3/27/2013

1
1
SPOJNA SREDSTVA
1.
ZAKIVCI
Vrste sredstava za vezu
Mehanika spojna sredstva
- zakivci
- zavrtnjevi
epovi
Tehnoloki postupci spajanja
- zavarivanje
- lepljenje
2
1. ZAKIVCI
Vrste zakivaka:
1.Zakivci sa polukrnom glavom
2.Zakivci sa poluuputenom glavom
3.Zakivci sa uputenom glavom
Oznaavanje zakivaka
3/27/2013
2
3
2. ZAVRTNJEVI
4
Podela prema tanosti izrade:
a)Obraeni (upasovani) zavrtnjevi,
b) Neobraeni (neupasovani) zavrtnjevi
OBINI ZAVRTNJEVI
Oznaavanje zavrtnjeva
Oznaka treba da sadri informacije o:
vrsti navoja (M ili ),
preniku zavrtnja (d),
duini zavrtnja (l),
kvalitetu materijala od koga je izraen i
standardu po kome je zavrtanj izraen.
Mdxl...k.(JUS M.B1.068)
Primer:M20x100...5.6
3/27/2013
3
5
Prikazivanje zavrtnjeva na crteima :
Klasa vrstoe definie kvalitet elika od kog su zavrtnjevi izraeni, odnosno njegove
mehanike karakteristike: fu vrstoa na zatezanje i fy granica razvlaenja.
Klasa vrstoe se oznaava sa dva broja razdvojena takom!
Znaenje oznake klase vrstoe
Broj na prvommestu predstavlja stoti deo vrstoe na zatezanje u MPa:
fu/ 100.
Broj na drugom mestu predstavlja desetostruki odnos granice razvlaenja I
vrstoe na zatezanje: 10 ( fy/fu).
Obini zavrtnjevi se izrauju u sledeim klasama vrstoe:
4.6, 4.8, 5.6, 5.8, i 6.8.
6
Vrste spojeva sa zavrtnjevima:
Smiui spojevi (SS) i smiui spojevi sa tanim naleganjem (SST)
kod kojih se sila prenosi smicanjem tela zavrtnja;
Zateui spojevi(ZS) kod kojih se sila prenosi zatezanjem tela zavrtnja i
Kombinovani spojevi(KS) istovremeno smicanje i zatezanje.
NOSIVOST ZAVRTNJEVA U SMIUIM SPOJEVIMA
Poraun nosivosti zavrtnjeva u
smiuim spojevima
Lom smicanjem tela zakivka,
Lom gnjeenjem omotaa rupe,
Lom neto preseka i
Lom cepanjem lima.
3/27/2013
4
7
Nosivost zavrtnjeva u smiuim spojevima:
Fv - nosivost zavrtnja na smicanje
Fb - nosivost zavrtnja na pritisak po omotau rupe
Nosivost zavrtnjeva na smicanje:
m- senost zavrtnja,
A
v,1
- povrina poprenog preseka tela zavrtnja,
t
dop
- doputen napon smicanja i
d - prenik zavrtnja.
Kod obraenih zavrtnjeva umesto prenika zavrtnja (d)
treba uzeti prenik rupe (d0)!
8
Nosivost zavrtnjeva na pritisak po omotau rupe:
min
b
- minimalna povrina kontakta izmeu tela zavrtnja i omotaa rupe;
d - prenik tela zavrtnja;
mint - minimalna debljina limova koji su optereeni u istom pravcu;

b
, - dopdoputen napon pritiska po omotau rupe.
Kod obraenih zavrtnjeva umesto prenika zavrtnja (d)
treba uzeti prenik rupe (d
0
)!
3/27/2013
5
9
NOSIVOST ZAVRTNJEVA NA ZATEZANJE
Nosivost zavrtnjeva na zatezanje
Zavisi od:
kvaliteta materijala i
povrine ispitnog preseka (As)
10
Nosivost obraenih i neobraenih zavrtnjeva na zatezanje je ista!
3/27/2013
6
11
KOMBINOVANONAPREZANJE (ZATEZANJE I SMICANJE) ZAVRTNJEVA
Zavrtnjevi koji su istovremeno optereeni na smicanje i zatezanje.
Pored pojedinanih kontrola nosivosti na smicanje i zatezanje
potrebno je proveriti i interaktivno dejstvo smicanja i zatezanja!
Kontrole naprezanja:
Smicanje :
Zatezanje :
Kombinovano
Naprezanje :
12
3/27/2013
7
13
14
VISOKOVREDNI ZAVRTNJEVI
Obeleavanje visokovrednih zavrtnjeva:
3/27/2013
8
15
Klase vrstoe:
16
f
02
- tehnika granica razvlaenja;
A
s
- povrina ispitnog preseka;

