Teknik Resim

T.C.
MLL ETM BAKANLII

DENZCLK

TEKNK RESM

Ankara, 2013
Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim
Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere
rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir.
Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.
PARA LE SATILMAZ.

i

AIKLAMALAR ................................................................................................................... iii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3
1. TEMEL GEOMETRK ZMLER VE UYGULAMALARI ............................................ 3
1.1. Teknik Resmin Gerei ve nemi .................................................................................. 3
1.2. Teknik Resimde Kullanlan Ara Gereler ................................................................... 4
1.2.1. izim Masas ......................................................................................................... 4
1.2.2. Cetveller ................................................................................................................. 4
1.2.3. Paralel Cetvel (Geriz) .......................................................................................... 7
1.2.4. Pergel ..................................................................................................................... 8
1.2.5. ablonlar ................................................................................................................ 8
1.2.6. Kalemler .............................................................................................................. 10
1.2.7. Teknik Resimde Kullanlan Ktlar ................................................................... 12
1.3. Bilgisayar ile izim Yaplmasn Salayan Programlarn Tantlmas ve Uygulamas
........................................................................................................................................... 15
1.3.1. CAD Programlar ................................................................................................. 15
1.3.2. 2 Boyutlu CAD Program .................................................................................... 15
1.4. izgi eitleri ve Kullanldklar Yere Gre izim Uygulamalar ............................. 16
1.4.1. Srekli izgi eitleri.......................................................................................... 17
1.4.2. Kesik izgi eitleri ............................................................................................ 18
1.5. Standart Yaz Tipleri ve Norm Yaz Uygulamalar .................................................... 22
1.5.1. Yaz ablonlarn Kullanarak Norm Yaz Yazmak ............................................. 25
1.6. Temel Geometrik izimler ......................................................................................... 26
1.6.1. Doru izimi ....................................................................................................... 26
1.6.2. Doruya Dik kma ............................................................................................. 26
1.6.3. Doru Parasnn stenilen Sayda Eit Paraya Blnmesi ................................ 27
1.6.4. Dik Ann Oluturulmas .................................................................................... 29
1.6.5. Daire ine Dzgn okgen izimi .................................................................... 32
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 44
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 60
RENME FAALYET2 .................................................................................................. 61
2. Z DM VE GRN IKARMA .......................................................................... 61
2.1. z Dm izimleri ..................................................................................................... 61
2.1.1. z Dm Hakknda Bilgi .................................................................................... 61
2.1.2. Temel z Dm Dzlemleri, Temel Grnlerin Adlandrlmas ve izilmesi 63
2.1.3. Nokta, Doru ve Dzlemlerin z Dmlerinin izilmesi .................................. 64
2.2. Grn karma ve leklendirme ........................................................................... 67
2.2.1. Grn karma ................................................................................................. 67
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 76
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 84
RENME FAALYET3 .................................................................................................. 86
3. Gemi Genel Plan izimi ................................................................................................... 86
3.1. Makine Dairesi Yerleimi izimi ............................................................................... 86
3.2. Gverte Tehiz ve Donanm izimi .......................................................................... 88
3.2.1. Demirleme Aralar ............................................................................................. 88
NDEKLER

ii
3.2.2. Balama Ara ve Gereleri .................................................................................. 92
3.3. Gverte Ykleme ve Boaltma Elemanlar izimi ..................................................... 95
3.3.1. Kreyn ................................................................................................................... 95
3.4. Dmen Donanm izimi .......................................................................................... 102
3.4.1. Dmen Donanm Tanm ve Amac .................................................................. 102
3.4.2. Dmen Tipleri .................................................................................................... 103
UYGULAMA FAALYET ............................................................................................ 106
LME VE DEERLENDRME .................................................................................. 108
MODL DEERLENDRME ............................................................................................ 109
CEVAP ANAHTARLARI ................................................................................................... 110
KAYNAKA ....................................................................................................................... 111

iii
AIKLAMALAR
ALAN Denizcilik
DAL/MESLEK Gemi Elektronii ve Haberleme
MODLN ADI Teknik Resim
MODLN TANIMI
Teknik resim konularnn anlatld, makine dairesi, gverte
tehiz ve donanm, ykleme boaltma ve dmen donanmnn
yerleim ve izimlerinin anlatld bir renme materyalidir.
SRE 40/32
N KOUL n koul yoktur.
YETERLK Teknik resim izimlerini yapmak
MODLN AMACI
Genel Ama
Uygun snf ortam ve teknik resim ara ve gereleri
salandnda norm yaz yazabilecek ve teknik resim
izimlerini teknik resim standartlarna uygun bir ekilde
yapabilecek ve gemi planlarn izebileceksiniz.
Amalar
1. Yaz ve izim standartlarna uygun yaz yazabilecek, temel
geometrik ekilleri izebileceksiniz.
2.Temel iz dm kullanarak perspektifi verilen parann
grnlerini hatasz izebileceksiniz ve llendirme
yapabileceksiniz.
3. Teknie uygun olarak gemi genel plan izimini
yapabileceksiniz.
ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Ortam: Atlye, bilgisayar laboratuvar
Donanm: Resim masas, izim takmlar, bilgisayar destekli
izim program
LME VE
DEERLENDRME
Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen
lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.
retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test,
doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarak
modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek
sizi deerlendirecektir.

AIKLAMALAR

iv

1
GR

Sevgili renci,

nmzdeki yllar sanayileme ve kresellemenin etkisini artrarak devam edecei
yllar olacaktr. retim, sanayinin itici gcdr. Baz rnler retilirken bu rnlerin
iziminin yaplmas seri retim asndan zorunludur. Ayn zamanda bu rnlerin
llendirilmesi ve zelliklerini belirten yaz ve rakamlarn yazlmas da o derece
zorunludur.

retimi yaplan bu paralarn baka bir yerde baka bir teknik eleman tarafndan da
ayn ekilde alglanmas iin teknik resmin kurallarna uymak gerekmektedir. Bu kurallara
uyulmazsa parann retiminde veya tanmlanmasnda sorun yaanaca kesindir.

Teknik resim ortak bir anlama dilidir. Bunun iin size den, bu modlde anlatlan
konularn sizler tarafndan gereine inanarak almanz ve modlde verilen uygulama
faaliyetlerini titizlikle izmenizdir. Bu modl ilenirken ve sonrasnda teknik izimleri daha
farkl gzle deerlendireceksiniz.

Bu modl ilemekle, makine dairesiyle ilgili standartlar ve klas kurallarn renmi
olacaksnz.

GR

2

3
RENME FAALYET1

Standartlarn belirledii kurallara uygun izimler yapp norm yaz yazabileceksiniz.

izgi eitlerinin standartlarn belirleyen TS-88 ve ISO 128i inceleyiniz.
ncelemelerinizin sonucunu snfnzda retmeninizle ve arkadalarnzla
paylanz.

1. TEMEL GEOMETRK ZMLER VE
UYGULAMALARI

1.1. Teknik Resmin Gerei ve nemi

izilen resimler; eya, manzara veya hayal gcndeki anlatmlar izenin zevk ve
anlayna gre ifade ediyorsa sanat resmi olarak tanmlanr. Resimler, eer nceden
belirlenmi kurallar ve metotlar kullanlarak grafik olarak izilmise endstriyi ilgilendiren
bir resim tr ortaya kar.

Teknik resim, teknik elemanlarn retim yapabilmeleri iin anlatmak istedikleri teknik
zelliklerin biim ve llerini belirtmede kullandklar izgisel anlatm diline denir.

Baka bir deyile teknik resim, bir parann yapm iin gerekli olan btn bilgileri
eksiksiz olarak tayan resimlerdir.

retimi yaplmas istenen parann kesin llerini alabilmek iin o parann teknik
resim kurallarna uygun olarak izilmesi, llendirilmesi ve parann zellikleri zerinde
harf ve rakamlarla belirtilmesi gerekir. Bu sebeple teknik resim, tanmlad paray teknik
resim kurallarna uygun olarak eksiksiz ifade etmelidir.

Teknik resim, retimi dzenlemesi yannda hesaplamalar da kolaylatrc bir
unsurdur.

RENME FAALYET1

AMA
ARATIRMA

4
Teknolojinin yakndan takip etmek iin gerekli iletiim ve anlama vastalarnn
kullanld gnmzde ortak anlama aralarnn en nemlisi teknik resimdir. Zira teknik
resim, dil ve lke fark gzetmeksizin teknik elemanlarn birbirleriyle anlaabilmesi
amacyla kullanlan uluslararas ortak bir grafik dili olarak zellikle retimde eitli
konularda ilerin hzl yaplabilmesi, herkesin ayn eyi kullanabilmesi, dzenli retim
yaplabilmek iin ayn standard salamas asndan nemlidir.

1.2. Teknik Resimde Kullanlan Ara Gereler

Teknik resmi istenen dzeyde izebilmek iin kullanlmas gereken ara ve gereler
vardr. Bunlar aada sralanmtr.

1.2.1. izim Masas

zerine resim izilecek kdn tutturulduu masalardr. Yzeyi ve kenarlar dzgn,
keleri de 90 olmaldr. Gnmzde hlamur, kavak, plastik, cam gibi malzemelerden ve
genellikle ekonomik veya profesyonel model olarak retilmektedir (Resim 1.1).

Resim 1.1: Resim masalar
1.2.2. Cetveller

Cetvel eitleri unlardr.

1.2.2.1. T Cetvelleri

Teknik resimde en ok kullanlan ara, T cetvelidir. T cetveli oklukla yatay, eik ve
birbirine paralel izgilerin izilmesinde kullanlr. Ayrca gnyelerle yaplacak izimlerde
gnyelere klavuzluk eder.

5
T cetvelin ba ksm, resim masasnn sol kenarna dayandrlarak sol el ile aa
yukar hareket ettirilir (Resim 1.2).

Resim 1.2: T cetveli
1.2.2.2. Gnyeler

45 ve 30 60 olarak iki trde yaplan standart gnyeler, T cetveli zerinde
kaydrlarak dikey ve eik izgilerin iziminde kullanlr. Gnyelerin alar 45x45x90 ve
30x60x90dir. Ayn zamanda bu gnyelerle 15, 30, 45, 60, 75, 90, 105lik alar
izilebilir (Resim 1.3).

