CORPUS THOMISTICUM

Sancti Thomae de Aquino

In librum Aristotelis De generatione et corruptione epositio
liber I
!iber "
!ectio "
#$"%"&' In De generatione( lib) " l) " n) "
In hoc igitur libro philosophus primo ponit prooemium(
demonstrans suam intentionem* secundo prosequitur propositum(
ibi* antiquorum quidem igitur et cetera) Circa primum tria +acit)
Primo enim ponit id quod principaliter intendit) ,t continuatur ad
+inem libri de caelo( ubi dictum est* de gra-i quidem igitur et le-i
determinatum sit hoc modo) ,t subditur* de generatione autem et
corruptione natura generatorum et corruptorum( idest eorum
quae naturaliter generantur et corrumpuntur( uni-ersaliter de
omnibus et causas di-idendum est( ut scilicet assignemus alias
causas generationis et alias corruptionis( -el etiam ut communes
causas distinguamus( applicando singulis speciebus generatorum
et corruptorum naturaliter( et rationes eorum determinandum est(
-el generationis et corruptionis( -el etiam eorum quae naturaliter
generantur et corrumpuntur* utrorumque enim de+initiones scire
oportet( naturalis enim non solum considerat motum( sed etiam
ipsa mobilia) Dicit autem natura generatorum et corruptorum(
quia considerare de generatione et corruptione arti+icialium non
pertinet ad naturalem) Secundo cum dicit* amplius etc)( promittit
se determinaturum de aliis motibus consequentibus( scilicet de
alteratione et augmentatione( quid sit utrumque) Tertio ibi* et
utrum etc)( promittit se determinaturum de comparatione
praedictorum adin-icem* utrum scilicet sit eistimandum .-el
recipiendum/ quod eadem sit natura et ratio alterationis et
generationis( aut semota( idest distincta( ut scilicet ita di++erant
ratione et natura( sicut sunt determinata( idest distincta(
nominibus)
#$"%"$' In De generatione( lib) " l) " n) 0
Deinde cum dicit* antiquorum quidem igitur etc)( prosequitur
suum propositum) ,t primo determinat de generatione et
corruptione in communi( et etiam de consequentibus motibus1
secundo determinat de generatione et corruptione elementorum(
et hoc in secundo libro( qui incipit ibi* de mitione quidem igitur
et cetera) Prima pars di-iditur in duas* in prima determinat de
generatione et corruptione in communi( et aliis motibus
consequentibus1 in secunda determinat de quibusdam quae ad
hoc requiruntur( ibi* quoniam autem primum oportet de materia
et cetera) Circa primum duo +acit* primo inquirit utrum generatio
di++erat ab alteratione( quod erat tertium propositorum* oportuit
tamen prius hoc tangere( quia( cum di++erentia constituat
speciem( non posset sciri propria ratio generationis et
corruptionis( hoc ignorato) Secundo determinat de generatione et
consequentibus motibus( ibi* uni-ersaliter itaque de generatione
et cetera) Circa primum tria +acit* primo ponit di-ersas sententias
antiquorum circa di++erentiam generationis et alterationis1
secundo rationem di-ersitatis assignat( ibi* quicumque igitur etc)1
tertio rationem assignatam mani+estat( ibi* ,mpedocles quidem
enim et cetera) Dicit ergo primo quod quidam antiquorum
philosophorum dierunt quod illa quae dicitur simple generatio(
idest absoluta( est idem quod alteratio* alii -ero dierunt aliud
esse generationem simplicem et alterationem)
#$"%"2' In De generatione( lib) " l) " n) 3
Deinde cum dicit* quicumque igitur etc)( assignat rationem
di-ersitatis praedictae) ,t circa hoc tria +acit) Primo assignat
rationem quare quidam posuerunt generationem simplicem esse
idem quod alterationem) 4uerunt enim quidam qui posuerunt
unum esse principium materiale omnium rerum( puta aquam -el
aerem -el ignem -el -aporem1 et cum hoc posuerunt quod materia
est tota substantia rei1 e quo sequitur quod substantia rei
semper maneat1 et ideo generatio in re non di++ert ab alteratione)
,t hoc est quod dicit* quicumque dicunt omne( idest uni-ersum(
esse unum secundum materialem substantiam( et omnia
generant( idest causant( e uno principio materiali( his necesse
est dicere quod generatio sit idem quod alteratio1 et quod idem sit
aliquid principaliter( idest simpliciter( +ieri( et alterari)
#$"%"5' In De generatione( lib) " l) " n) %
Secundo cum dicit* quicumque autem etc)( assignat rationem
quare quidam posuerunt di++erre generationem et alterationem)
4uerunt enim quidam philosophi ponentes plura principia
materialia( e quorum congregatione et segregatione dicebant
omnia +ieri et corrumpi) ,t secundum hoc congregationem
dicebant esse generationem( et segregationem corruptionem*
alterationem autem dicebant +ieri per qualemcumque partium
transmutationem) Hoc est ergo quod dicit( quod quicumque
posuerunt plures materias rerum quam unam( sicut ,mpedocles(
Anaagoras et !eucippus cum Democrito( istis -idetur aliud
generatio et aliud alteratio)
#$"%06' In De generatione( lib) " l) " n) 7
Tertio ibi* sed tamen Anaagoras etc)( ecipit ab his Anaagoram(
de quo dicit quod propriam -ocem ignora-it( sicut ille qui ponit
aliquid non con-eniens suae positioni) Cum enim poneret multa
elementa( sicut alii( tamen diit singulariter quod generari et
corrumpi sunt idem quod alterari) ,t huius di-ersitatis ratio est
quia( sicut dicitur in I Ph8sic)( Anaagoras posuit res +ieri per
abstractionem a mito* ponebat autem misceri non solum
elementa( sed etiam accidentia* et ideo eundem modum ponebat
productionis corporum( qui pertinet ad generationem et
corruptionem( et accidentium( qui pertinet ad alterationem1 ut
scilicet( sicut caro +it per abstractionem( ita et albedo) ,t
secundum hoc generatio non di++erebat ab alteratione)
#$"%0"' In De generatione( lib) " l) " n) &
Deinde cum dicit* ,mpedocles quidem enim etc)( mani+estat
praemissam rationem) ,t primo ostendendo quomodo quidam
ponebant plura principia* eorum enim qui ponebant unum
principium( erat unus absolutus modus procedendi) Secundo
mani+estat quare illi qui ponebant unum principium( negabant
di++erentiam generationis et alterationis( quam adstruebant
ponentes plura principia( ibi* his quidem igitur et cetera) Circa
primum ponit di++erentias ponentium plura principia* et primo
,mpedoclis ad omnes alios) ,t dicit quod ideo praedictum est
quod praedicti philosophi posuerunt plures materias( quia
,mpedocles ponebat quatuor elementa esse principia materialia(
scilicet terram( aquam( aerem et ignem* omnia autem haec cum
mo-entibus( scilicet cum amicitia( quae congregat( et cum lite(
quae segregat( dicit esse se numero* et ita ponebat principia
+inita) Sed Anaagoras et Democritus et !eucippus posuerunt
principia in+inita)
#$"%00' In De generatione( lib) " l) " n) $
Secundo ibi* hic quidem etc)( ponit di++erentiam Anaagorae a
Democrito et !eucippo) Hic enim( scilicet Anaagoras( posuit
corpora homoeomera( idest similium partium( esse principia
materialia( utpote in+initas partes carnis et ossis et medullae et
aliorum huiusmodi( quorum quaelibet pars est s8non8ma toti(
idest con-eniens cum toto in nomine et ratione* haec enim
dicuntur homoeomera( idest similium partium) ,t haec positio
magis mani+estata +uit ab Aristotele in I Ph8sic) Sed Democritus
et !eucippus dierunt omnia corpora sensibilia componi e
quibusdam indi-isibilibus corporibus) 9uae quidem ponebant
in+inita multitudine et +orma( idest +igura* nam quaedam horum
corporum indi-isibilium dicebant esse circularia( quaedam autem
quadrata( quaedam p8ramidalia( et sic de aliis) Ponebant tamen
omnia esse indi++erentis naturae et speciei( contra id quod
ponebat Anaagoras) ,t tamen( cum ista principia sint
indi++erentis naturae et speciei alia corpora sensibilia di++erunt ab
aliis( secundum di++erentiam eorum e quibus componuntur( non
quidem secundum di++erentiam in specie naturae( sed secundum
di++erentiam positionis et ordinis1 prout scilicet di-ersimode
ordinantur et disponuntur in di-ersis secundum prius et
posterius( ante et retro( sursum et deorsum( detrorsum et
sinistrorsum)
#$"%03' In De generatione( lib) " l) " n) 2
Tertio ibi* contrarie autem etc)( ponit di++erentiam Anaagorae ab
,mpedocle) ,t dicit quod contrarie -identur dicere) ,mpedocles
enim diit quod ignis( terra( aer et aqua sunt quatuor elementa( et
quod sunt magis simplicia quam caro et os et talia corpora
homoeomera( idest similium partium* et hoc ideo( quia ponebat
res +ieri per congregationem e elementis( et ideo illa corpora
ponebat elementa( quae congregantur ad aliorum compositionem)
Sed Anaagoras ponebat os et carnem et similia corpora esse
magis simplicia1 et elementa( scilicet terram( aquam( aerem et
ignem( ponebat esse composita) ,t hoc ideo( quia ponebat res +ieri
per abstractionem a mito* unde( cum -ideret quod e aere( aqua(
terra et igne omnia alia corpora generantur( credidit quod in
praedictis quatuor corporibus esset maima commitio( ita quod
e his omnia alia etrahi possent) ,t hoc est quod subdit( quod
dicebat ista quatuor corpora esse panspermiam( idest uni-ersalia
semina( omnium aliorum corporum1 quasi praedicta quatuor
corpora essent commita e seminibus omnium aliorum
corporum)
!ectio 0
#$"%0%' In De generatione( lib) " l) 0 n) "
Supra Aristoteles assigna-it rationem quare quidam antiqui
philosophi posuerunt generationem ab alteratione di++erre(
quidam autem non( e eo quod quidam posuerunt unum
principium materiale( quidam autem multa) Hanc rationem supra
mani+esta-it quantum ad radicem( ostendens quomodo quidam
philosophorum posuerunt multa principia* nam ponentibus unum
principium absolutior est sermo) :unc autem intendit ipsam
rationem secundum se mani+estare) ,t circa hoc duo +acit* primo
mani+estat ipsam rationem1 secundo obiicit contra eam( ibi*
necesse est autem et cetera) Circa primum duo +acit* primo
mani+estat praedictam rationem quantum ad ponentes unum
principium1 secundo quantum ad ponentes plura principia( ibi* his
autem qui genera multa et cetera)
#$"%07' In De generatione( lib) " l) 0 n) 0
Dicit ergo primo quod omnibus illis philosophis qui e uno
principio materiali ponunt omnia esse producta( necesse est
dicere quod generatio et corruptio idem sit alterationi) Illud enim
principium materiale ponebant esse aliquod ens actu( puta ignem
-el aerem aut aquam* et ponebant quod illud esset substantia
omnium quae e eo generantur* et sicut materia semper manet in
his quae e materia +iunt( ita ponebant quod illud subiectum
semper manet unum et idem) Hoc autem dicimus alterari( quando(
manente substantia actu eistentis( +it aliqua -ariatio circa
+ormam) Unde sequitur quod nulla transmutatio esse possit quae
dicitur simple generatio et corruptio( sed sola alteratio) :os
autem ponimus omnium generabilium et corruptibilium esse
unum subiectum primum( quod tamen non est ens actu( sed in
potentia) ,t ideo e eo quod accipit +ormam( per quam +it ens
actu( dicitur simpliciter generatio* e hoc autem quod( postquam
est ens actu +actum( suscipit aliam quamcumque +ormam( dicitur
alteratio)
#$"%0&' In De generatione( lib) " l) 0 n) 3
Deinde cum dicit* his autem etc)( mani+estat praedictam rationem
quantum ad ponentes plura principia) ,t dicit quod illis qui
+aciunt multa genera principiorum materialium( de quibus supra
dictum est( necesse est dicere quod di++erat generatio ab
alteratione) Inquantum enim illa principia materialia con-eniunt
in unum( contingit( secundum eos( generatio* in quantum autem
dissol-untur( contingit corruptio) Unde ,mpedocles dicit quod
natura( idest +orma corporis compositi e elementis( nullius
elementorum est .neque enim est de natura ignis( neque de
natura aquae -el aliorum elementorum/( sed est solum mitura(
idest solum consistit in natura quadam mitionis1 et opposita
pri-atio consistit in segregatione mitorum) ,t quia e hoc dicitur
aliquid generari( quod acquirit propriam naturam1 ideo ponebant
quod e congregatione erat generatio( et e segregatione
corruptio) 4ieri alterationem autem ponebant per solam
transmutationem( ut in+ra dicetur) 9uia igitur iste sermo est
proprius suppositioni eorum( scilicet quod ita loquantur(
mani+estum est quod ita dicunt de di++erentia generationis et
alterationis( sicut dictum est)
#$"%0$' In De generatione( lib) " l) 0 n) %
Deinde cum dicit* necesse est autem etc)( improbat ea quae dicta
sunt( quantum ad ponentes plura principia* nam ponentes unum
principium( e necessitate concludunt propositum( supposita sua
radice) ,t circa hoc duo +acit* primo obiicit communiter contra
omnes1 secundo specialiter contra ,mpedoclem( ibi* ,mpedocles
quidem igitur et cetera) Circa primum duo +acit) Primo proponit
quod intendit( dicens quod his qui ponunt multa principia(
necesse est dicere quod generatio sit aliud praeter alterationem(
ut dictum est* sed tamen hoc est impossibile subsistere secundum
ea quae ab eis dicuntur) 9uod +acile potest -ideri e his quae
sequuntur) Secundo ibi* quemadmodum enim etc)( mani+estat
propositum duabus rationibus) Circa quarum primam proponit
quandam similitudinem( dicens quod sicut -idemus quod(
substantia quiescente( idest permanente( accidit in ea
transmutatio secundum magnitudinem( quae nominatur
augmentatio et deminutio( ita necesse est esse de alteratione(
quae est motus secundum qualitatem* nam sicut quantitas
+undatur in substantia( ita et qualitas) Sed impossibile est per
hunc modum +ieri alterationem( secundum ea quae ponunt
+acientes plura principia) Dicunt enim quod passiones( idest
passibiles qualitates( secundum quas dicimus hoc contingere(
scilicet alterationem( ut patet e ;II Ph8sic)( sunt di++erentiae
propriae elementorum( scilicet calidum et +rigidum( album et
nigrum( siccum et humidum( molle et durum( et alia huiusmodi*
sicut ,mpedocles diit quod sol( idest ignis .ponebat enim solem
igneae naturae/( -idetur esse albus et calidus( imber -ero( idest
aqua( -idetur in omnibus esse niger( +rigidus et nebulosus( sicut
patet e ipsa obscuratione aeris( quae +it per imbres* et similiter
determinabat de reliquis passionibus( attribuens eas elementis)
Dicebant autem quod non erat possibile e igne +ieri aquam( aut
e aqua terram( -el quocumque modo unum elementorum
con-erti in aliud* non enim ponebant huiusmodi elementa
composita e materia et +orma( ut sic possit e uno corrupto aliud
generari1 sed ponebant esse primas materias( quae non
resol-erentur in aliquod primum subiectum1 oportet autem omne
quod in aliud con-ertitur( resol-i in aliquod subiectum primum)
Impossibile est autem propria accidentia in-eniri nisi in propriis
subiectis* unde( si calidum est proprium accidens ignis et
+rigidum aquae( impossibile est calidum esse nisi in igne( et
+rigidum nisi in aqua( et sic de aliis) Si ergo e aqua non potest
+ieri ignis( neque e uno elementorum aliud( consequens est quod
nec possit aliquid e albo +ieri nigrum -el e molli durum* et
eadem ratio est de aliis huiusmodi qualitatibus) Cum ergo
alteratio non contingat nisi secundum -ariationem dictarum
qualitatum circa idem subiectum( consequens est quod nulla erit
alteratio) ,t ita nihil est quod ponunt di++erentiam inter
generationem et alterationem)
#$"%02' In De generatione( lib) " l) 0 n) 7
Secundam rationem ponit ibi* amplius autem et cetera) ,t dicit
quod necesse est supponere unam naturam contrariis( quae sunt
termini motus( in quolibet motu( scilicet si-e transmutetur aliquid
secundum locum( si-e secundum augmentum et deminutionem)
,t similiter necesse est hoc esse in alteratione( ut si alteratio est(
sit unum subiectum et una materia omnium habentium huiusmodi
transmutationem adin-icem* et si est unum subiectum eorum
secundum quae attenditur alteratio( sequitur quod sit alteratio)
9uia igitur praedicti philosophi non ponunt unum subiectum
omnium qualitatum secundum quas attenditur alteratio( sed
plura( non possunt ponere alterationem* et sic super-acue dicunt
aliud esse generationem et alterationem) Di++ert autem haec ratio
a priori* nam haec ratio assignat uni-ersalem causam medii quod
assumebatur in prima ratione)
#$"%05' In De generatione( lib) " l) 0 n) &
Deinde cum dicit* ,mpedocles quidem igitur etc)( disputat contra
,mpedoclem specialiter( duabus rationibus) Circa quarum primam
dicit quod ,mpedocles -idetur contraria dicere non solum his
quae apparent secundum sensum( in quibus -idemus e aqua +ieri
aerem et e aere ignem* sed etiam -idetur contraria dicere sibi
ipsi) , una enim parte dicit quod nullum elementorum generatur
e altero( sed alia omnia elementata corpora componuntur e eis*
e alia -ero dicit quod( antequam mundus hic generaretur(
contigit omnem naturam rerum congregatam esse in unum per
amicitiam( praeter litem1 et quod rursus unumquodque
elementorum( et etiam unumquodque aliorum corporum( +actum
est e illo uno per litem segregantem res) Unde mani+estum est
quod per quasdam di++erentias et passiones di-ersorum
elementorum( +actum est per litem quod e illo uno primo hoc
esset aqua et aliud esset ignis) ,t eempli+icat de di++erentiis et
passionibus* sicut ipse dicit quod sol( idest ignis( est albus et
calidus et le-is( terra autem gra-is et dura) ,t sic patet quod istae
di++erentiae de no-o super-eniunt elementis) Omne autem quod
de no-o ad-enit( potest au+erri) 9uia igitur huiusmodi di++erentiae
sunt au+eribiles( utpote de no-o genitae( mani+estum est quod(
ablatis huiusmodi di++erentiis( necesse est +ieri et aquam e terra
et terram e aqua( et similiter unumquodque elementorum e
alio* et hoc non tunc solum( scilicet in principio mundi( sed etiam
nunc* et hoc per transmutationem passionum) ,t quod talis
transmutatio passionum +ieri possit( probat dupliciter) Primo
quidem e natura ipsarum passionum* quia e his quae dicit
,mpedocles( sequitur quod possint de no-o ad-enire( puta per
litem segregantem( et rursus separari ab elementis( puta per
amicitiam unientem) Aliter e causa illarum passionum* quia
etiam nunc contrariantur adin-icem lis et amicitia) ,t ideo tunc(
scilicet in principio mundi( e uno generata sunt elementa(
super-enientibus his di++erentiis* non enim potest dici quod ignis(
terra et aqua eistentia actu( essent unum totum)
#$"%36' In De generatione( lib) " l) 0 n) $
Secundam rationem ponit ibi* incertum autem et cetera) ,t dicit
quod incertum est utrum ,mpedocles debuerit unum principium
ponere aut multa( quam-is ipse multa posuerit( scilicet ignem et
terram et alia quae coeistunt eis) ,t ideo dicit esse incertum(
quia inquantum supponitur unum quoddam( e quo sicut e
materia +iunt ignis( terra et aqua per aliquam transmutationem a
lite segregante( -idetur quod sit unum elementum* inquantum
autem illud unum +it e compositione elementorum in unum
con-enientium per amicitiam( illa autem( scilicet elementa( +iunt
e illo uno per quandam dissolutionem per operationem litis(
-idetur magis quod illa quatuor sint elementa et prius natura) ,t
licet hoc magis attendebat ,mpedocles( ponens res +ieri per
congregationem et segregationem( Aristoteles tamen in
praecedenti ratione probat quod necesse est elementa +ieri non
per solam segregationem( sed per quandam transmutationem(
super-enientibus di++erentiis elementorum* e quo sequitur
contrarium eius quod intendebat ,mpedocles( scilicet quod illud
unum sit magis principium)
!ectio 3
#$"%3"' In De generatione( lib) " l) 3 n) "
Postquam philosophus prosecutus est opinionem antiquorum
philosophorum circa di++erentiam generationis et alterationis( hic
incipit determinare de generatione et alteratione( et de aliis
motibus) ,t circa hoc duo +acit* primo dicit de quo est intentio1
secundo incipit prosequi suam intentionem( ibi* Democritus
autem et !eucippus et cetera) Circa primum duo +acit* primo ponit