1
- koeficijent pritezanja (redukcije);
Keoficijent pritezanja:
Koeficijent k zavisi od trenja izmeu navrtke i navoja.
Vrednosti definie proizvoa (k= 0,13 -0,17).
3/27/2013
9
17
PRORAUN NOSIVOSTI VISOKOVREDNIH ZAVRTNJEVA
U SMIUIM SPOJEVIMA
Potrebno je proveriti:
nosivost na proklizavanje, pri graninom stanju upotrebljivosti;
nosivost na smicanje i pritisak po omotau rupe,
pri graninom stanju nosivosti;
Prema naim propisima ne dozvoljava se proklizavanje pri
eksploatacionomoptereenju (koncept doputenih napona)!
18
Nosivost prednapregnutih zavrtnjeva na proklizavanje F
s,dop
:
m - broj tarnih ravni (kao senost kod obinih zavrtnjeva),
F
p
- sila prednaprezanja,
- koeficijent trenja,

2
- koeficijent sigurnosti.
Neophodne kontrole nosivosti kod prednapregnutih visokovrednih
zavrtnjeva u tarnim spojevima:
V
1
- maksimalna sila u jednom zavrtnju,
F
s,dop
- nosivost na proklizavanje,
F
b,dop
- nosivost na pritisak po omotau rupe.
3/27/2013
10
19
Neophodne kontrole nosivosti kod neprednapregnutih
visokovrednih zavrtnjeva u smiuim spojevima:
V
1
- maksimalna sila u jednom zavrtnju,
F
v,dop
- nosivost zavrtnja na smicanje,
F
b,dop
- nosivost na pritisak po omotau rupe.
Nosivost obraenih prednapregnutih zavrtnjeva u tarnom spoju F
vs,dop
F
v,dop
- nosivost obraenog zavrtnja na smicanje i
pritisak po omotau rupe;
F
s,dop
- nosivost zavrtnja na proklizavanje;
20
3/27/2013
11
21
PRORAUN NOSIVOSTI PREDNAPREGNUTIH VISOKOVREDNIH
ZAVRTNJEVA U KOMBINOVANIMSPOJEVIMA
Proraun nosivosti prednapregntih visokovrednih zavrtnjevma
u kombinovanim spojevima
Neobraeni VVZ:
Obraeni VVZ:
22
3/27/2013
12
23
KONSTRUISANJE VEZA SA ZAVRTNJEVIMA I ZAKIVCIMA
Pravila za konstruisanje veza sa zavrtnjevima i zakivcma:
Veze i nastavci treba da budu simetrini!
Minimalan broj zavrtnjeva (zakivaka) sa jedne strane spoja
je 2 u zgradarstvu, a 3 u mostogradnji.
Veze na preklop sa 1 zakivkom nisu dozvoljene,
a veze sa 1 zavrtnjom se koriste samo u izuzetnimsluajevima;
Veze na preklop sa jednim zavrtnjem
24
Optimalan prenik zavrtnja:
Pravilnimizboromprenika zavrtnja dobija se uravnoteen odnos
nosivosti na smicanje i pritisak po omotau rupe!
t
s,min
minimalna debljina jednog od elemenata koji se spajaju
3/27/2013
13
25
Raspored zavrtnjeva u vezi:
e - rastojenje izmeu susednih zavrtnjeva;
e
1
- rastojanje izmeu zavrtnja i ivice lima u pravcu delovanja sile;
e
2
- rastojanje izmeu zavrtnja i ivice lima upravno na pravac
delovanja sile
26
3/27/2013
14
27
Za visokovredne zavrtnjeve
e = 4d - rastojanje izmeu susednih zavrtnjeva;
e
1
=3,5d -rastojanje izmeu zavrtnja i ivice lima u pravcu delovanja sile
e
2
=2d -rastojanje izmeu zavrtnja i ivice lima upravno na pravac
delovanja sile
28
PRORAUN I KONSTRUISANJE MONTANIH NASTAVAKA
AKSIJALNO ZATEGNUTIH TAPOVA
VEZA OSTVARENA ZAVRTNJEVIMA
Vezu ostvarujemo na dva naina
1.Prema aksijalnoj sili zatezanja
2.Prema povrini poprenog preseka (statikipokriven nastavak)
MONTANI NASTAVCI I VEZE
