CORPUS THOMISTICUM

Sancti Thomae de Aquino

Super Evangelium S. Ioanni lectura
caput I
Caput !
"ectio !
#$%&!'( Super Io.) cap. ! l. !
Evangelita Ioanne) icut dictum et) intendit principaliter
otendere divinitatem ver*i incarnati+ et ideo dividitur itud
Evangelium in parte dua. Primo enim ininuat Chriti
divinitatem+ ecundo mani,etat eam per ea quae Chritu in
carne ,ecit) et hoc II cap. et die tertia. Circa primum duo ,acit.
Primo proponit Chriti divinitatem+ ecundo ponit modum) quo
Chriti divinita no*i innotuit) i*i et vidimu gloriam eiu et
cetera. Circa primum duo ,acit. Primo agit de divinitate Chriti+
ecundo de ver*i -ei incarnatione) i*i ,uit homo miu a -eo.
.uia vero in unaquaque re unt conideranda duo) cilicet ee et
operatio) ive virtu ipiu) ideo primo agit de ee ver*i quantum
ad naturam divinam+ ecundo de virtute) eu operatione ipiu) i*i
omnia per ipum ,acta unt. Circa primum quatuor ,acit. Primo
otendit quando erat ver*um) quia in principio erat ver*um+
ecundo u*i erat) quia apud -eum+ unde dicit et ver*um erat apud
-eum+ tertio quid erat) quia -eu+ unde u*iungit et -eu erat
ver*um+ quarto quomodo erat) quia hoc erat in principio apud
-eum. Prima duo pertinent ad quaetionem) an et/ ecunda vero
duo pertinent ad quaetionem quid et. Circa primum autem
videndum et quid it hoc quod dicitur in principio erat ver*um.
U*i tria diligenter inquirenda concurrunt) ecundum tre
dictione huiu orationi. Et primo quid it hoc quod dicitur
ver*um+ ecundo quid it hoc quod dicitur in principio+ tertio quid
it hoc quod dicitur ver*um erat in principio. Ad intellectum
autem huiu nomini ver*um) ciendum et quod) ecundum
philoophum ea quae unt in voce) unt igna earum) quae unt in
anima) paionum. Conuetum et autem in Scriptura quod
igni,icata nominantur nomini*u ignorum) icut illud I Cor. 0) &/
petra autem erat Chritu. -e neceitate autem oportet quod
illud intrinecum animae notrae) quod igni,icatur e1teriori
ver*o notro) ver*um vocetur. Utrum autem per priu conveniat
nomen ver*i rei e1teriori voce prolatae) vel ipi conceptioni
menti) nihil re,ert ad praeen. Planum et tamen quod illud
quod voce igni,icatur) interiu e1iten in anima) priu et quam
ipum ver*um e1teriori voce prolatum) utpote caua eiu
e1iten. Si ergo volumu cire quid et interiu ver*um menti)
videamu quid igni,icat quod e1teriori voce pro,ertur. In
intellectu autem notro unt tria/ cilicet ipa potentia intellectu+
pecie rei intellectae) quae et ,orma eiu) e ha*en ad ipum
intellectum) icut pecie colori ad pupillam+ et) tertio) ipa
operatio intellectu quae et intelligere. 2ullum autem itorum
igni,icatur ver*o e1teriori voce prolato. 2am hoc nomen lapi
non igni,icat u*tantiam intellectu) quia hoc non intendit
dicere nominan+ nec igni,icat peciem) quae et qua intellectu
intelligit) cum etiam hoc non it intentio nominanti+ non
igni,icat etiam ipum intelligere) cum intelligere non it actio
e1teriu progredien a* intelligente) ed in ipo manen. Illud
ergo proprie dicitur ver*um interiu) quod intelligen intelligendo
,ormat. Intellectu autem duo ,ormat) ecundum dua eiu
operatione. 2am ecundum operationem uam) quae dicitur
indivii*ilium intelligentia) ,ormat de,initionem+ ecundum vero
operationem uam) qua componit et dividit) ,ormat
enunciationem) vel aliquid huiumodi. Et ideo) illud ic ,ormatum
et e1preum per operationem intellectu) vel de,inienti vel
enuncianti) e1teriori voce igni,icatur. Unde dicit philoophu
quod ratio) quam igni,icat nomen) et de,initio. Itud ergo ic
e1preum) cilicet ,ormatum in anima) dicitur ver*um interiu+ et
ideo comparatur ad intellectum) non icut quo intellectu
intelligit) ed icut in quo intelligit+ quia in ipo e1preo et
,ormato videt naturam rei intellectae. Sic ergo ha*emu
igni,icationem huiu nomini ver*um. Secundo) e1 hi quae dicta
unt) concipere poumu) quod ver*um emper et aliquid
proceden a* intellectu in actu e1itente. Iterum quod ver*um
emper et ratio et imilitudo rei intellectae. Et i quidem eadem
re it intelligen et intellecta) tunc ver*um et ratio et imilitudo
intellectu) a quo procedit+ i autem it aliud intelligen et
intellectum) tunc ver*um non et imilitudo et ratio intelligenti)
ed rei intellectae/ icut conceptio quam aliqui ha*et de lapide)
et imilitudo lapidi tantum) ed quando intellectu intelligit e)
tunc huiumodi ver*um et imilitudo et ratio intellectu. Et ideo
Augutinu ponit imilitudinem Trinitati in anima) ecundum
quod men intelligit eipam) non autem ecundum quod
intelligit alia. Patet ergo quod in quali*et natura intellectuali
necee et ponere ver*um/ quia de ratione intelligendi et quod
intellectu intelligendo aliquid ,ormet+ huiu autem ,ormatio
dicitur ver*um+ et ideo in omni intelligente oportet ponere
ver*um. 2atura autem intellectuali et triple1) cilicet humana)
angelica et divina/ et ideo triple1 et ver*um. Scilicet humanum)
de quo in P. 0III) !/ di1it inipien in corde uo/ non et -eu. Et
et angelicum) de quo 3ac. I) ' et in multi loci acrae Scripturae
dicitur/ di1it Angelu et cetera. Tertium et ver*um divinum) de
quo 4en. I) 5/ di1it -eu/ ,iat lu1 et cetera. Cum ergo Evangelita
dicit in principio erat ver*um) non intelligi potet de humano vel
angelico ver*o/ quia utrumque itorum ver*orum et ,actum) cum
homo et Angelu ha*eant ui ee et operationi principium et
cauam+ ver*um autem homini vel Angeli non potet
praee1itere ei. -e quo autem ver*o intelle1erit Evangelita)
declarat per hoc quod dicit) hoc ver*um non ee ,actum) cum
omnia int ,acta per ipum+ hoc autem et ver*um -ei) de quo
Ioanne hic loquitur. Sciendum et autem) quod hoc ver*um
di,,ert a notro ver*o in tri*u. Prima di,,erentia et) ecundum
Augutinum) quia ver*um notrum priu et ,orma*ile) quam
,ormatum/ nam cum volo concipere rationem lapidi) oportet
quod ad ipam ratiocinando perveniam+ et ic et in omni*u alii)
quae a no*i intelliguntur) nii ,orte in primi principii) quae cum
int impliciter nota) a*que dicuru rationi tatim ciuntur.
.uamdiu ergo ic ratiocinando) intellectu iactatur hac atque
illac) nec dum ,ormatio per,ecta et) nii quando ipam rationem
rei per,ecte conceperit/ et tunc primo ha*et rationem rei per,ecte)
et tunc primo ha*et rationem ver*i. Et inde et quod in anima
notra et cogitatio) per quam igni,icatur ipe dicuru
inquiitioni) et ver*um) quod et iam ,ormatum ecundum
per,ectam contemplationem veritati. Sic ergo ver*um notrum
primo et in potentia quam in actu+ ed ver*um -ei emper et in
actu/ et ideo nomen cogitationi ver*o -ei proprie non convenit.
-icit enim Augutinu) 06 de Trinit.) ita dicitur ver*um -ei) ut
cogitatio non dicatur) ne quid quai volu*ile credatur in -eo. Id
autem quod Anelmu dicit) cilicet dicere ummo piritui nihil
aliud et) quam cogitando intueri) improprie dictum et. Secunda
vero di,,erentia ver*i notri ad ver*um divinum et) quia ver*um
notrum et imper,ectum) ed ver*um divinum et
per,ectiimum. .uia enim no non poumu omne notra
conceptione uno ver*o e1primere) ideo oportet quod plura ver*a
imper,ecta ,ormemu) per quae diviim e1primamu omnia) quae
in cientia notra unt. In -eo autem non et ic/ cum enim
intelligat) et eipum etiam et quicquid intelligit per eentiam
uam) uno actu) unicum ver*um divinum et e1preivum totiu
quod in -eo et) non olum peronarum) ed etiam creaturarum/
alia eet imper,ectum. Unde dicit Augutinu/ i quid minu
eet in ver*o) quam in dicenti cientia continetur) ver*um
imper,ectum eet. Sed contat quod et per,ectiimum+ ergo et
tantum unum. Io* 000III) !&/ emel loquitur -eu. Tertia
di,,erentia et) quod ver*um notrum non et eiudem naturae
no*icum) ed ver*um divinum et eiudem naturae cum -eo/ et
ideo et aliquid u*iten in natura divina. 2am ratio intellecta)
quam intellectu videtur de aliqua re ,ormare) ha*et ee
intelligi*ile tantum in anima notra+ intelligere autem in anima
notra non et idem quod et natura animae) quia anima non et
ua operatio. Et ideo ver*um quod ,ormat intellectu noter) non
et de eentia animae) ed et acciden ei. In -eo autem idem et
intelligere et ee+ et ideo ver*um intellectu divini non et
aliquid acciden) ed pertinen ad naturam eiu/ quia quicquid et
in natura -ei) et -eu. Unde) dicit -amacenu) quod -eu
ver*um u*tantiale et) et in h7potai en) reliqua vero) ver*a
notra cilicet) virtute unt animae. E1 praemii etiam patet
quod ver*um) proprie loquendo) emper peronaliter accipitur in
divini) cum non importet nii quid e1preum a* intelligente.
Item quod ver*um in divini it imilitudo eiu a quo procedit+ et
quod it coaeternum ei a quo procedit) cum non priu ,uerit
,orma*ile quam ,ormatum) ed emper in actu+ et quod it
aequale patri) cum it per,ectum) et totiu ee patri
e1preivum+ et quod it coeentiale et conu*tantiale patri)
cum it u*tantia eiu. Patet etiam quod cum in quali*et natura
illud quod procedit) ha*en imilitudinem naturae eiu a quo
procedit) vocetur ,iliu) et hoc ver*um procedat in imilitudine et
identitate naturae eiu a quo procedit) convenienter et proprie
dicitur ,iliu) et productio eiu dicitur generatio. Sic ergo patet
primum) cilicet quid it hoc quod dicitur ver*um. Circa hoc
autem quatuor quaetione occurrunt. -uae unt Chr7otomi.
Prima et cur Ioanne Evangelita patrem dimitten) con,etim
incepit a ,ilio) dicen in principio erat ver*um. Ad hoc autem et
duple1 reponio. Una et) quia pater omni*u innotuerat in
veteri tetamento) quamvi non in ratione patri) ed ut -eu+
,iliu autem ignora*atur/ et ideo in novo tetamento) in quo agitur
de cognitione ver*i) incipit a ver*o) ive ,ilio. Alia et) quia per
,ilium ducimur in notitiam patri+ in,ra 06II) 8/ pater) mani,etavi
nomen tuum homini*u) quo dediti mihi. 6olen ergo ,idele in
notitiam patri ducere Evangelita) decenter incepit a ,ilio) tatim
u*iungen de patre cum dicit et ver*um erat apud -eum.
Secunda quaetio et etiam Chr7otomi. Cum enim) icut dictum
et) ver*um procedat ut ,iliu) quare di1it ver*um) et non ,iliu9
Ad hoc etiam dupliciter repondetur. Primo quia ,iliu dicit
aliquid genitum) et cum audimu generationem ,ilii) poet qui
cogitare generationem illam talem ee) qualem comprehendere
potet) cilicet materialem et pai*ilem+ ideo ergo non di1it ,iliu
ed ver*um) quod importat intelligi*ilem proceum) ut non
intelligatur materialem et pai*ilem generationem illam ,uie.
Otenden igitur ,ilium e1 -eo impai*iliter naci) detruit
vitioam upicionem per ver*i nuncupationem. Aliter potet dici
ic/ Evangelita tractaturu erat de ver*o) inquantum venerat ad
mani,etandum patrem. Unde cum ratio mani,etationi magi
importetur in nomine ver*i quam in nomine ,ilii) ideo magi et
uu nomine ver*i. Tertia quaetio et Augutini in "i*. "000III
quaet.) quae tali et/ in 4raeco) u*i no ha*emu ver*um)
ha*etur logo. Cum ergo logo igni,icet in "atino rationem et
ver*um) quare tranlatore trantulerunt ver*um) et non
rationem) cum ratio it quid intrinecum) quemadmodum etiam
ver*um9 Repondeo. -icendum quod ratio proprie nominat
conceptum menti) ecundum quod in mente et) eti nihil per
illam e1teriu ,iat+ per ver*um vero igni,icatur repectu ad
e1teriora/ et ideo quia Evangelita per hoc) quod di1it logo) non
olum intende*at igni,icare repectum ad e1itentiam ,ilii in
patre) ed etiam operativam potentiam ,ilii) qua per ipum ,acta
unt omnia) magi antiqui trantulerunt ver*um) quod importat
repectum ad e1teriora) quam ratio) quae tantum conceptum
menti ininuat. .uarta quaetio et Origeni) quae tali et.
Scriptura in pluri*u loci loquen de ver*o -ei) nominat ipum
non a*olute ver*um) ed cum additione) cilicet -ei) cum dicit
ver*um -ei) vel domini/ Eccli. I) 5/ ,on apientiae ver*um -ei in
e1celi) et Apoc. 0I0) !:/ et nomen eiu ver*um -ei. .uare ergo
Evangelita) cum loqueretur hic de ver*o -ei) non di1it/ in
principio erat ver*um -ei) ed di1it tantummodo ver*um9
Repondeo. -icendum) quod licet int multae veritate
participatae) et tamen una verita a*oluta) quae per uam
eentiam et verita) cilicet ipum ee divinum) qua veritate)
omnia ver*a unt ver*a. Eodem modo et una apientia a*oluta
upra omnia elevata) cilicet apientia divina) per cuiu
participationem omne apiente unt apiente. Et etiam unum
ver*um a*olutum) cuiu participatione omne ha*ente ver*um)
dicuntur dicente. Hoc autem et ver*um divinum) quod per
eipum et ver*um uper omnia ver*a elevatum. Ut ergo
Evangelita hanc upereminentiam divini ver*i igni,icaret) ipum
ver*um a*que ulla additione no*i a*olute propouit+ et quia
4raeci) quando volunt igni,icare aliquid egregatum et elevatum
a* omni*u alii) conueverunt apponere articulum nomini) per
quod illud igni,icatur icut Platonici volente igni,icare
u*tantia eparata) puta *onum eparatum) vel hominem
eparatum) voca*ant illud l7 per e *onum) vel l7 per e hominem
ideo Evangelita volen igni,icare egregationem et elevationem
itiu ver*i uper omnia) appouit articulum ad hoc nomen logo)
ut i dicatur in "atino) l7 ver*um. Secundo coniderandum et)
quid igni,icet hoc quod dicitur in principio. Sciendum et autem
quod principium) ecundum Origenem) multi modi dicitur. Cum
enim principium importet ordinem quemdam ad alia) necee et
invenire principium in omni*u) in qui*u et ordo. Invenitur
autem ordo in quantitati*u+ et ecundum hoc dicitur principium
in numeri et longitudine) puta lineae. Invenitur etiam ordo in
tempore+ et ecundum hoc dicitur principium tempori) vel
durationi. Invenitur ordo in diciplini) et hic et duple1/
ecundum naturam) et quoad no+ et utroque modo dicitur
principium. He*r. 6) v. !;/ de*ereti ee magitri propter
tempu. Et hoc modo) ecundum naturam quidem) in diciplina
Chritiana initium et principium apientiae notrae et Chritu)
inquantum et apientia et ver*um -ei) idet ecundum
divinitatem. .uoad no vero principium et ipe Chritu)
inquantum ver*um caro ,actum et) idet ecundum eiu
incarnationem. Invenitur etiam ordo in productione rei+ et
ecundum hoc principium dicitur e1 parte generati) cilicet ipa
prima par generati eu ,acti/ icut ,undamentum dicitur
principium domu. 6el e1 parte ,acienti/ et ic et triple1
principium) cilicet intentioni) quod et ,ini) quod movet
agentem+ rationi) quod et ipa ,orma in mente arti,ici+ et
e1ecutioni) quod et potentia operan. Hi igitur modi de
principio inquirendum et) quomodo umatur hic principium) cum
dicit in principio erat ver*um. -icendum et igitur quod potet
umi tripliciter. Uno modo) ecundum quod principium upponit
pro perona ,ilii) quod principium et creaturarum ecundum
rationem virtuti activae) et per modum apientiae) quae et ratio
eorum quae ,iunt+ unde dicitur I Cor. I) ;&/ Chritum -ei virtutem
et -ei apientiam. Unde et dominu de e dicit in,ra 6III) ;5/ ego
principium) qui et loquor vo*i. Sic ergo accipiendo principium)
intelligendum et quod dicitur in principio erat ver*um) ac i
diceret in ,ilio erat ver*um) ut it enu/ ipum ver*um et
principium) e1 modo loquendi) quo dicitur vita ee in -eo) quae
tamen non et aliud) quam ipe -eu. Et haec et e1poitio
Origeni. -icit ergo hic Evangelita in principio) ut tatim in
principio divinitatem ver*i otenderet) ut Chr7otomu dicit)
dum aerit ipum ee principium+ quia ecundum
determinationem omnium principium et honoratiimum.
Secundo modo potet accipi principium) prout upponit pro
perona patri) quod et principium non olum creaturarum) ed
omni divini proceu+ et ic accipitur in P. CI0) :/ tecum
principium in die virtuti tuae. Secundum hoc ergo dicitur in
principio erat ver*um) ac i diceretur/ in patre erat ,iliu. Et haec
et e1poitio Augutini) et etiam Origeni. -icitur autem ,iliu
ee in patre) quia eiudem eentiae et cum patre. Cum enim
,iliu it ui eentia) in quocumque et eentia ,ilii) et ,iliu.
.uia ergo in patre et eentia ,ilii per conu*tantialitatem)
convenien et quod ,iliu it in patre. Unde in,ra 0I6) !< dicitur/
ego in patre) et pater in me et. Tertio modo potet accipi
principium pro principio durationi) ut it enu in principio erat
ver*um) idet ver*um erat ante omnia) ut Augutinu e1ponit) et
deignatur per hoc ver*i aeternita) ecundum =ailium et
Hilarium. Per hoc enim quod dicitur in principio erat ver*um)
otenditur quod quodcumque principium durationi accipiatur)
ive rerum temporalium) quod et tempu) ive aeviternarum)
quod et aevum) ive totiu mundi) ive quodcumque imaginatum
e1tenum per multa aecula) in illo principio iam erat ver*um.
Unde Hilariu dicit 6II de Trinitate/ traneuntur tempora)
trancenduntur aecula) tolluntur aetate. Pone aliquid quod
vole tuae opinioni principium+ ver*um iam erat) unde tractatur.
Et hoc et quod dicitur Prov. 6III) ;;/ dominu poedit me in
initio viarum uarum) antequam quicquam ,aceret a principio.
.uod autem et ante durationi principium) et aeternum. Sic
igitur ecundum primam e1poitionem) aeritur ver*i caualita+
ecundum autem ecundam) ver*i conu*tantialita ad patrem)
qui ver*um loquitur+ ecundum vero tertiam) ver*i coaeternita.
Coniderandum et etiam hic) quod dicitur ver*um erat) quod et
tempori praeteriti imper,ecti) et hoc ma1ime videtur competere
ad deignandum aeterna) i attendamu naturam tempori et
eorum quae unt in tempore. .uod ,uturum et) nondum et actu+
praeen autem actu et) et per hoc quod et actu praeen) non
deignatur ,uie/ praeteritum autem per,ectum deignat aliquid
e1titie) et ee iam determinatum) et iam de,uie+ ed
praeteritum imper,ectum igni,icat aliquid ,uie) et non ee
adhuc determinatum) nec de,uie) ed adhuc remanere. Ideo
ignanter Ioanne u*icumque ponit aliquid aeternum) dicit erat+
u*i vero dicit aliquid temporale) dicit ,uit) ut in,ra pate*it. Sed
quantum ad rationem praeenti competit ma1ime ad
deignandum aeternitatem praeen tempu) quod ignat aliquid
ee in actu) quod emper convenit aeterni/ et ideo dicitur E1. III)
!&/ ego um qui um+ et Augutinu dicit) quod ille olu vere et)
cuiu ee non novit praeteritum et ,uturum. Et etiam
coniderandum quod hoc ver*um erat) ecundum 4loam) non
umitur hic inquantum igni,icat temporale motu) more aliorum
ver*orum) ed ecundum quod ignat rei e1itentiam/ unde et
ver*um u*tantivum dicitur. Sed potet aliqui quaerere) cum
ver*um it genitum a patre) quomodo poit ee patri
coaeternum/ homo enim ,iliu a patre homine genitu) et eo
poterior. Ad quod dicendum et quod principium origini
invenitur ee priu duratione) eo quod et e1 principio) propter
tria. Primo quidem quia principium origini alicuiu rei praecedit
tempore actionem) qua producit rem cuiu et principium+ icut
non tatim quando homo et) incipit cri*ere) et ideo tempore
praecedit Scripturam. Secundo per hoc quod actio ucceionem
ha*et) et ideo etiam i imul cum agente incipiat) tamen terminu
actioni et pot agentem/ icut imul cum generatu et igni in
iti in,eriori*u) incipit urum tendere+ priu tamen et igni
quam it urum) quia motu quo urum tendit) quodam tempore
menuratur. Tertio modo eo quod e1 voluntate principii
determinatur initium durationi eiu quod et in principio) icut
e1 voluntate -ei determinatur initium durationi creaturae/ unde
priu ,uit -eu quam creatura. 2ihil autem horum trium in
generatione divini ver*i invenitur. 2on enim -eu primo ,uit
quam inceperit generare ver*um/ cum enim generatio ver*i nihil
aliud it quam intelligi*ili conceptio) equeretur quod -eu eet
priu intelligen in potentia quam in actu) quod et impoi*ile.
Similiter non potet ee quod ipa ver*i generatio it ucceiva/
ic enim divinum ver*um priu eet in,orme quam ,ormatum)
icut accidit in no*i) qui cogitando ver*a ,ormamu+ quod et
,alum) ut iam dictum et. Similiter non potet dici quod pater ua
voluntate initium durationi ,ilio uo praetiterit+ quia -eu pater
non generat ,ilium voluntate) ut Ariani di1erunt) ed naturaliter/
-eu enim pater eipum intelligendo) ver*um concepit) et ideo
non ante ,uit -eu pater quam ,iliu. Huiu aliquali imilitudo
apparet in igne) et in plendore procedente a* igne/ procedit enim
plendor naturaliter et ine ucceione. Item i igni eet
aeternu) plendor eiu coaeternu eet/ propter quod ,iliu
dicitur plendor patri+ ad He*r. I) :/ qui cum it plendor gloriae
et cetera. Sed in hac imilitudine de,icit connaturalita) et ideo
nominamu eum ,ilium) cum tamen in humana ,iliatione de,iciat
coaeternita/ oportet enim e1 multi imilitudini*u eni*ilium
in divinam cognitionem pervenire) quia una non u,,icit+ et hoc et
quod dicitur in li*ro Epheini Concilii) coe1itere emper patri
,ilium/ plendor enim denunciat impai*ilitatem) nativita
otendit ver*um) conu*tantialitatem vero ,ilii nomen ininuat.
2ominamu ergo ,ilium diveri nomini*u) ad e1primendum
per,ectionem eiu) quae uno nomine non potet e1primi. Ut enim
otendatur connaturali patri) dicitur ,iliu+ ut otendatur in nullo
diimili) dicitur imago+ ut otendatur coaeternu) dicitur
plendor+ ut otendatur immaterialiter genitu) dicitur ver*um.
-einde dicit et ver*um erat apud -eum. Hic ponitur ecunda
clauula) quam Evangelita ponit in ua narratione. U*i priu
conideranda et igni,icatio duorum ver*orum quae in prima
clauula poita non ,uerunt) cilicet -eum et apud. .uid enim it
ver*um) et quid principium) iam e1poitum et. Haec ergo quae in
hac ecunda clauula ponuntur de novo) cilicet -eum et apud)
invetigante) diligentiu proequamur. Et ut meliu
e1poitionem huiu ecundae clauulae intelligamu) dicendum
et aliquid de igni,icatione utriuque) quantum pertinet ad
propoitum. Sciendum et ergo in primi quod hoc nomen -eu
igni,icat divinitatem) ed in uppoito et concrete+ hoc vero
nomen deita igni,icat deitatem in a*tracto) et a*olute/ et inde
et quod non potet upponere pro perona e1 naturali virtute et
e1 modo igni,icandi+ ed upponit olummodo pro natura. Hoc
vero nomen -eu ha*et naturaliter e1 modo igni,icandi quod
upponat pro aliqua peronarum) icut hoc nomen homo upponit
pro uppoito humanitati) et ideo quandocumque verita
locutioni) vel ipum praedicatum e1igit ut hoc nomen -eu
upponat pro perona) tunc upponit pro perona ut cum dicimu)
-eu generat -eum. Et ita cum hic dicitur apud -eum) necee
et quod -eu pro perona patri upponat) quia haec praepoitio
apud ditinctionem igni,icat ver*i) quod ee dicitur apud -eum+
et licet igni,icet ditinctionem in perona) non tamen in natura)
cum eadem it natura patri et ,ilii. Evangelita igitur igni,icare
voluit patri peronam per hoc quod di1it -eum. Sciendum et
autem circa hoc quod haec praepoitio apud quamdam
coniunctionem rei igni,icatae per rectum) ad rem igni,icatam
per o*liquum importat) icut haec praepoitio in. Sed di,,erenter)
quia haec praepoitio in igni,icat quamdam coniunctionem
intrinecam+ haec vero praepoitio apud quodammodo
e1trinecam coniunctionem importat. Et utrumque dicimu in
divini/ cilicet ,ilium ee in patre) et ee apud patrem+ et
intrinecum quidem ad conu*tantialitatem pertinet)
e1trinecum vero >ut ic loqui liceat) cum improprie in divini
dicatur e1trinecum? non nii ad ditinctionem peronalem
re,ertur) cum ,iliu a patre olum per originem ditinguatur. Et
ideo per utrumque itorum) et conu*tantialita in natura
deignatur) et ditinctio in peroni/ conu*tantialita quidem)
inquantum coniunctionem quamdam importat+ ditinctio vero)
inquantum ditinctionem quamdam igni,icat) ut uperiu dictum
et. Et quia haec praepoitio in) ut dictum et) principaliter
conu*tantialitatem deignat) inquantum importat
coniunctionem intrinecam) et e1 conequenti ditinctionem
peronarum) inquantum omni praepoitio et tranitiva+ haec
autem praepoitio apud ditinctionem peronalem igni,icat
principaliter) conu*tantialitatem vero) inquantum quamdam
coniunctionem igni,icat quai e1trinecam) ideo Evangelita in
hoc loco pecialiter ita praepoitione apud uu et) ut
ditinctionem peronae ,ilii a patre ininuaret) cum di1it et
ver*um erat apud -eum) idet ,iliu apud patrem) ut alia perona
apud aliam. Sciendum et autem quod per hanc praepoitionem
apud quatuor igni,icantur) per quae o*iectione quatuor
contrariae e1cluduntur. Signi,icat enim haec praepoitio apud
primo u*itentiam in recto+ quia ea quae u*itentiam per e
non ha*ent) non dicuntur proprie ee apud aliquid/ icut non
dicimu al*edinem ee apud corpu) et imiliter de alii quae per
e non u*itunt. Ea autem quae per e u*itunt) dicuntur
proprie ee unum apud aliud+ icut dicimu hominem ee apud
hominem) et lapidem apud lapidem. Secundo igni,icat
auctoritatem in o*liquo) non enim proprie dicitur re1 ee apud
militem ed proprie dicitur mile apud regem. Tertio dicit
ditinctionem/ non enim proprie dicitur aliqui ee apud
eipum) ed unu homo et apud alium. .uarto igni,icat
coniunctionem et ocietatem quamdam/ cum enim dicitur aliqui
ee apud alium) ininuatur no*i inter eo quaedam ociali
coniunctio. Secundum autem ita conditione importata in
igni,icatione huiu praepoitioni apud convenienter Evangelita
hanc clauulam) cilicet ver*um erat apud -eum) u*iungit
primae clauulae) cilicet in principio erat ver*um. Praetermia
namque una illarum trium e1poitionum huiu quod et in
principio erat ver*um) illa cilicet ecundum quam principium
ponitur pro ,ilio) ad quamli*et aliarum e1poitionum) cilicet ad
illam quae principium dicit idem quod ante omnia) et ad illam
ecundum quam principium umitur pro patre) duple1 o*iectio ,it
a* haeretici+ et ic unt quatuor o*iectione) qua per quatuor
conditione huiu praepoitioni apud upra poita e1cludere
poumu. .uarum prima tali et/ tu dici quod ver*um erat in
principio) idet ante omnia+ ed ante omnia nihil erat+ u*i ergo
erat ver*um) i ante omnia nihil erat9 Haec autem o*iectio
procedit ecundum imaginationem eorum qui ponunt) omne quod
et) ee alicu*i et in loco. .uae quidem e1cluditur a Ioanne) cum
dicit apud -eum. Et deignat coniunctionem ecundum ultimam
dictarum conditionum) ut it enu) ecundum =ailium/ u*i ergo
erat ver*um9 Repondet apud -eum) non in aliquo loco) cum
incircumcripti*ile it) ed apud patrem) qui nullo
comprehenditur loco. Secunda quaetio ad idem) et tali/ tu dici
quod ver*um erat in principio) idet ante omnia. Sed ea quae unt
ante omnia) a nullo videntur procedere+ cum illud a quo procedit
aliquid) priu ee videatur eo quod procedit a* ipo+ ergo ver*um
non et proceden a* alio. Haec autem o*iectio e1cluditur cum
dicit ver*um erat apud -eum) ut l7 apud accipiatur ecundum
ecundam conditionem) ecundum quam importat auctoritatem in
cauali) et it enu ecundum Hilarium/ a quo et ver*um i
ante omnia9 Evangelita repondet ver*um erat apud -eum+
quai dicat/ licet ver*um careat initio durationi) non tamen caret
principio vel auctore/ erat enim apud -eum) ut apud auctorem.
Tertia quaetio et ad aliam e1poitionem ecundum quam
principium upponit pro patre+ quae tali et/ tu dici in principio
erat ver*um) idet ,iliu erat in patre+ ed illud quod et in aliquo)
non videtur ee u*iten) ut h7potai/ icut al*edo quae et
in corpore) non u*itit. Sed haec o*iectio olvitur per hoc quod
dicit ver*um erat apud -eum+ ut l7 apud umatur ecundum
primam conditionem per quam importat u*itentiam in recto+ et
ic) ecundum Chr7otomum) et enu ver*um erat in
principio) non ut acciden/ ed erat apud -eum) ut u*iten) et
h7potai divina. .uarta quaetio ad idem et tali/ tu dici quod
ver*um erat in principio) idet in patre+ quod autem et in aliquo)
non et ditinctu a patre. Sed haec o*iectio e1cluditur per hoc
quod dicit et ver*um erat apud -eum+ ut l7 apud umatur
ecundum tertiam conditionem) ecundum quam igni,icat
ditinctionem/ ut it enu) ecundum Alcuinum et =edam)
ver*um erat apud -eum) et ic erat in patre per
conu*tantialitatem naturae) quod tamen et apud ipum per
ditinctionem peronae. Sic ergo per hanc clauulam et ver*um
erat apud -eum) otenditur coniunctio ver*i ad patrem in natura)
ecundum =ailium+ ditinctio autem in perona) ecundum
Alcuinum et =edam+ u*tantia ver*i in natura divina) ecundum
Chr7otomum+ auctorita patri ad ver*um) ecundum Hilarium.
2otandum autem) ecundum Origenem) quod per hoc quod dicit
ver*um erat apud -eum) otendit ,ilium emper ,uie apud
patrem. In veteri enim tetamento dicitur ,actum ee ver*um
domini ad Ieremiam) vel quemcumque alium) ut patet in multi
Scripturae loci) non autem dicitur/ ver*um domini erat apud
Ieremiam vel apud alium+ quia ad illo ,it ver*um) qui incipiunt
ha*ere ver*um) potquam non ha*uerunt. Unde Evangelita non
di1it) ver*um ,actum ee apud patrem) ed erat apud patrem/
quia e1 quo pater erat) ver*um apud eum erat. -einde dicit et
-eu erat ver*um. Haec et tertia clauula narrationi Ioanni)
quae quidem ecundum ordinem doctrinae congruentiime
equitur. .uia enim Ioanne di1erat de ver*o quando erat et u*i
erat+ reta*at quaerere) quid erat ver*um+ idet ver*um erat -eu)
ut l7 ver*um ponatur e1 parte u*iecti) et l7 -eu e1 parte
praedicati. Sed cum priu quaerendum it de re quid et) quam
u*i et quando it) videtur quod Ioanne hunc ordinem pervertat)
ininuan primo de ver*o u*i et quando it. Ad hanc autem
quaetionem repondet Origene) quod aliter dicitur ee ver*um
-ei apud hominem) et aliter apud -eum. 2am apud hominem et
ut per,icien ipum) quia per illud homo e,,icitur apien et
*onu) Sap. c. 6II) ;%/ amico -ei et propheta contituit. Apud
-eum vero non ita dicitur ee ver*um) quai pater per,iciatur per
ver*um et illutretur a* ipo+ ed ic et apud -eum) quod
accipiat naturalem divinitatem a* ipo) qui ver*um loquitur) a quo
ha*et ut it idem -eu cum eo. E1 eo ergo quod et per originem
apud -eum) necee ,uit primum otendere quod ver*um erat in
patre et apud patrem) quam quod ver*um erat -eu. Sciendum
et autem quod per hanc clauulam -eu erat ver*um) reponderi
potet dua*u o*iectioni*u) quae e1 praecedenti*u inurgunt.
.uarum una inurgit e1 nomine ver*i) et et tali/ tu dici quod
ver*um erat in principio) et apud -eum+ contat autem quod
ver*um ecundum communem uum loquendi igni,icat vocem
aliquam et enuntiationem neceariorum) mani,etationem
cogitationum+ ed ita traneunt et non u*itunt+ poet ergo
credi quod de tali ver*o Evangelita loqueretur. Sed ita quaetio
ati per praedicta e1cluditur) ecundum Hilarium et
Augutinum) Hom. prima uper Io.) qui dicit) mani,etum ee)
ver*um in hoc loco non poe pro locutione accipi) quia cum
locutio it in motu et traneat) non poet dici quod in principio
erat ver*um) i ver*um eet quid tranien et in motu. Item cum
dicit et ver*um erat apud -eum) datur idem intelligi+ ati enim
patet quod aliud et inee) et aliud et adee. 6er*um enim
notrum) cum non u*itat) non adet) ed inet+ ver*um autem
-ei et u*iten) et ideo adet. Et idcirco Evangelita ignanter
di1it ver*um erat apud -eum. Sed tamen) ut o*iectioni caua
tollatur totaliter) naturam et ee ver*i u*dit) dicen et ver*um
erat -eu. Alia quaetio inurgit e1 hoc quod di1erat apud -eum.
Cum enim l7 apud dicat ditinctionem) poet credi quod ver*um
erat apud -eum) cilicet patrem) a* ipo in natura ditinctum. Et
ideo ad hoc e1cludendum tatim u*dit conu*tantialitatem
ver*i ad patrem) dicen et ver*um erat -eu+ quai dicat/ non
eparatu a patre per diveritatem naturae) quia ipum ver*um
et -eu. 2ota etiam pecialem modum igni,icandi) quia dicit
ver*um erat -eu) a*olute ponendo -eum+ ut otendat non eo
modo -eum ee) quo nomen deitati attri*ui dicitur creaturae in
acra Scriptura+ quia cum additione aliqua aliquando hoc nomen
creatura participat. Sicut illud E1. 6II) !/ ego contitui te -eum
Pharaoni) ad deignandum quod non erat -eu impliciter) nec
per naturam) quia contitue*atur -eu alicuiu determinate+ et
illud P. "000I) 8/ ego di1i) dii eti) quai dicat/ per meam
reputationem) non ecundum rei veritatem) dii eti/ aliud enim
et -eum reputari) et aliud ee -eum. Unde ver*um a*olute
dicitur -eu) quia et ecundum eentiam uam -eu) et non
participative) icut homine et Angeli. Sciendum et etiam quod
circa hanc clauulam Origene turpiter erravit) e1 modo loquendi)
qui in 4raeco ha*etur) umen occaionem ui errori.
Conuetudo enim et apud 4raeco) quod cuili*et nomini
apponunt articulum) ad deignandum dicretionem quamdam.
.uia ergo in Evangelio Ioanni in 4raeco) huic nomini quod et
ver*um) cum dicitur in principio erat ver*um) et imiliter huic
nomini quod et -eu) cum dicitur et ver*um erat apud -eum)
apponitur articulu) ut dicatur l7 ver*um) et l7 -eu) ad
deignandum eminentiam et dicretionem ver*i ad alia ver*a) et
principalitatem patri in divinitate+ ideo) cum in hoc quod dicitur
ver*um erat -eu) non apponatur articulu huic nomini -eu)
quod upponit pro perona ,ilii) *laphemavit Origene quod
ver*um non eet -eu per eentiam) licet it eentialiter
ver*um+ ed dicitur per participationem -eu/ olu vero pater et
-eu per uam eentiam. Et ic pone*at ,ilium patre minorem.
.uod autem non it verum) pro*at Chr7otomu per hoc quod i
articulu poitu huic nomini -eu) importaret maioritatem in
patre repectu ,ilii) numquam apponeretur huic nomini -eu) cum
de alio praedicatur) ed olum quando praedicatur de patre) et
emper cum dicitur de patre) apponeretur articulu. Invenimu
autem contrarium per dua auctoritate apotoli) qui notat
Chritum -eum cum appoitione articuli) dicen in Epit. ad
Titum) II) !:/ e1pectante *eatam pem) et adventum gloriae
magni -ei. I*i enim -eu upponit pro ,ilio) et apponitur ei
articulu in 4raeco+ ergo Chritu et -eu magnu. Item idem
apotolu) Rom. I0) 5) dicit/ e1 qui*u Chritu) qui et uper
omnia -eu *enedictu in aecula. I*i imiliter ad l7 -eu ponitur
in 4raeco articulu. Praeterea I Io. ult.) ;</ ut imu in vero ,ilio
eiu Chrito Ieu+ hic et veru -eu) et vita aeterna. Chritu ergo
non et -eu per participationem) ed veru. Patet igitur ee
,alum quod Origene ,in1it. Ratio autem quare Evangelita non
appouit articulum huic nomini -eu) aignatur a Chr7otomo+
cilicet quia iam *i nominaverat -eum cum appoitione articuli)
et ideo non oporte*at reiterare tertio) ed u*intelligitur. 6el
dicendum et et meliu) quod -eu ponitur hic in praedicato) et
tenetur ,ormaliter+ conuetum et autem quod nomini*u in
praedicato poiti non ponitur articulu) cum dicretionem
importet. Si vero -eu poneretur hic e1 parte u*iecti) pro
quacumque perona upponeret) ive pro ,ilio ive pro piritu
ancto+ et tunc non et du*ium quod in 4raeco i*i apponeretur
articulu.
"ectio ;
#$%&;<( Super Io.) cap. ! l. ;
-einde dicit hoc erat in principio apud -eum. Hic ponitur quarta
clauula) quae introducitur propter clauulam praecedentem. E1
hoc enim quod Evangelita di1erat quod ver*um erat -eu)
duple1 ,alu intellectu accipi poterat a non recte entienti*u.
