ALÒS I FONT, Hèctor - O Chuvaso en Chuvasia Exemplo de Regresión Das Linguas Medianas en Rusia

A letra mida-n3 Revista de sociolingstica da CGENDL
Santiago de Compostela- ISSN 2255-0976

Hct or Als i Font
O chuvaso en Chuvasia: exemplo de r egr esin das
linguas medianas en Rusia

O chuvaso unha lingua da familia t r quica falada por pr et o de 1 milln de
per soas, pr incipalment e en Chuvasia, unha das r epblicas que for man par t e
da Federacin Rusa, e que est sit uada a medio camio ent r e Moscova e os
Ur ais. Tr t ase da sext a lingua de Rusia por nmer o de falant es ( despois do
r uso, t r t ar o, ucr aniano, baskor e checheno) . , xunt o co r uso, oficial na
Repblica de Chuvasia, que unha das et nicament e mis homoxneas de
Rusia. Desde pr incipios dos convulsos anos novent a a sa ensinanza
obr igat or ia ao longo de t oda a escolaridade. Por n, a pesar dest as
condicins, a sa r egr esin evident e: os censos de poboacin de 2002 e
2010 amosan unha cada de 1, 3 a 1, 0 millns de falant es, dicir , un 21, 4%
en oit o anos. En Chuvasia, a cada nest e per odo foi do 14, 3%. Est e t raballo
pr et ende pr esent ar a posicin dest a lingua na Repblica de Chuvasia e
apunt ar algunhas causas que axudan a explicar a sit uacin act ual e a
escasa r eaccin das aut or idades e da sociedade civil ao r espect o.

Par t e dos dat os pr esent ados aqu basanse nunha enquisa que r ealizamos
ent r e 589 est udant es de bachar elat o de 26 cent r os escolar es das dist int as
cidades de Chuvasia, ent r e out ubr o e decembr o de 2012. Est as cidades
t een poboacins ent r e os 9 000 aos 460 000 habit ant es. En abr il de 2012
fxose unha pr oba pilot o en t r es localidades medias ( Als i Font 2012) . Os
r esult ados son coincident es con t r aballos ant er ior es r ealizados por
invest igador es chuvasos nos anos 2009 ( I gnat eva et al. 2009) e 2010
( I gnat eva et al. 2010) ,
1
anda que a amplit ude do cuest ionar io, con mis
dun cent enar de pr egunt as, per mit e ir mis al dos r esult ados at a agor a
publicados. Act ualment e, est amos cont inuando o noso t raballo de campo

1
Para unha revisin doutros traballos de investigadores chuvasos, ver Als i Font 2013.

2

nas 14 capit ais de comar ca ( r aj onnye cent r y ) non ur banas de Chuvasia e
out r as 3 poboacins con mis de 5 000 habit ant es.

1. SI TUACI N XERAL

A Feder acin Rusa un est ado cunha poboacin duns 143 millns de
per soas. Seguindo a t r adicin sovit ica, os cidadns declar an en dist int os
document os oficiais a sa per t enza a unha ou out r a nacionalidade
( nacionalnost ) ; non se per mit e declarar se membr o de mis dunha
nacionalidade, pero pode non declar ar se ningunha nacionalidade. No censo
de 2010 o 96% da poboacin declar ou unha nacionalidade e, ent r e eles, o
81% declar ouse de nacionalidade r usa; o r est o dividiuse en case 200 out r as
nacionalidades.
2
S o 0, 5% dos censados er an cidadns est r anxeir os. Os
chuvasos, con 1, 4 millns, forman o quint o gr upo t nico da Feder acin,
case par cos chechenos ( sext o, t amn con 1, 4 millns) . O maior gr upo
t nico, despois do r uso, fr mano os t r t ar os, con 5, 6 millns.

A Feder acin Rusa divdese en 83 suxeit os feder ais ( sub ekt y Rossij skoj
Feder acii ) , que son as unidades bsicas da divisin feder al. Est es suxeit os
t een dist int as apelacins, segundo o nivel de aut ogober no do que
dispoen. Gozan do maior nivel de aut ogober no 21 r epblicas que, ent r e
out r as capacidades nor mat ivas, t een o dereit o de oficializar out r as linguas,
ademais do r uso, que a nica lingua oficial a nivel feder al. Na Repblica
de Chuvasia, o chuvaso oficial desde 1991.

A pesar de que os suxeit os feder ais son a organizacin bsica de
aut ogober no, est n encadrados en oit o dist r it os feder ais ( feder alnyj

2
Os datos ata agora publicados do censo de 2010 poden consultarse en
http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/perepis_itogi1612.htm (data de consulta
01.03.13).

3

okr ug ) , unidades de super visin e coordinacin cr eadas polo pr esident e
Put in no ano 2000. En par t icular , Chuvasia un dos 14 suxeit os feder ais
adscr it os ao dist r it o feder al do Volga. A est e dist r it o, ademais de Chuvasia,
per t encen as r epblicas de Tat ar st n, Baskor t ost n, Mor dovia, Mar i El e
Udmur t ia. Nas das pr imeir as son oficiais linguas t r quicas, ment r es que
nas t r es lt imas o son finogr icas. En Chuvasia, limt r ofe con Tat ar st n,
Mor dovia e Mar i El, en cer t as vilas exist e a posibilidade da ensinanza
pr imar ia en t r t ar o e t amn a de cur sar unha mat er ia de t r t ar o ou
mordovo- er zi na pr imar ia e secundar ia. Exist en impor t ant es minor as
chuvasas en Tat ar st n, Baskor t ost n e out r os suxeit os do dist r it o federal,
anda que a ensinanza en chuvaso e do chuvaso est moi limit ada fr a das
r epblicas. A met ade da poboacin de nacionalidade chuvasa vive fra de
Chuvasia.

A compar acin de dat os demogr ficos e socioeconmicos de Chuvasia cos
dos demais int egrant es do seu dist r it o feder al permit e dar unha idea mis
cabal de cmo .

Con 1, 2 millns de habit ant es nunha super ficie de 18 000 km
2
( das
t er ceir as par t es de Galicia) , Chuvasia o suxeit o feder al mis pequeno e
menos poboado dos 14 que int egr an o seu dist r it o feder al, per o vez
t amn o mis densament e poboado. Desde o punt o de vist a econmico, o
PI B per capit a de Chuvasia un 46, 5% da media da Feder acin e un 64, 4%
da media do dist r it o federal. Segundo est e indicador , ocupa o 12 post o
ent r e os int egr ant es do dist r it o ( dat os oficiais de 2010) .
3
Por out r o lado,
Chuvasia, cun 58, 8% de poboacin ur bana ( 2010) , t amn a r exin mis
r ur al do seu dist r it o feder al.

Chuvasia dist nguese t amn pola sa r elat iva homoxeneidade t nica: o
67, 7% da poboacin declrase de nacionalidade chuvasa. No dist r it o feder al

3
http://www.gks.ru/free_doc/new_site/vvp/dusha98-10.xls

4

s os t r t ar os ent r e as out ras minor as nacionais apenas superan o 50% da
poboacin da sa r epblica e en t oda Rusia s en t r es r epblicas a pr incipal
nacionalidade t it ular ( segundo a t er minoloxa r usa) goza de maior as mis
amplas: Chechenia e I guset ia ( no Cucaso) e Tyva ( limt r ofe con Mongolia) .
Non obst ant e, a r epar t icin das nacionalidades non homoxnea ent r e
poboacin urbana e r ur al: s nos anos set ent a os chuvasos conver t r onse
en maior it ar ios nas cidades ( act ualment e, son o 52%) , ment r es que ent r e a
poboacin r ur al son moi amplament e maior it ar ios ( 83, 5%) . Os r usos
t nicos for man o 26, 9% da poboacin e o 85% vive nas cidades.

2. HI STORI A RECENTE

A hist or ia r ecent e de Chuvasia dist nguese pouco da das r epblicas vecias.

As sas fr ont eir as delimit r onse na pr imeir a met ade dos anos vint e do
sculo pasado segundo a dist r ibucin t nica das poboacins ( I vanov e
Klement ev 2010) . En 1926, a sa poboacin ur bana alcanzaba t an s o 5%
da poboacin t ot al e s o 11% dos habit ant es das cidades er an chuvasos. A
capital actual, upakar (en ruso, eboksary), non alzaba os 6 000
habit ant es a pr incipios do s. XX. O 99, 3% da poboacin et nicament e
chuvasa de Chuvasia er a r ur al.
4
Nese moment o, a t ot alidade da poboacin
chuvasa falaba chuvaso e a maior a non ent enda o r uso, co que t ian
pouco ou ningn cont act o.

