti
i
, normalne napone u zidovima cijevi i os()vini.

'" e' l~ ,I ~A
Zadatakje 1 x staticki neodreden
! e
0 DATO,lE:
p=I,5 MFa;
d=30mm;
1z uslova ravnoteze dobijamo: (j =3 mm;
F=90kN
:r Yi=Sj,S2=0,,*SI=S,: D=70mm;
Dodatnu jednaCinu dobijamo iz uslova da je pomjeranje navrtke jednako zbiru O"=?
izduzcl1ja vUka i skrace11ja bakarnog cilindra: I
LI=LlI+Ll2 ili LI = YI' Y2 = H I +Ll I ·(28+FI,·Ll2)=> ! 2

LI=HI ·Hr 28+LlI +Llz=>

F(
!
i
-
H ._-- __I0: d
---+..,-_.-- 1-.---- l) F
!!.=f{J'- ~
2IT J i ,
Ako posljednje izraze uvrstimo u jednai'inu (2) dobijamo:

f{J.!!...=~(A2H'+H2\ 0"2= S2=~: 8 . I

2IT A, A,E, E2 ) A2 A,
F F
a odavde dobijamo trazeni ugao:
2IT A,H, H, 2
(--+-)
h A,E, E,
(P =0,1252 rad =>
rp =7,17°;

25
24
Rjesenje: I7.ZADATAK
Sila priliska koja djeluje no diskove je: Dva litapa ad raznog rnaterijata EJ i E2 i razliCitag presjeka Ai i A2 izlozeni su
;r 2 , dejstvu aksijolne sile F preko place K. Stap 1 je kraCi ad stapa 2 za veliCinu 8.
Fp=p-(D -d )
4 Odrediti sile i napone u stapovima 1 i 2.
Fp=4721,4 N;
Zarlatakje 1 x stafiL'k! neodrcilen DATO,lE:
2
Pred statickog us!ova ravnoteze (1) potrebno je postavitijosjedan dodatni lIslav. A/=20 em ;
U ovorn s/u(;aju to je uslovjednakosti izduzel~ja osovine 1 cijevi (2): A,=30 em';
E[=2,](1 MPa;
l: Xi=F+Fp-F/-F2=0 E,=1.2,J(t'MPa;
FJ F,l F=70kN;
.1/=.1,=;>--= - - ==;>
AlE) AzE,] h=100 117m;
0=0,05mm;
AIE,
F/ = ----F2 ;
A,E, vI'
A,E, F I
=;> F + Fp = F 2 ( i + - - ) =;> II
A,E, r--L-;!-,--1'71---01 0 Li2 hJj 0
Li2
F+F , ,.,",.,.,.".+ ••••••••••••••••••••••••',' ' -
"'''''i ,
2L
, Y 1Li1
F2 ; : : __--'''C-
1+ A,E,- i 'I'
h i F2 F1
A2 E, i
F,=46711 N; i If
i
F 1=48000N; il 2 2 1
i x
Traieni napon: ;
,"
Ci1= F, = 48000 =67,894,]06 Pa
Rjelfenie:
A, 7,07,10-'
Ci1 =67, 894 MPa; Problem je 1 x statfeld neodreden

0"2= F, =__46711::;;-=67,894']06 Pa Poredjedne jednaCine koju dobijamo iz statiCkog uslova ravnoteie (1), Potrebno
A, 6,88,10 je pas/a viti ,ios jednu jednaCinu koju dobijamo iz osobina deformacija (2), Pri
tome iz ovih jednaCina odredujemo sile FJ i F 2 :
Ci2=67,894 MPa;
l: Yi=F/+FrF=O
_;rd' _ ;rO,03'
A /------'_. Y=h-Li2 h - .12 = h - ,,- Li,
4 4 y = h - (5 - LI/ (5 = .1z - Li/
A/=7,0710-4 m'; -h , _ ~(h-o) F,h
LlJ = --,
A, = ;r(Do + ( 2 )
M_ - - -

A,E, AlE,
A2=6,881O-4 m';
8- Fzh Flh.
- A,E, - AIEl'
F-I5A,Ez
F,
A,E,
h(l+---) ~--------~~7L------~~Al
AIEl
C.+·, . - - - - - - - - . j Ll2
F]=273684,21 N;
F=F]+F, =;
2
F2=1'-FJ = 70000-273684,2=
F 2 = - 203684,2 N;
Trazeni naponi su:
1'1 273684,2 a
(fJ=--' - -----'''' ( pritisak)
AI 2()·10 4

Cf] = 136,84 MPa;

(f, = _F_, = _2_0_36.::,&::..'4'-'.,=-2 (istezanJe)
- A2 30·10'4

(f2=67,89 MPa;

18. ZADATAK
Pri montail .ftapova .I i 2, zglobno vezanih za krute zidove, postojala je raziika u
visini izmedu tacaka C} koja pripada stapovima 1 i C 2 koJa pripada stapovima 2. s,;t:/
Prisilnom monntaiom C] i C2 do§le su u polaia) C. Za date vrijednosti: a=2m,
/,/ (2)
A/=10cm2 , A 2 =12cm2 , odrediti siZe i napone u stapovima aka su izradeni ad istog
/
mater~jala.

2a
DATO]E:
a)
0.=2 m;
A]=JO em'; lz static:kog uslova ravnoleie imama:
A,=12 em';
X=2S,sin[3
S,=?
X
O"i=? a =30'C; SI=--- .
E]=1,2·]l.1' MPa; f3 =45°C; 2sin [3 ,
E 2 =2·1o' MPa; 0=1 mm; X=2S,sina

28 29
 19. ZADATAK
8,=--~- . Kruti stap ABC abjden je na dva elasticna stapa 1 i 2. U lack; A je vezan za zid
2sina'
Problem je 1 x statWki neodreaen zglobnom vezom. Odrediti sile i napone u §tapovima 1 i 2, otpore oslonaca i
pomjeranje taCke C.
i dodatna jednaCina:
!;.I, DATO.lE:
dl'::::--- ;
sin f3 F=50kN;
A=8 cni,·
S,z, Xa
dl,=--=--.- - - - - ; E=2,1·](f'MPa;
A,E, 4sm f3 cos f3A,E, a=1111.;
S t· Ya //. //.////f' / /
dI2=~ = ., ---=c-
A 2 E? 2sinacosa4,E 2
1 Xa + _1__ Xa = i5 A/ 1 A/ 2
A,E, 4sin 2 f3cosf3 A,E, 2sin 2 acosa
X=28284N;
20
- ~ 8i 82 ~
Trazene siZe u stapov;,na iznose:
X 28284 / F
S,=---=---
. 2sin f3 sin 45" ~r-...A. R C
~r'" -- ------
Sj=20000 N;
X 28284
~
......

B' ------
Lli
Ll2
---
..... -
82 = - - - = - - - 1""'-_
2sin a 2sin 30" C'
20 a 0
S2=28284 N;
Traieni napon u /ftapovima iznose: Rjesenje:

S, 20000 Problem je1 x slaliCid neodreaen

(jf=-~ ::;;:-_._-
AI 10.10- 4 Sae u stapovima 1 i 2 ne mozemo odrediti iz sarno dvije jednaCine za ravnotezu:

Clj=20·10 Pa;
6 ... .r: Yi=Sj+S,+FA-F=O;
... .r: M =S,.4a+S),2a·F3a=O;
A
S2 28284
Cf2=A = 12.10-4 Trecu jednaCinu dobicemo iz o::;obina defi)nnacija, da ce kruti stap ABC, ostati
2
prov i poslije d~formaCiia. Iz slicnoosti trauglova ABB' i ACC' dobijamo:
Cf2=23,56·lO' Pa;
 1 Zbog simetrije sUe u stapovima 1 su jednake:
S/=-S,) ;
2 ' Iz static;kog uslova ravnoteie dobijamo:
3
S2=-F :E Yi =25rcosf3, 5,=0 ... (1)
5
DodatnujedaCinu dobijamo iz uslova:
8 2 =30 kN;
~ .
3 0'=--'--13; 02=LI,; gdjeje :il l i il, izduzc/lje stapova 1 i 2:
5 l =-F cos .
10
5,=15 kN; ~-'- +il2 =0' il l = 5,1,. il2 =S,I,; Il=_h~
cas 13 AE' AE cosf3'
F=~F
A 10
5,h S2h
-,---- + -'- = 0 ... (2')
AEeos'f3 AE
rA=5 kN;
IzjednaCina (1) i (2) dobiiamo do su sile u §tapovima:
Pomjerar~je tacke Cjedl1alw je izduzenju stapa 2:
Sl=8AE ~s' L
y,.= ilz = S22~ = 3,5714·lIr' m; h 1 + 2co'f3
AE
51 = 19,359 kN;
Yc :;;;; 0,35714 mm;
S2= 2i5.4E~~
h 1+2cos' f3
20. ZADATAK
Tri stapa istog precnika d i materijala imaju dimenzije po skici. Prije montaze S2=53,226 kN;
izmetlu tacaka C' i C, posta} razmakl5. Aka na prisilan. nac'iin spajfmo C' i C Trazeni naponi iznose:
odrediti sile i napone u Jtapovima kao i izduzenje Jtapa 2.
S
01=-l..
DATOlE: A
h=1 m; 0'1=61,653 MPa;
d=20mm;
S2
0=1,5 mm; h 0'2=-
A
13 =30°;
0'2=169,51 MPa;
E=2·1C'MFa; 82
[zduienje stapa 2:

L\'= S,l2 = S2 h ,:
, AE d'nE
e"

32 33
21. ZADATAK Doda!ni uslav iz slienas!; trauglova ACA ' i BCB' :
Krut; slap ABC objden je u A ; B za stapove 1 ; 2. Za date vri}ednasti F, a, II, 12,
E, odrediti:
YA:YB=4, 50: 1,50 => "'~: ~ = 4,5: 1,5 ;
sin a sin /3
a) siZe u .~tapovima i otpor oslonca C, A _ S,l2 .
'-'2---,
b) popreeni presjek iilapa 1 i 2, aka je popreeni presjek stapa 1 dva puto ved od A,E
presjeka stapa 2 i aka je dozvo(jeni napon u stapu 1 ad poznat,
e) pom/eranje taeke A

DATO.lE: SI = kS,;
Iz (3) ... => 4,5 Ie S2 sina + 1,5 S,sin{3 = 3,5 F;
F=/OO /eN;
£=2 .1IJ5 MFa; S2=16,936 leN;
Ci'dI=IOO MFa; Pri cemuje:
11=1,2 m;
12=1,lm; Ie = 612 ,ina
a-:::j m; I, sin fJ
A j =2A,;
k=4,9311;
a =60°;
/3 =75°; SI=kS2 =1,233 ·55,96=
81 =83,51 I kN;
(l)=> Xc = SI cosa + 8, cas/3
Xc=46, 13 leN:
(2)=> Yc = F, SI sina, S2sin/3
Yc= 11,3185 kN;
A a 2a b)
y
--------- Iz uslova:
5,
Aj. I -
A,
:::;; CJd! :::=>
I L11
~-",,:1 ,.-=2a_~.~ Ai="~!...
Ci'd'
lz statickih us/ova ravnotcze imamo: A I=8,35·]0" em';
a)
A,= ; ; A,=4, 175 em';
LXi=Sjeosa+S2cas/3,Xc=0 ... (1)
L Yi=Sjsina+S2sin/3+Yc,F=0 ... (2)
II, 069 . JO -' 111
Y A =-.--=,
L Mc=4,5a,SIsina ,3,5aP+1,5aS,sin/3 =0 ... (3) sma
22.ZADATAK IZjednaCina (1) i (2) dobijamo sile u §tapovima:
F
Tri "tapa po skici spajena u C i opterecena silom F. Odrediti sife i napane u SI I
§tapovimo kao i pomjeranje taCke C, akoje doto. 1 + 2(-'-) cos' 0:
I,
DATOJE:
S1=44,4 kN;
F=lOO kN; F-S
11=1m; S2 '
2cosa
1,=0,8 m;
E=2·10' MFa; S,=39,28 kN;
A=JO em'; Naponi u §tapovima su:
0: =45°;
8,
0)=-
I A
1:1]=44,4 MFa;
S,
(}2::::::-
A
(JF39,28 MFa;
Pornjeranje tacke C:

V~,=Al= SJI
. AE
2
y,o=O,222 m;

23. ZADATAK
Kruti stop AD u A je vezan zglobno za zid, a uBi C vezan ZGtegama BK i CK.
U taCki D die/uje sifa F Odrediti sile i napone u §tapovima BK i CK olpore
osionca A i pomjeranje tacke D.

[JATO]E:
Zbog sirnetrije siZe u stapovitna 2 su jednake:
a=1 m;
StatiC/d uslov ravnoteie: F=70 leN;
2, Yi=SI+2S2cos-F=0 ... (1) A=6,28 em';
17=V3 m;
DodatnajednaCina iz osobina deformac{ia:
E=2·/o'MPa;
jI, , S, I, _-.:::.S-,-,,1:22_ 1 S ,12 • tgO:l =hla=.J3/i =0:]=60°;
,11 = -- =;> - - = =;> SI" 1 = ---.,
coso: AE AEcoso: coso: tgO:=hI2a=.J3 /2=0:2=40,89°;

36 37
 K Iz (3) =>

S}=74,08 kN;
S2=84,66 kN;
h
8,
(5}= -
F A
(51 = 117,96 MPa;
A X C D
S
0'2::: - '
A
Yc YD (52= 134,8] MFa;
Lb D' b)
a a D,S" iz (J)=> XA = S} casa, + S2 cosa,
X A = 101,04 kN;
Jz statickih uslova ravnoteze imam a: lz (2)=> YA = F - i'h sinal - S2 sina,
2; Xi=XA-Slco.l'al - S2('osa,=0 ... (1) YA = -49,56 kN;
YA + SI sinal + S, sina2 - F=O ... (2) e)
2;MA =aSI sinal+2aS, sinar2,5aF=0 ... (3) 2,5a
VD=YC--
. 2a
2
11=.Ja +h'
YD = 3,4054 mm;
11=2 m;

J(2a)2 +h' 24, ZADATAK

12=V7m; Kruta pravougaona ploea je objesena za fetiri stapa isle duiine h i presjeka A.
U faCIa' G qjeluje sila F Odrediti sile i napone u .ftapovima i pomjeranje tacke G
Iz slienosti trouglovaABB' i ACC' slijedi: ako je dato.
11 11,
Ye: )iB=2a: a, pri /!emuje: Yc = _._2_; YB =: - . - - ; PATO ,lE.;,
smcx z sma l
F=120 kN;
Ji.Jl, = ~ 2; LI,= -
S,l,
- ,. D
A} = S,l, ,. h=2 m;
sina 2 sin a j AE AE a=I,2 m;
h=:;1 m;
, Xc=O,2 m;
lz(4) => S2-- 2 -
I, -sin a, 5'
. - - , iii
12 5m (Xl
S2=2~"S" Yc=02m'
, 1
I,
A=]O em;
£=2,1.105 MFa;
 Dodatna jednaCina dobija se iz slijedeceg us/ova:
z
2

h
1 y 4

lz (1), (2), (3) i (4) slijedi:

a
5]= F (-~... xc;._ YG)
2 2 a h
b K M
x 5/=68 kN;
F (-....
S 2 = ._. 1 --'Xc Vc
+ -'-"-)
2 2 a b
52 =32 kN;

M C
Lb 53 =.8 kN;
d/~ ________-+________~~CI
F 1 xG Ye
54= -(-+--' - - ' )
2 2 a b
54 = 28 kN;

c Naponi:
D M
LI., 5,
Ci1 = - -
A
(51 = 68 MFa;
87
(j)= -"'-
• A
Staticki uslov ravnoteze: (52 = 32 MPa;
L Zi = S] + 82 + 8 3 + S,- F = 0 .. J 1) 0'3::=
S
.-1"
L Mx = . Fy + S3 b + S2b = 0 ... (2) A

LMy = Fx· S4 Q • S3 Q = 0; ... (3) G) = - 8 MPa;

V4::::: .28 l'vlPa;

40 41
 Ll3= - 7,619-10- 5 m;
b)
If YG G b-Ye If B <1,= S4/'_
6~~~----~~---- ___[( A XG
AE
<1,=2,667.10- 4 m;
ZG=5, 1554.10-4 m;

25. ZADATAK
]{ruta konstrukc{ia, u{vrdena je za teme(je P()nlOCU dva §tapa (1) i (2) i jcdnag
zgloba A opterei'enaje u C silom F_ Odrediti sile i napone u !ilapovima (1) i (2)
a-x'
kao j pon~ieranje ta(:/w C aka je poznato.

LI, VATOJE:
1
F=1000 kN;
(1=2 m;
A=40 C1112;
V,
E=2·10" MPa'
PomjeraJ?je tacke G: /l
r--,l-c~S1 C Ll1 ~--"--+
C' F
HH,-KK , )(h ) B I
zG=KKI +( b - -YG ;
1
I
a YA
A , -A 4 --
1
HHI=f1J+(---)( a-xc), 1
a A I
A -A ------.. ----__
KKI=Ll3+( 2
a
l )(a-xc); A7-:7-:7-:7-:>Y'/J
--- -----Ll2
1- x _ Xc XG Yc
ZG=d3+(Llr LlJ )( _-_G )+[<1,+(Ll I -,1I)( J - - ' )-L\.;-(LI,-Ll3 )( J - - )](1--1' );
a a a} 2 'W

~--~a~--_P~--------2a~---------~

LI
I
=~
AE
1z statii'!kog uslova ravnoteze slijedi:
LlI =6,476-1O-4 m;
2: MA=(SI-F)a+S22a=0 ... (1)
.1',1,
Ll2=~- DodatnajednoCina dobijo se iz sli,'nosti Irouglova ACC' i AKK':
- AE
Ll2 =3,()476-1O-4 117; (2)... Lli : .12=a : 2a gdje sa: ,11 i ,12 izduienja "tapova 1 i 2.

Ll3=---
S), S,a S,"
1 1
- = - -=:>SI=- 8r -tu (1)
AE AE AE2 2
 27. ZADATAK
2
S2= -F Dva stapa duiine a i b raznog presjeka i razliCitog malerijala umetnuta su izmedu
5 dva krula zida. Odrediti napone u aba stapa i pomjeranje tac'{ke C, aka su aba
S,=400 /eN; rifeZa zagrijana za !1t. Poznati padaei suo
1
S}=-F
5 DATOJE:
S}=200 /eN;
AI=15 em';
~~
/
Naponi u stapovima su: A 2 =1O em'; / (1) (2)
SI
a=O,7m; / i-._._.-._._.-._._._.""._._._._._. x
(Jl':= - -
A
b=0,5 m;
a}=I,7·10·5 lloC;
/ ~
(51=50 MPa; /
a2=l,2·10·5 J;oC; a b
S2 /

'-
(J2="- E I =1,2·10'MPa;
A E,=2,J.1o'MPa; I
(52=100 MPa; tll=500C;
Pomjeran}e taeke C:
Si a Iz uslova:
xc=Li1= -
AE
(1) ... tll=O
xc=0,4762 film;
Xa Xb
al a tit + a2 b tit . - - . - - = 0
AIEl A2E2
26. ZADATAK
!!.t
Odrediti normalne napone ko}i se pojaviju}u u zakivku pri njegovom hladenju ako X = (aal + !Ja,) - - ' - - , - -
a b
je kovanje izvrseno pri temperaturi fo=50°C. Temperatura na koju .'Ie ohladio ~--+.---~

zakivak}e tl=15°e. Pretpostaviti do su limovi kruti. Data je jot E=2·f(J'MPa, AIEl A,E2
ex =1,2.10.5 lI°e.
X =142,75·10' N;
DATO.lE: x (J'j= -
X
t(!=50°C; Al
tl=15°C;
(51 = 95,164 MPa;
E=2.lo'MPa; I
ex =1,2.10.5 DC; X
0'2= _ .
A,
lz uslova:
(52 = 142,75 MPa;
( 1)... !11 = 0 => ex l!1t· Xl = O·
AE'
l!...
A
= (5 =>

(5 = E ex !1t II =50 -] 5 =35(oC)

!1t=to -
(5 =88,2 MPa;

45
44
28. ZADATAK Naponi u pojedinim presjecima stapa:
Elasticni stap AS utvraen za nepokretne aslonce A i B opterecen je sa dvije F,+F,-F
n
(J] = ---'--'---"-
ak'iijalne siZe F I , F2 i istovremeno zagr(jan Za ill. Odrediti otpore as/anaea, A
napone 11. svakom intervalu i pon1jeranje lacke C.
(J]=' 118,065 MPa;
DATO.lE: F, -FE
()2 ::::::
F 1=100 kN; A
F2 =150 kN;
a=0,5 m; (J"2= • 168,065 MPa;
A::::::20 cni; FB
a3;;:;; - -
E=2·1o' MFa; A
dl=70°C; (J3= ·243,065 MPa;
5
U =1,2-10. II%C;
Pomjeranje tacke C:
~

a a a _
xc-a ex:
A.
LlI + (F,+r"',-PB)'a
AE
Xo =0,1389 mm;
FA A 1 C FI 2 F2 3 B FE
'\ \'
/ / / / / / / / / / / / / / 29.ZADATAK

lz statickog uslova ravnoteze imamo: Stap je umetnut izmedu dva kruta zida na pocetnoj temperaturi t= 20 0 C, kada je
duzina stapa i razmak krutih zidova jednak. ZagriJemo Ii iitap taka da je u A
... :EXi =FA+F1+F,-FB=0 temperatura tA==50°C, u B temperatura tB=70°C, au ostalim presjecima linearno
Iz dodatnog uslova : se mUenja od fA do tJJ(tA<tB) izracunati napon.

dl = 0 slijedi: DATO.lE: I
~

Fa F,2a F B 3a 1=20 C; D
A~~------------~VB
, + -'-- +3audt· - =0 tA=50 D C;
AE AE AE '-'---'-'---'-'-'-'-'-'~~------JC
tB=70°C; , ~
1z gornjih jednadibi izracunavwno reakcije U osloncima: U =1,2.10-5 lIoC:
A,E,a
E=2·/O'MFa;
(2)=;> FB=.!. [F 1+2F,+3AEu dt}= is =?
3
t
F8=486,13 kN;
Il)=;> F A =FB ·F1 ,P2
PA =236,13 kN;
tA
- tz Is

to
z z
lz uslova t,1=0 dobijamo: 1z statickog uslova ravnoteze:
t,t·t,x=O .. ,'2,Xi=SI+SZ=O=? SI= ·S,;
gdje .ie: t,t· izduienje §tapa usljed promjene temperature: Dodatne jednaCine dobijamo iz us/ova: da su deformacija v{jka i cahure jednake:
L1t ~izduzenje stapa us(jed djelovanja vanjske site: L\j=Lh, a ovo se moze napisati U obliicu:
, , , SI
t,,= fEzdz = faM, dz = Ja(l, -Io)dz ;:;: a2 I 1.\[ + -'-'- =?
o 0 () A,E,
Raspored temperature duz ,~tapa dat je jednaCinom:
AcE,
z
Iz= IA+-"(I )
-< I lJ -[ A '- (a, -a 2 )"_1,
odavdeje zhog (J) =?
al 1 1
LI,= 2(tA +1 11 -21,,); ._---+----
A, E, Ai E,
X-I (5-1
L I - - - = - - =?
_aE
(5--(lA
'_))
+1 1, _I"
- x- AE E 2 '
Naponi II naznacenom presjeku iznose:
(5 =96 MPa; S,
(5.=-
' A,
30. ZADATAK
(51=34,2 MPa;
Zavrtanj 1 iz celika zavrne se pri to=] O°C, u bokarnu cahan, 2 i abo tijela se
zagriju na temperaturu t. Proracunati napone u presjeku n-n aba tijela. S2
(12=-
A,
DATOlE:
(52=2],48 MPa;
AI=12,56 em'; E 1=2-1rf MFa;
A 2 =20 em'; E 2 =1,2-]05 MFa;
a,=1,2-IO,5 1rC; 10=10 DC; 31. ZADATAK
a,=1,7·I0,5 ]rC; 1=80°C: Tijelo u obliku (zarub?jenog konusa) kruinog prOlrdenjivog pf'e~~jeka umetnuto je
izmeau dva kruta zida i zagrijano je za .tJ.t=80°C. Odrediti otpore krutih zidova i
zakon pron1;jene normalnih napona duz ~~tap{J za date vrijednosti.
--+...- 1 81
/ IMTO.rE:
n (1)1 ) n ,I~
! /
2 ' { '1i2 a:::::50mm;
/
I
'I LIz E j-]rf MPa;
/>~
(X =1,2-]0,5 l/~C;

/=0,5 m;
dl=80oC
Teperatura 11 sklopu poveca se za:
LIt = t· to = 80 - 10 = 70 DC;

48 49
 z 32.ZADATAK
~

r
,

~
.~~~~~,
1 B
~ i a
Dva prizmatCina stapa od raznog materijala i dimenzija razmaknuti su za
O==2nun. Opteretimo :ftap 1 nepoznatom silom X i istovremeno ga zagrijemo za
o
!1tJ=100 C. Odrediti situ X taka da sila pritiska F na dodiru aha tiie/a irna datu

~t
2a
FA I ~
n

.
f8
vrUednost, zatim odrediti pomjerQ1~je tacke C.

, cl DATO.lE
/ F=55 kN;
'---~
/ ,, a=40 ern;
1»1 0=1 mm;
AJ=2A2=30 em';
1z us/ova daje izduzCl~je .~t(1pajednko nuli:
(XJ=1,7-JO- 5 lIoe;
,1/=0 .. ;' I) E j =1.2-105 MPa;
koji se maie napisati U obliku: (X2=1,2-10- 5 J;oC;
E 2 =2-10'MPa;
ilIJ=lOO°C;
Prj cemuje:

1
2
Zarnjcnom u ( 1') dob!jarno: ----G 1-<!-!-'lI-""-F--------- -

ex L1t -,
(1-
rr E -- al2 a/2 a
2
1z osobina deformacije dobijamo slijedecu jednaCinu:

Iz sfatickog uslova l'avnoteie dobijamo rcakciju U osloncu A: ___ !1ll) + !1x(1) _ il/l) = 0 + ilPi
aX aF aF
aja!1tJ+------= 0 + - -
2A,E, A,E, A2E2
a
r=·-+-~~:=-(
a z a '1 +-
Z )
2 2 I 2 I =eX= 20A,E, -2A j E j (XJ!1tJ+ 2F(l+ A,E, )
a A zE 2
Raspodjela napona dllz .stapa.' X= 818kN;
F P()n~jeranje tacke C:·
(f=~
A
a aX
cr = FB_ = _
__ 2ErBt
__ Xl':::: -aj !1tl + - - -
2 2A,E,
7[' r2 '1 z: ).,-
\ +.- X,-=O, 794 mm;
/
33. ZADATAK 34. ZADATAK
Stap u obliku zarubiienog konusa datih poluprdnika R i r osnova. umetnut je Stap .Ie la"aa za 0 od razmaka krutih zidova. Opteretimo Ii stap silom F i
izmeau krutih zidova A i B. Duzina §tapa kraca je za 8 od razmaka kru-uh zrdova. istovremeno ga zagr~jemo za At, odrediti:
Zagrijemo Ii stap za Lit. odrediti uzajamnu silu pritiska stapa i zida.
oj otpore krutih zidova,
DATO.lE b) napone u intervalirna a i h,
R=50 11m!,· c) pmnjerc1l1je tacke D,
r=30 mrn;
8=0,5 nun; DATO.lE:
1=0,7 fU; F=300kN;
a=1.2.]0-511oC; A=40 em2;

------..-
Llt=120 DC; a=0,4 m;
E=2 -}(;-' MFa;
b=O,I m;
0=0,5 mm;
,
, ...... ~.. E=2,nrY MFa;
/A 2rl >, x dt=90°C;
2R ; ----------.------.H--I-t ' 'I<'Il a =/,2_10"5 I;oC;
~V
;
I /
- z. ___ ,,
iz uslova daje izduzenje stapajednako 0: K !"A D L /n ,, x
/ V-- ,
~ ___ t
(1.) ... 111=0
1 -
11t·L1X=o / a 2b V-
X .[
a 11t-[· - - = 0 -l>-
0 p,
rcRrE I
dobijamo sUu pritiska x:
Jz uslova ravlloteze dobijamojednujednaCinu:
En:Rr
X=--(a·[-11t·o)
[

X=683,969 kN; DrugujednaCinu dobijamo iz osobina deformacije:

'" 111=0 =;>d,+L1F·11x =o

a(a + b)dt + Fa . X (a+b) = 8
AE AE

52 53
 AEa(a + b)l'lt + aF - AEo lz statickog uslova ravnoleze dobijamo:
X= - ,--
a+b
X= 340N;

=> F A = X ,F Dadatnu jedllacinu dobijamo iz osobina de/ormacija:

FA = 40 N;
2.)