suam intentionem1 secundo suae intentionis rationem assignat(
ibi* Plato igitur et cetera) Dicit ergo primo quod( quia antiqui
philosophi dubita-erunt de di++erentia generationis et
alterationis( dicendum est nobis in uni-ersali de simplici
generatione et corruptione( idest secundum quam aliquid dicitur
simpliciter generari et corrumpi1 utrum scilicet generatio
simpliciter est aut non) :am secundum illos qui dicunt
generationem ab alteratione di++erre( generatio simpliciter est*
non est autem secundum eos qui earum di++erentiam negant) ,t si
est simpliciter generatio( dicendum quomodo est) ,t similiter
dicendum est de aliis motibus( qui ordinantur quodammodo ad
generationem simplicem( ut supra dictum est( puta de alteratione
et augmentatione)
#$"%30' In De generatione( lib) " l) 3 n) 0
Deinde cum dicit* Plato igitur etc)( assignat rationem suae
intentionis( e eo quod alii philosophi de his insu++icienter
tracta-erunt) ,t dicit quod Plato inquisi-it de generatione et
corruptione tantum( quomodo sint in rebus* non tamen de omni
generatione( sed solum de generatione elementorum( non autem
quomodo generentur carnes et ossa( aut aliquod aliorum
mitorum corporum* neque etiam tracta-it de alteratione et
augmentatione( quomodo sint in rebus) ,t uni-ersaliter nullus
aliorum philosophorum diit determinate aliquid praeter ea quae
super+icietenus apparent( nisi solus Democritus( qui -idetur
curam habuisse de omnibus diligenter inquirere) Sed iam di++ert
quomodo inquisi-erint* quia non su++icienter) :ullus enim( nec
ipse nec alius( determina-it de augmentatione( ut ita sit dicere(
quod etiam non quicumque idiota dicere posset( scilicet quod
augmentatio +iat ad-eniente aliquo simili* sed quomodo per
ad-entum similis aliquid augmentetur( hoc non dierunt) :eque
etiam aliquid dierunt de mitione( -el de aliquo aliorum
consimili nullo( ut ita dicam1 puta de +acere et pati( scilicet
quomodo hoc agat et hoc patiatur( secundum naturales
operationes)
#$"%33' In De generatione( lib) " l) 3 n) 3
Deinde cum dicit* Democritus autem et !eucippus etc)( incipit
prosequi suum propositum) ,t primo determinat de generatione
et alteratione( eo quod earum connea est consideratio1 secundo
determinat de augmentatione( ibi* de augmentatione autem et
cetera) Circa primum duo +acit* primo ponit opiniones aliorum de
generatione et alteratione1 secundo determinat de his secundum
propriam opinionem( ibi* determinatis autem his et cetera) Circa
primum duo +acit* primo recitat opinionem Democriti( qui de
omnibus curam habuit( ut dictum est1 secundo inquirit de -eritate
ipsius( ibi* quoniam autem -idetur omnibus et cetera) Circa
primum duo +acit* primo ponit opinionem Democriti1 secundo
ponit rationem ipsius( ibi* quoniam autem eistimabant et cetera)
Dicit ergo primo quod Democritus et !eucippus( qui +aciebant
principia rerum corpora indi-isibilia in+initarum +igurarum( e his
causabant generationem et alterationem) Dicebant enim quod per
congregationem et segregationem dictorum corporum
+iguratorum( causabatur generatio et corruptio* per mutationem
autem ordinis et positionis dictorum corporum( causabatur
alteratio)
#$"%3%' In De generatione( lib) " l) 3 n) %
Deinde cum dicit* quoniam autem eistimabant etc)( assignat
rationem praedictae positionis) Ad cuius e-identiam sciendum est
quod( sicut dicit philosophus in I; Metaph8s)( quidam antiqui
philosophi posuerunt -erum esse in apparendo( ita scilicet quod
quidquid -idetur alicui( est -erum1 adeo quod etiam ponebant
contradictoria simul esse -era( si di-ersis ita -idetur) Hoc est ergo
quod dicit( quod quia Democritus et !eucippus eistimabant quod
-erum erat in apparendo( et di-ersis hominibus contraria
apparent et in+inita( ut ostendit multiplicitas opinionum quae est
inter homines( ideo induerunt in+initas +iguras in primis rerum
principiis( ut e his ratio accipi possit in+initarum opinionum) ,t
inde est quod per transmutationem aliquam eius quod -enit in
compositionem alicuius totius( contingit quod idem -idetur
contrario modo se habere alii et alii1 sicut propter di-ersum situm(
collum columbae -idetur esse alterius et alterius coloris) ,t
huiusmodi transmutatio situs aut ordinis +it per aliquod modicum
quod super-enit* et( ut sit uni-ersaliter dicere( transmutato uno
indi-isibilium corporum( -idetur aliud et aliud) ,t ponit
eemplum in sermonibus( quorum prima principia indi-isibilia
sunt litterae* e eisdem autem litteris( transmutatis secundum
ordinem aut positionem( +iunt di-ersi sermones( puta comoedia(
quae est sermo de rebus urbanis( et tragoedia( quae est sermo de
rebus bellicis) Igitur sic apparet ratio quare per -ariationem
ordinis et positionis( dicebat Democritus alterationem causari)
#$"%37' In De generatione( lib) " l) 3 n) 7
Deinde cum dicit* quoniam autem -idetur omnibus etc)( inquirit
-eritatem huius opinionis) ,t primo ostendit di++icultatem circa
haec eistentem1 secundo incipit inquirere -eritatem( ibi*
principium autem et cetera) Dicit ergo primo quod quia( iam pene
abolitis opinionibus primorum naturalium( qui ponebant idem
esse generationem et alterationem( omnibus +ere -idebatur tunc
temporis quod aliud esset alteratio et generatio .ita scilicet quod
generatio et corruptio esset per hoc quod aliqua congregantur et
disgregantur( alteratio -ero per hoc quod aliquorum
transmutatione causantur di-ersae passiones/( necesse est
considerare( ut de his sciatur -eritas) Habent enim haec
quaestiones multas et rationabiles) 9uia si generatio nihil est
aliud quam congregatio( multa impossibilia contingunt( ut in+ra
patebit* e opposito autem in-eniuntur aliae rationes( quae
-identur cogentes et non de +acili solubiles( quibus ostenditur
quod non contingit aliter se habere quam quod generatio sit
congregatio1 ita scilicet quod( si generatio non sit congregatio( -el
omnino non sit generatio( -el si est( quod sit idem quod alteratio)
,t quam-is hoc sit di++icile sol-ere( tamen debemus tentare
sol-ere hanc di++icultatem)
#$"%3&' In De generatione( lib) " l) 3 n) &
Deinde cum dicit* principium autem etc)( procedit ad sol-endum
praedictam di++icultatem) ,t primo praemittit duas quaestiones(
quae necessariae sunt ad sol-endum praedictam di++icultatem1
secundo eas prosequitur( ibi* hoc quidem igitur et cetera) Dicit
ergo primo quod principium ad sol-endum omnia praedicta(
oportet accipere ab hoc quod inquiratur primo quidem( utrum
entia naturalia sic generentur et alterentur et augmententur et
contrariis motibus mo-eantur( quod sint aliquae primae
magnitudines indi-isibiles( -el nulla est magnitudo indi-isibilis*
hoc enim multum di++ert ad propositum) Secundo autem oportet
inquirere( si sunt aliquae magnitudines indi-isibiles( utrum illae
magnitudines sint corpora( sicut dierunt Democritus et
!eucippus( -el sint planities( idest super+icies( sicut Plato scripsit
in Timaeo)
#$"%3$' In De generatione( lib) " l) 3 n) $
Deinde cum dicit* hoc quidem igitur etc)( prosequitur praemissas
quaestiones) ,t primo prosequitur secundam( quam bre-ius
pertransit1 secundo prosequitur primam( ibi* habet autem
quaestionem et cetera) Circa primum duo +acit* primo ostendit
con-enientius posuisse( quantum ad ea quae considerantur in
scientia naturali( Democritum quam Platonem1 secundo causam
huius assignat( ibi* causa autem et cetera) Dicit ergo primo quod(
sicut in III de caelo dictum est( incon-eniens est hoc ipsum etiam
secundum se consideratum( quod corpora naturalia resol-antur
usque ad super+icies* et ideo magis est rationabile( si sint aliquae
magnitudines indi-isibiles( e quibus corpora naturalia
componuntur( quod huiusmodi magnitudines indi-isibiles sint
corpora( quam quod sint super+icies* quam-is et hoc ipsum
multam irrationabilitatem habeat( scilicet quod sint aliqua
corpora indi-isibilia( e quibus corpora naturalia componantur(
sicut partim ostensum est in libro de caelo( et partim in+ra patebit)
Sed tamen ideo est magis rationabile ponere corpora indi-isibilia
quam super+icies( quia his qui ponunt corpora indi-isibilia esse
principia corporum naturalium( contingit assignare causam
generationis et alterationis* quae quidem alteratio( sicut dictum
est( transmutat aliquid unum et idem per quandam con-ersionem
corporum indi-isibilium( et per alium modum contactus
secundum di-ersum situm et ordinem( et etiam secundum
di++erentiam +igurarum( sicut ponebat Democritus( assignans
causam alterationis) Unde Democritus ponebat quod color et aliae
huiusmodi qualitates naturales( non sint aliquid habens esse
+ium in natura* sed quod aliquid -idetur coloratum per quandam
con-ersionem( idest per aliquam -ariationem corporum
indi-isibilium secundum ordinem et situm) Mani+estum est enim
quod quaedam nobis apparent( quorum apparentia causatur e
aliquo modo re+leionis secundum aliquem ordinem et situm(
sicut +orma quae apparet in speculo( et sicut colores iridis( et alia
huiusmodi) Talia ergo eistimabat esse Democritus omnes +ormas
et qualitates rerum naturalium* et secundum hoc( suppositis suis
principiis( e di-ersitate positionis et ordinis causabat omnem
di-ersitatem alterationis) Sed Platonici( qui resol-ebant corpora
in super+icies( non poterant assignare causam alicuius
transmutationis +ormalis* quia e super+iciebus( quando
componuntur adin-icem( nihil est rationabile +ieri nisi solida) Cum
enim puncta( lineae et super+icies purae sint res mathematicae(
non possunt causare e seipsis aliquam passionem naturalem*
unde( sicut e punctis non +it nisi linea( et e lineis non +it nisi
super+icies( ita e super+iciebus non potest causari nisi corpus)
Sed nec ipsi Platonici conantur ad hoc quod e commitione
super+icierum assignent causam alicuius passionis naturalis)
#$"%32' In De generatione( lib) " l) 3 n) 2
Deinde cum dicit* causa autem etc)( assignat rationem quare circa
hoc magis de+ecit Plato quam Democritus) ,t dicit quod causa
huius quod Plato minus potuit -idere con+essa( idest ea quae sunt
omnibus mani+esta( +uit ineperientia* quia scilicet( circa
intelligibilia intentus( sensibilibus non intendebat( circa quae est
eperientia) ,t ideo illi philosophi qui magis studuerunt circa res
sensibiles et naturales( magis potuerunt adin-enire talia
principia( quibus possent multa sensibilia adaptare) Sed Platonici(
qui erant indocti eistentium( idest circa entia naturalia et
sensibilia( respicientes ad pauca sensibilium quae eis
occurrebant( e multis sermonibus -el rationibus( idest e multis
quae in uni-ersali rationaliter considerabant( de +acili enuntiant(
idest absque diligenti perscrutatione sententiam pro+erunt de
rebus sensibilibus) Potest autem considerari e his quae prae
manibus habentur( quantum di++erunt in perscrutatione -eritatis
illi qui considerant ph8sice( idest naturaliter( attendentes rebus
sensibilibus( ut Democritus( et illi qui considerant logice( idest
rationaliter( attendentes communibus rationibus( sicut Platonici)
Ad ostendendum enim quod magnitudines aliquae sunt
indi-isibiles( Platonici( logice procedentes( dicunt quod aliter
sequeretur quod autotrigonum( idest per se triangulus( hoc est
idea trianguli( multa erit( idest in multos triangulos di-idetur*
quod est incon-eniens) Ponebat enim Plato omnium sensibilium
esse quasdam ideas separatas( puta hominis et equi et similium(
quas -ocabat per se hominem et per se equum* quia scilicet(
logice loquendo( homo( secundum quod est species( est praeter
materialia et indi-idualia principia( ita quod idea nihil habet nisi
quod pertinet ad rationem speciei) ,t eadem ratione hoc ponebat
in +iguris) Unde ponebat ideam triangulorum sensibilium( quae
hic dicitur autotrigonum( esse indi-isibilem* alioquin sequeretur
quod di-ideretur in multa( quod est contra rationem ideae( ad
quam pertinet quod sit unum praeter multa) ,t ita non est
incon-eniens quod sint multae super+icies triangulares
indi-isibiles con+ormes ideae* et eadem ratio est de aliis
super+iciebus) Sed Democritus -idetur persuadere quod sint
magnitudines indi-isibiles( per rationes proprias et naturales( ut
mani+estum erit e sequentibus)
!ectio %
#$"%35' In De generatione( lib) " l) % n) "
Postquam philosophus ostendit quod circa propositum opinio
Democriti potior erat quam opinio Platonis( et ratio Democriti erat
magis propria( ad hoc mani+estandum inducit rationem Democriti)
,t primo ponit eam1 secundo sol-it( ibi* sed et haec tentandum est
sol-ere et cetera) Circa primum duo +acit* primo ponit rationem
Democriti( ducentem ad hoc impossibile( scilicet quod corpus sit
omnino di-isum( idest quantumcumque di-idi potest1 secundo
ostendit hoc esse impossibile( ibi* quid ergo erit et cetera) Circa
primum duo +acit* primo ponit rationem ducentem ad hoc
impossibile1 secundo mani+estat necessitatem dictae rationis( ibi*
quapropter et secundum medium et cetera)
#$"%%6' In De generatione( lib) " l) % n) 0
Circa primum considerandum quod oportet ponere corpus -el
componi e indi-isibilibus( -el esse di-isibile omnino( idest
totaliter( secundum quodcumque signum) ,t ideo Democritus( ad
ostendendum quod corpus sit compositum e indi-isibilibus
corporibus( conatur ostendere impossibile esse quod corpus
sensibile( puta lignum aut lapis( sit di-isibile omnino( idest
secundum quodcumque signum datum in corpore) ,t ideo dicit
quod( si quis ponat aliquod corpus( puta sensibile( et
magnitudinem quamcumque( puta super+iciem -el lineam(
di-isibilem esse omnino( idest secundum quodcumque signum
datum( et si ponatur hoc esse possibile( remanet quaestio* quid
est illud quod e++ugit di-isionem( idest quod remanet post
di-isionem< :ecesse est enim quod( di-iso quocumque di-isibili(
remaneant aliquae partes di-isibiles( in quas +it di-isio) Ideo
autem dicit Democritus hoc habere quaestionem( quia( si corpus
sit omnino( idest secundum totum( di-isibile( et hoc sit possibile(
consequens erit quod nihil prohibeat corpus esse simul di-isum
quantumcumque di-idi potest( etsi di-isio non +iat simul( sed
successi-e1 sicut si possibile est aliquem hominem per-enire ad
aliquem locum( nihil prohibet eum per-enisse illuc( licet non
simul( sed successi-e per-eniat) ,t si hoc ponatur( nullum
impossibile debet sequi* quia possibili posito( non sequitur
aliquod impossibile( secundum philosophum in I priorum)
#$"%%"' In De generatione( lib) " l) % n) 3
Deinde cum dicit* quapropter et secundum medium etc)(
mani+estat necessitatem praedictae rationis) Si enim ponatur
aliquod corpus di-isibile per medium( et ponatur esse di-isum per
medium( nullum sequitur incon-eniens) ,t hoc est quod dicit*
quapropter( quia scilicet posito possibili nullum sequitur
impossibile( similiter erit si aliquid ponatur esse di-isibile et
di-isum secundum medium1 et uni-ersaliter( si corpus est natum
esse di-isibile omnino( idest secundum quodcumque signum( si
di-idatur( idest si ponatur esse di-isum( nullum erit impossibile
nascens( idest e hoc non debet impossibile nasci* quia neque si
aliquid est di-isibile in mille millia partium( et ponatur esse
di-isum( nullum sequitur impossibile( etsi nullus di-idat actu) ,t
ita -idetur quod( si-e aliquod corpus sit di-isibile in paucas
partes si-e in multas si-e totaliter( non -idetur sequi aliquod
impossibile( si ponatur aliquid esse di-isum inquantum est
di-isibile) 9uia igitur( secundum ponentes corpus naturale non
componi e indi-isibilibus corporibus( est di-isibile omnino( idest
secundum totum( ponatur esse secundum totum di-isum) Sed hoc
est impossibile* ergo et primum( scilicet quod sit di-isibile
secundum totum) ,st ergo compositum e indi-isibilibus)
#$"%%0' In De generatione( lib) " l) % n) %
Deinde cum dicit* quid ergo erit etc)( ostendit esse impossibile
quod corpus sit totaliter di-isum( e hoc quod non erit dare quid
remaneat post di-isionem) Primo ergo ostendit quod non erit dare
quid remaneat e di-isione( quae est principalis pars1 secundo
quod non erit dare quid remaneat( quod e incidenti sit elapsum(
ibi* sed et si qua et cetera) Dicit ergo primo* si corpus ponatur
omnino esse di-isum( quaerendum restat quid erit reliquum( idest
quod remanet post di-isionem* sicut -idemus remanere in omni
di-isione ea in quae di-isum resol-itur) ,t primo ostendit quod
non remaneat magnitudo) Hoc enim est impossibile* sequeretur
enim quod adhuc remaneret di-isibile non di-isum( -el quod
magnitudo esset aliquid non di-isibile1 dicebatur autem quod
corpus erat omnino di-isibile* et ita oportet quod id quod remanet
post di-isionem( nullo modo sit di-isibile1 cum tamen supponatur
ab ad-ersario quod magnitudo sit omnino di-isibilis) Secundo
concludit quod( si illud quod relinquitur post di-isionem( neque
sit corpus neque magnitudo( et tamen sit +acta di-isio secundum
totum( sicut dictum est1 relinquitur quod di-isio erit aut e
punctis( ita quod corpus +inaliter resol-etur in puncta( et per
consequens ea e quibus componitur corpus erunt sine
magnitudine1 aut sequitur quod id quod est residuum post
di-isionem( sit omnino nihil) Tertio ostendit hoc secundum esse
impossibile) 9uia( cum unumquodque generetur e his in quae
resol-itur( si ergo resol-itur in nihil( sequetur quod etiam
generetur e nihil) 9uod autem componitur e nihilo( nihil est)
Sequetur ergo quod corpus de quo agitur( sit nihil1 et etiam totum
uni-ersum eadem ratione1 sed quidquid erit in rerum natura( erit
secundum apparentiam tantum( et non secundum eistentiam)
9uarto probatur primum praemissorum( scilicet quod non +iat
resolutio in puncta) 9uia similiter sequeretur quod sit corpus
compositum e punctis* et ita ulterius sequeretur quod non sit
quantum ipsum corpus) Ante enim quam corpus di-ideretur( et
puncta tangebant se( prout scilicet etrema duarum linearum sunt
simul( et e hoc erat una magnitudo continua( et simul erant
omnia puncta( nondum distincta adin-icem( non +aciebant totum
maius* punctum enim nihil est aliud quam quaedam di-isio
partium lineae( e hoc autem quod aliquid di-iditur in duo -el
plura( non e++icitur totum nec maius nec minus quam prius +uerit*
ita enim corpus par-um( sicut magnum( potest di-idi in duo -el
plura) ,t sic patet quod puncta( quae nihil aliud sunt quam
di-isiones( non +aciunt aliquid maius) Unde relinquitur quod( si
puncta componantur adin-icem( non +aciunt aliquid maius) Sic
igitur -idetur esse impossibile quod corpus sit omnino di-isum*
quia non potest assignari quid sit residuum di-isionis( tanquam
principalis pars corporis di-isi)
#$"%%3' In De generatione( lib) " l) % n) 7
Deinde cum dicit* sed et si qua etc)( ostendit quod non potest
assignari quid residuum di-isionis( tanquam aliquid quod
elabitur) ,t primo ostendit quod tale aliquid non potest esse
corpus1 secundo ostendit quod non potest esse quodcumque
incorporeum( ibi* si autem non est corpus et cetera) Dicit ergo
primo quod si( di-isa totaliter magnitudine corporea di-isi
corporis( +iat quasi aliqua rasura serrae( quae elabitur e
di-isione( praeter principales partes in quas lignum di-iditur1 et
dicatur quod e magnitudine corporali totaliter di-isa egrediatur
aliquod corpus( quasi residuum1 sequetur idem sermo qui et
supra* quomodo scilicet sustineri poterit quod illud corpus sit
adhuc di-isibile( secundum ponentes nullum corpus esse
indi-isibile( cum positum sit corpus naturale esse di-isum
omnino)
#$"%%%' In De generatione( lib) " l) % n) &
Deinde cum dicit* si autem non est corpus etc)( ostendit quod
huiusmodi residuum non potest esse aliquod incorporeum
quodcumque1 et hoc tribus rationibus) Circa quarum primam dicit