Resim 1.3: 450 ve 300-600 gnye
T cetveli ve gnyenin konumlar izgi izilecek yere kesin olarak getirilmi ise izgi,
sa elle izilir. izgi izilirken kurun kalem, izim dorultusunda 60 ve kendinizden
uzaklaacak ekilde biraz ne doru tutulur. izgi izildikten sonra sol elin iki parma, T
cetvelini oynatmadan gnyeyi istenilen yere kaydrp tutar ve sa elle tekrar izgi izilir.

Gnyenin ufak hareketleri daima sol elle yaplr. Sa el, izim iin bulunduu durumu
bozmaz ve gnye sol elle istenilen yere getirilir getirilmez hemen izgiyi izer.

6
1.2.2.3. l Cetvelleri
l cetvelleri, uzunluklarn llmesinde ve bir yerden baka bir yere tanmasnda
kullanlr. Bu nedenle izilmi resimleri okuyacak veya yeniden resim izecek teknik
elemanlarn en ok kullandklar aralardan biridir. l cetvellerinin bir kenar milimetre
dier kenar da 1/2 milimetre blntldr (Resim 1.4).

Resim 1.4: l cetvelleri
1.2.2.4. Aler (letki)

Alarn llmesi iin ve gnyelerle izilmesi olanaksz olan 0 - 180 arasndaki
veya 0 - 360 arasndaki alarn iaretlenmesi iin kullanlan bir aratr. letkilerde
blntlerin gayet hassas ve belirgin olmas gerekir (Resim 1.5).

Resim 1.5: Alerler

7
1.2.2.5. Eri Cetvelleri (Pistoleler)

Pergelle izilemeyen eriler, eri cetvelleri ile izilir. Eri cetvelleri birbirine ekli
deiik erilerden meydana gelir (Resim 1.6).

Resim 1.6: Eri cetveller
1.2.3. Paralel Cetvel (Geriz)
Genellikle resim masalarnn bir aparat olarak kullanlan ve iki ucundaki
makaralardan geirilen iplerle masa zerine balanan bir cetvel trdr (ekil 1.1).

ekil 1.1: Paralel cetvel

8
1.2.4. Pergel
Daire ve yay izimi ile bir lnn bir yerden baka bir yere tanp iaretlenmesinde
veya belli bir lnn birka defa tekrarlanarak iaretlenmesinde kullanlr (ekil 1.2).

ekil 1.2: eitli pergeller

a. Normal pergel
b. ne ulu pergel
c. Uzatma aya
d. Mrekkep izim ucu
e. Tirlin

1.2.5. ablonlar

ablon eitleri unlardr.

1.2.5.1. Daire ve Yay ablonlar
Belirli llerde daire ve yay izmek iin kullanlan ablonlardr (Resim 1.7).

a) Daire ablonu
b) Yay ablonu
Resim 1.7: ablon eitleri

9
1.2.5.2. Elips ablonlar

zometrik, dimetrik, trimetrik perspektif, a ve llerin iziminde kullanlr
(Resim1.8).

Resim 1.8: zometrik elips ablonu
1.2.5.3. Yaz ablonu

Standart harflerin ve rakamlarn cins ve byklklerine gre mika zerine
delinmesiyle yaplm ablonlardr. Standart, dzgn ve temiz bir yaz iin kullanlr (Resim
1.9).

Resim 1.9: Yaz ablonu

10
1.2.5.4. Sembol ablonlar

Her meslek grubuna zel olarak imal edilen ve o meslee zg sembollerin bulunduu
ablondur (Resim1.10).

Resim 1.10: Elektrik-elektronik sembol ablonu
1.2.6. Kalemler

Kalem eitleri unlardr.

1.2.6.1. Kurun Kalemler

Teknik resmin izilmesinde ve yazda kullanlan dereceli siyah kurun kalemler, grafit
tozunun deiik oranlarda balayc maddelerle kartrlmas sonucu istenilen sertlikte ve
tonda yaplabilir. Sertlik dereceleri, zerlerine yazlan harf ve rakamla belirtilir.

Kurun kalemlerin sertlik derecelerini belirten harf ve rakamlar ve bunlarn kullanl
yerlerine gre gruplara ayrl aada gsterilmitir.

Bu semboller, ngilizce black (siyah), firm (dolgun) ve hard (sert) kelimelerinin ilk
harflerinden gelmektedir (Resim1.11).

Sert kalemler

ngilizce hard (sert) kelimesinin ilk harfi ile ifade edilir. Sertlik derecesini ifade eden
rakamlar harfin soluna konur (2H,3H,4H...)

11
Yumuak kalemler

ngilizce black (siyah) kelimesinin ilk harfi ile ifade edilir. Harfin soluna konulan
rakamlar bydke yumuakl artar (2B,3B,4B).

Orta sertlikte kalemler

HB ve ngilizce firm (dolgun) kelimesinin ilk harfi ile ifade edilir.

1.2.6.2. Takma Ulu (Versatil) Kalemler

0,3 - 0,5 - 0,7 - 0,9 mm kalnlndaki grafit ularn bir boru iinden geirilmesiyle
oluturulan kalemlerdir. Genellikle ayn kalnlkta izgi izilebildii iin tercih edilir.
izimin zelliine gre bu kalemlerden ular B, HB ve F sertliklerinde olanlar tercih
edilmelidir.

Resim 1.11: Versatil (takma ulu) kalemler

12
1.2.6.3. Teknik izim Kalemleri

Genellikle proje almalarnda bu kalemlere zel mrekkep ile kullanlan, aydnger
kda ayn kalnlkta yazp izebilen kalemlerdir. Bu kalemleri reten firma Rapido adyla
retmekte ve bu ekilde isimlendirmektedir.

Teknik izim kalemleri kullanlrken kalem dik tutulmal ve izim yaplan cetvel hafif
ykseltili olmaldr (Resim 1.12).

Resim 1.12: Teknik izim kalemleri
Silgi

Kurun kalem ve mrekkeple resimler izilirken hatalarn giderilmesi ve temizlenen
ksmda iz braklmamas iin dikkatlice silinmesi veya kaznmas gerekir. nemli olan
resmin nce iz brakmayacak kadar ince ve hafif izgilerle izilmesidir. Fakat yine de hata
yaplmsa silinecek izginin cinsine gre farkl sertlikte beyaz silgi kullanlmaldr.

1.2.7. Teknik Resimde Kullanlan Ktlar

Teknik resimde kullanlan ktlar izilecek resmin cinsine ve kullanlaca yere gre
seilir. Genel olarak kullanlan ktlar be gruba ayrlr:

Saydam olmayan resim kd

Beyaz renkte, sert ve yrtlmaya kar dayankl ktlardr. Kurun kalemle iyi izim
yaplmasna imkn veren, iz brakmadan silinebilen ktlardr.

Aydnger

Bu ktlara genellikle kopyas karlarak oaltlacak resimler izilir. Genellikle
saydam olmayan resim kdna kurun kalemle izilen resim, aydngere kopya edilir. Bu
yzden aydnger ktlar alttaki resmi en ince ayrntsna kadar gsterecek saydamlkta
olmaldr. Bu ktlara ozalit kopyalarn daha iyi kmas sebebiyle genellikle ini
mrekkebi ile izim yaplr.

13
Ozalit kd

Aydngere izilmi resimlerin en ucuz ve en fazla kullanlan oaltma metodu ozalit
kdna karlan kopyalardr. Ozalit ktlar, bir yzne a kar hassas zel madde
srlm ktlardr.

Fotokopi ktlar

Teknik resimler, fotokopileri alnarak da oaltlabilir. Fotokopinin ozalit kopyaya
stnl, resimlerin aydnger kdna izilme zorunluluu olmamasdr.

Milimetrik kt

zerlerine herhangi bir renkte milimetrik taksimat baslm ktlardr. Genel olarak
grafiklerin veya krokilerin izilmesinde kullanlr.

1.2.7.1. Kt lleri

Teknik resimde kullanlan standart kt lleri, A serisi formalardr. Resim ktlar, tam
lsnde veya resim masalarna yaptrma pay ilaveli olarak kesilir.

A serisi resim ktlarnn net lleri aadaki tabloda gsterilmitir (Tablo 1.1 ve
ekil 1.3).

Kt Formas
Ad
A0 A1 A2 A3 A4 A5 A6
Net lleri
(mm)
841x1189 594x841 420x594 297x420 210x297 148x210 105x148
Tablo 1.1: Standart kt lleri

A0 kdnn alan 1m
2
dir.

14

ekil 1.3: A0, A1, A2, A3, A4, A5, A6 ktlarnn lleri

15
1.3. Bilgisayar ile izim Yaplmasn Salayan Programlarn
Tantlmas ve Uygulamas

Teknik Resimde elle izim aamasn baaryla gerekletirebilen teknik bir eleman
bilgisayar destekli tasarm programn (CAD) kullanma aamasna zorluk ekmeyecektir.
CAD programlarnn en ok kullanlanlar unlardr.

1.3.1. CAD Programlar

Teknik resim izmek iin kullanlan dier yazlmlar gibi znrlkten bamsz, 2 ve
3 boyutlu geometrik nesnelerin oluturulduu bir veri kmesidir.

zellikleri:

lk vektrel izim yazlmlarndan biridir.
Grafiksel tabanl iletim sistemleri ile alr.
eitli biimlerde kayt olana salar.
2 ve 3 boyutlu tasarm olana salar.
Farkl meslek alanlar iin zerinde gelitirilmi zel srmleri vardr. Elektrik
devreleri tasarm iin elektrik, makine ve otomasyon tasarm iin mekanik ile
mimari tasarm rnleri, medya ve elence sektrleri iin tasarm rnleri
vardr.
Mhendisler, mimarlar, teknik ressamlar ve teknikerler tarafndan kullanlan
bilgisayar destekli izim tasarm yazlmlardr.

1.3.2. 2 Boyutlu CAD Program

Teknik izimler, diyagramlar, tablolar, notlar, ller vb. birok teknik aklama
yapmay salar (Resim 1.13).