XD
a(F - Xl A
+CXLlta
AE
a odavde zbog (J) =>
xD=5,4274-lO,4 In;

3.5. ZADATAK
TUeio 2 kruznog prstenastog pre'~'jeka povrsine A 2 , postavUeno je na kalem J SI=159782,6N;
povrsine presjeka A], ako se aba tijela zagrUu za L1t, odrediti napone u aba
Trazeni naponi su:
t(iela i njihovo izduier?je.
S
aj::::::-I
DATO.lE:
Al
2
A 1=50 em ; 1= 25 em;
2
A 2 = 70 em ; E1 = 2-](i MPa; (51=31,956.106 Pa ' pritisak;
aJ=1.2-lO,5 IrC; E 2 = 1.2 . ](i MPa; S,
iX2=1.7-lO,5 lIcc; Llt= 70 cC; a2:::-'
A2
(52= ' 22,826.106 Pa ' istezanje

>1 Izduzenje:
i
~
i
i Llt 1 151
h (1) /) :j
1 Llt 2 \ 52
)
~

/
36. ZADATAK Pomjeranje tacke C;
Dva stapa su u tacki C spojena i oslonjena na pokretnom osloncu. Zagr(iemo Ii
SJ
Lie = ,11 = - - + a 1 Lit}
slap 1 za All, a stap 2 za .1t2, odrediti site i napone 11 stapovima 1 i 2, otpor
AlE,
os/ol1ca C i pomjeral1je tacke C.
de =1,96826 mm;
DATO.lE:
1=2 m;
37. ZADAT4.K
f3 =30°;
A1=20 cn,>; Tri stapa istog presjeka i materijala spojena su u ,aclei C i optereceni silom F.
A2 =15 em 2 ; Odrediti napone u stapovima i pomjeranje tacke C, aka su §tapovi zagrijani za Lit.
E=2·1o" MPa;
d t 1=70°C;
DATO.lE:
d t 2=80°C;
5 F=120 kN;
(X =1.2.10- lloC;
A=20 em';
Jz static:Jwg us/ova ravnoteie dobijamo dv{ie jednaCine: h=1 m;
h
f3 =30';
l: Xi=Sj+S2 cosf3 = 0; a =1,2.10-5 l/oC;
l: Yi=F c+S2sinf3 = 0; E=2,no" MPa;
TrecujednaCinu dobijamo iz osobina deformacija: Llt=JOO °C;

,12 = ,11 cosf3

801 aM,l 8,1 f3
iz (3) jednaCine =? " +--=(--+a,dt}l)cos
A,E cos f3 cos f3 A,E
1z stati6kog uslova ravnoteze dabijamo jednacinu:
lz (2) jednaCine =? 8,= - S,cosf3; a ubacivanjem u (3) dabijama:
l: Yi=2S}cosf3+S, -F=O (1)
a E (6.1, cos' f3 - 6.t,)
DrugujednaCinu dobijamo iz osobina deformacija;
1 cos' f3
--+--- LI,=Ll2 cosf3; odnosno:
A, A]
S,= - 66570,7 N; S/' ah S,h
- - - + - - dt= --- +aLlt-h- (2)
AE cos f3 cos f3 AE '
8}= - 82 casf3
Iz (1) i (2):
8,=57652 N;
8 1 = 13,048 kN;
1z jednacine (2) dobijamo reakclju U os/oncu C:
5,=97,4 kN;
Fe=-8 2 sinf3 Naponi u !ftapovima:
F c =33285,4 N; 5,
(Jj=:::-
A

56
57
(jJ =6, 524 MPa; SJ=aAE!Jt;
S,
(}2::;;;:- SJ=240 kN;
A
(j2= 48,7 MPa; lz (l)=;. Fn=2SJcos{3
P0111jerm~ie tacke C: Fs =240Fl kN;
S,h Napon; u stapovima:
y,.
.
= LI, = -'-
AE
+a h!JI

y, = 1,4435 mm;
(jJ=J20 MPa;
38. ZADATAK
Dva stapa ad istog materijjala i istih dimcnzija umetnuta su po skid izrnedu dva 39. ZADATAK
kruta zida. Odrediti napone u §tapOiJilna i sile pritiska na_ podlogu B aka su aha
P0}110CU celicnog vijka 1, a posredstvom la,ltih ploea pritisnuJa je kruina
stapa zagrijana za ,d1.
mesingana cahura 2. Pri zatezanju vUka na to sila u vijku iznosi F=30 kN.
Odrediti napone U lijelu vUka i cahuri pri promjeni temperature aba tijela do + tl,
DATO .fE:
a zatim do - fJ.
£=2·10' MPa;
(X =1,2·10,5 11°C; DATO,lE:
(3 =45°; d=20mm; E J=2,1·10'MPa; apl,7,1O,5 1;oC; 10=0 'C;
A=20 em'; D=24 mm; aJ=1,2,1O,5 1;oC; F=30kN; IJ=30 DC;
!JI=50 DC; 0=5 mm; £,=1,2·10' MPa; 12=·30°C;

Fa
(3),
r I
]' 1
(2~ II i
, .11

Rje§enje:
!d
1
lz statickog us/ova ravnoteze dobUamo jednaCinu: f' (1) !I I
<L" jD
i
2

Iz osobina de{ormacija dobijamo: !d

I

2.) 111=0: od1l0sno: ).. ! J,) (4)

S, l
a lL11·- = 0 =;.
AE
 d'n 40.ZADATAK
A I =--
4 Cetiri stapa istog presjeka i materijala, duzine /1 i 12 jednim krajem vezani su u
A I =3,14.1O-4 m 2 ; tacki C, a drugim krajevima za plocu krutog zida. Odrediti sile i napone u
n , 2
slapovima i pomjeranje lacke C, ako su iilapovi 1 zagrijani za AI,.
A,=-(0,034-·0,024 )
. 4
DATU .lEi.
A 2 =4,524-10-4 n?;
II = 2/'13 m;
KombinirajuCi jednaCinu ravrtoteze i jednaCinu koju dohUamo iz osobina 12 = 12 m;
deformacija (pogledati zodatak 36) dobijamo: It = 1 m;
E = 2,1 ·10' MPa;
SI='S,= (a 2 -(X, )1;t
- 1 .+ 1 a= 1,2 .10.5 IrC;
.__
Atl=60°C;
AiEl A2E2 A:= 20 enr?;
S2=148,87!1t (N);
Aka uvrstimo odgovarajucu vrUednost za Lit onda dobUamo: I'

0)
!1t=tl' to = 30 - 0 = 30 D C;
8/0 ) = 4466,2 N;
S/o)=.S/o)= ·4466,2 tV;
F S(")
(5/£1)=_+_'_
A, A,
0
0-/ )=111,18.10' Pa;
F S(")
(5/11);:;;. _+_2_.
A, A2
0-2(0)= 52,26.106 Pa;
Iz static"!kog uslova ravnoteie dobijamo:
b)
!1t=t2' to = -30 - 0 = - 30 DC;
.r Yi = 2S 1 cos {J1+2S,cOS{J2=O;

(b) F + S,lb) Iz dodatnag uslova imamo:

Gj ;:;;. - - - - -
A, 1;,
2.) Ye ::::: - - - = -~:-
0-/")=81,318·106 pa; cos {J, cos (J2 '
F+s(b)
a/b) = ____,_
lz (2) =;
A,
0-/")= 75,51, .106 Pa;

60 61
5,1, cos f3, 5 212 41.ZADATAK
- - +a·lIL1t l =--~.
AE cos f32 AE Na drveni toeak 1 spoljnjeg precnika Do navucen je lelicni prsten 2 polfto je
prethodno zagrijan za .:1t i pri ovom dobia unutrasnji precnik Do. AIm se celicni
, COSf32
Iz (I) =; 51 = --~52 prsten ohladi za L1t, odrediti:
cos f3,
a) Pritisak p celicnog prstena na dnJeni locak.
cos f32 . _5_2 1_, + _c_o_s_f3_, . _5_
2 1_, = ex lji'jll
b) Napone u ce!icnom prstenu i drvenom tocku.
cos f3, AE COS f32 AE

AEa l/:,.t, DATO,lj:::

COS f32 COS /3, Do = 50mm;
- - - - I + --.---- I
COSf31 I COS{32 2 01= 10 mm;

S2=130542 N; Oz= 3 mm;

EI = 0,5·Jo' MPa;
COS /3,
S,= - ---S2 E 2 = 2·10' MPa;
COS /3,
a2 = 1,2·/(),5 11°C;
SI= - 106587 N L1t = - 20°C;
Naponi u .stapovima su: b = 20mm;
5, Al = Orb = 2·10,4 m';
UJ=-
A Az = !h·b = 2·10,4 m 2 ;

(51= - 53,29.]06 Pa;

S 2
(57 =-L
- A
6
(52= 65,271.10 Pa;

Pomjeranje tacke C:

Yc'
Il,
= --- 5,1,
= (~. + a I'Id, A )
.
COS f3, AE cos /3,

Yo = 9,5966 ·10'4 m
Ako je unutarnji preenik celicnog prstena nakon zagrijavanja za Lit Do, a kada
prsten nyc zagrUan D 1 onda je:
 1 2. RA VNO STANlE NAPONA
D 2 =Do -----
l+a,i'>t
D 2 = 49,988 mm; 42.ZADATAK

1z statickog uslova ravnoteze imamo: Prizma sa stranicama 0, b, i C opterecena je na Icraju .'ii/om F. Odrediti normalni i
tangencijalni napon U dijagonaln(ji ravni Be.

DATOlE:
/z osobina deformac~ja dobUamo jednaCinu:
a:= 20 mm;
b = 30mm;
c;;;;: 35 mm;
F = 50kN;

/ / !/ / /

i /
i /

b i.·/ b·c
5 J =2215 N; .·r
/.
.. I
/
Traieni naponi su: /
i

F (l"C
0/2. Fsina
~

0)=

Cf2 =_2
S
6
11,077.10 Pa;
<I
a

Iz us/ova ravnoteze 11 pravcu normale dobijamo jednaCinu:

J F

A,
(Ju·A - F sina = 0;
(J2= 3,69.106 Pa;
a iz uslova ravnoteze u tangnc~jalnom pravcu dohijamo jednaCinu:

'faA - Fcosa = 0;
Fa
=> aa:::::: =
(a' +b')c

(J,,= 21,978·106 Pa;

Fb
:::::::> "Ta:::::: "--:-,o;-'--':-c;cc
2
(a-- +b )c

"fa= 32,967-](/ Pa;

64 65
43. ZADATAK
Malo prizmaticno tijelo pre~jelca A=1m2, opterecenoje aksijalnom silom F I =1000
kN i poprecnom si/om Fz ::.:; F l _ Odrediti glavne napone i ugao kojt Cine glavne
ravni sa z osom, ako su sUe F, i F2 ravnomjerno rasporetlene po 4.
44. ZA,DA1f1K
Cilindricni sud unutrasnjeg preCl1ika DI debUine zida i5, op/ereeen spolja
aksfjalnom silom F i unutrasf~jim pritiskom p. Odrediti normalne napone u
aksijalnoln pravcu i u pravcu upravnom na izvodnice kao i maksirnalni
tangcncijalni napon.

DATO.lE:
D=40mm;
15 = 5 mm;
F= 120 kN;
p=5 MPa;

1 :ipt ~ jI
G

lJ iD 5
lz us/ova ravnoteze za pravce xi y dobUamo jednaCinu: I
i
LXi::.:; a ;::;:::p rAusina - O:tAa CDSa + 'raAa sina - O'aAa cosa =0; I

LYi = 0::;;:::> JzAa sina - rAo:cosa+ TaAo;c()Sa + CfaAa sina =0;

i
[z (l) i (2) slijed; F
G, = -F(J -sin'a)
1z uslova ravo/eie za Y pravac slijedi:
2 1f
1'a::::: Fcos ex
1: Yi = F - GI Dn:15 - p.o2"4 = 0
IT 3n
'fa =0 za {Xl = "4 i a2 = "4; Odavde je normalni napon u aksijalnom pravcu:
Glavni naponi su: F D
= - - - p--
VI
n:D8 48
(J] = -F(l- sin1f ) = 0; Gp 180.986 MPa;
2

G,
-, . 3,,) = -21-•
= -fo(J-sm--
Nonnalni napon u pravcu kojije upravan na izvodniceje:
- 4 D
G2 = p - ' G2= 20 MPa;
G2=-2000kPa; 28 '
Maksimalni tangencUalni napon dobijamo izjednaCine:
ai-a, ' 2 11: Za mjerenje diletac(je upotrijeb(/ena sa dva tenzometra TJ i T2 sa istom osnovom
3,)Ta= ···---sm a zaa=±-=> za mjerenje dilatacije. Tenzometar TJ povecava k], a tenzometar T2 za k2 pula.
2 4
Odrediti Poasonov koeficUent f.1! aka je tenzometar T/ pokaZ(lo promjenu mIl, a
Tnwx =80,493 MPa;
tenzometar T 2 , promjenu LV12.

4S.ZADATAK DATO/E.-
Kocka je izlozena po svim stranama istom pritisku p. Odrediti Poasonov kl = 20;
koejkUent, ako je poznato. k2 ;;:: 50;
!1nl = 80 pm;
DATOlE: !1n2 = 50 /lm;
/l = ?
P" 100 MPa;
E = 2,105 MPa;
E" = 0,001;

:-S---J
p Tz

p
Iz izraza za kubnu dilatac(ju: Za jedan i drugi tenzometar vrijede slijedece jednac':ine:

(1) I~S2 1= /la

£, = 3Ex gdje je: S E '

P 2/lp
[' =.-.+-- (2) I t.S, I = a
x E E S E'
dobUamo: izjednaCina (1) i (2) slUedi:
E = 3[.1:'.+ 2flp I
, E E /l = I 1'18 I =>
2 p. = t.n2k,
"'8, "'n,k 2
odavde je:
p. = 0,25;
[l+!.E . E,.] ; /l = 0,83;
. 3 p

68 69
47. ZADATAK 48.ZADATAK
Prizmaticno lijela dimenzija a = 30 m, b = 30 mm, C = 30 mm umetnuto je u alvor Ravna pio(;a umetnuta je izmetiu dva kruta zida. Odrediti pritisak place na kruli
Ia~utog tUela koja ima iste dimenzije leao i prizmaticno tijela. Odrediti bocne zid, ako se ploea zagrije za Lit ::::: 50° C i istovremeno optereti dvjema silama
pritiske na prizmatic~no tijelo, ako je anD optereceno aksUalnomm silom. F=80 kN. Poznato je jo.s a=40 mm, b=30 mm, c=50 mm, E=2·10' MPa,
ex =1,2.105 lloe, p=0,3. Kolika Sll totalna izduzenja u praveu sife F i 11 pravcu
DATO.lE: debljine ploce.
E = 2·1(1' MPa;
F = 50 kN; DATO.lE:
J.l=O.3; dt = .50 0 C; c = 50n-un;
a:::: 30 mm; F=80kN; E = 2·10' MPa;
b = 30 mm; a:::: 40mm; a = 1,2.10 5 11°C;
c :::: 30 l1un; b = 30 mm; /1 = 0,3;
F

p /'
I'1
V" "f,r-- /'
,;...,,,/ r
" p
/
b
al=
/F I
Deformacije u pravcu ose x jednake su nuli:
F
8x = 0 =:> af1t +!'...~-~ = 0
lz uslova ex = ey= 0 ... (1) ac E E
Odavde dobijamo daje traieni pritisak:
[' v =£ Z =.~ra )l
",VT +a ..~:j
Erz; -/Ita p = gadt + /1!'...
ac
p = 132·/06 Pa;
Izduzenje u pravcu sUe F:
F 1 P
f1b = b· Eb = b(---+-/1 + a· dt)
ac E E
/lb" 1,794·10~5 m;
lzduienje u pravcu debljine ploce:
J.l·a J.l·F
p=--'
j - fL . (1- fL lab de = c ·Ee = c . (!iF ..!. + ~ . /1) + c . adt
DC E E
p= 23.81 MPa; f1c = 4,29·JO~5 m;
49. ZADATAK 50. ZADATAK
Oko mesinganog valjka postavljenje celieni cilindar debljine o. Mesingani val;ak Na povrsinama pravougaonog paralelopipeda djeluje tangencijalni napon r::::: 50
opterecen je ak'lijalnom silom F. Za date vrijednosti, odrediti uzajatnni pritisak p MFa. KoUki .sou nonnalni i tangencijalni naponi u ravnima nagnutbn pod uglom f3i
izmeau kosuljice i cilindra i normalni napon u zidu ka§uljice. = 30 a, adnosl1o f32 = 45°.

DATO,lE: DATOJE:
F; 70 leN; r=50MPa;
D = 30 111m; f31=30 o;
0= 4mm; f32=45 0;
11M = 0,32;
Ee; 2·]0' MFa;
EM; [,1·J05 MPa;

+-._--
r

Iz uslova ravnoteze dob(jamo:

Til = T·cos2f3;
1z uslova da su deformacjje vaUka od mesinga i celicnog cilindra medusobno
jednake dobijamo: ap = '1" sin 2/3;
rp·A + rA sin' f3. 'fA cos' f3 = 0 => ( I )
apA + rAsinf3 cosf3 + rAcosf3 sinf3 = 0 => (2)
za f3 = f31 = 30°=> 'fPI = Tcos2f31 = 50· cos2.J0°
'pI=25 MPa;
4F
ax :::::(Jy =:: p (5. ::::::(JM
• :::::-D'
rc apl = . r sin2 f31

Odavde je traieni pritisak: apJ= . 25'1/3 MPa;

fIm ·4F za f3 = f32 = 45 0
;

p
D 2rc[(1+ fIl - D.E M ]
TP2 = Tcos2f32 =50·cos245°= 0;
20 ·E, ap2 = 'Tsin2f32 = ·50·sin2·45°
p = -22,93 MPa; apJ = ·50 MFa;
pD
a = - - ; -86 MPa
20

72 73
51.ZADATAK _ I fla
fZ (2) =? L1t = ---~­
Prizmaticno lUela sa stranicama a=]OO mm, b=60 rnm, c=50 mm umetnuto je a(l+p) a
izmeau dva la"uta zida. Zagr(je Ii ..'Ie prizma za ilt i izduii se strana a ZQ da=-ll1un, L1t = 64, 1°C;
odrediti temperatursku prornjenu L1t i pritisak izmedu krutih zidoVQ, kao i
iz (I) =? p=Ea-dt; p= 153,84-/()' Fa;
normalni i tangencijalni napon u dUagonalno} ravni prizme, aka je pozna to.
to = 15° C; a = 1,210-5 IrC; j1 = 0,3,- E = 2_]1]5 MFa; Traieni normallli napon dob(jamo izjedlloCine:
3) A ·('fa + pAshia =- 0 0(/:.= - p·sin 2 fX; 0'11 :::: - J] 3, ] 18./06 Pa:
DATO.lE:
Trazeni tangencUalni napon dohUmno izjedn(Jc":inc_'
a = 100mm;
b=60mm; A·ro:+ pAsil/.(Xcosa= O=> 'f(1:::: _E ·,vin2a,· To;=- - 67,87·/01) Po;
c = 50 lllm; 2
da = 0,1 mm;
to=J5°C; 52. ZADA TA_K
ex = 1,2_]1]-5 Irc;
Prizmaticno Ii/c/o kl'adratnog prq'jeka sa ,':,'lranol11 a umetnulO je U olvGr istog
j1= 0,3;
pre.~jcka krutog lUcia [{, i optcrc(;cl1o aksUalnOn7 silom F. 2agrijemo Ii
E = 2_105 MPa;
priz}1wtiC:llo fUe[o za ,11, izraclf1wti pritisak izmedu strcma prizJ)1aticnog tU e1a j
krutih zidova.
z
DATO,lE:
a::: 40 mm; F
F= IOOleN:

p
111 = 50'C;
ex = 1,2-10 5 lI'C;
{I. = 0,3;
E = 2-lIf MFa;
J£ x
K
J
lz uslova:

dobUaT1lO jednacinu:
Fi
. ipAsina F F
+aLlt--+/~-- =0-
E E '
Iz uslova:
p p
odavdeje lrozeni pritis'ak:
cb=O=adt-- =? IX-M=- 1 _ F
E E p ~ ~~(a-E-dt + / 1 -2 )
fla p fla () 1- /-I. a
c" = - = aL1t+j1-; -=00.t 1+/1
a E a p::::: 198,214·](;6 Pa;
 3. UVUANJE 54. ZADA1:4K
Stap ad rnekog celika prec:nika d = 40 mm, izdlfii se za 11/ =0,2 nun, na duiini
53. ZADATAK I;::; 30 em pri zatezal~ju silom F:::: 100 leN. 1sti' :<itap se ul'Ue za ugao fJ:::: 0,25° na
Na slobodnom kraju uklije!itcnog "tapa kruznog presjeka preen/ka d=30 mm, duzini I uslijed obrtnog momenta M = 150Nl11_ Odrediti veliCinu E, G, Jl .
duiine /=25 em, q'jeluje obrtni momenat M = 200 Nm. No kraju !ftapa izn1jerenje
DATOlE:
ugao uv(ianja e =0,1". Odrediti Poasonov koeficijent p-. (E=2·10' MPa).
d = 40 111m;
,
DATOIE: jj/ = 30 em;
G :F
--------------------------------t----i--'-_
F = lOO kN;
d= 30mm;
/ = 25 em; e = 0,25°;
M = 200Nm; M= 150Nm;
E -- /
e = 0,5°; G= ?
E = 210' MPa;
p= ? /-L='

A = -d'1I: 0,04'11:
---=---
4 4
d 4 1[: ~_ 0,04 4 J[ -7 4
d 4 n; _
I" - - - - ----- = 2 512-10 m-
10 = ----- 32 32' ,
32
11:
fa = 7,952-10- 8 m 4 ; 8= --8"= 4361-10- 3 nul-
ISO' ,
1[·f]l' 1z izraza za izduzenje stapa mozemo izracunati nwdul elastic'nosii:
e=--
180 FI FI
L\I= - =? E=--
e = 8,7266.10- 3
rad; AE A Jl.l
lz izraza za ugao uvUanja dobUamo: E= 1,19-/0 11 Pa;

e= MI =? G = !.~ a iz izraza za ugao uvUm{ja mozerno izruc:unati:

GIll e J" Ml Ml
f!= --- =? G = --- - G= 4,108-10/0 Pa;
Aka modul klizanja izrazimo preko nwdula elasticnosti dobija111o: GI(J f! - i" '
E MI el E PoaS0110V koe/Jc(jel1t mozemo izraCHnati aka isko-ristimo vezu izmedll E i Ci:
G= - - - - - = --;;:::;»1.:;:;;; --'-'--1
2 (1+ p_) e -I" 2MI
E
E = 2G(I+/-L) =? /-L=---l 1" = 0,448;
/-L = 0,388 2G

76
77
55. ZADATAK 56.ZADATAK
Vratilo prstenastog presjeka spoljasnjeg precnika D=50 mm, a unutra§njeg d=30 Oipor kqji n02 trpi pri busenju cilindra poluprecni/ca (1=40 mm, iznosi F= J 0 klv u
mm. Koliku snagu vratilo pri obrtanju sa n=900 o/min, ako je ugao uvijm~ja 1"1a pra-,,'cLi tangenle na unutrac~nji krug cilindra. Duzin(l vralila busilice koja na krqju
e 4
duZini 1=40 em, =0,12°. KoWaje najveCi tangencijalni napon? (G=8·10 MPa) nosi noi izn.osi I=JOO mm. Odrediti prchu'k d l/ratila bu§ilice oleo .Ie dozvvljeni
ugao uvUanja (e II)d;:::;;O,25°lrn, a moc/ul klizm{ja G. Koliki je Tnwx?
DATOJE:
1=40 em;
D=50mm;
m.
n O~'n M
DATa .fE:
F=JO kN;
.. /

f- ___ f--{L ---- w~o

(\£',M
n==900 o/min;
d=30mm;
e =0,]2° ;
- - . _ . - __ 0
D
___ ---
a
a=40 film;
1=100 mm:
(e 1/ )d=O,25°lm;
II
r--- ----~-----r---
4
G=8·10 MPa;
I
'p., G=8·104 MPa:
I
T=? 1<1 TIIliIX = ?
d = J "
8= IT eo
180
Iv! = Fa = JO·]03 ·0,04 = 400 Nm;
e =2,093·10'3 rad;
1
II
=!!..
32
(D
4
-d') IT J, 'isorc lof
(fj\
=
(e)"
=
4"'II()';
,.Je)·
/1
. !'a(,m;

I" = 5,341·JO,7 m 4 ; Iz izraza za ugao uvUm1;ja:

lz izra2a za momenat uvijanja vratila dobijamo snagu koju vratilo prenosi: 1.)0= MI =;10 = Ml , I = d'n; .
1"G o· G 1/ 32'
P 1Cn Ten
1.)M=-=;P =M·OJ, OJ=-=;P=-M; 4
(fJ 30 30 d rc MI
=
Momenat uvijanja mozemo izrm~unati iz izraza za ugao uvUanja: 32 e·G

=;M = (~'1 ·1", G odnosnoM =(~'110 G,

d = 0,05846111 = 58,46 "'111 =;
I )11 1 )d
d :;::: 60 mm (usvnjeno);
M= 223,6Nm;
fiilaksimalni tangentni naponje:
Ubacivanjem ujednaCinu (1) dobijamo:
16M
P= 7111 M; P = 350,995 W; Tmllx := --1'-
30 m'
NajveCi tangenc{jalni napon javlja se na ohodu vratila i iznosi: T""u= 9,431·10" Pa
MD
-rmax = --; '[nwx;;:;;: 10,47 fl,1Pa;
1(1 2
57. ZADATAK
Na vrati/o preenika d=45 mm, djeluju abrtni mamenti MJ = 100 Nm, M,=70
Nm, M3=90 Nm, M4 =150Nm. Odrediti maksimalne tangentne napane u svim
intervalima, a zatim ugao uvijanja izmeilu krajnjih pre~ieka. Poznato je jose 0=80
mm, b=100 mm, c=60 mm, G=8· j04 MPa.
58.ZADATAK
Celicno prstenasto vratilo duzine 1=150 mm, opterecena je spoljnim obrtnim
momentol11 M= 100 Nm. Odrediti spoljni i unutras/~ji preeni/( vratila aka je
dozvo(jen; ugan uvUanja f) d=O,04°, na duzini 1= 150 1111n, a dozvo(jeni tangentni
lIapon 1:,f=50MPa. (G=2·1O·[ MPa).