Unu a gentili*u) qui ponunt pluralitatem et diveritatem
deorum) et eorum contraria dicunt ee voluntate+ icut illi qui
,a*ulantur Iovem pugnae cum Saturno+ et icut Manichaei) qui
ponunt duo contraria principia naturae. Contra hunc errorem
dominu di1it) -eut. 6I) &/ audi Irael) dominu -eu tuu) -eu
unu et. .uia ergo Evangelita di1erat ver*um erat apud -eum)
et -eu erat ver*um) poent iti in ,ulcimentum ui errori itud
adducere) intelligente alium ee -eum) apud quem et ver*um)
et alium ipum ver*um) et cum hoc alteriu) ive contrariae
voluntati+ quod et contra legem Evangelii. Ad hoc ergo
e1cludendum dicit hoc erat in principio apud -eum+ quai dicat)
ecundum Hilarium/ ita dico quod ver*um et -eu) quod tamen
non et ha*en divinitatem) ed et apud -eum) cilicet in una
natura et eadem in qua ipe et. Item per hoc quod dicit) ver*um
erat -eu ne intelligeretur quod ha*erent contrariam voluntatem)
addidit hoc) quod cilicet ver*um erat in principio apud -eum
cilicet patrem+ non divium a* ipo) non contrarium) ed ha*en
cum eo identitatem naturae et concordiam voluntati/ quae
quidem unio ,it per communionem divinae naturae in tri*u
peroni) et per ne1um naturali amori patri et ,ilii. Aliu error
poterat e1 praemii ver*i elici a* Ariani) qui ponunt ,ilium
minorem ee quam pater) propter hoc quod dicitur/ pater maior
me et. -icunt enim patrem maiorem ,ilio) et quantum ad
aeternitatem) et quantum ad naturae divinitatem. Ut ergo
Evangelita e1cluderet) addidit hoc erat in principio apud -eum.
Ariu enim primam clauulam) cilicet in principio erat ver*um)
admittit/ non tamen vult quod i*i principium accipiatur pro patre)
ed pro principio creaturarum. Unde dicit quod ver*um erat in
principio creaturarum) et ideo nequaquam patri et coaeternu.
Sed hoc e1cluditur) ecundum Chr7otomum) per illam
clauulam hoc erat in principio) non quidem creaturarum) ed in
principio apud -eum+ idet e1 quo -eu ,uit. 2umquam enim
pater olitariu ,uit a ,ilio) ive ver*o) ed emper hoc) cilicet
ver*um) apud -eum erat. Item) Ariu con,itetur quod ver*um erat
-eu) ed tamen minor patre. Sed hoc e1cluditur per ea quae
equuntur. -uo enim unt propria magni -ei) quae Ariu -eo
patri ingulariter attri*ue*at) cilicet aeternita et omnipotentia.
In quocumque ergo ita duo inveniuntur) ille et magnu -eu)
quo nullu et maior+ ed haec duo Evangelita ver*o attri*uit+
ergo ver*um et magnu -eu) et non minor. Aeternitatem
quidem dicit ee in ver*o per hoc quod dicit hoc erat in principio
apud -eum+ idet ver*um a* aeterno) non olum in principio
creaturarum) ut Ariu intelle1it) erat) ed apud -eum) accipien
ee et divinitatem a* eo. Omnipotentiam vero attri*uit ver*o per
hoc quod u*dit omnia per ipum ,acta unt. Origene vero hanc
eamdem clauulam ati pulchre e1ponen) dicit ipam non ee
aliam a tri*u primi+ ed ipam ee quemdam epilogum
praemiorum. Evangelita enim potquam ininuaverat
veritatem ee ,ilii) tranituru ad eiu ininuandum virtutem)
recolligit) quai in umma epilogando) in quarta clauula) quod in
primi tri*u praedi1erat. Primo enim per hoc quod dicit hoc)
intelligit tertiam clauulam+ per hoc vero quod dicit erat in
principio) recolligit primam+ per hoc vero quod u*dit erat apud
-eum) recolligit ecundam) ut ic non intelliga aliud ver*um)
quod erat in principio et quod erat -eu+ ed hoc ver*um) quod
erat -eu) erat in principio apud -eum. Si qui ergo recte
conideret ha quatuor propoitione) inveniet evidenter per ea
detrui omne haereticorum et philoophorum errore. .uidam
enim haeretici) icut E*ion et Cerinthu) di1erunt) Chritum non
praee1titie *eatae virgini) ed a* ea umpie eendi et
durationi principium) ponente eum ,uie hominem purum) ed
meruie divinitatem per *ona merita. .uod etiam Photinu et
Paulu Samoatenu eo ecuti di1erunt. Horum errorem
Evangelita e1cludit) dicen in principio erat ver*um) idet ante
omnia) et in patre a* aeterno+ ergo non umpit initium e1 virgine.
Sa*elliu vero) licet ,ateretur quod -eu qui carnem ucepit) e1
virgine non umpit initium) ed ,uit a* aeterno) tamen dice*at
quod non erat alia perona patri) qui ,uit a* aeterno) et ,ilii) qui
carnem aumpit e1 virgine) ed idem erat pater et ,iliu
peronaliter+ Trinitatem peronarum in divini con,unden. Contra
hunc errorem dicit Evangelita et ver*um erat apud -eum) cilicet
,iliu apud patrem) ut aliu apud alium. Eunomiu vero pouit
,ilium omnino diimilem ee patri/ et hoc conequenter
Evangelita e1cludit) dicen et -eu erat ver*um. Ariu vero
dice*at ,ilium patre minorem+ ed hoc e1cludit Evangelita cum
dicit hoc erat in principio apud -eum) quod upra ,uit e1poitum.
Per hoc etiam e1cluduntur errore philoophorum. .uidam enim
philoophorum antiqui) cilicet naturale) pone*ant mundum non
e1 aliquo intellectu) neque per aliquam rationem) ed a cau
,uie+ et ideo a principio rationem non pouerunt eu intellectum
aliquam cauam rerum) ed olam materiam ,luitantem) utpote
athomo) icut -emocritu pouit) et alia huiumodi principia
materialia) ut alii pouerunt. Contra ho et quod Evangelita dicit
in principio erat ver*um) a quo re cilicet principium umperunt
et non a cau. Plato autem pouit ratione omnium rerum
,actarum u*itente) eparata in proprii naturi) per quarum
participationem re materiale eent/ puta per rationem homini
eparatam) quam dice*at per e hominem) ha*erent quod int
homine. Sic ergo ne hanc rationem) per quam omnia ,acta unt)
intelliga ratione eparata a -eo) ut Plato pone*at) addit
Evangelita et ver*um erat apud -eum. Alii etiam Platonici) ut
Chr7otomu re,ert) pone*ant -eum patrem eminentiimum) et
primum) u* quo pone*ant mentem quamdam) in qua dice*ant
ee imilitudine et idea omnium rerum. 2e ergo ic intelliga)
quod ver*um erat apud patrem) quai u* eo et minor eo) addit
Evangelita et ver*um erat -eu. Aritotele vero pouit in -eo
ratione omnium rerum) et quod idem et in -eo intellectu et
intelligen et intellectum+ tamen pouit mundum coaeternum i*i
,uie. Et contra hoc et quod Evangelita dicit hoc) cilicet
ver*um olum) erat in principio apud -eum+ ita quod l7 hoc non
e1cludit aliam peronam) ed aliam naturam coaeternam. 2ota
etiam in praedicti di,,erentiam Ioanni a* alii Evangeliti)
quomodo cilicet digniu Evangelium uum incepit) quam alii.
Ipi enim annuntiaverunt Chritum ,ilium -ei e1 tempore natum+
Matth. II) !/ cum natu eet Ieu in =ethlehem. Ioanne vero
dicit eum a* aeterno ,uie) in principio) inquit) erat ver*um. Ipi
etiam dicunt eum u*ito inter homine apparuie+ "c. II) ;'/ nunc
dimitti ervum tuum) domine) ecundum ver*um tuum in pace+
quia viderunt oculi mei alutare tuum) quod parati ante ,aciem
omnium populorum) lumen ad revelationem gentium) et gloriam
ple*i tuae) Irael. Ioanne vero dicit eum apud patrem emper
,uie. Et ver*um) inquit) erat apud -eum. Alii vero ipum
hominem+ Matth. I0) v. $/ glori,ica*ant -eum) qui potetatem
talem homini*u dedit. Ioanne vero dicit ipum ee -eum. Et
ver*um) inquit) erat -eu. Alii di1erunt eum ,uie cum
homini*u converatum+ Matth. 06II) ;!/ converanti*u autem
illi in 4alilaea) di1it Ieu etc.+ ed Ioanne dicit eum apud
patrem emper ,uie. Hoc) inquit) erat in principio apud -eum.
2ota etiam quod Evangelita ignanter recitat hoc ver*um erat) ut
otendat ver*um -ei omnia tempora) cilicet praeen)
praeteritum et ,uturum) e1cedere. .uai dicat/ erat ultra tempu
praeen) praeteritum et ,uturum) ecundum quod tangitur in
4loa. Potquam Evangelita ee et naturam divini ver*i)
quantum dici potet a* homine) ininuaverat) conequenter
mani,etat eiu virtutem. Et primo otendit eiu virtutem
quantum ad omnia) quae in ee procedunt+ ecundo pecialiter
quantum ad homine) i*i erat vita lu1 hominum. Circa primum
ponit tre clauula) qua non ditinguimu ad praeen) quia
ecundum divera e1poitione anctorum unt diverimode
ditinguendae. Prima ergo clauula et omnia per ipum ,acta
unt+ quae inducitur ad otendendum tria de ver*o. Et primo)
ecundum Chr7otomum) ad otendendum aequalitatem ver*i ad
patrem. Sicut enim dictum et upra) Evangelita e1cluerat
errorem Arii) otenden coaeternitatem ,ilii ad patrem per hoc
quod di1erat hoc erat in principio apud -eum) hic vero eumdem
errorem e1cludit) otendendo omnipotentiam ,ilii) dicen) omnia
per ipum ,acta unt. Ee enim principium omnium ,actorum
proprium et -ei magni omnipotenti) iu1ta illud P. C000I6) 8/
omnia quaecumque dominu voluit) ,ecit in caelo et in terra.
6er*um ergo per quod ,acta unt omnia) et -eu magnu et
coaequali patri. Secundo) ad otendendum coaeternitatem ver*i
ad patrem) ecundum Hilarium. .uia enim per hoc quod di1erat
in principio erat ver*um) poet aliqui intelligere hoc dictum
,uie de principio creaturarum) id et ,uie aliquod tempu ante
omnem creaturam) in quo ver*um non erat) ideo hoc e1cluden
Evangelita di1it omnia per ipum ,acta unt. Si enim omnia unt
,acta per ver*um ergo et ipum tempu. E1 quo ic argumentatur/
i omne tempu a* ipo ,actum et+ ergo nullum tempu ,uit ante
ipum+ nec cum ipo+ quia ante omnia erat+ ergo unt a* aeterno
coaeterni. Tertio) ecundum Augutinum) ad otendendam
conu*tantialitatem ver*i ad patrem. Si enim ,acta omnia unt
per ver*um) ergo ipum ver*um non potet dici ,actum/ quia i
et ,actum) et ,actum per aliquod ver*um) quia omnia per
ver*um ,acta unt. Oportet ergo ee aliud ver*um) per quod
ver*um) de quo hic loquitur Evangelita) it ,actum. Et illud
ver*um dicimu unigenitum -ei) per quem ,acta unt omnia) quia
nec ,actum et) nec creatura et+ et i non et creatura) necee et
dicere ipum ee eiudem u*tantiae cum patre) cum omni
u*tantia praeter eentiam divinam ,acta it. Su*tantia autem)
quae creatura non et) -eu et. 6er*um ergo) per quod omnia
,acta unt) conu*tantiale et patri) cum nec ,actum) nec creatura
it. Sic ergo ha*e ver*i aequalitatem ad patrem) ecundum
Chr7otomum) coaeternitatem ecundum Hilarium) et
conu*tantialitatem) ecundum Augutinum per hoc quod dicit
omnia per ipum ,acta unt. Cavendi unt autem hic tre errore.
Et primo error 6alentini. Ipe enim intelle1it per hoc quod dicitur
omnia per ipum ,acta unt) quod ver*um dederit cauam
creatori) quod mundum crearet) ut dicantur omnia ic per ver*um
,acta) quai e1 ver*o proceerit quod pater mundum creavit. Et
hoc videtur ducere in poitionem illorum) qui dice*ant -eum
mundum ,ecie propter aliquam e1teriorem cauam+ quod et
contra illud Prov. 06I) &/ univera propter emetipum operatu
et dominu. Sed hoc et ,alum) quia) icut Origene dicit) i
ver*um ,uiet caua creatori praetan ei materiam ad
,aciendum) non di1iet omnia per ipum ,acta unt) ed) e
convero) omnia ,acta unt per creatorem a ver*o. Secundo
vitandu et error Origeni) qui dicit piritum anctum) inter
omnia) ,actum ee per ver*um) e1 quo equitur ipum ee
creaturam/ et hoc pouit Origene. Hoc autem et haereticum et
*laphemum) cum piritu anctu eiudem it gloriae et
u*tantiae et dignitati cum patre et ,ilio) iu1ta illud Matth. ult.)
!'/ docete omne gente) *apti@ante eo in nomine patri) et ,ilii)
et piritu ancti+ et iu1ta illud I Io. 6) v. %/ tre unt qui
tetimonium dant in caelo) pater) ver*um et piritu anctu/ et hi
tre unum unt. Cum ergo dicit Evangelita omnia per ipum ,acta
unt) non et intelligendum impliciter ,acta omnia) ed in genere
creaturarum et rerum ,actarum. .uai dicat/ omnia) quae ,acta
unt) per ipum ,acta unt. Alia) i impliciter intelligatur)
equeretur patrem et piritum anctum ,acto per ipum/ quod et
*laphemum. Igitur nec pater) nec aliquid u*tantiale patri) per
ver*um ,actum et. Tertio vitandu et aliu error ipiu Origeni.
Ipe enim ic omnia ,acta ee per ver*um di1it) icut aliquid ,it a
maiori per minorem) quai minor it ,iliu) et ut organum patri.
Sed quod per hanc praepoitionem per non igni,icetur minorita
in o*liquo) cilicet ,ilio) eu ver*o) patet e1 pluri*u Scripturae
loci. -icit enim apotolu) I Cor. I) ') loquen de patre/ ,ideli
-eu) per quem vocati eti in ocietatem ,ilii eiu. Si ille) per
quem ,it aliquid) ha*et uperiorem) ergo et pater uperiorem
ha*e*it+ hoc autem et ,alum+ ergo per praepoitionem per non
igni,icatur minorita in ,ilio) cum dicuntur omnia ,acta per
ipum. Ad maiorem autem evidentiam huiu ciendum et) quod
quando dicitur aliquid per aliquem ,ieri) haec praepoitio per
denotat caualitatem in o*liquo) repectu operationi aliquo
modo) ed diverimode. Cum enim operatio) ecundum modum
igni,icandi) conideretur media inter operantem et operatum)
potet coniderari ipa operatio dupliciter. Uno modo ecundum
quod e1it a* operante) qui et caua ipiu actioni+ alio modo
ecundum quod terminatur ad operatum. .uandoque ergo
praepoitio per igni,icat cauam operationi) ecundum quod
e1it a* operante+ quandoque autem) ecundum quod terminatur
ad operatum. Cauam autem operationi) ecundum quod e1it a*
operante) igni,icat quando illud quod igni,icatur per o*liquum)
et caua operanti quod operetur) vel e,,icien) vel ,ormali.
Aormali quidem) icut igni cale,acit per calorem/ et enim calor
caua ,ormali cale,actioni igni. Caua vero moven) eu
e,,icien) ut ecunda agentia operantur per prima) ut i dicam
quod *alivu operatur per regem) quia re1 et caua e,,icien
*alivo quod operetur. Et hoc modo intelle1it 6alentinu) omnia
,acta ee per ver*um) ac i ver*um eet caua conditori ut
omnia ,aceret. Caualitatem vero operationi) ecundum quod
terminatur ad operatum) importat haec praepoitio per) quando
illud) quod igni,icatur per ipam caualitatem) non et caua ipa
quod operetur) ed et caua operationi) ecundum quod
terminatur ad operatum. Sicut cum dico carpentariu ,acit
camnum per ecurim) quae non et caua carpentario quod
operetur) ed ponimu ee cauam quod camnum ,iat a*
operante. Sic ergo cum dicitur omnia per ipum ,acta unt+ i l7
per denotet e,,icientem cauam) eu moventem patrem ad
operandum) dicendum et quod pater nihil operatur per ,ilium)
ed per eipum omnia operatur) ut dictum et. Si vero l7 per
denotet cauam ,ormalem) ic cum pater operetur per apientiam
uam) quae et ua eentia) operatur per uam apientiam) icut
operatur per uam eentiam+ et quia apientia et virtu patri
attri*uitur ,ilio) I Cor. I) ;&) dicimu/ Chritum -ei virtutem) et -ei
apientiam) ideo appropriate dicimu quod pater omnia operatur
per ,ilium) idet per apientiam uam. Et ideo dicit Augutinu
quod hoc quod dicitur e1 quo omnia) appropriatur patri+ per quem
omnia) ,ilio+ in quo omnia) piritui ancto. Si vero l7 per denotet
caualitatem e1 parte operati) tunc hoc quod dicimu patrem
omnia operari per ,ilium non et appropriatum ver*o) ed
proprium eiu) quia hoc quod et caua creaturarum) ha*et a*
alio) cilicet a patre) a quo ha*et ee. 2ec tamen propter hoc
equitur ipum ee intrumentum patri) licet omne quod
movetur a* alio ad aliquid operandum) rationem intrumenti
ha*eat. Cum autem dico aliquem operari per virtutem receptam
a* alio) potet dupliciter intelligi. Uno modo quod eadem numero
it virtu et danti) et accipienti/ et hoc modo qui operatur per
virtutem acceptam a* alio) non et minor) ed aequali ei a quo
accipit. .uia ergo pater eamdem virtutem) quam ha*et) dat ,ilio)
per quam ,iliu operatur) cum dicitur pater operari per ,ilium)
propter hoc ,iliu non et dicendum minor patre) neque
intrumentum eiu. Sed hoc equitur in illi qui non eamdem
virtutem accipiunt a* aliquo) ed aliam et creatam. Sic ergo patet
quod nec piritu anctu) nec ,iliu) et caua patri quod
operetur) neque patri miniter eu intrumentum) ut deliravit
Origene. Si autem recte coniderentur ver*a praedicta omnia per
ipum ,acta unt) evidenter apparet Evangelitam propriiime
,uie locutum. .uicumque enim aliquid ,acit) oportet quod illud
praeconcipiat in ua apientia) quae et ,orma et ratio rei ,actae/
icut ,orma in mente arti,ici praeconcepta et ratio arcae
,aciendae. Sic ergo -eu nihil ,acit nii per conceptum ui
intellectu) qui et apientia a* aeterno concepta) cilicet -ei
ver*um) et -ei ,iliu/ et ideo impoi*ile et quod aliquid ,aciat
nii per ,ilium. Unde Augutinu de Trinitate dicit quod ver*um
et ar plena omnium rationum viventium. Et ic patet quod
omnia quae pater ,acit) ,acit per ipum. 2otandum autem)
ecundum Chr7otomum) quod omnia quae Mo7e per multa
enumerat in productione rerum a -eo) dicen/ di1it dominu) ,iat
lu1) et ,iat ,irmamentum etc.) haec omnia Evangelita e1ceden)
uno ver*o comprehendit) dicen omnia per ipum ,acta unt.
Cuiu ratio et quia Mo7e tradere vole*at emanationem
creaturarum a -eo) et ideo igillatim enumerat+ Ioanne vero ad
altiorem ,etinan materiam) in hoc li*ro intendit no inducere
pecialiter in cognitionem ipiu creatori. -einde dicit et ine
ipo ,actum et nihil. Haec et ecunda clauula quam quidam
pervere intelle1erunt) ut dicit Augutinu in "i*. de 2at. *oni.
2am) e1 hoc modo loquendi quo Ioanne hic utitur) ponen hoc
quod dicitur nihil in ,ine orationi) crediderunt ipum nihil teneri
a,,irmative) quai nihil it aliquid) quod ine ver*o ,actum it+
unde voluerunt quod haec clauula poita it a* Evangelita ad
e1cludendum aliquid quod a ver*o non it ,actum. Unde dicunt
quod potquam Evangelita di1erat omnia per ipum ,acta unt)
conequenter adiungit et ine ipo ,actum et nihil quai dicat/ ita
dico omnia per ipum ,acta ee) quod tamen ine ipo ,actum et
aliquid) cilicet ipum nihil. E1 hoc autem proceit triple1
haerei) cilicet 6alentini) qui) ut dicit Origene) ponit multa
principia) et e1 illi principii dicit procedere triginta aecula.
Prima tamen principia quae ponit) unt duo) cilicet pro,undum)
quod vocat -eum patrem) et ilentium. E1 hi duo*u dicit
proceie decem aecula. E1 pro,undo autem) et ilentio dicit
ee alia duo principia) cilicet intellectum et veritatem) e1 qui*u
proceerunt octo aecula. E1 intellectu autem et veritate dicit
ee alia duo principia) cilicet ver*um et vitam) e1 qui*u
procedunt duodecim aecula) et ic unt triginta. E1 ver*o autem
et vita) ecundum aevum) proceit homo Chritu) et Eccleia. Sic
ergo 6alentinu pone*at prolationem ver*i multa aecula
praeceie. Et ideo dicit quod) quia Evangelita di1erat omnia
per ipum ,acta unt) ne aliqui intelligeret illa aecula
praecedentia ee per,ecta per ver*um) conequenter adiun1it et
ine ipo ,actum et nihil) idet omnia aecula praee1itentia et
quae in ei ,uerunt+ quae ideo Ioanne vocat nihil) quia humanam
rationem e1cedunt) nec pount capi per intellectum. Secundu
error) e1 hoc proceden) ,uit Manichaei) qui pone*at duo contraria
principia) unum cilicet rerum incorrupti*ilium) et aliud
corrupti*ilium. -icit ergo quod potquam Ioanne di1erat omnia
per ipum ,acta unt) ne crederetur ver*um ee corrupti*ilium
rerum cauam) tatim u*iun1it et ine ipo ,actum et nihil) idet
corruptioni u*iecta) quae nihil ee dicuntur) quia eorum ee et
continue tranmutari in nihil. Tertiu error et eorum qui volunt
quod per nihil intelligatur -ia*olu) iu1ta illud Io* 06III) !5/
ha*itent in ta*ernaculo eiu ocii eiu) qui non et. -icunt ergo
omnia ee ,acta per ver*um) praeter -ia*olum. Et ideo e1ponunt
ine ipo ,actum et nihil) idet -ia*olu. Sed omne iti tre
errore e1 uno ,onte procedente) cilicet e1 hoc quod ipum nihil
volunt a,,irmative accipi) e1cluduntur per hoc quod nihil non
ponitur hic a,,irmative) ed negative tantum. Ut it enu/ ita
,acta unt omnia per ver*um) quod nihil et participan ee)
quod non it ,actum per ipum. Sed inta*it ,oritan aliqui)
dicen hanc clauulam uper,lue ,uie appoitam) i intelligatur
negative) eo quod Evangelita dicen) omnia per ipum ,acta unt)
u,,icienter videtur di1ie non ee aliquid quod non it ,actum
per ver*um. Ad quod dicendum quod ecundum multo
introducta et haec particula multipliciter) et multi de caui.
.uarum una caua et) ecundum Chr7otomum) ne aliqui
legen in veteri tetamento et invenien olum vii*ilia
enumerata a Mo7e in creatione rerum) crederet illa tantum ,acta
ee per ver*um. Ideo Evangelita) dum di1iet omnia per ipum
,acta unt) quae cilicet enumerat Mo7e) ideo conequenter
adiun1it ine ipo ,actum et nihil+ quai dicat/ nihil eorum quae
unt) ive vii*ile ive invii*ile) et ,actum ine ver*o. Et hoc
modo loquitur apotolu) Col. I) !8) dicen omnia condita ee in
Chrito) ive vii*ilia) ive invii*ilia/ u*i apotolu pecialiter
mentionem ,acit de invii*ili*u) quia de ei Mo7e aperte
mentionem non ,ecerat) propter ruditatem illiu populi) qui upra
eni*ilia elevari non poterat. Introducitur etiam) ecundum
Chr7otomum) alio modo ic. Poet enim aliqui legen
Evangelium) multa igna et miracula ,acta per Chritum) icut
illud Matth. 0I) 5/ caeci vident) claudi am*ulant) leproi
mundantur etc.) credere per hoc quod dicit Ioanne omnia per
ipum ,acta unt) de*ere intelligi omnia illa tantum quae in illi
Evangelii continentur) et nihil aliud ,actum per ipum. Et ideo ne
hoc upicetur qui) conequenter Evangelita inducit et ine ipo
,actum et nihil+ quai dicat/ non olum ea quae in Evangelii
continentur) unt ,acta per ipum) ed nihil eorum quae ,acta
unt) et ,actum ine ipo. Et ic) ecundum Chr7otomum) haec
particula introducitur ad otendendum totalem caualitatem) et
et quai completiva praemiae. Secundum Hilarium vero
introducitur haec particula ad otendendum quod ver*um ha*et
virtutem operativam a* alio. .uia enim Evangelita di1erat omnia
per ipum ,acta unt) poet intelligi patrem e1cludi a* omni
caualitate+ ideo conequenter addit et ine ipo ,actum et nihil.
.uai dicat/ ic per eum ,acta unt omnia) ut tamen pater cum eo
omnia ,ecerit. 2am tantum valet ine eo) ac i dicatur non olu+
ut it enu/ non ipe olu et per quem ,acta unt omnia) ed
ipe et aliu) ine quo ,actum et nihil. .uai dicat ine ipo) cum
alio operante) cilicet patre) ,actum et nihil+ iu1ta illud Prov. 6III)
:</ cum eo eram cuncta componen. In quadam autem homilia
quae incipit) vo1 pirituali aquilae) et attri*uitur Origeni)
invenitur alia e1poitio ati pulchra. -icitur enim i*i quod in
4raeco et chori) u*i in "atino ha*emu ine. Chori autem idem
et quod ,ori vel e1tra+ quai dicat ita omnia per ipum ,acta unt
quod e1tra ipum ,actum et nihil. Et ideo hoc dicit ut otendat)
per ver*um et in ver*o omnia conervari+ iu1ta illud He*r. I) :/
portan omnia ver*o virtuti uae. .uaedam enim unt quae non
indigent operante) nii quantum ad ,ieri) cum point u*itere
potquam ,uerunt ,acta) a*que agenti in,lu1u+ icut domu
indiget quidem arti,ice quantum ad uum ,ieri) ed tamen
peritit in uo ee a*que arti,ici in,luentia. 2e ergo credat
aliqui) omnia per ver*um ic ,acta ee quod it caua eorum
quantum ad ,ieri olum) et non quantum ad conervationem in
ee) ideo conequenter Evangelita u*iun1it et ine ipo ,actum
et nihil. Hoc et/ nihil ,actum et e1tra ipum) quia ipe am*it
omnia) conervan ea. E1ponitur autem haec particula ecundum
Augutinum et Origenem et plure alio ic ut per nihil
intelligatur peccatum. .uia ergo cum diceret omnia per ipum
,acta unt) poet intelligi malum et peccatum per ipum ,ieri+
ideo conequenter adiun1it et nihil) idet peccatum) et ,actum
ine ipo. 2am icut ar non et principium eu caua alicuiu
de,ectu in arti,iciati) ed per e et caua per,ectioni iporum
et ,ormae) ita et ver*um) quod et ar patri) plena rationum
viventium) non et caua alicuiu mali vel inordinationi in re*u)
et praecipue mali culpae) quod ha*et per,ectam rationem mali+
ed huiu mali caua per e et volunta creaturae) ive homini
ive Angeli) li*ere declinan a ,ine) ad quem naturaliter ordinatur.
Operan ecundum artem) voluntarie erran) et caua de,ectuum
incidentium in arti,iciati) non per artem) ed per voluntatem.
Unde in tali*u ar non et principium eu caua de,ectuum) ed
volunta/ et ideo malum et de,ectu voluntati) et non arti
alicuiu/ et ideo inquantum tale) nihil et. Sic ergo ita particula
additur ad otendendum ipiu ver*i univeralem caualitatem
ecundum Chr7otomum) ocietatem ad patrem) ecundum
Hilarium et virtutem ver*i in conervando) ecundum Origenem.
Item puritatem caualitati/ quia ic et caua *onorum) quod non
et caua peccati) ecundum Augutinum et Origenem et plure
alio. -einde dicit quod ,actum et) in ipo vita erat. Hic ponitur
tertia particula) u*i cavendu et ,alu intellectu Manichaei) qui
e1 hoc ver*o motu et ad dicendum quod omnia quae unt)
vivunt+ puta lapi) lignum) et homo) et quicquid aliud et in
mundo. Et puncta*at ic/ quod ,actum et in ipo) ditingue) erat
vita. Sed non erat vita nii viveret+ ergo quicquid ,actum et in
ipo) vivit. 6ult etiam quod in ipo idem ic ac i dicatur per
ipum) cum communiter in Scriptura in ipo) vel per ipum
accipiatur+ icut illud Col. I) !8/ in ipo) et per ipum condita unt
omnia. Sed hunc intellectum ita e1poitio otendit ee ,alum.
Potet tamen ine errore multipliciter e1poni. 2am in illa homilia
vo1 pirituali e1ponitur ic/ quod ,actum et in ipo) idet per
ipum) hoc vita erat non in eipo ed in ua caua. In omni*u
enim cauati hoc commune et) quod e,,ectu) ive per naturam
ive per voluntatem producti) unt in ui caui non ecundum
proprium ee) ed ecundum virtutem propriae uae cauae+
icut e,,ectu in,eriore unt in ole ut in caua) non ecundum
eorum ee) ed ecundum virtutem oli. .uia ergo caua
omnium e,,ectuum productorum a -eo) et vita quaedam et ar
plena rationum viventium) ideo omne) quod ,actum et in ipo)
idet per ipum) vita erat in ua caua) cilicet in ipo -eo.
Augutinu autem aliter legit) ic punctando/ quod ,actum et)
ditingue) in ipo vita erat. Re enim dupliciter coniderari
pount) ecundum cilicet quod unt in eipi et ecundum
quod unt in ver*o. Si coniderentur ecundum quod unt in
eipi) ic non omne re unt vita nec etiam vivente) ed
aliquae carent vita) aliquae vivunt. Sicut ,acta et terra) ,acta unt
etiam et metalla) quae nec vita unt) nec vivunt+ ,acta unt
animalia) ,acti unt homine) quae ecundum quod unt in eipi)
non unt vita) ed vivunt olum. Si vero coniderentur ecundum
quod unt in ver*o) non olum unt vivente) ed etiam vita. 2am
ratione in apientia -ei piritualiter e1itente) qui*u re ,actae
unt a* ipo ver*o) unt vita/ icut arca ,acta per arti,icem in e
quidem nec vivit nec vita et) ratio vero arcae) quae praeceit in
mente arti,ici) vivit quodammodo) inquantum ha*et ee
intelligi*ile in mente arti,ici) non tamen et vita) quia per ipum
intelligere arti,ici non et in ua eentia) neque uum ee. In
-eo autem uum intelligere et ua vita et ua eentia/ et ideo
quicquid et in -eo) non olum vivit ed et ipa vita) quia
quicquid et in -eo) et ua eentia. Unde creatura in -eo et
creatri1 eentia. Si ergo coniderentur re ecundum quod in
ver*o unt) vita unt. Hanc e1poitionem ha*e ali*i. Origene
vero uper Ioannem legit hoc aliter) punctando ic/ quod ,actum
et in ipo) ditingue) vita erat. U*i notandum et quod de ,ilio
-ei dicitur aliquid) ecundum e) icut dicitur -eu omnipoten)
et huiumodi+ aliquid vero dicitur de eo per comparationem ad
no) icut alvator et redemptor+ aliquid vero utroque modo) icut
apientia et iutitia. In omni*u autem quae a*olute et
ecundum e de ,ilio dicuntur) non dicitur quod it ,actu) icut
non dicitur ,iliu ,actu -eu) neque omnipoten+ ed in illi quae
dicuntur in comparatione ad no) eu utroque modo) potet addi
adiunctio ,acti) ut dicatur ecundum illud I Cor. I) :</ qui ,actu
et no*i a -eo apientia) et iuti,icatio) et ancti,icatio) et
redemptio. Et ic) licet emper ,uerit in eipo apientia et iutitia)
tamen potet dici quod de novo ,actu et no*i iutitia et
apientia. Secundum hoc ergo Origene e1ponen dicit quod
quamvi in eipo it vita) tamen no*i ,actu et vita per hoc
quod no vivi,icavit) iu1ta illud I Cor. 06) ;;/ icut in Adam omne
moriuntur) ita et in ipo omne vivi,ica*untur. Et ideo dicit quod
ver*um quod ,actum et no*i vita) in ipo vita erat) ut
quandoque no*i ,ieret vita+ et ideo tatim u*dit et vita erat lu1
hominum. Hilariu enim ic punctat et ine ipo ,actum et nihil)
quod ,actum et in ipo) et potea dicatur vita erat. .uia ipe dicit
in II de Trin. cum dicit Evangelita et ,actum et nihil) poet ee
am*iguum an quaedam alia adhuc quae per ipum ,acta unt)
,uerunt ,acta non per ipum) non tamen ine ipo+ ed in ei
aociavit ,acientem+ et hanc clauulam ee additam ad
correptionem praecedenti. 2e ergo hoc intelligeretur) ideo
Evangelita cum di1iet omnia per ipum ,acta unt) u*iungit et
ine ipo ,actum et nihil) quod tamen ,actum et in ipo) idet
per ipum/ et ratio huiu et) quia vita erat. Mani,etum et enim
quod hoc modo omnia dicuntur per ver*um ,acta) inquantum
ver*um e1 patre proceden et -eu. Ponamu autem quod
aliqui pater ,ilium ha*eat) qui non it per,ecte ha*en
operatione homini) ed paulatim ad hoc perveniat) mani,etum
et quod multa ,aciet) non per ipum ,ilium) licet non ine eo.
.uia ergo ,iliu -ei eamdem vitam ha*uit a* aeterno) quam et
pater) ecundum illud in,ra 6) ;8/ icut pater ha*et vitam in
emetipo) ic dedit et ,ilio vitam ha*ere in emetipo) ideo non
potet dici quod -eu pater) eti nihil ,ecerit ine ,ilio) tamen ,ecit
aliqua non per ipum) quia vita erat. In viventi*u enim quae
vitam participant) potet contingere quod vita imper,ecta
praecedat vitam per,ectam+ ed in per e vita) quae non participat
vitam) ed et a*olute et impliciter vita) nullo modo potet
imper,ectio aliqua ee. .uia ergo ver*um et per e vita)
numquam ,uit in eo vita imper,ecta) ed emper per,ecta+ et ideo
ita nihil ,actum et ine eo) quod tamen non it ,actum in ipo)
idet per ipum. Chr7otomu autem aliud modum legendi
ha*et) et punctat ic/ et ine ipo ,actum et nihil quod ,actum et.
Et ratio huiu et) quia aliqui poet credere quod piritu
anctu eet ,actu per ver*um. Et ideo Evangelita hoc volen
e1cludere dicit quod ,actum et) quia piritu anctu non et
quid ,actum+ et potea equitur in ipo vita erat+ quod introducitur
propter duo. Unum et ut pot productionem omnium rerum
otendatur inde,icientia caualitati ad re non olum producta)
ed etiam producenda. .uai dicat in ipo vita erat) qua cilicet
non olum omnia producere potuit) ed etiam quae ha*et
inde,icientem ,lu1um et caualitatem a*que mutationi
dipendio ad re continue producenda) utpote ,on vivu qui non
minoratur e1 ,lu1u continuo+ aqua vero collecta et non viva) cum
de,luit) minoratur et de,icit+ unde dicitur in P. 0006) !</ apud te
et ,on vitae. Secundum et ut otendatur gu*ernatio rerum ee
per ver*um. .uia enim in ipo vita erat) otenditur quod non
produ1it re per neceitatem naturae) ed per voluntatem et
intellectum) et quod re producta gu*ernat+ He*r. I6) !;/ vivu
et ermo -ei et cetera. Et quia apud 4raeco Chr7otomu et
tantae auctoritati in ui e1poitioni*u) quod u*i ipe aliquid
e1pouit in acra Scriptura) nullam aliam e1poitionem admittant)
ideo in omni*u li*ri 4raeci invenitur ic punctatum) icut
punctat Chr7otomu) cilicet hoc modo/ ine ipo ,actum et
nihil quod ,actum et.
"ectio :
#$%&;!( Super Io.) cap. ! l. :
Evangelita upra ininuavit virtutem ver*i) ecundum quam
omnia produ1it in ee+ hic vero ininuat eiu virtutem) ecundum
quam e ha*et ad homine) dicen) hoc ver*um ee lucem
homini*u. U*i primo introducit no*i lucem quamdam) cum dicit
et vita erat lu1 hominum+ ecundo luci irradiationem) cum dicit
et lu1 in tene*ri lucet+ tertio luci participationem) cum dicit et
tene*rae eam non comprehenderunt. Potet autem totum
dupliciter e1poni. Uno modo ecundum in,lu1um cognitioni
naturali+ alio modo ecundum communicationem gratiae. -icit
ergo quantum ad primum) quod vita erat lu1 hominum. U*i primo
coniderandum et quod) ecundum Augutinum et plure alio)
nomen luci magi proprie dicitur in pirituali*u quam in
eni*ili*u. Am*roiu tamen vult quod plendor metaphorice
dicatur de -eo. Sed in hoc non et magna vi ,acienda/ nam de
quocumque nomen luci dicatur ad mani,etationem re,ertur) ive
illa mani,etatio it in intelligi*ili*u) ive in eni*ili*u. Si ergo
comparentur mani,etatio intelligi*ili et eni*ili) ecundum
naturam priu invenitur lu1 in pirituali*u+ ed quoad no) qui
nomina re*u imponimu e1 earum proprietati*u no*i noti)
priu invenitur in eni*ili*u) quia priu impoitum et a no*i
hoc nomen ad igni,icandum lucem eni*ilem) quam
intelligi*ilem+ quamvi ecundum virtutem priu et veriu
conveniat pirituali*u quam eni*ili*u. Ad evidentiam autem
eiu quod dicitur et vita erat lu1 hominum) ciendum et quod
multipliciter et gradu vitae. .uaedam namque vivunt) ed
a*que luce) quia nullam cognitionem ha*ent) icut unt plantae/
unde vita earum non et lu1. .uaedam vero vivunt et cognocunt+
ed tamen eorum cognitio) cum it enu tantum) non et nii
particularium et materialium) icut et in *ruti/ et ideo haec et
vitam ha*ent et lucem quamdam) ed non lucem hominum qui
vivunt et cognocunt non olum ipa vera) ed ipiu veritati
rationem) icut unt creaturae rationale) qui*u non olum
mani,etatur hoc vel illud) ed ipa verita quae mani,eta*ili et
et mani,etativa omnium. Et ideo Evangelita loquen de ver*o
dicit non olum ee vitam) ed etiam ee lucem) ne intelliga
vitam ine agnitione+ hominum autem ne tantum cognitionem
eni*ilem upiceri) quali et in *ruti. Sed quare di1it
hominum) cum etiam it lu1 Angelorum9 Ad hoc et duple1
reponio. Chr7otomu enim dicit quod Evangelita intende*at
in ito Evangelio tradere no*i cognitionem de ver*o) ecundum
quod ad alutem hominum ordinatur+ et ideo magi re,ert
ecundum uam intentionem ad homine quam ad Angelo.
Origene vero dicit quod participatio huiu luci pertinet ad
homine) inquantum unt rationali naturae+ et ideo Evangelita
dicen erat lu1 hominum) voluit intelligi omni rationali naturae.
In hoc etiam otenditur per,ectio et dignita huiu vitae) quia et
intellectuali eu rationali. Cum enim illa dicuntur viventia) quae
e aliquo modo movent) illa dicuntur vitam ha*ere per,ectam)
quae per,ecte eipa movent+ movere autem eipum per,ecte et
proprie) in in,eriori*u creaturi oli homini convenit. 2am eti
alia e1 eipi a* aliquo principio intrineco moveantur) non
tamen illud principium e ha*et ad oppoita+ et ideo e1
neceitate moventur) et non li*ere. Mota igitur a tali principio
magi aguntur quam agunt. Homo vero) cum it dominu ui
actu) li*ere e movet ad omnia quae vult+ et ideo homo ha*et
vitam per,ectam) et imiliter quaeli*et intellectuali natura. 6ita
ergo ver*i) quae et lu1 hominum) et vita per,ecta. Attenditur
etiam in praemii ver*i congruu ordo/ nam in naturali rerum
ordine primo invenitur ee) et hoc primo Evangelita ininuavit)
dicen in principio erat ver*um) ecundo vivere) et hoc et quod
equitur in ipo vita erat) tertio intelligere) et hoc conequenter
adiun1it vita erat lu1 hominum. Unde) ecundum Origenem)
convenienter vitae attri*uit lucem) quia lu1 nonnii viventi
attri*ui potet. Et tamen notandum quod lu1 ad viventem
dupliciter comparari potet) vel ut o*iectum) vel ut participata) ut
patet in viu e1teriori. Oculu enim lucem e1teriorem cognocit
tamquam o*iectum) ed oportet ad hoc quod eam videat) quod
participet aliquam lucem interiorem) per quam aptetur et
diponatur oculu ad lucem e1teriorem videndam. Sic ergo) quod
hic dicit et vita erat lu1 hominum) dupliciter potet intelligi. Ut
dicatur lu1 hominum per modum o*iecti quai a oli homini*u
conpica*ili+ quia ipam ola rationali creatura conpicere
potet) cum ipa ola divinae viioni it capa1 >Io* 0006) v. !!/
docet no uper iumenta terrae) et uper volucre caeli erudit
no?+ quia licet alia animalia cognocant aliqua quae vera unt)
olu tamen homo ipam rationem veritati cognocit. Potet
etiam dici lu1 hominum participata. 2umquam enim ipum
ver*um et ipam lucem conpicere poemu nii per
participationem eiu) quae in ipo homine et) quae et uperior
par animae notrae) cilicet lu1 intellectiva) de qua dicitur in P.