quod( si id quod egreditur a magnitudine totaliter di-isa non sit
corpus( sed aliqua species( idest +orma( segregabilis( idest
separabilis a subiecto( aut etiam aliqua passio( sicut posuit
Anaagoras passiones et habitus separari et commisceri1 et se
habet huiusmodi passio secedens a magnitudine( per modum
puncti -el tactus1 illi qui hoc ponunt( patiuntur primo quidem hoc
incon-eniens( quod magnitudo componatur e non
magnitudinibus) 9uod -idetur incon-eniens* nam unumquodque
constituitur e rebus sui generis1 non enim colores componuntur
e +iguris( nec e con-erso)
#$"%%7' In De generatione( lib) " l) % n) $
Secundam rationem ponit ibi* amplius autem et cetera) Circa quod
considerandum est quod quidam posuerunt lineam componi e
punctis) ,t potest poni dupliciter* scilicet uno modo e punctis
motis( sicut quidam dierunt quod punctus motus constituit
lineam( et linea mota constituit super+iciem( et super+icies mota
corpus1 alio modo potest poni quod e punctis etiam non motis
constituatur magnitudo( sicut e partibus) Utrolibet autem modo
magnitudo componatur e punctis( oportebit assignare ubi sint
puncta( idest quem situm habeant in magnitudine* est enim
assignare de singulis partibus e quibus componitur magnitudo)
Sed hoc non potest assignari) 9uia punctus non -idetur esse aliud
in magnitudine( quam ut quidam tactus lineae continuae( -el
di-isio partium lineae iam di-isae) Tactus autem semper est unus
quorundam duorum( quae scilicet sunt partes magnitudinis
habentes determinatum situm in magnitudine* quasi illud quod
est pars magnitudinis habens determinatum situm inter partes
eius( sit aliquid praeter ipsum tactum et di-isionem( et per
consequens praeter punctum) :on ergo -idetur esse possibile
quod magnitudo di-idatur in puncta -el tactus aut di-isiones) Si
ergo aliquis ponat quodcumque corpus( aut quantamcumque
quantitatem( esse omnino di-isibilem( continget hoc incon-eniens
quod nunc dictum est)
#$"%%&' In De generatione( lib) " l) % n) 2
Tertiam rationem ponit ibi* amplius si et cetera) ,t dicit quod si(
postquam di-isero lignum -el quodcumque aliud corpus( iterum
e eisdem partibus compono ipsum( +iet aequale et unum corpus*
quia scilicet eadem sunt in quae aliquid di-iditur( et e quibus
componitur) Unde -idetur similiter se habere si di-ido lignum
secundum quodcumque signum .quod supra diit omnino/( ut
scilicet e his in quae di-iditur( possit iterum componi) Sit ergo
lignum omnino di-isum potestate( idest in omnia in quae poterat
di-idi* quid igitur erit praeter di-isionem< 9uia oportet omnem
di-isionem ad aliquid terminari) Si enim dicatur quod id quod est
residuum di-isioni( sit aliqua passio( sequeretur quod corpus
di-ideretur in passiones1 et e consequenti generabitur e eis(
quod est impossibile1 quia neque substantia neque quantitas
generatur e passionibus) Aut etiam quomodo est possibile quod
passiones sint separatae< Ulterius autem concludit principale
propositum( dicens quod( si impossibile est quod magnitudo
componatur e tactibus aut punctis( sicut praedictae rationes
concludunt( necesse est ponere quod sint quaedam corpora
indi-isibilia( et quod sint quaedam magnitudines indi-isibiles*
quia( si corpus sit omnino di-isibile( sequeretur quod componatur
e tactibus -el e punctis( ut e dictis patet) Ulterius autem( post
rationem Democriti( subiungit Aristoteles quod hoc ponentibus(
scilicet esse corpora indi-isibilia( non minus accidit impossibile*
et de hoc perscrutatum est in aliis( scilicet in III de caelo)
!ectio 7
#$"%%$' In De generatione( lib) " l) 7 n) "
Praemissa ratione Democriti( hic procedit ad eius solutionem) ,t
primo eponit de quo est intentio* dicens quod tentandum est
sol-ere praedictam dubitationem) ,t ideo( ut melius sol-atur(
oportet a principio repetere quaestionem* ostenso enim bre-iter
in quo -irtus quaestionis consistat( +acilius apparebit ubi debeat
adhiberi solutio) Secundo ibi* omne quidem igitur etc)(
prosequitur intentum) ,t primo ponit -eritatem1 secundo ponit
obiectiones Democriti contra -eritatem( ibi* esse autem potestate
simul etc)1 tertio sol-it( ibi* quoniam autem latet et cetera)
#$"%%2' In De generatione( lib) " l) 7 n) 0
Dicit ergo primo quod non est incon-eniens dicere utrumque
horum( scilicet quod omne corpus sensibile sit di-isibile
secundum quodcumque signum .quod supra dierat omnino/( -el
quod non sit di-isibile) Alterum enim horum in potentia est
-erum( scilicet quod corpus sensibile sit di-isibile secundum
quodcumque signum* alterum -ero horum est -erum secundum
entelechiam( idest secundum actum( scilicet quod corpus
sensibile non sit di-isibile secundum quodcumque signum in
actu)
#$"%%5' In De generatione( lib) " l) 7 n) 3
Deinde cum dicit* esse autem potestate simul etc)( ponit duas
rationes Democriti contra praedictam -eritatem) Circa quarum
primam dicit quod( secundum obiectionem Democriti( -idetur
impossibile esse quod corpus sensibile sit simul di-isibile in
potentia omnino( idest secundum quodcumque signum( sicut
nuper dictum est) Credebat enim Democritus quod quidquid esset
simul in potentia( posset esse simul in actu* et argumentabatur(
sicut est possibile simul in potentia corpus sensibile omnino
di-idi( quod hoc +ieret in actu1 non quidem ita quod esset simul in
potentia di-isibile et actu di-isum( sed quod esset simul di-isum
actu( secundum quodcumque signum) Sed hoc ostendebat esse
impossibile* quia( sicut e supra dictis patet( sequeretur quod
nihil corporeum esset residuum a di-isione( et quod corpus
corrumperetur in incorporeum( et e consequenti quod corpus
generaretur e aliquo incorporeo( idest aut e punctis aut omnino
e nihilo) Sed hoc est impossibile) :on ergo est possibile quod
corpus sensibile sit omnino di-isum simul) :eque ergo -idetur
possibile quod sit omnino di-isibile in potentia) Sed quia -idemus
ad sensum quod corpus sensibile di-iditur in partes abin-icem
separabiles -el etiam in partes di-isibiles( et maior magnitudo
semper di-iditur in minores magnitudines( et totum coniunctum
di-iditur in aliqua segregata et separata1 mani+estum est hoc ita
se habere) :on ergo est possibile neque quod +iat di-isio in
in+initum secundum partem( ita scilicet quod pars post partem a
toto sensibili corpore separetur* neque est possibile quod corpus
sensibile di-idatur simul secundum quodcumque signum
.neutrum enim horum est possibile( quia utrobique -idetur sequi
praedictum incon-eniens/* sed -idetur quod di-isio corporis
sensibilis possit procedere usque ad aliquem terminum) Unde
sequitur quod necesse sit aliquas magnitudines esse indi-isibiles(
et aliqua corpora indi-isibilia( secundum Democritum)
#$"%76' In De generatione( lib) " l) 7 n) %
Secundam rationem ponit ibi* et aliter et cetera) ,t dicit quod
aliter etiam -idetur esse necessarium esse corpora indi-isibilia(
scilicet si generatio sit per congregationem( et corruptio per
segregationem) ,t hoc quidem necessarium erat ponere
Democrito( quia ponebat +ormas et naturas rerum determinari
secundum positionem et ordinem* -idemus autem quod totum
cuius +orma consistit in positione et ordine( sicut domus( non
generatur nisi congregatione( neque corrumpitur nisi
segregatione) ,t ideo( cum non sit possibile in principiis
generationis et corruptionis procedere in in+initum( ponebat quod
essent aliqua principia prima( e quibus corpora congregabantur(
et in quae segregabantur) ,t huiusmodi dicebat esse corpora
indi-isibilia) Sic igitur Aristoteles epilogando concludit quod
praedictus sermo est( qui -idetur cogere ad ponendum
magnitudines indi-isibiles)
#$"%7"' In De generatione( lib) " l) 7 n) 7
Deinde cum dicit* quoniam autem latet etc)( sol-it praedictas
rationes* et primo primam1 secundo secundam( ibi* sed non
simple et cetera) Circa primum est considerandum quod tota
-irtus primae rationis Democriti in hoc consistit( quod si corpus
sensibile est simul omnino di-isibile in potentia( quod sit simul
omnino di-isum actu) Sed haec consequentia non tenet in
omnibus) 9uaedam enim sunt( de quorum ratione est esse in
potentia* unde in talibus non potest poni esse simul in actu quod
est simul in potentia( quia au+erretur ratio et natura illius rei)
9uod quidem primo mani+estum est in successi-is) In prima enim
parte diei simul possibile est esse horas diei* non tamen potest
poni quod omnes horae illius diei sint simul actu1 au+erretur enim
natura temporis( de cuius ratione est quod sit numerus motus
secundum prius et posterius1 si enim esset simul quaelibet pars
eius( iam non esset secundum prius et posterius) Secundo apparet
hoc in permanentibus) De substantia enim aeris est materia( quae
est in potentia ad omnes +ormas* tamen non potest poni quod e
aere sit generatum quidquid e eo potest generari1 quia iam
tolleretur natura materiae( quae semper est in potentia ad omnes
+ormas) Sic igitur contra rationem magnitudinis( ut puta lineae(
est( quod sit simul omnino actu di-isa* unde non sequitur( si est
simul omnino di-isibilis in potentia( quod possit poni simul
omnino actu di-isa) 9uod hoc sit contra rationem lineae( patet)
:am di-isio lineae in actu nihil aliud est quam punctus in actu* si
ergo linea esset simul omnino in actu di-isa( oporteret quod
punctus esset ubique in actu in linea( et ita oporteret quod puncti
essent contigui -el consequenter se habentes in linea) Hoc autem
non potest esse* quia( cum puncta sint indi-isibilia( multorum
punctorum contiguorum unum non ecederet aliud( quia unum
tangeret aliud secundum se totum1 et ita omnes puncti non essent
nisi unus punctus) :on ergo potest esse quod puncti sint ubique
in actu in linea* et ita contra rationem lineae est quod sit simul
omnino di-isa in actu) ,t ita non sequitur quod( si sit simul
di-isibilis omnino in potentia( quod possit poni omnino esse
di-isa in actu)
#$"%70' In De generatione( lib) " l) 7 n) &
Dicit ergo philosophus quod Democritus latet paralogi=ans( idest
+acit paralogismum latentem1 et ostendendum est quomodo lateat
eius de+ectus) 9uia enim punctus non potest esse puncto
contiguus( per consequens non potest esse quod linea sit omnino
di-isa in actu* et ita esse di-isibile ubique( licet aliquo modo
con-eniat magnitudinibus( scilicet in potentia( tamen quodam
modo non con-enit eis( scilicet in actu) 9uia quando ponitur
ubique esse di-isa in actu( -idetur poni e consequenti quod
ubique sit punctus( cum punctus in actu nihil aliud sit quam
di-isio in actu lineae) Si autem punctus est ubique in actu in linea(
necesse est quod magnitudo di-idatur in puncta( cum nihil aliud
in magnitudine in-eniatur* -el etiam( secundum aliam litteram(
quod di-idatur in nihil( quia nihil erit residuum praeter
di-isionem( si ubique sit punctum( quod est di-isio) ,t ideo
sequitur quod magnitudo -el sit e punctis( -el e tactibus
partium lineae( si-e di-isionibus lineae .quod in idem redit/*
ponitur enim secundum praedicta( quod hoc quod eistit ubique
in linea( sit punctus( -el tactus( aut di-isio( si linea sit simul
omnino di-isa) Sed hoc non potest esse* quia sequeretur quod
solum unus punctus esset ubique( idest in qualibet parte lineae1
et quod omnes puncti lineae non plus continerent de situ quam
unusquisque eorum1 immo quod non essent plures quam unus( -el
plures di-isiones quam una) :on enim possunt se habere
consequenter( ita quod punctus unus sit post alium( neque quod
se tangant secundum ultima tantum( et secundum alia
secernantur1 quia( cum sint indi-isibiles( secundum totum
coniunguntur* et ideo omnes puncti sic coniuncti non sunt nisi
unus) ,t ideo non est possibile quod punctus sit ubique in linea)
9uia si linea esset di-isibilis secundum medium sui( et punctus
esset contiguus puncto( posset etiam di-idi secundum contiguum
punctum( si esset omnino di-isibilis* sed hoc est impossibile( quia
non est contiguum -el habitum( idest consequenter se habens(
punctum puncto( -el quodcumque signum signo) Hoc autem
punctum in actu nihil aliud est quam actualis di-isio lineae( aut
compositio si-e tactus partium lineae) Unde concedendum est
quod in corporibus sensibilibus in-enitur congregatio et
segregatio* non tamen in indi-isibilia corpora( aut e
indi-isibilibus .multa enim impossibilia sequerentur( ut in III de
caelo dictum est/* neque ita quod di-isio actualis lineae +iat
ubique .hoc enim contingeret( si punctus esset contiguus puncto(
quod est impossibile( ut e dictis patet/* sed segregatio corporum
est in aliqua par-a et minora( congregatio -ero est e aliquibus
par-is et minoribus1 non autem e minimis( quae oportet esse
indi-isibilia)
#$"%73' In De generatione( lib) " l) 7 n) $
Deinde cum dicit* sed non simple etc)( sol-it secundam rationem
Democriti( per interemptionem) ,t primo interimit generationem
simplicem et corruptionem esse congregationem et
segregationem( ut Democritus eistimabat1 secundo ostendit
quantum ad quid potest -eri+icari dictum Democriti( ibi* segregata
autem et cetera) Dicit ergo primo quod non est ita dicendum( sicut
quidam dierunt( quod simple et per+ecta generatio +iat per
congregationem( corruptio autem per segregationem1 et quod
omnis transmutatio quae +it in aliquo continuo permanente(
scilicet non congregato nec segregato( sit alteratio) Credebant
enim hoc accidere in rebus naturalibus( sicut accidit in domo et in
omnibus huiusmodi( quorum +orma consistit in positione et
ordine* non enim +iunt nisi per congregationem partium( neque
corrumpuntur nisi per segregationem1 quaecumque autem alia
transmutatio in huiusmodi accidit( praeter solutionem
continuitatum( alteratio est) Hoc est ergo e quo procedit tota
+allacia) ,st enim generatio et corruptio in rebus naturalibus(
quarum +orma non est positio et ordo* non quidem per
congregationem et segregationem( sed quia +it transmutatio e
hoc toto( idest non dissoluto in partes( in hoc totum( quasi non
congregatum e aliquibus partibus) Sed antiqui philosophi
eistimabant omnem talem transmutationem( quae +it aliquo toto
integro permanente( esse alterationem) 9uod quidem non est
-erum* quandoque enim potest esse simple generatio( et
quandoque alteratio) Sed in hoc di++erunt* quia in subiecto aliquo
est hoc quidem secundum rationem( idest secundum +ormam( hoc
autem secundum materiam .nam corpus naturale actu eistens
compositum est e materia et +orma/* quando igitur est
transmutatio secundum materiam et +ormam( ita scilicet quod
materia accipiat aliam +ormam substantialem( erit simple
generatio et corruptio1 quando autem est transmutatio secundum
passiones et accidentia( erit alteratio)
#$"%7%' In De generatione( lib) " l) 7 n) 2
Deinde cum dicit* segregata autem etc)( ostendit quantum ad quid
-eri+icetur dictum Democriti) Mani+estum est enim quod aliqua(
e hoc quod sunt congregata -el segregata( redduntur le-ius -el
di++icilius corruptibilia -el mutabilia) Si enim aqua di-idatur in
par-issimas partes( minus poterit resistere actioni contrarii
agentis( et ita citius e aqua corrupta generabitur aer* si -ero
congregetur multum de aqua( magis resistet agenti( et sic tardius
corrumpetur( ut e ea possit generari aer) ,t hoc magis
mani+estum erit in sequentibus) Ultimo autem epilogando dicit
nunc intantum esse determinatum quod impossibile est
generationem esse congregationem( qualem quidam inquiunt(
scilicet e corporibus indi-isibilibus)
!ectio &
#$"%77' In De generatione( lib) " l) & n) "
Postquam philosophus determina-it de generatione et alteratione
secundum opiniones aliorum( hic incipit inquirere de eis
secundum opinionem propriam) ,t primo inquirit utrum sit aliqua
simple generatio( secundum quam aliquid dicitur simpliciter
generari1 secundo de di++erentia alterationis ad simplicem
generationem( ibi* de generatione autem et alteratione et cetera)
Circa primum duo +acit) Primo dicit de quo est intentio* dicens
quod post determinationem praedictorum( in consideratione
-eritatis primo occurrit -idendum utrum aliquid generetur et
corrumpatur simpliciter1 -el proprie quidem( idest simpliciter seu
principaliter( nihil generatur -el corrumpitur( sed semper
generatur aliquid e aliquo et in aliquid1 quod -idetur pertinere
ad generationem -el corruptionem secundum quid) ,t inducit
eemplum( puta cum e laborante( idest in+irmo( +it sanum* non
enim +it ens simpliciter( quia et prius erat( sed +it aliquid( scilicet
sanum( cum prius non esset sanum( sed laborans( idest in+irmum)
,t eadem ratio est cum +it aliquid laborans e sano( -el par-um e
magno( aut e con-erso( et sic de omnibus aliis quae hoc modo
dicuntur* huiusmodi enim generatio secundum quid in-enitur in
omni genere mobilium( ut patet in ;III Ph8sic)
#$"%7&' In De generatione( lib) " l) & n) 0
Secundo ibi* si enim simpliciter etc)( eequitur propositum) ,t
primo proponit dubitationem1 secundo sol-it eam( ibi* de his
quidem etc)1 tertio obiicit contra solutionem( ibi* quod autem et
his determinatis et cetera) Circa primum duo +acit* primo ponit
dubitationem1 secundo ecludit quandam responsionem( ibi*
simpliciter autem et cetera) Circa primum tria +acit) Primo
proponit quandam consequentiam* dicens quod( si sit aliqua
generatio simpliciter( sequitur quod aliquid generabitur e
simpliciter non ente)
#$"%7$' In De generatione( lib) " l) & n) 3
Secundo( cum dicit* quapropter -erum erit etc)( ostendit
consequens esse impossibile) Illud enim e quo aliquid generatur(
potest dici esse illud1 sicut si e ligno generatur arca( potest dici
quod lignum est arca) Si ergo e non ente simpliciter generatur
ens( -erum erit dicere quod non ens eistit( idest est ens1 quod est
contradictoria esse simul -era) Sic ergo -idetur et antecedens
esse impossibile( scilicet quod aliquid generetur simpliciter e
non ente) Sequitur autem hoc incon-eniens( si dicatur e non ente
simpliciter +ieri aliquid sicut e subiecto permanente* non autem
sequitur( si ponatur e non ente +ieri aliquid simpliciter ordine
tantum( idest( post non ens +it ens) Sed Aristoteles hoc
disputati-e obiicit)
#$"%72' In De generatione( lib) " l) & n) %
Tertio ibi* quaedam enim generatio etc)( ostendit necessitatem
primae consequentiae) Sicut enim se habet generatio quaedam ad
non ens aliquod( sic se habet generatio simpliciter ad non ens
simpliciter) Sed generatio quaedam( idest secundum quam aliquid
dicitur generari secundum quid( est e non ente quodam( puta e
non albo( cum +it aliquid album( aut e non bono( cum +it aliquid
bonum) ,rgo simpliciter generatio( secundum quam aliquid
dicitur generari simpliciter( est e simpliciter non ente)
#$"%75' In De generatione( lib) " l) & n) 7
Deinde cum dicit* simpliciter autem etc)( ecludit quandam
solutionem( quae possit dari distinguendo ens simpliciter) Unde
primo ponit ipsam distinctionem( dicens quod simpliciter ens
potest intelligi dupliciter* uno modo ut signi+icat id quod est
primum inter omnia praedicamenta entis( prout scilicet
simpliciter ens dicitur de substantia1 alio modo secundum quod
simpliciter ens dicitur ipsum ens uni-ersale( quod omnia
praedicamenta comprehendit) ,t hoc modo simpliciter non ens
potest dici -el quod non est substantia( -el quod nullo modo est
ens)
#$"%&6' In De generatione( lib) " l) & n) &
Secundo ibi* si quidem primum etc)( ostendit quod secundum
utrumque sensum sequitur incon-eniens) Si enim simpliciter
dicatur primum ens quod est substantia( ergo et simpliciter non
ens dicetur non substantia) Si ergo generatio simple hoc requirit(
quod sit simpliciter entis e simpliciter non ente( sequetur quod