DATO,lE: DATO .IE:

d;:::.45 nun; /=150 mm:
M 1=100Nm; M1 M, M! M=IOO NiI1:
M 2 =70Nm;
M 3 =90Nm;
M 4 =J50Nm:
·G ---·-E;-1--·-----(""
1 2
-------_.--
/

3
Bd=O,2";
1:,f=50MPa;
(;=8·10" MPa;
a=80mm;
a b c d='
17=100 mm; D='
c=60mm;
G=8·104 MPa;
fJ=--rr..
a ISO
. -.f!,,=
",
8 7266.]0 . 3 rail'
,
a)
Tangentni naponi u pojedinim prec~jecima su: fl.!!. M
Glo
M[ d
1:(:=.-'- MDl
f" 2 'Td;?-- r =¢
10 2
1:1=5,589.106 Pa;
D= 21 ~
1:,=-(,:M:,::,,',-::+..::.M~2) d (; e"
10 2
D= 53, 7 mm,"
1:2=9,5.106 Pa;
IT
- M J) d
r - (M, + M 2. . --([/·d')=I .
32 o·
1- I 2
o MI
10::::'---'
1:3= .2,2356.106 Pa; (;·e d '
b)
cr'= _32/ 0 +D4
Trazeni ugao uv{janja je: 7t

M,a (M, +M,lb(.M---,I_+_M_,2~-_M~3,,-)_C £1=52,79 mm;

el14 =--+ - +-
GI o Gl o Glo

80 81
59.ZADATAK 60. ZADA TAK
Izracunati odnos momenala uvUanja kojima se smiju opteretiti jedni puna i jedno Odrediti maxima/nf obrtni Hwmenf M vratila promjel~i;vog kruinog popreL~nog
cfup{je vratilo istih poprecl1ih presjeka, d l i d 2 , pri istam dozvoljenOln naponu prq'jelw d/=40 mm, d 2 =60 mm, uk(jestenog na aha kraja, akoje poznato: a=120
Td=70 MFa, akofe odnos preenika supljeg vratito a=O, 75. 111m, Td=60 MFa, b=200 111m,

VAFOJE: DATOJE:
d j =d2 ; , d;=60 mm;
Td=70 IvtPa; d2=40 111m;
d, DI - - ' - ' - ' - ' - ' - ' - ' - ' - ' - ' - ' - ' - ' - " ..• elI a=120 mm;
ex =·-=0,8
D,
" Td=60 MPa;
b=200 111m;
M=?
I
!vi ,--,
~.'L .fl.1 ---f --1 rl
/

/ lU1 1(12
a b

- Polarni mOl11cnti inercije poprccnog pre.~:ieka vratila su:

4 4
_ d 2 n -_ 0,04 n -_,.... , 51'./0.
/ 02- 7 4,
M., d., _) In ,
1'2=--' - ' ; 32 32
/02 2 4 4
(,I n 0,06 n ·6 4
/OJ=-·-=---=/,272·/0 111;
32 32
1z us/ova ravnotcie jc:

Dodatni uslov je:

M MI>
= - _.... _ _..
A (
a b \I.
[0'-+-)
'\[", 102
M = M ·b·IOl ;
Iz uslova da maximalni tangecionalni naponi budu manji od dozvoVenog
A dobijamo precnike vratila:
a'/ 02 +b·!01
Maximalni moment odredujemo iz uslova da maxiamlni tangecionalni napon 30· SO ·10'
bude manji ad dozvoljenog: 1[700
ka/coje a<b; d,>d,;
MEd, M·a·/OJ·d, M
=(
"Cd;?: - - - - :::::::> max
1o, 2 (a·[02 +b·10l)lo22 16·682,1
d)=' 6 =0,03982 m=39,8 mm
1[55 ·10

Obrtni moment i precnik vratila 2 je:

Mn==Td! (0' I m~' j 01 )2 = 60.106 .0,12·2,513 ·]0'7 + 0,2 ·1,272 ·10,6
a· d, 0,12·0,04 M2= ],OP,; !'.l. = D2
n:. n2 712 Dl
M",==71130Nm;
n 2=n,(!l.J= 700 120
D2 60
61.ZADATAK
Vratilo AB obrce se sa n=700 D/min, dobijajuCi preko foaw B snagu P=50 kW /12=1400 °lmin;
Posreds,tvom konicnih zupcanika sa precnicima D],=120 mm, D 2 =60 min, 30· 25 ·10'
polovina date snage predaje se na vertikalno vratilo C, a drugu polovinu na M 2= - - - -
1[·1400
vralila K. Odredili preenike d),d2,d,l, aka jerd= 55 MPa.
M2=170,52 Nm;
DATOlE:
n= 700 "Imin; P=30 kW; d2=V16M2 =, ]6·170,52 =0025 m
DJ=120 mm; D 2=60 mm; 1['''d 1[.55.10 6 '

1:d=55 MPa;
d2 =25 mm;

P,n M
16 !

d3 =' __2_ -- ,0. J

0"16
n1.
rc ·1: d

-x '-----,1--1 -.-.-i-.-.
I
P3=P/2, n I
iA B
Dl

84 85
62. ZADATAK Izjednacavanjem(*) i (**) slijedi:
Stap leruinog promjenjivag presjeko, ukIjesten no aba kraja, opterecen je u
_Io!':i_.= ~lo,_
sredini obrtnim momentom M. Odrediti odnos diD pod uvjetom da tangentni
DIm +2d10,
napon u talSki I bude polovina tangentnog napona u taCld 2.
2d
DATOlE: - .f02 =102
D
M=30kNm; d ]
7:J = 1127:2;
1=800 mm;
D 2
dID=?
2 63.ZADATAK
Vratilo kruinog pron1je11jivog pre~~ieka, na oba kraja uklijesteno, optereceno je
oiJrtnorn spregom M. Za date vrijednosti odrediti:
a) pre(~nik vratiTa d
b) momente ukUcstenja u A i B
c) ugaa uvUanja izmeau presjeka J i ukUestenja A
Rjelfenje: d) tangentne napone u faNd 1 i 2.

StaticYki uvjet ravnoteie: DATO,IE:

M=42 kNm;
Geometrijski uvjet: a=32 cm=320 mm;
D=l1 cm=110 mm;
2)t! _ MAL + 1M A -M)l 0 2
1:a =120 Nlmm ;
AlB-~GI 2GI 02
- 01 G=80·1rY Nlmm';
lz prethodna 2 uvjeta dobija .'Ie moment zakretanja kraja §tapa kod A U odosu
1 2
naB.
(2)=> MAlo2+IMA·M)IoJ = 0 +-'=t-''-';f._._.-.- D
M - -.- _._._.
MA= I", M , ... (*) A I
(102+ 101)

Uvjet odnosa tangentnih napona

D l1i.esenje:
2
a) Po§to imamo dvUe nepoznate MA i ME, to farmirajma dVije jednaCine;
... 1**) jednaCine (1) leaa stalicki uvjet ravnoteie i jednaCinu (2) kao geometrij"ki uvjet
anuliranja deformacije presjeka vratila na mjestu A U odnosu na pre.sjek vratila
na mjestu B.
1) EM,=MA+MB-M=O 64. ZADATAK
MAll (MA -M)a (MA -M)a Vratilo konstantnog kruznog pre,<.,jeka uklijesteno je na oba kraja i optereceno
e
2) AIB =--+ + =0 obrtnim momentom M. Odreditit za koji ugao uvijanja r9-AlB, i u kojem smi,.,,!u treba
GIo, GIo l GIo,
zaokrenuti ukljdtenje B, da bi tangenlni napon U oba intervala bio jednak. Treba
ujedno odrediti precnik vratila .
... (2')
DATO.lE:
iii
n·D 4 1=90 cm=90 mm;
101 = - - 1l....c_m.;.)_4
_1C_·...:(.... =1437,37 em',
a=35 em =350 mm;
32 32
G=85·1o' Nlmm 2 ;
2
Td"100Nlm
M=35 kNm;
M A =31,36 kNm BAlE=?
d=?
Rjesavanjem jednaCine (2') po nepoznatoj d slijedi:
r---.. /
d=9,31cm
.~ Mf
._._._._._-tJ:. ~
b) Momenti uklje§tenja na n~jestu "A" i "E" su:
~ -------------- .---"._----.
7-
MA =31,36kNm A B ~
-c a Ii
iz (1) =? ME = M-MA I
M B =JO,64 kNm
e) Zaokretanje presjeka na mjestu "I" u odnosu na pre;jek "A" oktaraklerisano Rjeifenje:
je uglom uvijanja koji se racuna: Formirajrno dvije jednaCine; (1) leao statiC/a uvjet ravnoteie obrtnih momenata i
a jednaCinu (2) prema uvjetu zadatka;
tl - M
All-ill'. A
01
tlAI)=0,00872 rad,
1) XM,=MA -M+MB=O =? J x stat. neadreilen
d) tangentni naponi u tackama (1) i (2) sue 2) 71 :::: 1'2 - prema uvjetu zadatka

MAD _MAd MBd

"Cj=-- 1:1--/-'2 =T2=-/-'2=>MA =MB, ----- (2')
2[01 o 0

-M D uVrStavanjem (2') u (1) slijedi:

'[2= 1:,=-4,071 kN!cm 2 = -40,71 Nlmm'
2 35kNm
::":':':::"::':':=17
2 ' 5 kNm ,
Napomella:
tangentni napon bila koje taCke na spoljna} slrani vratila ad uklje!itenja A do B je:
Bitno je vidjeti da lacke (1) i (2) nisu eksplicitno lokalizovane na vratilu vee da
tacka (1) maze poprimiti bila kaje mjesto na spaljnjem dije/u vratila ad presjeka A M M d 16M
T= - = - - = - - <1:d --- (3)
do presjeka 1, odnosno za tacku (2) od pres/eka 1 do presjeka B Wa / 0 2 red 3 - ,

88 89
Za gran;cn; sluca} kada}e r = rd iz (3) slijed;: MA -M MA
id2)=? - - - = - - -
d3=~6M_ 10 2 10 1 + 102
nrd
iz(3)=? .'!.L=3( 101 ) ... (3')
d=121,25111m, d 101 +102

d=12, 12 em
Ugao uvijanja pre:,jeka "E" U odnosu na "A" je:
(::1-
.
3
( ::J +1=0

K :::::;;:-
d,
iI _M A ,,-+ (MA -M)(/-o) snljcnom
AIB- GI GI d2
o 0
K'+1-3Kl=0, K'-3K'+J=0, ... (**)
ilAIB=-0,00J94 md
JednaCina (**) ima dva rjesenja realna i dva rjesel!ia imaginarna. Realni
korijeni Ie jednoCine nalaze se u intervalima (0,1) i (2,3). Premo pribliinom
65. ZADATAK racunu oni su: K j = 0,765, K2 =2,9616; odnosno
Vratilo precnika d j i d 2, na oiJa kraja je uldije§teno, optereceno je obrtnim (.'!.L )j=0,765 (.'!.L h=2.9616
I'nomentorn M. Odrediti acinos d;ld 2 pod uv.Jetom da tangentni napon "fA u prvom d2 d2
intervalu bude trl puLa veci ad tangentnog napona TB u trecem intervaTu.

DATO.lE: 66. ZADATAK

M=30kNm; Vratilo no polo duiine prstenastog, a na dmgoj polovilli punog kruznog presjeka,
rA=3rB uklijesteno je na aba kraja, optereceno obrtnim moment-om M Odreditit momente
d j ld2 =? uk!festenja, napone u tackama 1, 2, 3, 4, ugao uvijanja u presjeku u kame djeluje
moment U odnosu na ukljdlenje A Data je: M, d, D, a, G.

DATO.lE:
M
._._._._.- -'-'- -d;' M=40kNm;
A
d=88 mm=8,8 em;
D=100 mm=lO em;
a=430 mm=43 em;
G=80·1o' Nlmm 2 =80·J05 Nlcn";
Rjesenje: B,Vl=?, M A =?, M B=?, 1:]=?, T2=?, 7:..:;:=?, '[4=?·