A codificacin do chuvaso foi est ablecida na segunda met ade do s. XI X
sobr e t odo gr azas ao labor de I van Jakovlev ( 1848- 1930) e da escola que
cr eou par a a formacin de mest r es chuvasos en Simbir sk ( act ualment e

4
Datos a partir do censo sovitico de 1926
(http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_26.php?reg=458). Ver tamn Ivanov e Klementev (2010:
175).

5

Ulj anovsk) . O lt imo t er zo do s. XI X leva a un flor ecement o da lit er at ura
chuvasa. En 1906 fndase en Kazan o pr imeir o per idico en chuvaso.
5
Cabe
dest acar que as das cidades que for on os cent r os cult ur ais, Simbir sk e
Kazan, quedar on fra das fr ont eir as de Chuvasia cando est as se definir on.

Ao chegar ao poder os bolxeviques, est ablecer on unha polt ica de
indixenizacin ( kor ennizacij a ) , que consist a nun sist ema de cot as para
favor ecer o acceso das minor as nacionais administ r acin e r ganos de
poder, as como un sist ema educat ivo baseado nas linguas mat er nas.
Desenvolveuse as a ensinanza en chuvaso e o chuvaso foi elevado a lingua
oficial, na que na met ade dos municipios r ur ais t oda a administ r acin se
levaba nesa lingua ( Alpat ov 2000: 77) .
6

O cambio de const it ucin sovit ica de 1936 e o inicio das purgas st alinist as
mar can un xir o coper nicano na polt ica que se levaba. A const it ucin
chuvasa de 1937 obviou a declaracin de calquer a lingua oficial e
paulat inament e foi r elegndose o uso do chuvaso na administ r acin. Os
fusilament os e condenas a t r aballos for zados a gr an escala implicar on a
r enovacin t ot al da administ r acin e dos cadr os do par t ido, no que os
post os clave pasaron a ser desempeados por r usos t nicos. A r epr esin
t amn se cebou en mest r es de escola e est udant es ( Klement ev 2001b) .

Desde o pr incipio dos anos t r int a o poder polt ico empezou a facer pr esin
sobr e o modelo de lingua nor mat iva con cr t icas a escr it or es polo uso de
palabr as chuvasas ant igas, fra de uso, na sa pr ct ica lit er ar ia ou a
far t ura de palabras or ient ais, t ot alment e incompr ensibles para as masas
lect or as ( Klement ev 2001b: 186) . I ncluso o mesmo secr et ar io xer al do
par t ido en Chuvasia daba inst r ucins nas que se indicaba que deban
ut ilizar se en chuvaso palabr as int er nacionais ( Klement ev 2001b: 186) .

5
Para unha breve presentacin da historia cultural deste perodo ver, por exemplo, Ivanov (2009)
yeKlementev (2001a).
6
Para unha visin de conxunto da evolucin da poltica lingista na Unin Sovitica ver Alpatov 2000 e
Grenoble 2003.

6

I st o non r esult aba t r ivial para o chuvaso. A modo de exemplo, o chuvaso a
pr incipios do s. XX non faca ningunha dist incin fonolxica ent r e
consoant es xordas e sonor as ( cousa moi inhabit ual nas linguas do mundo) .
Cabe sinalar t amn que ent r e as 8 vogais do chuvaso non exist a o / o/ , que
er a habit ualment e asimilado como / u/ nos pr st amos. Tia harmona
voclica ent r e vogais ant er ior es e post er ior es, incluso nos est r anxeir ismos
asimilados ao longo do sculo XI X. A sa est r ut ur a silbica er a basicament e
CV con t amn slabas de t ipo V ou CVC, sen per mit ir das vocais
consecut ivas ( cunhas poucas excepcins en r usismos semiadapt ados con
dobr e consoant e inicial e un pequeno nmer o de palabr as pat r imoniais con
lema de t ipo CVCt ) . O chuvaso t ia t amn acent o t nico r egular . En cambio,
en r uso ( do que, ao fin e ao cabo, provian a maior a das palabr as
supost ament e int er nacionais ) son habit uais at aques e codas silbicas de
das, t r es ou incluso cat r o consoant es e descoece calquer a t ipo de
har mona voclica. Por se for a pouco, baixo o pr et ext o que se facilit aba a
ensinanza da or t ogr afa, sucesivas refor mas or t ogr ficas aliar on
complet ament e a or t ografa chuvasa rusa. O uso da or t ografa r usa,
engadida pr esin gober nament al, facilit ou a inclusin masiva de r usismos
non adapt ados ao chuvaso ( escr it os e nor mat ivament e pr onunciados
exact ament e igual ca en r uso) , ao cal cont r ibur on lexicgr afos, fillogos,
xor nalist as e escr it or es dur ant e dcadas. As ent r ar on no chuvaso palabr as
int er nacionais collidas t al cal do r uso como minist er st vo ( minist er io ) ,
pr avit elst vo ( gober no ) ou t eat r ( t eat r o ) , que cont radn
pr act icament e t odas as r egr as fonolxicas do chuvaso falado hai 100 anos.
Act ualment e, imposible est udar a fonoloxa e a mor foloxa chuvasa sen
dist inguir as palabras incor poradas despois dos anos t r int a do r est o.
7
Est a
invasin de r usismos non adapt ados afect ou gravement e a aut oest ima dos
chuvasos pola sa lingua, considerndoa pouco adecuada par a adopcin de
novos t er mos da vida cont empornea.

7
Sobre outros casos na URSS, ver Sebba (2006: 104), Comrie (1981: 34), Crisp (1989: 33-34).

7

Ao mesmo t empo, empezou unha lent a, per o inexor able, r usificacin da
ensinanza. En 1936 pasaron a impar t ir se exclusivament e en r uso os cur sos
a par t ir de 8 , inclusive, que nese moment o non er an obr igat or ios. A par t ir
de 1938 a ensinanza do r uso pasou a ser obr igat or ia a par t ir do 2 cur so
escolar e, al onde xa se impar t a, incr ement ouse o seu nmer o de hor as
( Klement ev 2001b: 186- 187) . En 1960, a ensinanza en r uso pasou a ser
obr igat or ia a par t ir de 5 , inclusive ( Boj ko e Xar it onova 2009: 127) . A
ensinanza en chuvaso e do chuvaso foi er r adicada das cidades
( consider adas r usas ) e da maior a, se non de t odas, as capit ais
comar cais.
8
Aos nenos e mozos que an est udar s capit ais de comar ca
ber rbaselles se os pillaban falando ent re eles en chuvaso xa que o
chuvaso t en que quedar se nos lmit es da vosa vila ( t al como dist int os
infor mant es r elat an de maneir a moi par ecida en dist int as r exins) .

Sobr e t odo a par t ir do final da Segunda Guer r a Mundial, empeza unha
polt ica de glor ificacin do r uso ( Alpat ov 2000: 96- 98) . Paulat inament e os
libr os escolar es pr esent an a pot ent e lingua r usa como unha lingua de
enor me alcance int er nacional, libr ement e escollida como lingua de
int er r elacin polos pobos da Unin Sovit ica, lingua de amizade e
solidar iedade , a lingua da pr imeir a r evolucin socialist a no mundo , unha
lingua que se fala incluso no espazo , lingua que loit a pola paz, a liber dade
e o progr eso socialist a , et c. ( cit as ext radas dun libr o de t ext o escolar dos
anos oit ent a: Baranov et al. 1984: 9- 10) . Moi acer t adament e Kr eindler
cualificou est a r ingleir a de expr esins panflet ar ias de uso obr igado como
glor ificacin ext r avagant e do pobo r uso e da sa lingua ( Kr eindler 1989:
47) . Ao mesmo t empo, expandase unha ideoloxa pur ist a da lingua r usa,
que chegou a gozar dun enor me capit al cult ur al e lingst ico dur ant e as
dcadas do gober no de St alin a pesar da sa or ient acin decididament e
non prolet ar ia, non r evolucionar ia e non mar xist a , capit al que se mant ivo
at a ben ent r ada a era poscomunist a ( Gor ham 2010: 138) . Est e t ipo de

8
A razn aducida era que a poboacin destes ncleos era multinacional. Este tipo de explicacin anda
se oe hoxe en da. Nunha visita a un ncleo semirural (3 500 habitantes), explicbannos que o chuvaso
non se estudaba na escola como lingua materna porque na poboacin vivan 16 nacionalidades. Moi
probablemente sexa verdade, pero a nosa enquisa mostrou que mis do 90% dos escolares eran
chuvasos.