I6) %/ ignatum et uper no lumen vultu tui) idet ,ilii tui) qui
et ,acie tua) qua mani,etari. Introdu1it upra Evangelita
lucem quamdam+ nunc vero agit de ipiu irradiatione cum dicit
lu1 in tene*ri lucet. .uod quidem dupliciter e1poni potet)
ecundum duplicem acceptionem tene*rarum. Primo vero
accipiamu tene*ra naturalem de,ectum) ac creatae menti.
2am) ita e ha*et men ad lucem itam) de qua hic loquitur
Evangelita) icut e ha*et aer ad lucem oli/ quia) licet aer capa1
it luci oli) tamen) in e conideratu) tene*ra et. Et ecundum
hoc enu et/ lu1) idet vita illa) quae et lu1 hominum) in
tene*ri lucet) cilicet in anima*u et menti*u creati) irradiando
emper omne. Io* III) ;:/ viro cui a*condita et lu1. Sed
tene*rae eam non comprehenderunt) idet includere non
potuerunt. Illud enim dicitur comprehendi) cuiu ,ine
concluduntur et conpiciuntur. .uia) icut dicit Augutinu)
attingere -eum mente) magna *eatitudo et/ comprehendere
vero) impoi*ile et. Tene*rae ergo eam non comprehenderunt.
Io* 0006I) ;8/ ecce -eu magnu vincen cientiam notram+ Ier.
000II) !'/ magnu conilio et incompreheni*ili cogitatu. Et
haec e1poitio ha*etur in illa homilia quae incipit vo1 pirituali
aquilae. Alio modo potet e1poni accipiendo tene*ra) ecundum
Augutinum) pro naturali inipientia hominum) quae tene*ra
dicitur. Eccle. II) !:/ vidi quia tantum praecederet apientia
tultitiam) quantum di,,ert lu1 a tene*ri. E1 eo ergo aliqui
inipien et quod privatur lumine apientiae divinae. Sicut ergo
mente apientum participatione itiu divinae luci et apientiae
lucidae unt) ita eiu privatione tene*rae unt. .uod ergo quidam
tene*roi int) non et e1 de,ectu itiu luci+ quia) inquantum et
de e) in tene*ri lucet et omne irradiat+ ed ideo inipiente
privati unt ea luce) quia tene*rae eam non comprehenderunt)
idet non apprehenderunt) ad ipiu participationem eorum
inipientia pertingere non valente) ut pot elati non durante. Io*
0006I) :;/ immani*u) idet uper*i) a*condit lucem) idet
lumen apientiae) et annuntiat de ea amico uo) quod poeio
eiu it) et ad eam poit acendere+ =aruch III) ;:/ viam autem
apientiae necierunt) neque commemorati unt emita eiu.
"icet autem aliquae mente int tene*roae) idet apida et lucida
apientia privatae) nulla tamen adeo tene*roa et quin aliquid
luci divinae participet. .uia quidquid veritati a quocumque
cognocitur) totum et e1 participatione itiu luci) quae in
tene*ri lucet) quia omne verum) a quocumque dicatur) a piritu
ancto et. Et tamen tene*rae) idet homine tene*roi) eam non
comprehenderunt) ecundum veritatem. Sic ergo e1ponitur ita
clauula) ecundum Origenem et ecundum Augutinum. Alio
modo a* illo loco et vita erat lu1 hominum) e1ponitur ecundum
,lu1um gratiae) qua irradiamur per Chritum+ et continuatur ic ad
praecedentia. Supra egit Evangelita de creatione rerum per
ver*um) hic vero tractat de retauratione rationali creaturae
,acta per Chritum dicen/ et vita) ver*i) erat lu1 hominum)
communiter) et non Iudaeorum tantum+ quia ,iliu -ei carnem
aumere venit in mundum) ut illuminaret gratia et veritate
omne homine. Io. c. 06III) :%/ in hoc natu um) et ad hoc veni)
ut tetimonium perhi*eam veritati. Item) in,ra I0) 5/ quamdiu in
mundo um) lu1 um mundi. Et ideo non dicit lu1 Iudaeorum) quia
licet olim tantum in Iudaea notu eet) tamen potea toti mundo
innotuit+ I. 0"I0) v. 8/ dedi te in lucem genti*u) ut i alu
mundo uque ad e1tremum terrae. Congrue etiam coniungit
lucem et vitam dicen et vita erat lu1 hominum) ut otendat ita
duo) lucem cilicet et vitam) no*i provenie per Chritum. 6itam
quidem per participationem gratiae+ in,ra/ gratia et verita per
Ieum Chritum ,acta et+ lucem vero per cognitionem veritati et
apientiae. Hoc autem quod dicit lu1 in tene*ri lucet) potet
ecundum hanc e1poitionem e1poni tripliciter) ecundum quod
tripliciter poumu accipere tene*ra. Uno modo pro poena/ nam
quaeli*et trititia et a,,lictio cordi tene*ra quaedam dici potet)
icut quodli*et gaudium lu1+ Mich. ult.) v. $/ cum edero in
tene*ri et in a,,lictioni*u) dominu lu1 mea et) idet gaudium
et conolatio. -icit ergo Origene/ ecundum hoc lu1 in tene*ri
lucet) idet Chritu in mundum venien) et corpu pai*ile et
a*que peccato ha*en in imilitudinem carni) ecundum quod
dicitur Rom. 6III) :. "u1 in carne) quae cilicet caro Chriti)
ecundum quod in e ha*et imilitudinem carni peccati) tene*ra
dicitur. .uai dicat/ lu1) idet ver*um -ei circumvelatum tene*ri
carni) lu1it in mundum) ecundum illud E@. 000II) %/ olem nu*e
tegam. Secundo) accipiendo per tene*ra -aemone) iu1ta illud
Eph. ult.) !;/ non et no*i colluctatio adveru carnem et
anguinem tantum) ed adveru principe et potetate)
adveru mundi rectore tene*rarum harum. Secundum hoc dicit/
lu1) idet ,iliu -ei) in tene*ri lucet) idet in mundum decendit)
u*i tene*rae) idet -aemone) domina*antur. In,ra 0II) :!/
princep huiu mundi) eiicietur ,ora. Et tene*rae) idet
-aemone) eam non comprehenderunt) idet eum o*curare non
potuerunt tentando) ut patet Matth. I6. Tertio accipiendo
tene*ra errore ive ignorantia) qui*u totu mundu ante
adventum Chriti plenu erat) ecundum quod dicit apotolu/
erati aliquando tene*rae. -icit ergo quod lu1) idet ver*um -ei
incarnatum) in tene*ri lucet) idet homini*u mundi) errori et
ignorantiae tene*ri o*curati. "c. I) %'/ illuminare hi qui in
tene*ri et in um*ra morti edent+ et I. I0) ;/ populu qui
ede*at in tene*ri) vidit lucem magnam. Et tene*rae eum non
comprehenderunt) idet non vicerunt. .uia quantumcumque
homine peccati o*curati) invidia e1caecati) uper*ia tene*roi)
contra Chritum pugnaverunt) ut patet e1 Evangelio) e1pro*rando
cilicet) iniuria et contumelia in,erendo) et tandem occidendo)
non tamen eum comprehenderunt+ idet non vicerunt eum
o*curando) quin eiu clarita per totum mundum ,ulgeret. Sap.
6II) ;'/ luci comparata invenitur prior/ illi enim uccedit no1)
apientiam autem) idet ,ilium -ei incarnatum) non vincit malitia)
Iudaeorum cilicet et haereticorum+ quia) ut dicitur Sap. 0) !;)
certamen ,orte dedit illi) ut vinceret) et ciret quoniam omnium
potentior et apientia.
"ectio &
#$%&;;( Super Io.) cap. ! l. &
Supra Evangelita egit de ver*i divinitate+ in parte vero ita
incipit agere de ver*i incarnatione/ et circa hoc duo ,acit. Primo
agit de tete ver*i incarnati eu praecurore+ ecundo de adventu
ver*i) i*i erat lu1 vera. Circa primum duo ,acit. Primo decri*it
praecurorem in tetimonium venientem+ ecundo otendit eum
ad alvandum inu,,icientem) i*i non erat ille lu1. Praecurorem
autem decri*it quadrupliciter. Primo a naturae conditione) cum
dicit ,uit homo+ ecundo a* auctoritate) cum dicit miu a -eo+
tertio a* o,,icii idoneitate) cum dicit cui nomen erat Ioanne+
quarto a* o,,icii dignitate) i*i hic venit. Coniderandum autem et
circa primum) quod tatim cum Evangelita incipit de aliquo
temporali) mutat modum loquendi. Cum enim upra loqueretur de
aeterni) ute*atur hoc ver*o erat) quod et praeteriti imper,ecti)
otenden per hoc) aeterna interminata ee+ nunc vero) cum
loquitur de temporali*u) utitur hoc ver*o) ,uit) ad otendendum
quod temporalia ic praeterierunt quod tamen terminantur. -icit
ergo ,uit homo+ per quod in principio e1cludit perveram
opinionem haereticorum) contra conditionem eu naturam
Ioanni) qui) propter id quod dominu) Matth. c. 0I) !<) dicit de
Ioanne/ hic et de quo criptum et/ ecce mitto Angelum meum
ante ,aciem meam) et etiam Mc. I) ; dicitur de ipo) opinati unt
quod Ioanne ,uiet natura Angelu. .uod e1cluden
Evangelita dicit ,uit homo) natura) non Angelu. Eccle. c. 6I) !</
citur quod it homo) et quod non poit contra ,ortiorem e in
iudicio contendere. Convenienter autem homo ad homine
mittitur) per quem homine magi alliciuntur) utpote per i*i
imilem+ unde dicitur He*r. c. 6II) ;$/ le1 enim homine contituit
acerdote in,irmitatem ha*ente. Poterat enim -eu homine
gu*ernare per Angelo+ ed maluit per homine) ut iporum
e1emplo magi intruerentur. Et ideo Ioanne homo ,uit) et non
Angelu. E1 auctoritate quidem decri*itur) cum dicit miu a
-eo. Equidem) licet Ioanne natura non ,uerit Angelu) ,uit tamen
o,,icio) quia miu a -eo. Proprium enim Angelorum o,,icium et
quod a -eo mittantur) et int nuntii -ei+ He*r. I) !&/ omne unt
adminitratorii piritu in miniterium mii) unde Angelu
nuntiu interpretatur. Pount ergo homine) qui a -eo ad aliquid
annuntiandum mittuntur) Angeli dici) iu1ta illud Aggaei I) !:/
di1it Aggaeu) nuntiu domini e1 nuntii domini. Requiritur
autem ad hoc quod aliqui tetimonium de -eo perhi*eat) quod
it a -eo miu+ iu1ta illud Rom. 0) !5/ quomodo praedica*unt
nii mittantur9 Et quia cum a -eo mittuntur) non ua quaerunt)
ed quae Ieu Chriti II Cor. I6) 5/ non enim praedicamu
nometipo) ed Ieum Chritum/ qui vero mittitur a eipo) non
a -eo) ua quaerit) vel quae unt homini) non autem quae Chriti)
ideo hic dicitur ,uit homo miu a -eo/ ut intelliga quia non
annuntiavit nii divinum) non humanum. 2ota autem) quod
tripliciter invenimu aliquo mio a -eo. Scilicet per internam
inpirationem) icut I. 0"6III) !8/ et nunc miit me dominu) et
piritu eiu+ quai dicat/ per interiorem piritu inpirationem
um a -eo miu. Item) per e1pream et apertam iuionem
ive corporalem) ive imaginariam. Et ic iterum miu et Iaia+
unde dicit i*id. 6I) $/ audivi vocem domini dicenti/ quem mittam)
et qui i*it no*i9 Et di1i/ ecce ego) mitte me. Item) per praelati
iniunctionem) qui gerit in hoc peronam -ei+ II Cor. II) !</ nam et
ego) i quid donavi propter vo in perona Chriti. Et inde et
quod qui mittuntur a praelato) mittuntur a -eo) icut mii
,uerunt a* apotolo =arna*a et Timotheu. Cum autem dicitur
hic ,uit homo miu a -eo) intelligendum et per interiorem
inpirationem+ vel etiam ,orte per e1teriorem iuionem a -eo
eum mium ,uie. In,ra/ qui miit me) ipe di1it/ uper quem
videri piritum decendentem et manentem uper eum) hic et
qui *apti@at in piritu ancto. Per hoc etiam quod di1it ,uit homo
miu a -eo) non et intelligendum) icut quidam haeretici
pone*ant) credente anima hominum ante corpu ,uie cum
Angeli a* initio creata) et mitti animam cuiucumque) quando
nacitur) ad corpu+ et quod Ioanne it miu ad vitam) idet
eiu anima ad corpu+ ed quod ,uit miu a -eo ad o,,icium
*apti@andi et praedicandi. E1 idoneitate vero commendatur) cum
dicit cui nomen erat Ioanne. Ad o,,icium namque tetimonii
requiritur idoneita/ nam nii teti it idoneu) qualitercumque
mittatur a* alio) non et u,,icien tetimonium eiu. Homo
autem e,,icitur idoneu e1 gratia -ei+ I Cor. 06) !</ gratia -ei um
id quod um+ II Cor. III) 8/ qui idoneo no ,ecit minitro novi
tetamenti. Sati ergo congrue Evangelita idoneitatem
praecurori ininuat e1 eiu nomine) dicen cui nomen erat
Ioanne) quod interpretatur in quo et gratia. .uod quidem
nomen non ,uit ,rutra i*i impoitum) ed e1 divina
praeordinatione) et antequam naceretur) ut patet "c. I) !:/ et
voca*i nomen eiu Ioannem) di1it Angelu ad 3achariam. Unde
potet dicere illud I. 0"I0) !/ dominu a* utero vocavit me+ et
Eccl. 6I) !</ qui ,uturu et) iam vocatum et nomen eiu. .uod
etiam otendit Evangelita e1 modo loquendi) cum dicit erat)
quantum ad -ei praeordinationem. E1 o,,icii etiam dignitate
decri*itur) cum dicit hic venit in tetimonium+ u*i primo ponitur
o,,icium+ ecundo ratio o,,icii) i*i ut tetimonium perhi*eret de
lumine. O,,icium autem huiu et teti,icandi+ unde dicit hic venit
in tetimonium. U*i notandum et quod -eu et homine) et
omnia quae ,acit) propter e operatur+ Prov. 06I) &/ univera
propter emetipum operatu et dominu+ non quidem ut aliquid
ei accrecat) quia *onorum notrorum non eget) ed ut eiu
*onita mani,etetur in omni*u a e ,acti) inquantum per ea
quae ,acta unt) intellecta conpiciuntur+ empiterna eiu virtu)
et divinita+ Rom. I) ;<. Ait ergo quaeli*et creatura in tetimonium
-ei) inquantum quaeli*et creatura et tetimonium quoddam
divinae *onitati. Et quidem magnitudo creaturae tetimonium
quoddam et divinae virtuti et omnipotentiae+ pulchritudo vero
divinae apientiae. Speciali vero modo ordinantur a -eo quidam
homine+ et non olum naturaliter inquantum unt) ed etiam
piritualiter per ua *ona opera -eo tetimonium ,erunt. Unde
omne ancti viri tete unt -ei) inquantum propter eorum *ona
opera -eu gloriou apud homine e,,icitur+ Matth. 6) !8/ ic
luceat lu1 vetra coram homini*u) ut videant opera vetra *ona)
et glori,icent patrem vetrum qui in caeli et. Sed tamen illi) qui
participant non olum dona -ei in eipi per gratiam -ei *ene
operando) ed etiam di,,undunt ad alio dicendo) movendo et
e1hortando) pecialiu unt tete -ei. I. 0"III) %/ omnem qui
invocat nomen meum) in laudem meam creavi illum. Ioanne ergo
venit in tetimonium ad hoc) ut in alio di,,underet dona -ei) et
annuntiaret laudem. Hoc autem o,,icium Ioanni) cilicet
teti,icandi) et valde magnum) quia nullu potet de aliquo
teti,icari) nii eo modo quo illud participat+ in,ra III) !!/ quod
cimu loquimur) et quod vidimu tetamur. Unde tetimonium
perhi*ere divinae veritati) indicium et cognitioni ipiu
veritati. Et inde et quod etiam Chritu hoc o,,icium ha*uit+
in,ra 06III) :%/ ad hoc veni) et in hoc natu um) ut tetimonium
perhi*eam veritati. Sed aliter Chritu) et aliter Ioanne. Chritu
enim ut ipum lumen comprehenden) immo ipum lumen
e1iten+ Ioanne vero) ut ipum lumen participan tantum. Et
ideo Chritu per,ecte tetimonium perhi*et) et per,ecte
mani,etat veritatem) Ioanne vero et alii ancti inquantum ipam
veritatem divinam participant. Et ergo magnum o,,icium Ioanni
et e1 participatione divini lumini et e1 imilitudine ad Chritum)
qui hoc o,,icio uu ,uit. I. "6) &/ ecce tetem populi dedi eum)
ducem ac praeceptorem genti*u. Ratio autem huiu o,,icii
ponitur) cum dicit ut tetimonium perhi*eret de lumine. U*i
ciendum et) quod alicui rei tetimonium perhi*etur duplici de
caua. Una caua potet ee e1 parte rei) cui tetimonium
adhi*etur) puta i et du*ia) vel incerta+ alia caua et e1 parte
audientium) i unt duri et tardi corde ad credendum. Ioanne
vero in tetimonium quidem venit non propter ipam rem) cui
tetimonium perhi*e*at) quia lumen erat. Unde dicit ut
tetimonium perhi*eret de lumine) non de re o*cura ed de re
mani,eta. 6enit ergo in tetimonium propter ipo qui*u
teti,ica*atur) ut omne crederent per eum) cilicet Ioannem. 2am
icut lumen non olum in eipo et per e vii*ile et) ed etiam
omnia alia per ipum videri pount) ita ver*um -ei non olum in
e lumen et) ed etiam et omnia mani,etan quae
mani,etantur. Cum enim unumquodque mani,etetur per uam
,ormam et cognocatur) omne autem ,ormae int ,ormae int per
ver*um) quod et ar plena rationum viventium/ et ergo lumen)
non olum in e) ed omnia mani,etan+ Eph. 6) !:/ omne quod
mani,etatur) lumen et. Congrue autem Evangelita ,ilium dicit
lumen) quia venit lumen ad revelationem gentium) "c. II) :;.
Supra autem di1it ,ilium -ei ver*um) quo pater dicit e) et omnem
creaturam. Unde cum proprie it lu1 hominum) et hic Evangelita
de eo agat ecundum quod venit ad alutem hominum
procurandam) congrue intermittit hoc nomen ver*um) cum
loquitur de ,ilio) et dicit illud lumen. Sed i itud lumen u,,icien
et per e omnia mani,etare) non olum eipum) quid ergo
indige*at ut teti,icaretur9 2on ergo necearia unt tetimonia
Ioanni et prophetarum de Chrito. Repondeo dicendum) quod
haec o*iectio et Manichaeorum) qui volunt detruere vetu
tetamentum. Unde a ancti contra ho multiple1 ratio
aignatur) quare Chritu tetimonium prophetarum voluit
ha*ere. Origene quidem aignat tre ratione ad hoc. Primo
quidem quod -eu vult aliquo tete ha*ere) non quod ipe
eorum tetimonio indigeat) ed ut eo no*ilitet quo contituit
tete+ icut videmu etiam in ordine univeri) quod -eu
producit aliquo e,,ectu per caua media) non quia ipe
impoten it ad eo immediate producendo) ed quia ad
no*ilitanda ipa caua media ei caualitati dignitatem
communicare dignatur. Sic ergo) eti -eu potuerit omne
homine illuminare per e et in cognitionem uam adducere) ut
tamen de*itu ordo ervaretur in re*u) et ut aliquo homine
no*ilitaret) voluit divinam cognitionem ad homine per aliquo
homine devenire. I. 0"III) !</ vere vo tete mei eti) dicit
dominu. Secunda ratio et) quia Chritu illu1it mundo per
miracula/ quae quidem) quia in tempore ,acta erant) temporaliter
tranierunt) neque pervenerunt ad omne. 6er*a vero
prophetarum commendata Scripturae) poterant non olum ad
praeente) ed etiam ad potero pervenire. 6oluit ergo dominu
homine ad cognitionem ver*i venire per tetimonia
prophetarum) ut non olum praeente) ed etiam ,uturi de ipo
illuminarentur+ et ideo ignanter dicit ut omne crederent per
illum) non olum praeente) ed etiam ,uturi. Tertia ratio et)
quia homine unt diverae conditioni) et diverimode ad
veritati cognitionem perducti et dipoiti. .uidam namque ad
veritati cognitionem magi perducuntur per igna et miracula+
quidam vero magi per apientiam+ unde I Cor. I) ;;/ Iudaei igna
petunt) et 4raeci apientiam quaerunt. Ut ergo dominu omni*u
otenderet viam aluti) utramque viam pandere voluit) cilicet
ignorum et apientiae) ut qui non perducerentur ad viam aluti
per miracula in veteri et novo tetamento ,acta) altem per viam
apientiae) ut in propheti et alii acrae Scripturae li*ri) ad
veritati cognitionem perveniant. .uarta ratio et Chr7otomi)
quia cilicet homine in,irmi intellectu) veritatem et cognitionem
-ei eipa capere non pount+ unde voluit -eu ei
condecendere et illuminare quodam homine de divini prae
alii) ut a* ei humano modo cognitionem de divini acciperent)
quorum cognitionem in eipi attingere non vale*ant. Et ideo
dicit ut omne crederent per illum. .uai dicat/ venit in
tetimonium) non propter ipum lumen) ed propter ipo
homine) ut cilicet crederent per illum. Sic ergo patet idonea
ee et congruentia tetimonia prophetarum) et ideo recipienda
utpote no*i necearia ad veritati cognitionem. -icit autem
crederent quia et duple1 participatio divini lumini. Una cilicet
per,ecta) quae et in gloria) P. 0006) v. !</ in lumine tuo
vide*imu lumen) alia et imper,ecta) quae cilicet ha*etur per
,idem) quia venit in tetimonium. -e iti duo*u modi dicitur I
Cor. 0III) !;/ videmu nunc per peculum in aenigmate+ tunc
autem ,acie ad ,aciem+ et i*idem dicitur/ nunc cognoco e1 parte+
tunc autem cognocam icut et cognitu um. Itorum autem
modorum prior et modu participationi per ,idem+ quia per
ipam pervenitur ad peciem. Unde I. 6II) ') ecundum aliam
litteram/ nii credideriti) non intelligeti+ u*i notra ha*et/ i non
credideriti) non permane*iti. II Cor. c. III) !$/ no autem omne
revelata ,acie gloriam domini peculante) in eamdem imaginem)
cilicet quam perdidimu) tran,ormamur a claritate in claritatem+
4loa/ a claritate ,idei) in claritatem peciei. -icit ergo ut omne
crederent per illum+ non ut omne viderent illum per,ecte tatim)
ed ut primo per ,idem credendo) et potea per peciem in patria
per,ruendo. -icit autem per eum) ut otendat di,,erentiam eiu ad
Chritum. Chritu enim venit) ut omne crederent in eum+ in,ra
6II) v. :$/ qui credit in me) icut dicit Scriptura) ,lumina de ventre
eiu ,luent aquae vivae. Ioanne vero ut omne crederent) non
quidem in eum) ed in Chritum per eum. Sed contra. 2on omne
crediderunt per illum. Si ergo venit ut omne crederent per illum)
,rutra venit. Repondeo dicendum) quod quantum et e1 parte
-ei mittenti) et e1 parte Ioanni venienti) u,,icien modu
adhi*itu et omni*u perveniendi ad ,inem+ ed e1 parte eorum
qui oculo uo tatuerunt declinare in terram) et noluerunt
videre ipum lumen) de,ectu ,uit) quia non omne crediderunt.
"icet autem Ioanne) de quo tot dicta unt) et quod miu a -eo)
magnu it) nihilominu tamen eiu adventu non et u,,icien
homini*u ad alutem+ quia alu homini in hoc conitit) quod
participet ipam lucem. Unde) et i Ioanne lu1 ,uiet) u,,eciet
homini*u ad alutem eiu adventu+ ed ipe non erat lu1+ unde
dicit non erat ille lu1. Et ideo necearia erat lu1) quae u,,iceret
homini*u ad alutem. 6el aliter. Ioanne venit ut tetimonium
perhi*eret de lumine. Conuetum et autem teti,icantem ee
maiori auctoritati) quam ille cui perhi*et tetimonium. 2e ergo
credatur Ioannem ee maiori auctoritati) quam Chritu) dicit
Evangelita non erat ille lu1) ed ut tetimonium perhi*eret de
lumine. Tetatur enim non quia maior) ed quia notior) etiami it
minor. Sed quaeritur de hoc quod dicit non erat ille lu1. Contra
dicitur Eph. 6) $/ erati aliquando tene*rae) nunc autem lu1 in
domino+ et Matth. 6) !&/ vo eti lu1 mundi. Sunt ergo Ioanne)
et apotoli) et omne *oni) lu1. Repondeo. .uidam dicunt quod
Ioanne non erat lu1 cum articulo) quia hoc et oliu -ei
proprium+ ed i lu1 ponatur ine articulo) erat Ioanne et omne
ancti ,acti lu1. .uod et dictu/ ,iliu -ei et lu1 per eentiam)
Ioanne vero et omne ancti per participationem. Et ideo quia
Ioanne participa*at verum lumen) congruenter tetimonium
perhi*e*at de lumine/ igni enim convenientiu mani,etatur per
aliquod ignitum quam per aliquid aliud) et color per coloratum.
"ectio 5
#$%&;:( Super Io.) cap. ! l. 5
Superiu egit Evangelita de praecurore) et tete ver*i incarnati+
in parte vero ita agit de ipo ver*o incarnato/ et circa hoc tria
,acit. Primo otendit adventu ver*i neceitatem+ ecundo e1
adventu ver*i collatam no*i utilitatem) i*i in propria venit+ tertio
veniendi modum) i*i et ver*um caro ,actum et. 2eceita autem
adventu ver*i videtur ee de,ectu divinae cognitioni) quae in
mundo erat. Unde hanc neceitatem ui adventu aignat)
dicen) in,ra 06III) :%/ in hoc natu um) et ad hoc veni. Ad
ininuandum ergo hunc divinae cognitioni de,ectum) duo ,acit
Evangelita. Primo otendit quod ite de,ectu non et e1 parte
-ei) neque e1 de,ectu ver*i+ ecundo otendit quod et e1 parte
hominum) i*i et mundu eum non cognovit. .uod autem non
,uerit de,ectu e1 parte -ei et ver*i) quin homine -eum
cognocerent et illuminarentur a ver*o) otendit e1 tri*u. Primo
e1 ipiu divinae luci e,,icacia) quia erat lu1 vera) quae illuminat
omnem hominem venientem in hunc mundum+ ecundo e1 ipiu
divinae luci praeentia) quia in mundo erat+ tertio e1 eiu
evidentia) quia mundu per ipum ,actu et. 2on ,uit ergo
de,ectu divinae cognitioni in mundo e1 parte ver*i) quia e,,ica1
et. Unde primo otendit rationem huiu e,,icaciae) quia erat lu1
vera+ ecundo ipam eiu e,,icaciam) quia illuminat omnem
hominem venientem in hunc mundum. Et enim e,,ica1 divinum
ver*um ad illuminandum) quia erat lu1 vera. .uomodo autem
ver*um it lu1) et quomodo it lu1 hominum) quia upra ati
e1planatum et) uper,luum et ad praeen reiterare. Itud
tamen ad praeen et dicendum) quomodo it lu1 vera.
2otandum et ergo ad huiumodi evidentiam) quod verum in
Scriptura tri*u opponitur. Aliquando enim dividitur contra
,alum) icut illud Eph. I6) ;5/ deponente mendacium) loquimini
veritatem. Aliquando autem dividitur contra ,igurale) icut illud
in,ra I) !%/ le1 per Mo7en data et+ gratia et verita per Ieum
Chritum ,acta et) quia verita ,igurarum legi ,acta et per
Chritum. Aliquando vero dividitur contra participan) icut illud I
Ioan. ult.) ;</ ut imu in vero ,ilio eiu+ qui cilicet non et ,iliu
per participationem. Auit autem ante adventum ver*i in mundo
quaedam lu1) quam cilicet philoophi e ha*ere iacta*ant+ ed
haec quidem ,ala ,uit) quia) ut dicitur Rom. I) ;!/ evanuerunt in
cogitationi*u ui) et o*curatum et inipien cor eorum+
dicente enim e ee apiente) tulti ,acti unt+ Ier. 0) !&/
tultu ,actu et omni homo a cientia ua. Auit etiam quaedam
alia lu1) quam gloria*antur e ha*ere Iudaei e1 doctrina legi+ ed
haec quidem lu1 erat lu1 ,igurali+ He*r. 0) !/ um*ram ha*en le1
,uturorum *onorum) non ipam imaginem rerum. Erat etiam in
Angeli et in ancti homini*u lu1 quaedam) inquantum
pecialiori modo per gratiam -eum cognoce*ant+ ed haec lu1
participata erat+ Io* 006) :/ uper quem non replendet lumen
illiu9 .uai dicat/ quicumque lucidi unt) intantum lucent
inquantum participant lumen illiu) idet -ei. Sed ver*um -ei non
erat lu1 ,ala) non ,igurali) non participata) ed lu1 vera) idet per
eentiam uam. Et ideo dicit erat lu1 vera. In quo quidem
e1cluditur duple1 error) cilicet Photini) qui Chritum opinatu et
e1 virgine initium umpie. Et ideo ne aliqui hoc upicari
poet) Evangelita loquen de incarnatione ver*i) dicit erat lu1
vera) cilicet a* aeterno) non olum ante virginem) ed ante
omnem creaturam. E1cluditur etiam error Arii et Origeni
dicentium Chritum non ,uie verum -eum) ed per
participationem tantum. .uod i verum eet) non eet lu1 vera)
ut Evangelita dicit. Sicut enim dicitur I Io. I) 5/ -eu lu1 et) non
per participationem) ed lu1 vera. Si ergo ver*um erat lu1 vera)
mani,etum et illud ee -eum verum. Patet ergo ratio e,,icaciae
divini ver*i ad divinam cognitionem cauandam. E,,icacia autem
ipiu ver*i et) quia illuminat omnem hominem venientem.
Omne enim quod et per participationem) derivatur a* eo quod
et per eentiam uam tale+ ut omne ignitum et hoc per
participationem igni) qui et igni per uam naturam. .uia ergo
ver*um et lu1 vera per uam naturam) oportet quod omne lucen
luceat per ipum) inquantum ipum participat. Ipe ergo illuminat
omnem hominem venientem in hunc mundum. Sciendum et
autem ad horum intellectum) quod mundu in Scriptura accipitur
tri*u modi. Aliquando enim ratione uae creationi) icut hic
in,eriu ait Evangelita mundu per ipum ,actu et. Aliquando
autem ratione uae per,ectioni) ad quam per Chritum pertingit)
icut illud II Cor. 6) !'/ -eu erat in Chrito mundum reconcilian
i*i. Aliquando ratione uae perveritati icut illud I Io. 6) !'/
totu mundu in maligno poitu et. Illuminatio eu illuminari
per ver*um) intelligitur dupliciter/ cilicet de lumine naturali
cognitioni) de quo dicitur in P. I6) %/ ignatum et uper no
lumen vultu tui) domine. Item de lumine gratiae) de quo dicitur
I. "0) !/ illuminare) Ierualem. Hi dua*u ditinctioni*u
uppoiti) ,acile olvitur du*itatio quae e1 iti oritur. Cum enim
dicit Evangelita illuminat omnem hominem) videtur u*ee
,alum) cum adhuc multi int in mundo tene*roi. Si ergo no)
memore dictarum ditinctionum) accipiamu mundum ecundum
quod ponitur ratione uae creationi+ et illuminare) ecundum
quod accipitur pro lumine naturali rationi) ver*um Evangelitae
nullam ha*et calumniam/ quia homine omne veniente in hunc
mundum eni*ilem illuminantur lumine naturali cognitioni e1
participatione huiu verae luci) a qua derivatur quicquid de
lumine naturali cognitioni participatur a* homini*u. Utitur
autem Evangelita hoc modo loquendi) ut dicat venientem in hunc
mundum) non quod homine vi1ient aliquo tempori patio
e1tra mundum) et potea venirent in mundum) cum hoc it contra
ententiam apotoli) Rom. I0) !!/ cum enim nondum nati eent)
aut aliquid egient *oni) aut mali >ut ecundum electionem
propoitum -ei maneret?) non e1 operi*u) ed e1 vocante dictum
et et cetera. Unde cum non egient aliquid antequam nati
eent) mani,etum et quod anima non et antequam corpori
coniungatur. -icit ergo venientem in hunc mundum) ut otendat
quod homine illuminantur a -eo) ecundum hoc cilicet quod
veniunt in mundum) idet ecundum intellectum qui et a*
e1trineco. Homo enim e1 duplici natura contituitur) corporali
cilicet et intellectuali/ et ecundum corporalem quidem naturam)
eu eni*ilem) illuminatur homo lumine corporeo et eni*ili+
ecundum animam vero et intellectualem naturam) illuminatur
lumine intellectuali et pirituali. Cum ergo homo) ecundum
naturam corporalem non veniat in hunc mundum) ed it e1
mundo) ed ecundum intellectualem naturam) quae et a*
e1trineco) ut dictum et) it a -eo per creationem) unde dicitur
Eccle. 0II) %/ donec omni caro in uam revertatur originem) et
piritu dirigatur ad -eum qui ,ecit illum/ otendit Evangelita
quod haec illuminatio et ecundum illud quod et a* e1trineco)
cilicet ecundum intellectum) cum dicit venientem in hunc
mundum. Si vero accipiatur illuminari pro lumine gratiae) ic hoc
quod dicitur) illuminat omnem hominem potet tripliciter e1poni.
Uno modo) ecundum Origenem in illa Hom. aquila grandi)
e1ponitur hoc modo) ut accipiamu mundum ratione uae
per,ectioni) ad quam perducitur homo reconciliatu per
Chritum. Et tunc dicitur illuminat omnem hominem venientem)
per ,idem) in hunc mundum) piritualem) cilicet Eccleiam
illuminatam lumine gratiae. Alio modo) ecundum
Chr7otomum) e1ponitur) accipiendo mundum ratione uae
creationi) et tali et enu/ illuminat) cilicet ver*um) quantum
de e et) quia e1 parte ua nulli deet) imo vult omne alvo
,ieri) et ad agnitionem veritati venire) ut dicitur I Tim. II) &)
omnem hominem venientem) idet qui nacitur in hunc mundum
eni*ilem. .uod i aliqui non illuminatur) e1 parte homini et)
avertenti e a lumine illuminante. Tertio modo) ecundum
Augutinum) e1ponitur) ut l7 omnem it ditri*utio accommoda.
Ut it enu illuminat omnem hominem venientem in hunc
mundum) non impliciter) ed omnem hominem) qui illuminatur)
cilicet quia nullu illuminatur nii a ver*o. -icit ergo) ecundum
Augutinum) venientem) ut aignet rationem quare homo indiget
illuminari+ accipiendo tamen mundum ratione uae perveritati
et de,ectu. .uai dicat/ ideo indiget illuminari) quia venit in hunc
mundum) perveritate et de,ecti*u tene*roum et ignorantia
plenum. -e mundo pirituali primo homini+ "c. I) %'/ illuminare
hi) qui in tene*ri et in um*ra morti edent. -etruitur autem
per ver*a praedicta error Manichaei ponenti) homine a principio
contrario) idet -ia*olo) in mundo creato ,uie/ quia i homo
,uiet creatura -ia*oli) venien in mundum) non illuminaretur a
-eo) ive a ver*o+ quia Chritu venit in mundum) ut diolvat
opera -ia*oli+ I Io. III. Sic ergo patet e1 e,,icacia divini ver*i)
quod de,ectu cognitioni in homini*u non et e1 parte ipiu
ver*i/ quia ad omne illuminando e,,ica1 et) cum it lu1 vera
quae illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum. Sed
ne creda de,ectum ipum ee e1 remotione eu a*entia verae
luci) hoc e1cluden Evangelita) u*dit/ in mundo erat. Simile
huic ha*etur Act. 06II) ;%/ non longe et a* unoquoque notrum)
cilicet -eu) in ipo enim vivimu) et movemur) et umu. .uai
dicat Evangelita/ ver*um divinum e,,ica1 et et praeen et ad
illuminandum. 2otandum vero quod in mundo dicitur aliquid ee
tripliciter. Uno modo per continentiam) icut locatum in loco+ in,ra
c. 06II) !!/ hi in mundo unt. Alio modo) icut par in toto+ nam
par mundi dicitur ee in mundo) etiami non it locata+ icut
u*tantiae upernaturale) licet localiter non int in mundo)
tamen unt ut parte P. C0"6) v. 8/ qui ,ecit caelum et terram)
mare et omnia quae in ei unt. 2eutro autem itorum modorum
lu1 vera in mundo erat) quia nec locali et) nec par univeri/
immo quodammodo >ut ita liceat loqui?) totum univerum et
par) *onitatem eiu partialiter participan. Erat ergo in mundo
tertio modo) icut caua e,,icien et conervan+ Ier. 00III) ;&/
caelum et terram ego impleo. Sed tamen aliter et de ver*o
agente et cauante omnia) et aliter de alii agenti*u. 2am alia
agentia operantur ut e1trinecu e1itentia/ cum enim non agant
nii movendo et alterando aliquo modo quantum ad ea quae unt
e1trineca rei) ut e1trineca operantur. -eu vero operatur in
omni*u ut interiu agen) quia agit creando. Creare autem et
dare ee rei creatae. Cum ergo ee it intimum cuili*et rei)
-eu) qui operando dat ee) operatur in re*u ut intimu agen.
In mundo ergo erat ut dan ee mundo. Conuetum et autem
dici -eum ee in omni*u per eentiam) praeentiam et
potentiam. Ad cuiu intellectum ciendum et quod per potentiam
dicitur ee aliqui in omni*u quae u*duntur potentiae eiu/
icut re1 dicitur ee in toto regno i*i u*iecto) per uam
potentiam+ non tamen i*i et per praeentiam) neque per
eentiam. Per praeentiam dicitur ee in omni*u quae unt in
conpectu eiu) icut re1 dicitur ee per praeentiam in domo
ua. Per eentiam vero dicitur ee in illi re*u) in qui*u et
ua u*tantia/ icut et re1 in uno loco determinato. -icimu
enim -eum ee u*ique per potentiam) quia omnia eiu potetati
u*duntur+ P. C0006III) $/ i acendero in caelum) tu illic e >...?.
Si umpero penna mea diluculo et ha*itavero in e1tremi
mari/ etenim illuc manu tua deducet me et tene*it me de1tera
tua. Per praeentiam vero) quia omnia nuda et aperta unt oculi
eiu) quae unt in mundo) ut ha*etur He*r. I6) !:. Per eentiam
autem) quia eentia ua intima et omni*u re*u/ oportet enim
de neceitate omne agen) inquantum agen) immediate
coniungi uo e,,ectui) cum moven et motum oporteat imul ee.
-eu autem actor et et conervator omnium ecundum ee
uniucuiuque rei. Unde) cum ee rei it intimum in quali*et re)
mani,etum et quod -eu per eentiam uam) per quam omnia
creat) it in omni*u re*u. 2otandum autem quod Evangelita
ignanter utitur hoc ver*o erat) cum dicit in mundo erat)
otenden a* initio creaturae emper ipum ,uie in mundo)
cauan et conervan omnia/ quia i ad momentum u*traheret
-eu virtutem uam a re*u conditi) omnia in nihilum
redigerentur) et ee deinerent. Unde Origene ati ad hoc
congruo e1emplo utitur) dicen quod icut e ha*et vo1 humana
ad ver*um humanum in mente conceptum) ic e ha*et creatura
ad ver*um divinum/ nam icut vo1 notra et e,,ectu ver*i
concepti in mente notra) ita et creatura et e,,ectu ver*i in
divina mente concepti+ di1it enim et ,acta unt. P. C0"6III) v. 5.