.{.
J) :EM,=MA+Mn-M=O 3 4
1 ,/

2) VA/B=MAo + (MA -M)a + (MA_.~M)a =0, ---··---r----.----'·M{ ~_.Q -_.- !)-

.,~, ~
GIo, GIo, GIo 2
~~~~~~= ~"-~~~~~~~~~.---- ~
3) rA= M A:!.t. =37:8=3. M B '!L =3 (M -1\1 A) d 2 V
la, 2 /0 2 2 [02 2 ~ a 012 012
Rjescllje: 67,ZADATAK
a) Za vratilo promjenjivog kruznog pre,~jeka, uklijestenog na aba kraja,odredi
momente ukljestenja,dijagram momenata uvijanja,napone u svak01n intervalu i
Zadatak ima dvije nepoznate MA i MB te obrazujmo dvijejednaCine:
agao uvijanja presjeka I U odnosu na II.
1) LM,=MA+MB-M=O - staticki uvjet ravnoteze
DATOJE:
M a M A "- 2 (M A - M)"- a=24 em;
2) '~AlB=_-·L+ _ _ + _ _---"-=O geometrUski uvjet al1uliraf~ia
GI o1 GI o2 GI o, b=20 em;
ugaone deformac(ie; d 1=85 mm=8,5 em;
d 2 =J40 mm=14 em
iz (2) => M A =[ IOJ rM ---- (2') M 1=20kNm;
[OJ +102 2 M,=28 kNm;
1[4.4
101 = - ·(D -a )= 392,9gem =393 em
44 G=80.JO' NlrtuT/'
32
1C 4 TC 4
102 = - D = - (lOcrn) =981,74 em =982 em
4 4 /0
Mr---~
M,(~
~
32 32 3 "- 4 ~
>1 '- 2 ~
iz (2') => MA=II,43 kNm ...0;. ----- -fa'- ---[-- it, _
iz (I) => M B=M-MA =28,57 kNm; MB=28,57 kNm l~ B
Ugao uvijarija pre"jeka "I" U odnosu na pre"jek "A "; ~ a a b b
b) I II
MAO MAO
ilAl1=--+--=---' M 1 1)
Aa ( - + - - =0,018ra;
d
CIO! 2Gl 02 G 101 2102
ilAl1=0,018 rod
tangentni naponi u tackama (1,2,3,4) na vratilu; M,
c)
MAD 2 2
M,
1:1=---=14,54kNlcm =145,4Nlmm,
101 2
M, d
1:2=-'-- =11,43·102 kNem-
8,8cm
4 =J2,79 kNlmm
2
MA III ( " )

101 2 393em - 2
MAD n2 !Oem 2 2
1:3=--- =1 I 43·Ju IcNem- 5,82 kN/cm =58,2 Nlmm, Rjdenie:
102 2 ' 982em 4 2
Zadatakje 1x staticki neodreilen te(ormirajmo <iva nasa poznata uvjeta (1) i (2)
!Oem koji u ovom slucaju imaju oblik:
=(1l,43-40)-ld' kNem . -14,55 kNlcm'
982em 4 - 2

92 93
 68, ZADATAK
Dva vratiIa kruznog presjeka jednim lcrajevima /<iU uklUe/;tana za krute zidove a
drugim krajevima su spojena pomocu prirebnice sa dva vUka.
Odrediti:
I _M14 -5l2 A 8 4 a) Momente ukljestenja i nacrtati dijagram lnOlnenta uvijq.!~ja.
01- 32 -- " em,
b) Sile koje djeluju na viiak
c) Ugao uvijanja presjeka I U odnosu na II.
d) lvlaksimalne tangentne napone u svakom intervalu.

MA=12,44 kNm DATOJE:

Iz (I)=? MIJ=-(MI+kJ,+MA ) M I =40kNm;

M 2 =35 kNm;
G=80·10' Nlml1l=80·1o' N!cm';
d l =18 cm=180 111m;
tangentni naponi pojedinim intervalima vratila su:
d2 =22 cm=220 nun;
c=20 cm=220mm;
12,44kNcm·8,5cm =10 316 kNlcm'=J03 16 Nlmm 2
512,48cm' · 2 ' " a=20 em=220 mm;

2
(12,44 + 20)10 "Nem· 8,5cm -269 N,I 2
4 - J. ,mnt
512,48cm ·2
2
(12,44+ 20)10 kNem . 14cm
MAe
+--. --.-. .-<1
,
--l-----
,
,,
---+----4
,,
3771,5em 4 ·2
z A ,, ,,
,
2
:1, :2, :4,
_ M B d , _ 60,44.10 kNem
1 : 4 - - - - -- 4
. 14cm -J I 2kN'"lel11.'-I12
- .,
2 N',mom2 , a ' a , a , a
- ,
,141 ~:<ii ~:<II
""',,,
J

1022 3771,5cm ·2 ,
j 'Il
Ugao uv!jan}a presjeka vmtila na mjestu (II) u adnasu na pres}ek na mjestu (f);
Rjelfcnje:
" (M A +MI)a eMA +MI)b
VIlli = GI + GI =0,000021 rad 0) Zadatakje Ix staticici neodreaen:
01 02

ihlll = 0,00002] md

4
MI
l O}= - 4
- =10306 em .
32 '
Iz(2) => MA=28,39kNm=28,4 kNm
Iz( I) => MB=-23,4 kNm,
b) Ugao uviianja presjeka vratila no mjestu II
U Ddnosu na pre"iek "I" je :
69. ZADATAK
Vratila promjenjivog kruznog presjeka krajnjih preenika diD, duzine I,
optereceno je na sredini obrtnim momentom M i uklije,heno na aba !craja za /crute
zidove A i B. Odrediti momente ukUe§lenja i maksimalne tangentrw napone na
mjestima ukUcj'itenja.

DATO,lE:

c) Obrtni moment na n~jestu spajQJ~ia vratilaje: d=16 cm=160 mm;

D=25 cm=250 mm;
1=82 cm=820 mm;
M=70 kNm=70-Jo' Nm
F,=-58 leN f, - silo k~ia djeluje na vijak prirubnice,
d) tangentni naponi u pojedinim intetTalitna na vratilu:

MAd,
'[1=---=2,48 kNlem
,
~~
M[ ~
~
D
V
/
101 2 ~
'[1=2,48 kN!cm'=24,8 Nlmm' - vrijed; za interval ad pre,ljeka (I) do presieka (2), ~/ d
M
A0~
72= eM A - M,)d, =-1,013 kNlem2 z ------------- -----r------------ T
\., ~
101 2 fA B
;;:
"2 = -1,013 kNlem
2
= -10,13 Nlmm' - vrUedi za interval od pre,~ieka (2) do ~
;;~
pre,~jeka (3) , 2
(M A M, )d , =-0,55 kN/cm' Zl 1
~
'[3 -
,
/02 2 112 /'
l
"j=-0,55 kNcm'=-5,5 Nlmm' - vrUedi za interval ad (3) do (4)

"4 eMA -M, +M,)d, =i,119kNlem' Rjesenje:

10 ,2
Zadatakje Ix stat neodreden teformirajma ijednaCinu (2):
-vrUedi za interval odpre,~ieka (4) do presje"a (B)_
2
"4=1,12 kNlcm'=11,2 Nlmm

1
2)7'JAlB =c =0

96
97
 7[ D-d 70. ZADATAK
lodz) = __ (d+ _ _ 2)4
32 I Dva vratila umelnuta su jedno u drugo. lednim krajevima su ukUesteni, a drugim
krajevima su zavarena za krutu placu koju napada obrtni marnellt M Odrediti
d+D D-d 47[ moment M, aka je poznat ugao Ilvijanja r, a zatim napane u (1) i (2). Dalje je
[O,(Z) = (-2- + - I - z ) 32;
poznato d, D J, D" I, G_
tangentni naponi u ukUe§tenju "A" i "E" su: DATO.lE:
iI =0,0037 rad;
DJ=90mm;
MAd _ MAd _ 16M A D,=106 mm;
rA=--------- ---,- d=60mm;
lOA 2 Ji:d-'- 2 7rd 0=80.]03 Nlmn/;
32
1=500I1un;
MBD 16M"
D 4 = reD' 1 kruto
~--2 /
32
odakle poslije integracije slijedi;

M
A
d
(D+d)3
3
[CD+d)' -8D
d 3 _D3
3
)J -M
I
lz (1) =? MB = M+MA = 70kNm+20,23kNm = 90,23 kNm
Rjesenje:
MB=90,23 kNm
1) :EM,=M1 +M,-M=O,-lx staticki neodreden
1:A= 2,52 kN/cm' .0 Mil
2 ) u = - - =? MJ
rB= 1,62 kNlem' G101
(D 4 _ D4)re
10J' 2 I
32
101 =1,9.10' mm
2 6
*) M _ 0,0037-80.10 3 Nlmm -1,9-10
1Z ( =? J-
500mm
 n:d 4 4
I - __ - Jr(60cm) = J,27,]06 rnm 4,
02 - 32 - 32
_ M 21
3') ... {} - - - => M 2-_ _1')_G_·_]."o-'c2
Gl 02 I
M 2 =75J840 Nrnm=751,8 Nm, c
Na osnovu (1) slijedi: M=M]+M,
M=I876,6Nm,
tangentn; napon u tacki (1):
a a a a
MID2 112.4,8·103 Nrnm·JO'mm
't/::::::---
2101 1,9·10 6 mm'·2

1:1=37,37 N/mm'

tangentni napon u tacki (2):

M,d
1'2=--
21 02

7:2=17,76 N/mm 2
!J.ie§enje:

71. ZADATAK a) Zodotoleje Ix staticki neodreden.

Greda hUZnog presjeka preenika d] i d2 utvrdena je za krute ploce, koje su sa po
dva vijka vezane za zidove . Za date vrijednosti odredi:
a) sile u vijeima aka je 1:d poznoto.

b) maksimalne tangentne napone u svakom intervalu osovine

c) ugao uvijanje presjeka u kojima djelufu momenti MJ i M2 .

DATOJE:
n:d 4
M]=20kNm; lor::::. __1- =38349,52 cn/,
M 2=lOkNm; 32
d l =25 em;
n:d: ]'
I 02=--= 4
:>707,96 em,
d,=20 em;
32
e=30 em;
0=21 em; MA =20, 64 kNm
G=80·jo' N/mm 2 ; lz(l) => MB = M]+ M 2 · MA
2
1:d.,=65 N/mm ;
MB=9,36 kNm.=9,36 kNm

100
101
Moment uklijestenja (MAJ jednak je po intenzitetu momentu reaktivnih sila u 72. ZADATAK
vUcima koji djeluju na dijametralnoj udaljenosti oznacenoj sa "e" Vratilo kruznog promjenjivog presjeka, uklijes"teno je na oba "--raja i optereceno
MA 20,64kNm obrtnim momentom M. Odrediti preen ike d j i d2 pod uslovom da u aha intervala
MA=(F.,iA-c=:>(F.,)A=-= 03 68,8kN, maksimalni tangentni napon bude isti ijednak 'fd. Poznatoje: a,b,G.
e ,m
.Napon (mjerodovni) u vUku je smicuci Ilokalizovan je u presjeku izmeau vratila I DATO,lE:
ukljestenja: 2
G=85·1o' Nlmm =8500 kN/cnl;
Fs 4Fs
'fs=-o--=-,-5?fsd·:::::> s- s-
d -d - a=45 em;
d .Jr s
d,·Jr b=25 em;
M=30kNm;
4
Td=lOO Nlmnl=lO kJV/em 2 ;
d s=36,71 mm=3,67 em,
d]=?,d2 =?
b)
tangentni naponi u pojedinirn intervalima na spoljnqj strani vratila .ie :

MA MAd,
1:1 = --- :::: - - -
W o, 21 01
2 II b
Tl=0,673 kN/cm 2 =6,73Nlmm
(M A -M,)d,
T,= -'--"---'-'--'- Rjesen;e:
~ 2lOJ
2 Zadatakje 3x statield. neadreden te poredjednacine statieke ravnotezejormirajmo
7:2=0,21Nlmm jos tri dodalna uvjeta (2), (3), (4).
(MA -M,)d,
'l)=
2102
A _ M AU 1M
,A -Mb
) .. . .
7:3=0,407 Nlmn,z, 2) U"AlB- - - - + C--"::-::-_ -::::.0 - geometrqsla u·Vlet
GIo, Gl o,
Me ·d,
'f4 =---~ MblOi
21 0 ,
af 02 + hI 01
1:4=0,5896 kNlcm 2 =5, 96 Nlmm2,
c)
Ugao uvijanja presjeka Jl U ndnosu na presjek I je:
tangentni napon u inte-rvalu ]
(MA-M,)a (MA-M,)a
8]1[1= +-----
. GIQ] G 102 (3) ---

81111=0,00001507 rad,
 4. MOMENT INERCIJE I SA Vl.lANJE
--- (3')

73. ZADATAK
tangentni napon u intervalu 2 je po ul:ietu zadatka jednak Td:
Nah momente inercije za Dse xi y datih pre!ljeka, pri cemuje:
(MA-M)d <
- '"Cd DATO.!E:
I 02 2
a=:::6 em;
b=15em;
11=20 em;
2r=d=I4 em;
iz (2)=; M A4''-+ (M A ~M)b =0 ____ (2')
Gd, Jr C;~2_' Jr y )l1
32 32 1Jr
uvrstimo (3') i (4') u (2'): _ _ ~Xl
a
Poslije sreaivaJ~ja dobijemo:

2a
30kNm·4S)
25,61kNm,
45' + 25'
M A=25,61 kNm a

MB=M-MA=30 kNm-25,61kNm=4,39 kNm, a a

i
M ll =4,39 kNm i
a) b)
lz (3') =; d 1=,!16M A =(16.25,61.lQ'k;"cm)Y:{=JO,925
\ n''"C d Jr·10kNem

D 1=10, 925=11 em,

a)
Iz(4') =; /d 1= ,!16(M A - M) = (16. (25,61- 30)kN~m ·10' /; =6,069cm, Za presjek a): lx=1/-21xl;
2
, Jr '1: d Jr ·IOkNcm .

Id2 1=6, 069cm=6, 1 em,

104
I
J
105
 IroJ-hb'_2[I '+t2A 1 , '. r;r
4
q' r;r 1', ,I'
~ 4 J 2
12 .vI ":.IT ! ,z l 2 )=;>--+p._=--+q-=;>q =-, Uvr!itavanjem (J') ; (2') slijed;:
, 8 3 8 12 4
1)=i2hh'-2rr4(~_~)+(r_
89
4r')2 ,;rr
2
],
h=2599,5 em
4 q=2,62 em, p=2q=5,24 em
L ;r 3;r 2'
Za presjek h): 1'=5,24 em

I=~ a'a 2
l
a'
x 12 ,2{-+(a+-a)2_1' Ix=17064em 4 75. ZADATAK
36 3 2'
Nac; adnas pa!arnih mamenata inereije punog i prstenastog kruznog presjeka,
1)=/2
4a
(3aY-'2[3164a'a1+(~+jaJ'~4a'al ly=4320cm 4 aka je povrsina prstena jednaka povrsini kruga.

DATOJE:

74. ZADATAl( a=rhID,=JI3,

Odreditpiqpre" , ,.. ,. I"

,j )/_ . ~]efW po SK/CI tako da teziste paone u centar po ,u/cruznog
pres}"a I da aksiia!
\,; J
' ' " ." , b d 'd "d t ' .
117 l1wment lnercije za tezlsne ose x I y U uJe ;WIG a 0 Je 1.

!1J.lTO,lE.J.
r::3 em;

/'ll\TJ~
YI
I jYA 1\

1" I Rjescnic:
y, (2) i
i Odnos poZarnih momenata inerc(je je :
i
IT2 q ;rd4
i -" -)

I 3)
----I 1)
! A, ;r
3'2(D 2
4
-d 2
,
)
l_a 4
ip
Prema uvjetu zadatka 0 jednakosti povrsina krtlga i kruinog prstena:
Eiden;e:
;r,d' ;r·(I_a 2 )2 D 2
AJ = A 2 ; __I = 2 -----(2)
1') ISx' = y,A'+Y2A,= 0 4 4
- uvjet zadatka
;1(1') =; ~~
371: 2
q
''2 pq =O lz (2)=;> (~12 J = !l,(
2
)' ----(2')

2') Ix = ly , uvjet zadatka

 UvriitavanjemjednaCine (2'); (I) slijed;: A 2 =hj'x=JOx,
2
(2 ' (I_a )2 I_a'
) -> (1) ==> -101 = -'---'--''-- lz (1) =?
384+25x
l-a 4 11r= 32 5
10 2 + x
Moment inercije za osu ~ c~jelog kombinovanog pre,~jeka:
/° 2 5
2) Is= b(h l +hJ' _ (b-x)h:'
3 3
76.lADATAK Primjenom Stajnerove teoreme nalazimo moment inercije za osu X cijelog
~va pravougaonik sa dimenzUama b i h postavVen je drugi pravougaonik visine hI presjeka:
I ~lep~~nate sirine x. Odrediti sirinu x pod uvjetom da otporni moment za tezi§nu 3) Ix = I, -lJ~A
OHl Cllelog
.
preSJe
. Ica ostane Istl,
. . ...
neprolJuJenjcn.
I _ 2730,66 + I 8773,3x + 416,66x'
!lATa .lE.;. x- 32+25x
b=16 em;
Ukupni otporni 11IOfnent kombinovanog pre!>jeka:
h=4cm·
hl=lO ;m;, 4) WX (2)= ~
1)]'
We') = 2730,66 + 18773,3x+ 416,66x'
x 384+25x
<II ! iI>
! Otpom; moment pravougaonika (1) prije postavljanja pravougaonika (2):
h iTl Xl 2
i (l) Wx (I) -- bh6 '• Wx=42,66 en/;
I al
j",
x Prema uvjetu zadatakotporni moment ostaje konstantan,te mozemo pisati:
I
i W/l)== W/ 2 );
! T2 02, X2
!
7)2 I 42,66 2730,66 + 18773,3x + 416,66x'
i 384+25x
i
! (2) ----'_----._._-_.---- Nakon sretlivanja dobivamo:
i 2
x +42,5x-32,77=O ... (*)

Riesenie;. iz (*) =?x1.2 = -42.5 ± 44, OJ5/2

Koordinata teziSta 1JT je: Xf=O. 7575 em;
1) 1)r =."i,1)1 +A27),
Negativno rje§enje X2 odbacujemo,a pozitivno cerna usvojiti.
Al +A,

108
109
Z7.ZADATAK 8 h
a2+ a):;;::-+-'
Pres;ek se sastoji iz dva U-pr()fila i horizontolnog /isla dimenzija e i 8. Odrediti 2 2'
razmak h, izrneau U~prafila da hi centra Ina e/ipsa inercije hila krug. h ~ h 1;A 2 =c·8 =38 en,z

[JATO .fE: Jz (1) i (2) s/ijedi:

c=19 em' h+8

8::=2 em;'
Y2 Y

Cl2

2(1+ ~: )
1'-'-'-'-+--"7T17~~r----~X a2=3,48 em;
h Ukupni moment inerci;ie za osu x je:

I x - ryj xl A 2 c8' ,
I -4 + la l +U-+A2a2

l x=3849, 5 em 4 ;
Ukupni moment inercije za osu y je:

b
ly=2Iy1 +A 1 ( --e 8 e'
)' +--
f1ig§enie: \2 12

odabrat eema profil [ 16; [x=1313,766

(b Y
em4 ;+24 em 3(l2-e )
I,F925 em 4;
da bi centra Ina e/ipsa inereije bila krug potrebno je:
[Y2=85,3 em4 ;
lx=ry;

J
br==6,5 em;
h[=16 em; 3849,5=1313.766+24(%-e
e==1,84 em;
A/~24 em 2 ;
(b)2
l2 -e =105,66.,
em-
Posto je osa x glavno tezit;te Gsa kOlnbiniranog presjeka plo(Y.e I dva profi'la DCita
s!Uedi daje staticki moment povr.fino za tu osujednak nuli:
(1:..-
2
e)=10 27 en,.
"
1.) 8,=0; A 2 .a,-A/a/=0 =?:i. = A2 ,. b
a,> AI - = 12,IJ8 em =? b=24,23 em;
Sa crteza slijedi Jednakost: - 2
 K!lJ'lentar:
Rjesenje:
poJto je b>c to slijedi d . ] ,IT . .I k •. d I ... d Iz uvjeta konstantnosti otpornih momenata slijedi:
" 12) , a Je - pro) I 1 nece Cje 0 ~upnom povrsznom 0 aZltI {S]lO
place ,. / nego ce sa po 40% pelaziti plocu (2): (1)-W (1+2)
b-e WX - X
bl=-2--~2.61 em;
bh 2 bh 3 + xl'
=
~=0,40; 6 6y
b . . Ybh 2 -bh'
iz(") =>x =j(y)= ~--,--­
~=40%. y
b Da hi dimenzija x bila ekstremne vrijednosti potrebno je da njen prvi izvod bude
jednak nuli tj.
2 2
'[!'MDATAK df(y) bh - y" -(ybh -bh')3y2 =0 ... ("")
No pravougaoni pres ie/ d' .. I . h d . d . 'k dy y fi
• ~" ..' J tmenZljU ) I , IDJnetnut Je
( rugl pravougaonl'
SIIlle[rltno posravl,en p " e m ' . j d . Ii. bl?y-3ybli+3bh3 =O, odavde je:
. . , a x OSl, sa stranama x I y ta w a atporn! rnoment
[';ie/ag pres;eka u odnos b d .. . v ·
~. . II na x-osu . 'U c nepromlJerlJen. Proracuna!l:
oj zal'lsnost x I y 3h
y=2' y ==15 em;
bl rwjve(;u sirinu x dOlne'n t 'k . ' . , ..
'J l 1.1 og pravougaom -a I oagovanyuce VISl!1U y.
Aka uvrslima dobijeno u jednaCinu (*') dobzjamo:
gAl0JE:
~hbh2 -bh 3
holO eTII; 2
b=24 em;
xm ==3,55 em;
x=f(Y)=?
X=1
y;;? Dobijena vrijednost x m =3,55cm predstavlja maksirnalnu sirinu domelnutog
pravougaonika.
2
2 d fey) _ (3bh2y3 - 6y3bh2 + 6y2bh3 - 3y3bh2 - 6bh2y3 + 18y3bh2 .. 18y2bh3)
~2 - y'

d f(y)
2 = (-12y3bh' -12y bh' + 15y'bh
2 2
= ( -12ybh -12bh' + 15hh' y' )5
Iz.._._ )

dy' y' l y'

za vrijednost za y=15cnl, u drugi izvod sl~jedi:

d 2f;Y) = (-12 .15.10242 -12 .]0.243 + 15 .1024 2 .15) / (15/=-0,0082

dy .
b x 2
d f(y) = ... 00082<0
dy-7 '

A to znaCi da imamo maksimalnu vrijednost sirine kao stoje zadatkom i trazeno.

112
J J3
 ZJI. ZADATAK~
lz uslova zadatka b0 3/12=0,
Presjek grede je kombinovan iz presjeka dviju sino i presjeka ploce debljine 0. Otporni moment inercije za osu x cjeZokupnog presjeka:
PO Zllate su vrijednosti za sinu: AI, h, WXJ, lxl. Odrediti debUinu 0 umetnute ploce
~od uslovom da otporni marnellt ovako kombinovanog presjeka bude 11lx.
Zanemariti moment inercUe place. Ix [lxi') + A{~'~JJ
x
W = 11+0 =4 217+0 ... (*)
QATO.fE:
2
Zeljeznicka tracniea (sina) TIP 22;
blOO mm=lO em' lz (*)=> 0= (.(2Alh.Wx)±[(2Alh.WX)2.4AI(4IxPI.2hWx+Alh2)/12 l/2A,
b90mm =gem' ' 0={·(228,18·10·252, 724).± [(228.18·10·252, 724)'.4·28, 18(4375,5.
A1=28,18 em2 . '
·2·10252,724+28, 18·102)/12) +228,18
WXI =73, 6 em·i .
IxpJ=375,5 C/;,4. poslije sredivanja:
Wx=252, 724 em4; o:;;:;.j,999 z 2crrt, - drugo negativl10 rjelenje odbaa~jenw.
o=?
80. ZADA1'AK
1
Odrediti moment inercUe U odnosll na tezlsnu osu x poprecnog pre0jeka
talasastog lima deb/jine 0, §irine a, ako .Ie visina talasa h i duzina talasa l, a
srednji rad?!'us pllllu-uinih presjekaje r.
·-r·-·-·-·_·~Xl
8+h DATO.fE:
2 0=0,5 em; 11=2,5 em;
_._._._._._._._.-J!> X rs=1,2 em; n=10;

hl2

x
hl2

!1ie§enie:
r
Ukupni moment inercije za osu x je jednak:

Ix", 2[[;:' +Ar~O n+ bl~3,

 81. ZADATAK

Moment inercije za osu x pravog dijela lima: Odrediti aksijalni i eentrifugalni moment inereije pravougaonog pre::.jeka za
tezisne ose xi y pod uglom cp prema glavnim tezisnim osama,akoje dato: a,h, cp_
1 0 . h]
x(J)~ _ _ = 0 651crn 4
12 ' DAl'OJE:
Moment inercije za osu X2 plukruznog d~/ela lima: 0==15 em;
h=20 em;
1 (2)_ TCO . r,' 4r;0 4 <p=10°
X2 -~---;;:-= 0,257crn

i xP)"'O,257ern 4 y

Ukupni moment inercije za osu x lima od n-talasa:

Ix"' n1x(!)+ln,I)lx(2) ... (*)

1110tnent inel'cije polukruinog d(jela lima za centralnu osu xje:

h
li2J~lx2(2)+'1/A(2) ... (**)

Udal,'ono
,c St leZlsne
.•. , ose X2 0 d g Iavne tezlsne
... ose xJe:
.

'12~!': + 2r3 ----+----=

_ 2,5cm 2 ·1,2cm 2 014'em .
2 TC 2 n: ' ,
1)2~2,014 em'

U 2 )_ (TC' -8)r,3 8(h 2r], " Rje.senie:

.j -- . + -+-' )'nr u
2rc
21C s Momenti inercUe za osu ~ i 17:
1 (2)
x "'O,257cm 4 +7,645cm4 =7,902 em4 ah
3
4 ha 3 4
1,=-; h=lOOOOcm ; Iry=-=5625cm
1(2) 12 12
X =7,902 em 4
Moment inerc(je za glavnu tezisnu osu xje:
Hakon ,vreaivanja ukupni moment inerclje lima za osu x je: Ix=Iseoi<p+lry sin2<p; Ix=9868,07 em'
I x = nl/ 1 )+(n,I)I/2 ) Aioment inercije za glavnu tezisnu asu y je:

h=5756,92 em4~5757 em4

2
Ix", 77,628 em"' h=I,sin <p+J" coi<p;
Centrifugalni moment inercije za glavne tezisne ose je:

Ixy=748,17 em4

116
117
 82. ZADATAK
83. ZADA.TAK
Za slandardni ugaoni projillOOx50x50xlO odrediti centrifl/galni moment inerClje Odrediti teiff/e, glavne feziJne ose i 1110mente inercije za ave ose.
za O!1e x i y, aka je poznato: lx, I y, h, koristeci koristeCi o~ie invarijante.
DATO.lE:
!l.AJ.o IE,'.;,
0=20 em;
L 100 >< 50 >< 10
b=6 cm;
Na osnovu gOrt~ieg podatka, iz tabele za L profile biramo: R=4 cm;
Ix=552 C11l4 • x
h=198 CI1l/ (1)
12::::] 12 cn/· v Y2 71
I x1'=' •
a
Y
YI

(1) ~k-+----." I;

·~+-~-------- __ .x 1)

Rjesenje:

!1ielfen ift.;. J(oordinate teiista:

No °SllOVU gornjeg podatka iz tabele za L profile biramo:

KOristeci invarijantu mcmenata inercije sl~jedi:
I1+12=I,+l y ,J*)
h=Ix+Iy.I,; 11 =638cm4
Centijugalni moment in;~rcil'e:
I ' .
Xy''''!xly'!J!,
Xy
I "'.194cm; (zbog p%iaja pro/ita) 2

PolazaiJ g/ 'I .. ··h Gsa 0 d.reu14u -a7+ 4R )R

b I (t0+- --rc
. aVnl z tezunu ovz:
3c
us / .
2 3rc 2
21
tg2qJ'::::~.1
xy ~I,09oo88,' 2'
cp = 47. 64((
)9; cp . = 23 050' ab+--
R27f
y -Ix 2
v7=3.81 em;
 MOmenti inercUe za DSe U i V:
84, ZADATAK
2) IU=lu(l)+Iu(2),
Za profile no skici adrediti:
I"(I) = ab) ,
- =1440 em4 aj poloia} teiL,ta,
3 '
1(2) R" 7C 8 7C 4R , " b) polaia} glavnih teiisnih osa
" = !---)+R2 ? (b+-)'=ISJ7,3Icm,
8 97C - 37C c) glavne tezisne momente inercijc,
Iv::::1 (1)+1 (2) d) polupreenike inereije,
, "
e) nacrtati elipsu inercije i Mohrov krug.
I (/) hal
.' = -=16000
3
em"
a) b)
1(2) JrR4 ~t 2 2 11: v
.' =S-+R R 2 =502,6S em-,
1,,=2957,31 em 4; 1,=16502,65 em",
J'jv~lI(V(l),]
T uv
(2)

I (/) a b 4
'0' ='2'2 ab=3600 em,
(2) 4R ?!!- 4
J", =R (b+-)R' 2 =773,85(;m,
37C
i uv ::::;.4373,85cm4

3) MOmenti inercije za tezisne ose S i 7]:

I,=l u,v/A=846,S em4 ; iry=lv,u/A=4851,16 em4 ;
l,ry=luv' UTVTA-, h'; T] =,58575
_ , em'4,
4) polaza} glavnih osa: c)
I)
t ? 21,
g_a=,~ tg2a=,0,2927 => u=,go9 (1)
I, -fry

Glavna aSa (x) odreduje se talro da se ugaa nanosi u naznatenom(negativnom)

smjeru od ose vec\eg momenta inercije (7])
12
5) Monzcnti inercije za glavne Dse:
L-+------i---'i--,--I>I>- u
18

120
121
llieiienje: b) u,.=8,15; vr=5,42; CO;";·14°50'; / 1 =4716 em 4 ;
4
h=1916 em ; ;1=5,0 em; ;2=3,18 em;
a) Koordinate tezista:

1') ur= LU;Ai = uJA! + u 2A 2 c) ur=6,81cm; vT=6,gem; 0:=+28°55'; /1=3774 em 4 ;

1,=11 54 em4 ; ;1=5,0 em; i 2 =2,75 em ;
2:A, A2 +A2
Lv/AI v!AI +v Z A 2
vr=--- 85. ZADATAK
LA[ A2 + A]:
Za dati kombinovani presjek izracunati:
AksUalni moment! inercije za ose u i v:
0) polaia) teii§ta,