2 Boyutlu CAD programna ait zelikler:

ki boyutlu para izimleri yannda elektir-elektonik devreleri izimi
yaplabilme
Devre elemanlar sembol oluturulabilme
Akll llendirme
Koordinat llendirme
Otomatik llendirme yazs hizalama
Simetrik ap llendirme
Sk kullanlan standart teknik resim sembolleri koyabilme
izim zerindeki ller arasnda forml balantlar kurma
Tasarm yaplrken oluturulan her izimi annda otomatik llendirme zellii
l kilitleme
Kullanc dostu, kolay kullanlr ve yetenekli izim komutlar
Hazr antet ve standartlara uygun sayfa ablonlar
izgi tiplerini kolaylkla deitirebilme

16
Dairesel ve dikdrtgensel oaltma
Kark izimlerde kolay seim yapabilme

Resim 1.13: 2 boyutlu CAD programnn arayz
1.4. izgi eitleri ve Kullanldklar Yere Gre izim Uygulamalar

Makine paralarnn, devre elemanlarnn ve devrelerin kt zerindeki anlatm
eitli izgilerle oluturulur. Teknik resimde kullanlan izgilere standart izgiler denir.

izgi eitleri genel olarak iki eittir. Bunlar:

Srekli izgi
Kesik izgi

17
1.4.1. Srekli izgi eitleri

Srekli izgi eitleri unlardr.

1.4.1.1. Dar Srekli Serbest El izgisi
Grn veya kesitleri snrlayan, blnen ve kstlanan paralarn koparma izgisi
olarak kullanlr. Teknik resim ara gereci kullanlmadan serbest elle izilir (ekil 1.4).

ekil 1.4: Dar srekli serbest el izgisi rnei

1.4.1.2. Dar Srekli Zikzak izgi

Grn veya kesitleri snrlayan, blnen ve kstlanan paralarn koparma izgisi
olarak kullanlr (ekil 1.5)

ekil 1.5: Dar srekli zikzak izgi rnei
1.4.1.3. Dar Srekli izgi

l izgileri, l balang ve biti izgileri, klavuz izgileri, tarama izgileri, vida
di dibi izgileri, ksa eksen izgileri, yerinde dndrlm kesit evreleri, dzlem yzeyleri
belirten kegenlerin iziminde kullanlr (ekil 1.6).

ekil 1.6: Dar srekli izgi rnei

18
1.4.1.4. Srekli Geni izgi

Grlen evreler ve kenarlarda kullanlr (ekil 1.7).

ekil 1.7: Srekli geni izgi rnei
1.4.2. Kesik izgi eitleri

Kesik izgi eitleri unlardr.

1.4.2.1. Dar Kesik izgi

Grnmeyen kenarlarn ve grnmeyen evrelerin iziminde kullanlr (ekil 1.8).

ekil 1.8: Dar kesik izgi rnei
1.4.2.2. Geni Kesik izgi

lenmi yzey snrlarnn gsterilmesinde kullanlr (ekil 1.9).

ekil 1.9: Geni kesik izgi rnei

19
1.4.2.3. Dar Noktal Uzun Kesik izgi

Eksen izgilerinin, simetri izgilerinin, dililerin blm dairesinin, delik eksen
dairelerinin iziminde kullanlr (ekil 1.10).

ekil 1.10: Dar noktal uzun kesik izgi rnei
1.4.2.4. Geni Noktal Uzun Kesik izgi

zel ilemli yzeylerin snrlarnn gsterilmesinde, kesit dzlemleri izlerinin
gsterilmesinde kullanlr (ekil 1.11).

a) b)
ekil 1.11: Geni noktal uzun kesik izgi rnei

20
1.4.2.5. Dar ki Noktal Uzun Kesik izgi

Komu paralarn evrelerinin, hareketli paralarn snr konumlarnn, arlk merkezi
izgilerinin, yar mamullerin bitmi ekillerinin, zel alanlarn erevelenmesinde kullanlr
(ekil 1.12).

a) b)
ekil 1.12: Dar iki noktal uzun kesik izgi rnei

21

Tablo 1.2: izgi eitleri

22
1.5. Standart Yaz Tipleri ve Norm Yaz Uygulamalar

Duygular ve dnceler yazyla aklanr. Yaz harf ve iaretlerin bir araya gelmesiyle
meydana gelir. Karkl nlemek iin teknik resimde standart yaz kullanlr. Standart yaz,
A tipi ve B tipi olmak zere iki eittir (ekil 1.13).

ekil 1.13: Standart yaz tipleri
ki yaz tipi arasndaki fark, yaz kalnldr ve A tipi, B yaz tipine gre incedir.
Teknik resimde B tipi tercih edilir.

ekil 1.14: Standart yaz lleri
Kullanlan terimlerin anlamlar unlardr (ekil 1.14):

23
h: Yaz ykseklii
h: Byk harf ykseklii
c1: Kk harf ykseklii
a: Harfler arasndaki boluk
b1, b2, b3: Satr aral
e: Kelimeler arasndaki aralk
d: Yaz kalnl

A tipi ve B tipi yazlar kendi aralarnda (TS 88e uygun) dik yaz ve eik yaz olmak
zere ikiye ayrlr. Dik yazlar, inaat ve mimari teknik resimde kullanlr. Harfler ve
rakamlar satr izgisine dik yazlr (ekil1.15).

ekil 1.15: B tipi dik yaz

24
Eik yazlar, makine ve elektrik-elektronik teknik resminde kullanlr. Harfler ve
rakamlar satr izgisine 75 saa eik olacak ekilde yazlr (ekil1.16).

ekil 1.16: B tipi eik yaz
Aada bir norm yaz rnei verilmitir (ekil 1.17).

ekil 1.17: rnek norm yaz

25
1.5.1. Yaz ablonlarn Kullanarak Norm Yaz Yazmak

Teknik resim izimlerinde serbest elle yazlan yazlarda yanllklar ve okuma
zorluklarn gidermek, yaznn ayn tip ve ykseklikte olmasn salamak iin yaz
ablonlarndan faydalanlr. Yaz ablonlar, mika ve plastikten yaplr. Standart yaz cins
veya byklklerine gre bir mika veya plastik zerine rakam ve harfler delinerek
yaplmtr. ablonun kenarlarn kttan uzak tutmak iin yaklak 2- 3 mm aa veya
metal ereve vardr (Resim 1.14).

Resim 1.14: Metal kenarl yaz ablonu
Yaz ablonlar 2,5-3,5-5-7-10-14 ve 20 mm harf yksekliklerinde, yaz kalnlklar
0.25, 0.35, 0.45, 0.55, 0.70, 0.80, 1,25, 1,50 mm olarak dik, eik ve A ile B tipi olmak zere
standart hle getirilmitir.

Resim 1.15: Yaz ablonu

26
ablonla yaz yazarken u hususlara dikkat edilmelidir:

Kalem ucu harf veya rakama gre kanaln iinde gezdirilerek yazlr.
Yazlarda harflerin yan yana gelmesi iin ablon yatay olarak kaydrlr.
ablonla yaz yazarken ablonun hareketi iin T cetveli, gnye veya izim
aparatlarndan faydalanlr.
ablonda kullanlacak kalem ucunun dik tutulmas gerekir.
Byk ve kk harflerin yazlmasnda ablon ters evrilir.
ablonla yaz yazarken harf ykseklii, izgi kalnl ve kalem ucunun
birbirine uygun olmasna dikkat etmek gerekir.

1.6. Temel Geometrik izimler

Temel geometrik izimler unlardr.

1.6.1. Doru izimi

Belirlenen uzunlukta cetvel yardm ile bir doru paras izilir ve u noktalar A ve B
olarak adlandrlr. T cetveli ve gnye gibi izim malzemeleri kullanarak kaydrma yntemi
ile AB doru parasna paralel dorular izilebilir (ekil 1.18).

ekil 1.18: Paralel dorular
1.6.2. Doruya Dik kma

AB dorusu verilen llerde izilir (ekil 1.19).

ekil 1.19: AB dorusu
Dik klmak istenen noktadan doruya A ve B ynnde pergel yardm ile iki yay
izilerek C ve D noktalar bulunur (ekil 1.20).

27

ekil 1.20: C ve D noktalarnn bulunmas
Pergel biraz daha alarak C ve D noktalar merkez olmak zere doru zerinde
kesiecek ekilde iki yay izilir ve E noktas bulunur (ekil 1.21).

ekil 1.21: E noktasnn bulunmas
E noktas ile O noktas birletirildiinde AB doru parasna dik klm olur (ekil
1.22).

ekil 1.22: E noktas ile O noktasnn birletirilmesi
1.6.3. Doru Parasnn stenilen Sayda Eit Paraya Blnmesi

Verilen llerde AB dorusu izilir (ekil 1.23).


28
AB doru parasnn altna ya da stne olacak ekilde istenilen bir ada yardmc bir
d dorusu izilir (ekil 1.24).

ekil 1.24: Yardmc d dorusunun izimi
Doru paras kaa blnecekse d dorusu zerinde pergel yardm ile o kadar iaret
konur (ekil 1.25).

ekil 1.25: d dorusunun iaretlenmesi
En sonunda iaretlenen C noktas ile B noktas birletirilir (ekil 1.26).

ekil 1. 26: C noktas ile B noktasnn birletirilmesi
izim aralar yardm ile BC noktasna paralel dorular izilerek AB dorusu
istenilen paraya blnm olur (ekil 1.27).

29

ekil 1.27: stenilen sayda eit paraya blnm AB dorusu
1.6.4. Dik Ann Oluturulmas

Verilen lye gre AB dorusu izilir (ekil 1.28).

Pergel A noktas merkez olacak ekilde istenilen deerde alarak AB dorusunu
kesecek bir yay izilir ve C noktas bulunur (ekil 1.29).

ekil 1.29: C noktasnn bulunmas
Pergelin akl bozulmadan C merkezli nceki yay kesecek bir yay izilir ve D
noktas bulunur (ekil 1.30).

30

ekil 1.30: D noktasnn bulunmas
C ve D noktasndan geecek ekilde bir doru izilir (ekil 1.31).

ekil 1.31: C ve D noktasndan geen doru
Pergelin ls deitirilmeden D merkezli izilen doruyu kesecek ekilde bir yay
izilir ve E noktas bulunur (ekil 1.32).