Unde icut videmu quod tatim) de,iciente ver*o notro) vo1
eni*ili de,icit) ita i virtu ver*i divini u*traheretur a re*u)
tatim re omne in ipo momento de,icerent+ et hoc quia et
portan omnia ver*o virtuti uae) He*r. I) :. Sic ergo patet quod
de,ectu divinae cognitioni non et in homini*u e1 ver*i
a*entia) quia in mundo erat+ non et etiam e1 ver*i invii*ilitate
eu occultatione) quia ,ecit opu) in quo imilitudo evidenter
relucet) cilicet mundum. Sap. 0III) 5/ a magnitudine peciei et
creaturae cognoci*iliter poterit eorum creator videri+ et Rom. I)
;</ invii*ilia -ei per ea quae ,acta unt intellecta conpiciuntur.
Et ideo tatim Evangelita u*iungit et mundu per ipum ,actu
et) ut cilicet in ipo lu1 ipa mani,etaretur. Sicut in arti,icio
mani,etatur ar arti,ici) ita totu mundu nihil aliud et quam
quaedam repraeentatio divinae apientiae in mente patri
conceptae+ Eccli. I) !</ parit illam uper omnia opera ua. Sic
ergo patet quod de,ectu divinae cognitioni non et e1 parte
ver*i) quia e,,ica1 et) cum it lu1 vera+ praeen et) quia in
mundo erat+ eviden et) quia mundu per ipum ,actu et. Unde
autem it huiu de,ectu) otendit Evangelita conequenter) cum
dicit et mundu eum non cognovit+ quai dicat) non et e1 parte
ipiu) ed e1 parte mundi) qui eum non cognovit. -icit autem
eum in ingulari) quia upra ver*um di1erat non olum lucem
hominum) ed -eum/ unde cum dicit eum) intelligit -eum.
Ponitur autem hic mundu pro homine/ Angeli namque
cognoverunt eum intelligendo+ elementa cognoverunt eum
o*ediendo+ ed mundu) idet homo ha*itator mundi) eum non
cognovit. Et poumu hunc de,ectum cognitioni divinae re,erre
vel ad naturam homini) vel ad culpam. Ad naturam quidem) quia
licet omnia haec praedicta au1ilia data int homini) ut ducatur in
cognitionem -ei) tamen ratio humana in e de,icien et a* hac
cognitione+ Io* 0006I) v. ;5/ unuquique intuetur eum procul+ et
iterum i*i/ ecce -eu magnu vincen cientiam notram. Sed i
aliqui eum cognoverunt) hoc ,uit non inquantum ,uerunt in
mundo) ed inquantum ,uerunt upra mundum) et tale qui*u
dignu non erat mundu) quia mundu eum non cognovit. Et et
quai ratio quare a* homini*u -eu non cognocitur. Et ic
mundu accipitur pro inordinato mundi amore+ quai dicat
mundu eum non cognovit. Unde i aliquid aeternum in mente
perceperunt) hoc ,uit inquantum non erant de hoc mundo. Si vero
re,eratur ad culpam homini) tunc hoc quod di1it mundu eum
non cognovit) et quai ratio quare a* homini*u -eu non
cognocitur+ et ic accipitur mundu pro inordinato mundi
amatore. .uai dicat mundu eum non cognovit) quia unt mundi
amatore. Amor enim mundi) ut dicit Augutinu) ma1ime retrahit
a -ei cognitione+ quia amor mundi inimicum -ei contituit) Iac. c.
I6) &. .ui autem non diligit -eum) non potet eum cognocere+ I
Cor. II) !&/ animali homo non percipit ea quae unt piritu -ei.
2otandum autem quod e1 hoc olvitur quaetio gentilium) qui
vane quaerunt/ i a pauci tempori*u ,iliu -ei pro alute
humana mundo innotuit) videtur quod ante tempu illud naturam
humanam depiceret. .ui*u dicendum et quod non depe1it)
ed emper ,uit in mundo) et quantum in e et) cognoci*ili et
a* homini*u+ ed quod aliqui eum non cognoverunt) ,uit eorum
culpa) quia mundi amatore erant. 2otandum etiam quod
Evangelita loquitur de incarnatione ver*i) ut otendat idem ee
ver*um incarnatum) et quod erat in principio apud -eum et -eu.
Reumit quae de ipo upra di1erat. I*i enim di1erat quod ver*um
erat lu1 hominum+ hic vero dicit quod erat lu1 vera. I*i quod
omnia per ipum ,acta unt+ hic vero et mundu per ipum ,actu
et. Supra vero di1it) quod ine ipo ,actum et nihil) idet)
ecundum unam e1poitionem) omnia conervan+ hic vero dicit
in mundo erat) mundum et omnia crean et conervan. I*i di1it/
et tene*rae eam non comprehenderunt+ hic vero et mundu eum
non cognovit. Et ideo totum hoc quod equitur a* illo loco erat lu1
vera) videtur quaedam e1plicatio uperiorum. Poumu etiam e1
praedicti accipere triplicem rationem) quare -eu voluit
incarnari. Una et perverita humanae naturae) quae e1 ui
malitia iam o*tene*rata erat vitiorum et ignorantiae o*curitate.
Unde upra di1erat quod tene*rae eam non comprehenderunt.
6enit ergo in carnem -eu) ut tene*rae poent apprehendere
lucem) idet cognitionem eiu pertingere. I. I0) ;/ populu) qui
am*ula*at in tene*ri) vidit lucem magnam. Secunda propter
inu,,icientiam prophetici tetimonii. 6enerunt enim prophetae)
venerat Ioanne+ ed u,,icienter illuminare non poterant) quia
non erat ille lu1. Unde necearium erat ut pot prophetarum
vaticinia) pot Ioanni adventum) lu1 ipa veniret) et ui
cognitionem mundo traderet+ et hoc et quod apotolu dicit)
He*r. I) !/ multi,arie) multique modi olim -eu loquen
patri*u in propheti) noviime locutu et no*i in ,ilio+ et II
Petr. I) !'/ ha*eti propheticum ermonem) cui *ene ,aciti
attendente) donec die illucecat. Tertia propter creaturarum
de,ectum. 2am creaturae inu,,iciente erant ad ducendum in
cognitionem creatori+ unde mundu per ipum ,actu et) et
ipum non cognovit. Unde necearium erat ut ipe creator per
carnem in mundum veniret) et per eipum cognoceretur/ et hoc
et quod apotolu dicit) I Cor. I) ;!/ nam) quia in -ei apientia
mundu non cognovit per apientiam -eum) placuit -eo per
tultitiam praedicationi alvo ,acere credente.
"ectio 8
#$%&;&( Super Io.) cap. ! l. 8
Aignata neceitate incarnationi ver*i) conequenter
Evangelita mani,etat utilitatem e1 ipa incarnatione a*
homini*u conecutam. Et primo ininuat luci adventum) quia in
propria venit+ ecundo hominum occurum) i*i et ui eum non
receperunt+ tertio ,ructum e1 adventu luci allatum) i*i dedit ei
potetatem ,ilio -ei ,ieri. Otendit ergo quod lu1 quae erat
praeen in mundo et eviden eu mani,eta per e,,ectum) non
tamen cognoce*atur a mundo. Et ideo venit in propria) ut
cognoceretur. Sed ne) cum dicit venit) intelligere motum
localem hoc modo) ut cilicet venerit quai deinen ee u*i
priu erat) et denuo incipien ee) u*i priu non erat) dicit
Evangelita in propria+ idet in ea quae erant ua) quae ipe ,ecit+
et venit ipe) u*i erat. In,ra 06I) ;$/ e1ivi a patre) et veni in
mundum. 6enit) inquam) in propria) idet in Iudaeam) ecundum
quodam) quae quidem peciali modo ua erat+ P. "006) ;/ notu
in Iudaea -eu+ I. 6) %/ vinea domini e1ercituum) domu Irael
et. Sed meliu et ut dicatur) propria) idet in mundum a* eo
creatum+ P. 00III) !/ domini et terra. Sed i priu erat in mundo)
quomodo venit in mundum9 Repondeo) dicendum quod venire in
aliquem locum dicitur dupliciter) cilicet vel quod aliqui veniat
u*i nullo modo priu ,uerat) vel quod u*i aliquo modo priu
,uerat) incipiat ee quodam novo modo. Sicut re1) qui priu erat
in civitate aliqua ui regni per potentiam) ad illam potmodum
venien peronaliter) dicitur venire u*i priu erat/ venit enim per
uam u*tantiam u*i priu erat olum per uam potentiam. Sic
ergo ,iliu -ei venit in mundum) et tamen in mundo erat. Erat
quidem per eentiam) potentiam et praeentiam) ed venit per
carni aumptionem+ erat invii*ili) venit ut eet vii*ili.
-einde cum dicit et ui eum non receperunt) equitur hominum
occuru) qui di,,erenter e ha*uerunt ad venientem. .uia
quidam eum receperunt) non ui+ unde dicitur et ui eum non
receperunt. Sui unt homine) quia a* eo ,ormati+ 4en. II) %/
,ormavit -eu hominem+ P. 0CI0) :/ citote) quoniam dominu
ipe ,ecit no) quia ad eiu imaginem ,acti/ 4en. I) ;8/ ,aciamu
hominem. Sed meliu et ut dicamu ui) idet Iudaei) eum non
receperunt) per ,idem credendo et honorando+ in,ra 6) &:/ ego
veni in nomine patri mei) et non recepiti me+ et in,ra 6III) &'/
ego honori,ico patrem meum) et vo inhonorati me. Sunt
quidem Iudaei) ui) quia a* ipo in populum peculiarem electi+
-eut. 006I) !$/ elegit te dominu in populum peculiarem. Sui
ecundum carnem coniuncti+ Rom. I0) 5/ e1 qui*u Chritu
ecundum carnem. Item ui) a* eo *ene,icii promoti+ I. I) ;/ ,ilio
enutrivi) et e1altavi. Sed licet ui) Iudaei eum non receperunt. 2on
de,uerunt tamen) qui eum receperunt+ unde u*dit quotquot
autem receperunt. Utitur Evangelita hoc modo loquendi) dicen
quotquot) ut otendat ampliorem ee ,actam olutionem) quam
,uerit promiio) quae ,acta ,uit olum ui) cilicet Iudaei+ I.
000III) ;;/ dominu legi,er noter) dominu re1 noter+ ipe
alva*it no. Sed olutio non olum ,uit ,acta ui) ed quotquot
receperunt eum) idet omni*u in eum credenti*u+ Rom. 06) $/
dico autem Chritum minitrum ,uie circumciioni propter
veritatem -ei) ad con,irmanda promiione patrum) idet
patri*u ,acta. 4ente autem uper miericordia) quia
miericorditer unt recepti. -icit quotquot) ut otendat quod
gratia -ei indi,,erenter datur omni*u recipienti*u Chritum+
Act. 0) &5/ ergo in natione gratia piritu ancti e,,ua et. Et non
olum li*eri) ed etiam ervi) non olum maculi) ed etiam
,emini+ 4al. III) ;$/ in Chrito Ieu non et maculu) nec ,emina)
gentili) vel Iudaeu) circumciio et praeputium et cetera. -einde
cum dicit dedit ei potetatem ,ilio -ei ,ieri) equitur ,ructu eiu
adventu. U*i primo ponit ,ructu magni,icentiam) quia dedit ei
potetatem+ ecundo otendit qui*u datur) quia hi qui credunt+
tertio ininuat modum dandi) quia non e1 anguini*u. Et ergo
,ructu adventu ,ilii -ei magnu) quia homine ,iunt per hoc ,ilii
-ei+ 4al. I6) &/ miit -eu ,ilium uum ,actum e1 muliere) ut
adoptionem ,iliorum reciperemu. Et hoc congrue) ut qui umu
,ilii -ei) per hoc quod aimilamur ,ilio) re,ormemur per ,ilium.
-icit ergo dedit ei potetatem ,ilio -ei ,ieri. Ad cuiu
evidentiam ciendum et) quod homine ,iunt ,ilii -ei per
aimilationem ad -eum+ et ideo ecundum triplicem
aimilationem hominum ad -eum homine unt ,ilii -ei. Primo
enim per gratiae in,uionem/ unde quicumque ha*et gratiam
gratum ,acientem) e,,icitur ,iliu -ei+ Rom. 6III) !5/ non enim
accepiti piritum ervituti etc.+ 4al. I6) 8/ quoniam eti ,ilii
-ei) miit -eu piritum ,ilii ui. Secundo aimilamur -eo per
operum per,ectionem) quia qui ,acit opera iutitiae) et ,iliu+
Matth. 6) &&/ diligite inimico vetro. Tertio aimilamur -eo per
gloriae adeptionem) et quantum ad animam per lumen gloriae) I
Io. III) ;/ cum apparuerit) imile ei erimu) et quantum ad corpu)
Phil. III) v. ;!/ re,orma*it corpu humilitati notrae. Unde de
iti duo*u dicitur Rom. 6III) ;:/ adoptionem ,iliorum -ei
e1pectante. Si ergo accipiamu potetatem ,ilio -ei ,ieri
quantum ad operum per,ectionem et gloriae adeptionem) nullam
di,,icultatem ha*e*it ermo) quia cum dicit dedit ei potetatem)
intelligitur de potetate gratiae) qua ha*ita) potet homo ,acere
opera per,ectioni) et adipici gloriam+ quia) ut dicitur Rom. 6I)
;:) gratia -ei vita aeterna. Et ecundum hunc modum dicitur
dedit ei) qui eum receperunt) potetatem) idet in,uionem
gratiae) ,ilio -ei ,ieri) *ene operando) et gloriam acquirendo. Si
vero intelligatur de gratiae in,uione) tunc du*itationem ha*et
hoc quod dicitur dedit ei potetatem) quia non et in potetate
notra ,ieri ,ilio -ei) cum non it in potetate notra gratiam
ha*ere. Hoc ergo quod dicit dedit ei potetatem) aut intelligitur
de potetate naturae/ et hoc non videtur ee verum) quia in,uio
gratiae et upra naturam notram. Aut intelligitur de potetate
gratiae/ et tunc hoc ipum et gratiam ha*ere) quod ha*ere
potetatem ,ilio -ei ,ieri+ et ic non dedit potetatem ,ilio ,ieri
-ei) ed ,ilio -ei ee. Ad quod dicendum quod in datione
gratiae requiritur in homine adulto ad iuti,icationem uam
conenu per motum li*eri ar*itrii/ unde quia in potetate
homini et ut conentiat et non conentiat) dedit ei potetatem.
-edit autem hanc potetatem ucipiendi gratiam dupliciter/
praeparando) et homini*u proponendo. Sicut enim qui ,acit
li*rum) et proponit homini ad legendum) dicitur dare potetatem
legendi+ ita Chritu) per quem gratia ,acta et) ut dicitur in,ra) et
qui operatu et alutem in medio terrae) ut dicitur in P. "00III)
!;) dedit no*i potetatem ,ilio -ei ,ieri per gratiae
uceptionem. Secundo) quia hoc non u,,icit) cum etiam li*erum
ar*itrium indigeat ad hoc quod moveatur ad gratiae
uceptionem) au1ilio gratiae divinae) non quidem ha*ituali) ed
moventi) ideo dat potetatem movendo li*erum ar*itrium
homini) ut conentiat ad uceptionem gratiae) iu1ta illud Thren.
ult.) v. ;!/ converte no) domine) ad te) movendo voluntatem
notram ad amorem tuum) et convertemur. Et hoc modo vocatur
interior vocatio) de qua dicitur Rom. 6III) :</ quo vocavit)
interiu voluntatem intigando ad conentiendum gratiae) ho
iuti,icavit) gratiam in,undendo. .uia vero per hanc gratiam
ha*et homo hanc potetatem conervandi e in divina ,iliatione)
potet et aliter dici/ dedit ei) idet eum recipienti*u) potetatem
,ilio -ei ,ieri) idet gratiam) per quam potente unt in divina
,iliatione conervari+ I Io. ult.) !$/ omni qui natu et e1 -eo) non
peccat) ed gratia -ei) per quam regeneramur in ,ilio -ei)
conervat eum. Sic ergo dedit ei potetatem ,ilio -ei ,ieri) per
gratiam gratum ,acientem) per operum per,ectionem) per gloriae
adeptionem) et haec praeparando) movendo et conervando
gratiam. -einde cum dicit hi qui credunt in nomine eiu)
otenditur qui*u con,eratur ,ructu eiu adventu. Et hoc
quidem potet accipi dupliciter) vel ut it e1poitivum
uperiorum) vel determinativum. E1poitivum quidem) quia
Evangelita di1erat quotquot autem receperunt eum+ ut ergo
otendat quid et recipere eum) quai e1ponendo) conequenter
u*iungit hi qui credunt in nomine eiu+ quai dicat/ hoc et
recipere eum) in eum credere) quia per ,idem Chritu ha*itat in
cordi*u notri) iu1ta illud Eph. III) !%/ ha*itare Chritum per
,idem in cordi*u vetri. Illi ergo receperunt eum) qui credunt in
nomine eiu. Ut determinativum vero ponitur a* Origene in
homilia quae incipit vo1 pirituali. Hoc modo multi recipiunt
Chritum) dicente e ee Chritiano) qui tamen non ,iunt ,ilii
-ei) quia non vere credunt in nomine eiu) ,ala dogmata de
Chrito uggerendo) u*trahendo cilicet aliquid i*i de
divinitate) vel de humanitate) iu1ta illud I Io. c. I6) :/ omni
piritu qui olvit Chritum) e1 -eo non et. Et ideo Evangelita
quai determinando dicit dedit ei) cilicet recipienti*u eum per
,idem) potetatem ,ilio -ei ,ieri) illi tamen) qui credunt in
nomine eiu) idet qui nomen Chriti integrum ervant) ut nihil de
divinitate) vel humanitate Chriti diminuant. Potet etiam hoc
re,erri ad ,ormationem ,idei) ut dicatur hi cilicet dedit
potetatem ,ilio -ei ,ieri) qui credunt in nomine eiu) idet per
,idem charitate ,ormatam opera aluti ,aciunt. Illi enim qui
ha*ent olum ,idem in,ormem) non credunt in nomine eiu) quia
non operantur ad alutem. Sed prima e1poitio) quae accipitur ut
e1poitivum praemiorum) melior et. -einde cum dicit qui non
e1 anguini*u etc.) otenditur qualiter con,eratur homini*u tam
magni,icu ,ructu. .uia enim di1erat quod ,ructu advenienti
luci et poteta ,ieri ,ilio -ei homini*u data+ ,iliu autem
dicitur aliqui e1 eo quod nacitur/ ne aetime eo materiali
generatione naci) dicit non e1 anguini*u. Et licet hoc nomen
angui in "atino non ha*eat plurale) quia tamen in 4raeco ha*et)
ideo tranlator regulam grammaticae ervare non curavit) ut
veritatem per,ecte doceret. Unde non dicit e1 anguine)
ecundum "atino) ed e1 anguini*u+ per quod intelligitur
quicquid e1 anguine generatur) concurren ut materia ad
carnalem generationem. Semen autem) ecundum philoophum)
et ultimi uper,luita ci*i anguinei. Unde ive emen viri) ive
mentruum mulieri) intelligitur per anguinem. Caua vero
motiva ad actum carnalem et volunta e commicentium)
cilicet mari et ,eminae) quia licet actu virtuti generativae
ecundum quod huiumodi) non it u*iectu voluntati)
praeam*ula tamen ad ipum voluntati u*iiciuntur+ et ideo dicit
neque e1 voluntate carni) pro perona mulieri) neque e1
voluntate viri) ut e1 caua e,,iciente ed e1 -eo nati unt+ quai
dicat/ non carnaliter) ed piritualiter ,ilii -ei ,iunt. Accipitur
autem hic caro) ecundum Augutinum) pro muliere) quia icut
caro o*edit piritui) ic mulier de*et o*edire viro+ 4en. c. II) ;:
di1it Adam de muliere/ hoc nunc o e1 oi*u mei. Et
attendendum) ecundum Augutinum) quod icut diipatur
poeio domu) in qua principatur mulier et u*iicitur vir) ita
diipatur homo) cum caro dominatur piritui+ propter quod dicit
apotolu) Rom. 6III) !;/ de*itore umu non carni) ut ecundum
carnem vivamu. -e modo autem dictae generationi carnali
dicitur Sap. 6II) !/ in ventre matri ,iguratu um caro. 6el
poumu dicere quod motivum ad carnalem generationem et
duple1+ unum cilicet e1 parte appetitu intellectivi) quae et
volunta+ aliud a parte enitivi) quod et concupicentia. Ad
deignandum ergo materialem cauam) di1it non e1 anguini*u+
ed ad deignandum cauam e,,icientem quantum ad
concupicentiam) dicit neque e1 voluntate carni+ quamvi
improprie volunta dicatur concupicentia carni) quo tamen
modo dicitur 4al. 6) !%/ caro concupicit adveru piritum et
cetera. Ad deignandum vero appetitum intellectivum dicit non e1
voluntate viri. Sic ergo generatio ,iliorum -ei non et carnali) ed
et pirituali) quia e1 -eo nati unt. I Io. 6) &/ omne quod natum
et e1 -eo vincit mundum. 2ota autem quod haec praepoitio de
emper denotat materialem cauam) et e,,icientem) et etiam
conu*tantialem/ dicimu enim quod ,a*er ,acit cultellum de
,erro) et pater generat ,ilium uum de eipo) quia aliquid ui
concurrit aliquo modo ad generationem. Haec vero praepoitio a
emper denotat cauam moventem. Haec vero praepoitio e1
accipitur ut communi) quia importat cauam materialem et
e,,icientem) non tamen conu*tantialem. Unde quia olu ,iliu
-ei) qui et ver*um) et de u*tantia patri) imo cum patre et
una u*tantia) alii vero ancti) qui unt ,ilii adoptivi) non unt de
eiu u*tantia+ ideo Evangelita utitur hac praepoitione e1)
dicen de alii e1 -eo nati unt+ de ,ilio vero naturali) quod de
patre et natu. 2otandum et etiam quod ecundum ultimam
e1poitionem carnali generationi poumu accipere
di,,erentiam carnali generationi ad piritualem. .uia enim illa
et e1 anguini*u) ideo carnali+ ita vero) quia non et e1
anguini*u) ideo pirituali+ in,ra III) 8/ quod natum et e1 carne)
caro et) et quod natum et e1 piritu) piritu et. Item) quia
materiali generatio et e1 voluntate carni) idet e1
concupicentia) ideo et immunda) et generat ,ilio peccatore+
Eph. II) :/ eramu natura ,ilii irae. Item) quia illa et e1 voluntate
viri) idet homini) ,acit ,ilio hominum+ haec vero) quia et e1
-eo) ,acit ,ilio -ei. Si vero hoc quod dicit dedit ei potetatem)
voluit re,erre ad =aptimum) propter quod in ,ilio -ei
regeneramur) poumu videre in hoc ordinem =aptimi) ut
cilicet primo requiratur ,ide) quod ,it in catechumeni) qui
de*ent primo intrui de ,ide) ut cilicet credant in nomine eiu) et
deinde regenerentur per =aptimum) non quidem e1 anguini*u
carnaliter) ed e1 -eo piritualiter.
"ectio %
#$%&;5( Super Io.) cap. ! l. %
Poita neceitate adventu ver*i in carnem et etiam utilitate)
conequenter Evangelita modum veniendi mani,etat dicen et
ver*um caro ,actum et. Et ecundum hoc continuatur ad hoc
quod di1erat/ in propria venit+ quai dicat/ ver*um -ei in propria
venit. Sed ne creda ipum venie) locum mutando) otendit
modum quo venit) cilicet per incarnationem/ eo enim modo venit)
quo miu et a patre) a quo miu et) inquantum ,actu et
caro. 4al. I6) &/ miit -eu ,ilium uum) ,actum e1 muliere etc.)
u*i dicit Augutinu/ eo mium) quo ,actum. Secundum
Chr7otomum autem continuatur ad illud dedit ei potetatem
etc.+ quai dicat/ i quaeri unde potuit dare hanc potetatem
homini*u) ut ,ilii -ei ,ierent) repondet Evangelita quia ver*um
caro ,actum et) dedit no*i quod poemu ,ilii -ei ,ieri. 4al. I6)
5/ miit -eu ,ilium uum) ut adoptionem ,iliorum -ei
reciperemu. Secundum vero Augutinum continuatur ic ad hoc
quod di1erat ed e1 -eo nati unt/ quai enim dure vide*atur) ut
homine e1 -eo nacerentur) ideo quai in argumentum huiu
dicti) ut cilicet ver*um ee credatur) u*dit Evangelita illud de
quo minu videtur) cilicet quod ver*um caro ,actum et. .uai
dicat/ ne mireri i homine e1 -eo unt nati) quia ver*um caro
,actum et) idet -eu ,actu et homo. 2otandum quod hoc quod
dicitur ver*um caro ,actum et) quidam male intelligente)
umperunt occaionem errori. .uidam namque pouerunt
ver*um ita carnem ,actum ee ac i ipum vel aliquid eiu it in
carnem converum) icut cum ,arina ,it pani) et aer igni. Et hic
,uit Eutiche) qui pouit commi1tionem naturarum in Chrito)
dicen in eo eamdem ,uie -ei et homini naturam. Sed huiu
opinioni ,alita mani,ete apparet) quia) icut et dictum upra)
ver*um erat -eu. -eu autem immuta*ili et) ut dicitur Mal. III)
8/ ego -eu) et non mutor) unde nullo modo potet ee quod in
aliam naturam convertatur. Et ergo dicendum contra Eutichem
ver*um caro ,actum et/ ver*um carnem aumpit) non quod
ipum ver*um it ipa caro+ icut i dicamu/ homo ,actu et
al*u) non quod ipe it ipa al*edo) ed quod al*edinem
aumpit. Auerunt etiam alii qui) licet crederent ver*um non in
carnem mutatum ed quod eam aumpit) tamen di1erunt ipum
aumpie carnem ine anima+ nam i carnem animatam
aumpiet) di1iet Evangelita/ ver*um caro cum anima
,actum et. Et ic ,uit error Arii) qui di1it quod in Chrito non erat
anima) ed ver*um -ei erat i*i loco animae. Et huiu poitioni
,alita apparet) tum quia repugnat acrae Scripturae) quae in
pluri*u loci mentionem ,acit de anima Chriti) icut illud Matth.
006I) :$/ triti et anima mea uque ad mortem+ tum etiam quia
quaedam paione animae recitantur de Chrito) quae in ver*o
-ei nullo modo ee pount) nec etiam in carne ola) icut illud
Matth. 006I) :%/ coepit Ieu taedere) et maetu ee+ tum etiam
quia -eu non potet ee ,orma alicuiu corpori+ nec etiam
Angelu corpori uniri potet per modum ,ormae) cum ecundum
naturam a corpore it eparatu+ anima autem unitur corpori icut
,orma. 2on igitur ver*um -ei corpori ,orma ee potet.
Praeterea) contat quod caro non ortitur peciem carni) nii per
animam/ quod patet) quia recedente anima a corpore homini) eu
*ovi) caro homini vel *ovi) non dicitur caro nii aequivoce. Si
ergo ver*um non aumpit carnem animatam) mani,etum et
quod non aumpit carnem. Sed ver*um caro ,actum et+ ergo
carnem animatam aumpit. Auerunt autem alii) qui) e1 hoc moti)
di1erunt ver*um carnem quidem animatam aumpie) ed
anima enitiva tantum) non intellectiva) loco cuiu in corpore
Chriti di1erunt ver*um ee. Et hic ,uit error Apollinari) qui
quandoque Arium ecutu et) tandem propter auctoritate
praedicta coactu ,uit ponere aliquam animam in Chrito) quae
poet harum paionum ee u*iectum) ita tamen quod ratione
et intellectu careret ed loco horum ver*um eet in homine
Chrito. Sed hoc mani,ete apparet ee ,alum) quia repugnat
auctoritati acrae Scripturae) in qua quaedam dicuntur de Chrito)
quae nec in divinitate) nec in anima enitiva) nec in carne inveniri
pount/ icut illud quod admiratu et) ut dicitur Matth. 6III) !<+
admiratio autem et paio animae rationali et intellectivae) cum
it deiderium cognocendi cauam occultam e,,ectu vii. Sic
igitur) icut trititia cogit in Chrito ponere partem animae
enitivam) contra Arium) ita admiratio cogit ponere in ipo
partem animae intellectivam) contra Apollinarem. Idem etiam
apparet per rationem. Sicut enim non et caro ine anima) ita non
et vera caro humana ine anima humana) quae et anima
intellectiva. Si ergo ver*um aumpit carnem animatam anima
enitiva tantum) et non rationali) non aumpit carnem
humanam/ et ita non poterit dici/ -eu ,actu et homo. Praeterea
ad hoc ver*um humanam naturam aumpit) ut eam repararet.
Ergo id reparavit quod aumpit. Si ergo non aumpit animam
rationalem) non reparaet eam/ et ic nullu ,ructu proveniret
no*i e1 ver*i incarnatione) quod ,alum et. 6er*um ergo caro
,actum et) idet carnem animatam anima rationali aumpit.
Sed ,orte dici/ i ver*um carnem ic animatam aumpit) quare
Evangelita de anima rationali mentionem non ,ecit) ed de carne
olum dicen ver*um caro ,actum et9 Repondeo dicendum quod
propter quatuor ratione Evangelita hoc ,ecit. Primo ad
otendendum veritatem incarnationi contra Manichaeo) qui
dice*ant ver*um non aumpie veram carnem) ed
phantaticam tantum) cum non eet convenien ut *oni -ei
ver*um aumeret carnem) quam ipi dice*ant -ia*oli creaturam.
Et ideo Evangelita) ut hoc e1cluderet) ,ecit de carne pecialiter
mentionem+ icut et Chritu) "c. 00I6) :') e1itimanti*u
dicipuli eum ee phantama) veritatem reurrectioni otendit)
dicen/ piritu carnem et oa non ha*et) icut me videti ha*ere.
Secundo ad demontrandam -ei erga no magnitudinem
*enignitati. Contat enim quod anima rationali magi con,ormi
et -eo quam caro) et quidem magnum pietati acramentum
,uiet i ver*um aumpiet animam humanam) utpote i*i
con,ormem) ed aumere etiam carnem elongatam a implicitate
uae naturae) ,uit multo ampliori) immo inaetima*ili pietati
indicium+ ecundum quod apotolu dicit I ad Tim. III) !8/ et
mani,ete magnum et pietati acramentum) quod mani,etatum
et in carne. Et ideo ut hoc otenderet Evangelita) olum de
carne mentionem ,ecit. Tertio ad demontrandam veritatem et
ingularitatem unioni in Chrito. Alii enim homini*u ancti
unitur quidem -eu) quantum ad animam olum+ unde dicitur
Sap. 6II) v. ;%/ per natione in anima ancta e tran,ert) amico
-ei et propheta contituen. Sed quod ver*um -ei uniretur
carni) hoc et ingulare in Chrito) ecundum illud in P. C0") !</
ingulariter um ego donec traneam+ Io* 006III) !%/ non
adaequa*itur ei aurum. Hanc ergo ingularitatem unioni in
Chrito otendere volen Evangelita) de carne olum mentionem
,ecit) dicen ver*um caro ,actum et. .uarto ad ininuandam
congruitatem humanae reparationi. Homo enim per carnem
in,irma*atur) et ideo Evangelita volen ininuare adventum ver*i
congruum ee notrae reparationi) mentionem de carne
pecialiter ,ecit) ut otenderet quod caro in,irma per carnem ver*i
reparata ,uit+ et hoc et quod apotolu dicit) Rom. 6III) :/ nam
quod impoi*ile erat legi) in quo in,irma*atur per carnem) -eu
,ilium uum mitten in imilitudinem carni peccati) et de peccato
damnavit peccatum in carne. Sed quaeritur) quare Evangelita
non di1it ver*um carnem aumpit) ed potiu ver*um caro
,actum et. Repondeo dicendum) quod hoc ideo ,ecit) ut
e1cluderet errorem 2etorii) qui di1it in Chrito ,uie dua
perona) et duo ,ilio) et alium ee ,ilium virgini/ unde non
concede*at quod *eata virgo eet mater -ei. Sed ecundum hoc
-eu non eet ,actu homo+ quia impoi*ile et quod duorum
ingularium) quae divera unt ecundum uppoitum) unum
praedicetur de alio. Unde i alia et perona ver*i) eu
uppoitum) et alia perona homini) eu uppoitum in Chrito)
tunc non erit verum quod dicit Evangelita ver*um caro ,actum
et. Ad hoc enim ,it aliquid) ut it+ i ergo ver*um non eet homo)
non poet dici quod ver*um it ,actum homo. Et ideo ignanter
Evangelita di1it ,actum et) et non di1it aumpit) ut otendat
quod unio ver*i ad carnem non et tali quali et aumptio
prophetarum) qui non aume*antur in unitatem uppoiti) ed ad
actum propheticum/ ed et tali quod -eum vere ,aceret
hominem) et hominem -eum) idet quod -eu eet homo.
Auerunt et alii) qui non intelligente modum incarnationi)
pouerunt quidem aumptionem praedictam ee terminatam ad
veritatem peronae) con,itente in -eo unam peronam -ei et
homini+ ed tamen dicunt in ipo ,uie dua h7potae) ive
duo uppoita) unum naturae humanae creatum) et temporale)
aliud divinae increatum) et aeternum. Et tali et prima opinio
quae ponitur III Sent. dit. 6I. Sed ecundum hanc opinionem non
ha*et veritatem ita propoitio/ -eu ,actu et homo) et homo
,actu et -eu. Et ideo haec opinio damnata et tamquam
haeretica in quinto Concilio) u*i dicitur/ i qui in domino Ieu
Chrito unam peronam) et dua h7potae di1erit) anathema it.
Et ideo Evangelita) ut omnem aumptionem e1cluderet) quae
non terminatur ad unitatem peronae) utitur hoc ver*o ,actum et.
Si vero quaeri quomodo ver*um et homo) dicendum quod eo
modo et homo quo quicumque aliu et homo) cilicet ha*en
humanam naturam. 2on quod ver*um it ipa humana natura)
ed et divinum uppoitum unitum humanae naturae. Hoc autem
quod dicitur ver*um caro ,actum et) non aliquam mutationem in
ver*o) ed olum in natura aumpta de novo in unitatem
peronae divinae dicit. Et ver*um caro ,actum et) per unionem ad
carnem. Unio autem relatio quaedam et. Relatione autem de
novo dictae de -eo in repectu ad creatura) non important
mutationem e1 parte -ei) ed e1 parte creaturae novo modo e
ha*enti ad -eum. Sequitur et ha*itavit in no*i+ quod quidem
dupliciter ditinguitur a praemii. Primo ut dicatur quod upra
Evangelita egit de ver*i incarnatione) dicen ver*um caro ,actum
et+ hic vero modum incarnationi ininuat) dicen et ha*itavit in
no*i. Secundum enim Chr7otomum et Hilarium) per hoc quod
Evangelita dicit ver*um caro ,actum et) poet aliqui
intelligere quod it converum in carnem) et non int in Chrito
duae naturae ditinctae) ed una tantum natura e1 humana et
divina commi1ta+ ideo Evangelita hoc e1cluden) u*iun1it et
ha*itavit in no*i) idet in notra natura) ut tamen in ua maneret
ditinctum. Illud enim quod in aliquid convertitur) non manet a*
eo in quod convertitur ecundum naturam ditinctum+ quod
autem a* aliquo non ditinguitur) non inha*itat illud+ quia
ha*itare ditinctionem inha*itanti et in quo ha*itat importat.
Sed ver*um ha*itavit in notra natura ergo naturaliter et a* ipa
ditinctum. Et ideo inquantum humana natura a natura ver*i ,uit
in Chrito ditincta) dicitur ha*itaculum divinitati et templum)
iu1ta illud in,ra II) ;!/ hoc autem dice*at de templo corpori ui.
Et quidem) quamvi a praedicti ancti hoc ane dicatur) cavenda
et tamen calumnia quam aliqui e1 hoc incurrunt. 2am antiqui
doctore et ancti) emergente errore circa ,idem ita
pereque*antur) ut interdum viderentur in errore la*i contrario+
icut Augutinu contra Manichaeo) qui detrue*ant li*ertatem
ar*itrii) taliter diputat) quod videtur in haereim Pelagii
incidie. Hoc igitur modo Evangelita Ioanne) ne per hoc quod
di1erat ver*um caro ,actum et) intelligeretur in Chrito con,uio
vel tranmutatio naturarum) u*iun1it et ha*itavit in no*i/ e1
quo ver*o 2etoriu occaionem umen errori) di1it) ,ilium -ei
ic ee unitum homini ut tamen -ei et homini non eet una
perona/ voluit enim quod ver*um per olam inha*itationem per
gratiam ,uerit humanae naturae unitum. E1 hoc autem equitur
quod ,iliu -ei non it homo. Ad quorum evidentiam ciendum et
quod in Chrito duo coniderare poumu) cilicet naturam et
peronam. Secundum naturam autem attenditur in Chrito
ditinctio) non ecundum peronam) quae una et eadem et in
dua*u naturi+ quia humana natura in Chrito ,uit aumpta in
unitatem peronae. Inha*itatio ergo) quam ponunt ancti)
re,erenda et ad naturam) ut dicatur quod ha*itavit in no*i) idet
natura ver*i inha*itavit naturam notram) non ecundum
h7potaim eu peronam) quae et eadem utriuque naturae in
Chrito. .uod autem *laphemat 2etoriu) auctoritate acrae
Scripturae evidenter re,ellitur. Apotolu enim Phil. II) 8 unionem
-ei et homini e1inanitionem vocat) dicen de ,ilio -ei/ qui cum in
,orma -ei eet) non rapinam ar*itratu et e ee aequalem
-eo+ ed emetipum e1inanivit) ,ormam ervi accipien. 2on
autem dicitur -eu e1inaniri -eu e1 eo quod creaturam
rationalem per gratiam inha*itet) quia ic pater et piritu anctu
e1inanirentur) cum et ipi inha*itare hominem dicantur per
gratiam+ dicit enim Chritu de e et de patre loquen) in,ra 0I6)
;:/ ad eum veniemu et manionem apud eum ,aciemu. -e
piritu autem ancto dicit apotolu) I Cor. III) !8/ piritu -ei
ha*itat in no*i. Praeterea) i Chritu peronaliter -eu non
eet) praeumptuoiime di1iet/ ego et pater unum umu+ et
antequam A*raham ,ieret) ego um. Ego autem peronam
loquenti demontrat+ homo autem erat) qui loque*atur+ unum
cum patre praee1ite*at A*rahae. Potet etiam aliter continuari)
ut dicatur quod upra egit de ver*i incarnatione) nunc autem agit
de ver*i incarnati converatione) dicen et ha*itavit in no*i)
idet inter no apotolo converatu et ,amiliariter) ecundum
quod dicit Petru) Act. I) ;!/ in omni tempore quo intravit et e1ivit
inter no dominu Ieu. =aruch I6) :$/ pot haec in terri viu
et. Hoc autem Evangelita addidit propter duo. Primo ut
otendat mira*ilem con,ormitatem ver*i ad homine) inter quo
ic converatu et) ut videretur quai unu e1 ei. 2on olum
enim in natura voluit aimilari homini*u) ed etiam in convictu
et ,amiliari converatione a*que peccato) cum ei voluit ee
imul) ut ic homine uae converationi dulcedine allecto
traheret ad eipum. Secundo ut otendat ui tetimonii
veritatem. Evangelita enim upra de ver*o magna quaedam
di1erat et adhuc multa de eo mira*ilia dicturu erat) et ideo ut
eiu tetimonium credi*iliu ,ieret) accepit quai in veritati
argumentum) e cum Chrito converatum ,uie) dicen et
ha*itavit in no*i. .uai dicat/ *ene poum tetimonium
perhi*ere de ipo quia cum ipo converatu um+ I Io. c. I) !/
quod ,uit a* initio) quod audivimu) quod vidimu oculi notri)
quod perpe1imu) et manu notrae contrectaverunt de ver*o
vitae etc.) et Act. 0) &</ dedit eum mani,etum ,ieri) non omni
populo) ed teti*u praeordinati a -eo idet no*i qui
manducavimu et *i*imu cum illo.