20.3 3 2·9" 2 4 b) palaia) glavnih osa
b) 1,=---+--+2.915 =1314 em
3 12 ' c) glavne fezisne momente inerc(je,
3·20' 9· --=8024 em4 d) po/uprc('inik inercije
[v=-_ _ +_
3 12 e) n([crtati e/ipsu inercije i Mohrov krug.
Centrij-{,{galni mmncnt inercUe: pATOJE:
L80 x80 x 10; 7JOO x150 xlO;
Y2 Y
PrimjenjujuCi Stajnerove (coremc nalazimo momente inercije za teiflme Q,I,'e 11 i ~ v
4
c) I,=J,.vlA=658,02 em ,

lo=Iv·u/A=3156,02 em4
4 100x lSOx 10 (l)
ho=J",u,'VTA=.744.14 em
P%iaj glavnih fezisnih osa odredujemo racunanjem ugla DC:
x
tg20:=._~=. 2· 21l,89cm4 4 = ·0,6039; 0:=-15°33' 52"
I, -J" 658,02cm 4 -·3156,02cm
MOmen1i inercUe za glavne ose
Ie +1
[1.2:::':~ +~ ~I
2 '\I~1r; - 1) )2-:-,.4[2
r;T)
2
11=3338,60 em4 ; h=459,76 em4 ;
Rad(jusi inercije:

d) i1= {7; =6 54 em'

~A' , .fj
h=
" A
~ =2,42 em;

Primjeri na slid B) i C) oSlavijanlo titaocu kao vjeibu. Postupkom slicnim kao 80x80x 1(JO
kod (A) dobivamo trazene velitine za (B) i (C).
Riesenje: Centrijitgalni moment inercije:
Na osnovu podataka za gornje profile, te na osnOV11 tablicnih vrijednosti Ixy=!uv-uTv T A=:.-595 cm4
istih,formirajmo s(jedecu tabelu;
Polozaj glavnih osa, odreden je uglom a:
A, U, "I u/ v/ Ur4i viA; u/A; v/A; Ix; IYi IxiYi uiv,Ai tg2a=- 21 Xl' ~1,645=¢2a=58042',a=2902j';
em" em em cm z em' em"' crrrl cm4 cm 4 CIT/ cm4 crn4 ,:111 4 Ix -Iy
j----- --
I)

£1
24,2

15,/
~2,34

2.34
10,2

2.:14
5.48

5.48
lD4.04

5,4t1
-56,63

35.33
246,84

3,'U3
132,6

H2,75
25JU

1i2,75
552

87,5
198

87.5
-194

-5/
-577.6

82.75
Il/2 Ix +Il' __ ~
2 2
-JU x _/ )' +412
Y xy
=¢ 11 =1542 cm4
}; 39,3 -21,3 282.17 215,35 2600,45 639.5 21i5,5 -245 ~194>tl5
1,=162 ern4
Poluprd'fnici inercije:
Glavni momenti inereije za leiWe profifa (1) i (2):
IP)=638 em", 1,0)=112 em4 , i1=jJi =6,26 em,
2 4
// )=:.139, Jcrr/, h(2)=35,9 cm ,

Koordil1ate teiiSt!! projila 7L ;2= jJi =2,03 em,

LuIA
UT= -
:EA,
,
- - : = - , )-16 ° ern, JednaCine elipsc inercUe za glavne ose ~ := (J), 1i == (2)

LviAi
1'T=---- 18 em,
:EA,
Na osnovu prve I druge invarUante momenata inercije slUedi: Mjerilo:
hP)=I/l)+/z(1)-Ix / lI =198 en,', Elipsa 1_-20
I Y2 (2)-1
- I
(2)-'-1 (2) 1 (2)-87 c en,4
• 2 - Xi - ,~}
Mohrov krug
IXYl(lJ=~IXIIY1 -1,12 =194 em", zbogpoloiaja !xyPJ=-194 em"
2 4 86. ZADATAK
!;"T/ ):= -Jlx21Y2 -1/2 ==51 cm ,
Drvena greda duzine I, kruinog presjeka opterecena je ravnolnjernim teret0111 q.
lu=llxi+Xv/Ai=3240 em4 , Odrediti preenik gredc aka je (Jd poznalo_ Zatim odrediti !wiiko je pula potrebno
Iv=L/y/+LU/A i =500,85 cm4 , uvecati presjek grede, ako se intenzitet oplerecenja poveca 10 pula_
[uv=2:lxYi+LuiviAi=-740 cm4 , DATOJE:
AksUalni momenti inercije za ose x i y: [=4 m;
4 q=12-10' Nlm;
Ix=Iu-v/A=1214 C111
(Jd=I 10 Nlmm 2 =11 kNkrn 2 ;
Iy=lv-ul A = 490 em",

124
125
 !
87.ZADATAK

--@-- Greda presjeka po skici opterecena je u A spregom M Odrediti maksimalni

normalni i tangentni napon u tacki C.
:
DATOlE:
M=20kNm;

;: f '* :;: ..... Bt~=10q 1=4 m;

I :r I
Rje/fenie:

Maksimalni moment savUanja, kako se vidi sa slike ,o("ito je na sredini grede i on

se racu.na:
q/'
a) M~;x=---=24·1(t Nm
8

x
em
d=13,05cm=130,5mm
Za drugu gredu maksimalni momentje:
q/'
b) MJ~'x=8;

32Mm~
d J=X =28,12 em; dJ =28,12 cm=281,2 mm
n(Jd

reje odnos precnika: Riefenie:

d fM
_I =:> ~ = ,1.-
\11 0 ~2, 154
Moment savijanJa grede na mjestu C je:
d Mmax FB-212M
Mc = v',
- =--, postole "M
lZ "-'. A =
FB' I - M = 0 =>
3 3
Odnos povr§ina popretnog pre,sjeka:
Momentinercijezaosuxje:! =8·12'
---2 (6-4'
--+6·4·3 ')
~ = V(lW = 4,64 x 12 12
lx=656 em4
 Staticki mOJllent v· ..- • j _
povrsme poprecnogpre:;;;e ca za OSU xJe: F
SF(8-6-3-6-4-3) em3
Sx=72cm 3
Sirina pop - _
recnog presjeka paralelna neutralnoj tezisnqj osi x na udaljenosti
6em=hl2 ud nje:
/;=8 em

Maksimalni
' 1101-1na I' " . . " gre d e:
lU napan savljene

oc _Me 6 2M6 4M
=--::::1219 kNlcnl
I'm(U'---...;;...._::::_. _ _
Ix 3Ix Ix ' '
F
10",,,=12,19 2 -121 9 N'
- kNlcm - , InWl 2
Maksimab II' t,angentm- napon:

TUlJilX:;::~::::. 5kN ·72cm 2

0,0686 kNlem'
~ ,Ix gem. 656crn 4
'tunax ==O,686 Nltnm 2
FH =5 leN

§.8, ZADATAK
Greda na dva os'l -j , .. - - - F D- - - /-
presjek r" ,on,ca, pre~ye m po SIITCl o~ter.ecena,!e s~ q. 1 " .11nenz~?mra 1
P ema mak.),lmalnom mOl'nentu -savlJanJa lWCl 17ajVeCU oroJnu vrlJednost
tangentnog " , . .
napona 1 nacrtati staticke dijagrame.
DATO 11L
q=8000Nlm-
F=25 kN=251(f N
a=J m;
b=I,2 m;
1=4m;
----+--------+-----I~ x
(Jd=JO kNlcm 2 =lOO Nlmm'-
c=? '

128
129
Riesenjc: Maksimalni tangentni napon:
Maksimalni napon na savijanje:
T/luv.:---
h T
_ F ,max (Sx) max ••.
(**)
M
Ci"/)uu:= ~ro...::; ad
Wx Staticki moment povrsine za 08U x:
F ·z-q(a+zY
Mz = A 2 ... (L1 ) ~~_ !noment savijQf~ja na udaljenosti Z od as/onca A c·2e 2 14c'
Sx=c·2c·c+2·--·-·2c= - -
2 3 3
Uvjet maksimalnog napona: Sx=ll,48 Cl1t',

dM c =1,35 em.,
- =FA-q(a+z)=O =; z= -(j ..• (*)
dz q 40c 4
Jz slat;(.":kih uvjeta ravnoteze lalro nalazimo daje: 3
(a+I)2q Fh Ix =44,27cm4 ;
21 I l:Y=O, FA-F'I+FB-F=O
F A =17500N Fn=F'I+F-FA =q(a+l)+F-FA
F F B=47500N,
lz (*)=; Z=~A -a=1,187 m
q
Transferzala sita U osloncu B je:
z=I,187 m

Ftltuu=22500 N
'f",==4,321 kN!cm2=43,21 Nlmm2,
M max =1640,6 Nm
Moment inercije za osu xje:
89. ZADA1'AK
4
Ix- 3c(4c)' _ 4c(2c)' = 40c OTuk II abliku polukruznog prstena preCi1ika d, debljine 8, ispunjen je vndOln i
12 12 3 oslonjen na dva oslanca ciji je raspon l. Odrediti najveCi normalni 'Japan
uzimajuCi u obzir i specificnu fezinu r oluka.
_ 20c > M rn,:I~
3
lA/x =
2c - 3- -. --;;-: DATOlE:
Ako uzmemo granicni slul!qj daje (J =(Jd tada s/ijedi: 'Y1=98JO Nlm 3 ;
y,=76000 Nlm]:
d=2r=22 em;
0=0,5 vm;
c=13,5111m [=4 m;
c=I,35 em
 90. ZADATAK
Greda po skici opterecena je trouglastim teretom. Za date vrUednosti, FqJ (1, b, H,
h. Odrediti:
I a) poloiaj i veli('iinu maksimalnog momenta
b) maksimalni normalni napon.

DATOlE:
!d=2r F,,=30kN
a=3,5 rn;
b=1,2 m;
H=24 em;
Yr h=18 em;
·-·-·-·~x
._---_.+

Rjesenie:

O"nulX:::: MW'Tll!x $ad

x H
1z statii5kih uvjeta nalazimo:

Mmax = (ql +q2)Z2 : (AIYI +A,y,)Z2 ..... (*)

8 8 ' RjeSenje.·
A _ r2;r d 2rc 2
1--=--=190006cm 2 Koordinate tezisfa:
2 8 ' ,. A 1 =190,icm ,.
A 2 =r.,·Jj;.15 = rna uzeli sma zbog male debljine a pribliino r, = dI2=r, HH H hh h
A 2 =1, 727 em2 ;

2 2

zbog 15 «D 1]T=10,57cm, druga lwordinata /;r=O, zbog simetrije pre5:ieka

H4 h4 ,!!.__2 ~2 )

IX=-i'2-12' Tlr' ( 2 2
Wx =2,8J2enl;
lx=4822, 67 em4
Jj;
Primjenimo static/{:e uvjete ravnoteze:
amax= 133,48 MFa lz 1:..)'(::;;:0,

. 132
133
 J:M"~O; FA~Fq 3b + a_ = 15,J06kN Staticki moment povrsine poprecnog presjeka za x-osu:
3(a + b)
FA =15,llkN; 2)S,=0; (112-1)-102+ 2(11 2 - 2)2 -1)/=0,
, 2
lz M=M(z.) i uvjeta za ekstremnu vrijednost momenata dMd (z) = 0, dobivarno:
z iz (2)=>2011r20+11/-4112+4-411/=0
3
_ 3Fq , a [ 3b + a ],
Mmux--- 1)/1)=4cm i 11PJ='::cm
2 3(a+b) 3

M,mQ~56,28 kNm iz (J )=>11,(1)=8cm i 1),(2)= %cm,

Ie je maksimalni napon na savUanje: Sa crtezajasl10 vidimo daje ukupna visina za prvu vrijednos{ rjdfenja (1]/1), 'fJ2(l)):
(Jnj{lX==Mmn~ Mmax 1I1 mi1x (H -171) 3) h(l)=1)P)+1)/,J-2=10em
Wx _1_,__ Ix h(1)=lOem
(H--rh)
Dok za drugu vriiednost ':ie.'ienja dobijamo:(11FJ, 11/'))
cr"wx=15,67 kNlcm 2 =156,7 Nlmm 2
h(2 J=2cm

!!J, ZADATAK Premo tome dabili sma dvUe razliCite visine kqje hi u isti rnah zadovoljavale dati
uvjet zadatka.
Greda u obliku T-presjelca opterecena je na savUanje u ravni O. Za date
vrijednosti na skid odrediti h pod uvjetom da najveCi napon pritiska bude dva
Puta veCi ad najveceg napona zatezarij"a. 92. ZADATAl(
Od isle vrste rnaterijala izraaene su dvije grede, jedna /a-uznog, druga kvadratnog
pre5.'ieka. Obje grede imaju istu duzinu, istu povrsinu poprecnog pre,~jeka i
!
I opterecene su na i8fi naCin. Odrediti odnos izmc{tu najve6h normalnih napona.
! 2
1)1 h DATOJE:
I
I 0=20 em;
! M=25 kNm;
2 I
a/a2= ?
! 2
jO
m (2)
!!lisenje:
Odnos napona pritiska i istezanja:
Rje§enje: y+
Iz povrsina kruga i kvadrata slijedi: i

a =-fA ... (1)

r-

d=2~: .. (2)
x
iz (2) =; d= 2a . d=22,56 em;
.J1['
Napon na savijanje za sluca} da je poprccni presjek grede krug:
32M
(j',= 1[(j' -; 0'1=2,217 kNkm2 iii O'}=22.17 Nlmm';
FA q\ f'F
NapOI1 na savijanje na slu(;aj lcvadraticnog poprecnog presjeka grede:
6M 6·25·10'kNcm vvv"J.*lIrw+ I Ii?

(20cm)' &1 \"

-"', J
//
2) 7717'"
u2=1,875kNcm 2 =18,75 Nlmrrl
Odnos napona 14 oba slucaja: 1141

I
.I
Staticki uvjet ravnoteze:
F Z
I) :EMA '=FBI-qzrJ.. =0
93,ZADATAK 2
Greda presjeka po sldci, optercena}e kontinuiranim opterecenjem q. Odrediti na
kojoj duzini Z se smije rasprostirati teret da maksimalni normalni napon u
presjeka [( ne preae odreaenu vrijednost (5",Ic). Dato je jose q, I, D, d. Moment no presjeku U[(":

!JATO .fE: E'[

B ZI
2 I Z\
'
MK=--=q--'- =q- ... (*)
q=9000Nlm; 4 21 4 8
1=4 m;
d=12 em;
D=18em'
aJ'J=lOO Nlmm 2 =10 kNkm2; n:(R" - 1'4) 8(R' _ 1")'
Zj=- ?
8 - 9n:(R 2 _ 1'2) ;

136
137
 i F 4}785 4
-, em;
F
Koordinat t ","
e eZlsta pre,~jeka:
3
n 4(R _ r 3)
'Ir-~ A
31t(R' - r2)
ryT~4,84 em; l a

W Ix
F-"'85'3
l]r ,,3
,.) em,

.' d() b'lvem'/1 vrue

Uvrstnvan/'en', "dnosti ujed "'
.nacmu yed',l.'
("*) S/"
'r M max2
Iz (**) "'" MK-_ H7 /{
+
n X (Jd
A.
MK~8,53 kNm, i v
lui
lz (l)"", Z7"'( 8M K /12 j
q
i//// .,r//// 2

T
{
x
2L,ZAJ)ATA!( I.{
~
8
Zn 'pre"ieke -" op tercenJe
p " po s k"~Cl 0 d red"Itl sz'/u F taICo.a
' d norma /l1l' napon u 2
resJeku
napon. "ceg momenta savijanja bu e (Jd, a zatlln 0 d red"ttl ncyvecI
naive'
"J
d ' , ",tangentm' I,{
! i
1///.// 2
2,5 _I
!lATa .fib.
'"
Q"'950Q Nlm' 5
a"'J,2m; ,
/",3 m;
Rje.~enje:
ad~) J kNI. ' 2
F~? cnc", 110 Nlmm ;
Staticki uvjet ravnoteze:

1) LY",O

LMB=O
Z2
Mz=FA' z"q- ,,,(*)
2
UvJet ekstremne vrijednosti momenta na savUanje:

'<0
 95, ZADATAK
Greda poprec'inogpresjeka J-20,duzine l,oplerecena je ravnomjerno kontinuiranim
, F 2 teretom q.
lZ (*) ::::::;.\ i\ffllaXi;::: _-1_
2q Odrediti:
MIIUv:2;:::P, a a) opterecenje Q1,koje nosac': J-20 moze primi!i pri ad-
Koordinate teiista: b) pojacanjem presjeka sa dvije lamele,odrediti debijimt" i5 larnete, da bi tako
kombinovani presjek lamele primio opterecenje q2=2q] pri istorn ad_
2) 2\ A, c) odrediti za oba slucaja makr;imalne tangentne napone.
~=vF7,] em;dokje UT=O,
, DA.1'O iE:
1"=3101,32 em4
1=4 m;
lx=lu-vr'A~lOOO em4 ,
Ix= 795,51 em4 ad=100 Nlmm 2 =10 kN/cm 2
Iq
A=A J+A,+A 3 =46 em',

Wx=~ =112,36 em3

Ym:!"

Maksimalni moment na sav1janje s druge strane je:

//L- _~
F=._I /:;f I

M/l UIX ;::: (Jd'YVX= 1 12,36 em 3 .10-6 ad;

a) Diskusija:

M",u2=F a=adWX=> Fo = ad Wx ... ( Ll )

a
h
iii
2q
, 21' 1
2a. +
F1.2= - '2.W"=_
- -a "\j4VV;Xf5((Q

FF=73 936,05 N
F2 =-2685,60N,
lz (Ll)"", F a= 10 299, 66 N , Biesenje:
a) Napol1 na savUanje u prVDm slucaju:
F2 5FSFo , -2685,6N<F< I0299,66N, M Ii)
SUa Fda bi /,,'() ISpUllJen
, . uVl-et
. .l2 mora b'Itl, u nalle d enom llltervu
. I u, max' <a:::::;.M (J)=W(l)cr
W(l) - Ii m'lx X d ---- (l)
X

140
141
 Za 1·20 iz tabele sl!jedi: 96. ZADA1'AJ(
3
Wx(lJ=214 em ; lx(l)=2140 em4 ; 17=90 mm; 11=200 mm Greda kombinavana iz dva U-profila braj 12 i 20, postavljena je no nasace
M","'(l)=FA.!... ql!..= ql2 jedanput do profili leze slobodno jedon preka drugag, a drugi put su vezani medu
2 24 8' sobom. Odrediti za prvi i drugi sluca; opterecenje.
ql2 8Wx(I'a
lz (I) '=? - ' - = wi!) ad =; q=--2.-!L. =107Nlcm DATO,lE:
8 I
q=qpJ0700Nlm 1=2,5 m;
(5d=1 10 Nlmrr?=l! kN!cm 2 ;
b) U drugom slucaj prema uvjetu zadatk.a l1{jenja opterecenje teje:

1(2) I
s druge straneje: Vv'/2)= __
., - ----(3j
Ymax
3
1,(2)-/
• -. X
(1)
--+ (h+0)2
+ [b8 - - .fi.bJ2 (1)
12 2 [20 i Xi
Ym~x=-+
h
2
0 -t'---r'--J--
_·-·_·_·-t-·_·_·_·_·
(I) bu'
[ 0' (
Ix +12'+ -2-
h+u
~ J2 '0 ·17] ·2 -'-F-n~--l-·-·_X2
i
(h~OJ
y

3
Wx(2)=h+28=2Ix(1)+ 170 +(h+0)2b .0 ... (3')
12 2
lz (2) =; WX (2)= qJ2; Wx(2)=428 Cln3 ,
40" d .

Iz (3') '=? 428(20+20)=2.2140+ 90' +(20+0)'.9.0 Rje!fenje."

3
3 2 lz tabliea za U-profile slUedi:
0 +300 +229&357=0, ... (*)
U12:
[{OFnentar:
[/2) = !y(2) = 43,2 cm4
Gornju kUbnu jednaCinu rijec~icen1-o jednom ad metoda numericke matematike za
nalazenje korjena. Rje§avanjem jednaCine (*) dobijamo tri rjden}a, e2=1,60 em; A2=17,0 enl; w'Y2=lI,I em3
odbacivanjem negativnih rjescnja imama: 8::::; 1,32 em
Tacna vrijednost korijenajednaCine (*) sa tacno§C:u 10. 6 je: 0=1,32047228 em;
U20 97. ZADATAK
4
IpJ=I/IJ=148 em Greda I-profila, optrecena je polo'etnirn tereLom koji se prenosi na dva locka
2 3 silama FJ i F 2 •
e,=2,01 em; A l =32,2 em ; b,=7,5 em; WXl=27,0 em
Odrediti:
Napomena:
a) polaia} sile F, za kaje ce ispod ave sUe biti najve;i murnent savijanja i
zbog datog poloiaja U-profila i pripadnih osa x, i X2 iz tablica ne uzima se IXl i njegovu velicinu.
IX2 nego fy(1) i I/ )!! Isto vrUedi i za WXl i W X2 .
2
b) prema nqjvecem mmnentu dimenzionisati presjeka ako je poznato (Yd.

11) Maksimalni moment je oCito na sredini i izn08i:

Odrediti najvecu vrijednost tangentnih naponu. Data je jo,f: air

DATO.lE:
FJ=25 kN;
Ukupni moment incrcije: F 2 =20 kN;
a =1,2 In;
/=3 m;

8",,(WXl +WX2 )
[2

b) U drugom slucaju napon na savijanje je:

12 8a dWX(2)
=;> -q-,- ="d =;> q2 ... (*)
8Wx(2) [2

Tezi§na koordinata: Rjesenje:

LAiTJi AJe! + A 2 e 2
1)r=--= 1,868em;
LA, A, +A2
l-z-a
+ F,
_ Ix (2) _ -1.;:x,,-+::-.:A.J,,,,(::el-'_-~1)"T,-)..,2c-+~I-,x,",2~T_'.0.(',-,'''---_1),,''-'')c.2_A~2c.
Wx(2 J------
- I
Ymax hj -77 +F2 !c (I-z-a)
... (*)
I
gdjeje: W XJ ' 1 d +A,(e, -1]1')'
b, -1]
dMz
- -=
dz
° =;> Z = Zm
(F, + F,)l- F,a
2(F,+F,)
Zm=I,233 rn;

lx2 +(e 2 -11r)2 A2

Wx
(2)
Iz (*) =;> M Zm = M =
2m
[(F, + F 2 )1- F 2 a y M 211l (lx=.22,82 kNm
b, -1] 41(F, +F2 )
W X (2 ) = 34,293 ern3 111 _ Mmll
"X---,
Iz (*) =? q2 = 4828,4 Nlrn ad

144
145
 l
Wx =207,45 C11f
_ a qa 2 Xa qa 2 •
Mc=F a-X------·--+--,
No osnovu Wx odabrat cerna iz tablica profila, pro/ill-20. A 2 2 4 4

Tmo< (Sx) 2) Moment no savijanje u presjeku C:

c) 1"max= Ix T max
Tmax=(Fa)z;;;:o = Fl+F21-a~; Tntlx=37 kN,
Mc=Wx.o;''''''~7X=2(W
.- a a x Cffiax
qa')
_ 4
1
Ix=2140 em4 ; (4b(_2[~l>b3 +2b2(3b)2]
Ix 12 12 2
Sx ( ~ )=Sx=J25 em3 3) W
x= 2b 2b
61,-',
2
W" = 6b3=6(5cm)3=750 em',
~=d=4,5 mm=0,75 em;
O"c:::::: ad, - prema uvjetu zadatlw
'0nax=.2,R8 kNlcm 2 =28,8 Nlmnl;
Iz (2) =? X=205,72kN=206kN,

98. ZADATAK
99. ZADA TIlJ(
Greda pre.~ieka po skici prepu,*'tena na jednom lcraju,opterecena.le kontinuiranim
teretom q i nepoznatom silom X Odrediti silu X pod uslovom da najvch normalni Konzola specificne teiine y, duzine 1, presjeka po skici, opterecena je na kraju
nopon u presjeku C bude (J"d. Data je jo.'i: a, b. silom F. Odrediti x if taka da dnzvoUeni napon na zateZfU~j strani bude CY+, a na
strani pritiska ()-.
DATOlE:
a=1,5 m; DATOlE:
b=5 em; y=76000 Nlm3 ; (J"+ = 35 Nlmm 2 =3,5 kNkn/;
q=9500Nlm; 2
a'=75 Nlmm = 7,5 KN/cm 2 : 1=2,5 m;
2 2
(J"d=] 10 Nlmm =11 kNkm ;
x=? I

I i
x ! (+)
1/////1"////
)'
T ~
y )' 12
I
)'
1 .... I .,.x:
Rjesenie: ,%
I I

1) l:Ms =2FA o
3 0'
X-a-q2a 2 +q-=O, '--- x VL.X//I ,
2 2
~ 3x i .i-LJ
llie§eltje: 100. ZADATAK
Drvena greda pravougaonog presjeka sa odnosom strana blh =Ic, duiine 1,
Naponi na zatezanje ()+, pritisak (f, mogu se izraziti:
opterecenaje spec(ficnim teretom q. Odrediti dimenzUe poprecnogpresjeka grede
+ M
()::::~e ' - =--e
Mmax AB pri dozvoljenom naponu ad, i dijametar ce!icnog zatega AD i BD pri
[
,
2' CY .
[
, 1 ' dozvo~ienom naponu CfJ I). U tac/ci C grede All je zglob.

iz OVe dvije: DATO.lE:

Blh=k=O,66;
1=4m;
q=9500Nlm;
sa crteiaje ocito daje: a=45";
e2+er::::12 ()d=90 Nlmm 2 ;
+ (fJi):=./20 Nlmn/;
iz ("')0;> e2 = eIi '!.......)
CY-

iz aVe dvije " z

k
Koordinate tezista:

... (**)

Rjesavanjem ove jednaCine dobijamo:

XI~1,33 em - odabrat cerna XI kao povoljnije"tehnolosko"rjdenje Rjesenje:
x2~4,36 em,

b)

Odreaivanje silc F:

J _ 2xx
3
x12 3 l1xT 3 [2
X ?
u - - + - - + - - + 1 1 x 2 (l2--)' . 4 "1max---,
it
- q . M milx =4750 Nm;
1"=3284,8 em ;
32
3 3 12 2 '

a;;;;:;Mr~~:::;ad::::::::;Wx:;;:;Mmax
2 1
M (j+Jp rAZ 2 «(j++CY')I, rAI. =bh :;::;kh ".("')
"u",= _...2.. = FI + - - =? F= --c-:-:c-~ Wx CY d 6 6
e2 2 121 2

I,=lu'e/A; h= 668,82 cm4 ; F=2080N;

iz (*) =? h=:; 16M m",;
~k(jd
h=78,28 mm=7,828 em;

148
149
b"'k· h; b=5,J66 em; un. ZADATAK

(J::;;.~ < a (1) --... 8 2

IT' d
A 1 =--'-=--=> d= ~ 48 1 =11,939 min;
Pri opterecenju grede profila 1-16 silom F, vlakno na rastojanju Yd, ad neutralne
A - d -
(5 (1) 4 1C • a(!) ose izduii se za LI s na duiini S( bozo termometra). Odrediti "ifu F aka je poznata:
1
d d1
I, s, E, )if), LlS.
d"'I,194 em ~ 1,2 em;
DitTO ,IE:
mi. ZADATAK 1=2,8 m;
5=3,2 em.;
Ploc:a duzine 1, sirine 0, jednom stranom je uldijestena, a u rogUu C opterecena E=20.J(r kNkm2;
silom F. Odredlti ugao a kosog presjeka u kome se pojavU14u najveCi l10rmalni Yd:::5,5 em;
napon I veliCinu ovog napona.
L1s=O,08 em;
QATO .llii.. a=I,6 m;
y
1=2 m;
8"'6 em'
F=85 kN; 112
a=I,8 m;
O::::.:?; au::::'?

c Rie':~enie:

Iz tab/ice za I 16 profile
!1.ie/~enie:
17=J60 mm;

Moment savUanja u ravni odreden uglom ex: Ix=935 cm4 ;

Ma:::::.Fsina· a .. NapaH na savijanje obzirom na Hukov zakon:

crQ'::::~ _ F asina . EM
F asina 6F asinacosa (JD:::.E£=--;
IV 0.8 2 ' S
a 82 08'
cosa ·6 cosa 6 Napon na s(lvi:janje o~zirom na spoUni moment s{Jvijanja:
3Fsina
(ja;::;---~_ IT Mn MD
Zaa=-; CfD=-- = - - - . YD;
82 4 W XD (,

(5D - napon u tacki:

Moment savijal1ja u tacki D: I
I
Mn=FA ·a-F( a --)
F(l-a) ,~ q
. 2 2 h
I ,, , ,
/
Kakoje: x
A' ,,: ;;; h
C c'2 b i'

Slijedi: l?.ie!feni e:
F(l- a) h(2h)'
lz(2) =>(50=
~l . YD; Jj T=qz, lx=--,
-" 12
(1)=(2) => E/:;s = F(l-a) . YD =>
s 21,
F = 2£/:;s/" ukupna sila:
s(l-a)Y D
F = ]416,66 kN;
F ,\ = , rraA = kfzbdz I
= -
bkZ'
2...... F,=287,J09 kN;
A 0

a) Dulina rnozdanikajc
103. ZADATAK F
<"..(1)
- 'd
=> C=--'-'
(I, ' c=2.02cm;
Konzala je sastavljena ad dvije grede pravaugaonog presjeka koje su medusobno eh b·r d
povezane m.oidanikom, opterecenaje sa specijicnim opterecenjem.
b) Ras/ojanje (';)je:
Odrediti:
-12) _ < ~~d(2) => 1::.2
Fc. _. ~ =~ .
0) kolikaje duiiina (e) maiidanika aka je poznato "P) T -
';,b
(2) ,
b·T d
';2=1,435 em;
b) !wUki je dia ~2' aka je poznata r;P)
c) flajveCi normalni naponje:
e) koliki je najveCi normalni napon.
2
~ -q1 h .
DATO.lE: Umax - 21'
,
q=9800N/m;
1=2,5 m; Ix b(2h)3.' T/-6°26
- 0
'6 4.
,0 em,
12 .
h=8 em;
b=20 em; 2450·10' Nem'
O"max= _,
1:/1)=7, I kNlcm 2 =71 N/mm 2 ; 6826,66cm'
rP)=]O kN/cm';
~mu=35,8 Nlmnl;

152 153
104. ZADATAK
Nosac presjeka I opterecen je momentom M i transverzalnom si/om T, Odrediti
veliCinu glavnih napona u ta(,kama I, 2, 3.
SP!=3.30.J8,5 em3 ;
DATOIE: iii
M=70kNm; (51,2=(8, 7±9,97) Nlmm 2;
T=40kN;
/Ii;. Tacka"3"
I
IS OJ
i1 (51,2=1;""x= - ' - '- = .. ("")
1;r2cm
S3(3)=(3-30·18,5+2·17.8,5) cm3 =1954 em3 ;
40kN . j 954cm 3
=0,572 kN/cm 2
68250cm" 2cm

105. ZADATAK
K onzola se sastoji iz dva kvadratna presjeka p()stav~jena prema skid i spojenih