8

ideoloxa levou a evit ar t odo t ipo de acent os no r uso e a unha gr an
nivelacin das difer enzas dialect ais. Unha das r azns mis r ecor r ent es que
dan os nosos informant es para non lles falar en chuvaso aos seus fillos
para que non t ean acent o ( acent o, por cer t o, que r esult a pr act icament e
imper cept ible en moit os dest es pais, a pesar de t er o chuvaso como lingua
mat er na) .

As, pois, o chuvaso nunca chegou a ser pr ohibido, senn que sempr e t ivo
cer t as cot as na educacin, nas publicacins per idicas ou na lit er at ur a. I st o
non quit a que, baixo un apar ent e apoio oficial e unha r et r ica de ir mandade
ent r e os pobos, a pr esin sobr e a lingua e a cult ura chuvasas foi enorme.
Sir va de indicador que, segundo un est udo de 1974, o 97, 8% dos fillos das
numer osas par ellas mixt as chuvaso- r usas nacidos na capit al er an
declar ados r usos ( Br omlej a 1977: 482) .

A sit uacin cambiou a finais dos anos oit ent a gr azas s polt icas de
per est r oj ka e glasnost que permit ir on a discusin dos problemas nacionais
lat ent es na URSS. Nunha r epblica cunha ampla maior a non r usa, fcil
ent ender que o eco fose maior que en moit as das r epblicas de Rusia. En
out ubr o de 1990 a Lei de linguas da r epblica ( a pr imeir a dunha r epblica
r usa, Romakin 1999) daba un per odo de dez anos par a que t odas as
per soas que at endesen o pblico na administ r acin ou nas empr esas
pr ivadas t ian a obr iga de facelo en calquer a das das linguas oficiais que
escollesen os cidadns ( ar t . 3) . As mesmo, dbase un per odo de cinco
anos par a organizar a ensinanza obr igat or ia do chuvaso en t odos os niveis
de inst r ucin ( desde o pr eescolar a univer sit ar ios) e a posibilidade de cur sar
nel a ensinanza secundar ia ( ar t . 19 e 20 e disposicin adicional 2) . A nivel
social, o chuvaso pasou en pouco t empo a falar se polas r as da capit al, xa
ent n de maior a chuvasa, de onde ant er ior ment e a pr esin xer ada polas
aut or idades o pr oscr ibir a. Todo iso encheu de est upefaccin e cer t o t emor
poboacin r usa, ent r e a cal, segundo o censo de poboacin de 1989, s o
2, 8% dominaba o chuvaso ( en par t icular , o 1, 7% da poboacin urbana) .

9

Nas pr imeir as eleccins pr esidencia de Chuvasia ( 1991) , o candidat o
nacionalist a, At ner Husankay, pr incipal impulsor da Lei de linguas, perdeu
por dcimas, segundo os r esult ados oficiais. Post er ior ment e, o pr esident e
Nikolaj Fdor ov ( 1994- 2010) paulat inament e foi desact ivando os pr incipais
element os da lei en sucesivas emendas. A gr avsima cr ise econmica que
at r avesou Rusia durant e os anos novent a t ampouco facilit aba a mobilizacin
dos fondos necesar ios par a levala a cabo. A iso sumouse a polt ica
r ecent r alizadora r ealizada polo gober no feder al, sobr e t odo, a par t ir da
pr imeir a eleccin de Vladimir Put in como pr esident e de Rusia ( 2000) . Nos
lt imos anos a pr esidencia de Rusia e o gober no federal lanzar on var ios
pr ogr amas de educacin pat r it ica ( 2001- 2005 e 2006- 2010) ( Spear ling
2010) , as como unha ser ie de medidas de polt ica educat iva encamiadas a
desincent ivar o uso de linguas minor it ar ias na educacin, xa sexa
t r asladando t odos os cust os do seu financiament o s r epblicas, ou
pr ohibindo o uso dout ras linguas que non sexan o r uso nos exames de
ent r ada univer sidade ( Zamyat in 2012a, 2012b) . Un dos r esult ados en
Chuvasia dest a polt ica que desde f inais da dcada pasada xa non se
for man novos mest r es para a ensinanza preescolar e pr imar ia en chuvaso,
ao consider ar o gober no chuvaso que carece de medios par a iso. Nest e
cont ext o r esult an car act er st icas da ideoloxa imper ant e ent r e as
aut or idades feder ais r usas as conclusins do Consello de Est ado no seu
document o Sobr e as medidas par a refor zar o consenso ent r e as
nacionalidades na sociedade r usa ( Doklad 2011) :

Nun cer t o nmero de r epblicas da Federacin Rusa nos lt imos
anos apr obr onse leis en r elacin s linguas oficiais das
r epblicas, segundo as cales nos programas educat ivos das
escolas para t odos os escolar es int r oduciuse a ensinanza
obr igat or ia desde o 1 ao 11 [ lt imo] cur so da lingua oficial da
r epblica. Nas r epblicas est anse elaborando novos plans de
est udos bsicos que no campo filolxico cont radn o plan de
est udos bsico federal. Est a dinmica dos pr ocesos leva a un
cer t o nmer o de suxeit os da Federacin Rusa a violar o balance
de int er eses lingst icos dos par t icipant es no pr oceso educat ivo e

10

a menoscabar o coecement o da lingua r usa ent r e os graduados.
( p. 44, as negras son do or ixinal) .
9

En r esumo, r emit monos descr icin de Riit t a Pyykk da polt ica lingst ica
r usa, que subscr ibimos plenament e ( Pyykk 2010: 82) :

Rusia un bo exemplo dunha polt ica de asimilacin, na que a
finalidade lt ima a pr omocin da unidade nacional no int er ior do
est ado mediant e o foment o do uso dun nico idioma. A
planificacin lingst ica en Rusia t en pract icament e t r es
obxect ivos: a difusin lingst ica, un int ent o de incr ement ar o
nmer o de falant es de r uso; a est andar izacin lingst ica, un
int ent o de at esourar pr est ixio para o ruso; e a pur ificacin
lingst ica, a pr eser vacin da pur eza lingst ica do r uso,
pr ot exendo a lingua de influencias est ranxeiras e vixiando as
desviacins lingst icas desde o int er ior.

3. POL TI CA LI NG STI CA

As pois, pasamos a descr ibir moi br evement e a polt ica lingst ica r ealizada
en Chuvasia ao longo dos lt imos vint e anos.

En pr imeir o lugar debe sinalar se que non exist e en Chuvasia ningn
depar t ament o especificament e encar gado da polt ica lingst ica.
Xener icament e o minist er io de educacin o encar gado de facer o
seguiment o dun pr ogr ama de r ealizacin da Lei de linguas, sen que haxa
ningunha per soa especificament e dedicada s cuest ins de pr omocin da
lingua. O pr ogr ama act ual, apr obado en set embr o de 2012, defnese par a o
per odo 2013- 2020
10
e subst it e o ant er ior par a o 2003- 2012
11
. En

9
Para unha visin da ideoloxa lingstica promovida polas autoridades federais, recomendamos a
lectura, en ingls, do documento oficial sobre a poltica lingstica rusa presentado ante o Consello de
Europa en 2009, que a reflicte perfectamente (Tishkov et al. 2009).
10
http://gov.cap.ru/list4/law/rec.aspx?gov_id=13&link=13&preurl=.&FKey=F_JURL_ID&id=133419
11
http://mfin.cap.ru/upload/root/rcp/314%20061202.doc. Sobre o programa de realizacin da lei para
o perodo 2003-2012 ver Als i Font: 2011.

11

r esumo, t r t ase dunha ser ie de accins decididas sen coecement os
element ais en polt ica lingst ica, sen cr it er ios clar os dos obxect ivos que se
pr et enden conseguir, sen ningunha medida especificament e r elacionada coa
mellor a da sit uacin social do chuvaso e cun escassimo or zament o. Par a
poer un exemplo, o pr esupost o anual para os anos 2013, 2014 e 2015
case a met ade do dos anos ant er ior es e moi pr obablement e iso dbese a
non pr ever con suficient e ant elacin part idas or zament ar ias para est es
anos. Os pr et o de 18 000 par a cada un dest es t r es anos empr egaranse,
case por ent eir o, para a concepcin e publicacin de novos libr os de t ext o
escolar es de chuvaso par a as escolas pr imar ias ( en papel e elect r nicos) ,
axudas ensinanza en chuvaso, t r t ar o e mor dovo- er zi e a or ganizacin
de pr emios escolar es de lingua, lit er at ur a e cult ur a ( anexo 2 do pr ogr ama) .