Neophodnost spajanja elemenata u konstrukcionu celinu;
Nastavci spojevi elemenata istih ili slinih dimenzija;
Veze spojevi razliitih elemenata konstrukcije;
3/27/2013
15
29
1. PRORAUN NASTAVKA PREMA ZADATOJ SILI ZATEZANJA
Aksijalna sila se ravnomerno rasporeuje na rebro
i noice profila
Sila u noici
Sila u rebru
A
A
N N
f
t f , t
=
f , t t
w
t w , t
N 2 N
A
A
N N = =
30
Proraun nastavka noice
1.Predpostavi se debljina podvezice
t
f,p,min
=t
f
u sluaju jednostranih
podvezica
t
f,p,min
=0.6t
f
u sluaju dvostranih
podvezica
2.Odredi se prenik i nosivost zavrtnjeva
3.Odredi se broj zavrtnjeva i raspored
dop
dop , t
f , t
uk , f
F
N
n o s = Gde je: F
t,dop
nosivost zavrtnja na
smicanje
bp
d
p
t
f
,
p
tw,p
no`ica
rebro
no`ica
3/27/2013
16
31
4. Izrauna se slabljenje poprenog preseka noice i njena neto
povrina
( )
f f , 0 1 , f f f f , 0 1 , f f f f f neto , f
t d n b t d n t b A A A = = A =
Gde je: n
f,1
broj zavrtnjeva u merodavnom poprenom
preseku
d
0,f
prenik rupe za zavrtanj na noici
5. Izvri se kontrola napona u oslabljenom preseku
dop
neto , f
f , t
A
N
o s = o
Ako ovaj uslov nije ispunjen vraamo se na korak 1 i
poveavamo irinu ili debljinu noice, ako se radi o zavarenim
profilima.
Valjani profili ne mogu da se ojaaju ve se usvaja vei profil.
32
3/27/2013
17
33
6. Kontrola napona u podvezici noice:
34
Proraun nastavka rebra
1.Predpostavi se debljina podvezice
t
f,p,min
=0.6t
f
uvek dvostrane podvezice
2.Odredi se prenik i nosivost zavrtnjeva
3.Odredi se broj zavrtnjeva i raspored
dop
dop , w
w , t
uk , w
F
N
n o s = Gde je: F
w,dop
nosivost zavrtnja na
smicanje
bp
d
p
t
f
,
p
tw,p
no`ica
rebro
no`ica
3/27/2013
18
35
4. Izrauna se slabljenje poprenog preseka rebra i njegova neto
povrina
( )
w w , 0 1 , w w w , 0 1 , w w w w neto , w
t d n d t d n t d A A A = = A =
Gde je: n
w,1
broj zavrtnjeva u merodavnom poprenom
preseku
d
0,w
prenik rupe za zavrtanj na rebru
5. Izvri se kontrola napona u oslabljenom preseku
dop
neto , w
w , t
A
N
o s = o
Ako ovaj uslov nije ispunjen vraamo se na korak 1 i
poveavamo irinu ili debljinu noice, ako se radi o zavarenim
profilima.
Valjani profili ne mogu da se ojaaju ve se usvaja vei profil.
36
Ojaanje rebra poveanjem njegove debljine:
3/27/2013
19
37
6. Kontrola napona u podvezici rebra:
38
3/27/2013
20
Proraun prema povrini preseka
(Statiki pokriven nastavak)
Statiki pokriveni nastavci tapa mogu biti:
sa kompenzacijom povrine (zavareni profili)
bez kompenzacije povrine (valjani profili)
dop dop , t
A N o =
dop net dop , t
A N o =
Uslovi za dimenzionisanje:
Neto povrina poprenog preseka
tapa na mestu nastavka treba da
bude vea ili jednaka od bruto
povri ne preseka tapa i zvan
nastavka, i to pojedinanoza noice
i rebro i ukupno za itav popreni
presek.
f net , f
A A >
Ojaanje poprenog preseka kod statiki
pokrivenih nastavaka sa kompenzacijom
w net , w
A A >
A A
net
>
3/27/2013
21

Proraun debljine ojaanja

( ) = > =
f f f
*
f f , 0 1 , f f net , f
t b A t d n b A
f
f , 0 1 , f f
f
*
f
t
d n b
b
t