erit substantia e non substantia) Sed quando ponitur non esse
substantiam neque hoc .quod est demonstrati-um indi-idualis
substantiae/( mani+estum est quod nullum aliorum
praedicamentorum remanebit( idest neque quale neque quantum
neque ubi* quia sequeretur quod passiones( idest accidentia(
separarentur a substantiis( quod est impossibile) Si autem dicatur
quod illud e quo aliquid generatur simpliciter( sit non ens
uni-ersaliter( prout ens simpliciter dicitur ens commune( sequetur
quod per hoc quod dicitur non ens( intelligatur uni-ersaliter
negatio omnium entium) Unde sequetur quod illud quod
generatur simpliciter( generetur penitus e nihilo* quod est contra
rationem naturalis generationis( et contra sententias omnium
philosophorum naturalium( qui scilicet de generatione naturali
locuti sunt)
#$"%&"' In De generatione( lib) " l) & n) $
Deinde cum dicit* de his quidem etc)( sol-it praedictam
dubitationem) ,t dicit quod de ista materia etiam in aliis libris(
scilicet in I Ph8sic)( amplius( idest di++usius( et dubitationes
positae sunt et determinationes) ,t ideo nunc bre-ius est
dicendum( quod simpliciter generatur aliquid quodam modo e
non ente( alio modo e ente* oportet enim illud quod praeeistit
generationi( esse potentia ens( actu autem non ens) ,t ita -erum
est quod dicitur utroque modo* scilicet quod generatio simpliciter
sit e ente( et e non ente)
#$"%&0' In De generatione( lib) " l) & n) 2
Deinde cum dicit* quod autem et his determinatis etc)( obiicit
contra praedictam solutionem) ,t circa hoc tria +acit* primo ponit
obiectionem1 secundo huius occasione introducit aliam
quaestionem( et sol-it eam( ibi* de his autem quantum etc)1 tertio
sol-it dubitationem praedictam( ibi* propter quid et cetera) Circa
primum tria +acit) Primo dicit de quo est intentio* et dicit quod(
quia etiam post praedictam determinationem adhuc insurgit
mirabilis dubitatio( rursus oportet tentare quomodo simpliciter
generatio sit( si-e e ente in potentia( si-e qualiter sit alio modo)
#$"%&3' In De generatione( lib) " l) & n) 5
Secundo ibi* quaeret enim quis etc)( mo-et quandam
quaestionem* utrum scilicet generatio simple sit tantum
substantiae et huius( idest indi-idui in genere substantiae1 non
autem sit quanti neque qualis neque ubi( et aliorum
praedicamentorum( quae non sunt simpliciter entia) ,t eadem
quaestio potest +ieri de corruptione) ,t est hoc supponendum pro
certo( quod generatio et corruptio simple sit solius substantiae)
#$"%&%' In De generatione( lib) " l) & n) "6
Tertio ibi* si enim quid generabitur etc)( prosequitur
dubitationem) ,t dicit quod( si non generatur simpliciter nisi quid(
idest eistens in genere substantiae1 et illud e quo aliquid
generatur( est potentia ens( sicut supra dictum est( et non actu1
sequitur quod illud e quo generatur substantia( et in quod
transmutatur quando corrumpitur( sit substantia in potentia( non
autem actu) Restat ergo quaerendum utrum sit in actu aliquod
aliorum praedicamentorum( puta quantum -el quale aut ubi( aut
quodcumque aliorum praedicamentorum1 cum tamen sit in
potentia ens hoc( idest substantia( quae est ens simpliciter1 ita
tamen quod non sit simpliciter( idest in actu( neque hoc( idest
neque substantia( neque ens) 9uaecumque autem pars huius
dubitationis detur( sequitur incon-eniens) Si enim nihil aliorum
est in actu( sed est in potentia omnia genera praedicamentorum(
sequitur primo quod non ens sit separatum( idest quod materia(
quae est ens in potentia( subiecta sit pri-ationi( quae est non ens(
absque omni +orma) Secundo sequitur illud quod maime
timuerunt primi philosophi( quod aliquid generetur e nullo
praeeistente* quod enim non est ens actu( nihil est) Si -ero
ponatur quod id e quo generatur substantia( non sit hoc aliquid(
idest indi-iduum in genere substantiae( neque sit substantia in
actu( sed sit in actu aliquod aliorum praedicamentorum1 sequitur
incon-eniens quod prius induimus( quod scilicet passiones( idest
accidentia( separentur a substantiis1 quod est mani+este
impossibile) Sic igitur -idetur quod non possit esse generatio
simpliciter hoc modo( quod substantia generetur e non ente
actu( ente autem in potentia( ut praedicta solutio dicebat)
!ectio $
#$"%&7' In De generatione( lib) " l) $ n) "
Postquam Aristoteles contra praemissam solutionem obiecit( hic
introducit aliam quaestionem( per cuius solutionem sol-itur
praedicta obiectio) ,t circa hoc duo +acit* primo introducit
quaestionem et sol-it eam1 secundo e eius solutione procedit ad
sol-endum quaestionem principaliter intentam( ibi* propter quid
autem et cetera) Circa primum tria +acit* primo proponit
quaestionem1 secundo prosequitur eam( ibi* habet autem
dubitationem etc)1 tertio sol-it eam( ibi* quocirca propter huius et
cetera) Circa primum duo +acit) Primo introducit quaestionem* et
dicit quod de his( scilicet de obiectione praemissa( tractandum est
quantum con-enit proposito* et ut hoc melius declaretur(
inquirendum est quae est causa quod generatio sit semper( et illa
scilicet quae est simpliciter( et illa quae est secundum partem(
idest secundum quid) Oportet enim ponenti mundum et motum
perpetuum( ponere etiam generationem perpetuam) 9uid autem
necessitatis habeant rationes Aristotelis circa perpetuitatem
motus et circa perpetuitatem mundi( mani+esta-imus in ;III
Ph8sic) et in I de caelo)
#$"%&&' In De generatione( lib) " l) $ n) 0
Secundo ibi* eistente autem etc)( eponit introductam
quaestionem) ,t dicit quod causa perpetuitatis generationis( una
quidem accipi potest quae dicitur unde est principium motus(
idest causa mo-ens -el e++iciens* alia causa potest accipi quae est
materia) ,t talis nunc assignanda est( scilicet materialis* de causa
enim mo-ente dictum est prius in sermonibus de motu( idest in
;III Ph8sic)* ibi enim dictum est quod est quoddam mo-ens
immobile per omne tempus( scilicet motor caeli1 aliud autem est
mo-ens quod semper mo-etur( scilicet ipsum caelum) De uno
autem horum( scilicet de mo-ente primo( determinare pertinet ad
aliam partem philosophiae( quae est prima inter alias* unde in >II
Metaph8s) determina-it philosophus de causa perpetuitatis
motus et generationis) De alio autem mo-ente( scilicet quod
causat perpetuam generationem propter hoc quod ipsum continue
mo-etur( postea in +ine huius libri assignandum est quod talis sit
causa singularium dictorum( idest perpetuitatis generationis
simpliciter et secundum quid) Sed nunc oportet assignare causam
propter quam generatio et corruptio in sempiternum non deserant
naturam rerum( causam dico positam in materiae specie( idest
materialem causam) ,t ne -ideatur hoc esse praeter propositum(
subiungit quod +orte simul mani+estabitur quomodo oporteat
dicere circa hanc quaestionem( et quomodo oporteat dicere de
generatione et corruptione simpliciter)
#$"%&$' In De generatione( lib) " l) $ n) 3
Deinde cum dicit* habet autem dubitationem etc)( prosequitur
quaestionem introductam) ,t primo obiicit ad ecludendum
perpetuitatem generationis1 secundo ecludit quasdam
responsiones( ibi* non enim utique et cetera) Dicit ergo primo
quod -idetur habere dubitationem su++icienter mo-entem( quae
est causa quare generatio complicatur( idest re-ol-itur
sempiterne circa rerum naturam( si illud quod corrumpitur
simpliciter( cedit in non ens) Sicut enim quod generatur
simpliciter( +it e non ente simpliciter( ita quod corrumpitur
simpliciter( -idetur quod in non ens simpliciter cedat( ita quod
hoc non ens omnino nihil sit) :eque enim potest esse quid( idest
substantia* quia( cum corruptio simpliciter sit substantiae(
oportet quod corruptum simpliciter cedat in non substantiam) ,t
per consequens non ens illud in quod terminatur corruptio(
oportet quod neque sit quale neque quantum neque ubi( neque
aliorum praedicamentorum aliquod* eo quod accidentia non
possunt esse sine substantia) Si ergo generatio et corruptio sint
sempiterna( -idetur quod semper aliquod entium cedat in non
ens* et ita semper subtrahatur aliquid habentium naturam)
Mani+estum est autem quod omne +initum consumitur( si semper
ab eo +iat ablatio) Si ergo totum uni-ersum est +initum( e quo
generatur unumquodque entium( si generatio ab aeterno +uit( ab
olim debuit esse consumptum totum ens( ita quod iam non
relinqueretur nisi inane( idest -acuum)
#$"%&2' In De generatione( lib) " l) $ n) %
Deinde cum dicit* non enim utique etc)( ecludit duas ob-iationes)
9uarum prima +uit antiquorum naturalium( qui( ut possent
causare perpetuitatem generationis( attribuerunt in+initum
principiis) :am omnes qui posuerunt unum principium( -el ignem
-el aerem -el aquam -el aliquod medium( dierunt illud
principium esse in+initum) Democritus autem posuit spatium
-acuum in+initum( et corpora etiam indi-isibilia in+inita) Similiter
etiam Anaagoras posuit in+initas partes consimiles esse
principia) Omnia ergo haec ecludit philosophus( dicens quod non
potest dici quod ideo generatio non de+icit( quia in+initum est
illud e quo aliquid generatur( si-e sit unum si-e multa principia*
hoc enim est impossibile( quia( ut probatum est in III Ph8sic) et in
I de caelo( nihil est actu in+initum in natura)
#$"%&5' In De generatione( lib) " l) $ n) 7
Secundam ob-iationem ponit et ecludit ibi* potestate autem et
cetera) Posset enim aliquis dicere quod( quam-is non sit aliquid
in+initum actu in natura( est tamen aliquid in+initum in potentia(
sicut patet in di-isione continui) ,t ita posset aliquis dicere quod(
sicut a continuo( quam-is non sit in+initum actu( in in+initum
aliquid per di-isionem subtrahitur( et tamen non totum
consumitur1 ita a corpore naturali e quo omnia generantur(
quam-is non sit in+initum( semper abstrahitur aliquid quod per
corruptionem secedit in non ens( nunquam tamen totaliter
consumitur) Sed hoc ecluditur) 9uia si a continuo +inito( ut
dicitur in III Ph8sic)( semper subtrahatur eadem quantitas(
quantumcumque sit magnum( tandem consumetur1 puta si a
diametro caeli quis semper subtrahat palmum) Sed in in+initum
continuum di-iditur( si semper +iat subtractio secundum eandem
proportionem1 puta si continuum di-idatur per medium( et
medium per medium( et sic in in+initum1 et eadem ratio est de
quacumque alia proportione) Sic autem di-isione +acta(
mani+estum est quod id quod post medium accipitur( semper erit
minus eo quod prius accipiebatur* nam dimidium dimidii semper
minus est quam dimidium totius) Unde Aristoteles concludit
quod( si hac ratione generatio et corruptio in in+initum duraret(
qua ratione continuum in in+initum di-iditur( oportebit quod id
quod postea generatur( semper sit minus in quantitate( ut sic(
semper minori eistente eo quod subtrahitur a corpore naturali(
non totaliter consumatur) Hoc autem non -idemus ita accidere(
quod semper sit minus quod generatur) Hoc igitur quod generatio
et corruptio in in+initum durat( non potest esse simile di-isioni
magnitudinis in in+initum)
#$"%$6' In De generatione( lib) " l) $ n) &
Deinde cum dicit* quocirca propter huius etc)( eclusis +alsis
solutionibus( concludit -eram* scilicet quod ideo necesse est esse
transmutationem generationis et corruptionis inde+icientem -el
inquietam( idest non cessantem( quia corruptio huius est
generatio alterius( et e con-erso) :am generatio per se quidem
est e ente in potentia( idest e materia( quae est sicut subiectum
rerum naturalium* accidit enim materiae e qua aliquid generatur(
quod sit subiecta alteri +ormae( secundum quam est ens actu( et
pri-ationi +ormae inducendae( secundum quam est non ens actu*
et ideo Aristoteles dicit in I Ph8sic)( e ente quidem actu per
accidens( e ente autem in potentia per se) ,t similiter
corrumpitur aliquid per se quidem in ens potentia* quod quidem
subiicitur et alteri +ormae( secundum quam est ens actu( et
pri-ationi prioris +ormae( secundum quam est non ens actu) ,t ita
non sequitur quod id quod corrumpitur secedat a tota rerum
natura* quia quam-is +iat non ens hoc quod est corruptum(
remanet tamen aliquid aliud( quod est generatum) Unde non
potest materia remanere quin sit subiecta alicui +ormae* et inde
est quod uno corrupto aliud generatur( et uno generato aliud
corrumpitur* et sic consideratur quidam circulus in generatione et
corruptione( ratione cuius habet aptitudinem ad perpetuitatem)
Ultimo autem epilogando concludit quod eistimandum est
praedictam causam esse su++icientem de hoc quod generatio et
corruptio simpliciter sit circa unumquodque entium in
sempiternum) 9uod quidem oportet dicere( supposita
perpetuitate mundi et motus* quod tamen +ides Catholica non
supponit( ut alibi dictum est)
!ectio 2
#$"%$"' In De generatione( lib) " l) 2 n) "
Soluta dubitatione quam introduerat de continuitate
generationis( hic procedit ad sol-endum quaestionem
principaliter intentam) ,t circa hoc duo +acit* primo mo-et
quaestionem1 secundo sol-it eam( ibi* quemadmodum enim
determina-imus et cetera) Dicit ergo primo quod iterum est
perscrutandum quare quaedam dicantur simpliciter generari et
corrumpi( quaedam autem non1 sicut dictum est in determinatione
praecedentis quaestionis quod generatio huius est corruptio
illius( et corruptio huius est generatio alterius) ;idetur enim hoc
requirere quandam rationem* nam e quo adin-icem generantur
et corrumpuntur( -idetur quod eadem ratione sit simpliciter
generatio et corruptio unius et alterius) Dicimus enim in di-ersis
quae non e in-icem generantur( quoniam aliquid corrumpitur
simpliciter et non solum hoc( idest secundum quid1 et quod
quaedam est simpliciter generatio seu corruptio( et quod
quaedam generantur secundum quid et non simpliciter1 sicut
dicimus quod ille qui addiscit( +it quidem sciens( quod est +ieri
secundum quid( non tamen +it simpliciter( quia simpliciter erat
etiam antequam esset sciens) De utroque ergo considerandum
est* scilicet quare in generatis e in-icem quaedam dicuntur
generari simpliciter et quaedam secundum quid1 et quare etiam
haec di++erentia contingat in his quae non e in-icem generantur)
#$"%$0' In De generatione( lib) " l) 2 n) 0
Deinde cum dicit* quemadmodum enim determina-imus etc)(
sol-it praemissam quaestionem* et primo in his quae generantur
adin-icem1 secundo in his quae non generantur adin-icem( ibi*
dicuntur autem haec quidem et cetera) Circa primum duo +acit*
primo sol-it quaestionem1 secundo epilogat( ibi* esse quidem
igitur et cetera) Circa primum( proponit tres modos secundum
quos contingit in adin-icem generatis( quod unius generatio et
corruptio sit simpliciter( et alterius secundum quid) Circa quorum
primum dicit quod( sicut multoties determinatum est( quaedam
quae a++irmati-e dicuntur( signi+icant hoc aliquid( idest quoddam
ens( quaedam -ero signi+icant non ens* et e hoc contingit id de
quo quaeritur( scilicet quod quaedam dicuntur generari -el
corrumpi simpliciter( quaedam secundum quid) Di++ert enim
quantum ad hoc( quid sit illud in quod aliquid transmutatur per
generationem et corruptionem) Puta si dicamus( secundum
opinionem Parmenidis( quod ignis sit ens et terra non ens(
transmutatio quae est -ia in ignem( puta si e terra generetur
ignis( dicetur generatio simpliciter( quia est -ia in ens1 corruptio
autem non simpliciter( sed alicuius( scilicet terrae( quae est non
ens) , con-erso autem generatio terrae erit generatio aliqua( non
autem generatio simple( quia est generatio non entis1 sed est
corruptio simple( quia est corruptio entis( scilicet ignis) Sic enim
Parmenides diit duo esse principia rerum( scilicet ens et non ens(
appellans ens ignem( et non ens terram1 +orte propter hoc( quod
ignis inter alia elementa habet plus de +orma( terra -ero minus)
Hoc autem eemplum non procedit secundum sententiam
Aristotelis( qui eistima-it utrumque esse ens* et ideo subiungit
quod nihil di++ert ad propositum talia eempla -el alia supponere)
9uaerimus enim( inducendo eempla( modum( sed non
subiectum1 non curantes scilicet utrum sic se habeat in his
terminis( -el in quibuscumque aliis) ,t propter hoc etiam in libris
logicae utitur eemplis secundum opiniones aliorum
philosophorum1 quae non sunt inducenda quasi sint -erba
Aristotelis) Hoc igitur e praemissis est accipiendum( quod
corruptio simpliciter est( quae est -ia in non ens simpliciter1
generatio simpliciter( quae est -ia in simpliciter ens)
Determinetur ergo hoc quod dictum est de generatione et
corruptione simpliciter -el secundum quid( si-e in igne et terra(
si-e in quibuslibet aliis terminis( dummodo ita se habeant quod
unum sit ens et aliud non ens1 sicut si dicamus -i-um et mortuum(
-el aliquid aliud huiusmodi) Concludit igitur quod uno modo
di++ert simpliciter generari et corrumpi et non simpliciter( sicut
dictum est)
#$"%$3' In De generatione( lib) " l) 2 n) 3
Sed -idetur quod haec di++erentia non sit con-eniens) ;ia enim
quae est in simpliciter non ens( quam dicit esse corruptionem
simpliciter( non potest intelligi in id quod est omnino nihil* quia
omnis naturalis corruptio +it per resolutionem in aliquam
materiam) Similiter etiam non potest intelligi non ens simpliciter(
quod sit pri-atio pura sine +orma* quia materia nunquam
denudatur ab omni +orma( ita quod sit sub sola pri-atione) ,rgo
oportet per non ens in quod tendit corruptio simple( intelligi
pri-ationem quae est adiuncta alicui +ormae) Cuilibet autem
+ormae naturali quae est in generabilibus et corruptibilibus(
adiungitur pri-atio* non ergo unum dicetur magis generari -el
corrumpi simpliciter( in his quae adin-icem generantur et
corrumpuntur( quam aliud) Dicendum est ergo quod non ens
simpliciter intelligitur hic materia cum pri-atione adiuncta alicui
+ormae) Sed duple est +orma* una quidem per+ecta( quae complet
speciem alicuius rei naturalis( sicut +orma ignis -el aquae aut
hominis aut plantae1 alia autem est +orma incompleta( quae neque
per+icit aliquam speciem naturalem( neque est +inis intentionis
naturae( sed se habet in -ia generationis -el corruptionis)
Mani+estum est enim in generatione compositorum( puta
animalis( quod inter principium generationis( quod est semen( et
ultimam +ormam animalis completi( sunt multae generationes
mediae( ut A-icenna dicit in sua su++icientia1 quas necesse est
terminari ad aliquas +ormas( quarum nulla +acit ens completum
secundum speciem( sed ens incompletum( quod est -ia ad
speciem aliquam) Similiter etiam e parte corruptionis sunt
multae +ormae mediae( quae sunt +ormae incompletae* non enim(
separata anima( corpus animalis statim resol-itur in elementa1
sed hoc +it per multas corruptiones medias( succedentibus sibi in
materia multis +ormis imper+ectis( sicut est +orma corporis mortui(
et postmodum putre+acti( et sic inde) 9uando igitur per
corruptionem per-enitur in pri-ationem cui adiungitur talis +orma
in materia( est corruptio simpliciter* quando -ero e pri-atione cui
adiungitur +orma imper+ecta( quae erat -ia generationis(
per-enitur ad +ormam completam( est generatio simpliciter)
#$"%$%' In De generatione( lib) " l) 2 n) %
Deinde cum dicit* alio autem modo etc)( ponit secundum modum)
,t dicit quod alio modo erit quaedam generatio et non simpliciter(
qualiscumque materia erit( idest etiam si habet aliqualem
naturam id in quod est corruptio( dummodo habeat aliquem
de+ectum) Illud enim cuius di++erentiae magis signi+icant hoc
aliquid( magis est substantia1 illud autem cuius di++erentiae magis
signi+icant pri-ationem( magis est non ens1 sicut calidum est
quoddam praedicamentum( idest quoddam a++irmatum( sine
pri-atione( et est species( idest +orma( +rigiditas autem est