jednim vijlwm, opterecena je sflom F. Odrediti precnik vijka d taka da tangentni
Rje.fenje: napon u vijku bude 'rd.

Tacka «1":
- nonnalni naponi z F
M Mh
(5J 2=O"nuv:= - - = --;
. W, I, 2
3
1- 30,40
x- 12

(51.2=20,5 Nlmm 2 ;
Tacka "2":
I: a
l

-ukupni napon grede opteecene na savUanje: DATO.lE:

(51/ 2 2 F=35 leN;
(51,2=2'±2"(5 +4r , ".(*)
1=2 In;
a=J,6 m;
(5= -M (
--3em
" ); (5=1,74kNlcm;
2 rd=85 Nlmnl;
I, 2
"=/;=18 em;
 l/2 F l/2
136
... (1)
-. .~'!' _._._.
.;..•.hl4 -·il

~ .J::f!.
h'
Fb-
T,=r;,., =2h'~3 =:~ =k ...
--.-
(3)

3
iz (2)=:> F,·=kab ... (2')

iz ... (3)u(2') =:>

3F ·ah 3aF
4bh 4h
F,=233,33 kN; Riesenieo'
iz (1)=:> d=5,9 em = 6 c Normalni i tangentni napon u ta(;ki C u kosom prec'ljeku:
O'"A-TAcosq> sintp-TAsinrp COSfP -O'Asin' q>=0 ... (1)
106. ZADA1:AK iz (1 ) slijedi: 0'0/=0' sin' 'P+T sin2 rp.... (*)
Greda profila 1-36, opterecena je silom F. Odrediti veliCinu normalnih rqll.-TAcos 2 rp+TAsin 2 q> -O'Asinrp COSfP =0,
tangentnih napona u tacki C a u ravni koja je pod uglom cp, prema osi greda, 7:0/=.!.. 0' sin2rp+T COS2fp
... (**)
2
DATO.lE: Normalni i tangentni napon u taeld C:
q>=300; Me h F·/ h 2
0'=--=---; 0'=18,9Nlmm;
F=55 kN, Ix 4 4lx 4
1=3 m; TS
b=14,3 m;
h=36 em;
T= I:;; ;
(c)

T =6,36 Nlmm ;
2

1,=19610 em4 ;
8=13,Omm;
81 =19,5 mm;
8j')= b(h' - II;) + WI,2 - 4y') = b[h 2 - (II - 20,)2 t ~[(h - 20Y - 4(~)2 J;
8 8 8 8
1;=8=13,0 mm; 8/')=589,5 em3 ;
iz (*) =:> 0'0/= a sin2 q!+T sin2q>; a~=0,9495 kNkm';
iz (**)=:> T~=~ 18,9 sin600+ 6,36 eos600= 11,3669 Nlmm 2; = 1 136kNkm2,.
T ~,

156
157
 107. ZADATAK
lz (3) I od (*H2) imarrw -c>( I):
Konzola kruznog prolr!ienjivog presjeka, sa krajnim preenicima d ; D optereeena
128 FI
.Ie silom F. Za date vrijednost; odredit; poloiiaj presieka u kame ce normalni a: ------
flWX-277C d2
napon imati najvecu vr(jednost i velicinu ovog napona.

DATOlE:
F"'20kN"'20000N'
k2m; ..
W8. Z4DATAK
D"'30 em ·
<1"'16 em.: NaCi polozaj i ve!icinu najveceg normalnog napona za sluea} grede
pravougaonog poprec"nog prcsjeka, konstantne visine a prof1~ienjive ,hrine po
, ;
b
z
skici, uslj'ed sopstvenog ()pterece}~ia.
d
c DATO ,lE:
~
/
a
11=15 em;
---_._--._--------- --- 1""-_._----
D
/ ft d2 d 1=2,3111;
r y=76000 Nlnr';
~ b=20 em;
4

/
r
I

Rje.venje:
Nornwlni napon u presjeku zje:
M_ .dz
0-", _ _
Ix(" 2
. I" . D-d
lZ S lenostl: L\ abe= L\ cde =? dz = d+ - - z, ».(*)
1
71:·dz4 x- bz
l xi,) = - (2) /_ 21
64 ». x
32F '2 b b 1 'i' 2b
lz (2)--. (1) =? 0- , ». (1') I

do-,ldz=O, =? I
7- dl
--2(D-d) = 1,143 In, ». (3)

Z =zm=1,143 m;
Rjesenie: 109. 7ADATAK
Konzola pravougaonog poprccnog presjeka konstantne sil-inc b, a promjenjive
bz=b+2x; kakoje:x="'-·z; bz=b+:£b;
21 1 visine po skici,opterecena je na kraju si/om F. Za date vrijednosti , odrediti na
dFq=bz·yh·dz, /wjem udaIjenju ad ukljestenja .."Ie nalazi najveCi normalni napon, veliCinu moment
savijanja u tom presjeku, kao i maximalni napon.
dF z
- ' = bz·yh=q,=y·h·b(l+- )=qiz) DATO.lE:
(12 I
X, MA=F8" I -o!'z·q,·dz=O=> b=7 em;
F=35 "N;
FR= ~I f
0
yhb(1 + -"')elZ = yhbl;
I 6
2. 11.,=30 em;
h1=12 em;
{=.3m;
5
FB= f, yhbl; F s=6080kN; Zm=?
a;I!UX=:: ?

x'Y,=FA+FB-Fq=O => FA =3. yhbl; lYlmox =?

3

-
FA =486, 4 N; ,.
z F
M,=FAz - Is q(S)dS, qi';)=qz{z-s) ~
o ~
~ 1--------_._-_ ... __ .
----- c-------- --- k:z_._-- --- --- h---
; h
M(,) h ;
a{z)= b h3
-'-
12
'2 ... (LI)

A
;
~
- I b
__ y( 4l'z - 31z 2 - 23 )
a,
h(l + z)
ela y (41 3 -61 2 2 -61z 2 -2z 3) ( h-h2) 12
-=- =0
elz h (/+z)' Dr-----
iz (*)=> z=l(;{i, -1 )=0,44161
Z=:Zm=

.
l,41 3 m-? ad oslonca A, polaza) najveceg normalnag napona,
;12 (73.J3=9) yl'
( h, -h2) 12

I
~
E

Ii -
l~z
G

lZ (L1)crzJn =:'(Jmax=h V3 =0,763 h; -II>

a max =0,396 kNlcm 2 =3,96 N/mm 2 ;

160
161
llieieni£
Na Osnovu slicnosti trauglova:
ADCG ~ !J.EFG slijedi: K
A i
,L i -'.jJl
_I h, -h2
I'-12+~-I-(I-z), i

NOl1nalni napOlI u pre.\jeku na rasponu

(5~M h
1, 2
- F(l-zlh
cr -
,-
-=-:c~:::.
bh' - 2
z od ukljestenja konzole je:

Riesenj!!:
113 i
I
J
12 h ,
Uv.;et Za ekstremnu vrijednost no.pona: c(::;Y ch'
1=--=--
da x 12 12.8
.--L-0
dz - =;> 2m =( h.
.1- --"-)1 -normafni napon .ie:
hI -hl M, II Ch2 9
= -'-~
Zm::::! 111;
Cf
I, 4
::;(jd; =?
-- , 24 -=? q-
9 -al-- - -
241' .. c· fl,'
- -af,'"

-moment u kriticnom pre,~jeku grede:

za Z=z ~ Vmax-
;7(*) --,."
IIb~,
~ _ 3Fl
ql2 ql2 ql2
2"h2 (h, - h2 ) M k= - - - - - = - q=3564 Nlm;
6 2 9
(5mm=1O,4 kNlcni=104 Nlmm2 ;
M,=F(I-Z), za Z=Zm =;> MZm=F(I-Zm)
Ill. ZADATAK
M,"70·}O' Nm=70 kNm'
Greda konst&ntne sirine b, a promjenjive Fisine prcma skici, opterecenja je
kontinuiranim. teretom q. Za date vryednosti:q,l,h iIi. Odrediti p%ia) preL~jeka u
no. ZADATAK kame ce biti najveCi normalni napon i veliCinu ovog napona.

Greda pravougaonog pre,\jeka, oslabljena je u pre,~ieku na 1/3 raspona mjereno DATOlE:

od oslonca A, po visilli za 1112. Za date vrUednosti I, h, c, ~fJ odrediti specificno
opterecenje. q=4500 Nlm; 1=6 m; h=20 em;
H=25 em; b=10 em;
DATo lE: Zm~?; u,nax=?
1=5 m; q
h=I2 em'
c"15 cm; ~~---:;;::::::-------====------==------ n--------~i
(5d=110 Nlmm2=1 J kN/cm2;
q"? t~~=:~t'--~'-",'",,-::;'-::';:;-:,:'-=':,:-:'-:::':::-:::'-:,:'=-J'~':-}=J-j-- r
z
--------------------- ---- -----H,-/---"--

I
Rjesenja: Rje,fenie:
1z slicnosti trouglova faleo nalazimo:
h(Z)=h+[!I ;h]Z'
Pogledati primjer (111)
%I=_M,,) hI,} , z F(l- z)
I,(z) 2 ' h(z)=ho(l + -); FA
I I
cr = 3q(~_Z2) ,
Napon u presjeku na z rastojanju:
, [
bh+ H
TZ ]2'
h
6Fl(l Z - Z2)
." (*)
dcrldz=O""" bh~(l + z)'
h Uvjet ekstremnog napona:
Zm::::-!
H+h I der(,) I
Zfl!{Jx;:::;2,66 m;
I --:.:;:: 0 :::=:>Zm=-=2m,
dz 3
3ql
(jl/)m;==--·
. 4bHh'
I Uvrstavanjem Z::::Zm ujednac":inu (*) slijedi:
3FI ,
I
I
afflUX:::: --2' ;
4bh o
CYm(/x=.24, 5 N/'nm~

lJ2. ZADATAK
113. ZADATAK
Greda promjenjive visine a konstantne strine b, opterecena je pokretnim teretom
Greda je pravougaonog presjeka konstante vis'ine h, sirine b u intervalu izmeau
F. Odrediti palazaj z, za kaji ce u presjeku ispod tereta pastojati najveCi narmalni sila,a nepoznate sirine na krajevima h. Aka je poznato F odrediti visinu h i .firinu
napOl1 i veliCinu ovog napona.
b pod uvjetom da je normalni i tangentni naponi ne predu date vrijednosti (J'd i 'Cd.
!lATOJE:
DATOIE:
F=24,5 kN; 1=6m;
b=20 cm; a=l m;
ho=15 em;
b=22 em;
F=20kN;
F erd=110 Nlmm 2 ;
1:d= 70 Nlmnl;

I
164

J 165
 114. ZADATAK
F F ~ FB
FA ~ (1) (2) Uklijesteni nasac je prOlnjenjivog pravougaonog presjeka koji u uk(jestenju ima
osnovicu b i visinu h, a u nekom drugom presjeku osnovicu ~ i visinu 1]. Konzola

A"!.J. B
h: je duiine I i no slobodnom kra}u opterecena silama F Odrediti kako se mijen}aju
dimenzUe .; i 1) U zavisnosti od z, do hi konzola hila idealnag ohlika.
I,n 7/ 7-
DA 1'0 ,l.!.!;1
a 2a a b=15 em;
h=22 em;
1=2,5 rn;
F=40kN;
';= ?
1)= ?

Bie§enje:

Presjek 2-2:
Normalni napon:
M(2)h
(5 (2):::: 1(2) '1 :s; ad
x ~

h;O:7,041 em, usvoiima: h=7,1 em

Riesenje:
presjek 1-1:
I) Za vertikalnu ravan uvjet za konstantnost napono je:
Ovdje treba odrediti bo tako da tangentni i normalni napon ne prUettu dozvoljenu
granicu. M, "/,;'1)2 hh 2 l-z
W(d=Wme,'--lil - ' - - = - - I v' ( - - ) ,
~ Mm~x 6 6 FI
=? Ix/I);o: Fh2 = 18,00 em4
8r d 2 )Za horizontalnu ravan uvjet za konstantnost napona je:
.. (I) 18
JXr:::; 4 M ~2 I b' I
USVO]lmo: em J
- W max ' - ' - 1'l'I ~ -- -'- FC--=-"-)
W (1.)- Fl'
M(ll h Fa h . (1) F·a·h M mM; 6 6
Gjmax==--- = - - - < ad => IX(I :2 - - -
l~~ 2 31~~ 2 - 6a d Oba uslova Ireba da SU ispunjeni istovremeno, taka da rje§cnje uvjeta (1) i (2)
nalazimo:
121
~=15cm~1- 2,52 ;1)=22emJl-
(1)
b o=' __~O" _; b o=7.24 em, z ;
h . 2,5
115. ZADATAK 116. ZADATAK
Lisnata opruga se sastoji iz n listova sirine b, i debUine 8. Duzine listova su tako Odrediti zakon promjene precnika grede ABC iz uvjeta da u svakom presjeku
odreclene do greda ima idealan obfik sa konstantnim naponom 0"". Odrediti silu F najveCi normalni napon bude kons/antan ijednak Cid- Poznato je: q, l, a a;t. J

sa kojom smijemo opteretiti lisnatu oprugu,.

DATO]E:
DATO .IE: q=8000 N/m;
b=7 em; 1=3,5 m;
8=1.5 ern; a=1,2 m;
Cfd=! 10 N/mm'=11 kNkm2; (5d=110 N/mm';
1=2 m; J;.
n == 8; q FB

F I A
c
I z
I a
I
I 1z sLatii!kih uvjeta ravnoteze lako nalazimo vrijednost otpora oslonaca:
I
I
(l + a)'
112 112
I FA=q(l+a)-q
21
; FA=12,35 kN;
I
F1J
=q (l +21aJ'.. ,. FE =2,
524 kN;
Rjesellie:
Za obiast AB:
lzjednadibe za normalni napan u poprecl1om presjeku grede: a = M m'\.~::;: (Jd
Cf d

za n - listova imamo: M(z) d(z)

Cf(,)=~(--~-=Cf J = const => W(zJ =M(z)
--- ... (*)
. 1./) 2 x ad
I
, F·-
ili n__8 _ = _4. => F = ~nb8'
b =,
.'!.!!..; iz (*)=>d(z) 16M(zJ
6 Cf d 3 Jr-O'd

za obias! ell:
F=4620 N;
M(z)= QZ2 . => d(z)='~ ~~;
8qz2
2 ' lr'Cf J

168 J69
 za oblastCB:
117. ZADAl'AK
otporni moment inercije u pre,sjeku z:
Konzola konstantne visine h i pron~jenjive sirine ~, opterecenaje sa F i q. Pre!J:jek
grede na mjestu ukljestenja irna §irinu h. Odrediti zakon promjene sirine .;, u
zavisnosti ad poloioio presjeko , do bi greda Mia idealnag oblika. Kolika je sirina
konzole na mjcstu c.Poznalo je:F,q,l,h,h.
... (*)
DATO]E:
F=20kN;
q=9800 Nlm; 1-(*) . e(7J=~U_)(1-2Z)'
1=3,5 m;
2. =;> S- "1 2 12

b=30 em;
~(7)=0,459'1(r4(cm-J J-( 3,5-22/;
h=25 em;
F ,~irina grede 1'1([ rnjestu c: 2=0
q
1;(0)=0,459-10- 4 3,52 104 =5,63 em;
'1_
/
h I dakje sirina grede na n~jestu B (za z;:::: ~-) ~(~) =0;
z
112 112 H8. ZADATAK
Greda presjeka 2-20 na dva oslol1ca opterecena .Ie u ravnini koja prolazi kroz

b 13----+--- ~ 1-------------+-- ! rebro profila, silom U obliku lrouglastog opterecenja prema skiei. Za date
vrijednosti q i I, odredili napone u tackama 1 i 2 presjeko na mjestu gdie je
najveCi moment savijanja.

Rjesenje:

Za oblast A C:
I DATOlE:
q=9500Nlm;
1=5 m;
b=80mm;
W( J= wx(m!lx)~
M(z) .,. ~ (z)h' bh'
h=200mm;
x? UT
=, 6 6 tga=O 313-
lx=2300 C~,4;
b[(4F(l-2z)+ql(31-.."z)l. l y =357 em4 ;
4FI + 3ql'
I
z:;:::_· I bql'
-
7G
2' ~(2) =-4FI +3q/'; ~(l.75)=5,63 em;

I
 y uvr,lftavanjem Zm U (*) slUedi:

M Illax
= 3.J2
64 q
['

Mmax=15744,17N/m;
x
Sa sl., slijedi:

x, =!'. sina, Ot=arc tg 0,313=17,38°;

2
Xl = 2,99cm;

x, =-bcos'a+ Xl =-8cm17,387+2,99-4,64 em;

X2 = -4,64cm;
h
Y1 =- cos a ;
2
Y1 ::::::9,54 em;
b
Y2 =)" +bsinOt=9,54 cm+8 5';1117,38°=1 ],929 cm=l 1,99 em
y
Y2=11,99cm;
q 1C
(P = ---Ot=90-17,38=72,62;
2
B
Napon u porecnom presjeku na f1?jestu maksimalnog momenta savijanja u tacki 1:
z
3/41 1141
O'j=M",,'x(Si~'I' y, + c~sP.x, I
-'x Y)
Rie,senje: 0'j=101,7Nlmm2 ;

au tacki 2 je:

- mw, (SlIHP
aj-M - - y , +COS(P
Ix - Iy -
,2_
- - X ' l -I,7k kNkm -J7,20NlmlhJ.- ')
,.. 2 T

2 qZ 3 3ql 2 qZ 3
M,=FA,Z---=-'Z--- ,,' (*!
91 16 91
dM (z) 31-J2
---=0-.....07 Zm::::--
dz 8
zm=2,665 m;

172
173
119. ZADATAK
Oznacimo sa k= W
W x , i usvoJ"imo
· (pretlJOstavimo) da .je k=4. 7, sada iz (*). mozemo
Greda pr£?fila I, opterecena je u sredini silom F. Ravan opterecena sa x osom Cini y
ugao rp. Izracunati potreban standardni profil, aka je dato: F, I, ad. izracunati w.>;::

DATO,lE: !}1max (sinq>+kcos.p)=cr d ;

HTmax
F=40 kN;
1=4,5 m;
Cid=lJONlmm2=lI kN/cm2 ; M
max
= Sill,!, + ,(COSip
. 1
FI (sin 'P +.!5 cos 'P )
rp =80°; ad 4a d
Ravan
= FlSsiDrp+kcosrp)
opterecel1ja
4vd

W y =736, 75 cnl;

lz tablice za I prqfil vidimo da nam lla.S' Wx , pripada intervalu 653cm 3:::::;17vx3o do

Vlx32 =782 CITr". Mi usvajamo prvi ved otporni moment Tiflx32 =782 errr' Ie nam je
standami profill 32.

112 ll2
120. ZADATAK
Za dato opterecenje i poloia} sile F dimenzionirati gredu standardnog I-profila.

DATO,lE:
q=9000 Nlm;
F=25 kN;
Rje/fen;e: 1=4 m;
01=20°;
Napon no savijanje fwd kosog savUanja je:
ad=] 10 Nlmm 2 =] 1 kN/cm2 ;
_ (Sinrp cos'!'] .
GC-MnuLf Wx + W~- : :; (J'd '

1 F I FI
Mnuv:;=FA "-=- - :::
2 2 2 4

~
V cM
=m"
--
Wx
l' SIn<p+-coscp
W,
Wy
)<
_ Ci d'. ... (*)
 31 F 1 2 I Fl·. 8 2
-+-COSCl- - I +-·-.cosa--, (--cos a)
dM, -0 2 'I 4 3 'I q 9
- - - =;>Zm
dz 2
Zm;:::;:3,29 m;
ovo Zm mjereno je od oslonca B i predstavlja p%za} opasllog presjeka. Za ovako
R.O.q ..,.Y ,R.O odreden poloia) treba sada odrediti ugao fl, odnosno ugaoffJ kao i vrijednosti
,, i M'rmax ..
, i / 1
fJ/ R;e;~F MF=3 FZm; MF=27,42 kNm;
i /
/
2

i ./
,.
/
./. M ql
Q=2'Zm-Q'T;
Zm
Mq=JO,51 kNm;

f/fp 2 2
111r =Mq +Mp -21i1q. M F
2
· COS(X; Mr=MrnUJ.x~37,47 kNm;
--j7/~:::::~~- x
./
./ I
~
a M,
ig f3 =
M
M
q
F sin(x
+M F Cosa
= 0,25852 =;. f3 =14,49";
01 i rp =90 -fJo=75,50o;
0
! rp =75,50°;
2131 Uvjet dimenzionirar~jaje:
/ - -(I'+cos
-M rlllax: (sin - -(P;1____
M rmi\X_ W
(5- (sinrp+_x cosrp)
'Wx Wx Wx Wy

k=( ;~ ), pretpostovljamo do je k=4,2,

M rlllllx •
R/e§enje: - - (sm<p+kcos<P)=crd,
W,
MF =FE' Z=j p. z, -7 u ravnini R.O.F. Mr ~
W" =v:j'-- laX '
(smrp+kcosrp); W,=670,94 em' =671 em";
';,

M _ ql qZ2 "ad
0-
2 'z-T,-7 u ravni R.O.q. Iz tabliea za 1 profil daje Wx.w=653cm3<67ICln3<Wx3Z=782 ern, uzet cemo prvi
otporni moment, u na§em s/ucaju rVx32 , dakle standardni projil je I 32 za k(~ji su
lz MBC==>M/= M q 2 +M/+2 Mq M,(COS71:-OI) odgovarajuce dimenzUe:

M2-M 2 2 b=131 mm;

,- q +Mf +2MqMrcosa, MF=M/=/(F), h=320mm;
M2 ql qZl Fz Fz 'II qzl 8=11,5 mm;
, =( - . Z--'- ' /+(--/+2-( -z - - ' )cosa,
22332 2 81 =17,3 mn!;
r =11,5 mm;

176
177
 5. EKSCENTRICNI PRITISAK 1 ZATEZANJE radijus inerc{je:

d 4 Jt
121. ZADATAK .,
t
I"
=-==-~=-
6'4- d'
Y A d 'Jt 16
Pri busen}u celika svrdlo vrs; pritisak na materUal silom F. Svrdlo}e parolelno sa
stubom busiliee. Odrediti najveCi i na}manji napon u stubu bu.filice, poloia} 4
neutralne ose. u= -a =.:: - 1,5 m;
DATOJE: d
x]=-- =-17,5 em
a=1,5 m; 2
d=35 cm; v=o; x,=+ d =+17,5 em
h= 2 m; 2
F=1950 N; ( d \I I
(-a)[--
(jl=?
F 2 1
(5, =.:: (5rnax =.:: - .' 1+ )
A[ el 2
CY2==?
16
a

!
I !
i (51 =0,715 Nlnlln2 =¢> istezanje
F di
1
i
i
i
/ / / / /! /

'-'-11>
('i =~
'ltd'
(1- 80
d
J
2 x

Riesen!?;.
Napon na pritisak ekscentricnom silom opterecenog presjekaje:
a=F 11 u,x v· y
A +7+-,'-)
'y l~
122. ZADATAK
Krolki slub oplerecen je silom F. Odredili za kolild procenal se poveca
maksimalni napon priliska, aka je isjecen presjek za b/4,
aJ sajedne slrane;
bJ sa obje. ~
DATO.fE: iliI
b
"2 "4
36
3

+(u+-t-
b, b 2
3 16
0,608b 4
48
F=25000 N=25 kN
b=25 cm;
l y =4948 em4
F
c .2 Iy 0,608·2b 4 0,695. b 4
lv=:::- -----
. A, 0,875 - 48b' 24

i/=18,098=18, I em'
1
-16F
- - - 1+
O'J nun = -7hZ £1J
u

[ ']
u+~

.
I"
2
4

.?"lmax .100 % :=130%

rY

b) Stub zasjecen sa ob}e strane:

2 2
b 2b 3b 2 2
A=----=-=23437cm
2 16 8 '

(}2 -----
SF
rtI£L"I:- 3b 2

Rjesenje:
rY2nwx=-0, 106 kN/cnl
a) Stub zasjecen sa jedne strane:
0"2mm; .100 % =133,3%
b2 b (j
LA,lI
u=----'-= 163
_ b
_ =_= 11gem
2
LA, 7b 21 '
16

180 181
123. ZADATAK
Za stub datag presjeka adrediti; - 3a(3a)3 - 2aa 3 79a 4
1y- =--
aJ Analiticki izraz neulralne ase aka ekscentricna sila djeluje u tacki D. 12 12
b) Proracunati karakteristicne taeke jezgra presjeka. _2 Iy 79a 4
l -------
c) Za neutralnu asu koja prolazi kroz taeke D i K naCi odgovarajuci poloia) Y - A - 84
ek.scentric':nc sileo
;/=33.85 em';
DATOlE:
a
F~30 kNm; U= -- =3 em;
a=::6 em; 2
3a
v=-=9cm'
2' .

lz (*) slijedi: ~__ + y-9 =1

- 33,85 - 23,57
a

Il

a
I

_._ _ _ .x b}
x
- ----- v
- -'-
11,28
=1
2.618
- jednaCina neutralne ose;

I "]" iz tacVcejezgra:
tangenta I-I
a a
,- 'k na OSI- xJe
OtlSjCCa - x=--
3 a= - 9 ern,
2
od.~iecak na osi y je y=oo,

Iy
.,
aJ XI=' - - = ---!c-- =0.
x 3
analitic!ci uvjet neutralne ose.' ---·a
2
I xu yv x XI ~ 3,76 em
+-,-+---=0=;--+
i'2 ·2
=1 --.(*J
Y lx -~y

u v . =0
-y.

Druga tackaje simetr~cna prvoj i dobzje se na analogan naCin:

I
x~
2a(3a)3
12
+ aa 3 55a 4
= - ' - ---(1)
12 } ,2 Ix 55a'
x; = -3,76(;111., YI =0
A~7a' ___ (2) =:;> lx :::::- =--
A 84
"11" tacke j ezgra: Y
tangenla II-II x
oc/!',jecak na osi X=oo,

·2
1Y
.2
1y
3
odsjecok na y osi je y= - 0=9 em;
2
'f=±======~f~l___
/r;------ z
t
e
h
B
Y

k
e
I C

Yll=--=--=O, Xl! =0 A / F2
X = x
·2
'x _
7618
Y ll = - } - -_, - em,. 1..!--_ _ _...J1'-._ _ _~ b A
~
b h
D
-0
2 Rie§enia:
YI/ =-2.618cm;
Ukupni napon 14 tacki A:
Druga tG(~kaje simetricana prvoj : x~ = 0; y~ =2,618 em

c)
jcdnaCina pravca K-D:

- ~ + Y =]-'J odavde sliiedi za koordinate sile:

a a (JA= -1,728 kNkm 2 ; slijedi zokljucak do)e u lack; A pritlsak
i y2 '79
,
Ukupni napon u tacki B:
Ul=---=-a

~1
-a 84
SF, 6F21_
u1=5,64 em; F,
OB=- [ 1+ e-;:; -Fyi
-. = - 2bl1'- bh' -
A ': Hly

0'11= -],6613 kN/cnl; -'J pritisak.

v, =-3,93em
Ukupni napon u lacA:1 c:

i;~ 1
124. ZADATAK
SF] 6F,i
Stap pravougaonog popreenog presjeka, izloien je uzduinoj sili F I , I poprecnoj F] [
O'c=-- 1+ e - F,l = - - + - -
+--
A Wy 2bh bh '
sili F,. Odrediti normalne napone u tackama A, B, C, D, ukljestenja.

DATalE: O'c= 1, 7946 kN/cnl;~ Istezan)c.

F 1=20 kN; F2 =18 kN,' b=30 em; h=25 em; 1=3 m; e=5 em; aD= 1,727 kNkm2; ~ istezanje.
O"A=?; CJB=?; Cfc=?; (]D=?

184 185
115. ZADATAK 126. ZADATAK
Greda)cvadratnog presjeka G, opterecena je si/om F i ravl10mjernim teretom q. Dimenzionirati kransku stazu AB pre~jeka i ako je opterecena silom F. Poznato je
ce
Sila djeluje pod uglom cx. Odrediti pre,~jek u kome se pojaviti llajved normalni jo§ a, I, ad.
napon i veliCinu ovog.
DATO.lE:
DATOlE:
F=130kN;
a=25 em;
1=4 m;
F=25 kN;
q=8000Nlm; a=40o;
2 ,
1=2,5 m; a,plIO Nlmm =1 J kNlcm';
[1;=::20°;

q
... y
I

a x
'._--1-------11>-

1 B

!!iesenje: I
Ulcupni napon ovako opterecene gredeje:
2 _ Rjeifenie:
_ qz
F2S1lla Fcos a _
0",---+ ---+ - - ,
2W, W, A };MA =Fn-sina-l-F-2=O=> FB =~
dM, lsma
- - = 0 => Zm= sina F
dz q
FA=F-Fw sina =F-Y!:.
FO -z) _
2,"=1,068 In = 1,1 m; I I '
F(l- z)
-z -7 moment na savijanje na rastnjanju z ad aslonca A.
I
, Ukupni napon.ie jednaJ.;; zbiru napana na pritisak sav~im'1;ja:
W.= a =2604,]6 cm 3 ;
6 cosa
0"1mnx=2,13 Nlmm 2 ; A
~V(,)= F(ZI-Z') Fz
----+-ctga;
WI
.. Al
Uvjet ekstremnos; (maxima/Hog) napona je:
d(5. 0 1 I W, , ..• . ,
--" = ::;;;;;;;> Zm::::: - + --' cfgfX, -)- la-Itlcan presJel":,
d. 2 2A .

I W,
+ - F (-+._)-0; (5,,;
21A 2 2A

Premo podacinw za standarde J prqj-lle treba odahrafi probanjcm par

najpovoUnUih vr~jednosti Wx i A kqji c'e zadovoljavati gon~ju nejednai::illu, ovako
odrc(tenom paru odgovara odrcilcn brqj prqfila.

Prvi standardni I profil, If;jedno i nqjpovoUnUi, ko}i zadovoUava gornju

I1cjednac':inuje

J 38) ako uzmento tqj pro/il, mula je: OTPORNOST l\tlATERIJALA II

. ~

Cf/ilIlX=IO,61 kNlcn( < 1 J kN!cn(".

,

6. ELASnCNE UNIJE
(STATlCK! ODREDENI ZADACI ) ................................. 191

7. STATlCK! NEODREDENI ZADACL ............................. 203

8. DEFORMACIONI RAD ...................................................... 236

9. IZVUANJE ........................................................................... 250

10. SLOZENA NAPREZl'~l\IJA ................................................. 259

ISS
 6. ELASTICNE LINlJE
STAnCK] ODREDENl ZADACl

.127. ZADATAK
Za gredu na dva oslonca opterecenu zadatim teretom odrediti maximalni
normalni napon i tangecionalni napon te naCi ugih na ;redini grede. Greda je