31

ekil 1.32: E noktasnn bulunmas
A ve E noktalar birletirilerek doruya dik klm olur (ekil 1.33).

ekil 1.33: A ve E noktalarnn birletirilmesi

32
1.6.5. Daire ine Dzgn okgen izimi

Daire iine dzgn okgen izim eitleri unlardr.

1.6.5.1. Daire ine Dzgn gen izimi

lk nce O merkezli birbirine dik iki eksen izilir (ekil 1.34).

ekil 1.34: O merkezli birbirine dik iki eksen
Pergel, O merkezli olmak zere istenilen genilikte alarak bir daire izilir ve daire ile
eksen birleim noktalar A, B, C, D olarak adlandrlr (ekil 1.35).

33

ekil 1.35: Dairenin izimi ve adlandrlmas
Pergelin akl bozulmadan D merkezli olmak zere bir yay izilir. Yay ile dairenin
kesitii noktalar E ve F olarak adlandrlr (ekil 1.36).

ekil 1.36: D merkezli yayn izimi

34
C ve E noktalar birletirilir (ekil 1.37).

ekil 1.37: C ve E noktalarnn birletirilmesi
C ve F noktalar birletirilir (ekil1.38).

ekil 1.38: C ve F noktalarnn birletirilmesi

35
E ve F noktalar birletirildiinde ekenar bir gen ortaya kacaktr (ekil 1.39).

ekil 1.39: Daire iinde ekenar genin oluturulmas
1.6.5.2. Daire ine Dzgn Drtgen izimi

lk nce ekil 1.34teki gibi O merkezli birbirine dik iki eksen izilir (ekil 1.40).

ekil 1.40: O merkezli birbirine dik iki eksen

36
Pergel, O merkezli olmak zere istenilen genilikte alarak bir daire izilir ve daire ile
eksen birleim noktalar A, B, C, D olarak adlandrlr (ekil 1.41).

Pergel, B-D aral kadar alr. Pergelin akl bozulmadan B ve C noktalarndan
dairenin dnda birer yay izilir. Yaylarn birbirini kestii nokta E olarak adlandrlr (ekil
1.42).

ekil 1.42: E noktasnn iaretlenmesi

37
E ve O noktalarndan geecek ekilde daire boyunca cetvelle bir doru izilir (ekil
1.43).

ekil 1.43: E ve O noktalarndan geen doru
Ayn ekilde pergel akl bozulmadan A ve C noktalarndan dairenin dnda bir yay
izilir. Kesien nokta F olarak isimlendirilir (ekil 1.44).

ekil 1.44: F noktasnn iaretlenip F ve O noktalarndan geen dorunun izimi

38
F ve O noktalarndan geecek ekilde daire boyunca cetvelle bir doru izilir. izilen
dorularn daireyi kestikleri noktalar birletirildiinde ekenar bir drtgen ortaya kacaktr
(ekil 1.45).

ekil 1.45: Daire iinde ekenar drtgenin oluturulmas
1.6.5.3. Daire ine Dzgn Begen izimi

Birbirine dik izilen iki eksen zerine istenilen yarapta pergel alarak O merkezli
bir daire izilir. Dairenin eksen zerinde kesitii noktalar A, B, C, D olarak adlandrlr
(ekil 1.46).


39
Pergel akl bozulmadan B noktasna tutularak bir yay izilir. Yayn daireyi kestii
noktalar, E ve F olarak adlandrlr. E ve F noktalarn birletiren bir doru izilir. Dorunun
ekseni kestii nokta S olarak adlandrlr (ekil 1.47).

ekil 1.47: E, F ve S noktalar
Pergel S-C aral kadar alarak S merkezli bir yay izilir. Yayn ekseni kestii nokta
T olarak adlandrlr (ekil 1.48).

ekil 1.48: T noktasnn bulunmas

40
Pergel T-C aral kadar alarak C merkezli bir yay izilir. Yayn daireyi kestii
noktalar, I ve K olarak adlandrlr (ekil 1.49).

ekil 1.49: I ve K noktalarnn bulunmas
Pergel akl bozulmadan I ve K merkezli daireyi kesen birer yay izilir. Yayn
daireyi kestii noktalar, M ve N olarak adlandrlr (ekil 1.50).

ekil 1.50: M ve N noktalarnn bulunmas

41
C, I, M, N ve K noktalar birletirildiinde ekenar bir begen ortaya kar (ekil
1.51).

ekil 1.51: Daire iinde ekenar begenin oluturulmas
1.6.5.4. Daire ine Dzgn Altgen izimi

Birbirine dik izilen iki eksen zerine pergel alarak istenilen yarapta O merkezli
bir daire izilir. Dairenin eksen zerinde kesitii noktalar A, B, C, D olarak adlandrlr
(ekil 1.52).


42
Pergel, akl bozulmadan B noktasna tutularak bir yay izilir. Yayn daireyi kestii
noktalar E ve F olarak adlandrlr (ekil 1.53).

ekil 1.53: E ve F noktalarnn bulunmas
Pergel akl bozulmadan A noktasna tutularak bir yay izilir. Yayn daireyi kestii
noktalar G ve H olarak adlandrlr (ekil 1.54).

ekil 1.54: G ve H noktalarnn bulunmas

43
G, A, H, F, B ve E noktalar cetvel yardm ile birletirildiinde daire iinde dzgn
bir altgen olutuu grlr (ekil 1.55).

ekil 1.55: Daire iinde dzgn altgenin oluturulmas

44
UYGULAMA FAALYET
Aada verilen izgi eitlerini lerek bir sonraki sayfada uygulama sayfasna
iziniz.

UYGULAMA FAALYET

45
UYGULAMA ADI UYGULAMA NO 1

Z
A
M
A
N

BALAMA
TARH
DEERLENDRME ALDII NOT
BT
TARH
LEM SRE
TEKNOL
OJ

ALIKA
NLII
RAKAML
A
YAZI LE
VERLEN
SRE
100 YZ
KULLANIL
AN SRE

RENCNN N ADI: DERS RETMEN
ADI
SOYADI

SINIFI
NUMAR
ASI

46
Aada verilen izgi eitlerini lerek bir sonraki sayfada uygulama sayfasna
iziniz.

47
UYGULAMA ADI UYGULAMA NO
2

Z
A
M
A
N

BALAMA TARH

BT TARH

LEM SRE TEKNOLOJ

ALIKANLII
RAKAML
A
YAZI LE
VERLEN SRE
100 YZ
KULLANILAN SRE


ADI SOYADI
SINIFI
NUMARAS
I

48
Ataszleri ve veciz szleri aratrnz ve norm (saa 75 eik) yaz ile yaznz.

3

Z
A
M
A
N

BALAMA TARH

BT TARH

LEM SRE TEKNOLOJ

ALIKANLII
RAKAML
A
YAZI LE
VERLEN SRE
100 YZ
KULLANILAN SRE


ADI SOYADI
SINIFI
NUMARAS
I

49
stiklal Marnn ilk iki ktasn bir sonraki sayfadaki temrin sayfasna norm (saa 75
0

eik) yaz ile yaznz.

STKLAL MARI

Korkma! Snmez bu afaklarda yzen al sancak,
Snmeden yurdumun stnde tten en son ocak
O benim milletimin yldzdr, parlayacak;
O benimdir, o benim milletimindir ancak.

atma, kurban olaym, ehreni ey nazl hilal!
Kahraman rkma bir gl; ne bu iddet, bu celal?
Sana olmaz dklen kanlarmz sonra helal...
Hakkdr, Hakka tapan milletimin istiklal.
M. Akif ERSOY

50
4

Z
A
M
A
N

BALAMA TARH

BT TARH

LEM SRE TEKNOLOJ

ALIKANLII
RAKAML
A
YAZI LE
VERLEN SRE
100 YZ
KULLANILAN SRE


ADI SOYADI
SINIFI
NUMARAS
I

51
Atatrkn Genlie Hitabesini yaz ablonu ile yaznz.

5

Z
A
M
A
N

BALAMA TARH

BT TARH

LEM SRE TEKNOLOJ

ALIKANLII
RAKAML
A
YAZI LE
VERLEN SRE
100 YZ
KULLANILAN SRE

ADI SOYADI
SINIFI
NUMARAS
I

52
5

Z
A
M
A
N

BALAMA TARH

BT TARH

LEM SRE TEKNOLOJ

ALIKANLII
RAKAML
A
YAZI LE
VERLEN SRE
100 YZ
KULLANILAN SRE

ADI SOYADI
SINIFI
NUMARAS
I

53
6

Aada verilen A-B doru parasna parelel dorular iziniz

A B

Aada verilen A-B doru parasnn orta noktasndan bir dikme iziniz.

A B

Z
A
M
A
N

BALAMA TARH

BT TARH

LEM SRE TEKNOLOJ

ALIKANLII
RAKAML
A
YAZI LE
VERLEN SRE
100 YZ
KULLANILAN SRE

ADI SOYADI
SINIFI
NUMARAS
I

54
7

Aada verilen A-B doru parasna dik bir a oluturunuz.

A B

Aada verilen A-B doru parasn 7 eit paraya blnz.

A B

Z
A
M
A
N

BALAMA TARH

BT TARH

LEM SRE TEKNOLOJ

ALIKANLII
RAKAML
A
YAZI LE
VERLEN SRE
100 YZ
KULLANILAN SRE

ADI SOYADI
SINIFI
NUMARAS
I

55
8

Aada verilen dairenin iine dzgn gen iziniz.

Z
A
M
A
N

BALAMA TARH

BT TARH

LEM SRE TEKNOLOJ

ALIKANLII
RAKAML
A
YAZI LE
VERLEN SRE
100 YZ
KULLANILAN SRE

ADI SOYADI
SINIFI
NUMARAS
I

56
9

Aada verilen dairenin iine dzgn drtgen iziniz.

Z
A
M
A
N

BALAMA TARH

BT TARH

LEM SRE TEKNOLOJ

ALIKANLII
RAKAML
A
YAZI LE
VERLEN SRE
100 YZ
KULLANILAN SRE

ADI SOYADI
SINIFI
NUMARAS
I

57
10

Aada verilen dairenin iine dzgn begen iziniz.

Z
A
M
A
N

BALAMA TARH

BT TARH

LEM SRE TEKNOLOJ

ALIKANLII
RAKAML
A
YAZI LE
VERLEN SRE
100 YZ
KULLANILAN SRE


ADI SOYADI
SINIFI
NUMARAS
I

58
UYGULAMA ADI

UYGULAMA NO
11

Aada verilen dairenin iine dzgn altgen iziniz.