Ao pr incipio dos anos novent a iniciouse un programa par a facer bilinge o
espazo pblico: nas pr incipais cidades e na maior a de capit ais de comar ca,
o r ot ulado das r as e das paradas do t r anspor t e pblico pasou a ser
bilinge, as como cer t as placas infor mat ivas nas fachadas dos edificios
oficiais e est ablecement os pblicos, como os hor ar ios dos comer cios. No
t r anspor t e pblico ur bano t amn se incor por ou o uso do chuvaso, per o s
en segundo lugar e en ver sin abr eviada. En casos individuais o rot ulado
nas fachadas dalgns edificios pblicos fxose unicament e en chuvaso. Os
nomes dos comer cios, que dependen da iniciat iva pr ivada, seguir on sendo
case sempr e en r uso, anda que t amn haxa algns en chuvaso. Co cambio
de sculo, est as medidas perder on apoio efect ivo e a maior a dos novos
edificios pblicos t een o r ot ulado pr incipal nas fachadas exclusivament e en
r uso. Algunhas capit ais comarcais de novo comezar on a r ot ular as r as s
en r uso, a pesar de que nelas a gran maior a da poboacin de lingua
chuvasa. No int er ior dos edificios pblicos t oda a infor macin en r uso,
como o t oda a document acin que os cidadns pr esent an ou r eciben das
administ r acins pblicas ( s cer t os document os son bilinges, como as
par t idas de nacement o, per o a document acin pr esent ada par a r ecibilos
unicament e en r uso) . Nest e cont ext o desalent ador , o uso or al do chuvaso
por par t e dos cidadns ant e a administ r acin, anda que legalment e posible,
escaso. O result ado xeral que o chuvaso forma part e da paisaxe urbana, anda
que est a est ea enormement e dominada polo ruso.

12

4. A ENSI NANZA

A escola en Chuvasia ( case na sa t ot alidade pblica) segue moi de pr et o
est as paut as. Nos anos novent a a ensinanza no chuvaso ampliouse
t er r it or ialment e a algunhas das cidades e capit ais comar cais. Non hai not icia
de que o seu uso se est endese mis al do 5 cur so. Por n, na dcada
seguint e o seu uso como lingua de inst rucin volveu paulat inament e a
r epr egar se s vilas. Act ualment e, non exist e ningunha escola ou cent r o de
educacin pr eescolar nas cidades no que o chuvaso sexa lingua vehicular
nalgunha mat er ia.
12
A univer sidade ( compet encia exclusiva do gober no
feder al) unicament e en r uso, includas un bo nmer o de mat er ias de
filoloxa chuvasa. impor t ant e subliar que:

1. En pr incipio a ensinanza r ealzase nunha nica lingua par a t odas as
mat er ias ( except o para as de lingua) . dicir , que o alumnado das
escolas r urais acost uma a pasar dunha educacin int egr ament e en
chuvaso ( ou t r t ar o) at a 4 a unha int egr ament e en r uso a par t ir de
5 . Const at ronse na prct ica algunhas excepcins a est a r egr a, per o
xust ament e a sa excepcionalidade r efor za a sa condicin de r egr a.

2. A const it ucin r usa gar ant e a ensinanza na lingua mat er na ( r odnoj
j azyk ) , per o nin as leis r usas nin as chuvasas gar ant en a eleccin do
chuvaso como lingua de inst r ucin se non a lingua mat er na do
alumnado. Conseguint ement e, non se or ganizou ningn sist ema de
ensinanza do chuvaso por inmer sin. As escolas divdense en escolas
nacionais ( nacionalnye ) chuvasas, r usas ou t r t ar as. Nas das

12
Hai que notar que, por unha pequena iniciativa cidad que encontrou boa aceptacin no Ministerio de
educacin, desde o curso 2010-2011 hai unha clase en upakar que, de maneira experimental, d
algunhas materias en chuvaso e en ruso. O proxecto empezou moi timidamente a expandirse, xa que
ten moitas dificultades para desenvolverse. A posicin das autoridades cambalase entre a boa vontade,
a falta de medios humanos e econmicos e certa necesidade de aparentar que se levan a cabo novas
accins a favor da lingua chuvasa. Basicamente, o maior problema non vn dos pais, que, en xeral,
reciben ben a proposta, unha vez que se lles explica, senn da falta de profesores dispostos a asumir o
reto de facer clases mediante o mtodo de inmersin, que descoecen. Para unha breve discusin sobre
esta cuestin, ver to i trebovalos dokazat (2012).

13

lt imas o chuvaso est dase como unha lingua est r anxeir a, das ou
t r es hor as por semana, con clases en que a lingua vehicular o r uso.
I ncluso os libr os escolar es indican que son libr o[ s] de t ext o de
lingua chuvasa para r usos ( sic) , anda que a maior a do alumnado
que est uda con eles nas cidades son de nacionalidade chuvasa. Nas
escolas nacionais chuvasas ( t odas elas en ncleos r ur ais) a
educacin pode ser int egrament e en r uso, per o poden t er mis horas
dedicadas ensinanza do chuvaso e as clases de chuvaso r ealzanse
nest a lingua. Nos dous lt imos cur sos non hai ensinanza de lingua
chuvasa, senn s de lit er at ur a ( unha hor a nas escolas r usas e
das nas chuvasas ) . A guinda dest e sist ema que nas escolas
r usas est as clases de lit er at ura se r ealizan exclusivament e sobr e a
base de t raducins ao r uso das obr as est udadas.

Os dat os do Minist er io de educacin chuvaso aos que t ivemos acceso ( que
se r ecompilan a pediment o do Minist er io de educacin federal, per o que
ningn dos dous or ganismos publica) most ran un r et r oceso da ensinanza en
chuvaso incluso nas vilas, anda que cont ine sendo moi amplament e
maior it ar ia na pr imar ia daquelas vilas que non son capit al de comar ca
( 79, 5% do alumnado de pr imar ia no cur so 2011- 2012) .
13
As cifr as globais
( t boa 1) t amn est n laminadas pola paulat ina perda de peso da
poboacin r ur al con r elacin urbana e a concent r acin escolar en cent r os
maior es, a mido plenament e r usfonos. No pr esent e cur so 2012- 2013,
segundo as cifr as int er nas do minist er io, o 90, 0% dos escolar es, de
pr imeir o a lt imo cur so, est udan en r uso. A educacin pr eescolar t en niveis
par ecidos de r epar t icin t er r it or ial por linguas, per o debido a que son
poucos os cent ros en ncleos r urais, a por cent axe de uso do chuvaso
net ament e infer ior . Cabe sinalar que o noso act ual t raballo de campo nas
dist int as comar cas most ra que o uso do chuvaso menor en r ealidade c
r eflect ido nest as est at st icas.

13
Un traballo recente moi interesante de Zamyatin (2012b) publica datos sobre a educacin en
Chuvasia e noutras repblicas, que, polo menos no caso de Chuvasia, resultan bastante inexactos ao
basearse en clculos.

14

Tboa 1: Evolucin da porcent axe de alumnado de primaria (1
a 4 curso) por
lingua de inst rucin
14

1995 2001 2008 2012
Chuvaso 37,8% 42,2% 31,8% 23,1%
Trt aro 2,2% 3,2% 2,0% 1,7%
Ruso 60,0% 54,7% 66,2% 75,2%

Est as cifras cont r ast an coas que publican as aut or idades, que son o nmer o
de cent r os educat ivos nacionais . Ao ser as escolas r urais moit as mis,
anda que moit o mis pequenas cs dos ncleos ur banos, as cifr as son en
apar encia t ot alment e dist int as. Por exemplo, segundo a pxina web do
Minist er io de Educacin de Chuvasia sobr e a educacin nacional , [ n] a
r epblica hai 313 ( 63, 0%) escolas co chuvaso como lingua vehicular de
ensinanza, 166 ( 33, 0%) co r uso, 14 ( 3,0%) co t r t ar o ( 938 alumnos) ,
ademais de 5 escolas ( 1, 0%) que ensinan o mordovo ( 233 alumnos)
( ht t p: / / gov. cap.r u/ hier ar hy. asp?page= . / 16/ 530/ 1155376/ 1168009/ 117100
8, consult ada o 3. 3. 2013) . Est a infor macin pr obablement e t amn d por
sobr eent endido que o lect or sabe que a maior a do alumnado das escolas
con chuvaso e t r t ar o como linguas vehicular es, de feit o, t een
maior it ar iament e o r uso como t al, xa que o chuvaso est cir cunscr it o aos
pr imeir os cur sos.

En cambio as cifr as de ensinanza do chuvaso como mat er ia most r an un
avance r egular at a alcanzar o 100%.
15
As enquisas ent r e a poboacin
ur bana most r an bast ant e desidia pola mat er ia ent r e pais e alumnado:
segundo a nosa enquisa ent r e alumnado de ncleos ur banos, dous t er zos
dos pais non t een int er ese en se os seus fillos ( os enquisados) dominan o
chuvaso, e un t er zo dos pais non t en ningn int er ese.