"ectio $
#$%&;8( Super Io.) cap. ! l. $
Poita ver*i incarnatione) hic conequenter Evangelita ininuat
ver*i incarnati evidentiam. Et circa hoc duo ,acit. Primo enim
otendit modum mani,etationi ver*i incarnati+ ecundo
utrumque modum e1ponit) i*i de plenitudine eiu no omne
accepimu. Innotuit autem apotoli ver*um incarnatum
dupliciter. Primo quidem per vium acceperunt de eo notitiam+
ecundo per auditum e1 tetimonio Ioanni =aptitae. Primo ergo
mani,etat quid de ver*o viderunt+ ecundo quid a Ioanne
audierunt) i*i Ioanne tetimonium perhi*et de ipo. -icit autem
tria de ver*o. Primo eiu gloriae mani,etationem+ unde dicit et
vidimu gloriam eiu+ ecundo eiu gloriae ingularitatem) cum
u*dit quai unigeniti+ tertio huiu gloriae determinationem) quia
plenum gratiae et veritati. Hoc autem quod dicit vidimu gloriam
eiu) potet continuari ad praecedentia tripliciter. Primo ut it
argumentum eiu quod di1erat ver*um caro ,actum et/ quai
dicat/ e1 hoc ha*eo et cio quod ver*um -ei et incarnatum) quia
ego et alii apotoli vidimu gloriam eiu. In,ra III) !!/ quod
cimu) loquimur/ et quod vidimu) tetamur. Et I Io. c. I) !/ quod
,uit a* initio) quod audivimu) quod vidimu oculi notri et
cetera. Secundo continuatur) ecundum Chr7otomum) ut it
e1preivum multiplici *ene,icii. .uai dicat/ non olum hoc
*ene,icium collatum et no*i per incarnationem ver*i) cilicet
quod e,,iciamur ,ilii -ei) ed etiam quod videamu gloriam. Oculi
enim de*ile et in,irmi lucem oli non pount videre+ ed tunc
eam videre pount) cum in nu*e vel in aliquo corpore opaco
replendet. Ante incarnationem enim ver*i mente humanae erant
invalidae ad videndum in eipa lucem divinam) quae illuminat
omnem rationalem naturam+ et ideo ut a no*i ,aciliu cerni
contemplarique poet nu*e notrae carni e te1it) iu1ta illud E1.
06I) !</ repe1erunt ad olitudinem) et viderunt gloriam domini
in nu*e) idet ver*um -ei in carne. Secundum Augutinum autem
continuatur ic quod re,eratur ad *ene,icium gratiae. Spirituale
enim oculi hominum non olum naturaliter de,icie*ant a
contemplatione divinae luci) ed etiam e1 de,ectu peccati)
ecundum illud P. "6II) '/ upercecidit igni) cilicet
concupicentiae) et non viderunt olem) cilicet iutitiae. Ut ergo
ipa divina lu1 poet a no*i videri) anavit oculo hominum)
,acien de carne ua alutare collirium) ut ic oculo e1
concupicentia carni corrupto ver*um collirio uae carni
curaret. Et inde et quod tatim cum ver*um ,actum et caro)
di1erunt et vidimu gloriam eiu. Ad hoc igni,icandum ,ecit
dominu lutum e1 puto) et linivit oculu caeci nati) in,ra I0) 8.
"utum quidem de terra et) putum autem a capite derivatur. Ita
in perona Chriti) natura quidem humana aumpta de terra et+
ver*um vero incarnatum a capite et) cilicet a -eo patre. Hoc
ergo lutum tatim cum appoitum ,uit oculi hominum) vidimu
gloriam eiu. Hanc autem ver*i gloriam Mo7e videre optavit)
dicen otende mihi gloriam tuam >E1. 000III) !$?. Sed eam
videre non meruit/ immo dictum et ei a domino/ poteriora mea
vide*i) idet um*ra et ,igura. Apotoli vero ipam claritatem
viderunt+ II Cor. III) !$/ no autem revelata ,acie gloriam -ei
peculante in eamdem imaginem tran,ormamur de claritate in
claritatem. Mo7e enim et alii prophetae ver*i gloriam
mani,etandam mundo in ,ine temporum pecula*antur in
aenigmati*u et ,iguri+ unde dicit apotolu) in,ra 0II/ haec di1it
Iaia) quando vidit gloriam eiu. Apotoli autem ipam ver*i
claritatem per praeentiam corporalem viderunt. II Cor. III) v. !$/
no autem revelata ,acie etc.+ et "c. c. 0) ;:/ *eati oculi qui vident
quae vo videti. Multi enim rege et prophetae voluerunt videre
quae vo videti et non viderunt. Conequenter cum dicit gloriam
quai unigeniti) otendit gloriae eiu ingularitatem. Cum enim de
qui*udam homini*u inveniatur quod ,uerunt glorioi) icut de
Mo7e legitur E1. 000I6) ;'/ et ,acie eiu ,acta et plendida) vel
cornuta) ecundum aliam litteram) poet aliqui dicere quod e1
hoc quod viderunt eum glorioum) non de*et dici quod ver*um
-ei it ,actum caro. Sed hoc Evangelita e1cludit) dicen gloriam
quai unigeniti a patre. .uai dicat/ gloria eiu non et icut
gloria Angeli) vel Mo7i) et Eliae) vel Eliei) vel cuiuque alteriu)
ed quai unigeniti+ quia) ut dicitur He*r. III) :/ ampliori gloria
ite prae Mo7e dignu et ha*itu. P. "0006III) %/ qui imili
-eo in ,ilii -ei9 Hoc autem quod dicit quai et e1preivum
veritati) ecundum 4regorium) et et modu) ut Chr7otomu
dicit. Sicut i aliqui vidiet regem multiplici gloria incedentem)
et interrogatu a* aliquo) qualiter regem vidiet) volen e
e1pedire) illam multiplicem gloriam uno ver*o e1primeret) dicen
quod ipe incede*at icut re1) idet icut regem dece*at+ ita hic
Evangelita) quai interrogaretur a* aliquo) quali eet gloria
ver*i quam viderat) non valen eam plene e1primere) dicit eam
ee quai unigeniti a patre) idet talem qualem dece*at
unigenitum -ei. Attenditur autem ingularita gloriae ver*i
quantum ad quatuor. Primo quantum ad patri tetimonium) quod
,ilio reddidit. .uia Ioanne ,uit unu de tri*u qui viderant
Chritum tran,iguratum in monte) et audierunt vocem patri
dicenti/ hic et ,iliu meu dilectu) in quo mihi *ene complacui+
et de ita gloria dicitur II Petr. I) !%/ accepit a -eo patre honorem
et gloriam) voce delapa ad eum huiucemodi a magni,ica gloria/
hic et ,iliu meu dilectu. Secundo quantum ad Angelorum
miniterium. 2am ante incarnationem Chriti homine erant
Angeli u*iecti+ potmodum vero) Chrito u*iecti
minitraverunt) Matth. I6) !!/ tunc acceerunt Angeli et
minitra*ant ei. Tertio vero quantum ad naturae o*equium. Tota
enim natura Chrito o*edien ei o*eque*atur ad nutum) utpote
a* ipo intituta) quia omnia per ipum ,acta unt/ quod quidem
nec Angeli) nec alicui alii creaturae conceum et) nii oli ver*o
incarnato. Et hoc et quod dicitur Matth. 6III) ;%/ quali et ite)
quia mare et venti o*ediunt ei9 .uarto quantum ad docendi) eu
operandi modum. Mo7e enim et alii prophetae non propria
auctoritate praecepta da*ant et homine intrue*ant) ed -ei+
unde dice*ant/ haec dicit dominu etc.+ et/ locutu et dominu ad
Mo7en et cetera. Chritu vero loquitur tamquam dominu et
potetatem ha*en) idet propria virtute/ unde dice*at) Matth. 6)
v. ;;/ ego dico vo*i etc.+ propter quod in ,ine ermoni eiu in
monte dicitur) quod erat docen quai potetatem ha*en et
cetera. Item) alii ancti opera*antur miracula virtute non ua+
Chritu vero virtute propria+ unde dicitur Mc. I) ;%/ quaenam et
haec nova doctrina) quia in potetate etiam piriti*u immundi
imperat) et o*ediunt ei9 Sic ergo ingulari et gloria ver*i. 2ota
autem quod aliquando dicimu in Scriptura Chritum unigenitum)
icut hic) et in,ra/ unigenitu) qui et in inu patri ipe enarravit.
Aliquando vero dicimu ipum primogenitum+ He*r. I) 8/ et cum
iterum introducit primogenitum in or*em terrae) dicit/ et adorent
eum omne Angeli -ei. .uod ideo et) quod icut totiu anctae
Trinitati proprium et ee -eum) ita ver*o -ei proprium et
quod it -eu genitu/ et quandoque quidem nominamu -eum)
ecundum quod et in e) et ic ipe olu ingulariter et -eu
per eentiam uam. Unde hoc modo dicimu quod et tantum
unu -eu) ecundum illud -eut. 6I) &/ audi Irael) dominu -eu
tuu) unu et. .uandoque nomen deitati derivamu etiam ad
alio) ecundum quod aliqua imilitudo divinitati ad homine
derivatur/ et ic dicimu multo deo) ecundum illud I Cor. 6III)
5/ iquidem unt dii multi) et domini multi. Eodem modo ergo) i
conideremu proprietatem ,ilii qua genitu et) quantum ad
modum quo i*i ita ,iliatio attri*uitur) cilicet per naturam)
dicimu ipum unigenitum -ei/ quia cum ipe olu it naturaliter
genitu a patre) unu tantum et genitu -ei. Si vero
conideremu ipum ,ilium) ecundum quod per imilitudinem ad
ipum ,iliatio derivatur ad alio) ic unt multi ,ilii -ei per
participationem. Et quia per eiu imilitudinem dicuntur ,ilii -ei)
ideo ipe dicitur primogenitu omnium. Rom. 6III) ;'/ quo
praecivit con,orme ,ieri imagini ,ilii ui) ut it ipe
primogenitu in multi ,ratri*u. Sic ergo Chritu dicitur
unigenitu -ei per naturam) primogenitu vero inquantum a* eiu
naturali ,iliatione per quamdam imilitudinem et participationem
,iliatio ad multo derivatur. Conequenter cum dicit plenum
gratiae et veritati) ipam gloriam ver*i determinat) quai dicat/
tali et eiu gloria quod plenu et gratia et divinitate. Pount
autem haec ver*a e1poni de Chrito tripliciter. Primo ecundum
unionem. Ad hoc enim alicui datur gratia) ut per ipam uniatur
-eo. Ille ergo gratia plenu et qui per,ectiime -eo unitur. Et
alii quidem coniunguntur -eo per participationem imilitudini
naturali) 4en. I) ;8/ ,aciamu hominem ad imaginem et
imilitudinem notram) alii per ,idem) Eph. III) !%/ ha*itare per
,idem Chritum etc.) alii per caritatem) quia) qui manet in caritate)
in -eo manet) ut dicitur I Io. I6) v. !8. Sed omne iti modi
particulare unt/ quia neque per participationem naturali
imilitudini per,ecte aliqui -eo coniungitur) neque videtur -eu
per ,idem icuti et) neque per caritatem diligitur) quantum
diligi*ili et/ quia enim ipe et in,initum *onum) ideo ua
ama*ilita et in,inita) ad quam in,inite amandam non potet
pertingere alicuiu creaturae amor+ et ideo non potet ee plena
coniunctio. In Chrito autem) in quo humana natura et unita
divinitati in unitate uppoiti) et invenire plenam et per,ectam
coniunctionem ad -eum) quia tali ,uit illa unio) ut omne actu
tam divinae quam humanae naturae eent actu uppoiti. Auit
ergo plenu gratia) inquantum non accepit a -eo aliquod donum
gratuitum peciale) ed quod eet ipe -eu+ Phil. II) '/ dedit illi
nomen) cilicet -eu pater ,ilio) quod et uper omne nomen+
Rom. I) &/ qui praedetinatu et ,iliu -ei in virtute. Auit etiam
plenu veritati) quia humana natura in Chrito pervenit ad ipam
veritatem divinam) cilicet quod ille homo eet ipa divina
verita/ in alii enim homini*u unt multae veritate
participatae) ecundum quod ipa verita prima per multa
imilitudine in menti*u eorum relucet) ed Chritu et ipa
verita. Unde dicitur Col. II) : quod in ipo unt a*conditi omne
theauri apientiae. Secundo pount e1poni ecundum animae
per,ectionem) ecundum quam dicitur plenu gratiae et veritati)
ecundum quod in anima eiu ,uit plenitudo omnium gratiarum
a*que menura aliqua+ Io. III) :&/ non enim datu et piritu ad
menuram) qui tamen menurate datu et omni*u creaturi
rationali*u) tam Angeli) quam homini*u. 2am) ecundum
Augutinum) icut in inguli mem*ri corpori et unu enu
communi) cilicet enu tactu) in capite vero unt enu
omne) ita in Chrito) qui et caput omni rationali naturae) et
pecialiter anctorum) qui ei uniuntur per ,idem et caritatem)
upera*undanter omne virtute) et gratiae) et dona inveniuntur/
in alii vero ancti participatione unt donorum et gratiarum)
quamvi commune donum omnium anctorum it carita. -e
plenitudine gratiae Chriti dicitur I. 0I) !/ egredietur virga de
radice Iee et ,lo de radice eiu acendet) et requiecet uper
eum piritu domini/ piritu apientiae et intellectu) piritu
conilii et ,ortitudini) piritu cientiae et pietati) et reple*it
eum piritu timori domini. Auit etiam Chritu veritate plenu)
quia eiu pretioa et *eata anima omnem veritatem) tam divinam
quam humanam) a* intanti conceptioni cognovit+ unde dicit ei
Petru/ tu omnia ci) et in P. "0006III) ;5/ verita mea) idet
cognitio omni veritati et miericordia mea) idet omnium
gratiarum plenitudo cum ipo. Tertio modo pount e1poni
ecundum capiti dignitatem) cilicet inquantum Chritu et
caput Eccleiae. Et ic i*i competit gratiam communicare alii)
tam in menti*u hominum operando virtutem per gratiae
in,uionem) quam merendo per doctrinam et opera et paione
morti upera*undantem gratiam in,initi mundi) i eent.
Inquantum igitur no*i largitu et per,ectam iutitiam) quam non
poteramu ha*ere per legem) quae in,irma*atur) quae nullum
iuti,icare poet) neque ad per,ectum adducere) intantum gratia
plenu et) ut dicitur Rom. c. 6III) :/ quod impoi*ile erat legi) in
quo in,irma*atur per carnem) -eu ,ilium uum mitten in
imilitudinem carni peccati) de peccato damnavit peccatum in
carne. Item ,uit veritate plenu) inquantum ,igura veteri legi et
promiione ,acta patri*u adimplevit+ Rom. 06) $/ dico
Chritum Ieum minitrum ,uie circumciioni ad con,irmanda
promiione patrum+ II Cor. I) v. ;</ quotquot promiione -ei
unt in illo et. Item dicitur plenu gratia) quia eiu doctrina et
converatio gratioiima ,uit+ P. 0"I6) :/ di,,ua et gratia in
la*ii tui. Unde dicitur "c. 00I) :) quod omne mane i*ant) idet
mane ire tude*ant. Sed plenu veritate) quia non doce*at in
aenigmati*u et ,iguri) nec palpa*at vitia hominum) ed
veritatem omni*u aperte ine ulla ,raude praedica*at+ in,ra 06I)
;'/ ecce palam loqueri et cetera.
"ectio '
#$%&;%( Super Io.) cap. ! l. '
Poita evidentia ver*i) qua ipi apotoli innotuit per vium)
conequenter Evangelita ponit eiu evidentiam) ecundum quod
alii quam apotoli innotuit per auditum) per tetimonium ipiu
Ioanni et cetera. Et circa hoc tria ,acit. Primo enim teti
introducitur+ ecundo teti,icandi modu innuitur) i*i et clamat+
tertio tetimonium ponitur) i*i hic erat quem di1i et cetera. -icit
ergo/ no quidem gloriam eiu vidimu) icut unigeniti a patre)
ed hoc no*i non creditur) quia ,orte ha*emur upecti/ accedat
illiu teti) cilicet Ioanne =aptita) qui tetimonium Chrito
perhi*uit+ et enim teti ,ideli) qui non mentietur+ Prov. 0I6) 5/
teti ,ideli non mentietur et cetera. In,ra 6) ::/ vo miiti ad
Ioannem) et tetimonium perhi*uit veritati. Hic enim Ioanne
tetimonium perhi*et+ quai dicat) pereveranter uum o,,icium
implet) quia ipe venit in tetimonium. Prov. c. 0II) !'/ la*ium
veritati ,irmum erit in perpetuum. -einde cum dicit et clamat
dicen) ponitur modu teti,icandi) qui ,it cum clamore. Et ideo
dicit clamat) inquantum li*ere ine timore+ I. 0") '/ e1alta in
,ortitudine vocem tuam >...? ecce -eu noter. Ardenter et e1
magno ,ervore+ quia) ut dicitur Eccli. 0"6III) !) ver*um eiu ut
,acula arde*at+ I. 6I) :/ Seraphim clama*ant alter ad alterum) per
quod intimior ardor menti e1primitur. Per mani,etationem
etiam clamori otenditur) quod non u* ,iguri) neque occulte ad
pauco ermo teti,icanti dirigitur+ ed aperte et otenive
declaratur et denuntiatur verita iam non pauci) ed multi+ I.
"6III) v. !/ clama) ne cee. -einde cum dicit hic erat quem di1i)
quid it teti,icatu u*iungit. U*i duo ,acit. Primo enim decri*it
continuitatem ui tetimonii+ ecundo decri*it eum) cui
tetimonium perhi*et) i*i qui pot me venturu et) ante me
,actu et. Auit ergo tetimonium =aptitae continuum) quia non
emel tantum ed multotie) et etiam antequam Chritu ad
ipum veniet) Ioanne tetimonium ei perhi*uit/ et ideo di1it hic
erat quem di1i) idet antequam vidiem eum corporaliter)
tetimonium ei perhi*ui. "c. I) %8/ tu puer propheta altiimi
voca*eri. Et hoc ideo quia praeentem et ,uturum otendit. Et
etiam eiu tetimonium certum) quia non olum ,uturum ee
praedi1it) ed praeentem digito demontravit) dicen ecce agnu
-ei. E1 quo ininuatur quod Chritu corporaliter praeen erat
Ioanni+ nam olitu erat aepe ad Ioannem venire) antequam
*apti@atu ,uiet. -ecri*it autem conequenter eum) cui
tetimonium perhi*et) dicen qui pot me venturu et) ante me
,actu et. U*i notandum et) quod Ioanne non tatim praedicat
dicipuli Chritum ee ,ilium -ei) ed paulatim eo ad altiora
provehit/ primo prae,eren eum i*i) qui tamen tantae ,amae et
auctoritati erat ut crederetur ee Chritu) vel aliqui de magni
propheti. Comparat autem Chritum i*i primo quantum ad
ordinem praedicationi+ ecundo quantum ad ordinem dignitati+
tertio quantum ad ordinem durationi. .uantum ad ordinem
praedicationi) Ioanne praeceit Chritum icut ,amulu
dominum) et icut mile regem) et icut "uci,er olem+ Mal. III) !/
ecce ego mitto Angelum meum) et praepara*it viam ante ,aciem
meam. .ui igitur pot me venit) cilicet in notitiam hominum
praedicando. Et notandum) quod l7 venit et tempori praeenti)
quia in 4raeco ponitur participium praeenti tempori.
Praeceit autem Ioanne Chritum duplici ratione. Primo)
ecundum Chr7otomum) quia Ioanne erat conanguineu
Chriti ecundum carnem+ "c. I) :8/ et ecce Elia*eth cognata tua
et cetera. Si ergo tetimonium perhi*uiet Chrito potquam
eum cognoverat) potuiet uum tetimonium upectum ha*ere)
et ideo Ioanne venit ad praedicandum) nondum ha*en
,amiliaritatem cum Chrito) ut eiu tetimonium e,,icaciu eet.
Unde dice*at in,ra/ ego necie*am eum+ ed ut mani,etetur in
Irael propterea veni ego) in aqua *apti@an. Secundo quia in hi
quae de potentia procedunt ad actum) imper,ectum naturaliter
praecedit per,ectum/ unde dicitur I Cor. 06) &8/ non priu quod
pirituale et) ed quod animale. Et ideo per,ectam Chriti
doctrinam de*uit praecedere imper,ectior doctrina Ioanni) quae
quodam modo ,uit media inter doctrinam legi et prophetarum)
quae annuntia*at de longinquo Chritum ,uturum) et doctrinam
Chriti) quae mani,eta erat) et Chritum mani,ete annuntia*at.
Comparat i*i quantum ad ordinem dignitati) cum dicit ante me
,actu et/ unde ciendum et) quod e1 hoc Ariani umperunt
occaionem errori. -ice*ant enim quod hoc quod di1it pot me
venit) intelligitur de Chrito ecundum carnem aumptam) ed
hoc quod addit ante me ,actu et) non potet intelligi nii de
ver*o -ei) quod carni praee1ite*at+ et propterea Chritum)
inquantum et ver*um) ,actum ee) et non ee patri
coaeternum. Sed) ecundum Chr7otomum) haec e1poitio tulta
et) quia i hoc eet verum) non di1iet =aptita ante me ,actu
et) quia prior me erat) cum nullu ignoret) quod i prior eo erat)
ante eum ,actu et+ ed potiu e convero di1iet/ prior me erat)
quia ,actu et ante me. Et ideo) ecundum Chr7otomum)
intelligendum et de prioritate dignitati) idet mihi praelatu et)
et antepoitu. .uai dicat/ quamvi Ieu pot me ad
praedicandum venerit) tamen ,actu et ante me) idet dignior) et
uperior auctoritate) et hominum reputatione+ Io* 006III) !%/ non
adaequa*itur ei aurum et cetera. 6el ante me ,actu et) idet
coram me) ut ha*etur in 4loa) et littera in 4raeco hoc onat.
.uai dicat coram me) idet in conpectu meo) quia mihi apparuit)
et innotuit. Item comparat eum i*i quantum ad ordinem
durationi) dicen quia prior me erat. .uai dicat/ ipe et a*
aeterno -eu) ego e1 tempore homo ,ragili+ et ideo) licet eum
praedicando praeceerim) tamen rationa*iliter praelatu et mihi
in ,ama et opinione hominum) qui ua aeternitate praecedit
omnia. He*r. ult.) $/ Ieu Chritu heri et hodie) ipe et in
aecula+ et in,ra 6III) 5$/ antequam A*raham ,ieret) ego um.
Potet etiam e1poni quod dictum et ante me ,actu et ut
re,eratur ad ordinem tempori ecundum carnem. Chritu enim
in intanti uae conceptioni ,uit per,ectu -eu et per,ectu
homo) ha*en rationalem animam per,ectam virtuti*u) et corpu
omni*u lineamenti ditinctum) non tamen ecundum
quantitatem per,ectam+ Ier. 000I) ;;/ mulier circumda*it virum)
cilicet per,ectum. Contat autem quod Chritu ante ,uit
conceptu quam Ioanne eet natu) et per,ectu homo+ et ideo
dicit ante me ,actu et quia ipe priu ,uit homo per,ectu) quam
natu ,uiet e1 utero.
"ectio !<
#$%&;$( Super Io.) cap. ! l. !<
Sequitur et de plenitudine eiu no omne accepimu. 6er*a ita
uque ad locum illum et hoc et tetimonium Ioanni) dupliciter
ineruntur. 2am) ecundum Origenem) unt ver*a prolata a
Ioanne =aptita) et u*duntur a* eo quai in argumentum
praemiorum+ quai dicat/ vere prior me erat) quia de plenitudine
eiu) cilicet gratiarum) non olum ego) ed etiam omne)
prophetae et patre) accepimu) quia omne gratiam quam
ha*uerunt) ha*uerunt per ,idem incarnati ver*i. Et ecundum hoc)
a* illo loco Ioanne tetimonium perhi*et etc.) incepit te1ere
e1ordium uae incarnationi. Secundum Augutinum autem et
Chr7otomum) unt ver*a Ioanni Evangelitae a* hoc quod
dicitur Ioanne tetimonium perhi*et+ et tunc continuatur ad hoc
quod di1erat plenum gratiae et veritati) ut dicatur ic/ upra
Evangelita otendit evidentiam ver*i) quae innotuit et per vium)
et per auditum) hic vero utrumque e1plicat/ et primo quomodo
apotoli innotuit viu) quai a Chrito accipienti*u+ ecundo
quomodo Ioanne teti,icatu et de eo) i*i et hoc et
tetimonium Ioanni. Circa primum duo ,acit. Primo otendit
Chritum ee ,ontalem originem omni pirituali gratiae+
ecundo otendit derivatam in no gratiam per ipum et a* ipo)
i*i et gratiam pro gratia. -icit ergo primo/ e1perimento patet)
quod vidimu eum plenum gratiae et veritati) quia de plenitudine
eiu no omne accepimu. Et autem plenitudo u,,icientiae) qua
aliqui et u,,icien ad actu meritorio et e1cellente ,aciendo)
icut in Stephano. Item et plenitudo redundantiae) qua *eata
virgo e1cellit omni*u ancti) propter eminentiam) et
a*undantiam meritorum. Et etiam plenitudo e,,icientiae et
e,,luentiae) quae oli homini Chrito competit) quai auctori
gratiae. Sic enim *eata virgo redundavit gratiam in no) ut tamen
auctri1 gratiae nequaquam eet) ed a* anima eiu gratia
redundavit in carnem+ nam per piritu ancti gratiam) non olum
men virgini ,uit -eo per amorem per,ecte unita) ed eiu uteru
a piritu ancto et upernaturaliter impraegnatu. Et ideo tatim
cum di1iet 4a*riel) ave gratia plena) u*iun1it de plenitudine
ventri) dicen dominu tecum. Ut ergo Evangelita hanc
ingularem plenitudinem redundantiae et e,,icientiae de Chrito
otenderet) di1it de plenitudine eiu omne accepimu) cilicet
omne apotoli) et patriarchae) et prophetae) et iuti) qui ,uerunt)
unt et erunt) et etiam omne Angeli. 2ota) quod haec praepoitio
de aliquando quidem denotat e,,icientiam) eu originalem
cauam) icut cum dicitur) radiu et vel procedit de ole+ et hoc
modo denotat in Chrito e,,icientiam gratiae) eu auctoritatem)
quia plenitudo gratiae) quae et in Chrito) et caua omnium
gratiarum quae unt in omni*u intellectuali*u creaturi. Eccli. c.
00I6) ;8/ venite ad me) omne) qui concupiciti me) et a
generationi*u mei) quae cilicet de me procedunt) adimplemini)
participatione u,,icienti plenitudini. Aliquando autem haec
praepoitio de denotat conu*tantialitatem) ut cum dicitur) ,iliu
et de patre+ et ecundum hoc plenitudo Chriti et piritu
anctu) qui procedit a* eo conu*tantiali ei in natura) in virtute
et maietate. .uamvi enim dona ha*itualia alia int in anima
Chriti quam ea quae unt in no*i) tamen piritu anctu) qui
et in ipo) unu et idem replet omne ancti,icando. I Cor. 0II)
!!/ haec omnia operatur unu atque idem piritu+ Ioel. II) ;$/
e,,undam de piritu meo uper omnem carnem+ Rom. c. 6III) '/ i
qui piritum Chriti non ha*et) hic non et eiu. 2am unita
piritu ancti ,acit in Eccleia unitatem+ Sap. I) %/ piritu domini
replevit or*em terrarum. Tertio modo haec praepoitio de denotat
partialitatem) icut cum dicimu) accipe de hoc pane) vel vino)
idet partem accipe) et non totum+ et hoc modo accipiendo) notat
in accipienti*u partem de plenitudine derivari. Ipe enim accepit
omnia dona piritu ancti ine menura) ecundum plenitudinem
per,ectam+ ed no de plenitudine eiu partem aliquam
participamu per ipum+ et hoc ecundum menuram) quam
unicuique -eu diviit. Eph. I6) %/ unicuique autem notrum data
et gratia) ecundum menuram donationi. -einde cum dicit et
gratiam pro gratia otendit derivationem gratiarum in no per
Chritum. U*i duo ,acit. Primo otendit quod accepimu gratiam a
Chrito) eo auctore+ ecundo accepimu a* eo apientiam) i*i
-eum nemo vidit unquam. Circa primum duo ,acit. Primo otendit
quod de plenitudine eiu accepimu+ ecundo neceitatem
accipiendi otendit) i*i quia le1 per Mo7en data et et cetera.
-icit autem primo quod accepimu de plenitudine Chriti hoc
quod dico et gratiam pro gratia. Sed per hoc quod ponitur)
cogimur intelligere quod de plenitudine eiu accepimu gratiam)
et pro illa gratia accepimu aliam+ et ideo videndum et quae it
prima gratia) pro qua ecundam accepimu) et quae ipa ecunda.
Secundum Chr7otomum autem) prima gratia) quam totum
genu humanum accepit) ,uit gratia veteri tetamenti accepta in
lege) quae quidem magna ,uit) iu1ta illud Prov. I6) v. ;/ donum
*onum tri*uam vo*i et cetera. Magnum enim ,uit quod
homini*u idolatri data unt praecepta a -eo) et uniu veri -ei
vera cognitio+ Rom. III) !/ quid ampliu Iudaeo) aut quae utilita
circumciioni9 Multum quidem per omnem modum. Primum
quidem quia credita unt ei eloquia -ei. Pro gratia ergo ita)
quae prima ,uit) ecundam longe meliorem accepimu+ 3ach. I6)
%/ e1aequa*it gratiae. Sed numquid non u,,icie*at prima gratia9
Repondeo dicendum) quod non) quia per legem olum cognitio
peccati datur) non a*latio. 2eminem enim ad per,ectum addu1it
le1) He*r. 6II) !'. Et ideo erat necee quod alia gratia peccata
au,eren) et reconcilian -eo) veniret. Et ideo dicit quia le1 per
Mo7en data et+ gratia et verita per Ieum Chritum ,acta et.
U*i Evangelita prae,ert Chritum legilatori Mo7i) quem
=aptita i*i praetulerat. Mo7e autem reputa*atur ma1imu
prophetarum+ -eut. ult.) !</ non urre1it ultra propheta in Irael
icut Mo7e. Prae,ert autem eum Mo7i) quantum ad
e1cellentiam et dignitatem operum quia per Mo7en le1 data et+
et horum duorum) tantum unum e1cellit alium) quantum
,iguratum e1cellit ,iguram et verita ipam um*ram. Um*ram
enim ha*uit le1 ,uturorum *onorum etc.+ He*r. 0) !. Item e1cellit
quantum ad modum operandi/ quia le1 data et per Mo7en) icut
ut per proponentem) non per ,acientem+ quia) olu dominu et
legi,er noter/ I. 000III) v. ;;. 4ratia autem) et verita ,acta et
per Chritum) icut per dominum et auctorem veritati et gratiae)
ut upra e1poitum et. Secundum Augutinum vero) prima et
iuti,ican et praevenien) quae non datur no*i e1 operi*u+
Rom. 0I) 8/ i autem gratia) iam non e1 operi*u. Pro ita ergo
gratia) cilicet imper,ecta) accepimu aliam gratiam
conummatam) cilicet aeternae vitae. Et quamvi aeterna vita
aliquo modo meriti acquiratur) tamen quia principium merendi in
omni*u et gratia praevenien) ideo vita aeterna dicitur gratia+
Rom. 6I) ;:/ gratia -ei vita aeterna. Et) ut *reviter concludatur)
quicquid praevenienti gratiae de gratia additur) totum gratia pro
gratia dicitur. 2eceita autem ecundae gratiae et e1
inu,,icientia legi) quae otende*at quid ,aciendum et quid
cavendum erat+ ed ad implendum ea quae praecipie*at) non
prae*e*at au1ilium+ immo per occaionem opera*atur mortem
quae tamen vide*atur ,uie ad vitam+ apotolu) Rom. 6II) !<) et
II Cor. III) v. ') dicit) legem minitram ,uie morti/ nam i
minitratio damnationi in gloria et) multo magi a*undat
miniterium iutitiae in gloria. Item promitte*at au1ilium gratiae)
ed non olve*at) quia neminem ad per,ectum adducit le1) ut
dicitur He*r. 6II) !'. Item per acri,icia et caeremonia veritatem
novae gratiae ,igura*at) ipo uo ritu claman eam ,iguram+ et
ideo necee ,uit quod Chritu veniret) qui per mortem propriam
aliena morte perimeret) et con,erret au1ilium novae gratiae) ut
,aciliter et delecta*iliter adimpleremu praecepta) et moreremur
trangreioni et converationi antiquae+ Rom. 6I) 8/ vetu homo
noter imul cruci,i1u et et cetera. Item ut mani,etaretur
verita ,igurarum contentarum in lege) et ut promiione ,actae
patri*u olverentur+ II Cor. I. 6el aliter) verita per Chritum
,acta et) quantum ad apientiam et veritatem occultam a
aeculi) quam venien in mundum aperte docuit) in,ra 06III) v.
:%/ in hoc natu um) et ad hoc veni in mundum) ut tetimonium
perhi*eam veritati. Sed i ipe Chritu et verita) ut in,ra 0I6) 8
dicitur) quomodo per ipum ,acta et verita) cum nihil poit ,ieri
a eipo9 Repondeo) dicendum et) quod ipe et per uam
eentiam verita increata+ quae aeterna et) et non ,acta) ed a
patre et genita+ ed per ipum ,actae unt omne veritate
creatae) quae unt quaedam participatione et re,ulgentiae
primae veritati) quae in anima*u ancti relucent.
"ectio !!
#$%&;'( Super Io.) cap. ! l. !!
Supra Evangelita otendit quomodo gratiam apotoli acceperunt
a Chrito) eo ,aciente+ hic otendit quomodo acceperunt a* ipo
eam docente. Et circa hoc tria ,acit. Primo otendit huiu
doctrinae neceitatem) dicen -eum nemo vidit unquam+
ecundo doctori ad docendum eam ,acultatem) i*i unigenitu qui
et in inu patri+ tertio ipam doctrinam declarat) i*i enarravit.
2eceita autem huiu doctrinae erat de,ectu apientiae in
homini*u) quem quidem de,ectum Evangelita ininua*at per
ignorantiam -ei) quae in homini*u a*unda*at) dicen -eum
nemo vidit unquam. Et hoc ,acit congrue/ nam apientia proprie in
cognitione -ei) et divinorum conitit. Unde Augutinu dicit)
quod apientia et divinarum rerum cognitio) icut et cientia
humanarum. .uod autem hic dicit Evangelita -eum nemo vidit
unquam contrariari videtur pluri*u auctoritati*u divinae
Scripturae. -icitur enim I. 6I) !/ vidi dominum edentem uper
olium e1celum et elevatum+ II Reg. 6I) ;) ,ere idem ha*etur/
nomen domini edenti uper Cheru*im etc.+ Matth. 6) v. $) dicit
dominu/ *eati mundo corde) quoniam ipi -eum vide*unt. Sed i
aliqui reponderet ad hoc ultimum) dicen) verum ee quod in
praeterito nullu vidit) ed in ,uturo vide*it) icut dominu
promittit) apotolu hoc e1cludit) dicen I Tim. ult.) !8/ lucem
ha*itat inaccei*ilem) quam nullu hominum vidit) ed nec
videre potet. Sed quia apotolu dicit/ nullu hominum vidit)
poet aliqui dicere) quod i non a* homini*u videri poit)
altem videtur a* Angeli+ praeertim cum -eu dicat Matth.
06III) !</ Angeli eorum in caeli emper vident ,aciem patri. Sed
nec ito modo dici potet/ quia) ut dicitur Matth. 00II) :</ ,ilii
reurrectioni erunt icut Angeli -ei in caelo. Si ergo Angeli
vident -eum in caelo) mani,etum et etiam quod et ,ilii
reurrectioni eum vident+ I Io. III) ;/ cum apparuerit) imile ei
erimu) et vide*imu eum icut et. .uomodo ergo intelligendum
et hoc quod dicit Evangelita -eum nemo vidit unquam9 Ad
huiu ergo intellectum ciendum et) quod -eu dicitur videri
tripliciter. Uno quidem modo per u*iectam creaturam) viui
corporali propoitam+ icut creditur A*raham vidie -eum)
quando tre vidit) et unum adoravit) 4en. 06III+ unum quidem
adoravit) quia tre) quo priu homine reputaverat) et
potmodum Angelo credidit) recognovit m7terium Trinitati.
Alio modo per repraeentatam imaginationem+ et ic Iaia vidit
dominum edentem uper olium e1celum et elevatum. Plure
viione huic imile in Scripturi reperiuntur. Alio vero modo
videtur per aliquam peciem intelligi*ilem a eni*ili*u
a*tractam) a* hi qui per coniderationem magnitudini
creaturarum) intellectu intuentur magnitudinem creatori) ut
dicitur Sap. 0III) 5/ a magnitudine peciei et creaturae
cognoci*iliter poterit creator horum videri) et Rom. I) ;</
invii*ilia -ei a creatura mundi per ea quae ,acta unt) intellecta
conpiciuntur. Alio modo per aliquod pirituale lumen a -eo
in,uum pirituali*u menti*u in contemplatione+ et hoc modo
vidit Iaco* -eum ,acie ad ,aciem) 4en. 000II) :< quae viio)
ecundum 4regorium) ,acta et per altam contemplationem. Sed
per nullam itarum viionum) ad viionem divinae eentiae
pervenitur/ nulla enim pecie ,acta) ive qua in,ormatur enu
e1terior) ive qua in,ormatur imaginatio) ive qua in,ormatur
intellectu) et repraeentativa divinae eentiae icut et. Illud
autem homo per eentiam cognocit quod pecie quam ha*et in
intellectu) repraeentat ut et/ per nullam ergo peciem ad
viionem divinae eentiae pervenitur. .uod autem nulla creata
pecie divinam eentiam repraeentet) patet/ quia nullum
,initum potet repraeentare in,initum ut et+ omni autem
pecie creata et ,inita/ ergo et cetera. Praeterea) -eu et uum
ee+ et ideo eiu apientia et *onita) et quaecumque alia) idem
unt+ per unum autem creatum non poent omnia ita
repraeentari/ ergo cognitio qua -eu per creatura videtur) non
et ipiu eentia) ed aenigmatica et peculari) et a remoti.
Io* 0006I) ;5/ omne homine vident eum) aliquo dictorum
modorum) ed unuquique intuetur procul) quia per omne illa
cognitione non citur de -eo quid et) ed quid non et) vel an
et. Unde dicit -ion7iu li*ro m7ticae theologiae) quod
per,ectu modu quo -eu in vita praeenti cognocitur) et per
privationem omnium creaturarum) et intellectorum a no*i.
Auerunt autem aliqui dicente) quod divina eentia numquam
vide*itur a* aliquo intellectu creato) et quod nec a* Angeli vel
*eati videtur. Sed haec propoitio otenditur ee ,ala et
haeretica tripliciter. Primo quidem) quia contrariatur auctoritati
divinae Scripturae+ I Io. III) ;/ vide*imu eum icuti et+ et in,ra
06II) :/ haec et vita aeterna ut cognocant te olum -eum
verum) et quem miiti Ieum Chritum. Secundo quia clarita -ei
non et aliud quam eiu u*tantia/ non enim et lucen per
participationem lumini) ed per eipam. Tertio quia impoi*ile
et quod aliqui per,ectam *eatitudinem conequatur) nii in
viione divinae eentiae/ quia naturale deiderium intellectu et
cire et cognocere caua omnium e,,ectuum cognitorum a* eo+
quod non potet impleri nii cita et cognita prima univerali
omnium caua) quae non et compoita e1 e,,ectu et caua) icut
cauae ecundae. Et ideo au,erre poi*ilitatem viioni divinae
eentiae a* homini*u) et au,erre ipam *eatitudinem. 2ecee
et ergo ad *eatitudinem intellectu creati) ut divina eentia
videatur) Matth. 6) $/ *eati mundo corde) quoniam ipi -eum
vide*unt. .uo ad viionem autem divinae eentiae) oportet tria
attendere. Primo) quia numquam vide*itur oculo corporali) vel
aliquo enu) vel imaginatione) cum per enu non percipiantur
nii enata corporea+ -eu autem incorporeu et+ in,ra I6) v. ;&/
-eu piritu et. Secundo) quia intellectu humanu quamdiu
corpori et coniunctu) -eum videre non potet) quia aggravatur a
corrupti*ili corpore) ne poit ad ummum contemplationi
pertingere. Et inde et quod anima quanto magi et a
paioni*u li*era) et purgata a* a,,ecti*u terrenorum) tanto
ampliu in contemplationem veritati acendit) et gutat quam
uavi et dominu. Summu gradu autem contemplationi et
videre -eum per eentiam+ et ideo quamdiu homo in corpore
u*iecto e1 neceitate paioni*u multi vivit) -eum non potet
per eentiam videre. E1. c. 000III) ;</ non vide*it me homo et
vivet. Ad hoc ergo quod intellectu humanu divinam eentiam
videat) necee et ut totaliter deerat corpu+ vel per mortem)
icut apotolu dicit II Cor. 6) $/ audemu) et *onam voluntatem
ha*emu magi peregrinari a corpore) et praeente ee ad
dominum+ vel quod totaliter a*trahatur per raptum a corpori
eni*u) icut de Paulo legitur II Cor. c. 0II) :. Tertio modo) quod
nullu intellectu creatu quantumcumque a*tractu) ive per
mortem) vel a corpore eparatu) viden divinam eentiam)
ipam nullo modo comprehendere potet. Et ideo communiter
dicitur) quod) licet divina eentia tota videatur a *eati) cum it
impliciima et parti*u caren) tamen non videtur totaliter) quia
hoc eet eam comprehendere. Hoc enim quod dico totaliter) dicit
modum quemdam. .uili*et autem modu -ei et divina eentia+
unde qui non videt eum totaliter) non comprehendit eum.