pri-atio) His autem di++erentiis di++erunt terra et ignis* nam terra
est naturaliter +rigida( ignis autem naturaliter calidus) ,t ideo
ignis est magis substantia( terra autem magis accedit ad non ens)
#$"%$7' In De generatione( lib) " l) 2 n) 7
Primo autem oportet considerare quomodo hic dicatur quod
+rigiditas sit pri-atio( cum +rigidum et calidum contrarie
opponantur( contrariorum autem utrumque est natura aliqua*
alioquin non essent in eodem genere( nam pri-atio et non ens non
est in genere) Dicendum est autem quod( sicut ostensum est in >
Metaph8s)( oppositio pri-ationis et habitus est principium
oppositionis contrariorum* et ideo semper alterum contrariorum
est cum de+ectu et pri-atione quadam respectu alterius) Dicitur
ergo +rigidum pri-atio( non quia sit pri-atio pura( sicut caecum
aut nudum1 sed quia est qualitas de+iciens respectu calidi) Unde
in hoc di++ert iste modus secundus a primo* nam primus modus
accipiebatur secundum di++erentiam entis et non entis simpliciter(
hic autem modus accipitur secundum di++erentiam entis per+ecti
et imper+ecti) Secundo oportet considerare quomodo hic dicatur
quod terra et ignis di++erant his di++erentiis( scilicet +rigido et
calido) Oportet enim hoc intelligi de di++erentiis substantialibus*
alioquin non pertinerent ad generationem et corruptionem( sed
magis ad alterationem) Principia autem di++erentiarum
substantialium( quae sunt constituti-ae specierum( oportet esse
+ormas substantiales( quae sunt speci+icae) Secundum hoc ergo
sequitur quod calor et +rigus sint +ormae substantiales ignis et
terrae) 9uod est omnino impossibile) Primo quidem quia non est
possibile quod idem in uno sit accidens et in alio +orma
substantialis( nisi aequi-oce diceretur* calidum autem et +rigidum
in aliis corporibus sunt accidentia( de quibus tamen uni-oce
dicuntur cum elementis( e quorum commitione in eis huiusmodi
qualitates in-eniuntur) :on ergo potest esse quod calidum et
+rigidum in elementis sint +ormae substantiales) Secundo quia
nulla +orma substantialis est per se sensu perceptibilis( sed solum
intellectu( cuius obiectum est quod quid est( ut dicitur in III de
anima* +ormae autem quae sunt per se sensu perceptibiles( sunt
qualitates tertiae speciei( quae ob id dicuntur passibiles( quia
sensibus ingerunt passiones( ut dicitur in praedicamentis) Cum
igitur calidum ignis et +rigidum terrae -el aquae sint sensu
perceptibilia( non possunt esse +ormae substantiales) Dicendum
est ergo quod( sicut habetur e ;III Metaph8s)( di++erentiae
substantiales( quia sunt ignotae( per di++erentias accidentales
mani+estantur* et ideo multoties utimur di++erentiis accidentalibus
loco substantialium) ,t hoc modo philosophus hic dicit calidum et
+rigidum esse di++erentias ignis et terrae) Calidum enim et
+rigidum( cum sint propriae passiones horum corporum( sunt
proprii e++ectus +ormarum substantialium eorundem* et ideo( sicut
aliae causae intelligibiles innotescunt per e++ectus sensibiles( ita
et per+ectione calidi et imper+ectione +rigidi perpendimus quod
+orma substantialis ignis est per+ectior quam +orma substantialis
terrae) Omnes enim +ormae substantiales di++erunt secundum
magis et minus per+ectum* unde in ;III Metaph8s) dicitur quod
species rerum sunt sicut numeri( quorum species -ariantur
secundum additionem et subtractionem) Potest etiam dubitari de
hoc quod dicit( quod cuius di++erentiae magis signi+icant hoc
aliquid( magis est substantia* cum tamen dicatur in
praedicamentis quod substantia non suscipit magis et minus) Sed
dicendum quod per hoc non intendit signi+icare intensionem et
remissionem substantiae in praedicamento substantiae1 sed
maiorem -el minorem per+ectionem in speciebus substantiae(
secundum dictam +ormarum di++erentiam)
#$"%$&' In De generatione( lib) " l) 2 n) &
Tertium modum ponit ibi* -idetur autem et cetera) ,t circa hoc tria
+acit* primo ponit secundum quem modum aliqui assignant
di++erentiam generationis et corruptionis simplicis et secundum
quid1 secundo ostendit huius +alsitatem( ibi* quemadmodum igitur
etc)1 tertio comparat hunc modum secundo( ibi* contingit itaque et
cetera) Dicit ergo primo quod multis -idetur quod simpliciter
generatio et secundum quid magis di++erunt per hoc quod est
magis -el minus sensibile( quam secundum per+ectionem et
imper+ectionem di++erentiarum( sicut in secundo modo dicebatur)
Dicunt enim quod quando aliquid transmutatur in materiam quae
bene potest sentiri( tunc generatur aliquid simpliciter( puta
quando aliquid transmutatur in terram -el in aquam* quando
autem transmutatur aliquid in id quod non est mani+estum sensui(
dicunt illud corrumpi simpliciter( puta in aerem) ,t horum
rationem inducit per hoc( quod determinabant aliquid ens et non
ens( e hoc quod sentitur -el non sentitur( eistimantes id solum
quod sentitur esse ens) ,t hoc ideo( quia apud eos non di++ert
sensus ab intellectu( sicut quidam posuerunt( ut dicitur in libro de
anima* et ideo utuntur sensu ac si haberet -irtutem intellecti-ae
scientiae( quae est capa aliqualiter omnium entium* unde scibile
est ens( ignotum autem non ens)
#$"%$$' In De generatione( lib) " l) 2 n) $
Deinde cum dicit* quemadmodum igitur etc)( ostendit +alsitatem
huius sententiae) ,t dicit quod tales( sicut eistimabant animalia
-i-ere et esse in hoc quod actu sentiunt -el possunt sentire( ita
eistimabant res esse in hoc quod sentiuntur -el possunt sentiri1
ac si sensus esset per+ectio rei sensibilis( sicut est per+ectio
sentientis) ,t in hoc quodammodo prosequebantur et destruebant
-eritatem rerum) :am cum -erum dicatur aliquid e eo quod est(
si esse rerum consisteret solum in sentiri( nulla -eritas esset in
rebus( sed in solo sentiente) Hoc autem non est -erum( quod nulla
-eritas sit in rebus) Unde( subtrahentes -eritatem rerum( dicunt
non -erum)
#$"%$2' In De generatione( lib) " l) 2 n) 2
Deinde cum dicit* contingit itaque etc)( comparat hunc modum
secundo) ,t dicit quod aliter contingit generari simpliciter et
corrumpi secundum opinionem( quae pertinet ad hunc tertium
modum( et secundum rei -eritatem( quam tangit secundus modus)
9uia spiritus( idest -entus( et aer minus sunt secundum sensum(
idest si iudicetur esse rei e hoc quod sentitur) ,t ideo
quaecumque simpliciter corrumpuntur( dicuntur( secundum
tertium modum( corrumpi per transmutationem in ea quae non
sentiuntur1 generari autem simpliciter( quando transmutantur in
aliquod tangibile et palpabile( sicut quando mutantur in terram)
Sed secundum rei -eritatem accidit contrarium) 9uia aer magis
est hoc aliquid et species quam terra( et est per+ectius ens* et
ideo( secundum -eritatem( magis est generatio simpliciter si e
terra +iat aer( quam e con-erso)
#$"%$5' In De generatione( lib) " l) 2 n) 5
Deinde cum dicit* esse quidem igitur etc)( epilogat quae dicta
sunt) ,t dicit quod dicta est causa quare quaedam generatio sit
simple( cum tamen sit corruptio alicuius1 et quaedam corruptio
simple( cum tamen sit generatio alicuius) Haec enim di++erunt
per materiam( idest per id in quod aliquid transmutatur per
generationem -el corruptionem* aut quia est substantia( idest ens(
-el non( sicut dicebatur in primo modo1 aut quia hoc magis( hoc
-ero non( quia scilicet unum est per+ectius ens quam aliud( quod
pertinet ad secundum modum1 aut quia materia e qua et in quam
aliquid transmutatur( est magis -el minus sensibilis( quod
pertinet ad tertium modum) ;ocat autem hic materiam( non
puram( sed rem e qua aliquid generatur( -el in quam
corrumpitur)
!ectio 5
#$"%26' In De generatione( lib) " l) 5 n) "
Postquam philosophus ostendit quare quaedam generantur
simpliciter et quaedam secundum quid( eorum quae adin-icem
generantur( hic ostendit causam di++erentiae generationis
simpliciter et secundum quid( in his quae non adin-icem
generantur) ,t primo determinat quaestionem principaliter
intentam1 secundo determinat quasdam quaestiones
consequentes( ibi* sed nunc quaerere oportet et cetera) Circa
primum tria +acit* primo mo-et quaestionem1 secundo sol-it eam(
ibi* haec autem distincta sunt etc)1 tertio epilogat quae dicta sunt(
ibi* de generari igitur et cetera) Dicit ergo primo quod quaedam
dicuntur generari simpliciter( quaedam autem solum secundum
quid( non secundum generationem e in-icem( ut supra dictum
est( ut scilicet unum eorum quae e in-icem generantur(
generetur simpliciter( aliud autem secundum quid) Hoc enim est
quod supra determinatum est( quare( cum omnis generatio sit
corruptio alterius( et omnis corruptio sit generatio alterius( non
simili modo attribuitur generari et corrumpi in his quae adin-icem
transmutantur( sed unum eorum dicitur generari -el corrumpi
simpliciter( aliud autem secundum quid) 9uaestio autem quae
postmodum determinanda est( non haec erit* sed in his quae non
e in-icem transmutantur( quare unum dicitur generari
simpliciter et alterum secundum quid* puta( quare discens qui +it
sciens( non dicitur simpliciter generari( sed secundum quid( idest
sciens1 homo autem -el animal( quando nascitur( dicitur generari
simpliciter* et tamen mani+estum est quod natum et sciens non
generantur e in-icem)
#$"%2"' In De generatione( lib) " l) 5 n) 0
Deinde cum dicit* haec autem distincta sunt etc)( sol-it
quaestionem nunc motam) ,t dicit quod illa quorum quaedam
dicuntur generari simpliciter et quaedam secundum quid( sunt
distincta secundum praedicamenta1 ita quod unum eorum
signi+icat hoc aliquid( idest substantiam( aliud autem qualitatem(
aliud autem quantitatem( et sic de aliis praedicamentis) Illa ergo
quae non signi+icant substantiam( sed qualitatem aut aliquid
aliorum( non dicuntur generari simpliciter( sed secundum quid*
quae -ero signi+icant substantiam( dicuntur generari simpliciter)
Cuius ratio est( quia generatio est -ia de non esse ad esse* et ideo
illud simpliciter generatur( quod acquirit esse cui non
praesupponitur aliud esse) :on enim +it quod est* unde quod iam
est( non potest generari simpliciter( sed secundum quid) ,t ideo
ista quorum esse praesupponit aliud esse( non dicuntur generari
simpliciter( sed secundum quid) ,sse autem accidentium
praesupponit aliud esse( scilicet esse subiecti* esse autem
substantiae non praesupponit aliud esse( quia subiectum +ormae
substantialis non est ens actu( sed potentia) ,t ideo e hoc quod
aliquid accipit +ormam substantialem( dicitur generari simpliciter*
e hoc autem quod accipit +ormam accidentalem( dicitur generari
secundum quid) In omnibus tamen( scilicet substantiis et
accidentibus( di-ersi+icatur generatio simpliciter et secundum
quid( secundum di-ersum ordinem -el entis ad non ens( -el entis
per+ecti ad imper+ectum( aut sensibilis ad insensibile) Unde in
substantia quodammodo dicitur generatio simpliciter( si
generetur ignis( non autem si generetur terra* et in qualitate
dicitur generatio simpliciter( si generetur sciens( non autem si
generetur nesciens)
#$"%20' In De generatione( lib) " l) 5 n) 3
Deinde cum dicit* de generari igitur etc)( epilogat quae dicta sunt)
,t dicit quod dictum est uni-ersaliter de accidentibus et in
substantiis( de hoc quod quaedam generantur simpliciter( et
quaedam secundum quid) ,t etiam dictum est quod causa
continuitatis generationis( per modum materiae( est subiectum(
quod transmutatur in contraria) , hoc enim contingit quod
semper in substantiis alterius generatio est alterius corruptio( et e
con-erso* nunquam enim materia est sub pri-atione unius +ormae(
sine alia +orma) In quibusdam autem accidentibus hoc contingit*
nam corpus diaphanum est sub pri-atione lucis( absque hoc quod
subsit +ormae contrariae)
#$"%23' In De generatione( lib) " l) 5 n) %
Deinde cum dicit* sed nunc quaerere oportet etc)( determinat tres
quaestiones consequentes) 9uarum prima est( quare semper
generatur aliquid e corruptis* quod supponit in hoc quod diit(
quod generatio unius est corruptio alterius) ,t sol-it hanc
quaestionem( dicens* quia corruptio tendit in non ens( et
generatio est e non ente( ideo oportet quod generatio sit e
corruptis) ,t hoc ipse probat etiam e aliorum opinione* quia(
sicut homines dicunt corrumpi aliquid( quando per-enit ad
insensibile( quod putant esse non ens( secundum tertium modum
supra positum1 similiter dicunt aliquid generari( quando e
insensibili et non ente per-enit ad hoc quod sit sensibile) Patet
ergo quod( secundum hunc modum( id quod est terminus
corruptionis( est principium generationis) Si-e ergo sit aliquod
subiectum e quo est generatio( si-e non( semper oportet quod
generatio eius sit e non ente( quod est terminus corruptionis* hoc
enim est de ratione generationis( quod sit e non ente1 quod
autem illud non ens adiungatur alteri eistenti( accidit
generationi) 9uare patet quod simul aliquid generatur e non
ente( et corrumpitur in non ens( qualitercumque dicatur non ens)
Sic igitur idem est in quod terminatur corruptio( et e quo est
generatio* et propter hoc generatio est e corruptis) Con-enienter
ergo non de+icit successio generationis et corruptionis( ut supra
dictum est* quia generatio est quaedam corruptio non entis( et
corruptio est quaedam generatio non entis1 et ita unum eorum
semper adiungitur alteri( cum in id e quo unum incipit( aliud
terminetur)
#$"%2%' In De generatione( lib) " l) 5 n) 7
Secundam quaestionem ponit ibi* sed hoc non ens et cetera)
Potest enim aliquis quaerere utrum istud non ens e quo est
generatio( et in quod terminatur corruptio simpliciter( quod
quidem est quodammodo ens( sit alterum contrariorum* puta
quod terra et gra-e sit non ens( sicut posuit Parmenides( ignis
autem et le-e sit ens) ,t sol-it quod non est ita( sed terra est ens*
quia scilicet terra +it per hoc quod materia recipit quandam
+ormam( quae +acit esse in actu) :on ens ergo est materia terrae
et ignis) :on tamen materia est non ens per se( sicut Plato posuit*
sed est non ens per accidens( ratione pri-ationis cui adiungitur)
#$"%27' In De generatione( lib) " l) 5 n) &
Tertiam quaestionem ponit ibi* et an alia utriusque etc)* utrum
scilicet istud non ens quod est materia( sit commune his quae
adin-icem generantur) ,t dicit quod si alia esset utriusque
materia( scilicet ignis et terrae( non generarentur adin-icem* sicut
accidit illis qui posuerunt et ignem et terram primas materias)
Oportet enim ea quae e in-icem generantur( communicare in
subiecto( quod suscipiat +ormam utriusque) ,t per consequens
non +ieret transmutatio e contrariis in-icem( sicut supra dictum
est* quia contrarietates eistunt primo et per se praedictis
elementis( scilicet igni et terrae( aquae et aeri) Unde si nihil
transmutaretur e igne in aquam -el e aere in terram( aut e
con-erso( nihil etiam transmutaretur e calido in +rigidum -el e
con-erso( ut supra dictum est) Subiungit tamen quod materia
eorum quae transmutantur adin-icem( aliqualiter est eadem( et
aliqualiter alia) Subiecto enim est eadem* et hoc est quod dicit(
quod id quod subiicitur est idem( qualitercumque sit ens .quia
scilicet non est ens actu( sed potentia/) :on est autem idem
secundum esse -el rationem* aliam enim rationem et aliud esse
accipit prout est sub di-ersis +ormis( et etiam secundum hoc
ipsum quod ordinatur ad di-ersas +ormas1 sicut corpus est aliud
ratione secundum quod est aegrotabile( et aliud secundum quod
sanabile( licet sit idem subiecto) Ultimo autem epilogando
concludit quod de his intantum dictum est)
!ectio "6
#$"%2&' In De generatione( lib) " l) "6 n) "
Postquam philosophus ostendit quare est quaedam generatio
simpliciter et quaedam secundum quid( hic inquirit de di++erentia
generationis et alterationis) ,t primo eponit suam intentionem(
dicens quod dicendum est de generatione et alteratione(
quomodo di++erant adin-icem* et hoc ideo( quia superius dictum
+uit quod generatio et alteratio sunt di-ersae transmutationes
adin-icem) Secundo ibi* quoniam igitur est aliud subiectum etc)(
eequitur propositum) ,t primo ostendit di++erentiam
generationis et alterationis( quantum ad id secundum quod
utrumque est transmutatio1 secundo quantum ad subiectum
utriusque( ibi* quando quidem igitur et cetera) Circa primum duo
+acit* primo ostendit di++erentiam generationis et alterationis1
secundo remo-et quandam dubitationem( ibi* in his autem si
aliqua et cetera) Circa primum duo +acit* primo ostendit in quibus
sit alteratio1 secundo in quibus sit generatio( ibi* quando autem
totum et cetera)
#$"%2$' In De generatione( lib) " l) "6 n) 0
Circa primum duo supponit) 9uorum primum est( quod aliud est
subiectum( et aliud passio quae nata est dici de subiecto( sicut
di++erunt substantia et accidens) Secundum est( quod contingit in
utroque horum esse transmutationem* nam quandoque +it
transmutatio in ipsa substantia subiecti( quandoque autem in
ipsis accidentibus) His ergo suppositis( subiungit quod alteratio
est( quando manet idem subiectum sensibile* scilicet quando(
nulla transmutatione in eius substantia +acta( +it transmutatio in
passionibus eius( scilicet in qualitatibus ipsius) :ec est di++erentia
quantum ad hoc( utrum +iat transmutatio secundum contraria
etrema( -el secundum media1 puta utrum de albo in nigrum( -el
de rubeo in pallidum) Ponit autem duo eempla* primum scilicet
cum corpus animalis( idem manens( prius est sanum et postea
in+irmatur1 secundum est( quod aes aut aliud metallum( idem
manens( quandoque est rotundum et quandoque angulare( -el
angulos habens) ,t est ad-ertendum quod primum horum
eemplorum pertinet ad primam speciem qualitatis( secundum
autem ad quartam* cum tamen philosophus in ;II Ph8sic) probet
quod in prima et quarta specie qualitatis non est motus
alterationis( sed solum in tertia( quae dicitur passio -el passibilis
qualitas* et propter hoc +orte signanter diit quod alteratio est
transmutatio in passionibus) Sed dicendum est quod alteratio
primo et per se est in qualitatibus tertiae speciei( mediantibus
quibus e consequenti +it alteratio etiam in aliis1 sicut per aliquam
alterationem calidi et +rigidi mutatur homo de sanitate in
aegritudinem aut e con-erso( et per alterationem mollis et duri
perducitur corpus ad aliquam +iguram)
#$"%22' In De generatione( lib) " l) "6 n) 3
Deinde cum dicit* quando autem totum etc)( ostendit quando +it
generatio) ,t circa hoc duo +acit* primo assignat quando est
generatio1 secundo quando magis est generatio( ibi* maime
autem generabitur et cetera) Dicit ergo primo quod( quando est
transmutatio non solum secundum passiones( sed etiam
secundum totam rei substantiam1 inquantum scilicet materia
accipit aliam +ormam substantialem1 ita scilicet quod non maneat
aliquod sensibile( quasi sit idem subiectum numero ens actu1 puta
quando e toto semine generatur totus sanguis( aut e toto aere
generatur tota aqua( nulla congregatione aut segregatione
inter-eniente( ut Democritus posuit* talis transmutatio est unius
generatio et alterius corruptio)
#$"%25' In De generatione( lib) " l) "6 n) %
Deinde cum dicit* maime autem generabitur etc)( ostendit
quando maime +it generatio) ,t dicit quod( secundum tertium
modum supra positum( qui accipitur secundum opinionem
multorum( maime dicitur aliquid generari( quando +it
transmutatio e aliquo quod non potest bene sentiri( in aliquid
quod est bene sensibile( -el secundum tactum( qui est grossior et
materialior inter sensus .unde -ulgares secundum ipsum maime
iudicant aliquid esse sensibile( inquantum est palpabile/( aut
etiam secundum alios sensus1 sicut cum aqua generatur e aere(
-idetur esse( secundum hunc modum( generatio simpliciter1 aut