Por out r o lado, segundo unha enquisa r ealizada en 2009 ent r e mis de 200
pr ofesor es de chuvaso das escolas da capit al ( 68% do pr ofesorado) o 11%
do alumnado non domina en absolut o o chuvaso e a por cent axe dest e

14
Fontes: para os anos 1995 e 2001, a partir de Bojko et al. (2011); para 2008 e 2012, a partir dos datos
da forma FSN N D-7 (http://www.miccedu.ru/stat/stat_forms.php) facilitados polo Ministerio de
Educacin de Chuvasia.
15
Entre 2003 e 2008 o chuvaso foi facultativo nas das rexins ao sur-oeste de Chuvasia (Bojko 2010:
128-129), de maiora rusa e cunha poboacin mordova superior chuvasa, e a onde se concentra a
maior oposicin ensinanza obrigatoria en chuvaso.

15

alumnado pract icament e idnt ica en t odos os cur sos, empezando polo 5
( I gnat eva et al. 2009: 42) . O mesmo gr upo de invest igador es, nunha
enquisa par ecida nout ras cidades de Chuvasia r ealizada en 2010, concle
que unha par t e do alumnado [ . . .] non avanza absolut ament e nada nas
clases de chuvaso ( I gnat eva et al. 2010: 49) . Un 15, 1% dos est udant es
ur banos de bachar elat o de 10 e 11 cursos enquisados por ns afirman
non ent ender e out r o 26, 5% ent ender moi pouco o chuvaso, despois de
9 cur sos ( o que coincide cos t r aballos de 2009 e 2010) . En conclusin,
par ece que para evit ar o r exeit ament o dos pais ensinanza obr igat or ia do
chuvaso, a mat er ia pode apr obarse sen alcanzar os niveis t eor icament e
r equir idos. A obr igat or iedade do est udo da lingua, non obst ant e, per mt elles
s aut or idades most rar se act ivas no seu apoio lingua e cult ur a chuvasas.

Debe subliar se t amn que as escolas urbanas non s son exclusivament e
en r uso, senn que pr act icament e t odo o r ot ulado no seu int er ior
unicament e nesa lingua: s en moi cont adas excepcins o r ot ulado na por t a
das aulas bilinge, per o nas mis de 40 escolas visit adas at a o da de
hoxe en cidades e vilas non se encont r ou nin un mnimo int ent o de
bilingismo equit at ivo no vest bulo ou nos cor r edor es. Tampouco a web dos
cent r os educat ivos, nin a do Minist er io de Educacin
( ht t p: / / gov. cap.r u/ main. asp?govid= 13) est n en chuvaso. A sensacin de
nor malidade do r uso como lingua exclusiva da administ r acin ( e incluso
mis por escr it o) t an gr ande que, ao par ecer , ningun nin no minist er io
nin en ningunha escola cae na cont a das implicacins dest e cont or no en
r elacin mot ivacin do alumnado na apr endizaxe do chuvaso, a
r epr esent acin que se faga da lingua e a sa funcionalidade ou,
simplement e, o menor coecement o que adquir e do chuvaso ao r est r inxir se
o cont act o con el.

En cambio, o chuvaso e a cult ur a chuvasa si que t een r eser vado un lugar
case obr igado nos act os fest ivos, en par t icular nos escolar es: como a lingua
de cancins folclr icas de benvida. Tamn non rar o olo en palabras de
sado en boca de orador es en act os pblicos. Dest a maneir a, o uso pblico
do chuvaso r esult a for t ement e pr ot ocolar io e folclor izado. Unha most ra diso
son as pxinas web do Minist er io de Educacin r elacionadas coa ensinanza

16

do chuvaso, nas que pr olifer an pr eciosas fot os de nenos en t r axe r exional
( ht t p: / / gov. cap.r u/ hier ar hy. asp?page= . / 16/ 530/ 1155376/ 1168009/ 117100
8, ht t p: / / gov. cap.r u/ hier ar hy.asp?page= ./ 16/ 530/ 144516/ 208722/ 208724,
consult adas o 3. 3. 2013)

Todos os dat os apunt an clarament e, como er a de esper ar, a uns r esult ados
pobr es na ensinanza dunha lingua que se est uda s das ou t r es horas por
semana como mat er ia, sen que haxa un cont or no r eal de uso na escola, nin
cont e cun elevado est at us social, e ademais sexa lingst icament e moi
dist ant e da dominant e. Anda as, os invest igador es chuvasos, car gados de
boa vont ade, opinan que os mt odos act uais de ensinanza do chuvaso en
r uso ( sic) , a pesar de t odas as insuficiencias exist ent es, d uns r esult ados
acept ables ( I gnat eva et al. 2009: 44) . Debe subliar se que o gr upo de
invest igador es que asina est a conclusin for ma a maior a da ct edra de
lingua chuvasa no I nst it ut o Republicano Chuvaso de Ensinanza, o
or ganismo dedicado formacin per manent e do pr ofesor ado da r epblica e
que asesora ao gober no en t emas educat ivos.

5. O PERFI L DO PROFESORADO DE LI NGUA CHUVASA

impor t ant e pr egunt ar se por qu os invest igador es locais t enden t ant o a
pr act icar o wishful t hinking . Haber a que t er en cont a o gr ao de aut onoma
do que gozan os posibles asesor es ao est ar t odos os r esponsables dos
cent r os de invest igacin, univer sidades, facult ades, escolas, et c. nomeados
pola administ r acin. Tamn impor t ant e a or ixe das axudas
invest igacin, pr ocedent es case t odas de inst it ucins feder ais, en cuxas
pr ior idades pr evisiblement e non se encont r en os pr ogr amas de
r evit alizacin das linguas minor izadas ou os est udos que poidan poer en
dbida a polt ica educat iva xer al. Smase unha impor t ant e dificult ade de
acceso a r evist as cient ficas est r anxeir as, xa sexa por problemas de
coecement os lingst icos ou econmicos.
16
Tr t ase t amn de cont or nos

16
Debe terse en conta que na lista de 452 publicacins peridicas da Universidade Estatal Chuvasa (o
principal centro educativo de grao superior de Chuvasia) non hai nin unha soa estranxeira (GU 2012). A

17

con pouca r enovacin xeracional, no que I nt er net ir r ompeu r ecent ement e e
anda non de uso xener alizado. E conver xen, finalment e, r azns ligadas
ao t ipo de per soas que se dedican ensinanza do chuvaso.

O pr imeir o fact or nest e lt imo aspect o que pr act icament e a t ot alidade do
pr ofesorado de chuvaso de or ixe r ural, o cal compr ensible polo simple
feit o de que o nmer o de per soas de or ixe ur bana que falan fluidament e en
chuvaso moi r educido.
17
Por out r o lado, segundo dat os est at st icos
int er nos do minist er io par a o cur so 2011- 2012 aos que t ivemos acceso, o
colect ivo de pr ofesor es de chuvaso , despois dos de infor mt ica, o menos
avellent ado: o 52% t en mis de 20 anos de exper iencia docent e, ment r es
que a media en Chuvasia do 68, 1%; en par t icular o 7, 7% do pr ofesorado
de chuvaso nas escolas urbanas est xubilado ment r es que, como media,
t r aballan un 15, 5% de pensionist as nas escolas ur banas ( en Rusia as
pensins son t an baixas que habit ual cont inuar t r aballando ao chegar
idade de xubilacin 55 anos par a as muller es e 60 anos par a os homes;
nest e caso a pensin smase ao soldo) . Pode sinalar se t amn que, se ben o
pr ofesorado en Chuvasia nun 87, 5% feminino e que est a pr oporcin
not ablement e maior nos ncleos ur banos, ent r e o pr ofesorado de chuvaso
est a por cent axe alcanza o 98, 1%: s o pr ofesor ado de pr imar ia anda
mis feminino.