Comprehendere autem proprie dicitur aliqui aliquam rem
cognocendo) qui cognocit rem illam quantum in e cognoci*ili
et+ alia) quamvi cognocat eam) non tamen comprehendit.
Sicut qui cognocit hanc propoitionem/ triangulu ha*et tre
angulo aequale duo*u recti) 7llogimo dialectico) non
cognocit eam quantum cognoci*ili et) et ideo non cognocit
totaliter+ ed qui cognocit eam 7llogimo demontrativo)
totaliter cit eam. Unumquodque enim tantum cognoci*ile et)
quantum ha*et de ente et veritate+ ed ipe cognocen tantum
cognocit quantum ha*et de virtute cognocitiva. Omni autem
u*tantia intellectuali creata et ,inita/ ergo ,inite cognocit.
Cum ergo -eu it in,initae virtuti et entitati) et per conequen
in,inite cognoci*ili) a nullo intellectu creato cognoci potet
quantum et cognoci*ili+ et ideo omni intellectui creato remanet
incompreheni*ili+ Io* 0006I) ;8/ ecce -eu magnu vincen
cientiam notram. Solu autem ipe comprehendendo
contemplatur eipum) quia tanta et eiu virtu in cognocendo
quanta et eiu entita in eendo. Ier. 000II) !$/ ,ortiime)
magne) poten dominu e1ercituum nomen ti*i) magnu conilio)
incompreheni*ili cogitatu. Sic ergo) ecundum praemia)
intelligitur -eum nemo vidit unquam. Primo ic/ nemo) idet
nullu hominum) vidit -eum) idet eentiam divinam) oculo
corporali et imaginario. Secundo nemo) in hac mortali vita viven)
vidit divinam eentiam in eipa. Tertio nemo) homo vel Angelu)
vidit -eum) viione comprehenioni. .uod autem de aliqui*u
dicitur) quod -eum viderunt oculo) eu vivente in corpore)
intelligitur non per eentiam) ed per u*iectam creaturam) ut
dictum et. Sic ergo necearium erat quod reciperemu
apientiam) quia -eum nemo vidit unquam. Huiu autem
apientiae u,,icien doctor no*i proponitur a* Evangelita) cum
u*dit unigenitu ,iliu qui et in inu patri) in quo otendit
no*i doctori ipiu ,acultatem per tria. Scilicet per naturalem
imilitudinem) et per ingularem e1cellentiam) et per
per,ectiimam conu*tantialitatem. Per naturalem
imilitudinem) quia ,iliu naturaliter imilitudinem patri ha*et.
Et inde et etiam quod intantum aliqui dicitur ,iliu -ei)
inquantum imilitudinem ,ilii naturali participat+ et intantum
cognocit) inquantum de imilitudine eiu ha*et/ quia cognitio ,it
per aimilationem. I Io. III) ;/ nunc ,ilii -ei umu) et equitur/
cum apparuerit) imile ei erimu) et vide*imu eum icuti et. Et
ideo in hoc quod Evangelita dicit ,iliu) importatur imilitudo) et
aptitudo ad cognocendum -eum. Sed quia ite doctor pecialiu
quam alii ,ilii -eum cognocit) ideo Evangelita hoc ininuat per
e1cellentiam ingularem) cum dicit unigenitu+ quai dicat/ ite
cognocit -eum prae alii ,ilii. Ideo dicitur unigenitu) quia et
,iliu naturali) eamdem ha*en cum patre naturam et
cognitionem+ P. II) %/ dominu di1it ad me/ ,iliu meu e tu.
.uamvi autem ingulariter cognoceret) poet tamen i*i
deee ,aculta docendi) i non cognoceret totaliter+ et ideo addit
tertium) cilicet conu*tantialitatem eiu ad patrem) cum dicit in
inu patri/ ut non accipiatur inu prout in homini*u vete
praecincti dici conuevit) ed pro patri occulto. Illud enim in
occulto gerimu) quod in inu portamu. Occultum autem patri
et) quia upere1cedit omnem virtutem) et cognitionem) cum
divina eentia it in,inita. In illo ergo inu) idet in occultiimo
paternae naturae et eentiae) quae e1cedit omnem virtutem
creaturae) et unigenitu ,iliu+ et ideo conu*tantiali et patri.
Et quod Evangelita hic igni,icavit per inum hoc -avid e1preit
per uterum) dicen P. CI0) :/ e1 utero ante "uci,erum) idet e1
intimo et occulto meae eentiae) incompreheni*ili omni
intellectui creato) genui te) et conu*tantialem mihi) et eiudem
naturae et virtuti et potetati et cognitioni+ I Cor. II) v. !!/ quae
unt homini) nemo novit nii piritu homini >...? et quae unt
-ei) nemo novit nii piritu -ei. Comprehendit ergo divinam
eentiam) quae ua et. Anima autem Chriti -eum cognocendo
non comprehendit) quia hoc non dicitur) nii de unigenito) qui et
in inu patri. Unde et dominu dicit Matth. 0I) ;%/ nemo novit
patrem) nii ,iliu) et cui voluerit ,iliu revelare+ ut utrumque
intelligatur de notitia comprehenioni) de qua hic videtur loqui
Evangelita. 2ullu enim divinam comprehendit eentiam) nii
olu -eu pater) et ,iliu) et piritu anctu. Sic ergo patet
,aculta doctori ad docendum. 2otandum etiam) quod per hoc
quod dicit qui et in inu patri) e1cluditur error quorumdam)
dicentium) patrem invii*ilem ee) ,ilium vero vii*ilem) et non
vium ,uie in veteri tetamento. 2am) e1 hoc quod et in
a*condito patri) mani,etum et quod naturaliter invii*ili et)
icut pater. Et propter hoc dice*at de ipo I. 0"6) !5/ tu e vere
-eu a*conditu. Et ideo in Scriptura divina ,it mentio de
incompreheni*ilitate ,ilii+ Matth. 0I) ;%/ nemo novit ,ilium nii
pater) neque patrem qui novit nii ,iliu+ Prov. 000) &/ quod
nomen ,ilii eiu) i noti9 Conequenter Evangelita modum
tradendi ipam doctrinam ininuat) cum dicit ipe enarravit. Olim
enim unigenitu ,iliu mani,etavit -ei cognitionem per
propheta) qui eum intantum annuntiaverunt inquantum aeterni
ver*i ,uerunt participe. Unde dice*ant/ ,actum et ver*um
domini et cetera. Sed nunc ipe unigenitu) ,iliu) enarravit
,ideli*u. I. "II) 8/ ego ipe qui loque*ar) ecce adum+ He*r. I) !/
multi,ariam) multique modi olim -eu loquen patri*u in
propheti) noviime die*u iti locutu et no*i in ,ilio. Et haec
doctrina ideo omni*u alii doctrini upereminet dignitate)
auctoritate et utilitate) quia a* unigenito ,ilio) qui et prima
apientia) immediate et tradita. He*r. II) :/ quae cum initium
accepiet enarrari per dominum) a* ei qui audierunt) in no
con,irmata et. Sed quid narravit nii unum -eum9 Hoc ipum et
Mo7e enarravit) -eut. 6I) &/ audi) Irael/ dominu -eu tuu)
dominu unu et. .uid ergo ampliu Mo7e9 Multum per omnem
modum) quia m7terium Trinitati) et multa alia) quae nec
Mo7e) nec aliqui prophetarum narravit.
"ectio !;
#$%&:<( Super Io.) cap. ! l. !;
Supra otendit Evangelita quomodo Chritu innotuit tetimonio
Ioanni ipi apotoli+ hic pleniu e1plicat ipum tetimonium. Et
primo ponit tetimonium Ioanni ad tur*a+ ecundo vero
tetimonium quod perhi*uit de Chrito dicipuli ui) i*i altera
die iterum ta*at. Si autem *ene coniderentur quae dicta unt)
duple1 tetimonium Ioanni ad Chritum invenitur. Unum quod
tulit Chrito in eiu praeentia) aliud in eiu a*entia/ nii enim in
eiu praeentia tetimonium Ioanne tuliet) non di1iet hic
erat) et nii in eiu a*entia) non diceret quem di1i vo*i. Primo
ergo Evangelita e1plicat tetimonium Ioanni quod tulit de
Chrito in eiu a*entia+ ecundo quod tulit in eiu praeentia) i*i
altera die vidit. -i,,erunt autem haec duo tetimonia) quia
primum tulit interrogatu) alterum pontaneu+ et ideo in primo
tetimonio non olum ponitur tetimonium quod tulit) ed etiam
ipa interrogatio. Primo autem ,uit interrogatu de perona+
ecundo de o,,icio) i*i et qui mii ,uerant. Otenditur ergo primo
quomodo Ioanne con,eu et e non ee quod non erat+
ecundo quomodo non negavit e ee quod erat) i*i di1erunt
ergo ei/ qui e9 Circa primum ponuntur tre interrogatione et
tre reponione) icut patet in littera. In prima autem
interrogatione et magna Iudaeorum reverentia ad Ioannem) qui
mittunt ad eum) eiu tetimonium inquirente. U*i magnitudo
reverentiae e1 quatuor colligitur. Primo e1 mittentium dignitate/
non enim 4alilaei mierunt) ed illi qui praecipui ,uerunt in
populo Irael) cilicet Iudaei) qui unt de tri*u Iuda) ha*itante
iu1ta Ierualem+ I Paral. 6) de Iuda elegit dominu principe
populi+ in,ra I6) ;;/ alu e1 Iudaei et. Secundo e1 loci
praeeminentia) quia a* Ierualem) quae et civita acerdotali) et
divino cultui mancipata+ in,ra I6) ;</ vo diciti) quia Ierool7mi
et locu u*i adorare oportet. I. 0I0) ;!/ et colent eum in hotii
et in muneri*u. Tertio e1 nuntiorum auctoritate) qui olemne
erant) et anctiore in populo) quia acerdote et "evitae+ I. "0I)
8/ vo acerdote domini voca*imini. .uarto e1 hoc quod
mierunt ut Ioanne de e tetimonium perhi*eret) quai tantam
,idem ha*ente dicti ui) ut crederent Ioanni de eipo etiam
tetimonium perhi*enti. Unde dicitur ut interrogarent eum) tu
qui e9 .uod Chrito non ,acie*ant+ immo dice*ant ei) Io. 6III)
!:/ tu tetimonium perhi*e de teipo et cetera. Conequenter
cum dicit et con,eu et) et non negavit) ponitur Ioanni
reponio. Ideo autem Evangelita ingeminat hoc quod dicit et
con,eu et) ut otendat humilitatem Ioanni/ quia licet eet
tantae auctoritati apud Iudaeo ut eum crederent Chritum) non
tamen honorem i*i non de*itum uurpa*at+ immo con,eu et)
quia non um ego Chritu. Sed quid et hoc quod dicit con,eu
et) et non negavit9 6idetur autem quod negavit) quia dicit e non
ee Chritum. Sed dicendum et) quod ideo non negavit
veritatem) quia di1it e non ee Chritum/ alia negaet
veritatem. Io* 000I) ;8/ i vidi olem cum ,ulgeret) et lunam
incedentem clare+ et laetatum et cor meum in a*condito et
oculatu um manum meam ore meo/ quae et iniquita ma1ima)
et negatio contra -eum altiimum. 2on negavit ergo veritatem
quia quantumcumque ha*eretur magnu) non et elatu in
uper*iam) uurpan i*i honorem alienum. Et con,eu et)
quia) non um ego Chritu/ quia vere non erat. Supra/ non erat
ille lu1 et cetera. Sed cum hi qui mii erant non quaererent an
eet Chritu) ed qui eet+ quare Ioanne repondit non um
ego Chritu9 Sed dicendum) quod magi repondet ad mentem
quaerentium) quam ad quaetionem+ et hoc potet accipi
dupliciter. Secundum Origenem enim intelligendum et) quod
acerdote et "evitae *ona intentione venerant ad ipum.
Cognoverant enim e1 Scripturi) et praecipue e1 prophetia
-anieli) quia iam venerat tempu adventu Chriti. Unde
vidente anctitatem Ioanni) upica*antur eum ee Chritum/
unde mierunt ad Ioannem) quai cire volente per hoc quod
dicunt ei tu qui e9 An ipe e Chritum ,ateretur. Et ideo eorum
repondit menti non um ego Chritu. Chr7otomu vero dicit)
quod iti ,raudulenter interroga*ant. 2am Ioanne cognatu erat
acerdotum) utpote principi acerdotum ,iliu) erat etiam
anctu+ et tamen tetimonium perhi*e*at Chrito) cuiu genu
humile vide*atur. Unde et dice*ant/ nonne ite et ,a*ri ,iliu9 Et
ignotu erat ei. Et ideo cupiente magi ha*ere magitrum
Ioannem quam Chritum) mittunt ad eum volente eum per
*landitia allicere) et inducere ut i*i honorem hunc attri*uen)
con,iteatur e ee Chritum. .uam quidem malitiam viden
Ioanne) dicit non um ego Chritu. Secunda interrogatio ponitur
conequenter) cum dicitur et interrogaverunt eum/ quid ergo9
Elia e tu9 Sciendum et autem) quod a populo Iudaeorum icut
e1pecta*atur dominu venturu) ita e1pecta*atur Elia Chritum
praeceuru+ Mal. ult.) 5/ mittam vo*i Eliam et cetera. Et ideo
vidente) qui mii erant quod Ioanne non con,ite*atur e ee
Chritum) intant quod altem con,iteatur i et Elia. Et hoc et
quod dicunt quid ergo9 Elia e tu9 .uidam autem haeretici
dicunt) quod anima de corpore tranmittitur in corpu. Et hoc
dogma tunc tempori erat in auctoritate apud Iudaeo) unde
crede*ant quod propter imilitudinem operum Ioanni ad Eliam)
anima Eliae eet in corpore Ioanni. Et dicunt quod quaere*ant
iti a Ioanne) an eet Elia+ idet) an anima Eliae eet in Ioanne+
et adducunt pro ei) quod dicit dominu) Matth. 0I) !&) de Ioanne/
i vulti cire) ipe et Elia. Sed tamen contrariatur ei reponio
Ioanni dicenti non um Elia. Ad quod ipi repondent) quod
Ioanne e1 ignorantia repondit) necien) an anima ua eet
anima Eliae. Sed contra hoc dicit Origene) quod valde
irrationa*ile videtur) quod Ioanne tamquam propheta a piritu
illuminatu) et de -ei unigenito tanta narran) ignoraret de
eipo) an numquam eiu anima ,uerit in Elia. 2on hac ergo
intentione quaere*ant Elia e tu9 Sed quia ha*ente e1
Scripturi) I6 Reg. II) !! quod Elia non ,uit mortuu) ed vivu
raptu et per tur*inem in caelum) crede*ant eum u*ito inter eo
apparuie. Sed contra hoc et quod Ioanne e1 noti parenti*u
natu erat) et nativita eiu omni*u nota erat. Unde dicitur "c. I)
8:) quod mirati unt univeri) et pone*ant in corde uo) dicente/
qui puta puer ite erit9 Ad quod potet dici) quod non et
incredi*ile quod ita aetimarent de Ioanne) icut dictum et. .uia
et imile ha*etur Matth. 0I6) ! quod Herode crede*at de Chrito
quod eet Ioanne) quem ipe decollaverat) et tamen diu
antequam Ioanne decollatu eet) Chritu praedicaverat) et
notu ,uerat. Et ideo) e1 imili amentia et craitudine) Iudaei
quaere*ant a Ioanne an ipe eet Elia. Sed quid et hoc quod
dicit Ioanne non um) cilicet Elia cum Chritu di1erit) Matth.
0I) !&) ipe et Elia9 Hanc autem quaetionem olvit Angelu) "c.
I) !%/ ipe praecedet ante eum in piritu et virtute Eliae) in ui
cilicet operi*u. 2on ,uit ergo Elia in perona) ed in piritu) et
virtute/ quia cilicet imilitudinem Eliae in ui operi*u
otende*at. Potet autem attendi imilitudo quantum ad tria.
Primo quantum ad o,,icium/ quia icut Elia ecundum domini
adventum praeveniet) ita ite praeceit primum et cetera. Unde
et Angelu di1it/ ipe praecedet ante ipum et cetera. Secundo
quantum ad vivendi modum/ quia Elia in deerti mora*atur)
parco ute*atur ci*o et duri veti*u operie*atur) ut dicitur III
Reg. 0I0) : . et I6 Reg. I) $. Et Ioanne in deerti erat) ci*u
eiu locutae et mel ilvetre) et @ona eiu de pili camelorum.
Tertio quantum ad @elum/ quia ma1imi @eli ,uit+ unde dice*at III
Reg. 0I0) !</ @elo @elatu um pro domino. Sic et Ioanne @elo
veritati mortuu et) ut patet Matth. 0I6) v. 8 . Conequenter
cum dicit propheta e tu9 Ponitur tertia quaetio. U*i primo
quaeritur. Cum dicatur "c. I) v. %8/ tu puer propheta altiimi
voca*eri etc. quid et quod Ioanne interrogatu i eet
propheta) repondit e non ee prophetam9 Ad quod tripliciter
repondetur. Uno modo quod Ioanne non et propheta
impliciter) ed pluquam propheta. Alii namque prophetae olum
,utura praedice*ant a remoti+ Ha*. II) :/ i moram ,ecerit)
e1pecta illum+ Ioanne vero Chritum praeentem annuntiavit)
quai digito otenden+ in,ra/ ecce agnu -ei. Et ideo) Matth. 0I)
') dominu dicit eum ee plu quam prophetam. Item alio modo)
ecundum Origenem) quia Iudaei e1 malo intellectu tre
e1cellente perona ,utura crede*ant circa adventum Chriti)
cilicet ipum Chritum) Eliam et quemdam alium ma1imum
prophetam) de quo -eut. 06III) !5/ prophetam ucita*it no*i
dominu et cetera. Et licet hic ma1imu propheta) ecundum
veritatem) non it aliu quam Chritu) tamen ecundum Iudaeo
aliu et a Chrito+ et ideo non quaerunt impliciter utrum it
propheta) ed an it ille propheta ma1imu. .uod quidem e1
ordine quaetioni apparet. 2am primo) quaerunt an it Chritu+
ecundo) an it Elia+ tertio) an it propheta ille. Et ideo in 4raeco
ponitur hic articulu) ut dicatur l7 propheta) quai
anthonomatice dictum. Tertio modo quia Phariaei move*antur
contra Ioannem) quod i*i *apti@andi o,,icium praeter ordinem
legi et traditionem eorum aumpiet. -e tri*u autem
ha*etur in veteri tetamento qui*u competere poterat *apti@are)
cilicet de Chrito+ E@. 0006I) ;5) e1 perona Chriti dicitur/
e,,undam uper vo aquam mundam et cetera. Item de Elia) de
quo dicitur I6 Reg. II) $) quod diviit aqua Iordani) et tranien
raptu et. Item de Elieo) qui 2aaman S7rum lavari ,ecit eptie
in Iordane) ut lavaretur a lepra/ ut dicitur I6 Reg. c. 6) '. 6idente
ergo Iudaei Ioannem *apti@are) crede*ant eum aliquem itorum
ee) cilicet Chritum) vel Eliam) vel Elieum+ et ideo cum dicunt
hic propheta e tu9 Interrogant an it Elieu. Et dicitur
ingulariter propheta) propter multa miracula quae ,ecerat+ unde
et ipe dicit I6 Reg. 6) $/ ciat prophetam ee in Irael. Et
ecundum hoc repondet non um) cilicet Elieu. Conequenter
cum dicit di1erunt ergo ei) qui e9 Otendit quomodo con,eu
et e ee quod erat) et primo ponitur interrogatio nuntiorum+
ecundo reponio) i*i ego vo1 clamanti in deerto. -i1erunt
ergo/ qui e tu ut reponum demu hi qui mierunt no9 .uai
dicant/ ad hoc mii umu) ut ciamu qui e+ ideo dica no*i
quid dici de te ipo9 Sed attende Ioanni devotionem/ iam
implevit quod apotolu dicit) 4al. II) ;<) vivo ego) iam non ego)
vivit vero in me Chritu. Et ideo non repondet/ ego um ,iliu
3achariae) vel tali) et tali+ ed olum illud in quo Chritum
eque*atur. Unde dicit/ ego vo1 clamanti in deerto. -icit autem
e vocem ee) quia vo1 origine poterior et ver*o) ed notitia
prior. 2am ver*um in corde conceptum) per vocem prolatam
cognocimu) cum it ignum eiu. -eu autem pater
praecurorem miit Ioannem in tempore ,actum) ut ver*um uum
a* aeterno conceptum annuntiaretur+ et ideo congrue dicit ego
vo1. .uod autem addit clamanti) potet intelligi dupliciter) ut
cilicet it vel Ioanni in deerto clamanti et praedicanti) vel
Chriti clamanti in ipo) ecundum illud II Cor. ult.) :/ an
e1perimentum eiu quaeriti qui in me loquitur Chritu9 Clamat
autem propter quatuor. Primo namque clamor mani,etationem
importat+ et ideo ut otendat quod Chritu in Ioanne et in e
mani,ete loque*atur) clamat+ in,ra 6II) :%/ in noviimo die
magno ,etivitati ta*at Ieu) et clama*at dicen/ i qui itit)
veniat ad me et *i*at. In propheti autem non clamavit) quia
prophetiae in aenigmate et ,iguri datae unt+ unde in P. 06II) !;
dicitur/ tene*roa aqua in nu*i*u aeri. Secundo quia clamor ,it
ad ditante+ Iudaei autem elongati erant a -eo) ideo necee erat
quod clamaret. P. "0006II) !'/ elongati a me amicum et
pro1imum. Tertio clamat) quia urdi erant. I. 0"II) !'/ qui
urdu) nii ervu meu9 .uarto clamat) quia cum indignatione
loquitur) quia ipi iram -ei meruerunt. P. II) 5/ loquetur ad eo in
ira ua et cetera. Sed attende quod clamat in deerto) quia) "c. III)
;) ,actum et ver*um domini uper Ioannem 3achariae ,ilium in
deerto. Et potet ee huiumodi ratio et litterali et m7tica.
"itterali quidem) ut in deerto manen) immuni eet a* omni
peccato) ut ic dignior eet Chrito tetimonium ,erre) et e1 vita
ua tetimonium uum credi*iliu eet homini*u. M7tica
autem caua duple1 et. 2am per deertum gentilita deignatur)
iu1ta illud I. c. "I6) !/ multi ,ilii deertae) magi quam eiu quae
ha*et virum. Ut ergo otenderet quod doctrina -ei de cetero non
de*et ee in Ierualem tantum) ed in genti*u) clamavit in
deerto. Matth. 00I) &:/ au,eretur a vo*i regnum -ei) et da*itur
genti ,acienti ,ructu eiu. Item) per deertum intelligitur Iudaea)
quae iam deerta erat+ Matth. c. 00III) :$/ ecce relinquetur vo*i
domu vetra deerta. Clamavit ergo in deerto) idet et in
Iudaea) ut per hoc daretur intelligi) quod populu cui praedica*at)
iam deertu erat a -eo+ P. "0II) :/ in terra deerta et invia et
inaquoa ic in ancto apparui ti*i. Sed quid clamat9 -irigite viam
domini/ quia ad hoc miu ,uit+ "c. I) %8/ tu puer propheta
altiimi voca*eri) praei*i enim ante ,aciem domini parare via
eiu. 6ia autem ad recipiendum -eum parata et recta) et via
iutitiae) ecundum illud I. c. 006I) %/ emita iuti recta et et
cetera. Tunc enim emita iuti et recta quando homo totu
u*iicitur -eo) ut cilicet intellectu per ,idem) volunta per
amorem) operatio per o*edientiam -eo u*dantur. Et hoc) icut
dicit Iaia propheta+ idet) icut praedi1it. .uai dicat/ ego um
ille in quo ita complentur.
"ectio !:
#$%&:!( Super Io.) cap. ! l. !:
Supra Ioanne interrogatu perhi*uit tetimonium Chrito de
eipo quantum ad peronam+ hic vero quantum ad o,,icium. Et
circa hoc ponuntur quatuor. Primo interrogante+ ecundo
interrogatio) i*i et interrogaverunt eum+ tertio reponio) in qua
tetimonium perhi*uit) i*i repondit ei Ioanne et cetera. .uarto
locu u*i haec ,acta unt) i*i haec in =ethania ,acta unt.
Interrogante autem unt Phariaei. Unde dicit et qui mii
,uerant) erant e1 Phariaei. Et quidem) ecundum Origenem)
quod dicitur e1 hoc loco) ad aliud tetimonium pertinet/ et iti qui
mii unt e1 Phariaei) non unt iidem cum acerdoti*u et
"eviti) qui mii unt a Iudaeorum univeritate) ed alii
pecialiter mii a Phariaei. Et ecundum hoc dicitur/ et qui
mii unt) non a Iudaei cilicet) icut ,uerunt acerdote et
"evitae) ed alii erant e1 Phariaei. Et ideo dicit quod) quia
acerdote et "evitae diciplinati erant et reverente) humiliter et
cum reverentia Ioannem interrogant de eiu dignitate) utrum
cilicet Chritu eet) an Elia) an propheta+ iti vero) qui e1
Phariaei erant) ecundum nomen uum divii et importuni)
contumelioa voce praetendunt =aptitae) unde di1erunt ei/
quid ergo *apti@a) i tu non e Chritu) neque Elia) neque
propheta9 Secundum alio vero) 4regorium cilicet)
Chr7otomum et Augutinum) iti qui e1 Phariaei) unt illi
iidem qui mii ,uerant a Iudaei acerdote et "evitae. .uaedam
enim ecta erat inter Iudaeo) qui propter e1teriorem cultum
divii erant a* alii/ unde et Phariaei) idet divii voca*antur+ in
qua quidem erant aliqui de acerdoti*u et "eviti) et aliqui de
populo. Ut ergo nuntii maiori auctoritati eent) mierunt
acerdote et "evita) qui erant e1 Phariaei) ut ei nec
acerdotali ordini dignita) nec religioni deeet auctorita.
Ideo autem Evangelita addit hoc quod dicitur et qui mii
,uerant) erant e1 Phariaei) ut primo quidem rationem
quaetioni =aptimi Ioanni) pro qua mii non ,uerunt) aignet+
quai dicat/ mii ,uerunt) ut interrogarent a Ioanne qui eet.
Sed quod quaerunt quid ergo *apti@a9 Aecerunt) quia erant e1
Phariaei) qui*u eorum religio auum prae*e*at. Secundo) ut
dicit 4regoriu) ut otendat qua intentione quaeierunt a Ioanne
tu qui e9 Phariaei enim inter omne alio inidioe) et
calumnioe e ha*e*ant ad Chritum. Unde ipi di1erunt ei)
Matth. 0II) ;&/ in =eel@e*u* principe -aemoniorum -aemonia
eiicit. Ipi etiam inierunt cum Herodiani conilium) ut caperent
Ieum in ermone. Matth. 00II) !5. Et ideo per hoc quod dicit qui
mii ,uerant) erant e1 Phariaei) otendit) quod calumnioe e
ha*e*ant) et e1 invidia eum interrogaverunt. Interrogatio autem
et de o,,icio *apti@andi) unde dicitur et interrogaverunt eum) et
di1erunt ei/ quid ergo *apti@a9 et cetera. Unde notandum et)
quod non quaerunt ut ciant) ed ut impediant. .uia enim
vide*ant multitudinem populi ad Ioannem currere) propter novum
ritum *apti@andi) et e1traneum a ritu Phariaeorum et legi)
invide*ant Ioanni) et cona*antur pro poe impedire =aptimum
eiu+ et ideo) e continere non valente) uam mani,etant
invidiam) et dicunt quid ergo *apti@a) i tu non e Chritu)
neque Elia) neque propheta9 .uai dicant/ non de*e *apti@are)
e1 quo nega te ee aliquem illorum trium in qui*u
prae,iguratu et =aptimu) ut dictum et upra. Scilicet) i tu
non e Chritu) qui ha*ituru et ,ontem in a*lutionem peccati+
et i non e Elia) ive propheta) idet Elieu) qui icco vetigio
Iordanem traniverunt) ut dicitur I6 Reg. II) $) quomodo aude
*apti@are9 Simile iti unt invidi) animarum pro,ectum
impediente) qui dicunt videnti*u/ nolite videre etc./ I. 000) !<.
Reponio autem et vera/ unde dicit repondit ei Ioanne)
dicen/ ego *apti@o in aqua. .uai dicat/ non de*eti mirari) i
ego) qui non um Chritu) nec Elia) nec propheta) *apti@o/ quia
=aptimu meu non et completivu) ed imper,ectu. 2am ad
per,ectionem =aptimi e1igitur lotio corpori et animae+ et corpu
quidem ecundum naturam lavatur aqua) anima vero non nii
piritu. Unde ego *apti@o in aqua) idet) corpore lavo corpu+
veniet autem aliu) qui per,ecte *apti@a*it) cilicet in aqua et
piritu ancto+ -eu et homo) qui et corpu aqua et piritum
piritu lava*it) ita quod ancti,icatio piritu deriva*itur ad
corpu. Act. I) 5/ Ioanne quidem *apti@avit aqua) vo autem
*apti@a*imini piritu ancto non pot multo ho die.
Tetimonium autem perhi*et de Chrito) cum dicit mediu autem
vetrum tetit etc.) et primo per comparationem ad Iudaeo+
ecundo per comparationem ad eipum) i*i ipe et qui pot me
venturu et. Ad Iudaeo autem comparat eum) dicen mediu
autem vetrum tetit+ quai dicat/ ego imper,ectum opu ,eci+ ed
et aliu qui per,iciet opu meum) qui mediu vetrum tetit.
.uod quidem e1ponitur multipliciter. Uno iquidem modo)
ecundum 4regorium) Chr7otomum et Augutinum) ut re,eratur
ad communem Chriti converationem inter homine) quia)
ecundum naturam humanam) alii homini*u imili apparuit+
Phil. II) 8/ qui cum in ,orma -ei eet) non rapinam ar*itratu et
ee e aequalem -eo+ ed emetipum e1inanivit ,ormam ervi
accipien) in imilitudinem hominum ,actu) et ha*itu inventu ut
homo. Et ecundum hoc dicit mediu vetrum tetit) idet
multotie converatu et quai unu e1 vo*i+ "c. 00II) v. ;%/ ego
in medio vetrum um. .uem vo neciti) idet) hoc quod -eu
,actu et homo) capere non poteti. Item) neciti quam magnu
it ecundum naturam divinam) quae in eo late*at+ Io* 0006I) ;8/
ecce dominu magnu vincen cientiam vetram. Et ideo) ut
Augutinu dicit) accena et lucerna) cilicet Ioanne) ut
inveniatur Chritu. P. C000I) !%/ paravi lucernam Chrito meo.
Alio modo e1ponitur) ecundum Origenem) et hoc dupliciter.
Primo ut re,eratur ad Chriti divinitatem+ et ecundum hoc
mediu vetrum) idet in medio omnium rerum) tetit) cilicet
Chritu/ quia ipe ecundum quod ver*um a principio creaturae
implevit univeram creaturam. Ier. 00III) ;&/ caelum et terram
ego impleo. .uem tamen vo neciti) quia) ut dicitur upra) in
mundo erat >...? et mundu eum non cognovit. Alio modo ut
re,eratur ad caualitatem humanae apientiae) et dicatur mediu
vetrum tetit+ idet) in intellectu omnium relucet/ quia quicquid
luci et apientiae et in homini*u) provenit ei e1 participatione
ver*i. Et dicit in medio) quia in medio homini corporaliter et cor)
cui attri*uitur quaedam apientia et intellectu/ unde) licet
intellectu non ha*eat organum corporale) tamen quia cor et
principale organum) conuevit accipi pro intellectu+ unde in medio
tare dicitur ecundum hanc imilitudinem) inquantum illuminat
omnem hominem venientem in hunc mundum. .uem tamen vo
neciti+ quia) ut dicitur upra) lu1 in tene*ri lucet) et tene*rae
eam non comprehenderunt. .uarto modo e1ponitur ut re,eratur
ad propheticam Chriti praenuntiationem) ut ic repondeatur
principaliter Phariaei) qui continue Scriptura veteri
tetamenti) in qui*u praenuntia*atur Chritu) inquire*ant) et
tamen eum non cognoce*ant. Et ecundum hoc dicitur mediu
vetrum tetit+ idet) in acra Scriptura) quam vo emper
revolviti+ in,ra 6) :'/ crutamini Scriptura. .uem tamen vo
neciti) quia cor vetrum induratum et propter in,idelitatem et
oculi vetri e1caecati unt) ut non agnocati praeentem) quem
crediti ,uturum. Comparat autem Chritum ad e Ioanne) cum
dicit ipe et qui pot me venturu et. U*i primo ponit
e1cellentiam Chriti ad eipum+ ecundo vero e1cellentiae
immenitatem otendit) i*i cuiu non um dignu ut olvam
corrigiam calceamenti. E1cellentiam autem Chriti ad eipum
otendit et quantum ad ordinem praedicationi) et quantum ad
ordinem dignitati. .uantum quidem ad ordinem praedicationi)
Ioanne primo innotuit. Et ideo dicit ipe et qui pot me venit) ad
praedicandum) *apti@andum et moriendum+ quia) ut dicitur "c. I)
%8) praei*i ante ,aciem domini) parare via eiu. Sed Ioanne
quidem praeceit Chritum) icut imper,ectum per,ectum) et
icut dipoitio ,ormam+ icut dicitur I Cor. c. 06) &8/ non priu
quod pirituale) ed quod animale. 2am tota vita Ioanni ,uit
quoddam praeparatorium ad Chritum+ unde di1it upra ego vo1
clamanti in deerto. Sed Chritu praeceit Ioannem et no
omne) icut per,ectum imper,ectum) et icut e1emplar
e1emplatum. Matth. 06I) ;&/ i qui vult venire pot me) a*neget
emetipum) et tollat crucem uam) et equatur me+ I Pet. c. II) ;!/
Chritu pau et pro no*i) vo*i relinquen e1emplum.
.uantum vero ad ordinem dignitati) cum dicit qui ante me ,actu
et) idet) mihi praelatu et) et dignitate praepoitu+ quia) ut
dicit in,ra III) :<) me oportet minui) illum autem crecere.
Immenitatem autem e1cellentiae aignat cum dicit cuiu ego
non um dignu ut olvam eiu corrigiam calceamenti. .uai
dicat/ non intelligati ipum mihi in dignitate praepoitum icut
unu homo prae,ertur alteri) ed tam e1cellenter) quod nihil um
in comparatione ad ipum. Et hoc patet) quia non um dignu ut
olvam corrigiam calceamenti eiu/ quod et minimum o*equium
quod homini*u ,ieri potet. E1 quo patet quod Ioanne multum
acceerat ad -ei cognitionem) inquantum e1 conideratione
in,initae magnitudini -ei e totaliter vilipende*at) et nihil e
ee dice*at. Sicut A*raham) cum -eum cognoviet) dice*at)
4en. 06III) ;%/ loquar ad dominum meum) cum im pulvi et cini.
Sic Io* c. 0"II) 5) cum dominum vidiet) di1it/ nunc oculu meu
videt te+ idcirco ipe me reprehendo) et ago poenitentiam in
,avilla et cinere. Sic I. 0") !%) potquam vidit gloriam -ei di1it/
omne gente quai non int) ic unt coram eo. Et haec quidem
e1poitio et litterali. E1ponitur autem et m7tice. Uno modo
ecundum 4regorium) ut per calceamentum) quod ,it de pelli*u
mortuorum animalium) intelligatur humana natura mortali) quam
Chritu aumpit+ P. "I0) !</ in Idumaea e1tendam
calceamentum meum et cetera. Corrigia autem calceamenti eiu)
et ipa unio divinitati et humanitati) quam nec Ioanne) nec
aliqui) potet olvere nec potuit plene invetigare) cum tali
eet quod hominem ,aceret -eum) et -eum hominem. Et ideo
dicit cuiu non um dignu ut olvam corrigiam calceamenti+
idet) ut e1plicem m7terium incarnationi et cetera.
Intelligendum et plene et per,ecte/ nam quoquo modo et Ioanne
et alii praedicatore) licet imper,ecte) olvunt corrigiam
calceamenti. Alio modo e1ponitur) quia in veteri lege praeceptum
erat) -eut. 006) 5B!< quod quando aliqui morie*atur ine li*eri)
,rater de,uncti u1orem de,uncti recipere tene*atur) et e1 ea
emen ,ratri uo ucitare+ quod i nollet eam in u1orem recipere)
tunc aliqui propinquu de,uncti eam recipere volen) de*e*at
eum dicalceare in ignum huiu ceioni) et illam in u1orem
recipere) et domu eiu de*e*at vocari domu dicalceati.
Secundum hoc ergo dicit cuiu non um dignu corrigiam
calceamenti olvere+ idet) non um dignu ha*ere ponam) quae
i*i de*etur) Eccleiam. .uai dicat/ non um dignu ut vocer
ponu Eccleiae) quae conecratur Chrito in =aptimo piritu+
ego autem *apti@o in aqua tantum. In,ra III) ;'/ qui ha*et
ponam) ponu et et cetera. "ocu autem) u*i praedicta ,acta
unt) u*ditur conequenter) cum dicit haec in =ethania ,acta unt
tran Iordanem. Sed circa hoc primo conurgit quaetio. Cum
=ethania it in monte oliveti quod et iu1ta Ierualem) icut
dicitur Io. 0I) ! et Matth. 006I) 8 quomodo dicit quod ,acta unt
tran Iordanem) qui multum dita*at a* Ierualem9 Sed
dicendum) ecundum Origenem et Chr7otomum) quod non
de*et dici =ethania) ed =etha*ora) quae et quaedam villa ultra
Iordanem/ et hoc quod dicit =ethania) corruptum et vitio
criptorum. Sed quia tam li*ri 4raeci quam "atini ha*ent
=ethania) ideo dicendum et aliter) quod et duple1 =ethania/ una
quae et prope Ierualem in latere monti oliveti) alia tran
Iordanem) u*i erat Ioanne *apti@an. .uod autem mentionem
,acit de loco) ha*et rationem litteralem et m7ticam. "itteralem
quidem ecundum Chr7otomum) quia Ioanne cri*e*at
Evangelium itud viventi*u ,orte aliqui*u qui et tempu quo
ita ,acta unt) et locum viderunt) et ideo quai ad maiorem
certitudinem illo tete ,acit illorum quae viderant. M7ticam
vero) quia haec loca conveniunt =aptimo. 2am) i dicatur
=ethania) quae domu o*edientiae interpretatur) igni,icat quod
necee et per o*edientiam ,idei ad =aptimum pervenire+ Rom.
I) 5/ ad o*ediendum ,idei in omni*u genti*u. Si vero dicatur
=etha*ora) quae interpretatur domu praeparationi) igni,icat
quod per =aptimum praeparatur homo ad vitam aeternam. 2ec
vacat m7terio quod tran Iordanem it. Iordani enim
interpretatur decenu eorum+ et) ecundum Origenem)
igni,icat Chritum) qui decendit de caeli) ut dicit ipe/ decendi
de caelo) ut ,acerem voluntatem patri mei. Unde dicitur Eccli.
00I6) &!/ ego quai ,luviu -ori1. Per ipum autem omne
ingrediente in hunc mundum) mundari convenit) ecundum illud
Apoc. I) 5/ lavit no a peccati notri in anguine uo.
Convenienter etiam Iordani =aptimum igni,icat. Ipe enim
con,inium et inter illo qui acceperunt orte hereditati a Mo7e
e1 una parte Iordani) et illo qui acceperunt a Ioue e1 alia+ et ita
=aptimu quai quoddam con,inium et inter Iudaeo et gentile)
qui pro,icicuntur illuc) ut e lavent ad Chritum veniente) ut
oppro*rium peccati deponant. Sicut enim ,ilio Irael terram
promiioni intrante oportuit tranire Iordanem) ita et per
=aptimum oportet patriam caeletem intrare. -icit autem tran
Iordanem) ut ininuet quod etiam trangreori*u et
peccatori*u =aptimum poenitentiae praedica*at Ioanne+ unde
et dominu) Matth. c. I0) !:/ non veni vocare iuto) ed
peccatore.