quando corrumpitur in aerem( -idetur esse corruptio simpliciter)
Aer enim est modice sensibilis( tum propter sui raritatem( tum
quia non ecellit in ipso aliqua qualitas acti-a( sed passi-a(
scilicet humidum* in igne autem( qui est rarior aere( ecellit
qualitas acti-a quae est calidum* aqua autem et est densior aere(
et ecellit in ea qualitas acti-a quae est +rigidum* terra -ero est
densissima omnium elementorum)
#$"%56' In De generatione( lib) " l) "6 n) 7
Deinde cum dicit* in his autem si aliqua etc)( remo-et quandam
dubitationem) 9uia enim dierat quod subiectum manet( +acta
transmutatione circa eius passiones( posset aliquis credere quod
omne illud circa quod +it transmutatio alio manente( esset passio
illius manentis) Sed ipse hoc ecludit( dicens quod in his
corporibus quae adin-icem transmutantur( quandoque manet
aliqua passio eadem in generato et corrupto( sicut quando e aere
+it aqua1 ambo enim sunt diaphana( idest transparentia( -el +rigida
.non quod aer sit naturaliter +rigidus( sed per accidens/* non
tamen oportet quod huius permanentis( scilicet diaphani -el
+rigidi( alterum in quod +it transmutatio( scilicet aer -el aqua( sit
passio) Si autem non esset -erum quod nunc dicimus( sequeretur
quod quando e aere +it aqua( esset alteratio* semper enim
-idemus quod( quando id quod transmutatur est passio
permanentis( est alteratio1 tunc autem generatio( quando id quod
transmutatur non est passio permanentis) ,t hoc mani+estat per
quoddam eemplum) Dicitur enim quod homo musicus corruptus
est( quando homo amittit habitum musicae1 et tunc homo
immusicus( idest habens pri-ationem musicae( generatus est* eo
quod musica non est passio hominis musici( cum sit de ratione
eius( et similiter immusica est de ratione hominis immusici) Unde
homo musicus non manet* sed homo manet idem numero) Si ergo
musica et immusica non esset passio huius( scilicet hominis( sed
esset de ratione eius1 tunc per transmutationem musicae et
immusicae( +ieret unius generatio et alterius corruptio) ,t quia
hoc non est -erum( ideo musica et immusica est passio hominis)
Sed hominis musici et immusici est generatio et corruptio* et quia
homo manet( ut patet( sequitur quod musica sit passio
permanentis) ,t ideo alteratio est secundum talia( scilicet
secundum passiones permanentium) Si ergo aqua et aer essent
passiones diaphani( sicut permanentis( sequeretur quod
transmutatio aeris e aqua esset alteratio)
#$"%5"' In De generatione( lib) " l) "6 n) &
Sed dubitatur utrum eadem passio numero( quae sit altera pars
contrarietatis( possit esse in generato et corrupto( ut supra
dictum est) Si enim non remaneat eadem( non erit +acilior
transitus in in-icem eorum quae habent similitudinem* eo quod
oportebit utrobique omnia remo-eri) Similiter -idetur sequi quod
simile corrumpitur a suo simili* nam generans corrumpit id quod
prius erat) Si autem ponatur quod maneat eadem numero(
sequitur primo quod( remoto priori( scilicet subiecto( remaneat
posterius( scilicet passio* et quod idem numero accidens sit in
duobus subiectis) Dicendum ergo quod non manet idem numero*
sed id quod prius erat( corrumpitur per accidens corruptione
subiecti( recedente +orma quae erat principium talis accidentis1 et
ad-enit simile accidens( consequens +ormam de no-o
ad-enientem) ,t quia secundum hoc accidens non erat aliqua
repugnantia in agendo et patiendo( +acilior +uit transmutatio) :ec
est incon-eniens quod simile corrumpat suum simile per
accidens( corrumpendo subiectum -el materiam* sic enim maior
+lamma consumit minorem)
#$"%50' In De generatione( lib) " l) "6 n) $
Deinde cum dicit* quando quidem igitur etc)( ostendit
di++erentiam generationis ad alterationem et ad alias
transmutationes( e parte subiecti) ,t primo ostendit qualiter se
habeant ad subiectum quod est ens in actu1 secundo qualiter se
habeant ad subiectum quod est ens in potentia( ibi* est autem h8le
et cetera) Dicit ergo primo quod dictum est quod alteratio est
secundum passiones alicuius permanentis* et hoc idem accidit in
aliis transmutationibus( quae +iunt secundum accidentia quae
ad-eniunt subiecto eistenti in actu) 9uando ergo transmutatio
est de contrario in contrarium secundum quantitatem( puta de
magno in par-um aut e con-erso( est augmentum -el deminutio
eiusdem subiecti permanentis* eo quod quantitas ad-enit
subiecto eistenti in actu) 9uando autem transmutatio est
secundum contrarietatem loci( puta sursum aut deorsum( est
latio( idest motus localis( eiusdem corporis permanentis* eo quod
esse ubi ad-enit corpori eistenti actu) 9uando -ero transmutatio
est secundum contrarietatem in passionibus .idest in passibilibus
qualitatibus principaliter( et in aliis qualitatibus e consequenti/(
tunc est alteratio eiusdem permanentis* quia etiam qualitas
ad-enit subiecto actu eistenti) 9uando -ero nihil manet actu
eistens( cuius alterum quod transmutatur sit passio et accidens
quodcumque( est uni-ersaliter generatio et corruptio* eo quod
+orma substantialis( secundum quam est generatio et corruptio(
non ad-enit subiecto actu eistenti)
#$"%53' In De generatione( lib) " l) "6 n) 2
Unde patet +alsam esse opinionem quam tradit A-icebron in libro
+ontis -itae( quod in materia est ordo +ormarum1 ita quod primo
materiae ad-enit +orma secundum quam est substantia( et postea
alia secundum quam est corpus( et postea alia secundum quam
est animatum corpus( et sic de aliis) Cum enim idem sit
constituere substantiam et +acere hoc aliquid( quod pertinet ad
substantiam particularem( sequeretur quod prima +orma( quae
constituit substantiam( +aceret hoc aliquid( quod est subiectum
actu eistens* et ita +ormae posteriores ad-enirent subiecto
permanenti( et secundum eas esset magis alteratio quam
generatio( secundum doctrinam quam hic Aristoteles tradit) ,st
ergo dicendum quod( sicut supra dictum est( +ormae substantiales
di++erunt secundum per+ectius et imper+ectius) 9uod autem est
per+ectius( potest quidquid potest imper+ectius( et adhuc amplius*
unde +orma per+ectior quae +acit animatum( potest etiam +acere
corpus( quod +acit +orma imper+ectior inanimati corporis) ,t sic
nulla +orma substantialis ad-enit subiecto in actu eistenti* nec
praesupponit aliam +ormam communiorem realiter di-ersam(
quae pertineat ad considerationem naturalis1 sed solum
secundum rationem( quod pertinet ad considerationem logicam)
#$"%5%' In De generatione( lib) " l) "6 n) 5
Deinde cum dicit* est autem h8le etc)( comparat praedictas
transmutationes secundum subiectum quod est tantum ens in
potentia) ,t dicit quod h8le( si-e materia prima( est maime
proprium subiectum susceptibile generationis et corruptionis*
quia( sicut dictum est( immediate substat +ormis substantialibus(
quae per generationem et corruptionem ad-eniunt et recedunt)
Sed quodammodo( scilicet e consequenti et mediate( subiicitur
omnibus aliis transmutationibus* quia omnia subiecta aliarum
transmutationum sunt susceptibilia aliquarum contrarietatum(
quae reducuntur in primam contrarietatem( quae est +ormae et
pri-ationis( cuius subiectum est prima materia( ut dicitur in I
Ph8sic) ,t ideo omnia alia subiecta participant quodammodo
materiam primam( inquantum e materia et +orma componuntur)
Ultimo autem epilogando concludit( quod determinatum sit hoc
modo de generatione simpliciter( utrum sit -el non sit1 et si est(
quomodo est1 et similiter etiam de alteratione)
!ectio ""
#$"%57' In De generatione( lib) " l) "" n) "
Postquam philosophus determina-it de generatione et
alteratione( hic determinat de augmentatione et deminutione) ,t
primo eponit suam intentionem( dicens quod post generationem
et alterationem( reliquum est dicere de augmentatione) De qua
duo considerare oportet* primo( in quo di++erat a generatione et
alteratione1 secundo( per quem modum augmentatur et
deminuitur unumquodque quod augmentatur et deminuitur)
Secundo ibi* scrutandum itaque primum etc)( prosequitur suam
intentionem) ,t primo ostendit di++erentiam augmentationis a
generatione et alteratione1 secundo inquirit de modo
augmentationis( ibi* circa quid autem est transmutatio et cetera)
Circa primum duo +acit* primo supponit unam di++erentiam1
secundo inquirit de alia( ibi* aut etiam modus et cetera)
#$"%5&' In De generatione( lib) " l) "" n) 0
Dicit ergo primo quod primum eorum quae consideranda sunt
circa augmentationem( est quod oportet inquirere utrum
di++erentia augmentationis a generatione et alteratione sit solum
in circa quid( idest in genere circa quod est quaelibet istarum
transmutationum) Haec enim di++erentia est mani+esta* -idelicet
quod transmutatio quae est e hoc in hoc( idest e substantia ente
in potentia in substantiam entem in actu( est generatio1
transmutatio autem quae est circa magnitudinem( est
augmentatio .per quam aliquid transmutatur de par-o in
magnum/ et deminutio .per quam aliquid transmutatur de magno
in par-um/1 transmutatio autem quae est circa passiones( idest
passibiles qualitates( est alteratio) ,t quia dierat quod generatio
est transmutatio e substantia in potentia in substantiam in actu(
ut idem intelligatur etiam de aliis duabus mutationibus
supradictis( subiungit quod transmutatio utrorumque
praedictorum( scilicet magnitudinis et passionis( est e potentia
in actum* est enim motus actus eistentis in potentia( ut dicitur in
III Ph8sic)
#$"%5$' In De generatione( lib) " l) "" n) 3
Deinde cum dicit* aut etiam modus etc)( assignat aliam
di++erentiam( e modo transmutationis) ,t primo ponit
di++erentiam1 secundo eponit( ibi* alio autem modo et cetera)
Dicit ergo primo quod in praedictis mutationibus etiam modus
transmutationis di++ert .non autem re+ert utrum haec littera
legatur interrogati-e -el remissi-e/) In hoc enim di++ert modus
praedictarum transmutationum( quod id quod alteratur( non e
necessitate transmutatur secundum locum( et similiter etiam
neque quod generatur* sed necesse est id quod augmentatur aut
deminuitur( secundum locum transmutari) Huius autem
di++erentiae ratio est( quia locus commensuratur locato( et hoc
secundum magnitudinem( non autem secundum qualitatem -el
substantiam* et ideo necesse est quod( quando mutatur
magnitudo locati( quod etiam +iat transmutatio secundum locum1
non autem quando transmutatur aliquid secundum substantiam
-el secundum qualitatem) Sicut autem commensuratio locati ad
locum attenditur secundum magnitudinem( ita connaturalitas
attenditur secundum +ormam substantialem( et e consequenti
secundum aliquam qualitatem( secundum puta gra-itatem -el
le-itatem) ,t ideo( licet generatio et alteratio possit esse sine
mutatione locali( aliqua tamen generatio et alteratio est causa
quod aliquid mo-eatur naturaliter secundum locum1 puta( cum +it
ignis -el terra( +it gra-e -el le-e) Di++erentia autem aliarum
transmutationum( per comparationem ad motum localem( non est
omnino per accidens* ostensum est enim in ;III Ph8sic) quod
motus localis est primus motuum et principalior( et causa aliorum
motuum)
#$"%52' In De generatione( lib) " l) "" n) %
Deinde cum dicit* alio autem modo etc)( mani+estat quod dierat(
scilicet quod id quod augmentatur -el deminuitur( mutatur
secundum locum) ,t primo mani+estat hoc per di++erentiam ad
motum localem rectum1 secundo per di++erentiam ad motum
localem sphaericum( ibi* non quemadmodum quae sphaerae et
cetera) Dicit ergo primo quod alio modo transmutat locum id
quod augmentatur -el deminuitur( quam id quod +ertur( idest
mo-etur motu recto) Illud enim quod +ertur( motu scilicet recto(
uni-ersum( idest secundum se totum( -ariat locum* illud autem
quod augmentatur( mutat locum sicut illud quod deducitur( puta
metallum per malleationem( -el etiam humidum in -ase per
in+usionem( si-e quodcumque huiusmodi corpus1 quo quidem in
eodem loco manente( partes eius transmutantur secundum locum(
-el per etensionem -el quocumque alio modo)
#$"%55' In De generatione( lib) " l) "" n) 7
Deinde cum dicit* non quemadmodum quae sphaerae etc)(
mani+estat quod dierat per di++erentiam ad motum localem
sphaericum) ,t dicit quod partes eius quod augmentatur( mutant
quidem locum( sed non eodem modo sicut partes sphaerae) Partes
enim sphaerae transmutantur( toto manente in eodem loco(
scilicet subiecto .quam-is etiam totum mutet locum secundum
rationem( ut dicitur in ;I Ph8sic)/* sed partes -ariant locum etiam
subiecto( sicut pars caeli quae modo est in oriente( postmodum
erit in occidente* sed tamen talis transmutatio partium sphaerae
+it in simili loco( idest neque maiori neque minori) Sed partes
corporis quod augetur( semper etenduntur in maiorem locum*
partes autem eius quod deminuitur( semper retrahuntur in
minorem locum) Ultimo autem epilogando concludit quod
mani+estum est e praedictis( quod transmutatio eius quod
generatur et alteratur et augmentatur( di++erunt non solum in
circa quid( idest e parte generis in quo sunt istae mutationes( sed
sic( idest e parte modi transmutandi)
!ectio "0
#$"766' In De generatione( lib) " l) "0 n) "
Postquam philosophus ostendit di++erentiam augmenti a
generatione et alteratione( hic incipit inquirere de modo
augmenti) ,t primo quantum ad subiectum quod augetur1
secundo quantum ad id quo aliquid augetur( ibi* suscipiendum
itaque et cetera) Circa primum duo +acit* primo mo-et
quaestionem1 secundo inquirit quaestionis -eritatem( ibi* aut
impossibile et cetera) Circa primum duo +acit) Primo proponit quid
e praedictis sit mani+estum circa augmentum* et quaerit circa
quid sit transmutatio augmenti et deminutionis) ,t respondet
quod motus augmenti et deminutionis -idetur esse circa
magnitudinem) Secundo ibi* et qualiter etc)( ostendit quid restet
inquirendum) ,t dicit quod accipiendum est de cetero qualiter +iat
augmentum -el deminutio) ,t quantum ad subiectum augmenti(
primo mo-et hanc quaestionem* utrum contingat quod per
augmentum generetur magnitudo et corpus( e eo quod est in
potentia ad magnitudinem et corporeitatem .ita scilicet quod sit
actu incorporeum et sine magnitudine/( -el non) ,t subdi-idit
primum membrum quaestionis) Dupliciter enim potest dici quod
sit aliqua materia actu eistens sine corporeitate et magnitudine)
Unde rationabiliter quaeritur( si talis materia sit subiectum
augmenti( qualiter e ea augmentatio +iat* utrum scilicet ita quod
ipsa materia sine corporeitate et magnitudine eistens( sit
secundum seipsam separata eistens1 aut ita quod sit in aliquo
corpore( non tamen pars eius .nam si esset pars eius( esset
subiecta corporeitati et magnitudini ipsius/)
#$"76"' In De generatione( lib) " l) "0 n) 0
Deinde cum dicit* aut impossibile etc)( determinat quaestionem
motam) ,t primo ratione accepta e parte materiae -el subiecti1
secundo ratione accepta e parte augmenti( ibi* amplius autem
talis et cetera) Circa primum duo +acit* primo determinat
praedictam quaestionem( ratione sumpta e parte materiae(
secundum quod ab ipso consideratur1 secundo secundum quod
consideratur a Platonicis( ibi* sed neque puncta et cetera) Circa
primum tria +acit* primo ecludit primum membrum secundae
di-isionis( scilicet quod materia sine quantitate secundum se
separata eistat1 secundo ecludit secundum membrum secundae
di-isionis( scilicet quod materia sine magnitudine eistens sit in
aliquo corpore1 ibi* sed si in aliquo eistit etc)1 tertio concludit
propositum( ibi* melius ergo et cetera) Dicit ergo primo quod
utrumque membrum secundae di-isionis est impossibile) ,t
primo hoc ostendit quantum ad hoc( quod impossibile est
materiam sine magnitudine eistentem per se separatam eistere)
9uia si sit separata( oportet alterum duorum esse) 9uorum unum
est quod nullum possideat locum( sicut punctus( cuius non est
aliquis locus( eo quod omnis locus aliquam dimensionem habet)
Aut oportet( si materia sine quantitate eistens occupet aliquem
locum( quod sit aliquis locus -acuus .nam -acuum dicimus locum
non repletum sensibili corpore/* -el etiam oportet quod sit
quoddam corpus non sensibile .nam -acuum dicebant nihil aliud
esse nisi corpus non sensibile/) Oportet enim dicere -acuum
corpus( propter dimensionem spatii* non sensibile autem( propter
-acuitatem) Horum autem duorum alterum est impossibile(
scilicet quod sit -acuum -el corpus non sensibile) Similiter
impossibile est quod materia separata eistens nullum possideat
locum) Materia enim est e qua generantur corpora sensibilia* hoc
autem e quo corpora sensibilia generantur( necesse est in aliquo
loco esse) Semper enim -idemus quod id quod generatur e eo(
est alicubi( idest in aliquo loco determinato* ibidem autem est
quod generatur e aliquo( ubi +uit id e quo generatur) ,rgo
oportet illud e quo generatur aliquid( scilicet materiam( esse
alicubi( -el per se -el per accidens* per se quidem secundum
opinionem antiquorum philosophorum( ponentium materiam
corporum naturalium esse aliquod corpus actu( puta ignem aut
aerem aut aquam1 per accidens autem secundum opinionem
Platonis et suam( qui ponebat materiam esse ens in potentia)
#$"760' In De generatione( lib) " l) "0 n) 3
Deinde cum dicit* sed si in aliquo eistit etc)( ecludit secundum
membrum( ostendens quod materia separata a magnitudine non
sit in aliquo) ,t primo proponit quod intendit* et dicit quod( si
materia sine magnitudine eistens ita sit in aliquo corpore
separata a substantia eius( quod non sit aliquid eius per se -el per
accidens( contingunt multa impossibilia) ,t mani+estat hunc
modum ponendi* puta si ponamus quod( quando generatur aer e
aqua( non +iat hoc per transmutationem aquae( ita scilicet quod
materia aquae amittat +ormam aquae et recipiat +ormam aeris( sed
sicut si materia aeris esset in aqua sicut in -ase) Secundo ibi*
in+initas enim etc)( ponit rationes deducentes ad incon-eniens)
9uarum prima est quod( si in aqua( praeter materiam propriam(
est etiam materia aeris( pari ratione potest etiam esse in aqua
alia( et sic in in+initum( praesertim quia e uno possibile est
in+inita generari successi-e* et ita sequeretur quod nihil prohibeat
esse in+initas materias in aqua) Sed e materia qualibet potest
aliquid actu generari) ,rgo sequeretur quod in+inita possint actu
generari e una et eadem aqua1 ita scilicet quod quidquid potest
generari in potentia( simul potest generari actu) Secundam
rationem ponit ibi* amplius neque et cetera) ,t dicit quod non
-idemus aliquid sic generari e aliquo( puta aerem e aqua( sicut
quod eit e aliquo permanente( puta cum -inum eit a dolio non
transmutato* -idemus enim quod aliquid generatur e corrupto(
sicut supra dictum est) Oportet autem id quod sensibiliter
apparet( accipere ut principium in scientia naturali)
#$"763' In De generatione( lib) " l) "0 n) %
Deinde cum dicit* melius ergo etc)( concludit -eritatem* dicens
quod melius est dicere quod materia ita insit omnibus( quod non
separetur ab eis( tanquam nihil eorum eistens1 sed quod una et
eadem numero sit materia omnium( et di++erat solum ratione(
sicut supra dictum est) ,t secundum hoc non erit separata a
magnitudine( sed in unoquoque actu magnitudini subiecta)
!ectio "3
#$"76%' In De generatione( lib) " l) "3 n) "
Supra philosophus ostendit quod non est possibile subiectum
augmenti esse id quod nullam habet quantitatem actu( sed in
potentia tantum( sicut est materia) ,t quia quidam posuerunt
materiam corporum esse aliquid mathematicum( ideo philosophus
hic ostendit quod nihil tale quod caret magnitudine( potest esse
subiectum augmenti) Caret autem quantitate( in genere
mathematicorum( punctus quidem simpliciter( linea -ero
secundum dimensionem latitudinis et pro+unditatis( super+icies