>
( ) = > =
w f
*
w w , 0 1 , w net , w
t d A t d n d A
w
w , 0 1 , w
*
w
t
d n d
d
t

>
Proraun podvezica
1. Statiki pokriven nastavak sa kompenzacijomAA:
f net , p , f
A A >
noice
w net , p , w
A A >
rebro
A A
net , p
>
ukupno
2. Statiki pokriven nastavak bez kompenzacije AA:
net , f net , p , f
A A >
noice
net , w net , p , w
A A >
rebro
net net , p
A A >
ukupno
3/27/2013
22
Proraun broja zavrtnjeva
1. Statiki pokriven nastavak sa kompenzacijomAA:
dop , f
dop f
f
F
A
n
o
>
noice rebro
dop , w
dop w
w
F
A
n
o
>
2. Statiki pokriven nastavak bez kompenzacije AA:
dop , f
dop net , f
f
F
A
n
o
>
noice rebro
dop , w
dop net , w
w
F
A
n
o
>
Umesto bruto povrine koristi se neto povrina preseka.
Specifinosti prorauna montanih nastavaka sa prednapregnutim
zavrtnjevima
Odnose se i na nastavke koji se dimenzioniu prema sili i na
statiki pokrivene nastavke;
Pri proraunu napona u oslabljenom preseku i pri
dimenzionisanju podvezica moe se uzeti u obzir smanjenje
(redukcija) sile u merodavnom preseku usled trenja;
Ova redukcija se ne uzima u obzir pri proraunu broja zavrtnjeva;
3/27/2013
23
Smanjenje sile u neto preseku usled trenja u tarnoj ravni
Trenjem se prenosi oko 40% sile u zavrtnju pre mesta maksimalnog
slabljenja preseka rupom za spojna sredstva;
Smanjenje sile pri proraunu montanog
nastavaka prema zadatoj sili N
t
Sila u I redu
dop , s 1 t
I
red , t
F n 4 , 0 N N =
Sila u II redu (ako je merodavan drugi red)
( )

+

=
dop , s 2 1 dop , s 1 t
dop , s 2 dop , s 1 t
II
red , t
F n n 2 , 0 F n N
F n 4 , 0 F n N
max N
I
IL
Redukovane vednosti sile se koriste pri kontroli napona u
neto preseku (ojaanje) i pri dimenzionsanju podvezica.
3/27/2013
24
Koeficijent redukcije k
red
pri proraunu
statiki pokrivenih montanih nastavaka
Koeficjentom redukcije k
red
mnoi se bruto povrina
preseka van nastavka (A), pri
proraunu statiki pokrivenih
nastavaka. Na primer:
t red
uk
1
t
t
dop , s
1 t
dop , s 1 t
I
red , t
N k
n
n
4 , 0 1 N
)
N
F m
n 4 , 0 1 ( N
F m n 4 , 0 N N
=
|
|
.
|

\
|

= =

=
uk
2 1
uk
1
uk
1
red
n
n n
2 , 0
n
n
1
n
n
4 , 0 1
k
Za presek I-I
Za presek II-II
red
*
net
k A A >
Proraun montanih nastavaka pritisnutih tapova prema sili N
c
Nije potrebna kontrola oslabljenog preseka, niti njegovoojaanje;
Proraunavaju se samo podvezice i potreban broj zavrtnjeva;
Preraspodela sila na noice i rebro se vri kao kod zategnutih
tapova;
Podvezice se dimenzioniu prema bruto povrini poprenog
preseka (A)
3/27/2013
25
Proraun montanih nastavaka nosaa
prema zadatim silama
pritisnuta no`ica
zategnuta no`ica
rebro
x
Mx
Tx
Nx
I
I
Monta`ni nastavak u preseku I-I
Uticaji Mx, Tx i Nx
Nt
F
l
Fl/4
M
T
F/2
F/2
N Nt Nt
Nastavak se dimenzionie prema stvarnim uticajima na mestu
nastavljanja nosaa
Uticaji se raspodeljuju na njegove sastavne delove, noice i rebro
Momenti se raspodeljuju prema momentu inercije
w f
M M M + =
I
I
M M
f
f
=
I
I
M M
w
w
=
Transverzalne sile se prenosi samo preko rebra profila
Normalna sila se prenose na isti nain kao kod tapova (prema
povrini preseka)