pravougaonog poprccnog presjeka.

DATOlE:
bxh=30x50 mm;
a=0,7m;I=2,lm;
F=15kN;E=2·j(j'MNlm';
1=,100 cm4

-1>

~~}
b

Rje§enje.'
c c c c c C
Y,=YJ +Yz YI =Y2 =? Y =2Y2 ;

Yc=2. F·I) .f -"-3a[J_(-,,-2IJl3a2)~IJ- 23 .F.[3 =? yc=3mm;

6· E . I 13a 6a 3a) 6a J - 648 E· I
FA=Fn=F. M",==FA·a=F-a;

Ft • Sx 3F kN 2
max
-=--"- =- = 3--- :.::::::> 1;na,,=3 kJV/em
I x .~ b h ' em 2
[l8. ZADATilK Riesenje:
Gr~eda na jednorn krqju prepu§tena,opterecena je sila/na F i q. Odrediti ugib M,= - Fa= -6,5kNrn;
lacaka C i D.
Ye = Yel +. YC2 + YC3
12i1TO JE:
5. q _/4
F=13kN;
Yel ::::: ?84E'T
_, .,.,1
;
q=8 kNlm'
l~2m;a::::.O,5m, F ./'
1=75() em'; Ye2 = 48£1 ;
£=2'/.10 5 MN11II2;
M ./2
Yn =-16El ;
F

-~
z 5- -['
F·/' M [2
I" Ye:::; +-------=1.54mfll:::::}
384EJ 48£1 16EI
D
Ye ::::: 1,54 mnl;
a

~ kru{o
-. YDI
YD= -YDl-YD2+ Y D3+YD4;

yD2

VJ)3

YD=0,85 mm;
krula / F

VD4

192
193
129. ZADATAK M 2 = -O,225kNm;
Za gredu na slid na(j ugibe 11 tackama C j D: F ./'
YCJ= 48EI;
DATO IE:
I
(l-...l..).[M (l+...l..)L
/2
1~1,5m;
YC2= 6EI' 21 21
(_z_...l..l)+M
21 21 IJ
a=0,3111; J 2

q~5kN/m; 12
E=2, 1·1 OSMNlm 2 . y c ,=--·(M
.'- 4EI . J
+M.)·
•• '
I~500cl1/; ,
F=12kN; yc=O,641nm;
YD= -YD/+Ym+YD3= -/3r a+{j2' a +yW;

c ~HI F _i 2
{31=''''--,
16El
I n 1
!J2=---·(M + ZM ).
16EI J 2 '

q ./4
Yw= 8El ;
YDJ

no, ZADATAK
Ram prema slici opterecen je silama F i momentom M. Odrediti vrijednost sile F i
momenta aka je pozn.ato vcrtikalno pomjeranje tal:aka C, D, K, te naCi
YD2
horizontalno pomjeranje tacaka C, D.

DATOJE:
11 =500 em4 ;
12 =1000 em4 ;
h=im;/=2m;Ec;
yc=3mm;
MI~'~ .q.O'~ = -0,075kNm=> YK=2,3mm;

MI= - O,075kNm;
 F F
II 12
/12
C D
h 12 It
lJ K

II
112 TI2

K\M

lloriz. pornjer. presjeka C, D:

[
F·--11
,
4 Mi Flh2
Xc =X D = X 1C +X 2C =0; h + · - - - - = - - h+--
2EI, 24EI, 8EI,
F =8,3kN
M =-31,5kNm

131. ZADATAK
yJIJ Prosta greda raspona i, opterecena je ,va dva jednaka konceniricna tereta F,
D' Odrediti ugib presfeka na sredini raspona Ileposrednoln integracijom.

DATO,lE:
F=JOkN;
J::::::3m;
Ix=9800cm 4 ;
a=O,5m;
E=2·J(YNlmm 2 ;
)'10=
!vI .['
6EJ H2 "
I zl}J -_3M:!.~ 64"'1
L~ 1 '

196 197
 G) 132. ZADATAK
F
S I Prosta greda je opterecena na 2/3 rcu>]Jona s lijevog kraja ravno!t~ierno
podijeUenim teretom q(kNlm). Odrediti nagibe tangente el. linije na osloncirna i
ugib presjeka C na 2/3 raspona:
a) metodoTn integrisanJa
b) grafo-analititkom metodom

!
: f' Fa
~,~~------------4! :
DATO,lE:
I ! i 1 q~5 kN/m;
,,
: !
,,
I
1~2m;
,,, ,, I~lOOOcm4;
,
: l E=2-1rYNlmm2;

FA ~FB ~F
diferencijalna j edanCina:
Ely"~ -M.(z)

Ely"~ -FA·z I +F(z-a) I +F[z-(l-a)],

, Z2
Ely = -FA • +Cr z+C2 1+F-(z-aJ I+FIz-(I-a)},
Z
ys~~ F.a. 31' - 4a' F' F"
24 EI
'f'
aJ
Ys=O,276 mm;
l:MA~O
IYi~O

.1'~~a2p.
F B I-q3. .I~ .3. ·1~O,
2 '
323
.1" ~F·a(I-2a); 4 80
FA~- ·q·l=- leN;
9 9
YA+ YB~2 f+ f'~2.~ ·aFa+F·Q·(1-2a); 2 20
2 FJJ~- ·q·l=-- kN'
9 9 '
fA= YB~i F·a·(l-a); Ae:
a~-f3=3,18·4; I F'
M 1= 1 2
A'Zr-'q'Z/;
2
 EIVI " =~ FA'Zrl'-'q'zl'
1 2 Povrsina dUagrama momenta su:
2 .,

EI'YJ '=--FA'z
1 2 1
l +- 'q.,3+ ' F'= 11MdZ = 1'f~q[2[8~_9(_,,)2 ]ldz = -~ql' ;
2 6 . . 1 CI, o 01
18 [ I f 81
EIYJ=--1 FAz I 3+-
1
6
·q· 4+ C z+C
2 4ZI ' 1 2 F"=~ .~. .~(q.[2).
2 3 27' ,
BC:
, I /2/31
d
M2 =Fs-z2 Z = F' 0 Mzdz= 187 ·1;
EIY2 "=-FBz2; z,,=3:./+~.[=21
3 9 9'
El;,.=-~2 FIlz' +D I,. Fiktivni otpori oslonaca su: FA+FB=F'+F";

EIY2=-~6 Fwzl. +[)lz,+D

'- 2,•
EM'=o
r FBi-F·' 7_ F ,,2 =O=;-.
18 9
za ZI=O YI=O=>C,=O
F B= 7(.3)
2,=0 y,=O=>D,=O 243 q'[ ;
2' 8 3
FA=--'l!'/'
243 '
Jaz, =%.I}Y, =Y2 =>C, =~(q.l')
243
Z2=j.l}y,. =y; =>D, =-2..(q.13)
243
Nagibi:
C, 8 __
a=--=_. q.[' . 133. ZAn4TAK
E·I 243 E./'
Za konzolu opterecenu prema dato.i slid metadom dircktnog integrisanja, izvesti
7 q.[3 jednaCinu elasticne linije i naCi ugih slobodnog kraja lwnzole.
P=-243·E./;
DATO.lEc
b)
F1 =8kN;
F,=5kN;
q=l kN;l=2m;
E=2·10 5Nlmm 2 ;
I x =9800cm4 ;

200
201
 7. STAT/CIU NEODREDENI ZADACI

134. ZADATAK
B Kontinualni nosac ABC raspona L=a+b, oslonjen je na tri oslonca i opterecenjem
--- po cUe10m rasponu jednoliko podjeljenim teretom q. Odrecjitl otpore aslonaca:
YB _--------------
112 112 FA DATOlE:
~--~~_4~---~----~
a=b=I=!12L=3 m;
FA=F1+F2 +q ·I=15kN;
'1=JOkNlm;
IMA=O;
-MA+FJi+F,"- +'1.1."- =0·
-2 . 2 '
YB=y(q)+Y(Y)=~4~:1 ~ - {z J+( ;J] __~~8~3 = 0,

I F',.-
-F',..+
MA- I +q.-
I' =;, M =23 k Nm; y _ 5q(~. YII . (21)3 =0
A
2 2 • IJ - 384. E· J 48£1
_2
5
MI= - F1z- q· ~ (interval BC); )'/1=4' ('1.1)

M = _F. q. z' I. Yll=37,.5 kN

2 I z--2- -Fz!z-2:)'
B
-F2(z-~)I,;
*1 I·
Z
M(z)= -FJ·z- q'2 '[,

EIr"=FrZ+~z21 + F,.(z-~); a b
I 2 I
F F ·(z---)
Ely'=-.!... .l+'l. .l+ C + 2 2
Otpori oslonaca:
2 6 ' 2
l!,
±Jill
l:Yi=O :YA +YC +YB-'12.f=0
F
3
F2 • z- 2:) l:MA=O: Yn-l+ Yc2· I - '1.2. [. I =o=;,
Eh=-6.L Z +Ji... ·l+c,z+ +C 2 ;
. 24 6 Yc =-8,7.5kN;
Za z=l, y'=O YA =31,25 leN;

y=O

13
y= 48-:-e:z ·(l6F1-F2 +6·q·I); y= 1,4 mm;
135. ZADATAK 11 11
FB=-(q·l)=- F;
16 16
Nosac AB, duline i, canst. momenta inercije, uklijdten je na jednom i slobodno
oslonjen na dn/gom kraju, opterecen je po cijeZoj duzini teretom q i silom F=ql na ;[Yi=O :
sredini duEine. Nacrtati statieke dUagrame nosaca i naCi ugib na polovini duzine. 21 5 7
FA=-F- MA=--P·!· M,,=-P.f·
16 ' 16 ' . 32 '
DATOlE:
F ./' !7·P·l' 5· F B /' ll·Fl'
q=12kNlm; yc=y(F)+y(q)-y(FIJ)= ~- + =---'
. . 24£l 16·24£1 2·24El 24·32£1 '
1=1,8m;
F=q·l; Yc = 0,1 07mm;
£=2,1 ·105Nlmm';
I=8000cm4 ;
136. ZADATAK
F
Nosac A B, duzine I, const. momenta inercije, uk1jdlten na oba kraja, opterecen je
raVnOl11;jernim teretom 2q do polo vine rw,pona i sa q na preostu[om dije/u.
z Naertati staticke dijagrame.

DA.TO .fE:
q=5Kn;
1=2m;

F8

Rjeifenje:
zadatak je I x stalicki neodreaen;
FB-staticki prekobrojna YB=O;
YB=y(F)+y( q)-y(FB)=O;
5 ,
48' F ./- .Z4 F -Z'
~,,=-__ + -'L_ __ 8 _ = O.
E·/ 8·£·Z 3EZ ' zadatak je 2 x staticki neodreaen

204 205
's/ov;: Y8=0 ... ( I );{38=0 ... (2); zadalak}e J x SN
yc=O uslov deformacije
') '" Yn=y(q)+y(q')+y(MB)-y(F8)=0
q ./'+ 7. q' ./4 + M B ./2 __
F R_./' 5 q.(2·1)4 M .(2·1)2 q .[
_ _ =O 0; F c =-=20kN'
·E·! 384.E·! 2·E·[ 3·E·1 ' 384 E·/ 16E[ 2 '
') '" {3B={3(q)+{3(q')+{3(MB)-{3(FB)=O
,.1'+ ___
- q·I' +_B
M·/ F "_=O-
___ ./
:,E! 48El E! 2E! '
. 38
n"- .q./
64
'n=5,92kN;
. 58
A=- ·q·1
64
A=9,06kN;

fn=~ ·ql
64
f})"2,18kNm;

1A= _-2... 'q'/' F B =20kN;

64
F A =q·l=40kN;
fA" - 2,81kNm;
12
Me= -M+FA·l-(,·-=O·
lc=~ .q.p 2 '
64
1c=I,25 kNln;
Iv! max 3
WX= - - =320 em ;
p. ZADATAK ad
~ontinualni nosac ACB, oslonjen je na tri aslonea, opterecen je ravnomjerno Za proiil [ 26 iz tablica.ie
eretom q i spregom M prema dato} slid. Nacrtati staticke dijagrame nasaca.
3 4 3
)imenZionirati nosac aka je poprecni presjek [ profil i odrediti max tangentni W x =371 cm ;Ix =4820cm ;Sx=221cm ;

'apon.

~ATOJE:
1=2 m;
'=20kN/m'
4=q.PI2=40 kNm;
;d=125 N/mm'.
 138. ZADATA[(
N . y./' 51_/3 Y_/'
+--=
z ~S~c A~G,momenta inercije 11 i nosac GC momenta inercUe Iz, vezani SU Ii, G 24£1,
+---- - - -
48£1 2 3EI 2
~IO ~m I optercceni premo dato} sliei. OdredUi otpore os/onaea, otpor i moment
~ ~e:tenja i nacrtati stalicki dijagram nosaca. y=22 F
zracllnati nagib zgloba. 56
F Y=7,9 kN;
11
FA=--F
56
F A = -3,9 kN;
!
F B = 33 F
56

JJo FB=i 1,8 kN:

~ 90
I'c=---·F
56
F c =32,lkN,-
17
M c=-- FI
28
M c =48,6 kNm;
F Fe I
MB=Y--
2
M B =i5,8 leNm;

zadatakje Ix stancid neodreden Y -/'

YG=-
Y staticki prekobrojna 8-E-l 1

uslov d4ormacUe. YG=8,7mm;

208

209
[39. ZADATAK 140. ZADAli!K
Vosac ABC horizontalno je uklije§ten kod A i oslanja se no pokretni oslonac B. Konzolu,duiine h horizontalno uklUestena na jednom kraju, nalUeze drugim
4B=I, a na slobodnom dijelu BC=c opterecen ie kontinualnim optcreceniem krajem, no sredinu obostrano uklje,<tene grede, duzine 12 . Konzolo ie opterceena
1=20kNlm. Popreeni pre~iek grede je profil INP20. Proracunati iiirinu i duZinu po cUe/oj duZtni ravnomjernim teretom q. Odrediti uzajamni pritisak izmeau
arne la, deb/jine J0 mm koii treba dodati pojasevima profila po da bude konzole i grede te nagih tog mjesta,ako je:
Tf < JOkNknl.
DATO.lE:
I1B=l.q2.3. 2= 4q
2 3 3 12
11 =-=4117;
2
80 q=JOkNlm;
M B= - 3 kNm=26' 67 kNm' ,.
4
I 1 =h=.5740cm ;

E~2·J(t'iN/rnnl;
q
2xSN
II y B(k(/Ii.~)= ye(G!?); d GR )=:-2 dopu. uslova;

1=5m c=2m t If i f
11

Izl2

.. .. f
¥= 0 '"
1 1
- MA·l·- MB·l=O
3 6

1A =M n = 40 kNm'
23'
M
y = - 5adf
Wx .

Vx= Mil =266,7 em3 q. l 1' Y. 1 I 'y.

I' 2 M elz 2
(j d) - - . - - = - - · 2 - - - ... (1)
8EI, 3EI, 48EI, 16EI,
3
lWx =52,7em ;
Y· ' . Mc.!L. Mn .1 2
=0 ... (2)
16El 2 3EI, 6EI 2
 q·1 '
Me=MD=--I-
·12
40
Mc=MD=-
· 3 kNm''
C' 2· q .11
FA=
3
FA =~O kN; D ...........•...... E
3 ~

,
-q·ll·
~ft)/~~ ._~~~___ /~~ML~
u _u _
lV1A-I.V.1 max - -_.-
_ _ _+'L-__ J_ _ _ _
6
80
M\r =. -3 kNm''

Y
Fc=FD=- Me
· 2
20
FC=3 kNm;

y./' M ·1'
Vn=--'--2 C 2
. 48EI, 16EI 2

YB =3,1 m

141. ZADATAK
Greda ABC, kanslan/nag poprecnog presjeka, uklije§leno nO aba kraja, slobodno
oslonjena u B, opterecena je ravnomjernim teretom q i silama f~ prema dato}
slici. Odrediti otpor aslonaca B, otpor i moment ukljestenja i nacrtati static.-':ke 3xSN
dijagrame nasata, aka je:
koristic:emo se metodom tri momenta (Clape,vronuvajednac'fina)
DATO,lE:

F= ql =20kN'
3 '
1=6 m;

212 213
 2
3.F.1 (-3Fljl F
BC: M A ·I+2·MB"2·I+Mc- I=(6E1) [ 32 - 4'-)J

M A · 1+4·MB I+Mc- 1= ~~ F-I ... (2)

16

CE: M B +2.Mc =(6EI) [_ ( - ~Fl )] 112 112 114

9·F ·1
M B +2·Mc=--- ... (3)
16
17
fA=-F-1 =? M A =3I,9kNm;
64
_ 99F
'A =64'; FA=30,9 kN; a)
I
A 14 . Mc=F-- .
'B=---F-I =? Mu=26,3 leNm; 4'
64 M k.; ,/;+2 -Mk -( Ik+lk+i )+Mk+i·lk+! =6 EI[}X (X,,)-l:( /3,)];
? 160F
A = --.- ; FB=50 kN; M.A ·l+2· MB'21+Mc-l=6EI[!!"'!:"-(-S' q" ./' )] .
64 24EI 360El '
II
lc= - F·I =? Mc=20,6 kNm; M·12 3
64 MA I+4 Mnl+Mcl= - - + - qal
4 15
c 61F M A +4.MB +Mc = M +2.q .z2 (1)
~A = - - ; Fc=I9,I leN;
64 4 15 "
X.!.. +4-MB +F.!.. =M +2. q l ... (1')
4 4 4 15 "
42. ZADATAK
1 1 1
7reda na tri oslonca constantnog momenta inercUe opterecen je po skici. Za date YD=YDl+YD2+YD3+YD4=/3r;;, +/32'";;' +/33';;' +YD4;
'rUednosti:
\)D== _ _
M .1 2 + Me
R_ _
./2 F·1 + _
+ ___ M .1
_.
3 2

MTOJE: J 24E/ 24EI 64·3EI 96£1'

'=12kN/m.
,1=lOkNm'
'=3 kN; /':85 em4 ; MB=i,70 leNm;
:::::2 m;
2 X·O,5+6,8+1,5=2,5+6,4
oc=2·.](1' Mpa=2.1o-' kNPa/m ;
X=l,2 leN;
I)Kolilea je sila X aka je ugib locke D pozilal YD=3 mm;
;)Koliki je lIgib laCke K;
 F x
Kl----.t;;,.,...::::==--.:!....-L-->~
B D

114

---- ----------- -JJj- YIU

yDl
c
--- --- ---------
YD2

yD.1 x

YK4
c"------
YD4

b) 143. ZADATAI(
Greda na tri aslonea i const. moment inercije, opterecena je silama FiX kao i
specijicnim teretom q. Odrediti silu X pod uslovom do .Ie ugib u tack! D prvog
polja YD. Kolikije U ovom slucaju ugib tacke K.

DATO'{E:
1=2 m;
F=12 kN;
q=10 kN/m;
YD=O, 003 m;
Xl' 1=100 em4 ;
Yk~-+
48EI 7q o [4 Xl' E=2·](/ MPa;
+_~~

1400EI 192EI
3
Yk =1,176.10. + 1,67.10'3.5,5.10,3 +2,94.10,4=
Yk ;;:::; ~2,35 mm;

216 217
 x M A Z2 M B [2
5 q /4
... (2)
Yr,= 384El +I6EI --i6EI
/
5 [4 F(-)l M /2
YD= 38:EI + 16~I -- 16iT;
I I 14

..... -.". (2)... MB=9kNm;

".-h:::!""''''''''''''''''''''..,..,.''''-+TT-rt' M B ';
./ X=20-72+ 12= - 40 kN;

_-_--'.of _ _~~---=l----_
XCt.)3

~~M_B____________~__~tx
M I I 4
y!(= 6E[ 4 --6-E'''',[--4-

;;}- sgo 3EI

IxSN YK= - 16,83 rnm;

MK_j-lk+2MK! Ik+IK+1 )+MK+ I ·IK +1=6 E1[2:( CXK+1 )-2:( 13k)];
Mn
-MA-Z+2MH2-I+Md=6El[_(_L il ;
24El JJ K
MA= - F41; Me= Xl. X=q-I-J6. M 8 +F ... (1) 114
4 ' I

;:;
/'/'jT I ?= 114
xt
~,~~------~~~---~~
__ - YIG
-----
X
 144. ZADATAK
1 xSN
Okvirni nosac ACE, const. momenta inercije, zglobno vezan u A i B, opterecen je
{31=CX2 uslov deformaeije
koncetrisanom silom F prema datoj skid. Odrediti otpore aslonaca i nacrtati
sta/iike dijagrame nosaca. Me" Mel Fl2
--=---+--
3El, 3EI 2 16E1 2
DA 1'0 .llf.;. /12 F 112 3Fl
F=28kN; Me= - ~Mc=12kN;
c 28
1=4h13=4m'
Er~:.E2;IJ';I~; B GREDAAC:

h lJ L Zi=O: ZA-ZC=O;
L Yi=O: YA-Ye=O;

A L Mc=O: ZA-h-Mc=O ~ ZA= Me

h
ZA=4kN; Zc=4kN;
F
GREDA Be:
L Zi=O : ZC=ZB
ZB=4kN;
L Yi=O : Yc+ YwF=O;

LMB=O:
Fl
Yd- - -Mc=O
2
Yc=17 kN;

YB=ll kN;
l
Mnuu=Yc--Mc
2
Mmax=22 kNm;

220
221
145. ZADATAK

, m 0l e
Simetric' lrrllvnosac
" " ACDB, raspona I. vIszne
. - h=l, ukljesten
-" u A I-B-I YD
~~.ferecen je teretima prema data} slici. Odrediti otpore veza i nacrtati staticke z· MD
ljagrame l1osaca.

DATO.ll1
F F
F=10 kN; Fq : q -I:30 kN; 1:6m; M= F !... = 20 kNm;
3
F
I l

(j A (}
11/3
Zadatak je 2XSN
2M3 Zbog simetrUe !WA=Ji1B;1I1c =A1D ;
aj=O i (32=a, => clop_ uslov
MAl Mel Ml
- - - - - - - =0 (1)
3El, 6El, 9E1, -"

Zc 11111111111$111111111111 ZB
M_A_l + M
__ s!.. __M_l_ __ __M_cl_ + _F_l'-- + _ql_2___M_D_1
_.. (2)
6El, 3EI, 18El, 3El 2 16EI 2 24E12 6El 2

Yc II IZ(l)1(2)=>
MA=12 kNm=MR;
Yn
-11111 Mc=21.5 kNm=MD;
GREDA AC:
Me e e MD J.; ZI=O : ZA-ZC=O;
@ J.; Y[=O: FA-F-Yc=O;

~ F Q J.; lvf=o: MA-ZA-l+M+Mc=O => ZA=9kN; Zc=9kN;

• ••
GREDA CD:
Zc
J.; Z[=O : ZC-ZD=O gdie.ie ZC=ZD
E
ZD=9kN;
J.; Yi=O: Yc+YD-F-q-I=O;
 I I Zadatakje 2 X staticki neadrec!en
.oM ~O: Yd-Mc-F-( - }-F·q·( - )+MD=O;
" D .
. 2' 2 Mc=MD; MA=M R ;
Yc~20 KN;
Za CDR: Mcl+2MD2·I+MB'I=O ... (1)
YA~YB=30 kN;
F(l2 _e 2 )];
I I Za DBA: M D ·I+2MB'(h+I.!J.. }+MA·I(!J.. )=6EI.[ ... (2)
ME~YC'- -Mc-q.- 12 12 8El.
2 2 4
ME~I6KNm; Mc.. I+4 ·Mcl+MB·I=O;
3 2 2
Mcl+6Md+2MR'I= - (-)F (I - c);
4
M6.ZADA~ M B = - 5 Me;
Ram po skid opterecen je c"W dVlje simetricno postavljene sUe F. Tri strane rama M c =3,0761dvrn
su momenti inercz;e I I a cetvrta h. Za date vrijednosti:
MJJ= - 15,40 kNm:
DATO ,IE:
F~20kN; 147. ZADATAK
IJ~150cm4;
12~V2; Ok-vir kunstaninog poprec;nog prqjeka od istog materUala objeKen je u tacki C, a
l::::h::::3m;
opterecen je sa silom F.

Odrediti: a) izracunati veliCinu reakcije momenata u rogljevima

oj moment inercije u tjemenima (Clajperonova jednaCina) b) Za popre(~ni presjek 1 NP18; a=3m,' F=2kN; izra(.':unati velicinu nujveceg
b) max ugib u intervalu AB normalnag napona u prc:,:jeku D (Uticaj uksUalnih sila zanem,ariti pri
iznalazel?ju staticki neodretlenih velic"ina).
C 1<11 I ~ID /'
11 MA=MB
(XAC=(XAB ... ( 1)
I 2
MAa __
---+ Mea Fa_ _ MAa
· .... = _ __ mm
MBa.
_ _

3E1 6E1 16El 3El 6EI

F F
I I 1 , , 1
-(MA'a)+ - (Mea) = -F·a---MA·a ... (1)
3 6 16 2
/3AC=O ... (2);
1+'-""+:. _.... .......11 1m A B 1 I
-(- )MAa -( - )Mca=O;
6 3'
Me
""--.... Mv
,...--
....
1
M A =( - )P·a=eMA=MB=0,5 leNm;
,/ ¥ \, 2
1
Me= - ( - )p·u=eMc = - 0,25 leNm;
24
M D = I kNm;

224
225
 8. DEFORMACIONI RAD 149_ ZADATAK
~~tap promjenjivog poprecnog presjeka uklijesten na jednom kraju opterecen je
148. ZADATAK aksijalno si/ama prema dataj slici. Odrediti rad i izduzenje stapa.
Odrediti deformacioni rad i izduzenje celicnog stopa duiine 1=84 m, popreenog
DATO.lE:
presjeka A=d2 em2 , aksijalno zatezucom silom F=40kN, uzimajuCi u obzir i
sopstvenu tezinu stapa. F=8 kN;
A=2 em 2 ;
/.;
"// A a=0,6 m;
E=2,](;-' Nlmm 2 ,

) /. A
I z A
I-..l-;.-,-...,

r~"
(j,
a
C'
1 tG' .- ............... 'e

Fir F
a fF !'2A

IZi=az·A-F_G'=O· a
F '
I\A
az= A +)\,,([-Z); B
I

Ad=~' Sa~ ·dz;

2E 0
'F
(2F+F)2a F'o Fa 2
_ F2[ FG[ G 2[ A {=A dJ +Ad2+A d')=- --+-..- + - - ;
Ad- _ + _ + _ _ . , . 2E2A 2E2A 2E A
2EA 2EI 6E4' 2
Ad= 9F a + Fla + F2c:... =- 3F2r:!...;
A,)=16067 Nem;
4EA 4EA 2EA EA
Al=~_ A Sl dO", . Ad=288 Nem;
of - E 0" z ...~- dz,
o of
Al ,= (Je A,,) = 6Fo
AI=!2+~ B (JF EA
EI 2EA
AlB = 0,72 mm;
111=6,29 rmn-
150. ZADA1f1K 151. ZADATAK
~orizontalni slap AB, zglobno vezan u A, poduprt kosnikom CB opterecen je Tri eiestiena stapa (1)(2)(3) ad istog sa materijala, vezana sa a konstrukciji
szlom prema datoj slid. Odrediti ukupan deformacioni rad i vertikalno prema datoj ,':dici i opterecena horizontalnom silom F. Odrediti silu u §tapovima i
POmjeranje tacke B sistema: komponenta!na pomjeranja taeke D sistema.
DATO.lE: DATOlE:
F=10 kN; F=30 kN;
a=2 m; b=2 m' 12 =3 m;
A I =2A 2=8 wi. a=300;
£1=£2=2,1.1rYNlmm 2 ; {3=60 o ;
2
a AJ=A3=2A2==9 cm ;
E=2·/0 5 Nlmm 2 ;

,r
A (I

OJ

FI=Ftga
0/ F

Fi

F=10 leN; -'

F2 =2_=2F ~=F~ c
Cosa ~ ~ Zadatakje 1 x statiCki neodreden
F2 " 14,1 leN; aAiali, = 0 uslav
II "a; 12=a~; ;[Xi=O: -F/cosa-F,-F3 cos{3+F=0
Ad=Adl+Ad2; ;[ Yi=O : F/sina-F3sin[3-Fi=0

Ad = FI211 F22/2 - ___

___ F,'I, = a(F12 +2~F22)_
FI'II + ___ F 1 =J3F.1+2Fi', F 2 =- .1.
2 F -(.1.)F
2 3 - J3Fi
~+
. ,
2EIAI 2E,A, - 2EIAI E,A I 2E4
F]2lj F}1.2 F/I}.
Ad "393 Nem; Ad= - - - + - - - + - - ,
2A I E 2EA, 2EA3
Yn" ~ _ FI II + F212
a -- -- a(FI + 2~F, )
FEllI E,A, EAI
dAd
- --_-
FJI - -I ) +F21,
- [dF - - (dF,
--) + -
F]13" _ .
- -0,
dF, AlE dF] A,E dF] A,·E
YB ==0,6 nun;
F3 = - 2,51 leN; F I =- 4,34 kN; F 2 =- 16,25 leN;

228
229
'52. ZADATAK dAd, S,I, S21, 2
- - - = - - + - - - ·--=0
aS
dS, kE kE as,
(nita greda AB zglobnoje vezana u A a zategnutaje i poduprta celicnim ~jpkan:.a
~D I EK, ad Istog materUala i istih poprecnih presjeka. Odrediti dllnenzlje SJ=45 kN;
)krugle sipke aka je veliCina terela F=29kN a dozvoljeni napon je
Jd,=J500 Nkm'; b=(lI3); h=(lI2); S d 2 n;
CY = ..2. S CYd,=>--' =30
A 4
y d=65 mm;
1)
It 153. ZADATAK
x
-41>- Odrediti dejormacioni rad i ugao uvijanja krajnjeg presjeka prizmaticnog .~tapa
F kruinog popre6wg presjeka optcrccenog obrtnim nlOmentom lvfJ i /Y12 premo
b V
daf(~j slici.

b E DATO.lE:
M=130 kNcm=Mj=M,;
Zadatak je j xSN a=4m;
d=80mm;
tga=~4 " sina = ~.
5'
eosa = .::; to I' = 1=>{3
5 o{J
= 45'; G=8,1·J04 Nlmm;

IJ"~h'+(2~J =5: ;12 = ~ ·1;

/

/ !
Lxi=O ~ .................. .'! ... """'---'-"""",' .... .
d
XA-S jcosa+S,cos/3=O; / _\
Lyi=O / I' I~
/
a a
VA +S2 'sin{J+Sjsina-F=O;
2
IO,M ·0
LMA=O
2
. 21 ,I 3· F 2· S, . sin a , Gd n;
Sj'sma·- +S,.SI11{3·- -FI=0=>S2=·-.-'· - - .-/3--'
3 3 sm/3 SIn A d ,=5190 Ncm;
S] -biramo Iwo staticku nepoznatu:
e=~Ad' = (M, +M 2)·0 + M,o =3Ma~
as, 2'sina := - 6.J2
-.-= - ).-;
aMt GI o GI o GI o
as, sin f3 5
e = 0,048 rad;
, 2
_ S,-I, S, 12 .
Ad , - - - + - - ,
2AE 2AE
154. ZADATAK 155. 7.ADATAK
Sigurnosni venti! sa poprecnim presjekom precnika D,otvara se pod pritiskom p. Odredili defonnacioni rad i ugao uvijanja presjeka B i C slepenastog stapa,
Hod ventila je h, a najveCi dozvoljeni ugib opruge je Ac. Odrediti preenik zice d i kruZnog poprecnog presjeka opterecenog obrtnim momentima MJ i M 2, prema
broj n zavoja opruge ; datoj slid.

DATOlE: DATOJE:
D=IOOmm; ~d=180 Nlmnl; Ac=5mm; M J =M2 =M=130 kNcm;
2R=50mm; p=5 aim; a==4 m;
a::.30mm; b=30mm; 101 =3102 =3,402 cm4 ;
4
G=8,J .10 Nlmm 2 ;

.. (l)
/ ,
. ..•.•.•...•.•.•...•.•.• . .. _...•.•.....•. _."
/

M, =F R;
/ A cf-J
16F R
-- ::;-rd (2)
nd l 2
(M, +M2)2a M 2 a 7M'a
D'n +---=---
(3) ... P--a=Fa
4 2GI OI 2G/ 02 6Gl 02

F=4kN; A dt =2420 Ncm;

n=4; (M, +M,)'a M,·a 5·M·a
- +--=---
d=14,05 mm; G·lo, G·[o, 3·G-!02

88A =0,027 rad;

b a
8 =dA d =(M,+M')'a 2·M·a
cA
aMI G·/o, 3·G·[o,

8cA =O,011 rad;

2R --
232 233
156. ZADATAK 157. ZADATAK
Cilindrii'na zavojna opruga, preenika iice d, srednjeg precnika D, sa N zavajaka, Odredi!i de/armadani rad i vertikalno pmnjeranje locke C nosaca AB,