autem secundum dimensionem pro+unditatis* corpus autem habet
magnitudinem secundum omnem dimensionem1 unde est per+ecta
magnitudo( ut dicitur in I de caelo) Ostendit ergo quod nihil
talium quod quocumque modo caret magnitudine( potest poni
materia quae sit subiectum augmenti( tripliciter) Primo quidem
propter rationes praemissas) Unde dicit quod neque ponendum
est puncta( quae carent omnino magnitudine( esse corporis
materiam( quae scilicet sit subiectum augmenti1 neque etiam
lineas( quae secundum aliquid carent magnitudine) ,t hoc propter
easdem causas( idest propter rationes superius assignatas* quia
necesse esset puncta et lineas separatim per se eistere( aut in
aliquo corpore esse1 et sic sequerentur eadem quae prius)
#$"767' In De generatione( lib) " l) "3 n) 0
Secundo ibi* illud autem etc)( improbat hoc per ipsam positionem
Platonicorum( qui ponebant quod mathematica erant substantia
corporum naturalium) ,t quia puncta et lineae sunt termini
dimensionum( sicut +orma est terminus materiae( ponebant quod
illud quod per huiusmodi terminatur( esset materia corporum* ipsi
autem termini magis se habent in ratione +ormae) ,t hoc est quod
dicit( quod illud( scilicet dimensio -el magnitudo( cuius haec(
scilicet puncta et lineae( sunt ultima( erat materia secundum
Platonicos)
#$"76&' In De generatione( lib) " l) "3 n) 3
Tertio ibi* quam nunquam etc)( ostendit communiter quod nihil
horum potest esse materia corporum) 9uia scilicet( secundum
eos( mathematica sunt separata a +ormis naturalibus et
passionibus sensibilibus( sicut secundum intellectum( ita et
secundum esse1 sed materia non potest separari a +ormis
naturalibus et passionibus sensibilibus1 ergo impossibile est quod
aliquid mathematicorum sit materia corporum naturalium) Primo
ergo proponit medium suae rationis( dicens* quam( scilicet
materiam( neque possibile est esse sine passione( idest passibili
qualitate( neque sine +orma( -el morphe( quod idem est* sine
quibus tamen( secundum Platonicos( sunt mathematica)
#$"76$' In De generatione( lib) " l) "3 n) %
Secundo ibi* generatur quidem etc)( probat quod supposuerat* et
primo quod materia non possit esse sine +orma1 secundo quod
non possit esse sine passione( ibi* quoniam autem est et cetera)
Dicit ergo primo quod( sicut etiam in aliis libris determinatum est(
puta in I Ph8sic)( simpliciter generatur alterum e altero) 4it enim
unumquodque e subiecto( quod est materia) Oportet etiam quod
id quod generatur( generetur ab aliquo agente ente in actu aut
homogeneos( idest quod sit saltem unius generis( aut homoideos(
idest quod sit unius +ormae -el speciei .et eempli+icat quod ignis
generatur ab igne sicut ab agente unius speciei( et sicut homo
generatur ab homine/* aut oportet quod saltem ab aliquo actu
eistente( si-e ab actione alicuius actu eistentis( aliquid
generetur( etiam si generans non sit simile generato in genere seu
specie( sicut durum generatur a non duro( puta cum lac induratur
per ignem) Contingit autem quod aliquod +actum non assimilatur
in +orma agenti( uno quidem modo( quia illud +actum non primo et
per se respondet +acienti( sed per accidens( si-e per posterius) Per
accidens quidem( sicut musicus sanat( non inquantum est
musicus( sed inquantum est medicus* sanitatis enim similitudo
non est in musico inquantum est musicus( sed inquantum est
medicus( qui per +ormam sanitatis quam habet in anima( +acit
sanitatem in corpore) Per posterius autem( sicut cum qualitas
e++ecta est e++ectus consequens aliquam primarum qualitatum1
sicut sanitas causatur e aliqua medicina calida( per calorem
quem +acit in corpore( quam-is in ipsa medicina non sit +orma
sanitatis) Secundo( per hoc quod agens agit instrumentaliter)
Instrumentum enim non agit in -irtute propriae +ormae( sed
inquantum mo-etur a principali agente( quod per suam +ormam
agit) Unde e++ectus assimilatur in +orma( non quidem instrumento(
sed principali agenti1 sicut domus quae +it in materia( assimilatur
domui quae est in mente aedi+icantis( non autem securi aut
asciae1 et homo generatus assimilatur in specie patri generanti(
non autem semini) Tertio( quando materia patientis non est
proportionata ad recipiendum +ormam agentis( propter illius
ecellentiam( sed recipit aliquid minus1 sicut patet in animalibus
quae generantur sine semine e -irtute solis) ,t inde est etiam
quod e++ectus non assimilatur in specie agenti remoto( sed
propinquo1 ut homo homini( non autem soli( quam-is homo
generet hominem et sol( ut dicitur in II Ph8sic) Sicut autem
unumquodque generatur ab agente aliqualiter simili secundum
+ormam( ita corrumpitur aliquid a contrario) ,t quia generatur
aliquid e corrupto( sicut supra dictum est( necesse est materiam
e qua aliquid generatur( et in quam aliquid corrumpitur( semper
habere aliquam +ormam( per quam assimiletur -el contrarietur
generanti -el corrumpenti)
#$"762' In De generatione( lib) " l) "3 n) 7
Deinde cum dicit* quoniam autem est etc)( ostendit quod materia
non sit sine passione) :on enim materia est nisi substantiae
corporeae* substantiae enim incorporeae immateriales sunt) Unde
sequitur quod omnis materia sit talis corporis( scilicet
indi-idualis* non enim potest esse aliquod corpus commune( quod
non sit determinatum ad aliquam speciem et ad aliquod
indi-iduum) Omne autem tale corpus necesse est habere aliquam
passionem( -el consequentem +ormam speci+icam( qualis est
propria passio( -el qualitercumque aliter ad-enientem( sicut sunt
accidentia indi-idualia) ,rgo necesse est quod eadem materia
quae est subiectum magnitudinis( sit etiam subiectum passionis*
ita quidem quod materia quae est subiectum magnitudinis( sit
ratione separata a passione .sicut est alia ratio hominis et albi/(
loco autem( idest subiecto( non separantur* nisi quis dicat quod
passiones sunt separabiles a substantiis( quod est impossibile) ,t
quia philosophus -idebatur digressionem quandam a proposito
+ecisse( colligit propositum e omnibus praemissis( dicens
mani+estum esse e omnibus quae inquisita sunt( quod
augmentum non est transmutatio e aliquo quod sit in potentia ad
magnitudinem( ita quod actu nullam habeat magnitudinem)
Sequeretur enim quod commune subiectum( scilicet materia
prima( esset separatum per se eistens absque omni +orma* quod
et nunc ostensum est esse impossibile( et etiam prius in aliis
libris( puta in I Ph8sic)
#$"765' In De generatione( lib) " l) "3 n) &
Deinde cum dicit* amplius autem talis etc)( ostendit propositum
ratione sumpta e parte augmenti) ,t dicit quod talis
transmutatio( quae scilicet +ieret e eo quod esset solum in
potentia ad magnitudinem( non proprie pertineret ad augmentum(
sed magis ad generationem) 9uia de ratione augmenti est( quod
+iat additio ad praeeistentem magnitudinem* dicitur enim aliquid
augeri( e eo quod +it maius1 quod non esset nisi aliquid prius
esset magnum) ,t per oppositum( de ratione deminutionis est(
quod +iat quaedam minoratio magnitudinis praeeistentis) Unde
patet quod oportet id quod augetur( habere aliquam
magnitudinem) ,t sic oportet quod augmentatio +iat( non quidem
ita quod materia quae erat sine magnitudine in actu( per-eniat ad
hoc quod habeat magnitudinem in actu* hoc enim non esset
augmentatio corporis( sed generatio( ad cuius rationem pertinet
quod +iat aliquid in actu( quod prius +uit in potentia)
!ectio "%
#$"7"6' In De generatione( lib) " l) "% n) "
Postquam philosophus determina-it de augmento e parte eius
quod augetur( hic inquirit de eo quo aliquid augetur) ,t primo
proponit de quo est intentio) ,t dicit quod( cum de ratione
augmenti sit quod sit additamentum magnitudinis( hoc magis
-idetur esse suscipiendum ad praesentem considerationem( sicut
di++icilius( quasi aliquod principium quaestionis +acientes( quale
sit id quod aliquid augetur -el deminuitur1 ut sic augmenti et
deminutionis causas con-enientes inquiramus) Secundo ibi*
-idetur itaque eius etc)( eequitur propositum) ,t primo proponit
dubitationem principaliter intentam1 secundo inquirendo
interponit aliam quaestionem( ibi* quaeret autem aliquis etc)1
tertio sol-it quaestionem principalem( ibi* quoniam autem de his
quaesitum est et cetera) Circa primum tria +acit* primo proponit
duas suppositiones1 secundo mo-et dubitationem( ibi* necesse
autem augmentari etc)1 tertio ecludit quandam ob-iationem( ibi*
sed nec sic contingit et cetera)
#$"7""' In De generatione( lib) " l) "% n) 0
Prima ergo suppositio( quam primo proponit( est haec* scilicet
quod eius quod augetur( quaelibet pars -idetur esse augmentata1
et similiter de deminutione( quaelibet pars eius quod deminuitur(
-idetur esse +acta minor) Cuius ratio apparet e eo quod dicitur in
; Ph8sic) Illud enim cuius aliqua pars mo-etur( dicitur mo-eri
secundum partem( et non simpliciter1 sicut homo dicitur -ulnerari
secundum partem( cuius manus est -ulnerata) Ad hoc ergo quod
aliquid per se et simpliciter mo-eatur( requiritur quod quaelibet
pars eius mo-eatur) 9uod quidem etiam in augmento( et in
omnibus aliis motibus( obser-ari oportet) Secunda suppositio est(
quod omne quod augetur( augetur ad-eniente aliquo* et similiter
deminuitur aliquo recedente) Cuius ratio est( quia oportet aliquid
in actum reduci per id quod est actu* unde illud quod est in
potentia ad maiorem quantitatem( reducitur in actum illius
quantitatis per aliquid quod habet actu quantitatem illam1 et hoc
est quod adiicitur ei quod augetur)
#$"7"0' In De generatione( lib) " l) "% n) 3
Deinde cum dicitur* necesse autem augmentari etc)( proponit
dubitationem( quae sequitur e duabus praemissis
suppositionibus) Si enim eius quod augetur oportet quamlibet
partem augeri( et omne augmentum +it per alicuius additionem(
consequens est quod cuilibet parti eius quod augetur( oporteat
aliquid addi) :ecesse est ergo illud quod additur( quo dicitur
aliquid augeri( aut esse incorporeum aut corporeum) ,t si dicitur
quod sit incorporeum( sequitur quod commune omnium
generabilium et corruptibilium( scilicet materia prima( sit
separatum ab omni quantitate corporali) Sed sicut supra
ostensum est( impossibile est quod materia sit separata a
magnitudine* unde patet quod illud quo aliquid augetur( non
potest esse incorporeum) ,t iterum( si esset incorporeum( non
esset quantum in actu* unde sui appositione non +aceret maius
secundum quantitatem) Si autem dicatur illud quod addito aliquid
augetur( esse corporeum( sequeretur duo corpora simul esse in
eodem loco( scilicet corpus quod augetur( et corpus additum quod
auget) :on enim potest dici quod seorsum collocetur corpus quod
augetur et corpus quod auget* quia oportet additamentum +ieri
cuilibet parti eius quod augetur( quod e supra dictis
suppositionibus sequitur) ,t hoc etiam est impossibile( scilicet
quod duo corpora sint simul in eodem loco* et sic sequitur
incon-eniens ad utramque partem quaestionis)
#$"7"3' In De generatione( lib) " l) "% n) %
Deinde cum dicit* sed nec sic contingit etc)( ecludit quandam
ob-iationem) Posset enim aliquis dicere quod augmentum +it
nullo alio apposito1 sicut quando e aqua generatur aer( -idetur
esse quoddam augmentum( quia +it maior quantitas) Sed per hunc
modum non contingit +ieri augmentum seu deminutio) Talis enim
transmutatio non est augmentum( sed est generatio eius in quod
transmutatur( scilicet aeris( et corruptio eius quod transmutatur(
scilicet aquae( quae contrariatur aeri( scilicet contrarietate +rigidi
et calidi* non autem potest dici augmentatio neque aeris neque
aquae) Sed nec ullius est augmentatio( -el erit augmentatio illius
quod est commune utrique .si tamen aliquid sit tale/( sicut corpus
-idetur commune esse aeri et aquae* ut dicatur quod aqua non est
augmentata neque aer( quia aqua corrupta est( et aer generatus
est1 sed corpus est quod augetur( si aliquid ibi augmentatum est)
Sed hoc est impossibile) Oportet enim( ad hoc quod aliquid
dicatur augeri( quod sal-entur ea quae sunt de ratione eius quod
augetur et deminuitur) 9uae quidem sunt tria) 9uorum primum
est( quod etiam supra positum est( scilicet quod quaelibet pars
magnitudinis quae augetur( +iat maior1 puta( si caro augetur( quod
quaelibet pars carnis +it maior) Secundum etiam supra positum
est( scilicet quod aliquo ad-eniente aliquid augetur) Tertium
autem est quod nunc ponit de no-o( ut scilicet illud quod augetur(
sal-etur et permaneat in suo esse) 9uia enim generatio et
corruptio sunt transmutationes circa substantiam( cum simpliciter
aliquid generatur -el corrumpitur( non permanet eius substantia)
Sed aliae mutationes non sunt circa substantiam( sed circa ea
quae ad-eniunt substantiae( puta circa quantitatem aut
qualitatem* et ideo( cum aliquid alteratur( seu augetur -el
deminuitur( manet idem numero secundum substantiam quod
augetur et alteratur( sed hic quidem( scilicet in alteratione( non
manet eadem passio( hic autem( scilicet in augmento et
deminutione( non manet eadem magnitudo( sed +it maior -el
minor) Si ergo praedicta transmutatio( qua e aqua +it aer( esset
augmentatio( sequerentur duo contraria praedictis positionibus)
9uorum unum est quod aliquid augetur nullo ad-eniente( et
deminuitur nullo recedente) Aliud autem est( quod id quod
augetur non manet* quia neque aqua manet( neque corpus quod
-idetur esse commune( manet idem numero) Unde etiam
signanter supra diit( si aliquid est commune* quia scilicet nihil
actu ens( idem numero eistens secundum substantiam( est
commune ei quod corrumpitur et generatur) Oportet autem
praedictas positiones sal-are in omni eo quod augetur* hoc enim
supponitur quasi principium( quod augmentatio sit talis
transmutatio( qualis supra dicta est)
#$"7"%' In De generatione( lib) " l) "% n) 7
Sed -idetur nihil prohibere aliquid augeri nullo ad-eniente)
Probat enim philosophus in I; Ph8sic) quod( sicut aliquid +it
albius non superaddito alio albo( sed per intensionem albedinis
praeeistentis( inquantum scilicet subiectum reducitur in actum
per+ectioris albedinis1 ita etiam potest aliquid +ieri maius( absque
additione alicuius corporis magnitudinem habentis( per hoc quod
materia quae prius erat subiectum par-is dimensionibus( postea
+it subiectum magnis dimensionibus1 nam idem est subiectum
magni et par-i( sicut albi et nigri) ,t hoc mani+este apparet in
rare+actione* rare+actio enim contingit non solum transmutata
specie( puta cum e aqua generatur aer( de quo hic loquitur
Aristoteles1 sed etiam eadem specie manente( sicut si aer rare+iat
-el condensetur) Dicendum est autem quod talis transmutatio non
potest proprie dici augmentum( sed alteratio) 4it enim secundum
transmutationem passibilium qualitatum( scilicet rari et densi(
-ariatio autem quantitatis se habet e consequenti* sicut e motu
qui est secundum locum( -ariatur motus secundum detrum -el
sinistrum( non tamen dicitur motus secundum situm( quia -ariatio
situs consequenter se habet ad -ariationem loci)
#$"7"7' In De generatione( lib) " l) "% n) &
Deinde cum dicit* quaeret autem aliquis etc)( ante solutionem
praedictae dubitationis mo-et aliam quaestionem) ,t primo
proponit eam1 secundo sol-it eam( ibi* aut quoniam huius et
cetera) Dicit ergo primo quod( cum augmentum +iat aliquo
superaddito( remanet quaestio( quid illud est quod augetur*
utrum scilicet solum illud cui aliquid apponitur( non autem illud
quod apponitur1 -el potius augetur utrumque) ;erbi gratia( cruri
alicuius animalis apponitur aliquid( scilicet cibus* utrum ergo crus
augetur et +it maius( cibus autem qui apponitur -el additur( non
augetur( sed auget< 9uare ergo ambo non augmentata sunt<
Utrumque enim +it maius( et illud quod apponitur et illud cui
apponitur1 sicut quando cum -ino miscetur aqua( -idetur
utrumque augeri( quia utrumque +it maius eodem modo)
#$"7"&' In De generatione( lib) " l) "% n) $
Deinde cum dicit* aut quoniam huius etc)( sol-it quaestionem per
illud quod supra positum est( scilicet quod oportet id quod
augetur( manere secundum substantiam) Ideo ergo unum dicitur
augeri et non aliud( quoniam huius( puta cruris( cui additur(
manet substantia( huius autem quod additur( puta cibi( non manet
substantia* con-ertitur enim cibus in substantiam eius quod
nutritur et augetur) ,t quia in obiectione +iebat mentio de
mitione( ostendit etiam in mitione simile esse) :am id cuius
substantia manet( dicitur esse dominans in mitione( sicut dicitur
esse -inum( quando parum de aqua admiscetur multo -ino* et hoc
apparet e propria operatione( quae est e-idens signum speciei1
tota enim mitura +acit operationem -ini( scilicet cale+aciendo et
con+ortando( non autem +acit opus aquae) ,t simile est de
alteratione* quia si permaneat caro in sua substantia et quod quid
est( idest quidditas seu species eius( aliqua autem passio de
numero per se accidentium ad-eniat( quae prius non inerat( illud
quod permanet dicitur esse alteratum) ,t similiter oportet illud
quod augetur( permanere) Id autem quo aliquid alteratur( scilicet
alterans( quandoque in nullo transmutatum est( neque secundum
passionem neque secundum substantiam( sicut contingit in his
quae agunt et non patiuntur( sicut corpora caelestia* quandoque
-ero et ipsum alterans patitur et transmutatur( sicut est in
corporibus in+erioribus( quae agunt et patiuntur adin-icem( ut
in+ra patebit) Sed in motu augmenti( -irtus alterans( et quae est
principium motus( se habet e parte augmentati* quod tamen ita
alterat( quod etiam alteratur) In his enim quae augentur( est
principium motus augmenti( scilicet ad alterandum et
con-ertendum cibum qui additur) 9uia si hoc non esset( cibus
ingrediens corpus sic magis generaretur( et acciperet ad suam
naturam illud corpus quod ingreditur* puta cum spiritus( idest
-entus seu aer( ingreditur utrem et +acit eum maiorem* -el
spiritus( idest anima( ingreditur corpus et con+ormat ipsum sibi)
Sed non est ita* quinimmo cibus ingrediens corpus( patiendo a
corpore animalis( corrumpitur( con-ersus in corpus animalis1 et
principium mutationis non est in hoc quod additur( sed in eo cui
additur)
!ectio "7
#$"7"$' In De generatione( lib) " l) "7 n) "
Postquam philosophus mo-it dubitationem de eo quo aliquid
augetur( et sol-it dubitationem interpositam( hic accedit ad
sol-endum dubitationem principalem) ,t primo sol-it
dubitationem1 secundo ostendit( dubitatione remota( quomodo
+iat augmentum( ibi* maius autem totum et cetera) Circa primum
duo +acit* primo ostendit qualis debeat esse solutio1 secundo
ponit solutionem( ibi* suscipienda et cetera) Oportet autem quod
-era solutio sal-et omnia quae sunt de ratione rei( et omnia
impossibilia ecludat* et ideo primo ostendit quomodo intendit
sal-are omnia quae sunt de ratione augmenti) ,t dicit quod( quia
su++icienter quaesitum est de praedictis( oportet tentare( idest ad
hoc conatum apponere( ut in-eniatur talis solutio quaestionis( qua
sal-entur tria quae supra dicta sunt de ratione augmenti) 9uorum
primum est quod id quod augetur( permaneat* secundum est quod
augmentum +iat ad-eniente aliquo( et deminutio aliquo recedente*
tertium est quod quodlibet signum sensatum( idest quaelibet pars
sensibilis( eius quod augetur( +iat maior in augmento( aut minor in
deminutione) Secundo ostendit quomodo intendit tria
impossibilia -itare* primo quidem ut non ponamus corpus quod
augetur esse -acuum1 secundo ut non ponamus duas
magnitudines( idest duo corpora( esse simul1 tertio ut non
ponamus augmentum +ieri per additionem alicuius incorporei)
;idetur enim( suppositis praedictis suppositionibus( alterum