A int er pr et acin que se pode dar a est es dat os que exist e algn fact or que
fai algo mis at r act ivo ser pr ofesor de chuvaso que dout r as mat er ias,
especialment e nas cidades. Est a at r accin, por n, non o suficient e for t e
como para at r aer a homes, que t enden a dedicar se a pr ofesins moit o mis
r emuner adas ( e, en par t icular , emigran moit o mis cs muller es, como
most ran as dist r ibucins de poboacin por idades) . Na nosa opinin, est e
fact or a simple lei da ofer t a e a demanda: exist e unha ofer t a de prazas

anlise bibliomtrica das citas nos artigos de humanidades na mis extensa revista cientfica chuvasa
mostra un gran peso das publicacins de Moscova e San Petersburgo (como mnimo, o 42% das citas) e
o pouco peso das publicacins locais (10%) e estranxeiras (7%). Estas ltimas, ademais, teen tendencia
a ser sensiblemente mis antigas. Estes datos mostran o peso de Moscova e San Petersburgo como
centros de influencia ideolxica entre os investigadores chuvasos e o pouco peso de autores
estranxeiros (Als i Font, en prensa).
17
A proporcin entre profesorado de orixe rural e urbana parece ser dunha orde de 15:1 (Als i Font
2013).

18

educat ivas nas cidades que, na prct ica, pola configur acin sociolingst ica
da poboacin e un sist ema educat ivo inefect ivo, s pode cubr ir per soas de
ext r accin r ur al; para est as persoas, dado que os r esult ados do alumnado
das escolas r urais not ablement e infer ior ao das escolas ur banas, a opcin
de cur sar filoloxa chuvasa unha maneir a mis fcil de acceso ensinanza
super ior e, conseguint ement e, a cer t a promocin social ( a pesar de que
nout r os casos a dedicacin ensinanza dificilment e poida considerar se un
t ipo de pr omocin social) .

Se r ealment e as, pr evisible que os pr ofesor es de chuvaso t endan a
adopt ar out r os mar cador es dest a pr omocin social, como o uso do r uso.
Non hai anda t r aballos conclunt es sobr e o t ema, per o un pequena most r a
de 28 profesoras de chuvaso en colexios de upakar con fillos, feito en
2010, most r ou que 4 falaban s en r uso cos fillos e que s 3 falaban s en
chuvaso con eles, a pesar de que 14 falaban co mar ido s en chuvaso. A
impr esin que un colect ivo que mant n moit simo mis o chuvaso na
familia ca out r os habit ant es das cidades de or ixe r ural, per o que t amn t en
unha gr an t endencia a falar en r uso cos fillos. I st o axudar a a explicar o
feit o de que t endan a falar pouco en chuvaso co seu alumnado: ent r e os 95
alumnos que afir man falar co pai ou a nai en chuvaso da nosa most r a de
589 alumnos ur banos, 81 afir man non falar nunca en chuvaso cos mest r es
fr a das clases ( dicir , t ampouco co pr ofesor ado de chuvaso ou cos
numer osos docent es que dominan a lingua) . Debe sinalar se t amn que en
Chuvasia non se impar t e ningn cur so ou clase en ningunha carr eir a
univer sit ar ia sobr e nocins element ais de sociolingst ica e que est es
coecement os son descoecidos para pr act icament e t oda a comunidade
educat iva. A sociolingst ica en Rusia est r elat ivament e pouco
desenvolvida e, na nosa opinin, en galego publcase mis e mellor nest e
campo que en t oda Rusia, a pesar dos seus 142 millns de habit ant es e
mis de 30 linguas oficiais ( t odas elas vulner ables ou en per igo, except o o
r uso e o t r t ar o, segundo o At las de Unesco, Moseley 2010) .


19

6. RESULTADOS DE ENQUI SAS SOCI OLI NG STI CAS

Nest e cont ext o, desde o I nst it ut o Est at al Chuvaso de Humanidades, anda
que sen ningn financiament o gober nament al, empezamos a r ealizar un
est udo cuant it at ivo da sit uacin sociolingst ica en Chuvasia e sobr e as
act it udes cara lingua. Basicament e por razns or zament ar ias, enqusase
alumnado de bachar elat o en vez dunha most ra aleat or ia da poboacin.
Pr esent amos aqu moi br evement e os r esult ados ent r e a poboacin escolar
ur bana, que suman o 64% do t ot al da poboacin escolar , a par t ir da most ra
ant er ior ment e descr it a de 589 alumnos de bachar elat o con r esidencia
per manent e nest as cidades. O 56, 9% dos enquisados declar aron ser de
nacionalidade chuvasa.

O 33, 7% dos enquisados ent enden ben ou bast ant e ben o chuvaso e o
25, 9% flano ben ou bast ant e ben. En compar acin, segundo est iman os
enquisados, o 50, 9% dos seus pais e o 49, 5% das nais flao ben ou
bast ant e ben. Case non hai, non obst ant e, difer enzas cos pais e nais que
cr ecer on nas cidades de Chuvasia: t amn o 25, 9% flao ben ou bast ant e
ben. A difer enza no coecement o ent r e est a e a ant er ior xer acin ur bana
cir cunscr bese a unha posible r educin dos que non falan en absolut o en
chuvaso: se o 35, 9% dos pais de ext r accin ur bana non sabe falar en
absolut o en chuvaso ( segundo os seus fillos) , ist o ocorr e co 31, 6%, que si o
est udar on 9 anos na escola.

A t r ansmisin int er xer acional da lingua mnima nas cidades. O 16, 2%
afir ma falar en r uso e chuvaso cos pr oxenit or es e o 0, 1% s en chuvaso.
Por n, evident e que par t e dos que din falar en chuvaso non o fan ou fano
moi pouco, xa que a quint a par t e ao mesmo t empo di dominar pouco a
lingua. De feit o, ao pr egunt ar qu lingua a mis ut ilizada cos
pr oxenit or es, o chuvaso r esult a selo s no 0, 6% dos casos e as das linguas
sono ao mesmo nivel nun 1, 8%; o r uso domina no 96, 8% das familias
ur banas. Compar ando, a lingua que domina na comunicacin ent r e pais,
nais e avs, por un lado, e ent r e pais e nais, dout ro, r esult a que pr et o do
1, 5% dos pr oxenit or es que falan pr edominant ement e cos seus pais en

20

chuvaso o fan t amn cos seus fillos, e un 4% dos pr oxenit or es que ent r e
eles falan pr edominant ement e en chuvaso, fano t amn cos fillos. Os dat os
most ran t amn que est a t r ansmisin nula ou secundar ia da lingua xa se
daba na xeracin ant er ior polo menos.

Hai un uso maior do chuvaso cos avs e menor cos ir mns. O uso fr a da
familia, xa sexa con amigos, vecios, profesor es, t endeir os, et c. moi
r educido, incluso ent r e os que falan en chuvaso na casa ( o 85% deles non o
falan en ningunha das 7 ocasins de uso ext r afamiliar formuladas na
enquisa) .

Por out ro lado, un nmero significat ivo de enquisados afir ma que
inicialment e falaban mis chuvaso na casa que act ualment e, cousa que
cor r oboran out ras r espost as que dan ( como a comparacin ent r e linguas
iniciais e linguas act ualment e ut ilizadas na casa, ou o lugar onde se
empezou a apr ender o chuvaso) . A maior a dos que declaran unha
diminucin do uso do chuvaso na casa relaciona est e feit o co inicio da
escola ou, en menor medida, do par vular io. Sendo pr ecavidos, polo menos
un 20% das familias que inicialment e ut ilizaban o chuvaso na casa
r educir on ou eliminar on o seu uso ao empezar a escolar izacin dos seus
fillos. Os dat os apunt an a que poder an ser un t er zo ou mis dest as
familias. Os casos cont r ar ios, de incr ement o do uso do chuvaso na casa,
r esult an insignificant es e, na sa maior a, dubidosos por incongr uent es con
out r as r espost as. Non hai t ampouco ningn cor r ement o significat ivo ao uso
de linguas est r anxeir as na casa, anda que o uso mis ou menos espor dico
dest as linguas, sobr e t odo do ingls, en SMS e as r edes sociais not able
( pr et o dun cuar t o dos enquisados) e moi super ior ao do chuvaso.

En cant o anlise das act it udes, os r esult ados most r an que o fact or mis
cor r elacionado con elas o gr ao de dominio da lingua, que super a t ant o a
nacionalidade como o uso ou non da lingua na casa, ent r e out ros fact or es
nos que se pode det erminar cor r elacin. Non obst ant e, o gr upo con
act it udes mis posit ivas cara lingua o dos que a falan na casa.

As act it udes, basicament e, analizr onse a par t ir do posicionament o dos

21

enquisados nunha escala de cat r o niveis ant e unha bat er a de afir macins.
int er esant e coment ar cer t a difer enza nas r espost as segundo o xner o: os
mozos t enden a posicionament os mis ext r emos cs mozas ( posit ivos ou
negat ivos) anda que non se apr eciar on difer enzas significat ivas nos usos
por xner o nin ent r e os enquisados nin ent r e os seus pr oxenit or es.