Z
A
M
A
N

BALAMA TARH

BT TARH

LEM SRE TEKNOLOJ

ALIKANLII
RAKAML
A
YAZI LE
VERLEN SRE
100 YZ
KULLANILAN SRE


ADI SOYADI
SINIFI
NUMARAS
I

59
KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr
1. Standart kd resim masasna balayabildiniz mi?

2. Yaz ve rakamlar teknik resim kurallarna uygun
yazabildiniz mi?

3. Teknik resim izim aralarn teknik resim kurallarna
uygun ekilde kullanabildiniz mi?

4. Teknik resim kurallarna uygun dorular izebildiniz mi?

5. Temel geometrik izimleri yapabildiniz mi?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

60
LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1. Teknik resimde grnen evreler ve ayrtlar (kenarlar) hangi izgi ile izilir?
A) Srekli ince izgi
B) Srekli kaln izgi
C) Kesik orta izgi
D) Noktal ince izgi

2. Aadakilerden hangisi teknik resimde kullanlan kalem deildir?
A) Kurun kalem
B) Tkenmez kalem
C) Takma ulu kalem
D) Rapido

3. Aadakilerden hangisi teknik resimde kullanlan cetvellerden deildir?
A) l cetvelleri
B) Pistole
C) Paralel cetvel
D) Aler

4. Elektrik - Elektronik teknik resminde hangi yaz tipi kullanlr?
A) Dik yaz
B) Eik yaz
C) Kaln yaz
D) Yamuk yaz

5. Teknik resimde yaz kalnln belirten harf hangisidir?
A) D
B) A
C) d
D) h

6. 45 ve 30 - 60 lik gnyeler ile aadaki alardan hangisi izilemez?
A) 15
B) 30
C) 70
D) 105

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
LME VE DEERLENDRME

61
RENME FAALYET2

Temel iz dm kullanarak perspektifi verilen parann grnlerini hatasz
izebilecek ve llendirme yapabileceksiniz.

z dm ve perspektif kavramlar ile grn karma hakknda aratrma
yapnz. Sonularn rapor hlinde sununuz.

2. Z DM VE GRN IKARMA

2.1. z Dm izimleri

z Dm izimleri ile ilgili aklamalar aadadr.

2.1.1. z Dm Hakknda Bilgi

z dm, bir cismin bir dzlem zerine izilmi ekli veya dzleme den
grntsdr. rnein; sinemada perdeye den grnt, gneli bir gnde yrrken oluan
glge veya bir k kaynandan (mum, ampul vb.) kan nlarla bir cismin duvara den
grnts birer iz dmdr.

z dmn zerine dt dzleme iz dm dzlemi, iz dmn dzlem zerine
dmesini salayan nlara iz dm nlar, iz dm nlarnn kt varsaylan
noktaya ise odak noktas (bak noktas) denir.

z dm eitleri

Merkez (konik) iz dm :Ik kaynann yakn mesafede olmas,
cismin boyutlarnn iz dm dzlemine byk ve kk olarak
dmesiyle oluan iz dmdr. Inlarn cismin kelerinden gemesiyle
elde edilen noktalar birletirilerek cismin iz dm oluturulur. Mimari,
reklamclk ve dekorasyon teknik resimlerinin izimlerinde kullanlr
(ekil 2.1).
RENME FAALYET2

AMA
ARATIRMA

62

ekil 2.1: Merkez (konik) iz dm
Paralel iz dm :Ik kaynann sonsuzda olmas, cismin boyutlarnn
iz dm dzlemine byme veya klme gstermeden dmesiyle elde
edilen iz dmdr. Bu iz dmde nlar k kaynana paraleldir (ekil
2.2). Paralel iz dm, eik ve dik iz dm olmak zere ikiye ayrlr.

ekil 2.2: Paralel iz dm

63
Eik iz dm :z dm nlarnn birbirine paralel ve iz dm
dzlemine eik (90 den farkl alarda) olarak gelmesi ile iz dm
dzlemi zerinde oluan grne eik iz dm denir. Bu iz dm, eik
perspektif grnlerinin iziminde kullanlr (ekil 2.3).

ekil 2.3: Eik iz dm
Dik iz dm : z dm nlarnn dzleme dik gelmesi sonucu oluan
iz dme dik iz dm denir. Bu iz dmde iz dm izgileri cismin
bir yzne dik geldii iin cismin o yz ile iz dm ayn byklkte
olur. Teknik resimde en ok kullanlan iz dm eklidir. zellikle
grn karmada ok kullanlr. Bu konu hakknda daha fazla bilgi
ileride verilecektir.

2.1.2. Temel z Dm Dzlemleri, Temel Grnlerin Adlandrlmas ve
izilmesi

retimi yaplacak bir parann sadece bir yzeyinin grnts o paray tanmlamaya
yetmez. Yani cismin tek ynden grn o cisim hakknda yeterli bilgiyi vermez. Bu
nedenle cisimlerin grntleri birden fazla iz dm dzlemine drlr.

zerine iz dm izilecek olan dzlemler, birbirine bitiik ve dik kabul edilir.
Birbirine bitiik ve dik konumda alnan, zerine iz dmlerin izildii dzlemlere iz
dm dzlemleri denir. Temel iz dm dzlemlerini bir arada bulunduran kapal ekle
diedri denir.

64
Diedri zerinde bulunan iz dm dzlemleri unlardr:

Aln iz dm dzlemi
Yatay iz dm dzlemi
Profil iz dm dzlemi

Diedri zerinde bulunan aln iz dm dzlemi nden bak iin, profil iz dm
dzlemi yandan bak iin, yatay iz dm dzlemi ise stten bak iin kullanlr (ekil
2.4).

ekil 2.4: Grnlerin adlandrlmas
2.1.3. Nokta, Doru ve Dzlemlerin z Dmlerinin izilmesi

Noktann iz dmleri

Uzaydaki a noktasnn dzlem yzeylerine dik gelen nlarnn dzlem yzeylerine
deme noktalar, a noktasnn iz dmn verir.

Dzlemler arasnda kalan izgilere katlanma izgileri denir. a noktasnn uzaydaki
yerini belirlemek iin aralk, kot ve uzaklk deerleri olmak zere elemana ihtiya vardr.
Teknik resimde a noktasnn iz dm karlrken bu deerlerin bilinmesi gerekir.

Noktann yatay iz dm dzlemine olan mesafesine kot, aln iz dm dzlemine
olan mesafesine uzaklk, profil iz dm dzlemine olan mesafesine aralk denir (ekil 2.5).

65

ekil 2.5: Noktann iz dm
Aadaki rnekte noktann aralk, kot ve uzaklk deerleri girilerek iz dm
grlebilir (ekil 2.6).

ekil 2.6: Noktann iz dm

66
Dorunun iz dm

Uzaydaki iki nokta birletirildiinde bir doru paras meydana gelir. Doru
parasnn u noktalarna ait iz dmleri ayr ayr izilip birletirilerek dorunun iz
dmleri elde edilir (ekil 2.7). Noktalarn uzaydaki iz dmleri birletirilerek dorunun
diedrideki iz dm tamamlanm olur. Diedrideki iz dmler epr dzlemine aktarlr.
Epr, diedrinin alm ekline denir.

ekil 2.7: Dorunun iz dm

67
Dzlemin iz dm

Kendi dorultusunda olmayacak ekilde hareket ettirilen dorunun geride brakt
yzeye dzlem denir. Dzlemler, uzayda temel iz dm dzlemlerine gre eitli
konumlarda bulunur (ekil 2.8).

ekil 2.8: Dzlemin iz dm
2.2. Grn karma ve leklendirme

Grn karma ve leklendirme ile ilgili aklamalar aadadr.

2.2.1. Grn karma

Temel iz dm dzlemlerine, dik iz dm yntemiyle izilen iz dmlere grn
denir. Cisimlerin temel iz dm dzlemlerine grnlerinin izilmesine de grn
karma denir.

Grn kartlmadan nce cisim ok iyi incelenmelidir. Bylece cisim, en iyi ifade
edilebilecek ekilde tutularak en az grn says ile en uygun bak yn belirlenir. Baz
cisimler iin bir veya iki grn yeterli olurken baz cisimler iin ten fazla grn
gerekebilir. Para grnlerinin izilmesi ve izilmi grnlerin okunmas, bu konuda bol
miktarda altrma yapmay gerektirir.

68
Bolukta yer kaplayan her cismin ykseklik, genilik ve derinlik olmak zere
boyutu vardr. Eksiksiz bir anlatm iin bu boyutlarla birlikte parann bitmi hlini gsteren
resmin de izilmesi gerekir. Bunun iin deiik yapdaki paralara eitli ynlerden
baklarak grnleri izilmeli, ayn zamanda eitli para grnleri incelenmelidir.
bylelikle grn izimi ve grn okuma alkanl kazanlr. izilmi grnler
incelenirken ncelikle cisim beyinde canlandrlmaldr. Sonra grnlerin isimleri ve
konumlar belirlenir. Bu srada grnlere bakarak cismin boyutlar ve grnlerin
birbirleriyle ilikileri belirlenmeye allr. Grnlerde delikler veya kesik izgiler (grnmeyen
ksmlar) varsa ifade ettikleri yerler belirlenerek inceleme tamamlanr. Yaplan bu inceleme
sonunda cismin ekli ve boyutlar hakknda fikir sahibi olunmaldr.

ekil 2.9daki rnek resim parasnn nden grn, yandan grn grnlerinin
resme baklarak karl aada gsterilmitir.

ekil 2.9: rnek resim paras
n grn

Resmin genilik ve ykseklik gibi llerinin grlebildii bak asdr (ekil 2.10).

ekil 2.10: nden grn

69
stten grn

Parann genilik ve ykseklik lsn tamamlayan bak asdr (ekil 2.11).

ekil 2.11: stten grn
Yandan grn

Resmin derinlik llerinin grlebildii bak asdr (ekil 2.12).

ekil 2.12: Yandan grn
Grnler karlrken bak asna bal olarak resme ait grnler tek izgi ile
gsterilmitir. Resmin grlmeyen yzeylere ait detaylar ise kesik izgilerle ifade edilmitir.
Kesik izgi saysnn azl, bak asnn iyi seilmesi ile salanr.