"ectio !&
#$%&:;( Super Io.) cap. ! l. !&
Supra Ioanne perhi*uit tetimonium Chrito interrogatu+ hic
vero perhi*et aliud tetimonium Chrito pontaneu. Et primo
quidem ,ert ipum tetimonium+ ecundo tetimonium latum
con,irmat) i*i et tetimonium perhi*uit Ioanne. Circa primum
autem primo quidem decri*untur circumtantiae tetimonii+
ecundo ponitur ipum tetimonium) i*i ecce agnu -ei+ tertio
e1cluditur upicio teti) i*i et ego necie*am eum. -ecri*untur
autem circumtantiae. Una quidem e1 parte tempori. Unde dicit
altera die/ in quo quidem commendatur Ioanni contantia) quia
non uno die) non emel tantum) ed pluri*u die*u et multotie
Chrito tetimonium perhi*e*at. P. C0"I6) ;/ per ingulo die
*enedicam ti*i. Commendatur etiam eiu pro,ectu/ quia non
de*et no*i uccedere una die icut alia+ ed quae uccedit de*et
ee altera) idet melior+ iu1ta illud P. "000III) $/ i*unt de
virtute in virtutem. Alia circumtantia ponitur e1 parte modi
teti,icandi) quia vidit Ioanne Ieum/ in quo ininuatur certitudo.
2am tetimonium de viu certiimum et. Alia vero
circumtantia ponitur e1 parte eiu cui tetimonium perhi*etur.
Unde dicit Ieum ad e venientem) cilicet de 4alilaea) ut dicitur
Matth. III) !:/ venit Ieu a 4alilaea. 2ec tamen intelligendum et
de adventu quo venit ad =aptimum) de quo i*i loquitur
Matthaeu) ed de alio adventu quo iam *apti@atu) et circa
Iordanem aliquamdiu commoratu) venit ad Ioannem) alia non
di1iet/ uper quem videri piritum decendentem et manentem
uper eum) hic et qui *apti@at in piritu ancto. Et ego vidi et
cetera. Iam ergo viderat eum) et piritum uper eum
decendentem quai colum*am etc.) ut in,ra dicit. Huiu autem
Chriti ad Ioannem adventu pot =aptimum una caua ,uit ut
tetimonium Ioanni certi,icaretur. -i1erat enim Ioanne de
Chrito/ ipe et qui pot me venturu et/ nam aliqui poet
errare in cognitione venturi) cum adeet+ venit ad Ioannem) a* eo
digito otendendu) dicente Ioanne ecce agnu -ei et cetera. Alia
ratio ut e1cluderet errorem. Poet enim aliqui credere quod
Chritu prima vice) cum venit ad =aptimum) venerit ad Ioannem
icut a peccati purgandu. Chritu ergo) ut hoc e1cluderet) venit
etiam ad eum pot =aptimum. Unde ignanter dicit Ioanne ecce
qui tollit. Peccatum nullum ,ecit) ed venit peccatum tollere. 6enit
etiam ut prae*eret humilitati e1emplum/ quia) ut dicitur Eccli.
III) ;<) quanto maior e) humilia te in omni*u. Et advertendum)
quod icut Chrito iam concepto) quando virgo mater acendit in
montana cum ,etinatione) Elia*eth matrem Ioanni viere)
Ioanne in utero matri e1iten) nec loqui valen) reverentiam
Chrito et tripudium ,acien) e1ultavit in utero+ ita et nunc)
Chrito e1 humilitate ad eum venienti tetimonium et reverentiam
prae*et) et in vocem prorumpit) dicen ecce agnu -ei et cetera.
U*i tetimonium Ioanni ponitur/ in quo quidem otendit virtutem
Chriti) et dignitatem eiu) i*i hic et de quo di1i. 6irtutem
quidem otendit dupliciter. Primo proponendo ,iguram+ ecundo
e1ponendo eam) i*i ecce qui tollit peccata mundi. Circa primum
ciendum et) quod) icut dicit Origene) in veteri lege
conueverunt quinque animalia o,,erri in templo/ tria de
terretri*u) cilicet vitulu) capra et ovi) ed ovium quidem
arie) ovi et agnu+ de volatili*u vero duo) turtur cilicet) et
colum*a/ quae quidem omnia prae,igurativa ,uerunt veri acri,icii)
quod et Chritu) qui emetipum o*tulit o*lationem -eo) ut
dicitur Eph. 6) ;. .uare ergo =aptita Chrito tetimonium
perhi*en) agnum pecialiter nominavit9 Huiu ratio et) quia
icut dicitur 2um. 006III) v. : .) licet alia ,ierent acri,icia in
templo ceteri tempori*u) unum tamen erat quotidianum) in quo
iugiter unu agnu mane) et aliu vepere o,,ere*atur+ nec hoc
muta*atur unquam) ed tamquam principale o*erva*atur) alia
vero e1 adiuncto. Et ideo per agnum) qui erat principale
acri,icium) igni,icatur Chritu) qui et principale acri,icium.
2am licet omne ancti) qui pro ,ide Chriti pai unt) proint ad
alutem ,idelium) hoc tamen non ha*ent nii inquantum uper
o*lationem agni) quai o*latio adiuncta principali acri,icio)
immolantur. O,,ertur quidem mane et vepere) quia per Chritum
patet aditu ad intelligi*ilia divinorum contemplanda et ,ruenda)
quod pertinet ad cognitionem matutinam+ et intruimur quomodo
utamur terreni a*que inquinamento) quod pertinet ad
vepertinam. Et ideo dicit/ ecce agnu -ei) etc.) idet per agnum
igni,icatu. -icit autem -ei) quia in Chrito unt duae naturae)
humana cilicet et divina. Et quod hoc acri,icium eet virtuoum
ad purgandum et ancti,icandum a peccati) ha*et e1 virtute
divinitati) inquantum cilicet -eu erat in Chrito mundum
reconcilian i*i) II Cor. 6) v. !'. 6el dicitur agnu -ei) quai
o*latu a -eo) cilicet a* ipo Chrito) qui et -eu+ icut dicitur
o*latio homini) quam homo o,,ert. 6el dicitur agnu -ei) cilicet
patri/ quia ipe providit homini o*lationem ad o,,erendum pro
peccati u,,icientem) quam homo per e ha*ere non potet. Unde
4en. c. 00II) %) cum Iaac quaereret a* A*raham/ u*i et victima
holocauti9 Repondit/ -eu provide*it i*i victimam holocauti.
Rom. 6III) v. :;/ proprio ,ilio uo non pepercit -eu+ ed pro no*i
omni*u tradidit illum. -icitur autem Chritu agnu primo
propter puritatem+ E1. 0II) 5/ erit agnu anniculu etc.+ I Petr. I)
!$/ non corrupti*ili*u auro vel argento redempti eti. Secundo
propter manuetudinem+ I. "III) %/ quai agnu coram tondente
e o*mutuit. Tertio propter ,ructum) Prov. 006II) ;8/ agni unt
ti*i ad vetimentum tuum. Et hoc quantum ad indumentum) iu1ta
illud Rom. 0III) v. !&/ induimini dominum Ieum Chritum. Et
quantum ad ci*um) in,ra 6I) 5;/ caro mea et pro mundi vita. Et
ideo dice*at Iaia) c. 06I) !/ emitte agnum) domine)
dominatorem terrae. Conequenter propoitam ,iguram e1ponit
cum dicit qui tollit peccata mundi) idet au,ert+ quod in lege nec
per agnum) nec per alia acri,icia au,erri poterat) quia) ut dicitur
He*r. 0) 8/ impoi*ile et per anguinem taurorum et hircorum
au,erri peccata. Sangui ite tollit) idet au,ert) peccata mundi.
Oeae ult.) :/ omnem au,ert iniquitatem. 6el tollit) idet in e
accipit) peccata totiu mundi+ quia) ut dicitur I Petr. II) v. ;&) qui
peccata notra pertulit in corpore uo. I. "III) &/ dolore notro
ipe tulit) et languore notro ipe portavit. -icit autem)
ecundum 4loam) peccatum) et non peccata) ut otendat in
univerali) quod a*tulit totum genu peccati+ I Io. II) ;/ ipe et
propitiatio pro peccati notri. 6el quia pro uno peccato) cilicet
originali) mortuu+ Rom. 6) !;/ per unum hominem peccatum
intravit in mundum et cetera. Supra perhi*uit =aptita
tetimonium Chrito quantum ad eiu virtutem+ hic vero perhi*et
tetimonium quantum ad eiu dignitatem) comparan eum i*i
tripliciter. Et primo quantum ad o,,icium et ordinem
praedicationi+ unde dicit hic) cilicet agnu) digito eum
demontran) et ille de quo di1i) cilicet in eiu a*entia) pot me
venit vir) ad praedicandum et *apti@andum) qui pot me venit
nacendo. -icitur autem vir Chritu ratione per,ectae aetati/
quia quando incepit docere pot =aptimum) iam erat in aetate
per,ecta+ "c. III) ;:/ Ieu erat incipien quai annorum triginta.
Item) ratione per,ectioni omnium virtutum quae in eo ,uerunt+ I.
I6) !/ apprehendent eptem muliere) idet virtute) virum unum)
cilicet Chritum per,ectum. 3ach. 6I) !;/ ecce vir) orien nomen
eiu/ quia ipe et origo omnium virtutum in alii. Item) ratione
deponationi+ quia ipe ponu et Eccleiae+ Oeae II) !8/
voca*i me virum etc.+ II Cor. 0I) ;/ depondi vo uni viro.
Secundo quantum ad ordinem dignitati) cum dicit qui ante me
,actu et. .uai dicat/ licet pot me venerit ad praedicandum)
tamen ante me idet praelatu mihi ,actu et dignitate. Cant. II)
$/ ecce ite venit alien in monti*u) tranilien colle. Colli
unu ,uit Ioanne =aptita) quem Chritu tranilivit/ quia) ut
dicitur in,ra III) :</ me oportet minui) illum autem crecere. Tertio
quantum ad ordinem durationi) cum dicit quia prior me erat.
.uai dicat/ non mirum i prae,ertur mihi dignitate) quia) eti
poterior it tempore) et tamen prior aeternitate quia prior me
erat. E1 hoc autem duple1 error detruitur. Error Arii/ quia non
dicit prior me ,actu et ut it creatura) ed prior me erat) a*
aeterno ante omnem creaturam+ Prov. 6III) ;5/ ante omne colle
generavit me dominu. Item error Pauli Samoateni/ quia di1it
prior me erat) ut otendat) quod non e1 Maria umperat
e1ordium. 2am) i eendi principium umpiet e1 virgine) non
e1titiet utique prior praecurore) qui Chritum in e1 meni*u
ecundum generationem praecede*at humanam. Conequenter
cum dicit et ego necie*am eum) e1cludit ,alam upicionem a
uo tetimonio. Poet enim aliqui dicere) Ioannem tetimonium
perhi*uie Chrito propter a,,ectionem peciali ,amiliaritati
quam ad ipum ha*e*at+ et ideo hoc e1cluden Ioanne) dicit ego
necie*am eum/ nam Ioanne in deerto a pueritia ua
converatu et. "icet autem miracula multa ,acta int in
nativitate Chriti) puta de magi et de tella) et huiumodi) tamen
non erant nota Ioanni/ tum quia in,an erat ecundum aetatem)
tum quia ad deertum eceden) Chriti ,amiliaritatem non ha*uit.
Medio vero tempore a nativitate uque ad =aptimum) nullum
miraculum Chritu operatu et+ ed con,ormi converatione
alii erat) et ua virtu ignota omni*u e1ite*at. .uod autem
medio tempore non ,uerit miracula operatu uque ad triginta
anno) patet per hoc quod dicitur in,ra II) !!/ hoc ,ecit initium
ignorum Ieu et cetera. E1 quo apparet ,alita li*ri de in,antia
alvatori. Ideo autem non ,ecit miracula medio tempore) ut non
putaretur m7terium circumciioni et incarnationi phantama
ee) i non e ha*uiet aetate icut alii in,ante. Et ideo
demontrationem cientiae et virtuti uae in aliud ditulit
tempu) in quo alii homine cientia et virtute vigere
conueverunt. Iu1ta quod dicitur "c. II) 5;/ puer autem pro,icie*at
gratia et apientia+ non quod ipe virtutem et apientiam ante non
ha*itam uciperet) cum in ei ,uerit a* intanti uae conceptioni
per,ectu) ed quia virtu eiu et apientia magi innotece*at
homini*u. I. c. 0"6) !5/ vere tu e -eu a*conditu. Ideo ergo
Ioanne necie*at eum) quia nulla igna adhuc de eo viderat)
neque alii per igna innotuerat. Unde u*dit ed ut mani,etetur
in Irael) propterea ego veni in aqua *apti@an. .uai dicat/ totum
miniterium meum et ad mani,etationem. Supra) non erat ille
lu1) ed ut tetimonium perhi*eret de lumine. -icit autem veni in
aquam *apti@an) ad di,,erentiam =aptimi Chriti. .uia Chritu
non in aqua olum *apti@avit) ed in piritu) con,eren gratiam+
unde et =aptimu Ioanni ,uit igni,icativum tantum) non
e,,ectivum. Mani,etavit autem =aptimu Ioanni Chritum
tripliciter. Primo cilicet per Ioanni praedicationem. "icet enim
Ioanne etiam ine =aptimo potuiet praedicando parare viam
domino) et inducere tur*a ad Chritum) tamen propter novitatem
o,,icii plure ad eum concurre*ant quam i ine =aptimo
praedicatio ,acta eet. Secundo pro,uit =aptimu Ioanni
propter Chriti humilitatem) quam demontravit) *apti@ari volen
a Ioanne+ Matth. III) !:/ venit Chritu ad Ioannem ut *apti@aretur
a* eo. In quo quidem e1emplum humilitati prae*uit) ut cilicet
nullu) quantumcumque magnu) dedignetur a quocumque ad hoc
ordinato) acramenta ucipere. Tertio) quia Chrito *apti@ato a
Ioanne) a,,uit virtu patri in voce) et piritu anctu in colum*a)
per quam virtu Chriti et dignita magi mani,etata ,uit. "c. III)
;;/ et vo1 patri intonuit/ hic et ,iliu meu dilectu.
Conequenter cum dicit et tetimonium perhi*uit Ioanne ipe
magna quae tetatu et de Chrito quod totiu or*i terrarum
olu peccata tolleret) con,irmat auctoritate -ei. Et circa hoc tria
,acit. Primo proponit viionem+ ecundo prae*et de intellectu
viioni intructionem) i*i et ego necie*am eum+ tertio uam e1
ipa viione conceptionem otendit) i*i et ego vidi) et
tetimonium perhi*ui. 6iionem quidem proponit cum dicit vidi
piritum decendentem quai colum*am de caelo. .uod quidem
quando ,actum ,uerit) Ioanne Evangelita non re,ert+ ed
Matthaeu et "uca dicunt hoc ,actum ,uie quando Chritu
*apti@atu et a Ioanne. Et quidem congrue*at quod piritu
anctu adeet *apti@ato et =aptimo. =apti@ato namque
congrue*at) quia icut ,iliu e1iten a patre) mani,etat patrem
in,ra 06II) 8/ pater) mani,etavi nomen tuum etc.) ita et piritu
anctu a ,ilio e1iten) ,ilium mani,etat. In,ra 06I) !&/ ille me
clari,ica*it) quia de meo accipiet et cetera. =aptimo autem
congruit) quia =aptima Chriti et inchoativum et conecrativum
notri =aptimati. 2otrum autem =aptima conecratur per
invocationem anctae Trinitati+ Matth. ult.) !'/ *apti@ante eo in
nomine patri) et ,ilii) et piritu ancti et cetera. .uod ergo no
invocamu in =aptimo notro) a,,uit =aptimo Chriti) cilicet
pater in voce) piritu anctu in colum*a) ,iliu in humana
natura. -icit autem decendentem) quia cum decenu duo
termino ha*eat) cilicet principium urum et terminum
deorum) quantum ad utrumque convenit =aptimo. Et enim
duple1 piritu) unu mundi et aliu -ei. Et piritu quidem
mundi et amor mundi) qui non et deurum) ed a* in,eriori
acendit in hominem) et eum decendere ,acit+ piritu autem -ei)
cilicet -ei amor) deurum decendit ad hominem) et eum
acendere ,acit. I Cor. II) !;/ no autem non piritum huiu mundi
accepimu) ed piritum -ei. .uia ergo ille piritu de uperni
et) ideo dicit decendentem. Similiter etiam) quia impoi*ile et
creaturam recipere -ei *onitatem in tanta plenitudine) ecundum
quod convenit -eo) ideo *onitati ipiu ad no derivatio) et
quai quidam decenu+ Iac. I) !%/ omne datum optimum) et
omne donum per,ectum deurum et) decenden a patre
luminum. Sed quia piritu anctu in ua natura videri non
potet) ut dicitur in,ra III) $/ piritu u*i vult pirat) et neci unde
veniat) aut quo vadat) piritu etiam non et decendere) ed
acendere. E@. 6III) :/ elevavit me piritu et cetera. Ideo
conequenter Evangelita modum viioni et decenu e1ponit)
dicen) hic non ,uie in piritu) idet natura ed in pecie
colum*ae) in qua apparuit/ unde dicit quai colum*am. Et hoc
quidem congrue) ut cilicet ,iliu -ei per carnem vii*ili ,actu)
mani,etaretur per piritum anctum vii*ili pecie colum*ae.
.uae quidem colum*a non et aumpta a piritu ancto in
unitatem peronae) icut humana natura aumpta et a ,ilio -ei.
Cuiu ratio et) quia ,iliu apparuit non olum ut mani,etator) ed
ut alvator. Et ideo) ecundum quod dicit "eo Papa) oportuit quod
eet -eu et homo/ -eu quidem) ut a,,erret remedium+ homo
vero) ut prae*eret e1emplum. Spiritu vero anctu apparuit
olum ad mani,etandum) ad quod u,,icie*at peciem
corporalem aumere olum ad igni,icationem quamdam. Utrum
autem colum*a illa ,uerit verum animal) et utrum praee1iten
apparitioni/ ciendum) quod rationa*iliter dicitur illa ,uie vera
colum*a. 6enit enim piritu anctu ad mani,etandum
Chritum) qui cum it verita) non nii per veritatem
mani,etandu erat. .uantum vero ad ecundum) dicendum) quod
non praee1titit apparitioni+ ed tunc virtute divina a*que
commi1tione mari et ,eminae ,ormata ,uit) icut et corpu Chriti
virtute piritu ancti conceptum) non e1 virili emine. Et tamen
,uit vera colum*a) quia) ut Augutinu dicit in li*ro de agone
Chritiano) omnipotenti -eo) qui univeram creaturam e1 nihilo
,a*ricavit) non erat di,,icile verum corpu colum*ae ine aliarum
colum*arum miniterio ,igurare) icut non ,uit di,,icile verum
corpu in utero *. virgini ine naturali emine ,a*ricare.
C7prianu in li*ro de unitate Eccleiae/ idcirco et in colum*a
dicitur piritu anctu apparuie) quia colum*a imple1 animal
et innocen et) non ,elle amarum) non mori*u ,erum) non
unguium laceratione violentum/ hopitia humana diligere) uniu
domu conortium noe) cum generat imul ,ilio edere) cum
conveniat volanti*u invicem cohaerere) communi converatione
vitam uam degere) ori oculo concordiam paci agnocere)
legem circa omnia unanimitati implere. .uare autem potiu in
colum*a) quam in alia pecie apparuit) multipliciter ratio
aignatur. Primo quidem propter colum*ae implicitatem. 2am
colum*a imple1 et+ Matth. 0) !8/ etote prudente icut
erpente) et implice icut colum*ae. Spiritu autem anctu)
quia ,acit repicere unum) cilicet -eum) implice ,acit+ et ideo in
pecie colum*ae apparet. Et quidem) ecundum Augutinum)
apparuit etiam uper dicipulo congregato per ignem) quia
quidam unt implice) ed tepidi+ quidam autem ,ervente) ed
malitioi. Ut ergo piritu ancti,icati dolo careant) piritu in
colum*ae pecie demontratur+ et ne implicita ,rigiditate
tepecat) demontratur in igne. Secundo) propter caritati
unitatem. 2am colum*a amore multum ,ervet+ Cant. 6I) $/ una et
colum*a mea. Ut ergo otendat Eccleiae unitatem) in pecie
colum*ae piritu anctu apparet. 2ec te moveat quod dicipuli
dipartitae linguae apparuerunt) quando edit upra ingulo
eorum piritu anctu) qui et dipartitu apparet) ecundum
divera donorum o,,icia) et tamen unit per caritatem+ et ic
propter primum apparuit in dipartiti lingui) ut dicitur I Cor. 0II)
&/ diviione gratiarum unt) in colum*ae pecie propter
ecundum. Tertio) propter gemitum. Colum*a enim ha*et
gemitum pro cantu+ ic piritu anctu potulat pro no*i
gemiti*u inenarra*ili*u) ut dicitur Rom. 6III) ;8) et 2ahum II) %/
ancillae eiu mira*antur. .uarto) propter ,ecunditatem. Colum*a
enim animal ,ecundiimum et) idcirco ad deignandum
,ecunditatem gratiae pirituali in Eccleia) in pecie colum*ae
piritu anctu apparuit. Hic et quod "evit. 6) % dominu pullo
colum*arum o,,erre praecepit. .uinto) propter colum*ae
cautelam. Sedet enim uper rivo aquarum) in qui*u repicien)
,alconem volitantem conpicit) et i*i a* eo cavet+ Cant. 6) !;/
oculi tui icut colum*ae et cetera. Unde) quia in =aptimo et
notra tutela et de,enio) congrue in pecie colum*ae piritu
anctu apparuit. Repondet igitur ,igurae veteri tetamenti.
Sicut etenim colum*a de,eren ramum virenti olivae) otendit
ignum clementiae -ei hi qui reidui ,uerant e1 aqui diluvii+ ita
et in =aptimo venien piritu anctu in colum*ae pecie)
otendit ignum divinae clementiae) quae *apti@ati et peccata
remittit) et gratiam con,ert. -icit autem manentem uper eum)
quia in manione quie deignatur. Et quod piritu anctu in
aliquo non quiecat) duplici de caua contingit. Una et e1
peccato. Omne enim alii homine) praeter Chritum) vel
auciantur vulnere peccati mortali) per quod e,,ugatur piritu
anctu) vel o*,ucantur macula veniali) per quam aliqua operatio
piritu ancti impeditur. In Chrito autem neque mortale) nec
veniale) nec originale peccatum ,uit/ unde nec in eo ,uit piritu
anctu inquietatu+ ed uper eum manit) idet quievit. Alia
caua/ quia quantum ad gratia grati data) non emper adet
alii ancti poteta operandi. Sicut non emper adet ancti
poteta operandi miracula) nec propheti piritu prophetiae.
Chritu vero emper ha*uit potetatem ad omnem operationem
virtutum et gratiarum/ et ideo ad hoc deignandum) uper eum
manit. Unde hoc proprium ignum ,uit agnocendi Chritum) ut
dicitur in 4loa I. 0I) ;/ requiecet uper eum piritu domini.
.uod intelligendum et de Chrito) inquantum et homo)
ecundum quod et minor patre et piritu ancto. Conequenter
cum dicit et ego necie*am eum) intruit de intellectu viioni
praedictae. .uidam enim haeretici) cilicet E*ionitae) dice*ant)
Chritum a principio nativitati uae) neque Chritum ,uie) nec
,ilium -ei) ed e1 tunc ,iliu -ei et Chritu ee incepit quando in
=aptimo oleo piritu ancti unctu ,uit. Sed hoc ,alum) quia in
ipa hora nativitati Angelu di1it patori*u) "c. II) !!/ natu et
vo*i hodie alvator) qui et Chritu dominu in civitate -avid.
2e ergo aliqui crederet piritum anctum in =aptimo upra
Chritum decendie) quai de novo Chritu indigeret piritu ad
ui ancti,icationem) ideo cauam ui decenu =aptita
otendit) dicen quod non decendit propter ui neceitatem) ed
propter no) ut cilicet gratia eiu no*i mani,etaretur. Et ideo
dicit ego necie*am eum. Sed ut mani,etaretur in Irael)
propterea veni ego in aqua *apti@an. Sed hic oritur quaetio.
-icit enim qui miit me *apti@are etc.) i dicatur quod pater miit
eum) verum et+ imiliter i dicatur quod ,iliu) mani,etiu) cum
dicatur quod et pater et ,iliu miit eum) quia Ioanne non et de
illi de qui*u dicit Ierem. c. 00III) ;!/ non mitte*am eo) et ipi
curre*ant. .uomodo ergo dicit ego necie*am eum) i ,iliu miit
eum9 Si dicatur) quod licet cognoceret eum ecundum
divinitatem) non tamen cognoce*at eum ecundum
humanitatem) nii potquam vidit piritum decendentem uper
eum) contra/ piritu enim anctu decendit uper Chritum
quando *apti@atu et. Ioanne autem cognovit Chritum
antequam *apti@aretur) alia non di1iet ego de*eo a te
*apti@ari) et tu veni ad me9 Et ergo dicendum) quod tripliciter
potet ad hanc quaetionem reponderi. Uno modo) ecundum
Chr7otomum) ut re,eratur ad cognitionem ,amiliaritati) ut it
enu ego necie*am eum) cilicet ,amiliariter. Et i o*iiciatur)
quod dicit Ioanne ego a te de*eo *apti@ari etc.) dicitur quod ita
duo unt ad divera tempora re,erenda) ut hoc quod dicit ego
necie*am eum) re,eratur ad tempu diu ante =aptimum) in quo
nondum Chrito ,amiliari erat+ hoc vero quod dicit ego a te de*eo
*apti@ari) re,eratur ad tempu illud in quo *apti@atu et Chritu)
quando iam propter ,requentem viitationem eiu) Chritu
,amiliari erat. Alio modo) ecundum Hieron7mum) dicendum
quod erat Chritu ,iliu -ei et alvator mundi) et hoc quidem
cie*at Ioanne+ ed necie*at eum per =aptimum mundi
alvatorem/ et ideo hoc quod necivit addidit) cilicet quod hic et
qui *apti@at in piritu ancto. Sed meliu dicendum et)
ecundum Augutinum) quod aliquid civit et aliquid necivit) et
hoc quod necivit addidit) cilicet quod potetatem *apti@andi)
quam potuit ,ideli*u ui communicare) i*i oli retinuit. Et hoc
et quod dicit qui miit me *apti@are in aqua >...? hic et)
ingulariter cilicet) et olu) qui *apti@at in piritu ancto) et
nullu aliu/ quia hanc potetatem i*i oli retinuit. 2otandum
autem) quod triple1 poteta Chriti attenditur in =aptimo. Una
et e,,icientiae) qua mundat interiu animam a macula peccati+
quam quidem potetatem ha*et Chritu inquantum et -eu)
non autem inquantum homo+ et haec poteta nulli alii potet
communicari. Alia poteta et miniterii) quam quidem
communicavit ,ideli*u+ Matth. ult.) !'/ *apti@ante eo in nomine
patri) et ,ilii) et piritu ancti. Et ideo acerdote) ut minitri)
potetatem ha*ent *apti@andi+ Chritu autem) inquantum homo)
miniter dicitur) ut apotolu dicit ed tamen caput et omnium
minitrorum Eccleiae. Et quantum ad hoc ha*et ingulariter
potetatem e1cellentiae in acramenti/ quae quidem e1cellentia
apparet in quatuor. Primo in acramentorum intitutione/ quia
nullu homo puru) nec etiam tota Eccleia) poet acramenta
intituere) vel acramenta mutare) aut a acramenti a*olvere.
2am acramenta invii*ilem gratiam con,erunt e1 eorum
intitutione+ con,erre autem gratiam oliu -ei et/ et ideo olu
qui et veru -eu potet acramenta intituere. Secundum et
quantum ad meriti Chriti e,,icaciam/ nam e1 merito paioni
Chriti acramenta virtutem ha*ent+ Rom. 6I) :/ quicumque
*apti@ati umu in Chrito Ieu) in morte ipiu *apti@ati umu.
Tertium et quia Chritu potet con,erre e,,ectum =aptimi ine
acramento/ quod oliu Chriti et. .uarto quia aliquo tempore
=aptimu con,ere*atur ad invocationem nomini Chriti+ ed
modo non ita ,it. .uae quidem quatuor nulli hominum
communicavit+ licet aliquid eorum communicare potuiet) puta
quod in nomine Petri) vel alicuiu alteriu) con,erretur =aptimu)
et ,orte aliquid aliorum. Sed hoc ideo non ,uit ,actum ne ,ieret
chima in Eccleia) i *apti@ati pem uam ponerent in illi in
quorum nominationem *apti@arentur. Et ideo didicit Ioanne per
hoc quod piritu anctu decendit uper eum) quod Chritu
olu et qui ua virtute interiu *apti@at. Et ,orte poet dici)
quod cum di1it ego a te de*eo *apti@ari etc. cognovit eum per
internam revelationem+ ed cum vidit piritum anctum
decendentem uper eum) cognovit eum per e1teriori igni
mani,etationem. Et ideo utrumque modum cognitioni tangit.
Primum) cum dicit qui me miit *apti@are) ille mihi di1it) idet
interiu revelavit. Secundum) quando addidit uper quem videri
piritum decendentem >...? hic et qui *apti@at. Conequenter
otendit quid =aptita e1 hac viione intelle1it) cilicet quod
Chritu eet ,iliu -ei+ et hoc et quod dicit et ego vidi) cilicet
piritum decendentem uper eum) et tetimonium perhi*ui) quia
hic) cilicet Chritu) et ,iliu -ei) cilicet veru et naturali. Ailii
enim adoptivi patri ,uerunt ad imilitudinem ,ilii -ei naturali+
Rom. 6III) ;'/ quo praecivit con,orme ,ieri imagini ,ilii ui. Ille
ergo de*et ,ilio -ei ,acere qui *apti@at in piritu ancto) per
quem ,ilii adoptantur+ Rom. 6III) !5/ non enim accepiti piritum
ervituti >...? ed piritum adoptioni et cetera. .uia ergo ite)
cilicet Chritu) et qui *apti@at in piritu ancto) ideo recte
concludit =aptita) quod et ,iliu -ei veru et puru. I Io. ult.) ;</
ut imu in vero ,ilio eiu et cetera. Sed i alii viderunt piritum
anctum decendentem uper eum) quare non crediderunt9
Repondeo) quia non erant dipoiti ad hoc) vel ,orte quia oli
=aptitae viio illa demontrata et.
"ectio !5
#$%&::( Super Io.) cap. ! l. !5
Supra Evangelita pouit tetimonia =aptitae ad tur*a+ hic
conequenter ponit eiu tetimonia ad dicipulo Ioanni. Et
primo ponitur tetimonium+ ecundo otenditur tetimonii
,ructu) i*i et audierunt eum duo dicipuli loquentem et cetera.
Circa primum tria ,acit. Primo decri*itur teti+ ecundo
aignatur modu teti,icandi+ tertio ponitur eiu tetimonium.
Sed teti decri*itur) cum dicit altera die iterum ta*at Ioanne)
et e1 dicipuli eiu duo. In hoc autem quod dicit ta*at) tria
notantur circa Ioannem. Scilicet doctrinae ipiu modu) qui
di,,eren ,uit a modo doctrinae Chriti) et dicipulorum eiu.
Chritu enim circumeundo doce*at+ unde dicitur) Matth. I6) ;:)
quod circui*at Ieu totam 4alilaeam et cetera. Similiter et
apotoli dicurrendo per mundum) doce*ant+ Mc. ult.) !5/ eunte
in mundum univerum) praedicate Evangelium omni creaturae.
Sed Ioanne tando doce*at+ unde dicitur ta*at Ioanne) cilicet
in uno loco tran Iordanem) et intrue*at de Chrito omne ad
eum veniente. Ratio autem quare Chritu et eiu dicipuli
dicurrendo doce*ant) et quia praedicatio Chriti ,acta erat
credi*ili per miracula) et ideo circui*ant divera loca) ut miracula
et virtute Chriti innotecerent. Praedicatio vero Ioanni non et
con,irmata miraculi) unde dicitur in,ra 0) &!/ Ioanne ignum
,ecit nullum/ ed merito et anctitate vitae. Et ideo ta*at in loco
uno) ut diveri ad eum con,luerent) et per eiu anctitatem
ducerentur ad Chritum. Similiter etiam i Ioanne ine miraculi
dicurriet ad praenuntiandum Chritum) eiu tetimonium
incredi*iliu redderetur) cum videretur importune) et quai
ingerendo e hoc ,acere. Secundo notatur Ioanni contantia in
veritate) quia Ioanne non ,uit arundo vento agitata) ed ,irmu in
,ide) ecundum illud I Cor. 0) !;/ qui e e1itimat tare videat ne
cadat. Ha*. II) !/ uper cutodiam meam ta*o. Tertio allegorice
notatur) quod tare allegorice idem et quod de,icere+ I6 Reg. I6)
8/ tetitque oleum) idet de,ecit. Sta*at ergo Ioanne veniente
Chrito) quia cum venit verita) de,ecit ,igura. Ioanne tat) quia
le1 tranit. Modu autem teti,icandi ponitur certu) quia cum
apectu. Unde dicit et repicien Ieum am*ulantem. U*i
ciendum et) quod prophetae perhi*uerunt tetimonium Chrito)
Act. 0) &:/ huic omne prophetae tetimonium perhi*ent.
Similiter et apotoli per mundum dicurrente) Act. I) $/ eriti
mihi tete in Ierualem) et in omni Iudaea et cetera. Sed tamen
non per vium) neque de praeente) ed de a*ente. Prophetae
quidem ut de ,uturo) apotoli vero ut de praeterito. Sed Ioanne)
Chrito i*i praeente et a e vio) tetimonium perhi*uit/ et ideo
dicit et repicien) oculi corpori) et menti) iu1ta illud P.
"000III) !</ repice in ,aciem Chriti tui+ I. "II) $/ oculo ad
oculum vide*unt. Sed dicit am*ulantem) ut deignet incarnationi
m7terium) per quod -ei ver*um muta*ilem naturam aumpit+
in,ra 06I) ;$/ e1ivi a patre) et veni in mundum. Conequenter
ponitur tetimonium) cum dicit ecce agnu -ei) quod non olum
et demontrativum) ed admirativum virtuti ipiu+ I. I0) 8/
voca*itur nomen eiu admira*ili. Et vere admira*ili virtuti et
ite agnu) qui occiu) leonem inter,ecit/ illum) inquam) leonem
de quo dicitur I Petr. ult.) $/ adverariu veter -ia*olu)
tamquam leo rugien) circuit quaeren quem devoret. Et ideo ipe
agnu leo vocari meruit victor et gloriou+ Apoc. 6) 5/ ecce vicit
leo de tri*u Iuda. =reviter autem tetimonium pro,ert) dicen ecce
agnu -ei) tum quia dicipuli qui*u hoc tetimonium perhi*e*at)
e1 hi quae audierant a Ioanne) iam ati intructi erant de
Chrito+ tum etiam quia per hoc ati intelligitur tota intentio
Ioanni) quae ad hoc olum erat ut eo ad Chritum duceret. 2ec
dicit/ ite ad eum) ne videantur dicipuli gratiam praetare Chrito)
i eum equerentur+ ed commendat Chriti gratiam) ut quai in
*ene,icium i*i computent) i Chritum equuntur. Et ideo dicit
ecce agnu -ei+ idet) ecce in quo et gratia) et virtu purgativa
peccatorum/ agnu enim o,,ere*atur pro peccati) ut dictum et.
Conequenter ponitur ,ructu tetimonii) cum dicit et audierunt
eum duo dicipuli loquentem) et primo ponitur ,ructu provenien
e1 tetimonio Ioanni et dicipulorum eiu+ ecundo vero ponitur
,ructu provenien e1 praedicatione Chriti) i*i in cratinum
autem voluit e1ire in 4alilaeam. Circa primum primo ponitur
,ructu provenien e1 tetimonio Ioanni+ ecundo ,ructu
provenien e1 praedicatione uniu dicipulorum eiu) i*i erat
autem Andrea ,rater Simoni Petri et cetera. Circa primum duo
,acit. Primo ponitur inchoatio huiu ,ructu e1 tetimonio Ioanni
,acta. Secundo ponitur conummatio ,acta per Chritum) i*i
converu autem Ieu et cetera. -icit ergo primo et audierunt
eum) cilicet Ioannem) duo dicipuli) qui erant cum eo) loquentem
>ecce agnu -ei? et ecuti unt Ieum) ad litteram/ eunte cum eo.
U*i quatuor) ecundum Chr7otomum) coniderari pount.
Primo quia hoc quod Ioanne loquitur et Chritu tacet) et ver*o
Ioanni dicipuli congregantur ad Chritum) competit m7terio/
Chritu enim et ponu Eccleiae) Ioanne vero amicu et
paran7mphu poni. O,,icium autem paran7mphi et ponam
tradere pono) et loquendo) pacta tradere+ poni autem et
quai prae verecundia tacere) et de pona iam ha*ita pro velle
diponere. Sic ergo dicipuli traduntur a Ioanne Chrito quai
deponati per ,idem. Ioanne loquitur) Chritu tacet+ ed tamen
ucepto diligenter intru1it. Secundo vero quod cum Ioanne
dignitatem Chriti commendan di1it ante me ,actu et) et
quoniam non um dignu olvere corrigiam calceamenti eiu)
nullu converu et+ ed quando humilia de Chrito) et
incarnationi m7terio locutu et) tunc ecuti unt eum dicipuli/
quia humilia) et quae pro no*i pau et Chritu) magi movent
no+ et ideo dicitur Cant. I) ;/ oleum e,,uum nomen tuum) idet
miericordia) qua alutem omnium procurati+ et ideo tatim
equitur adolecentulae dile1erunt te nimi. Tertio) quia ver*um
praedicationi et icut emen caden in divera terra/ in una
quidem ,ructi,icat) in alia non. Ita et Ioanne cum praedicat) non
omne dicipulo convertit ad Chritum) ed duo tantum) cilicet
qui *ene dipoiti erant+ alii vero e contrario invidia moventur ad
Chritum/ unde et quaetionem ei movent) ut dicitur Matth. I0)
!&. .uartum et quod dicipuli Ioanni audito eiu tetimonio de
Chrito) non tatim ingeerunt e ad loquendum cum eo e1
a*rupto) ed quai tudioi cum quadam verecundia ingulariter
loqui cum eo) et in ecreto loco tuduerunt. Eccle. 6III) 8/ omni
negotio tempu et) et opportunita. Conequenter ponitur
conummatio ,ructu) cum dicit converu autem Ieu. .uod
enim Ioanne inchoavit) conummatur per Chritum) quia
neminem ad per,ectum addu1it le1) ut ha*etur He*r. 6II) !'. Et
circa hoc Chritu duo ,acit/ primo enim e1aminavit dicipulo
equente+ ecundo eo intru1it) i*i dicit ei/ venite) et videte.
Circa primum primo ponitur Chriti e1aminanti interrogatio+
ecundo dicipulorum e1aminatorum reponio) i*i qui di1erunt
ei/ Ra**i) u*i ha*ita9 -icit ergo converu autem Ieu) et viden
eo equente e) di1it ei. Et quidem per litteralem enum
intelligendum et quod Chritu eo praei*at) et hi duo dicipuli
eum equente) ,aciem eiu minime vide*ant/ et ideo Chritu ut
daret ei ,iduciam) convertit e ad eo. In quo datur no*i
intelligi) quod omni*u) qui Chritum equi incipiunt puro corde)
dat ,iduciam vel pem miericordiae+ Sap. 6I) !&/ praeoccupat eo
qui e concupicunt. Convertit autem e Ieu ad no) ut videatur
a no*i/ hoc erit in illa *eata viione) quando otendet no*i
,aciem uam) ut dicitur in P. "00I0) &/ otende no*i ,aciem
tuam) et alvi erimu. .uamdiu enim in mundo ito umu)
videmu poteriora eiu) quia per e,,ectu in eiu cognitionem
venimu+ unde dicitur E1. 000III) ;:/ poteriora mea vide*i.
Item convertit e ut opem uae miericordiae no*i impendat.