Por un lado, os enquisados most ran un for t e vnculo simblico ent r e a lingua
chuvasa e Chuvasia. Por exemplo, o posicionament o ant e a aser cin
Chuvasia non ser a Chuvasia sen o chuvaso obt n, ent r e os falant es de
chuvaso, un ndice de 4, 47 na escala de 1 a 5 ut ilizada en Eur omosaic, o
que a sit a ao nivel das linguas minor izadas da Unin Eur opea mellor
sit uadas segundo est e indicador ( Williams 2005: 179, 181) ; por exemplo, o
galego obt ivo un ndice de 4, 40. Ent r e os non falant es iniciais, o
posicionament o par ecido ao obt ido ent r e est udant es non falant es de
uscar o ou ir lands na Comunidade Aut noma Vasca e a Repblica de
I r landa, r espect ivament e ( Mor iar t y 2010: 147) . Pr obablement e, cer t o uso
bilinge no espazo pblico, a sa ensinanza escolar obr igat or ia e o seu uso
pblico habit ual ( anda que pr ot ocolar io e folclor izado) poden explicar est a
act it ude.

En cambio, en pract icament e t odos os out r os indicador es o chuvaso
mst rase moi pouco at ract ivo. Est pouco ou nada asociado a valor es
inst r ument ais ou de pr omocin social e, en cambio si o est , a pr ofesins
pouco cualificadas e con baixa r emuneracin econmica. Est consider ado
t amn afast ado da moder nidade: a aser cin o chuvaso non moder no
obt n un ndice de 2, 55 na escala de Eur omosaic, o que o pon por enr iba do
occit ano e o ar pit ano, per o por debaixo do sor abo, o ladino, o cor so e, non
cabe dicir , o galego ( Williams 2005: 179, 181) .

O 74, 5% dos enquisados non est de acordo coa aser cin A min
per soalment e ser ame t il saber chuvaso ( o 34, 3%, t ot alment e en
desacor do) . O 68, 2% non est de acordo con Quer o que os meus fillos
saiban o chuvaso ( o 27, 1%, t ot alment e en desacor do) . O 70, 9% est n de
acordo con Result ar ame incmodo se o meu mar ido ou a mia muller
falase s en chuvaso cos nosos fillos ( 43, 0%, t ot alment e de acordo) . Por

22

out r o lado, e de for ma apar ent ement e cont r adit or ia, o 59, 2% est n de
acordo con t il saber chuvaso para ser un digno cidadn de Chuvasia .
Haber a que r elacionar est e posicionament o co feit o de que o chuvaso for ma
par t e da iconogr afa de Chuvasia.

Como se apunt ou e cabe esperar , exist en subst anciais difer enzas nos
posicionament os segundo o gr ao de coecement o da lingua. Est as son
especialment e impor t ant es en aser cins como a ant er ior ou con Unha
per soa que vive en Chuvasia debe saber o chuvaso . Nest e lt imo caso, por
exemplo, o 63% dos falant es compar t en est a opinin, ment r es que s o
29% dos que non dominan a lingua est n de acor do con ela.

Finalment e, indiquemos que s o 22% dos enquisados subscr ibe
Gust ar ame que o chuvaso se ut ilizase mis na sociedade ( 26% dos
falant es e 16% dos non falant es) . Debe sinalar se, por n, que s un 26, 8%
se declar a t ot alment e cont r ar io, o cal most r a un nmer o consider able de
per soas mis ben indifer ent es, non necesar iament e cont r ar ias a unha
r ecuper acin moi paulat ina do uso social e inst it ucional da lingua. En
cambio, a aser cin Gust ar ame que o r uso se ut ilizase mis na sociedade
r ene un 86, 1% de apr obacin. A vinculacin simblica e emocional da
poboacin chuvasa a Rusia e a lingua r usa moi alt a, como se compr obou
nout r os est udos ( Als i Font 2013) . I st o most r a os r iscos que ent r aar a un
pr oceso de normalizacin lingst ica, cuxos opoent es non dubidar an en
denunciar como per igoso para o r uso e, incluso, par a Rusia ( como xa
esgr ime o cit ado document o do Consello de Est ado polo simple feit o de que
a ensinanza dalgunhas linguas oficiais sexa obr igat or ia) .

7. CONCLUSI N

Est e t r aballo pr et ende explicar a sit uacin social dunha lingua sobr e a que
non hai pr act icament e est udos sociolingst icos publicados. O caso do
chuvaso, polo nmer o de falant es, a sa concent r acin en Chuvasia e o
cer t o grao de aut onoma que goza est a r epblica par ece especialment e

23

at r act ivo para analizar . A sit uacin que padece e os r et os aos que se
enfr ont a non son mis que os que t een ou t iver on out ras comunidades
lingst icas con, a pr ior i, peor es condicins de par t ida, polo menos en
t er mos demolingst icos, por exemplo os galeses ou os vascos.

Os dat os descr it os most r an unha moi r pida r ecesin do chuvaso nas
cidades. As polt icas gober nament ais est n, como mnimo, moi pouco
ar t iculadas e menos apoiadas economicament e. Basanse exclusivament e
na ensinanza do chuvaso como mat er ia, per o sen ningn t ipo de r efor zo
que axude a mellor ar a imaxe que se t en da lingua como idioma r ur al e
pr opio mis ben de per soas con inst r ucin e nivel social infer ior media
( visin, cabe dicir , que non r esult a desacert ada) . Por out ro lado, a prct ica
inexist encia de sociedade civil en Chuvasia e a sa dif cil ver t ebr acin polo
esmer o das aut or idades feder ais en cont rolar t odos os r esor t es de poder ,
dificult a moit o a cr eacin por iniciat iva privada, por exemplo, de cent r os
educat ivos en chuvaso ( maneir a da exper iencia de vascos, br et ns,
occit anos, cat aln, et c. en Francia) ou ent idades dedicadas a incidir na
opinin pblica sobr e a visin que se t en da lingua. Tamn barr eir as
lingst icas e econmicas dificult an o acceso a publicacins sociolingst icas
dout r os pases por par t e da int elect ualidade chuvasa, que sa vez sofr e
barr eir as ment ais, fr oit o dunha ideoloxa dominant e que t ende a considerar
Rusia como unha civilizacin pr opia e, polo t ant o, calquer a exper iencia
est r anxeir a dificilment e comparable e asimilable.

O fut ur o do chuvaso pasa, indiscut iblement e, por un arduo e longo t r aballo
no campo do cambio de act it udes e hbit os lingst icos, per o difcil cr er
que est e t r aballo poida r ealizar se sen a ver t ebr acin dunha sociedade civil
que se liber a da t ut ela pat er nalist a dun est ado que t odo o quer e cont r olar e
que ao mesmo t empo t eme que a normalizacin do uso das linguas
minor it ar ias poida r omper a unidade nacional.

24

Referencias bibliogrficas

Als i Font , . (2011). cenka jazykovoj politiki v uvaii. En: Kuznecov
A.V. (red.). uvaskij j azyk i t nos v ist or ii evr azij skoj civilizacii. eboksary:
uvaskij gosudarstvennyj institut gumanitarnyx nauk, p. 134- 137.

Als i Font , . ( 2012) . Jazykovoj sdvig v raj onnyx cent rax sever noj
uvaii. En: Sociologija i obestvo: globalnye vyzovy i regionalnoe
razvitie: Materialy IV erednogo Vserossijskogo sociologieskogo
kongr essa. Moskva: RS, 2012. P. 7224- 7231. ht t p: / / www. ssa-
r ss. r u/ files/ File/ congr ess2012/ par t 51. pdf

Als i Font, . (2013). tnojazykovaja situacija v gorodax uvaskoj
respubliki: sociologieskij aspekt. En: Kuznecov, A.V. (red.). Akt ualnye
voprosy istorii i kultury uvaskogo nar oda: vypusk 2. eboksary:
uvaskij gosudarstvennyj institut gumanitarnyx nauk.

Als i Font, . (en prensa). Istoki vlijanij na uvaskix issledovatelej-
gumanitariev: statistieskij analiz statej Vestnika uvaskogo universiteta.

Alpat ov, V. M. ( 2000) . 150 j azykov i polit ika: 1917- 2000. Moskva: Kraft .

Bar anov, M. T. ; Kost j aeva, T. A; Pr udnikova, A. V. ( 1984) . Russkij j azyk.
Spravonik dlja uaixsja. Moskva: Prosveenie.

Bojko I.I. (2010). uvaija. Problema ravenstva jazykovyx prav v
obrazovanii . En: St epanov V. V. ( r ed. ) . t nokult ur noe obrazovanie. Met ody
socialnoj orient acii r ossij skoj koly. Moskva: I Ja RAN. 127- 136.