70
grnle izilmi resimlerin incelenmesi

ekil 2.13te grn verilen resim, dzlem zerine aadaki gibi yerletirilir.
Grnler dzleme yerletirilirken her bir grnn dzleme ait uzaklklarnn eit olmasna
dikkat edilmelidir (ekil 2.14).

ekil 2.13: Perspektifi verilmi resim

ekil 2.14: Resmin grnnn kartlmas

71
Perspektif verilerek grnlerin incelenmesi

rnek 1: ekil 2.15te perspektifi verilen cismin grn aadaki gibi karlr
(ekil 2.16).

ekil 2.15: Perspektifi verilen cisim

ekil 2.16: Cismin grn

72
rnek 2: ekil 2.17de perspektifi verilen cismin grn aadaki gibi karlr
(ekil 2.18).

ekil 2.17: Perspektifi verilen cisim

ekil 2.18: Cismin grn2.2.2.lek ve llendirme

73
llendirmenin gerei ve nemi

Paralarn yapm iin gerekli llerin belirli kurallara gre para zerine veya
grnlerin zerine yazlmas ilemine llendirme denir.

Teknik resimde iz dm kurallarna gre izilmi bir parann grnleri, o parann
sadece biimi hakknda bilgi verebilir. Bunun yan sra parann boyutlarn ifade eden
bilgilere de ihtiya duyulur. Ayr ayr yerlerde ve ayr ayr iiler tarafndan yaplan
paralarn yerlerine takld zaman sorunsuz almas gerekir. Bu zelliklere sahip
paralarn retimi, ancak eksiksiz ve kurallara uygun llendirilmi izimlerle mmkndr.
Ayrca krlm, bozulmu paralarn yeniden yaplmas srasnda da llendirmenin nemi
ve gereklilii ortaya kar.

llendirme, sadece paralarn boyutlarnn belirtilmesinde kullanlmaz. Ayn
zamanda elektrik projelerinde ve elektronik devre tasarmlarnda da byk nem tar.

lekler

Teknik resmi izilen cisimlerin bazlar ok kk, bazlar ise ok byk boyutlu
olabilir. Bu nedenle byk boyutlu cisimlerin resimleri kk, kk boyutlu cisimlerin
resimleri ise byk izilmelidir. Teknik resmi izilen parann resim zerindeki izim
lsnn o parann gerek lsne oranna lek denir.

lek eitleri

Gerek lek : Paralarn zerinden alnan llere gre izilen lek
eididir. lek 1:1 diye belirtilir.

Kltme lei : Byk paralarn kltlerek izildii lek
eididir. lek 1:5, 1:10, 1:20, 1:50diye belirtilir.

Byltme lei : Kk paralarn byltlerek izildii lek
eididir. lek 2:1,5:1,10:1,20:1,50:1diye belirtilir.

llendirme elemanlar ve llendirme kurallar

l snr izgisi : Srekli ince dz izgidir. izgi kalnl 0,25 mmdir.
llendirilecek elemana dik veya gerektiinde eik, ancak birbirine
paralel olarak izilmelidir. l konulacak yzeylerin kenar
noktalarndan uzatlarak kullanlr (ekil 2.19).

ekil 2.19: l snr izgisi

74
l izgisi :Srekli ince izgidir. izgi kalnl 0,25 mmdir.
Grnten yaklak 7-10 mm uzaklkta olmaldr. llendirilecek
kenara paralel konumda mmkn olduka birbirini kesmez (ekil 2.20).

ekil 2.20: l izgisi
l oku : :U as 15 derece ve ikizkenar gen eklinde olan, l
izgilerini snrlayan llendirme elemandr. l byklnn
nereden nereye kadar olduunu belirler (ekil 2.21).

ekil 2.21: l oku
l rakamlar : l rakamlar dzgn ve okunakl yazlmaldr. l
izgisinin tam ortasna ve 0,5 mm st tarafna yazlr (ekil 2.22).

ekil 2.22: l rakam

75
Grnlerin daha kolay okunmasn salayacak ller dndaki tm llendirmeler,
grnlerin d tarafnda yaplmaldr. Resimler hangi lekle izilirse izilsin, zerine parann
gerek bykln gsteren ller yazlmaldr. Aada eitli paralarn llendirilmi
resimleri grlmektedir. Resimleri inceledikten sonra farkl grnler izerek llendiriniz
(ekil 2.23, 2.24).

ekil 2.23: llendirilmi resim

ekil 2.24: llendirilmi resim

76
UYGULAMA FAALYET
Verilen paralarn istenen grn izimlerini 1, 2, 3 numaral uygulama sayfalarna
yapnz.

Aada verilen paralarn llendirmelerini 4, 5, 6 numaral uygulama sayfalarna
yapnz.

UYGULAMA FAALYET

77
1

Aada perspektifi verilen parann grnn teknik resim kurallarna uyarak
karnz.

Z
A
M
A
N

BALAMA TARH

BT TARH

LEM SRE TEKNOLOJ

ALIKANLII
RAKAML
A
YAZI LE
VERLEN SRE
100 YZ
KULLANILAN SRE

ADI SOYADI
SINIFI
NUMARAS
I

78
2

karnz.

Z
A
M
A
N

BALAMA TARH

BT TARH

LEM SRE TEKNOLOJ

ALIKANLII
RAKAML
A
YAZI LE
VERLEN SRE
100 YZ
KULLANILAN SRE


ADI SOYADI
SINIFI
NUMARAS
I

79
3

karnz.

Z
A
M
A
N

BALAMA TARH

BT TARH

LEM SRE TEKNOLOJ

ALIKANLII
RAKAML
A
YAZI LE
VERLEN SRE
100 YZ
KULLANILAN SRE


ADI SOYADI
SINIFI
NUMARAS
I

80
4

Aada grn ve lleri verilen resmin l deerlerini zerine yaznz.

Z
A
M
A
N

BALAMA TARH

BT TARH

LEM SRE TEKNOLOJ

ALIKANLII
RAKAML
A
YAZI LE
VERLEN SRE
100 YZ
KULLANILAN SRE

ADI SOYADI
SINIFI
NUMARAS
I

81
5

Aada perspektifi verilen parann grnn llendirme kurallarna gre
llendiriniz.

Z
A
M
A
N

BALAMA TARH

BT TARH

LEM SRE TEKNOLOJ

ALIKANLII
RAKAML
A
YAZI LE
VERLEN SRE
100 YZ
KULLANILAN SRE


ADI SOYADI
SINIFI
NUMARAS
I

82
6

Perspektifi verilen cisimlerin l deerlerini resim zerine yaznz.

Z
A
M
A
N

BALAMA TARH

BT TARH

LEM SRE TEKNOLOJ

ALIKANLII
RAKAML
A
YAZI LE
VERLEN SRE
100 YZ
KULLANILAN SRE


ADI SOYADI
SINIFI
NUMARAS
I

83
KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
deerlendiriniz.

1. grnle izilmi resimleri incelediniz mi?

2. Perspektifi verilen parann grnlerini izebildiniz mi?

3. Grnler zerinde l balama izgilerini izebildiniz mi?

4. l izgilerini izebildiniz mi?

5. l oklarn izebildiniz mi?

6. l deerlerini ve sembollerini yazabildiniz mi?

DEERLENDRME

Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

84
LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1. Perspektiflerden grn karrken nce hangi grn izilir?
A) n
B) st
C) Yan
D) Arka

2. Bir resimde ller kendi deerlerinde ise, lek .. diye belirtilir.
cmlesinde bo braklan yere aadakilerden hangisi getirilmelidir?
A) 1:2
B) 2:1
C) 1:1
D) 1:4

3. Perspektiflerden grn karrken grnmeyen evre ve kenarlarn iziminde hangi
izgi kullanlr?
A) Srekli ince izgi
B) Srekli kaln izgi
C) Kesik orta izgi
D) Noktal ince

4. llendirme yaplrken l izgisi grnten yaklak ne kadar uzaklkta
bulunmaldr?
A) 1-3mm
B) 7-10mm
C) 15-18mm
D) 18-20mm

5. Sinemada perdeye den grntye ne denir?
A) ekil
B) Resim
C) Perspektif
D) z dm

6. Aada perspektif resmi grlen cismin grn verilmitir. Bu grnlerin,
cismin hangi grnleri olduunu altlarna yaznz.

LME VE DEERLENDRME

85
DEERLENDRME


86
RENME FAALYET3

Bu renme faaliyeti ile geminin btn yap elemanlarnn yerleim ve imalat
planlarn inceleyebileceksiniz.

Gemilerin makine dairesindeki ana makine ve yardmc makinelerin
yerletirilmesini aratrnz ve snfta tartnz.
Dizayn ofislerde inceleme yapnz.
eitli gemilerin gvertelerinde bulunan kreynlerin ekillerini, bunlar meydana
getiren elemanlar, alma sistemlerinin nasl izilebileceini aratrnz ve
snfta tartnz.
Gemilerdeki dmen makinesini inceleyiniz.

3. GEM GENEL PLANI ZM

Gemi genel plan izimi ile ilgili aamalar yledir.

3.1. Makine Dairesi Yerleimi izimi

Ana makine sevk sistemleri, dmen, jeneratrler, kazanlarn yerleri tespit edildikten
sonra egzoz borularnn yerlerini ve havalandrma kanallarn yerleri tespit edilir. Bu
makinelerin yerleecei altlklarn (foundation) yaplmas zorunludur.

Makine dairesine konulacak donatmlar nceden belirlenir. Makine dairesi ierisine
yerletirilecek donatmn izimleri ve kls kurallar ncelikli belirlenmelidir.