opterecenaje aks{jalnom silom zatezanja F. kanslantnag poprecnag presjeka, aplerecen teretima prema d%j sliei 0) i b).
Odrediti: Koristiti metodu CastiUana.
a) silu F, pod uslovom da napon ne preile vr(jednost dozvoIjenog napona na DATO.fE:
uvijanje
P=q.[=2O' kN;
b)diferencijalni rad opruge
1=4 m;
c) POlnjeranje napadne tackc siZe 4
1x=135O' em ;
E=2, 1-10' Nlmm';
DATO [E:
d=4 mm;
D=3 CI1)'
N=20"
0,,=180 Nll1Im 2 .
G=8 -j 04 NII11J1:' .
2i/3
a)

0= M, _16FR 2
]V
o
--d'
.11;
$-ra =?

F==.-d ' ·re·T tl

16R
F =150N;
b)
2lrNU

fMt2 .dS
A,,=_o =?
2-G-1 0 B
F
F' R' -1I;·N
A,,=-' 32p 2 R'N
G-Io Gd 4
6p 2 Z3
A" =237 Ncm; Adj = -.:::.~-
9-81-EIx
c)
A d{ = 7430' Nem;
y_dA" 2-F.R 3 -7[.N
B- iii - --G-.I~--"-- ClAd! 12Pl'
o
yc= dP = 729 - Elx
Yu=32 mm;
Yc =7,43 mm;
 M 2= _q_i2 (7
l -2
_i)-
4'

1 2 2 1 I

2
Ad{ - fM, -dZ+---fM,.' -dz
f M(z)' -dz; . 2·E·1 x 0 2·£ Ix I
,
o Ad! = 5977 Ncm;
q_Z,2 aM,
.M 1= --2-- X'-Z1; ax; = - 21;

M,=
~
_qL(z 2 1
_i)-x-z2-
4 I.,
aM 2 = _ 2,-
ax i '-'

YB= (dA,,)_ = _1_ -J2 M aM, dz + f' M iJM 2 dz = ~ ql4

- ax x,_o EI" 0 'axi '- 2 384 El ax,
2
Yc = 5,88 mm; YB = 12 mm;

158. ZADATAK
Odredit deformaeioni rad, ugib i nagib kraja konzoie konstantnog popreenog ql I
presjeka, opterecene ravnomjernim teretom q do polovice duzine. Koristiti M 2 = --(z-- )-M,;
2 4
Castiljana. I I

DATO,lE:
aAdl 1 -S' aM, 1 aM 2 7ql'
!3B=(--)M'=O= - - M --dz+- M --dz = - -
f'
dM E
I .1
l ' aM El ' aM i 48EI
(J , "
q=lD kNlm;
1=3 m; !3H = 0,0054 rod;
E=2-10' Nlmm 2 ;
4
1x=3600 em;
159. ZADATAK
Xi
2 1 ,,' '
~Mi Prosta greda AB, prorrJertjivog poprecnog pre.sjeka momenta inercUe I; i h,
~ llLU111 II Ul'l'~ opterecena je silom F na sredini raspona. Po l1zetodi Castiljana odrediti ub,rib
~
A-~ 1/2 71
B ispod sile F i nagibe na osloncima.

, DATO.lE:
I F=40kN;
-~

I=J m;
!dl= __QZj'2 ; h=21,=100 em4 ; £=2-10 5 Nlmm 2;
2

236 237
 Z3
MI!. ZADA1:4.K
Nosac AB, duzine I, konstantnog momenta inerq'je, uklzjesten je na jednom i
slobodno oslonjen na drugom kraju, opterecen je po eije/oj duiini ravnomjerno
teretOln q l silom F=q-l na sredini duzine. Odrediti atpor oslonaca FH ukUestenja
FA i momenta ukUe/jtet~ja MA .

DATO.lE:
q=4 kNlm;
1=1,5 m;
F=6 kN.

F· , F·
_._'-' . M2 =
2 2

3Fl'
Yc = 0,47mm;
128E1 2 '

I
f'l-F-+M=O'
A 2 I '

F Mi F Mi
4 1 =(-+-)z' M2=(-+-)zS
2 I ' 2 I
F M' I xSN
4 3 =( _ _ _I )z3+ Mi '
2 I '

2
M
J ==
F
WZ]-
qz,
-2-;
,
-
,
-
1 54 aM, 1 f2 fJM 4
M - - ' dz+-- M --dz
'1 F B 2 2q- - - -
lY2= z~ F" ( Z,,--;
I)
t- 2 . 2
EI, 0 J aM i E1 2 , 4 aM i

4 (lA"1 _ 1 'fl2 aM, d 1 SO M dM 2 d - 0 .

- --- M - - z+- 2 - - 7_
l = 0,0016 rad; aFR EI 0 'dFB EIIl2 aFp," ,
aM, J _ . (lM 2 _ , .
(dF ) -2]' (aF ) -~2,
B E
FB= \1:; FB = 4,125 kN; 1M," FioO = - 1 [f" M,---dz+
YB= (-_.)
,Wi El 0
aM,
oFi
J"
0
aM 2
M 2 --dz+
OFi 0
aM, ] =3. -Fa'
f" M,-.-dz
oF, 2 EI
--

16 ' FA =7,875 i.u,M ,'

F,-- 21F. YB ;;;;:2,2 mm;

5 l:x,=O;
M,=-Fl
16 ZA-ZB=O;
M, = 2,81 kNm; l:Yi=O;
YA-F-Fi=O=;>YA=F+F j ;
161. ZADATAK YA =8,4 kN;
Za skicirani okvirni nasac A CB, konstantnog momenta inercUe odrediti vertikalno l:MB=O:
pomjcrarye tacke B pokretnog leiista. ZA·a+F-"-YA 2a=0;
DATO IE: ZA=F+2Fi;
F=8,4 kN;
a=60 em; 162. ZADAIAK
11=1,=600 em4 .
E=2·11f N/mm'; Okvirni nasac ABC, konstantnog momenta inercije uklijesten je 1I A i opterecen je
vertikalno}1l si/om F prema datr4 slid. Odrediti vertikalno i horizuntalno
pornjeranje tacke C, kao i obrtanje pre~jeka nosaca na tom n~jesfu.
a
Fi DATOJE:
c ,
Zn
F=JOkN;
.

~ ~ a=2h13=1 2 m'
J 1=925 em4; ,
a
£=2, I· J(I Nlmm 2 ;
a

140 24J
fertikalno pomjerm!je lacke C: 163. ZADATAK

iJj=F-Z j ; Ok:virni nosac ACE, kanslantnag momenta inercije uklijeilten je u A, sloborino

oslonjen u B, opterecen je ravnomjernim teretom q i te prema slici. Odrediti
.iJ,=F'a; (--')
aM =Zj; (aM,
- - ) =a; otpore oslonaca i pomjeraJ~ie lacke B.
- aF aF
2
dA 1 [" aM " aM ]
'c=-.'!. = - JM, - - ' riz+ f M, - - ' riz 2,
aF PI 0aF aF 0 c
llFa'
f"c==--'
6EI
Yc =16,3 mm;
f-Iorizontalno pomjeranje tacke C:
,;
'i1 j =F·z I ; ,:Pi
,
• aM, aM 2 _
M2=F·a+Fjb;(--) =(J; ( - - ) = ,.2; 'If
- of, aF, Zadatak 1 x SN:
__ aA'ij
c,- (--) Fi"O= - -
i [f" M,--riz+
aM, J"
M,
aM, ,l
d"J =
Fah2 dli d]
--=(J'
aFi EI 0 aM, 0 aM, 2El aF" '
Zc == 10 mm; M j = FEz I ;
Obrtanje pre,ljeka C: qZ2
M 2 =FB'a- 2';
Mj=F·zj+M i;
aM,
(--) =1; oM, aM,
aM, - - == Z1; - - = a;
aM, aFs e!F
E
M,=F'a+M i; (--) =1;
aM, dA df 1 [" aM, ,,, aM 2 ]
--=-.- JM,--dz+ fM,--dz =();
aFE EI 0 dFs 0 aFB
1 [5" M, -
aAdf Mi"O= -.-
Yc= (--) aM,- dz + s" M 2 aM 2 dZ] =;.
-a- 4
aM, EI 0 aM, 0 M, F B=- ·q·a
7
Fa' Fah Fa =12 kN;
Yc=--+--
2Et EI
.'[Yi=O:
Yc = (J,(J18 rod;
YA =2'q'a
YA =42 leN;
.'[MA=o:
FB - 2qa2 +MA=O;
M A=",'q'a
? 2 -F B'a
a a F
MA =45 kNin:
Ver/ilealno pomjeranje laclee B:
M J =Fn-2,=(2Fi+2'q'a- M A )-z/=2Fi'z/+2'q.a.z/- M A 2,; 22
a a
21
MF '" -q ,
2= B'Q-.L-I[,Zz-
2 21-,. a
I, Yi=O: --A
YA =2'q'Q+Fi:
I,MA=O:
y Zn nJ 23

l
F [J'a-q·2 ·a·a-Fi·2a+MA =O; /

FB=2Fi+2qa- M A ;
a
dA .
YB= (-'''-)
dF,
=-lJ
1 r"
EI 0
dM 2, dM
f ] G 4
M,---' dz+ M, --'-dz =_ qa ;
dF, 0 fJF, 7 EI
Yi=():
Zadatakje ISXN:

aM, dM, YA+F-YB=()

( aF, ) =2·z/; ( aF,-) =2a-22: YB = 20 mm
I,MA =():
-F-2 ·a+YB'a+ZB·a=();
164. ZADATAl( Y B =2F-ZB ;
Okvirni nosac ABC, konstantnog momenta inercije zglobno je vezan u A i B YA=YB-F=F-ZB;
opterecen je koncentriranom si/om P, prema dato} sliet. Odrediti otpore as/onaca,
vertikalno pomjeranja iaeSke C i obrtanje presjeka nosaca na tom mjestu.
=();ZB -stat.prekobr.
DATO,lE:
F=2() kN;
a=I,4 m;
[=925 em4 ;
£=2·10' Nlmm';

244 245
uvrstavajud sve ovo naprijed u izraz dobijamo: 165. ZADATAK
F
ZS="2 =]() kN; Za zakrivljeni stap zadan je moment M u tacki C Treha odrediti ugao nagiba u
tach A. Za odredivanje ugla nagiba koristiti Casti{ianovu teoremu,
YA=JOkN;
3F
YB=Z=30kN;

Vcrtikalno ponijeranje tacke C:

Yc= a;
dA 1 ["
=EI
aM " aM
fM,-:;-'-dz+JM2--2dz+JM3~dz
o of 0 dF
"
0
aM
uF
] =--
2·£1

Yc =15mm;
Obrlan}e prqieka C:
Prema Castiljanovoj metodi, u !aclei C se dodaje ''fiktivni spreg"(Mi=O)
2:.1',=0:
YA+F·YB=O;
2:MA=O:

M
YB =2F·ZB+-' ;
a
M
YA=F·Zn+-' ;
a

M)=YA'Zl=(F -Zs + ~; },;

M 2 =F'z,+M,;
M 3 =Zn'Z3;
2
aAd) 1 [" aM "aM, "aM -'
YC=('aM)'fi~O=EI fM,-.-'dz,+fM2~dz2+fM3aM.dZ3
] 2F ·a
= 3EI M·R·n
(XA=----;
loaMi 0 aMi 0 I
4·Elx
Yc =0,014 rad
166. ZADA1:4K rr
<p= ~;M<p=0,27M;
Za zakrivljeni stap nacrtati d~jagram : Fa, Ft, Mf 2
Uz M<p = 0 slijedi : <p = arc Sln.rr
4
4·M cos<fJ
U proizvo(jnom presjekuje:F,=FA ocosf{J - - - - ' - pa je za:
Rn
4M
<fJ =0; Ft = - ;
Rrr
rr 2·.J2M
R <p=~;Ft= .;
4 Rrr
<fJ=rr·Ft=O
2'
za aksUalnu siluje:
Zadatak je I SxN 4M
FA·stati.prek. Fa = -F4 sincp= ·sinq;;
, 3n
M - -

I J' vMcp dl=O; I Za:

YA=-E M<p--' - - 7'0;
·Ix 0 vFA E·/x

<p=~
rr 2·../2
Fa= - - - M ;
4 3rr
4M
<p=rr Fa= ---;
3rr
d(jagram Ft:

U proizvoljnom presjeku: ..4+1:\;"11 4M

IV!
3rr
Mcp=FAR·sin<p.M= ~'.~ R ,sin<fJ.M=Ml; sin<p-l}

paje Za:

cp=O; M<p= -M;

4M
rr 0,27M
3rr
CP=~
4 Mm=
't'
-OllM'
, ,
"Pt" "Fa" HM/'

248 249
 9. IZVlJANJE 168. ZADATAK
Stop duiine [=5m, Im.tinog poprecnog presjeka, uk[ijesten je na jednom kraju,
opterecen je aksijalnom silom pritiska F=30kN. Dimenzionirati stap ako je stepen
167. ZADATAK
sigumosti protiv izvijonia v=6, 0 modul elasticnosti za drvo E=0,012·]06MN1m 2,
Celicni stap duiine 1=2m; /a·uznog poprecnog presjeka zglobno vezan na aba a J..p=JOO.
!craja opterecen je aksijalnom silom pritiska F= 120 kN. Dimenzionirani stap aka
je stepen sigurnosti protiv izvijanja v=3,5; napon na granici proporcionalnosli p
0;,=210 Nlmm'; E=2,1·lrf Nlmm2, a dozvoljen napon nO Gist pritisak
2
O'd,= 70 Nlmm

I x

Fk n;2 ·E·/ min

d
Ir'
B
Fk=Fv;

Premo Euler·u je: lr=:::.2· 10 ;

F . V . (2 .1 0 )' 4
Fk n;2E'I~" Imin:;:;:: 2 ; [min = 15000 em;
n; ·E
I,'
d 4 n;
v1·lr' Imill = - - => d=23,7 em;
I min = - - , - ; Ir;::: l i Fk = v·F; 64
n; ·E
d' .n;
d 4 n; A = -4-; A = 440 em
2
;
Imin=--=81,i:=>
64

imin=~I~4; imin =5,8cm;

dimenzioniranje po Euler-u zadovoljava: A=~ = 21 0 =]74 >J..p;

i min i mill
provjera na pritisak:
F 4F Dimenzionira11;;C po Eulcr-u zadovo(java
O'c=-=-,-=37,3 < O'DC= 70 Nlmm 2;
A d·n
169. ZADATAK 170. ZAVADIK
Celicni stub visine r = 3,6 m zglobno vezan na aba kraja, opterecen je ak.'iijalnom Odredit; sa kojom se silam F maze optere!iti stub ugaonog presjeka L80x120xlO,
silam pritiska F:z:.80 kN. Dimenzionirati stub aka je poprecni presjek sastav(jen iz ako je £=2,1 ,10 da N/cm'; stepcn sigumosti vk=3,5; 1=2,5m; A,,= 105,
dva [profila na takvom medusobnam ras/ajanju "a ", da su im glavni centralni
momenti inercijejednaki, v=3,5;E=2,1 ,10-' Nlmm 2
F
v 1 ,lr2

l
1"",,=-,- ; 1m'" = 175,1cm4 ; 1,=1; I
rc-' E

4
2 X [8 profila (lx=106 cm ;A=11 em');

.rcw:
lll!ifl=VT :::::V2A":::::: lX=3,lcm;
//

za prqfil L 80· 120 ' 10:

2 I
"=-,-' = Jl6,J>Ap=100;
'min

Dimenzioniranje pO Euler-u zadovo{java imin=1,7! ern;

rastojar{je "a" se dobije:
/1=1, (lx=Iy)
A=~'
2lO6 =2 [19,4+ I {lAS +% Jj . '
lmill

10 =0,71;
0=2,72 em;
A=104=Agr; (Vai; Eulerav obrazae)

F =10000 daN;

252 253
171. ZADATAK
c.('<:)'
Dimenzionirati nasac opterecen na izvijanje. IY?= 2
- 12
fJATOJE:
Ir2 = ('4/96;
"=140kN;
f=! m; c4 c4 c4
vk=4; ly = 48 + 96 = 32
f:i:=2 .]i)5 MNlm2; /y = J3,9Jcm
4
;
l.,,=95;
:/=.llO MNlm2; e = 4,59 em;
7=1,14 MNlm2; A = AJ+A2=C2 ;

F
H if/dl!::::: O,81cm;

A= -?-- : ;: 86,2 < Ap ~ ne vazi Eulerov obrasac

lmin
c
Vaii Tetmajerov postupak:
h
e (JT = a- b 1; (JT= 310 - 1,141;
Fv,
O'k=aT::::: - - =>
A
B
F=l2.(3JO-l,141}=1 J 1,519 kN < 140 kN;
F,v ·l2
v,
rmill = ----/-'
n ·E Ausv =78;

',=0,71;

h
'Yl =-(v
12 .
31

12 2
cc,C3
+q'}=-[(-) +(-)]
2
C = 5,07 em;

4
'YJ = c 148; F = l2.(310-1, 141)
}"
F =142,44 kN > 140;
172. ZADATAK a
a=b=10 em; a=2(e+p); p = ~-e =2,J8 em;
Presjek -'tapa kombinovan je iz dva prafila L 100 x100 x 10 . Odrediti silu F sa 2
kojom mozemo opteretiti slap na izvUanJe, akoje £=2-106 daNlcm2, 1=2m; stepen [Y7= -396 em4 ;
sigurnosti vk=3 i granicna vitkost Ag =105.
Jmin=~lx-c'+::-'--~
2
1(1 -I )', +41'
2~ x y ~
y
F [mill ::::;: 298 cm4 ;
J[ A=Al+A2=38,4 em4 ;
['lIin=2,8 em;

Jc=~ = 50 < 105;

I i min
1,,=0,71= 14() ern;

ak =a,=3fO-I,14Jc

(h =283 MNlm';
e k
F,v
('jk=-- =;
A
L fO() ·100 . 10: F=323,84 kN;
AI=19.2 em';
e=2.82 em; 173. ZADATA.K
I,I=177 em4 :Iyl ;
Poprecni presjek stuba sastoji se iz tri celicne cijevi koje su meausobno spojene.
I,=280 em4 ; Odrediti silu F aka je.
I"=73.3 em4 ;
DATOlE:
I,= 2(l,cl+ e2A i )
D=75 mm;
I, = 640 ern'; d=314D;
Iy = 2(lyl+p2A1 ) 1=6m;
Iy =526 em'; E=2·J()6 daNlcn";
v,=3;
1,y=2(1,yl +xu 'YuA 1);
Jcg ,,=105;
XtI:;;: P; Ytl:;;: e;

IXYJ=±·fC~ -Is -J;;

IXYI : -102 em4;

256
257
 y 10 SLOZENA NAPREZANJA

DI2 DI2
174. ZADATAK
Stap A.B, pravougaonog poprecnog presjeka opterecen je na slabodnom kraju u
F vertikalnoj ravni si/nn1 F, pod uglom a. lzrac':C:u-nati vrijednosti najveceg
normalnog napona: .
)[
DATO.lE:
F=8kN,
a=300;
I 1=0,6 m;
b=2hI3=6 em;
B ,---
,
~ d
D

'=~ (D 2 _ d 2);

'=19,5 em2 ;
Wx=b.h' .
. 6'
YB=F'sina;
'=106 em4 ;
ZB=F·eosa;
",,=lr =3Ir '+2-( %J ·A' MIIU/x~F1·sin(X=MA;

'in =868 cm 4
;
Napani krajnih tacaka presjeka ivicni napon:

=3·A '=58,5 em'; l"':'_r:'

vj-V}
'+"'" -- +-
vI ,,_2n M ma
- );.
A Wx
}=::. I ~n =:.3,88 em; (3, = 30,09 Nlmm';

Ir (j2=J2
,- (j'2
" == -
ZJj-M
--
max
'=-.-=108>105 (vaiiEuler-obrazac) A Wx
lmin

0'2 = - 28,3 Nlmni

1[2 E ·1 . mill
5·1e? daN'
175. ZADATAK 176. ZADATAK
Stap AB, poprei'nog presjeka prafila [10, apterecen je ekseentrii'nam silam Odrediti nosivost kuke, kruinog poprecnog presjeka preenika d, opterecene
zatezanja F prema datqj slid. Debl}ina place, zavarene za stap je (J. Odrediti aksUalnom silom zatezanja F prema datoj skici. Koliki je napoli is{eZQl~ja vrata
narmalne napone krajnjih tatoka poprei'nog presjeka, kuke (prejjek p' -p')?

DATOlE:
DATO.lE:
F = 12 kN:
0= 9mm; od=150 Nlmm'; (dazvaIjent napon na istezanje)
d=24 mIn;
e=2d;

:L------------J:
P" '4iili! F."
,,
,

~/lh;;AT
~,
,
:
10

e ==2 em; NajveCi napon istezanja u opasnom presjeku p-p:

F Fe Ix
0)==----; Wx1 = - F Fe
A W" y, + - :s;a (l;
0"::;:; -
A W,
3
Wd = 8,49 em : d 2rc d're
F Fe Ix A=--' Wx=--
4' . 32
(j'2=-+--' Wx2 =-
A W r2 ' Y2 Nosivost kuke,napon istezanja presjeka p' -p ':
Wx2 = 18,9 em3; 2
d 1[(jd ,
01=8.9-28,2 F 0:; , F=3992 N;
68
01 = - 19,3 Nlmm': r

02 =8,9+12,4
Paje: a = -"- =8,8 Nlmm2
A
0, =21,6 Nlmm':

260 261
'7. Z4DATAK 178. ZADATAK
!ozdeni .flap, preJ,:jeka 50 x IOO(mm), ukltje§ten je na [?ornjem kraJu a na iitap AB, kruznog poprecnog pre.\jeka opterecen je preko ruCice Be, koja je sa
'?iem opterecen ekscentric"]1om aksUalnom silom I OkN. Ek~centritet je 20mm. njim kruto vezana pod pravim uglom, vertikalnom silom F prema dato,i sUei.
lei granicnu vrijednost norma/nih napona. Dimenzionirati stap prema hipotezama () cvrstoCi materijala.

DATO,lE:
F=4,2 kN;
1=80 em;
a=30 em;
a,,=lOO Nlml1/;
M fmax == M.r= 336 kNcm;
A1tmax = M t == Fa = 126 kNcm;
- hipoteza najveceg normalnag napona:
1 r;::,2. 1
M ,= 2·(M}+'l/M 1 +M, }
F M F e
=~+~v= .(I+~.y); M, =347,4 kNcm;
A Ix A ix'
utralna osa:
e F
=O; 1 +(-;0- J-y =0;
lX'
c
B
-------------------- -~
laje prava paralelna poprecnoj tezi,Ynoj Sx-osi na udaljenju od '1je za : a

1 h'
12 e
= 25/6 em; d =3 32M;
1[(Ytf
sa suprotne je strane od napadne ta(Yw ekscenticne sile tako da je ispunjen
'ov: d = 70,7mm;
- hipoteza najveceg tangcntnog napona:

F Fe Fe
M-=
I '\jIM2+M2
f I
-~+~ ::::a()±~;
A - \iVA:
0'0 - tezinski napon;
(JX-
Wx M, =358,8 kNcm;
=440 Nlcm 2 ;
d= V32M
na
;
=·40 Nlcm2 d

d = 71,5 111m;
- hipoteza "ajueee d~rormocije:(Sail1t-Venant) a)

Mi = O,35Mf+O,65'~MJ +M,2- M;nua= Mj=(F/+F2n

Mi =350,9 kNcm; Mjinox;:;;; 162 kNcm;
M, = (FrF/J.a
d = J'!:lI1 i-
'V J1;O'd
M, = 54 kNcm;
d=71 111m; Mi = 0,35Mj+O,65~M: +M,2
- hljlOteZQ najveh!g dej(irmacijs/cog rada.: Mi =167,7 kNcm;

j I-V1M r2 T"4
\1- , (3)M 2
r d= t2MiJ1;0'"
II£, = 353,3 kNcm;
d = 60ml11;
d=J32M:
v· 7fCT
d
b)
Mj'tnax::; Mj=F/·[
d ~7J,2nun;
Mrm= =54 kNcm;
M, = Fro
179. ZADA1f1.f(
M, = 54kNem;
:5tap AB, kruznog popre(.~nog presjeka opterecen je vcrtilealnom silom F/ i F 2.
Mi = O,35MI+O,65~M{+M,2
Dimenzionirati .flap prema hipotezi najvece de/iJrmacije. !(oliki hi hin prec"nik
stapa za sluG~aj d~jsiva sarno sile F i , odnos11o F2? Mi =68,5 kNcm;
DATO'{E:
d= t2M~
F2=2F,=3,6 kN; 0=30 em: 7l:CYd

1=30 em; ud=60 Nlml/I'. d= 49mm;

c)
Mjffua = M f = F,·/
MJ'"= =108 kNcm;
M, = Fra
M, = 108 kNcm;
M i =137,1 kNcm;
d=62 mm;

264 265
 F j =7 kN;
. ZADATAK
Yj =Gj+Fj
lenzionirati vratilo kruinog poprecnog presjeka sa dva nasadena locka, fezina
I G2 , na koji djeluju obimne sile F j iF" premo datoj skici. Primjeniti hiporezu Y j =7,5 kN;
leceg momenta i hipotezu najveceg tangetnog napona. Y z =G2 +F2
Y, =4,5 kN; FA = 6,9 kN; FB = 5,1 kN;
TO .fE:
Me =FA·a
3.5 kN;
Me =345 kNcm;
,2·G j =! kN;
,2D j =!6 m; M[)=FB'(l
),5 m; MJ) =255 kNCln;
,60Nlmm2 Moment savijanja u opasnorn prcc\jeku;

a 3a a
M 1mox = Me = 345 !rNem;
Moment uvijaf~ja na dUelu vratila CD:
D2
M, =F2 · _ =280 kNcm;
2
ldealni moment. l1ipoteza najveceg normalnog naruna:

M, =
1
2' r 2
(1011 +,,1o1 f +101,
,
)

M, =394,7 kNem;

d =, 32M,
nerd
d =88mm;
idealni moment hipotenuza naj. tangente napona:

M,=~M:+M,2
M, = 444,3 kNcm;
d=91 mm;

181. ZADATAK
Dimenzionirati vratilo kruznog poprecllog presjeka sa dva nasaclena kaisnika,
D, -F D, teiina G j i G2 , no koji djeluju sife u vucnim, radnim odnosno slobodnom ogronku
- - 2-
2 2 kaHia prema datoj slici. Ka;?"ik (1) prima snagu P i daje je preko kai.'nika(2).
Primjeniti hipotezu najveceg normalnog napona i hipotezu najveee deformactje.
F,D,
=--
D)
 Sila u kaisnicima:
I!, 2
;
FJ = 2M,
LJ i lh i LJ 2F./ . . +.....,.....' D,
.-----1 i i
-i-L.-·-_·-~·-_·-_·-_·--I·r· .-- ---.----- -.-.- -~- .-- '-1--- - FJ = 3,18 kN;
A rr i, ( D j B rtl F J <4P'<:-::....;----
F2 = 2M,
! , D2
'oll a ,,!.c 20 ~;<l
a 1" F2
1:'2 =2,12kN;

YJ~C Y2~D
~ jy!- M t = 95,5 kNem;
Vertikalne sUe na vratilu:
Y J =G}=O,8 kN;
Y2 =G2+3F2
= 7,56 kN;
YA=2,49;
YB=5,87 kN;
Mxc = YA·a
Mxc = 49,8 kNcm;
MXD = YB·a
MXD =117,4 kNem;
Horizontalna sila na vratilu:
Xp3 ·Fp9,54 kN;
XA = 7,16 kN;
XB=2,38 kN;
Myc=XA·a
M yc = 143,2 kNem;
MYD=XB'a
M YD =47,6 kNon;

68 269
 UTERATURA
'ultirajuci moment sav. u C i D:

=~M,~c +M:c [I] Kollbrunner, c.p ., Hajdin, N.: Duznnwandige stabe, Band I, Springer Verlag,
Berlin 1972.
= 151,6 kNcm;
[2] Dunica, S., Batovie, Z.: Zbirka rijesenih zadataka iz Otpornosti materijala sa
= ~ AI XD
2 '
+MYD izvodima iz teorije, Nauena knjiga Beograd
= 126,7 kNcm; [3J Musafija, B.: Primjenjena teorija plasticnosti II dio, Univerzitct u Sarajevn,
asni pre,\jekje u C: 1974. g.

[4J Senjanovic, L: Metode konacnih elemenata u analizi brodskih konstrukcija,

FSB-Zagrcb, j 986. g.
'alni moment. Hipoleza najveceg normalnog napona:
[5] Sapunar, Z.: Nauka 0 cvrstoCi I, SveuCiliste u Zagrebu, Strojarski fakultet u
=.!..'(Mr+/M}+M,2) Rijeci J971 g.
2
l6] Sapunar, Z.: Nauka 0 cvrstoCi II, Strojarski faknltet, Rijeka, 1967 g.
= 165,4 kNcm;
[7] Alfirevi6, I.: Lineama analiza kOllstrukcija, FSB, Zagreb, 1999. g.
, ,1 32M ;
~ JrCf d [8] Timosenko, S.P.: Teonja elastienosti, Gradevinska knjiga, Beograd 1962. g.
,59,5 min; [9] Barianac, D.: Nauka 0 cvrstoCi T, Tehnicka kujiga Zagreb, 1974. g.
,olni moment. Hipoteza na/veee deformocije (S. Venant)
[10] Alfirevi6, 1.: Nauka 0 cvrstoei I, Tehnicka lcnjiga d.d. Zagreb 1995.
f
= 0,35-Mr+ 0,65 ~M +M,2
[J 1] Alfirevie, I.: Nauka 0 cvrsto6i ,lnzinjerski pnrucnik IPl, Skolska knjiga,
= 169,5 kNcm; Zagreb 1996.

[l2] Bmie, J.: Elastomehanika i plastomebanika, Skolska kujiga, Zagreb 1996.

= V3 2M;
7CeJ d [13] Jecie, S.: Teonja elasticnosti, Sveucilisna naklada Liber, Zagreb 1981.
= 60 mn!; [14] Kelkar, V.S. Sewell, R.T.: Fundamentals of the Analysis and Design of Shell
Structures, Prentice-Hall, Inc., Englewood Cliffs, 1987.

[IS] Zbirka tehnickih propisa u graaevinarstvu, Gradevinska knjiga, Beograd

1980.

[16] Brnie, J.: Nauka 0 cvrstoci, Skolska knjiga Zagreb, 1991.

 SADRZAJ

OTPORNOST MATERlJALA I

1. AKSUALNO NAPREZANJE ........................................................ 3

2. RAVNOSTANJENAPONA ........................................................ 65
3. UVUANJE. ..................................................................................... 76
4. MOMENT INERCUE I SA VUANJE ...................................... 105
5. EKSCENTRICNI PRiTlSAK I ZATEZANJE. ........................ 178

,
'i.

OTPORNOST MATERIJALA II

6. ELASTICNE UNIJE
(STATICKi ODREDENI ZADACI ) ........................................ 191
7. STATICKi NEODREDENI ZADACL. .................................... 203
8. DEFORMACIONI RAD ................................... ···.··.···· ............... 236
9. IZVUANJE .................................................................................. 250
10. SLOZENANAPREZANJA ........................................................ 259