horum incon-enientium e necessitate sequi) Si enim augetur
quaelibet pars eius quod augetur( et nihil augetur nisi ad-eniente
aliquo( oportet quod cuilibet parti eius quod augetur( aliquid
ad-eniat* si ergo illud quod ad-enit( non est incorporeum( oportet
duo corpora esse simul( nisi ponatur corpus quod augetur esse
-acuum)
#$"7"2' In De generatione( lib) " l) "7 n) 0
Deinde cum dicit* suscipienda etc)( sol-it dubitationem) ,t primo
praemittit quaedam necessaria ad quaestionis solutionem1
secundo ponit solutionem( ibi* quamlibet igitur partem et cetera)
Circa primum duo proponit) Circa quorum primum dicit quod
oportet suscipere causam( per quam et praedicta tria sal-entur( et
incon-enientia -itentur( ita tamen quod determinemus quaedam
prius) 9uorum unum est quod anomoeomera( idest membra
dissimilium partium( puta manus aut pes aut similia( augentur per
hoc quod partes consimiles augentur .quas homoeomera -ocat/(
sicut sunt caro et os et alia huiusmodi) ,t huius rationem
assignat( quia unumquodque membrum dissimilium partium
componitur e his quae sunt similium partium( sicut manus e
carne et osse et ner-o* et ideo oportet quod per augmentum
partium augeatur totum) Secundo ponit quod caro et os et
unaquaeque talium partium( quae primum dicit augeri( est
duple( sicut contingit in omnibus quae habent speciem in
materia* nam caro -el os potest dici -el ut materia carnis( -el ut
species carnis) Hoc autem quidam sic intelleerunt( quod alia caro
signata esset quae est secundum materiam( et alia quae est
secundum speciem) Dicunt enim quod caro et os et quidquid est
huiusmodi( dicitur esse secundum speciem( e eo quod est
generatum e primo humido seminali( in quo primo +uit -irtus
speciei* caro autem et os secundum materiam dicitur( e eo quod
generatur e humido nutrimentali1 quod quidem ad-enit primo
humido seminali sicut materia quaedam eius( prout primum
humidum etenditur per alia membra( admito sibi secundo
humido( ad hoc ut compleatur quantitas rei -i-entis et omnium
partium eius) ,t haec +uit opinio Aleandri( ut dicit A-erroes in
epositione huius loci( quem plures postmodum secuti sunt) Sed
hoc non potest stare cum -erbis Aristotelis( quae hic dicuntur)
Dicit enim quod caro et os et unaquaeque talium partium( est
duple( quemadmodum et aliorum in materia speciem habentium)
Mani+estum est autem quod speciem in materia habent non solum
ista quae generantur e semine et quae nutriuntur( in quibus
praedictus intellectus aliqualiter posset sustineri( sed etiam
corpora inanimata( sicut sunt lapides( aurum et argentum* -ult
ergo Aristoteles quod in carne et osse dicitur species et materia(
sicut in lapide et auro( in quibus non est humidum seminale et
nutrimentale) ,t ideo dicendum est quod( secundum intentionem
Aristotelis( eadem caro dicitur secundum speciem( prout in ea
consideratur illud quod pertinet ad speciem carnis1 et secundum
materiam( prout in ea consideratur illud quod est materiae) ,t
eadem ratio est de omnibus aliis compositis e materia et +orma)
#$"7"5' In De generatione( lib) " l) "7 n) 3
Deinde cum dicit* quamlibet igitur partem etc)( ponit solutionem)
,t primo ponit eam1 secundo mani+estat per eemplum( ibi*
oportet autem intelligere etc)1 tertio concludit epilogando
summam solutionis( ibi* quapropter est quidem et cetera) Dicit
ergo primo quod hoc quod supra dictum est( quod quaelibet pars
augetur eius quod augetur( et quod unumquodque augetur
ad-eniente aliquo( est -erum si accipiatur pars secundum
speciem* nam cuilibet parti secundum speciem consideratae
additur aliquid tanquam permanenti( et ita quaelibet pars
secundum speciem considerata augetur) :on autem cuilibet parti
secundum materiam consideratae +it additio( nec quaelibet pars
secundum materiam considerata augetur* dictum enim est quod
id quod augetur oportet permanere( non autem permanet
quaelibet pars secundum materiam considerata( sed solum
secundum speciem)
#$"706' In De generatione( lib) " l) "7 n) %
Deinde cum dicit* oportet autem intelligere etc)( mani+estat
solutionem propositam per eempla) ,t primo ponit
mani+estationem1 secundo ostendit in quibus partibus dicta
solutio sit magis mani+esta( ibi* in anomoeomeris et cetera) Dicit
ergo primo quod oportet intelligere illud quod dictum est de
carne secundum speciem et secundum materiam( sicut si quis
mensuret aquam eadem mensura( ita tamen quod semper sit alia
et alia aqua( puta si e -ase pleno aqua guttatim aqua e++luat( et
guttatim semper in+undatur* erit enim semper idem quantum ad
mensuram aquae( non tamen quantum ad materiam aquae) Sic
autem comparatur species ad materiam( sicut mensura ad
mensuratum( eo quod +orma est +inis materiae( ut dicitur in II
Ph8sic) Sic ergo oportet intelligere quod species carnis permaneat
eadem( tanquam mensura quaedam1 non tamen semper
permaneat eadem materia in qua talis species suscipitur) ,st
etiam simile de +lu-io( qui semper manet idem quantum ad
speciem +lu-ii1 materialis tamen aqua semper est alia et alia)
Simile est etiam in igne( cuius species et +igura semper manet(
licet ligna in quibus materialiter ignis ardet( consumantur( et
iterum alia apponantur) Idem etiam apparet in populo ci-itatis(
qui semper manet idem secundum illud quod est speciei( quam-is
hominum e quibus constituitur populus( quidam moriantur et
quidam succedant) ,t sic semper manet id quod pertinet ad
speciem carnis( licet materia in qua talis species +undatur(
paulatim consumatur per actionem caloris( et alia de no-o
ad-eniat per nutrimentum) Sic ergo quando aliquod corpus
augetur( augmentatur quidem materia carnis* quia plus generatur
per nutrimentum( quam perdatur per actionem caloris1 et ita(
multiplicata materia( -is augmentati-a( quae pertinet ad speciem(
etendit proportionaliter totam materiam in maiorem
quantitatem) :on tamen ita augmentatur materia carnis( quod
cuilibet parti materiae aliquid addatur* quia neque quaelibet pars
materiae manet( sed quaedam de+luit( consumpta scilicet per
calorem( et quaedam ad-enit( restituta scilicet per nutrimentum)
,t ita non oportet neque incorporeo augeri( neque duo corpora
esse simul( neque corpus quod augetur esse -acuum) 9uia si non
plus +uit id quod restituitur per alimentum( quam id quod +uit per
calorem consumptum( -irtus naturalis( quae pertinet ad speciem(
restituit id quod ad-enit( in locum eius quod periit) Si autem
+uerit plus quod e alimento generatum est( -irtus naturalis
etendit illud in maiorem quantitatem secundum aliquam
dimensionem( et ita occupat maiorem locum) Sed quia species
semper manet( necesse est dicere quod cuilibet parti +ormae -el
speciei proportionaliter aliquid ad-enit( et quaelibet augeatur)
:eque propter hoc sequitur duo corpora esse in eodem loco* quia
+ormae et speciei non debetur locus nisi ratione materiae in qua
+undatur( quae est proprie subiectum quantitatis dimensi-ae) Si
autem intelligatur caro secundum speciem( quae est generata e
humido seminali( caro autem secundum materiam( quae est
generata e humido nutrimentali( ut Aleander posuit1 -idetur
hoc -erbum Aristotelis( scilicet quod caro secundo materiam
de+luit et ad-eniat( non autem caro secundum speciem( magis
esse dictum probabiliter quam secundum aliquam necessariam
rationem) Cum enim necesse sit utrumque humidum in unam
massam coniungi( ad per+iciendum quantitatem totius corporis et
omnium partium eius( non potest e necessitate probari quod
calor ita consumat unum( altero permanente semper) :on est
autem credibile quod Aristoteles in tali re aliquid sine ratione
necessaria diisset( ut A-erroes dicit in epositione huius loci)
#$"70"' In De generatione( lib) " l) "7 n) 7
Deinde cum dicit* in anomoeomeris etc)( ostendit in quibus
partibus praedicta solutio sit magis mani+esta) ,t dicit quod id
quod dictum est( magis est mani+estum in anomoeomeris( idest in
membris dissimilium partium( puta in manu( quam -idemus
proportionaliter augeri* proportionabiliter enim augetur tota
manus et quilibet digitus( et etiam quilibet articulus) ,t hoc ideo(
quia magis mani+esta est distinctio speciei et materiae in
huiusmodi membris( quam in carne et osse et aliis membris
similibus) 9uanto enim sunt propinquiora toti( tanto plenius
recipiunt per+ectionem +ormae( quae principaliter est actus totius*
unde et operationes animae magis mani+estae sunt in membris
dissimilium partium( quam similium) ,t ideo licet post mortem(
per quam separatur anima a corpore( non solum non remaneat
animal( sed etiam nulla pars animalis( nisi aequi-oce( ut dicitur II
de anima1 tamen -idetur quod magis post mortem animalis
remaneat caro aut os( quam manus aut brachium( in quibus magis
apparent operationes animae)
#$"700' In De generatione( lib) " l) "7 n) &
Deinde cum dicit* quapropter est quidem etc)( concludit
epilogando summam solutionis* scilicet quod quodammodo
quaelibet pars carnis est aucta( scilicet accipiendo carnem
secundum speciem1 et quodammodo non( scilicet accipiendo
carnem secundum materiam)
!ectio "&
#$"703' In De generatione( lib) " l) "& n) "
Solutis dubitationibus quae erant circa augmentum( hic
philosophus determinat modum augmenti) ,t primo determinat
qualiter +iat augmentum1 secundo determinat qualiter +iat
deminutio( ibi* hoc autem species sine materia et cetera) Circa
primum duo +acit* primo ostendit qualiter se habeat id quod
ad-enit( ad id quod augetur eo ad-eniente1 secundo comparat
augmentum aliis operationibus animae -egetabilis( ibi* quaeret
autem aliquis et cetera) Dicit ergo primo quod( soluta quaestione
de partibus eius quod augetur( utrum quaelibet augeatur -el non(
mani+estum est quod totum +it maius aliquo ad-eniente( puta
cibo) !icet autem ad-eniens in principio sit ei contrarium cui
ad-enit( secundum aliquam contrarietatem passionum( sed tamen
postmodum transmutatur in eandem speciem1 puta si sicco
ad-eniat id quod est a principio humidum( quod cum ad-enerit(
transmutatur et +it siccum) ,t ita quodammodo -erum est dicere
quod simile augetur simili( quodammodo autem -erum est dicere
quod aliquid augetur dissimili* nam id quo aliquid augetur( in
principio quidem est dissimile( in +ine autem simile( ut dictum est)
#$"70%' In De generatione( lib) " l) "& n) 0
Deinde cum dicit* quaeret autem aliquis etc)( comparat
augmentum aliis operationibus animae -egetabilis1 cuius
operationes sunt tres( ut dicitur in II de anima( scilicet generatio(
nutrimentum et augmentum) Primo ergo comparat augmentum
generationi1 secundo nutrimento( ibi* quantum autem uni-ersale
et cetera) Circa primum duo +acit* primo ostendit similitudinem
augmenti et generationis1 secundo di++erentiam( ibi* non igitur
hoc ipsum et cetera) Mo-et igitur quaestionem circa primum(
quale oporteat esse( idest cuius +ormae( id quo augetur) ,t
concludit mani+estum esse e praemissis quod id quo aliquid
augetur( est in potentia ad id quod augetur1 puta( si caro est quod
augetur( id quo augetur oportet esse in potentia carnem* quia(
sicut supra dictum est( id quo aliquid augetur( est in principio
dissimile( in +ine autem simile) ,t quia nihil est in potentia ad
unum( quin sit in actu aliquid aliud( oportet id quo augetur caro(
quod est in potentia ad carnem( esse actu aliquid aliud quam
carnem( puta panis) 9uod autem est actu aliquid( non +it aliud nisi
per prioris corruptionem et sequentis generationem* oportet
igitur augmentum +ieri corrupto eo quod prius erat actu( puta
pane( et generato eo quod augetur( puta carne) ,t sic mani+estum
est quod in augmento aliqualiter concurrit generatio)
#$"707' In De generatione( lib) " l) "& n) 3
Deinde cum dicit* non igitur hoc ipsum etc)( ostendit di++erentiam
augmenti et generationis* dicens quod( cum in augmento sit
quaedam generatio carnis( cum aliud sit augmentatio a
generatione( sequitur quod non generetur secundum seipsum(
idest separatim( quando aliquid generatur .quia sic non esset
augmentum( sed generatio/1 sed oportet generari carnem in
carnem quae augetur) Sic igitur hoc quod +it caro in eo quod
augetur( est patiens( inquantum scilicet transmutatur in
similitudinem eius quod augetur1 et ab hoc( scilicet passo et
transmutato( augmentatum est -el id cui additur( -el totum
mitum) ,t est simile sicut si aliquis -ino praeeistenti
superin+undat aquam hoc modo( quod -inum sua -irtute potest
aquam commitam con-ertere in sui naturam* tunc enim dicitur
esse augmentum -ini( non generatio) Cum autem liquor aliquis
secundum se in -inum con-ertitur( puta u-a( est -ini generatio)
Aliud autem eemplum ponit de igne( qui adurit corpora ustibilia
sibi coniuncta) ,t ita contingit in eo quod augetur( quod est actu
caro( cuius -irtus augmentati-a id quod ad-enit( eistens in
potentia ad carnem( +acit actu carnem1 ita tamen quod sit simul
cum carne praeeistente) Si enim e aliquo quod est in potentia
caro( seorsum +ieret caro( esset generatio carnis( non augmentum1
sicut accidit cum e -irtute seminis sanguis menstruus in carnem
con-ertitur) ,t hoc etiam accidit circa ignem* contingit enim
quandoque quod ligna igniuntur adiuncta igni praeeistenti( et
hoc est augmentatio ignis* quando -ero ipsa ligna incenduntur
seorsum( non adiuncta aliis lignis adustis( tunc est generatio)
!ectio "$
#$"70&' In De generatione( lib) " l) "$ n) "
Postquam philosophus compara-it augmentum generationi( hic
comparat augmentum alimento) ,t primo ostendit quomodo se
habet id quod auget ad illud quod nutrit1 secundo quomodo se
habet augmentum ad nutrimentum( ibi* et nutrimentum et cetera)
Circa primum tria +acit) Primo ostendit quid sit id quod augetur(
idest quod sit quantum) ,t dicit quod quantum uni-ersale non
generatur nec +it( sicut nec animal uni-ersale nec homo
uni-ersalis nec aliquid singularium( idest nec aliqua specierum(
puta nec leo uni-ersalis nec bos uni-ersalis* sed sicut in illis
generatur uni-ersale( scilicet in aliquo particulari( puta cum
generatur hoc animal aut hic homo( ita et illic( scilicet in
augmento( generatur quantum( non quidem in uni-ersali( sed in
aliquo determinato( sicut cum +it quanta caro aut os aut manus( et
his similia)
#$"70$' In De generatione( lib) " l) "$ n) 0
Secundo ibi* ad-eniente quidem etc)( ostendit quid sit illud quod
auget* +it enim augmentum ad-eniente aliquo( ut supra dictum
est) Sed si per augmentum +ieret quantum in uni-ersali( oporteret
illud quod ad-enit esse quantum in potentia( et nullo modo in
actu* sed quia non generatur quantum in uni-ersali( sed hoc
quantum( puta caro( oportet illud quod ad-enit esse quidem
aliquid quantum in actu( non autem carnem quantam( sed solum
in potentia)
#$"702' In De generatione( lib) " l) "$ n) 3
Tertio ibi* secundum id igitur etc)( concludit di++erentiam eius
quod auget et eius quod nutrit) ,t primo ponit di++erentiam) ,t
dicit quod inquantum illud quod ad-enit est in potentia ad
utrumque( puta ad hoc quod sit quanta caro( ut scilicet non solum
sit aptum recipere speciem carnis( sed etiam in maiorem
quantitatem produci( secundum hoc auget) Ad hoc enim quod sit
augmentum( oportet +ieri et quantum( ut scilicet +iat maior
quantitas( et carnem* quia oportet id quod ad-enit( in +ine
assimilari( ut supra dictum est) Inquantum -ero illud quod
ad-enit est in potentia solum ad hoc quod sit caro( secundum hoc
nutrit) Sic enim di++erunt secundum rationem cibus et
augmentatio* nam cibus nutriens est inquantum con-ertitur in
carnem( inquantum autem suscipit maiorem quantitatem( est
augens)
#$"705' In De generatione( lib) " l) "$ n) %
Secundo ibi* ideo nutritur etc)( in+ert quoddam corollarium e eo
quod dictum est( -idelicet quod aliquis nutritur quousque
sal-atur( idest quandiu conser-atur in -ita* quia semper oportet
restitui per nutrimentum id quod continue sol-itur1 idest( id quod
deminuitur oportet nutriri) :on autem semper animal augetur*
sed quandiu cibus con-ersus in carnem potest etendi in maiorem
quantitatem)
#$"736' In De generatione( lib) " l) "$ n) 7
Deinde cum dicit* et nutrimentum etc)( ostendit di++erentiam inter
ipsum augmentum et nutrimentum) ,t dicit quod nutrimentum est
idem quod ipsum augmentum( esse autem est eis aliud* quasi
dicat* sunt idem subiecto( sed di++erunt ratione) Inquantum enim
illud quod ad-enit est in potentia ad utrumque( idest ad hoc quod
sit quanta caro( secundum hoc est augmentum carnis* inquantum
-ero est in potentia solum ad hoc quod sit caro( secundum hoc est
nutrimentum aut cibus( ut supra epositum est)
#$"73"' In De generatione( lib) " l) "$ n) &
Deinde cum dicit* hoc autem species sine materia etc)( ostendit
quomodo +iat deminutio) Ad e-identiam autem horum quae hic
dicuntur( considerandum est quod -irtus speciei aliter se habet in
rebus -i-entibus( quae proprie nutriuntur et augentur( et in rebus
carentibus -ita( quae neque nutriuntur neque augentur) Corpora
enim -i-entia mo-ent seipsa( non solum secundum motum
localem( sed etiam secundum motum alterationis( puta cum
animal naturaliter sanatur1 et etiam secundum motum
augmentationis et generationis( praesertim secundum quod
nutrimentum est generatio quaedam( ut supra dictum est(
inquantum scilicet( etsi non generetur caro secundum se(
aggeneratur tamen carni praeeistenti) Omne autem mo-ens
seipsum( ut probatum est in ;III Ph8sic)( di-iditur in duo( quorum
unum est mo-ens( aliud -ero motum) Unde oportet quod in re
-i-ente sit aliquid motum( quod scilicet con-ertitur in naturam
speciei( et aliquid mo-ens( scilicet ipsa -irtus speciei con-ertens)
,t inde est quod -irtus speciei in rebus -i-entibus non determinat
sibi aliquam materiam signatam( cum una pars e++luat et alia
ad-eniat( ut supra dictum est) :on potest tamen -irtus speciei
esse absque omni materia( sed indeterminate in hac -el in illa*
quia( ut probatur in ;II Metaph8s)( -irtus generantis est +orma
quae est in his carnibus et in his ossibus) In rebus autem
inanimatis nihil tale in-enitur* nisi +orte inquantum est in eis
aliqua similitudo augmenti et nutrimenti( puta in igne et -ino(
propter e++icaciam -irtutis acti-ae in eis) Sic igitur -irtus speciei
carnis -el cuiuscumque huiusmodi( inquantum non determinat
sibi aliquam materiam signatam( sed nunc sal-atur in hac nunc in
illa( est sicut species immaterialis) Hoc est ergo quod hic
philosophus ostendit( quod hoc( scilicet -irtus speciei carnis( est
species sine materia( ac si sit quaedam immaterialis potentia(
quantum ad hoc quod non determinat sibi materiam signatam* est
tamen semper in aliqua materia) ,t eadem ratio est de
quocumque alio organo( puta de osse aut ner-o aut quocumque
huiusmodi) Si ergo ad-enerit aliqua materia quae sit in potentia(
non solum ad hanc speciem( quae quodammodo est immaterialis(
sed etiam sit in potentia ad maiorem quantitatem( hae erunt
maiores immateriales( idest( ipsae -irtutes speciei quae sunt in
carne et osse et huiusmodi( etenduntur in maiorem quantitatem)
Sed hoc non semper potest +ieri* quia -irtus speciei debilitatur(
cum sit in materia contrarietati subiecta( per continuam actionem
et passionem( et per adiunctionem materiae etraneae( quae non
ita per+ecte recipit -irtutem speciei sicut prius erat) 9uando ergo
non potest hoc amplius -irtus speciei +acere( ut scilicet tantum
con-ertat de nutrimento( quod sit in potentia( non solum ad
speciem et ad maiorem quantitatem( sed nec etiam ad aequalem(
tunc +it deminutio quantitatis( et tamen conser-atur species in
quantitate minori) ,t +inaliter etiam species cessat* sicut si aqua
magis et magis -ino misceatur( +iet -inum aquatum( et +inaliter
corrumpetur -inum et +iet totaliter aqua)