Makine dairesi aranjmanlar yaplrken vardiya mhendislerinin alma artlar gz
nnde bulundurulmaldr. Btn donatmlar mmkn olduunca rahat ulaabilir ve skme
takma ilemlerinin kolaylkla yapabilir dzeyde olmaldr. Donatmlarn evresinde gerekli
servis alanlar braklmaldr. Sonu olarak rahat dolam ve kontrol alanlarn salanmas
zorunludur.
AMA
ARATIRMA
RENME FAALYET3

87
Yerletirme ileminde; ana makine kaidesinin yeri ve yrme platformunun ykseklii
dikkate alnr. Genellikle, yrme platformu, ana makine balant cvatalarnn hizasndan
gerekletirilir. Pompalar da bu yrme yoluna gre yerletirilir. Yrme platformunun
konumu nemlidir. Bunun nedeni panyonlarn (yrme yolunun) alt ksmnda ok eitli
borularn bulunmasdr. Yrme platformunun ykseklii, konumu ayarlanmal ve belli bir
seviyede tutulmaldr. st katlara yrme platformu yapmamza gerek yoktur, st katlardan
gverte gemektedir. Gerektiin de yrme platformlar dmen dairesi odasna ve separatr
odasna da yaplabilir.

ekil 3.1: Makine dairesi batok grn

Ana makine foundation

88
3.2. Gverte Tehiz ve Donanm izimi

Gverte tehiz ve donanm izimi aamalar yledir.

3.2.1. Demirleme Aralar

Irgat

Irgat; geminin demirini denize funda etmek, tekrar gemiye almak ve halat manevralar
yapmak iin ba stnde bulunan makinedir. Gemilerde kpr st, makine dairesi, dmen,
pervane gibi en nemli yerler ve elemanlardan sonra muhakkak "Irgat" yada "Demir Irgat"
denilen makine gelir. Demir rgatl gemilerin demir yerinde, demirledikleri yerlerde
tutunabilmeleri, durabilmeleri iin denize attklar demirlerin denize atlmalarnda ve sonra
gemiye alnmalarnda kullanlr. Demir rgat ayrca "Fener" ya da "Palamar Babalar"
denilen ksmlar ile de ba tarafta yaplacak halat al verilerini de yapar. Ba stnde
bulunan localarn (Deliklerden) ikisinden gelen zincirler rgatn "Kavelatasndan geerek
zincirlie inerler. Zincirin girdii bu yere "Gverte locas" ya da "Zincir manikas" denilir.

Zincir burada zincirlie iner. Irgatn ak hareketi "Kastanyola" denilen fren tertibat
ile salanr. Kastanyola boaltld zaman, kavelata da bota ise zincir demirin arl ile
hzla denize akar. Bu ak yavalatmak isteyince Kastanyola sklarak ak durumu ayarlanr.

Irgatn her iki ucunda bulunan ve "Fener" ya da "Palamar Babalar" denilen
tamburlarn hareketi ile halatlarn ieri ya da bounun alnmas salanr. Bu hareketi
salayabilmek iin "Kavelata" makineden ayrlr rgat makinesi yalnz "Palamar Babalarna
hareket salar. Irgat hareketin, elektrik, hidrolik, motor, stim gibi g kaynaklarndan alarak
alr. Hzl, ya da yava altrmak iin ayarlar vardr. Irgat, ancak kullanmasn bilenler
tarafndan kullanlmaldr. Bir kural olarak rgat daima gverte lostromosu tarafndan
kullanlr. Ancak gverte lostromosunun yokluunda rgat dier gemi adamlar (usta
gemiciler) da kullanabilmelidir. Irgat ile zincir (demir zinciri), halat gemiye alndnda buna
"Vira" etmek denilir. Demir zinciri ya da halat rgat ile dar verilirse rgatn bu almasna
"Hayboci" denilir. Irgat her zaman ok iyi alr durumda olmaldr. Bakm tutumu gverte
personeli ile birlikte, makine personeli tarafndan yaplr.

89

Resim 3.1: Irgat ksmlar

Resim 3.2: Irgat ksmlar

90
ekil 3.2: Irgat gverte yerleimi

91
ekil 3.3: Irgat montaj resmi ve lleri
5
2
2250
3
6
4
4
2
5
0
0
3
2
0
0
3
6
2
4
500
7
0
0
1734
1604
5
t h
. l a
y
e
r
1
s
t . l a
y
e
r

92
Demir zincir boaltma elemanlar (kaplumbaa, domuztrna vb.)

Ba stnde rgat'tan baka birok yardmc nemli paralar vardr. Bunlarn banda
yine rgatla ve demir zinciri ile ilgili "Kaplumbaa" gibi zincir boaltmakta yani tutmakta
kullanlan paralar gelir. Demirler yerinde bulunduklar srada yani seyirde, zellikle frtnal
havalarda, ok iyi neta edilmeleri yani tehlikelere, dalgalara ya da geminin ba k ya da
yalpa vurmalarnda vuku bulacak sarsntlara kar yerlerinde salamlatrlmalar, deniz
tertibi (denizden, dalgadan etkilenmeyecek ekilde) balanmalar gereklidir. Bu nedenle
demir locas ile gverte zincirlik locas arasnda kalan zincir, kaplumbaa gibi aletlerle iyice
balanr ve varsa loca kapaklar yerlerine srlerek demirler salama alnrlar. Bunlar
yaplmad takdirde yukarda sraladmz nedenlerden dolay demirler zincirlerinden
koparak denize der.

Resim 3.3: Demir zincir boaltma eleman
3.2.2. Balama Ara ve Gereleri

Babalar

Halat ve tel balamak iin gemi gvertesine bal demir stunlardr. Tekneyi rhtma
veya baka bir tekneye balamak iin genellikle babalardan yararlanlr. Mukavemet
hesaplar belirlenen ekme gcne dayanabilmesi prensibine gre yaplr. Konstrksiyonu
sac levhalardan ii bo olarak yaplr. Baba balar dkm de olabilir. Ba st resmini
gsteren ekil 2.1e baktmz zaman orada baz demir silindirler grrz ki bunlara "Baba"
denilir.

93

ekil 3.4: Baba
Halatlarn balanmasnda kullanlan babalar geminin her yerinde zellikle ba ve k
stlerinde ve geminin ortalarnda bol miktarda grlr. (Resim 2.1)

Resim 3.4: Babann gverte zerindeki yerleimi

Yerleri belirlenmi olup zel durumlarda deiik yerlere de konulabilir. Bu kuvvetli,
salam silindirler gemilerin bir yere balanmasnda ya da ekilmesinde her zaman kullanlan
paralar olup halatlar bunlar zerine sarlarak balanr. Gemilerde daima ift halinde
bulunan babalar, rhtmlarda tek silindir halinde, zel yaplm ekilde bulunurlar.

Yerlerine ok salam bir ekilde yerletirilen babalar zerlerine volta edilen halatlarn
bindirdii kuvvete dayanmal ve her ne ekilde olursa olsun halatlar stlerinden syrlarak
kp gitmemelidir. Bu nedenle babalar zel yaplara sahiptirler.

Halatlar babalara volta edebilmek iin rgatn feneri ile iyice bou alndktan sonra,
bosalanr ve halat rgat fenerinden alnarak babaya volta edilir. Bitkisel halatlar, bitkisel bosa
ile naylon halatlar, naylon bosa ile elik tel halatlar zincirle bosalanr.

94
Babalarn izimleri

ekil 3.5: Gverte halat balama eleman

95
3.3. Gverte Ykleme ve Boaltma Elemanlar izimi

Gverte ykleme ve boaltma elemanlar izim bilgileri yledir.

3.3.1. Kreyn

Gemilerde tek direkli olarak alan, ucundaki kancalar yardmyla her trl yk
yklemeye veya boaltmaya yarayan sistemlere kreyn denir.

Gemi kreynleri genellikle, yk yolunun ayn yatay dzlem iinde kalmasn
salayacak alma zelliklerine sahiptirler. Kreyn kolu, kanca maksimum yaraptan
minimum alma yarapna gelecek ekilde dikilirken, ya da bu ilemin tersi olurken,
ykn izledii yol, balangta bulunduu yatay dzlem iinde kalmaktadr.

ekil 3.6: Kreyn izimi Resim 3.5: Kreyn
Kreyn eitleri
Kreyn eitleri dner kreynler , direkli kreynler , kprl kreynler olmak zere e
ayrlrlar.
Dner kreynler

Dner kreynleri, tek ve ift dner kreynleri; direkli kreynleri, tek ve ift direkli
kreynleri; kprl kreynleri ise, konteynr kreynleri ve ok amal kprl kreynler olarak
blmek mmkndr.

o Tek dner kreynler
o ift dner kreynler

96

Resim 3.6: Tek dner kreynler Resim 3.7: ift dner kreynler
Direkli kreynler

Direkli kreynler tek direkli, ift dirkli ve kprl kreynler olmak kedi aralarnda zere
3 grupta incelenirler.

o Tek direkli kreynler
o ift direkli kreynler

Resim 3.8: Tek direkli kreynler Resim 3.9: ift direkli kreynler

97
Kprl kreynler

Kprl kreynler konteynr kprl kreynler ve ok amal kprl kreynler olmak
zere iki grupta incelenebilirler.

o Konteynr kprl kreynler
o ok amal kprl kreynler

ekil 3.7: Konteynr kprl kreynleri

ekil 3.8: Tek direkli kreyn plan

98
Matafora

Gemiyi terk durumunda can filikalarnn veya can sallarnn denize indirilmesi
gerekecektir. Gemilerde can filikalar matafora ad verilen, bir eit iki kollu vin zerine
balanrlar. Filika ba ve k tarafndaki kancasndan matafora kolundaki tel halatlara
balanmtr. Normal durumda geminin filika gvertesinde kalastralar zerinde durur. Gemi
terk edilirken, kalastralardan kurtarlan filika bordaya evrili ve denize mayna edilir.
Mataforalar gemilerde can filikas olarak kullanlan kurtarma sandallarnn denize indirilmesi
amacyla kullanlrlar. Matafora kurtarma sandalnn yerinde asl olarak durmasn salayan
ve onun gerektiinde denize indirilmesinde kullanlan, basit ama gvenli bir kurtarma ve
tahliye aracdr.

Resim 3.10: Matafora

99

ekil 3.9: Kpr st ve matafora genel plan
Matafora eitleri
Mataforalar; adi matafora, eik dzlemli mataforalar, beikli mataforalar, olmak
zere grupta incelemek mmkndr.

o Adi matafora

Eski tip gemilerde grlen mataforadr. Filika ba ve ktaki
palangalar yardmyla denize mayna edilir. Tamamen mekanik bir
sistemdir.