Bojko, I.I.; Xaritonova, V.G. (2009). V period ttepeli (1953- 1964 gg. ) .
En: Istorija uvaii novejego vremeni. Kniga I I . 1945- 2005. eboksary:

25

uvaskij kninoe izdatelstvo.

Boj ko, I . I . ; Xar it onova, V.G. ; abunin, D. M. ( r ed. ) ( 2011) . uvaskaja
Respublika. Sociokult ur nyj por t r et . eboksary: uvaskij gosudarstvennyj
inst it ut gumanit ar nyx nauk.

Br omlej a, Ju. V. ( r ed. ) ( 1977) . Sovremennye tnieskie processy v SSSR.
Moskva: Nauka.

Comr ie, Ber nar d ( 1981) . The languages of Soviet Union. Cambr idge:
Cambr idge Univer sit y Pr ess.

Cr isp, Simon ( 1989) . Soviet language planning 1917- 53 . En: Kir kwood, M.
( r ed. ) . Language planning in t he Soviet Union. London: MacMillan, p. 23- 45.

GU (2012). SPISOK svodnyj po biblioteke. a gazety, urnaly, Z, R, NTI
s j anvar j a 2012 goda ( 1 p/ g) .
ht t p: / / libr ar y. chuvsu.r u/ infor m_r es/ fonds/ downloads/ per iodika1- 2012. zip
( Consult a: 3. 3. 2013)

to i trebovalos dokazat. rkl Smah, 24. 09. 2012.
ht t p: / / www. ir ekle. or g/ ar t icles/ i14. ht ml ( Consult a: 12. 3. 2013) .

Doklad Gosudarst vennogo Sovet a Rossij skoj Feder acii o merax po
ukr eplenij u menacionalnogo soglasij a v r ossij skom obestve. [Moskva:]
2011.

ht t p: / / www. minr egion.r u/ act ivit ies/ int er et hnic_r elat ions/ nat ional_policy/ 50
5/ 902. ht ml ( Consult a: 3. 3. 2013)

Gor ham, Michael S. ( 2010) . Language ideology and t he Evolut ion of
Kult ur a I azyka ( Speech Cult ur e) in Soviet Russia . En: Br andist , Cr aig;
Chown, Kat ya ( eds. ) . Polit ics and t he Theor y of Language in t he USSR
1917- 1938. The Bir t h of Sociological Linguist ics. London: Ant hem Pr ess, p.
137- 149.

26

Gr enoble, Leonor e A. ( 2003) . Language Policy in t he Soviet Union.
Dor t r echt : Kluwer Academic Publisher s.

I gnat eva A. P. , Vinogr adov, Ju. M. , I gnat eva V. I . et al. ( 2009) . Govor j at li
det i po- uvaski?. Halx kul Nar odnaj a kola, nm. 4, p. 41- 44.

I gnat eva A. P. , Vinogradov Ju. M. , I gnat eva V. I . et al. ( 2010) . Kak vladej ut
uvaskim jazykom uaiesja gorodskix kol. Halx kul Nar odnaj a
kola, nm. 5, p. 48- 50.

Ivanov, V.P. (2009). Prosveenie u uvaej i vydajuiesja nacional'nye
dej at eli nauki i kul' t ur y . En: I vanov, V. P. ( r ed. ) : uvai. Istorija i kultura.
eboksary: uvaskij gosudarstvennyj institut gumanitarnyx nauk. Tomo 1,
p. 121- 128.

I vanov, V. P. ; Klement ev, V. N. ( 2010) . brazovanie uvaskoj avtonomii.
eboksary: uvaskij gosudarstvennyj institut gumanitarnyx nauk.

Klement ev, V. N. ( 2001a) . Per iod novoj konomieskoj politiki. En: Bojko,
I . I . ( r ed. ) . I storija uvaii novejego vremeni. Kniga 1. 1917- 1947.
eboksary: uvaskij gosudarstvennyj institut gumanitarnyx nauk, p. 119-
142.

Klement ev, V. N. ( 2001b) . V 30- e gody . En: Boj ko, I . I . ( r ed. ) . I st or ij a
uvaii novejego vremeni. Kniga 1. 1917- 1947. eboksary: uvaskij
gosudar st vennyj inst it ut gumanit ar nyx nauk, p. 182- 188.

Kr eindler , I sabelle ( 1989) . Soviet language planning since 1953 . En:
Kir kwood, Michael ( r ed. ) . Language planning in t he Soviet Union. London:
MacMillan, 46- 63.

Mor iar t y, Mir ad. The Effect s of Language Planning I nit iat ives on t he
Language At t it udes and Language Pract ices of Univer sit y St udent s: A
Compar at ive St udy of I r ish and Basque . Language Pr oblems & Language

27

Planning, 2010, nm. 2, p. 141- 157.

Moseley, Chr ist opher ( ed. ) ( 2010) . At las of t he Wor lds Languages in
Danger , 3r d edn. Par is: UNESCO Publishing.
ht t p: / / www. unesco. or g/ cult ur e/ languages- at las/ en/ at lasmap. ht ml

Pyykk, Riit a ( 2010) . Language Policy as a Means of I nt egr at ion in Russia .
En: Lht eenmki, Mika; Vanhala- Aniszewski, Mar j at t a. Language I deologies
in Tr ansit ion. Mult ilingualism in Russia and Finland. Frankfur t am Main:
Pet er Lang, p. 81- 99.

Romakin, V. V. ( 1999) . Jazykovaj a r eforma v Rossij skoj Federacii . En:
Sbornik materialov medunarodnoj naunoj konferencii Altaj i Centralnaja
Azij a: Kult ur no- Istorieskaja preemstvennost. Gorno- Alt aj sk. p. 29- 38.
ht t p: / / www. philology. r u/ linguist ics2/ r omashkin- 99. ht m ( Consult a:
3. 3. 2013) .

Sebba, Mar k ( 2006) . I deology and alphabet s in t he for mer USSR .
Language Pr oblems & Language Planning, vol. 30, nm. 2, p. 99- 125.

Spear ling, Valer ie ( 2010) . Making t he Public Pat r iot ic: Milit ar ism and Ant i-
Milit ar ism in Russia . En: Lar uelle, Mar lne ( ed. ) . Russian Nat ionalism and
t he Nat ional Reasser t ion of Russia. London and New Yor k: Rout ledge, p.
218- 271.

Tishkov, V. A. ; St epanov, V. V. ; Funk, D. A. ; Ar t emenko, O. I . ( 2009) . St at us
of and suppor t for Linguist ic Diver sit y in t he Russian Feder at ion. Moscow:
I nst it ut e of Et hnology and Ant hr opology of t he Russian Academy of
Sciences, Minist r y of Educat ion and Science. En lia:
ht t p: / / www. coe.r u/ doc/ men/ publicat ions/ Repor t _St at us%20of%20and%20
suppor t %20for %20linguist ic%20diver sit y%20in%20t he%20RF_eng. doc
( Consult a: 12. 03. 2013) .

Williams, Glyn ( 2005) . Sust aining Language Diver sit y in Eur ope. Evidence
fr om t he Eur omosaic Proj ect . New Yor k: Palgr ave.

28

Zamyat in, Konst ant in ( 2012a) . The Educat ion Refor m in Russia and it s
I mpact on Teaching of t he Minor it y Languages: An Effect of Nat ion-
Building? . Jour nal on Et hnopolit ics and Minor it y I ssues in Eur ope, vol 11,
nm. 1, 17- 47.
ht t p: / / www. ecmi. de/ fileadmin/ downloads/ publicat ions/ JEMI E/ 2012/ Zamyat i
n. pdf ( Consult a: 12. 03. 2013) .

Zamyat in, Konst ant in ( 2012b) . Fr om Language Revival t o Language
Removal? The Teaching of Tit ular Languages in t he Nat ional Republics of
Post - Soviet Russia . Jour nal on Et hnopolit ics and Minor it y I ssues in Eur ope,
vol 11, nm. 2, 75- 102.

ht t p: / / www. ecmi. de/ fileadmin/ downloads/ publicat ions/ JEMI E/ 2012/ Vol_2_D
ezember _2012/ 5. _JEMI E_Zamyat in. pdf ( Consult a: 12. 03. 2013) .

* Ar t igo t r aducido do or ixinal en cast eln

ALÒS I FONT, Hèctor - O Chuvaso en Chuvasia Exemplo de Regresión Das Linguas Medianas en Rusia

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ALÒS I FONT, Hèctor - O Chuvaso en Chuvasia Exemplo de Regresión Das Linguas Medianas en Rusia

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

A letra mida-n3 Revista de sociolingstica da CGENDL

Santiago de Compostela- ISSN 2255-0976

You might also like