Hoc pete*at P. "000I0) !:/ convertere) domine) aliquantulum et
cetera. .uamdiu enim Chritu opem uae mierationi non
impendit) videtur a no*i averu. Converu et ergo Ieu ad
dicipulo Ioanni eum equente) ut ,aciem uam ei otenderet)
et gratiam ei in,underet. E1aminat autem eo pecialiter de
intentione. Sequentium namque Chritum non eadem intentio et/
quidam enim eum equuntur propter *ona temporalia+ alii vero
propter *ona piritualia. Et ideo quid iti intendant) dominu
quaerit) dicen quid quaeriti9 2on quidem ut dicat) ed ut
rectam intentionem aperiente) magi ,amiliare ,aciat) et
otendat eo auditione digno. 2otandum autem) quod hoc et
primum ver*um quod Chritu in ito Evangelio loquitur. Et
congrue) quia primum quod quaerit -eu a* homine) et recta
intentio. Et ecundum Origenem) pot e1 ver*a quae Ioanne
di1erat) Chritu eptimum locutu et. Primum namque Ioanne
=aptita locutu et) quando tetimonium perhi*en de Chrito)
clama*at dicen hic et de quo di1i. Aliud quando di1it non um
dignu olvere corrigiam calceamenti eiu. Tertium quando di1it
ego *apti@o in aqua) mediu autem vetrum tetit quem vo
neciti. .uartum ecce agnu -ei. .uintum vidi piritum
decendentem quai colum*am et cetera. Se1tum) cum hic dicit
ecce agnu -ei. Et Chritu eptimum loquitur) ut intelliga
m7tice) quod quie) quae deignatur per eptimum diem) no*i
et ,utura per Chritum) et quod in ipo et plenitudo epti,ormi
gratiae piritu ancti. Conequenter repondent dicipuli qui
di1erunt ei et cetera. Et quidem interrogati de uno) duo
repondent. Primo quidem quare Chritum equuntur) cilicet ut
addicant) unde et magitrum eum vocant Ra**i >quod dicitur
interpretatum magiter? quai dicerent/ quaerimu) ut no docea.
Iam enim praecognoce*ant quod dicitur Matth. 00III) !<) unu
et magiter veter Chritu. Secundo vero quod equendo
quaerunt) cilicet u*i ha*ita9 Et quidem litteraliter dici potet
quod in veritate domum Chriti quaere*ant. Propter enim mira et
magna) quae a Ioanne de eo audierant) nole*ant eum per,unctorie
interrogare) nec emel tantum) ed ,requenter et erioe+ et ideo
domum eiu cire vole*ant) ut ,requenter ad eum accederent)
iu1ta conilium apienti) Eccli. 6I) :8/ i videri enatum) evigila
ad illum) et Prov. c. 6III) :&/ *eatu qui audit me) et vigilat ad
,ore mea quotidie. Allegorice autem in caeli et ha*itaculum
-ei) ecundum illud P. C00II) !/ ad te levavi oculo meo qui
ha*ita in caeli. .uaerunt ergo u*i Chritu ha*itet) quia ad hoc
de*emu Chritum equi ut per eum ducamur ad caelo) idet ad
gloriam caeletem. Moraliter autem interrogant u*i ha*ita9
.uai vellent cire) quale de*ent ee homine qui digni unt
quod Chritu ha*itet in ei+ de quo ha*itaculo dicitur Eph. II) ;;/
aedi,icamini in ha*itaculum -ei) et Cant. I) v. 8/ indica mihi) quem
diligit anima mea) u*i paca) u*i cu*e in meridie. Conequenter
cum dicit venite) et videte) ponitur intructio dicipulorum a
Chrito) et primo decri*itur ipa intructio dicipulorum a
Chrito+ ecundo commendatur dicipulorum o*edientia
venerunt) et viderunt+ tertio determinatur tempu quia hora erat
quai decima. -icit ergo primo venite) et videte) cilicet u*i
ha*item. Sed hic et quaetio. Cum dominu dicat) Matth. 6III)
;<) ,iliu homini non ha*et u*i caput uum reclinet) quare dicit
venite) et videte u*i ha*ito9 Repondeo dicendum) ecundum
Chr7otomum) quod per hoc quod di1it dominu/ ,iliu homini
non ha*et u*i caput uum reclinet) demontravit quod non ha*uit
proprium ha*itaculum) non quod in domo alicuiu alteriu non
maneret. Et ad hanc videndum ito invita*at) dicen venite) et
videte. M7tice autem dicit venite) et videte quia ha*itatio -ei)
ive gloriae) ive gratiae) agnoci non potet nii per
e1perientiam/ nam ver*i e1plicari non potet+ Apoc. II) !%/ in
calculo nomen novum et cetera. Et ideo dicit venite) et videte.
6enite) credendo et operando) et videte) e1periendo et
intelligendo. 2otandum autem) quod quatuor modi pervenitur ad
hanc cognitionem. Primo per *onorum operum actionem/ unde
dicit venite. P. 0"I) :/ quando veniam) et appare*o ante ,aciem
domini. Secundo per menti quietem) eu vacationem+ P. 0"6)
!!/ vacate) et videte. Tertio per divinae dulcedini gutationem+
P. 000III) '/ gutate) et videte) quoniam uavi et dominu.
.uarto per operationem devotioni+ Thren. III) v. &!/ levemu
corda notra cum mani*u orando et cetera. Et ideo dicit dominu
"c. 00I6) v. :'/ palpate) et videte et cetera. Conequenter ponitur
dicipulorum o*edientia) quia tatim equitur venerunt) et
viderunt) quia veniendo viderunt) et vidente non deeruerunt)
unde dicitur et manerunt i*i die illo quia) ut dicitur in,ra c. 6I)
&5) omni qui audit a patre) et didicit) venit ad me. .ui enim
recedunt a Chrito) non viderunt eum adhuc) icut videre oportet.
Iti autem qui per,ecte credendo) eum viderunt) manerunt i*i die
illo+ audiente et vidente *eatum diem) *eatam noctem
du1erunt+ III Reg. 0) $/ *eati viri tui) et *eati ervi tui) qui tant
coram te emper. Et ideo) ut dicit Augutinu) aedi,icemu et
nometipi in corde notro) et ,aciamu domum quo veniat ille) et
doceat no. Et dicit die illo) quia no1 ee non potet u*i et
lumen Chriti) u*i et ol iutitiae. Tempu autem determinatur
conequenter) cum dicit hora autem erat quai decima. .uod
quidem Evangelita determinat) ut) ecundum litteram) ininuet
commendationem Chriti) et dicipulorum. Hora enim decima et
in occau diei/ e1 quo et Chritu commendatur) qui tam
tudiou erat ad docendum) quod nec propter tempori
tarditatem eo docere ditulit) ed in hora decima docuit eo+
Eccle. 0I) 8/ mane emina emen tuum) et vepere ne ceet
manu tua. Similiter etiam commendatur et dicipulorum
temperantia. .uia etiam hora decima qua conueverunt homine
comedie et ee minu o*rii ad perceptionem apientiae) ipi
et o*rii et apti erant ad apientiam audiendam) nec propter
ci*um) aut vinum impedie*antur. 2ec mirum) quia dicipuli eiu
,uerant) cilicet Ioanni) cuiu potu erat aqua) eca autem
locuta et mel ilvetre. Secundum autem Augutinum) per horam
decimam le1 ignatur) quae in decem praecepti data et. Erat
ergo hora decima quando iti venerunt) et manerunt cum Chrito)
et a* eo erudiuntur) ut impleretur le1 per Chritum quae a Iudaei
impleri non poterat. Et ideo etiam in ipa hora vocatu et Ra**i)
idet magiter. Conequenter cum dicit erat autem Andrea ,rater
Simoni Petri etc. ponitur ,ructu quem ,ecit dicipulu Ioanni
converu ad Chritum. Et uper hoc primo decri*itur dicipulu+
ecundo ,ructu a* ipo inchoatu) i*i invenit hic primum ,ratrem
uum Simonem+ tertio ponitur conummatio ,ructu ,acta per
Chritum) i*i intuitu autem eum Ieu di1it. -ecri*itur autem
dicipulu primo a nomine) cum dicit erat autem Andrea) idet
virili. P. 000) ;5/ viriliter agite) et con,ortetur cor vetrum.
E1primit autem nomen) ut otendatur eiu privilegium/ tum quia
prior converu et ad ,idem Chriti per,ecte) tum etiam quia
Chritum praedicavit/ unde icut Stephanu ,uit primu mart7r
pot Chritum) ita et Andrea ,uit primu Chritianu. Secundo
decri*itur a cognatione) quia ,rater Simoni Petri/ quia iunior
erat. Et hoc quidem et ad commendationem uam) ut qui aetate
poterior) ,ide e,,iciatur primu. Tertio a diciplina) quia unu e1
duo*u qui audierant a Ioanne. Et huiu quidem nomen
decri*itur ad otendendum Andreae privilegium quod inigni
,uerit. Alteriu enim nomen tacetur/ aut quia ille aliu ,uit Ioanne
Evangelita) cuiu conuetudo et in uo Evangelio cum de eo
agitur) nomen uum non e1primere propter humilitatem+ aut)
ecundum Chr7otomum) non ,uit aliqui inigni) nec ,ecit
aliquid magnum/ unde non ,uiet utilita nomen eiu ponere. Sic
enim et "uca) cap. 0) nomina eptuaginta duorum dicipulorum)
quo dominu *ino miit ante ,aciem uam) non pouit) quia non
erant olemne peronae et inigne) icut apotoli ,uerunt. Aut)
ecundum Alcuinum) ille dicipulu ,uit Philippu/ et hoc patet)
quia tatim potquam Evangelita proecutu et de Andrea)
proequitur de Philippo) dicen/ in cratinum autem voluit e1ire in
4alilaeam) et invenit Philippum et cetera. .uarto commendatur a
devotioni tudio/ unde dicitur et ecuti ,uerant eum) idet Ieum.
Io* 00III) !!/ vetigia eiu ecutu et pe meu. Aructu autem
inchoatu per Andream ponitur) cum dicit invenit hic primum
Simonem ,ratrem uum. Et primo ininuat apud quem ,ructum
,ecit) cilicet apud ,ratrem uum) ut commendet uae converioni
per,ectionem/ icut enim Petru dicit in itinerario Clementi)
eviden ignum per,ectae converioni alicuiu et) cum
converu) quanto aliqui i*i et magi coniunctu) tanto magi
atagit eum convertere ad Chritum. Et ideo Andrea per,ecte
converu non detinuit apud eipum inventum theaurum) ed
,etinat et currit cito ad ,ratrem) tradituru ei *ona quae ucepit.
Et ideo dicit invenit hic) cilicet Andrea) primum) idet primo
adver*ialiter) ,ratrem uum Simonem) quem quaere*at) ut icut
erat anguine) ita ,aceret eum germanum ,ide. Prov. 06III) !'/
,rater qui adiuvatur a ,ratre quai civita ,irma+ Apoc. ult.) !%/ qui
audit) dicat) veni. Secundo ponit ver*a quae dicit Andrea
invenimu Meiam >quod interpretatur Chritu?+ u*i) ecundum
Chr7otomum) tacite repondet cuidam quaetioni. Scilicet) i
qui eum interrogaret de quo intructi ,uient a Chrito) in
promptu et reponio) cilicet quod per tetimonia Scripturae
intru1it eum intantum quod cognoceret eum ee Chritum. Et
ideo dicit invenimu. Per quod etiam innuit quod diu cum
deiderio eum quaeierat+ Prov. III) !:/ *eatu homo qui invenit
apientiam. Meia He*raice) quod 4raece interpretatum et
Chritu) idet unctu "atine/ quia pecialiter unctu et oleo
invii*ili) idet piritu ancti. Ideo ignanter nomine ito
mani,etat eum/ unde in P. 0"I6) $ dicitur/ un1it te -eu tuu
oleo laetitiae prae conorti*u) idet prae omni*u ancti/ nam
omne ancti ito oleo unguntur+ ed ite ingulariter unctu et)
et ingulariter anctu. Ideo ecundum Chr7otomum) non dicit
Meiam impliciter) ed cum adiectione articuli. Tertio ponit
,ructum quem ,ecit) quia addu1it eum ad Ieum) cilicet Petrum.
In quo Petri o*edientia commendatur/ con,etim enim occurrit) in
hoc non tardan. Et Andreae devotionem conidera/ quia du1it
eum ad Ieum) non ad e >cie*at enim e in,irmum?) et ideo eum
ad Chritum adducit) ut ipe eum intruat+ intruen imul per
hoc) quod hic de*et ee praedicatorum conatu et tudium) ut
,ructu praedicationi et tudium non i*i vindicent) eu ad
utilitatem et honorem proprium convertant) ed ut adducant ad
Ieum) idet ad eiu gloriam et honorem re,erant. II Cor. I6) 5/ non
enim praedicamu nometipo) ed Ieum Chritum.
Conummatio autem huiu ,ructu ponitur cum dicit intuitu
autem eum Ieu di1it) et cetera. U*i Chritu) ad ,idem divinitati
eum elevare volen) incipit quae divinitati unt opera ,acere)
occulta praedican. Et primo quidem quantum ad occulta
praeentiae+ unde intuitu eum) idet) tatim cum vidit eum
virtute divinitati) conideravit) et di1it ei nomen uum/ unde dicit
tu e Simon. 2ec mirum) quia) ut dicitur I Reg. 06I) v. %) homine
vident ea quae apparent) -eu autem intuetur cor. Congruit
autem hoc nomen m7terio. 2am Simon interpretatur o*edien+
ut ininuet quod o*edientia necearia et ei qui converu et ad
Chritum per ,idem. Act. 6) :;/ dat piritum anctum
o*edienti*u i*i. Secundo vero quantum ad occulta praeterita.
Unde dicit ,iliu Ioanna) quia hoc nomine vocatu et pater uu)
vel) ecundum Matthaeum) ,iliu Iona) cum dicit Simon =ariona.
Et utrumque congruit m7terio. Ioanna enim interpretatur gratia)
ut ininuet quod homine per gratiam veniunt ad ,idem Chriti+
Eph. II) 5/ gratia alvati eti et cetera. Iona vero interpretatur
colum*a) ut ininuet quod per piritum anctum) qui datu et
no*i) ,irmamur in amore -ei) ut dicitur Rom. 6) 5/ carita -ei
di,,ua et in cordi*u notri. Tertio vero quantum ad occulta
,utura+ unde dicit tu voca*eri Cepha) quod interpretatur Petru)
et in 4raeco caput. Et congruit m7terio) ut ille qui de*et ee
aliorum caput et Chriti vicariu) ,irmitati inhaereret. Matth. 06I)
!$/ tu e Petru) et uper hanc petram aedi,ica*o Eccleiam
meam. Sed hic et quaetio litterali. Et primo quare Chritu
impouit ei in principio uae converioni nomen) et non voluit
quod a principio nativitati uae hoc nomine vocaretur9 Ad hoc
repondetur dupliciter. Secundum Chr7otomum) primo quidem
quia nomina divinitu impoita aliquam eminentiam gratiae
pirituali deignant. .uando autem -eu con,ert pecialem
gratiam alicui) a* ipa nativitate nomen gratiam illam igni,ican
imponitur+ icut patet de Ioanne =aptita) qui ante a -eo et
nominatu quam natu) quia ,uit ancti,icatu in utero matri.
Aliquando autem aliter con,ertur eminentia gratiae peciali
tempore procedenti+ et talia nomina divinitu imponuntur non a
principio nativitati) ed in ipo proceu tempori+ icut patet de
A*raham et Sara) qui*u nomina mutata unt quando
promiionem multiplicandi germini acceperunt. Eodem modo et
Petru nominatur divinitu quando ad ,idem Chriti) et gratiam
apotolatu vocatur) et pecialiter quia contitutu et princep
apotolorum totiu Eccleiae+ quod in alii apotoli non et
,actum. Secundum Augutinum autem) quia i a principio ,uiet
nominatu Cepha) non apparuiet m7terium. Et ideo voluit
dominu quod tunc nomen ha*eret) ut mutatione nomini)
Eccleiae m7terium appareret) quae in con,eione ,idei eiu
,undata erat. Petru enim a petra dicitur+ petra autem erat
Chritu. In Petri ergo nomine ,igurata et Eccleia) quae upra
,irmam petram immo*ilem) idet Chritum) aedi,icata et.
Secunda quaetio et utrum hic ,uerit impoitum hoc nomen
Simoni) an in Matthaeo cum dicitur tu e Petru. Et ad hoc
repondet Augutinu dicen) quod itud nomen hoc loco ,uit
Simoni impoitum+ ed quod dicit ei dominu in Matth. tu e
Petru etc. non et nomini impoitio) ed impoiti nomini
commemoratio) ut quai utatur illo nomine tamquam iam
impoito. Alii autem dicunt) quod hoc nomen ,uit impoitum
Simoni quando dominu di1it ei tu e Petru) et uper hanc
petram aedi,ica*o Eccleiam meam. Hic vero non imponit ei hoc
nomen) ed praeignat quod it ei potmodum imponendum.
Tertia quaetio et de vocatione Petri et Andreae/ quia hic dicitur)
quod ,uerunt vocati iu1ta Iordanem) quia ,uerunt dicipuli
Ioanni+ et Matth. I6) !$ dicitur) quod Chritu vocavit eo iu1ta
mare 4alilaeae. Et ad hoc dicendum) quod triple1 ,uit vocatio
apotolorum. Prima ,uit ad cognitionem) eu ,amiliaritatem) et
,idem+ et de hac dicitur hic. Secunda ,uit in o,,icii praeignatione)
de qua ha*etur "c. 6) !</ e1 hoc eri homine capien. Tertia ,uit
ad apotolatum) de qua dicitur Matth. I6) !$ .) quae ,uit per,ecta)
quia potea non redierunt ad propria.
"ectio !8
#$%&:&( Super Io.) cap. ! l. !8
Poito ,ructu qui provenit e1 praedicatione Ioanni) et eiu
dicipuli) conequenter Evangelita mani,etat ,ructum qui
provenit e1 praedicatione Chriti) et primo agit de converione
uniu dicipuli ad praedicationem Chriti+ ecundo de converione
aliorum ad praedicationem dicipuli ad Chritum converi) i*i
invenit Philippu 2athanaelem et cetera. Circa primum tria ,acit.
Primo ponitur dicipuli vocandi occaio+ ecundo u*ditur ipiu
dicipuli vocatio+ tertio decri*itur vocati dicipuli conditio) i*i
erat autem Philippu a =ethaida. Occaio quidem vocationi ,uit
e1itu Ieu a Iudaea. Et ideo dicitur in cratinum autem voluit
e1ire) cilicet Ieu a Iudaea) in 4alilaeam) et invenit Philippum.
Ratio autem e1itu Ieu in 4alilaeam aignatur triple1/ duae
videlicet litterale) quarum una et quia potquam *apti@atu
,uerat a Ioanne) volen honorem de,erre =aptitae) e1ivit in
4alilaeam) a Iudaea receden) ne ua praeentia o,,ucaret) et
minueret Ioanni magiterium) dum adhuc tatum ha*eret/
docen no honore invicem praevenire) ut dicitur Rom. 0II) !<.
Secunda ratio et quia in 4alilaea non unt inigne peronae)
in,ra 6II) 5;/ a 4alilaea propheta non urgit etc. et ideo voluit
e1ire illuc Ieu) et eligere inde principe or*i terrae) qui unt
propheti maiore) ut per hoc uam virtutem otendat. P. C6I)
:5/ pouit deertum in tagna aquarum. Tertia ratio et m7tica/
quia 4alilaea interpretatur tranmigratio. 6oluit ergo e1ire a
Iudaea in 4alilaeam ut ininuaret quod in cratinum) idet in die
gratiae) cilicet Evangelii) e1iret a Iudaea in 4alilaeam) idet ad
gente alvanda+ in,ra 6II) :5/ numquid hic ituru et in
diperionem gentium9 6ocatio ergo dicipuli et ad equendum+
et ideo dicit invenit Philippum) et dicit ei/ equere me. Et nota)
quod aliquando homo invenit -eum) ed quai ignotum+ Prov.
6III) :5/ qui invenerit me) inveniet vitam) et hauriet alutem a
domino. Aliquando -eu invenit hominem) ed ut eum mani,etet)
et magni,icet+ P. "0006III) ;!/ inveni -avid ervum meum. Et ic
Chritu invenit Philippum) ut eum ad ,idem et gratiam vocet/ et
ideo tatim dicit equere me. .uaetio et quare Ieu a principio
non vocavit dicipulo. Ad quod repondet Chr7otomu) quod
noluit a principio aliquem vocare) antequam aliqui pontaneu ei
adhaereret per praedicationem Ioanni/ quia homine magi
e1emplo trahuntur quam ver*i E1. 006I) cortina trahit cortinam.
.uaeritur etiam quare Philippu tatim ad unum ver*um ecutu
et Chritum) cum Andrea eum ecutu ,uerit audien a Ioanne
de Chrito) Petru autem a* Andrea. Ad hoc et triple1 reponio.
Una) quia Philippu iam intructu erat a Ioanne+ quia) ecundum
unam e1poitionem upra poitam) ille aliu) qui cum Andrea
ecutu et Chritum) erat Philippu. Alia ratio et quia vo1
Chriti virtutem quamdam ha*e*at ut non olum e1teriu) ed
etiam interiu cor moveret+ Ier. 00III) ;'/ ver*a mea unt quai
igni. 2on enim vo1 Chriti olum e1teriori*u dice*atur) ed
,idelium interiora ad eiu in,lamma*at amorem. Tertio) quia ,orte
Philippu iam de Chrito ,uerat intructu a* Andrea et Petro)
quia e1 eadem villa erant+ quod Evangelita videtur innuere per
hoc quod u*dit erat autem Philippu a =ethaida civitate
Andreae et Petri. In quo dicipuli vocati conditio e1primitur/ quia
erat a =ethaida. Et ic congruit m7terio. =ethaida enim domu
venatorum interpretatur/ ut otendat quale tunc animo erant
Philippu) Petru et Andrea) et quod de domo venatorum)
congrue venatore ad capienda anima ad vitam vocaret. Ier.
06I) !8/ mittam meo venatore et cetera. Conequenter ponitur
,ructu dicipuli ad Chritum converi) et primo ponitur inchoatio
,ructu ,acta a dicipulo+ ecundo conummatio ,acta per
Chritum) i*i vidit Ieu 2athanaelem. Circa primum tria ,acit.
Primo ponitur Annuntiatio Philippi+ ecundo reponio
2athanaeli) i*i et di1it 2athanael+ tertio conequen admonitio
Philippi) i*i dicit ei Philippu. Circa primum attende) quod icut
Andrea per,ecte converu tuduit adducere ,ratrem uum ad
Chritum) ita et Philippu ,ratrem uum 2athanaelem. Et ideo
dicit invenit Philippu 2athanaelem) quem ,orte quaere*at) icut
Andrea Petrum quaeierat/ quod ,uit ignum per,ectae
converioni. Et di1it ei. 2athanael interpretatur donum -ei+ et
quod aliqui ad Chritum convertatur) e1 dono -ei et. Annuntiat
autem ei omne prophetia et legem complementum ha*ere) et
deideria anctorum patrum non ee ,rutrata) ed ee
veri,icata) et quod eorum deiderii erat promium a -eo) iam
adimpletum ee. .uem cripit Mo7e in lege et propheti)
invenimu Ieum+ per quod datur intelligi quod 2athanael erat
ati peritu in lege) et quod etiam Philippu iam intructu de
Chrito) voluit 2athanaelem e1 i*i noti) cilicet e1 lege et
propheti) inducere ad Chritum) et ideo dicit quem cripit
Mo7e et cetera. Mo7e enim de Chrito cripit+ in,ra 6) &8/ i
credereti Mo7i) credereti ,oritan et mihi/ de me enim ille
cripit. Similiter prophetae de Chrito criperunt+ Act. c. 0) &:/
huic omne prophetae tetimonium perhi*ent. Etiam attende)
quod tria dicit de Chrito Philippu) legi et propheti conona.
Primo quidem nomen+ unde di1it invenimu Ieum. Et hoc
cononat propheti/ I. 0I0) v. ;</ mittam ei alvatorem etc.+
Ha*. ult.) v. !$/ e1ulta*o in -eo Ieu meo. Secundo vero genu)
unde du1it originem humanam cum dicit ,ilium Ioeph) cilicet
qui erat de domo -avid et ,amilia. Et quamvi e1 eo Chritu
originem non du1erit) tamen e1 virgine du1it) quae erat de eadem
progenie cum Ioeph. 6ocat autem ,ilium Ioeph) quia eiu ,iliu
aetima*atur ee) cui cilicet deponata erat mater eiu. Unde
dicitur "c. c. III) ;:/ ut puta*atur ,iliu Ioeph. 2ec mirum) i
Philippu voca*at eum ,ilium Ioeph) cum et mater eiu divinae
incarnationi concia) ipum eiu ,ilium diceret+ "c. II) &$) pater
tuu) et ego dolente quaere*amu te. Et i quidem aliqui ,iliu
alicuiu vocatur) quia nutritur a* ipo) Ioeph multo ampliu
pater Ieu dici poterat) licet ecundum carnem pater non eet/
quia et eum nutriverat) et ponu matri virgini erat. -icitur
autem hic a Philippo non tamquam de commi1tione Ioeph et
virgini natu eet) ed quia cie*at Chritum de generatione
-avid naciturum) de cuiu domo et ,amilia erat Ioeph) cui
deponata erat Maria. Et hoc etiam cononat propheti/ Ierem.
00III) 5/ ucita*o -avid germen iutum et cetera. Tertio
commemorat patriam) dicen a 2a@areth/ non quia in ea natu
eet) immo in =ethlehem) ed quia in ea erat nutritu. .uia enim
nativita eiu multi erat incognita) locu autem u*i nutritu erat)
cognitu erat multi) ideo Philippu =ethlehem tacuit) et pouit
2a@areth. Et hoc quidem cononat dicti prophetarum+ nam) I.
0I) !/ egredietur virga de radice Iee) et ,lo) ive 2a@araeu)
ecundum aliam litteram) de radice eiu acendet. Conequenter
cum dicit et di1it ei 2athanael etc. ponitur reponio 2athanaeli/
quod quidem potet legi et aertive et interrogative+ et utroque
modo eiumodi reponio congruit ver*i Philippi. Si enim)
ecundum quod Augutinu vult) legatur aertive) et enu/ a
2a@areth potet aliquid *oni ee. Idet) a civitate) tanti nomini)
potet ee quod aliquid ummae gratiae no*i oriatur) eu
aliqui doctor e1imiu) qui ,lorem virtutum et munditiam
anctitati no*i praedicet. 2a@areth enim ,lo interpretatur. E1
quo datur intelligi quod 2athanael doctiimu in lege) crutatu
Scriptura) praenoce*at quod de 2a@areth e1pectandu eet
alvator) quod non ,acile alii Scri*ae et Phariaei noverant+ et
ideo) cum Philippu diceret invenimu Ieum a 2a@areth) erectu
in pem) repondit/ vere a 2a@areth potet ee et cetera. Si vero
legatur) ecundum Chr7otomum) interrogative) tunc et enu/
a 2a@areth potet aliquid *oni ee9 .uai dicat/ omnia alia quae
dici credi*ilia videntur ee) quia et nomen et genu propheti
cononat) ed hoc quod dici a 2a@areth) non videtur poi*ile.
2athanael enim ha*uerat per Scriptura) quod a =ethlehem
oportet Chritum venire) ecundum illud Matth. II) 8/ et tu)
=ethlehem terra Iuda) nequaquam minima e in principi*u Iuda/
e1 te enim e1iet du1 qui regat populum meum Irael. Et ideo) non
invenien convenire enunciationem Philippi cum prophetica
praedicatione) prudenter et manuete de veritate dicti interrogat
a 2a@areth potet aliquid *oni ee9 Conequenter ponitur
admonitio Philippi/ di1it ei Philippu/ veni et vide+ quae quidem
admonitio utrique reponioni 2athanaeli convenit. Aertive
quidem) ut dicatur/ tu dici quod a 2a@areth potet aliquid *oni
ee) ed ego dico) quod illud *onum quod ti*i annuntio) tantum
et tam magni,icum et quod ego e1primere non valeo+ et ideo
veni) et vide. Interrogative autem legitur ic. Tu admirando dici/
a 2a@areth potet aliquid *oni ee9 Reputan hoc ee
impoi*ile ecundum Scriptura+ ed i e1periri volueri quae
ego e1pertu um) intellige vera ee quae dico+ et ideo veni) et
vide. Trahit quidem Philippu 2athanaelem ad Chritum) eiu
interrogationi*u non ,ractu) qui cit de reliquo eum non
contradicturum) i ver*a et doctrinam Chriti gutaverit/ et in hoc
Philippu Chritum ecutu et) qui uperiu interroganti*u eum
de ha*itaculo) repondit/ venite) et videte. P. 000III) 8/ accedite
ad eum) et illuminamini. Conequenter cum dicit vidit Ieu
2athanaelem) ponitur conummatio ,ructu per Chritum.
Sciendum autem) quod aliqui dupliciter convertuntur ad
Chritum/ quidam per miracula via) et e1perta in e) ive in alii+
quidam vero per piratione interna) et per prophetiam et
praenocentiam occultorum ,uturorum. Sed e,,icacior et modu
per prophetia et praenocentiam ,uturorum converti) quam per
miracula. Ipi enim -aemone) et aliqui homine eorum au1ilio)
aliqua mira praetendere pount/ ed ,utura praedicere oliu
divinae virtuti opu et+ I. 0"I) ;:/ ventura quoque annuntiate)
et dicemu quod dii eti+ I Cor. c. 0I6) ;;/ prophetiae datae unt
,ideli*u. Et inde et quod dominu non per miracula) ed per
praenuntiationem occultorum 2athanaelem ad ,idem trahit+ et
ideo dicit de eo ecce vere Iraelita) in quo dolu non et. U*i tria
occulta ei ininuat) cilicet occulta praeentia) quae unt in corde)
praeterita ,acta) et ,utura caeletia/ quae quidem tria cire)
divinum et) non humanum opu. Occulta quidem praeentia
ininuat ei) cum dicit ecce vere Iraelita) in quo dolu non et/ u*i
quidem primo ponitur Chriti praenuntiatio+ ecundo vero
2athanaeli inquiitio) i*i unde me noti9 -icit ergo circa primum
vidit Ieu 2athanaelem venientem ad e) quai dicat/ antequam
ad ipum perveniret) di1it de eo/ ecce vere Iraelita et cetera.
-i1it autem hoc de eo antequam ad ipum perveniret) quia i
di1iet hoc potquam ad Ieum perveniet) potuiet credere
2athanael quod hoc Ieu audiviet a Philippo. -i1it autem ecce
vere Iraelita) in quo dolu non et/ Irael autem dua
interpretatione ha*et. Uno enim modo interpretatur rectiimu+
I. 0"I6) ;/ noli timere) erve meu rectiime) quem elegi) u*i
dicit 4loa) quod Irael interpretatur rectiimu. Alio modo
Irael interpretatur vir viden -eum. Et ecundum utrumque)
2athanael et vere Iraelita/ quia enim ille dicitur rectu in quo
non et dolu) ideo dicitur vere Iraelita) in quo dolu non et+
quai dicat/ vere repraeenta genu tuum) quia tu e rectu et
ine dolo. .uia vero per munditiam et implicitatem homo -eum
videt) ideo di1it vere Iraelita+ idet) tu e vir vere viden -eum)
quia tu e imple1 et ine dolo. -i1it autem in quo dolu non et)
ne credatur quod malitioe di1erit/ a 2a@areth potet aliquid *oni
ee9 .uai interrogan. Augutinu autem aliter e1ponit.
Mani,etum et enim quod omne u* peccato nacuntur. Illi ergo
dicuntur doloi qui peccatum ha*ente in corde) e1teriu ,ingunt
e iuto+ qui vero peccator et) et e peccatorem con,itetur) non
et dolou. -i1it ergo ecce vere Iraelita) in quo dolu non et)
non quod peccatum non ha*eret) non quod illi medicu
neceariu non eet) quia nemo ic natu et ut nullo medico
indigeat+ ed in eo con,eionem peccati laudavit. Conequenter
cum dicit unde me noti9 Ponitur 2athanaeli inquiitio.
Admiran enim 2athanael virtutem -ei in occultorum
mani,etatione) quia hoc oliu -ei et/ Ier. 06II) ') pravum et
cor homini) et incruta*ile) et qui cognocet illud9 Ego dominu
crutan cor et pro*an rene+ et I Reg. 06I) %) homine vident ea
quae parent) -eu autem intuetur cor) ideo quaerit unde me
noti9 In quo commendatur 2athanaeli humilita/ quia licet
laudaretur) non et elatu+ ed laudem propriam upectam
ha*uit/ contra quod dicitur I. III) !;/ popule meu) qui *eatum te
dicunt) ipi te decipiunt. Praeterita vero a*entia ininuat) cum
dicit priuquam te Philippu vocaret) cum ee u* ,icu) vidi te)
u*i primo ponitur denuntiatio Chriti+ ecundo con,eio
2athanaeli) i*i repondit et 2athanael) et ait/ Ra**i) tu e ,iliu
-ei. Circa primum ciendum et) quod 2athanael poet ha*ere
duplicem upicionem de Chrito/ unam quod di1iet Chritu
praemia) volen ei *landiri et ad amicitiam uam trahere+ aliam
quod ea quae di1it upra) a* alio cognoviet. Ut ergo
upicionem au,erat) et ad altiora erigat) illa occulta mani,etat
quae nullu nii divinitu cire potuiet) ea videlicet quae tatim
circa ipum 2athanaelem contigerant/ et hoc et quod dicit
priuquam te Philippu vocaret) cum ee u* ,icu) vidi te. Ad
litteram enim) u* ar*ore ,ici ,uerat 2athanael) cum a Philippo
vocaretur/ quod Chritu virtute divinitati coniecerat) quia) ut
dicitur Eccli. 00III) v. ;$) oculi domini multo lucidiore uper
olem. M7tice autem per ,icum deignatur peccatum/ tum quia
invenimu ar*orem ,ici maledictam ,olia ola ha*entem) et non
,ructum) Matth. 00I) !' quod ,actum et in ,iguram peccati+ tum
quia Adam et Eva cum peccaent) de ,olii ,icu peri@omata
,ecerunt. -icit ergo cum ee u* ,icu) idet) u* um*ra peccati
antequam ad gratiam vocatu ee) ego vidi te) cilicet oculo
miericordiae/ nam ipa -ei praedetinatio oculo pietati repicit
praedetinato u* peccati vivente+ Eph. I) &/ elegit no ante
mundi contitutionem et cetera. Et de ito oculo loquitur hic. 6idi
te) praedetinando cilicet a* aeterno. 6el) ecundum 4regorium)
cum ee u* ,icu) idet u* um*ra legi) vidi te. He*r. 0) v. !/
um*ram ha*en le1 ,uturorum *onorum et cetera. Statim autem
2athanael ad hoc converu) et virtutem divinitati in Chrito
cognocen) in vocem con,eioni et laudem prorumpit) dicen
Ra**i) tu e ,iliu -ei. U*i tria coniderat de Chrito) cilicet
plenitudinem cientiae) cum dicit Ra**i) quod interpretatur
magiter+ ac i dicat) per,ectu e in cientia. Iam praeentie*at
quod dicitur Matth. 00III) !</ magiter veter unu et) Chritu.
Secundo e1cellentiam ingulari gratiae) cum dicit tu e ,iliu -ei.
2am quod homo it ,iliu -ei per adoptionem) non et nii
gratiae+ et etiam ee ,ilium -ei per unionem) quod et proprium
homini Chrito) per gratiam et/ quia non e1 aliqui*u
praecedenti*u meriti) ed per gratiam unioni homo ille et
,iliu -ei. Tertio vero immenitatem potentiae) cum dicit tu e re1
Irael) idet e1pectatu a* Irael in regem et de,enorem+ -an.
6II) !&/ poteta eiu) poteta aeterna et cetera. Sed circa hoc
inurgit quaetio) ecundum Chr7otomum. Cum Petru) qui pot
multa miracula) pot magnam doctrinam con,eu ,uit quod hic
con,itetur 2athanael de Chrito) tu e ,iliu -ei) meruit *eati,icari)
dicente domino/ *eatu e) Simon =ariona etc.) cur et 2athanael)
qui imile di1erat ante via miracula et perceptam doctrinam)
*eati,icatu non ,uit9 Et ad hoc repondet Chr7otomu) quod
huiu caua et) quia licet eadem ver*a 2athanael et Petru
protulerint) non tamen ,uit eadem intentio utriuque. Petru
quidem con,eu ,uit) Chritum ee ,ilium -ei verum per
naturam) ut cilicet ic eet homo quod tamen eet veru -eu+
hic autem con,eu et ee ,ilium -ei per adoptionem)
ecundum illud P. "000I) 8/ ego di1i/ dii eti) et ,ilii e1celi
omne. Et hoc patet per ver*a equentia. Si enim intelle1iet
eum ee ,ilium -ei per naturam) non di1iet) tu e re1 Irael
olum) ed totiu mundi. Hoc etiam patet) quia ad ,idem Petri
Chritu nihil addidit) quai per,ectam e1itentem) ed Eccleiam
di1it e ,a*ricaturum ee in con,eione illiu. Sed 2athanaelem)
quai maiori parte uae con,eioni de,iciente) elevat ad maiora)
cilicet ad cognitionem divinitati uae. Unde di1it maiu hi
vide*i. U*i notatur tertium) cilicet ininuatio ,uturorum) quai
dicat/ quia di1i ti*i praeterita) credi me ee ,ilium -ei per
adoptionem et regem Irael tantum) ed ducam te ad maiorem
cognitionem) ut cilicet creda me ,ilium -ei naturalem et regem
omnium aeculorum. Et ideo equitur amen) amen dico vo*i)
vide*iti caelum apertum) et Angelo -ei acendente et
decendente uper ,ilium homini) u*i) ecundum
Chr7otomum) vult pro*are dominu quod it veru -ei ,iliu) et
-eu. Angelorum enim et proprium minitrare) et u*iici) P. CII/
*enedicite domino) omne Angeli eiu) minitri eiu) qui ,aciti
voluntatem eiu. Cum ergo vide*iti quod Angeli adminitra*unt
mihi) certum erit vo*i quod um veru ,iliu -ei. He*r. c. I) 8/
cum introducit primogenitum in or*em terrae) dicit/ et adorent
eum omne Angeli -ei. Sed quando viderunt hoc apotoli9
6iderunt) inquam) in paione) quando Angelu a,,uit illi)
con,ortan eum) "c. 00II) &:. Item in reurrectione) quando
apotoli invenerunt duo Angelo tante upra epulcrum.
Similiter in acenione) quando di1erunt apotoli) Act. I) !!/ viri
4alilaei) quid admiramini apiciente in caelum9 Hic Ieu qui
aumptu et a vo*i in caelum) ic veniet quemadmodum
viditi eum euntem in caelum. Et quia de praeteriti ei vera iam
di1erat) magi ei credi*ile ,uit quod praenuntiat de ,uturo) cum
dicit vide*iti. Eviden enim argumentum et vera dicere de
,uturi qui de occulti praeteriti mani,etaverat veritatem. -icit
autem uper ,ilium homini Angelo acendente et
decendente) quia ecundum carnem mortalem paulo minoratu
et a* Angeli/ et intantum Angeli acendunt et decendunt uper
eum+ ed ecundum quod et ,iliu -ei) ipe uper Angelo et) ut
dictum et. Secundum Augutinum autem) pulchre in ver*i
praedicti uam divinitatem mani,etat. "egitur enim 4en.
006III) !; quod Iaco* vidit calam) et Angelo acendente et
decendente. Et Iaco* intelligen quid vidit) urgen un1it
lapidem oleo) et deinde di1it/ vere dominu et in loco ito. "api
ite Chritu et) quem repro*averunt aedi,icante+ et et unctu
oleo invii*ili piritu ancti+ ed erigitur in titulum) quia ,uturu
erat Eccleiae ,undamentum) ut dicitur I ad Cor. c. III) !!/
,undamentum aliud nemo potet ponere praeter id quod poitum
et. Angeli autem acendunt et decendunt) inquantum ei adunt
o*equendo et minitrando. -i1it ergo/ amen) amen dico vo*i)
vide*iti caelum apertum etc.) quai dicat/ quia vere Iraelita e)
attende ad id quod Irael vidit) ut cilicet creda me illum ee qui
et igni,icatu per unctum lapidem a Iaco*/ nam tu etiam vide*i
uper ipum Angelo acendente et decendente. 6el Angeli
unt praedicatore) ecundum Augutinum) praedicante
Chritum+ I. 06III) ;/ ite veloce Angeli ad gentem convulam et
dilaceratam+ qui quidem acendunt per contemplationem) icut
Paulu acenderat uque ad tertium caelum) ut dicitur II Cor. c.
0II) ;) et decendunt per pro1imorum eruditionem uper ,ilium
homini) idet ad honorem Chriti/ quia) ut dicitur II Cor. I6) v. 5/
non enim praedicamu no ipo) ed Ieum Chritum dominum
notrum. Sed ut acendant et decendant) apertum et caelum)
quia oportet quod gratia caeleti detur praedicatori*u) ut
acendant et decendant. P. "06II) '/ caeli ditillaverunt etc.+
Apoc. I6) v. !/ potea vidi caelum apertum et cetera. Ratio autem
quare 2athanael non eligitur in apotolum pot tantam ,idei
con,eionem) ita et) quia Chritu noluit quod mundi converio
ad ,idem acri*eretur humanae apientiae) ed olum potentiae
-ei. Et ideo non voluit 2athanaelem in lege peritiimum) in
apotolum eligere+ ed implice et indocto elegit+ ut dicitur I
Cor. I) ;8/ non multi apiente >...? ed quae tulta unt mundi
elegit -eu.