Adi mataforalar filika gvertesinde karlkl iki adet st ksmlar
yarm daire eklinde ayaklardan meydana gelir. Bu ayaklar normal
durumlarda ie dnk dururlar, filika mayna edilecei zaman
denize dnk duruma getirilir.

100
Matafora ayaklar dvme demirden yaplmtr. Gverteye oturan
topuk ksmlan yumurta eklinde veya bilyeli olarak dizayn
edilmitir. Her ayak bilyeli yatak iinde ve kendi evresinde 360
derece dnebilecek ekildedir. Bu yap ekli, gverteye kadar
kaldrlan filikay kolayca gemi iine almaya yarar. Her iki
matafora ayann birlikte almas gerekir, bu mataforalarn
almasn cundalarla balanm falaka halat temin eder. Bu
halatn daima gergin tutulmas zorunludur.

Ayrca matafora ayaklarn kendi eksenlerinden dndrmek iin
baa ve ka kumanda eden ba ve k vetolar vardr. Bundan
baka filika denize indii zaman gvertede kalanlarn deniz
zerindeki tekneye inmesini salayan eytan armh ad verilen
halat merdivenler bulunur.

ekil 3.10: Adi matafora
o Eik dzlemli matafora

Eik dzlemli matafora tipinde her matafora kolu topuundan
filika gvertesine menteelenmitir. Bylece matafora duru
pozisyonundan gverte dna veya ieriye doru devinebilir.

Bu eit matafora da dar evrilmesi hari filikann mayna
edilmesi ve dier ilemler adi mataforada olduu gibidir. Bu
mataforalarda filika, matafora altndaki kalastralara oturtulur. Ba-
k matafora kollar dz olarak yaplmtr, fakat kollar birbirlerine
doru yetecek ekilde kavislendirilerek filikann bosa kancalar
zerine getirilmitir. Eik dzlemli matafora ifti darya bir dili
tertibat yardmyla devinir eilir. Matafora kollar filika
gvertesine aldnda zerindeki tekne mataforann kendi
yapsndaki kalastralara oturur.

101
o Sabit matafor

Mataforada tekerlekler zerinde hareket eden ve filikay oturaca
yere tayan bir ksm vardr. Filika bu kzak zerinde mataforaya
alnarak maynaya hazrlanr.

ekil 3.11: Sabit matafora

Resim 3.11: Sabit matafora

102
o Beikli matafora

Modern gemilerde kullanlan bir tip olup "arlkl sistemli
matafora" ad da verilir. Bu mataforaya bal filika, matafora
kollarnn darya evrilmesi gerekmeden filikann arl ile
inmekte ve istenen bir gverte hizasnda fren tertibat ile
tutulmakta ve istenildiinde yeniden mayna edilerek denize
indirilmektedir.

Bu donanma elektrik vinleri yerletirilmekle, istenildiinde
mayna edilen filikann gemiye alnmas salanmaktadr. Beikli
matafora her zaman filikay denize mayna etmeye hazr bir
donanmdr. Gerektiinde filikann acil bir durumda indirilmesi
iin vin motorunun altrlmas gerekmez. Filika, matafora freni
serbest brakldnda kendi arl ile kollarn darya hareket
etmesine sebep olur. Vin tamburuna kumanda eden sistem serbest
brakldka filika denize mayna edilir. Denizdeki bir filikann
mataforaya alnmas iin elektrik vincin altrlmas zorunludur.

ekil 3.12: Arlkl matafora
3.4. Dmen Donanm izimi

Dmen donanm izim bilgileri aadadr.

3.4.1. Dmen Donanm Tanm ve Amac

Geminin seyir durumunda iken rotasn deitirmeye, manevra yapan geminin
hareketlerini kolaylatrmaya yarayan elik sacdan yaplm elemanlardr. Dmen sancak
veya iskeleye dndrld zaman geminin seyir hzna bal bir su kuvveti ile gemiyi
evirmeye alr. Dmen dk bir ada evrilmi ise tekne ar ar dnecektir. Teknenin
abuk veya kuvvetli dnmesi isteniyorsa dmen as bytlr. Geminin dmeni dmen
donanm denilen elektrik ve hidrolik sistem ile dndrlr.

103
Geminin hareket ynn deitirmeye yarayan dmen donanm aadaki ksmlardan
olumaktadr:

Dmen
Dmen evirme tertibat
Dmen makinesi ve eitleri
Kontrol mekanizmas

Hareket halinde bulunan bir gemide dmenin sancak veya iskeleye evrilerek uygun bir
ada tutulmas sonucunda geminin yn deitirmesi:

Dmen yelpazesinin alanna
Geminin hzna
Dmen asna
Dmen ekline baldr.

Dmenler; levha dmen ve profil dmen olmak zere iki tiptir. Levha dmen eskiden
her boy gemide kullanlrken gnmzde sadece nehir gemilerinde ve makinesiz deniz
aralarnda kullanlmaktadr. Profil dmenler ise her tip gemide kullanlmaktadr.

3.4.2. Dmen Tipleri

necikli dmen

Tek levhadan oluan bir dmen kanad ile dmen rodundan meydana gelmitir.
Dmen roduna gelen burulma momenti byktr. Bu moment ok sayda inecik
tarafndan karlandndan her ineciin zerine gelen eilme momenti
kktr.

Yar balansl dmen (Rudder Semibalanced)

Mesnetlenmeyen aralk boyu boynuz boyuna eittir. Dmen rodunun arkasnda
kalan dmen alan toplam alannn %25inden azdr.

104
F
E
ekil 3.13: necikli dmen montaj

Resim 3.12: Yar balansl dmen ekil 3.14: Yar balansl dmen

105
Balansl dmen (Rudder Balanced)

Dmen rodu ekseniyle dmen ekseninin konum olarak merkezlenmi halidir.
Dmen rodu dmen geniliinin 1/3 ile 1/4 arasna yerletirilir. Bu tip
dmenlerde dmen rodunun nnde kalan alan toplam alann %25inden az
olamaz.

Resim 3.13: Balansl dmen ekil 3.15: Balansl dmen
Balanssz dmen (Rudder Unbalanced)

Dmen roduna klavuzluk eden kenar ekseninden balanm dmen. Dmen
roduna etki eden moment fazladr.

ekil 3.16: Balanssz dmen

106
UYGULAMA FAALYET
Aada verilen resmi ve tabloyu kullanarak halat tamburu uygulama faaliyetini
gerekletiriniz.

Halat
aplar
LLER
A(mm) B(mm) C(mm)
7296 1500 250 1250
4472 1250 220 1000
2444 900 165 800
1624 600 140 600

UYGULAMA FAALYET

107
lem Basamaklar neriler
Malzemelerin lsn tespit ediniz.
Yukardaki ekilden ve tablodan
yararlannz.
Ayaklar iziniz. Verilen lleri kullannz.
Ayaklarn yan grnn iziniz. Resimden yararlannz.
Tamburu iziniz. B lsn tablodan seiniz.
Mil ve yata iziniz. resminden yararlannz.
Byk ap iziniz. A lsn tablodan seiniz.
C lsne gre yan grn
iziniz.
Verilen lleri kullannz.
Resmi llendiriniz. Resme baknz.

108
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

1. ( ) Ana makinenin yerletirilmesi iin foundation yaplmas gerekir.

2. ( ) Donatmlarn evresinde gerekli servis alanlar braklmaldr.

3. ( ) Geminin demirini denize funda etmek, tekrar gemiye almak ve halat manevralar
yapmak iin ba stnde bulunan makinelere rgat denir.

4. ( ) Gemilerde kpr st, makine dairesi, dmen, pervane gibi en nemli yerler ve
elemanlardan sonra muhakkak "Irgat" ya da "Demir Irgat" denilen makine gelir.

5. ( ) Irgatn ak hareketi "Kastanyola" denilen fren tertibat ile salanr.

6. ( ) Kaplumbaa zincir boaltmakta yani tutmakta kullanlan paralardan deildir.

7. ( ) Gemilerde tek direkli olarak alan, ucundaki kancalar yardmyla her trl yk
yklemeye veya boaltmaya yarayan sistemlere kreyn denilir

8. ( ) Dmen roduna klavuzluk eden kenar ekseninden balanm dmene balansl
dmen denir.

DEERLENDRME

LME VE DEERLENDRME

109
MODL DEERLENDRME
Bu modl kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
deerlendiriniz.
1. Standart kd resim masasna balayabildiniz mi?
2. Yaz ve rakamlar teknik resim kurallarna uygun yazabildiniz mi?
3. Teknik resim izim aralarn teknik resim kurallarna uygun ekilde
kullanabildiniz mi?

4. Teknik resim kurallarna uygun dorular izebildiniz mi?
5. Temel geometrik izimleri yapabildiniz mi?
6. grnle izilmi resimleri incelediniz mi?
7. Perspektifi verilen parann grnlerini izebildiniz mi?
8. Grnler zerinde l balama izgilerini izebildiniz mi?
9. l izgilerini izebildiniz mi?
10. l oklarn izebildiniz mi?
11. l deerlerini ve sembollerini yazabildiniz mi?
12. Geminin kat yerleim planlarn incelediniz mi?
13. Gverte tehiz ve donanm elemanlarnn yerleimini rendiniz mi?
14. Eksen izgisini, noktal kesik olarak izdiniz mi?

DEERLENDRME

Evet ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.
MODL DEERLENDRME

110
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET1N CEVAP ANAHTARI

1 B
2 B
3 D
4 B
5 A
6 C

RENME FAALYET2NN CEVAP ANAHTARI

1 A
2 C
3 C
4 B
5 D
6
a. n
b. Yan
c. st

RENME FAALYET3N CEVAP ANAHTARI

1 Doru
2 Doru
3 Doru
4 Doru
5 Doru
6 Yanl
7 Doru
8 Yanl
CEVAP ANAHTARLARI

111
KAYNAKA
BEREKET Metin, Teknik ve Meslek Resim, Sekin Yaynclk, Ankara, 2010.
ERDEM Ahmet, Gemi Teorisi, Mill Eitim Basmevi, STANBUL, 2003.
ZALP Teoman, Gemi Yaps ve Elemanlar, stanbul, 1977.

KAYNAKA

Teknik Resim

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Teknik Resim

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

MLL ETM BAKANLII

You might also like