Primjena Senzora U Automobilskoj Industriji

ELEKTROTEHNIČKI FAKULTET
UNIVERZITETA U ISTOČNOM SARAJEVU
DIPLOMSKI RAD
SENZORI U AUTOINDUSTRIJI I SISTEMI ZA

DIJAGNOSTIKU
Mentor:
Kandidat:
Doc. Dr Slobodan Lubura
Milojević Igor
Senzori u automobilskoj industriji i sistemi za dijagnostiku
Istočno Sarajevo, septembar 2009. godine
SADRŽAJ
1. UVOD............................................................................................................................. 6
2. KONTROLNA JEDINICA MOTORA I SENZORI SISTEMA.............................. 7
2.1. Osnovne funkcije kontrolne jedinice.............................................................................. 7
2.2. Unutrašnjost ECU jedinice............................................................................................. 8
2.2.1. Centralna procesorska jedinica.............................................................................. 9
2.2.2. FLASH memorija.................................................................................................. 9
3. SENZORI SISTEMA.................................................................................................... 11
3.1. Senzor temperature rashladne tečnosti........................................................................... 11
3.2. Senzor temperature vazduha........................................................................................... 12
3.3. Senzor protoka................................................................................................................ 12
3.3.1 Protokomjer sa vrelom žicom................................................................................ 13
3.3.2 Protokomjer sa leptirom........................................................................................ 13
3.4. Senzor pedale gasa......................................................................................................... 14
3.5. Senzor ugla zakreta koljenastog vratila (ENKODERI) ............................................... 14
3.6. Senzor brzine automobila.............................................................................................. 16
3.7. Lambda sonda................................................................................................................ 16
3.8. Brizgalice za gorivo....................................................................................................... 19
4. OBD-SISTEMI DIJAGNOSTIKE NA VOZILIMA................................................. 20
4.1. Port za komunikaciju..................................................................................................... 20
4.2. Protokoli za komunikaciju............................................................................................. 21
4.3. Adapter za dijagnostiku vozila....................................................................................... 21
4.3.1. Interfejs kolo........................................................................................................... 22
4.3.2. Inerpreter čip........................................................................................................... 23
4.4. Kodovi grešaka............................................................................................................... 25
5. SOFTVERI ZA DIJAGNOSTIKU VOZILA............................................................. 26
5.1. VISA-UNISCAN.............................................................................................................
27
5.1.1. Biranje sistema....................................................................................................... 28
5.1.2. Informacije o vozilu i položaj konektora za dijagnostiku...................................... 28
5.1.3. Izbor dijagnoze...................................................................................................... 29
5.1.4. Čitanje/brisanje grešaka......................................................................................... 29
5.1.5. Live parametri vozila............................................................................................. 30
5.1.6. Adaptacije i provjere pojedinih sistema................................................................ 30
5.2. Režim VAG................................................................................................................... 31
5.2.1. Vag Com Hex CAN............................................................................................... 31
5.2.2. KL interfejs............................................................................................................ 33
5.3. Mercedes Scanner Multiplexer...................................................................................... 35
5.4. BMW Scanner................................................................................................................ 36
Milojević Igor 2
5.5. Opel Scanner.................................................................................................................. 37

5.6. Renault DDT2000.......................................................................................................... 39
5.7. FORD Scanner............................................................................................................... 39
6. PRIMJENA „INTELIGENTNE“ ELEKTRONIKE U AUTOMOBILIMA
BUDUĆNOSTI............................................................................................................... 41
6.1. Tehnologije koje pomažu vozaču................................................................................... 41
6.2. Sistem za upozoravanje na mogućnost sudara................................................................42
6.3. Sistem za elektronsko prepoznavanje i procjenu okruženja automobila........................ 43
6.4. Mogućnost komunikacije između automobila................................................................ 44
6.5. Elektronski sistemi u automobilu................................................................................... 45
6.5.1. ABS (Anti-lock brake system) ............................................................................. 45
6.5.2. Electronic Stability Control (ESC) .........................................................................
46
6.5.3. Adaptive cruise control (ACC) .............................................................................. 47
7. ZAKLJUČAK................................................................................................................ 49
8. LITERATURA............................................................................................................... 50
Milojević Igor 3
Spisak slika:
Slika 1. – Kontrolna jedinica motora

Slika 2. – Unutrašnjost kontrolne jedinice
Slika 3. – Siemens-ov SAB 80C537 mikrokontroler
Slika 4. – FLASH memorijski čip AM28F512
Slika 5. – Karakteristika NTC senzora
Slika 6. – Senzor temperature rashladne tečnosti
Slika 7. – Senzor temperature vazduha
Slika 8. – Mjerač protoka sa vrelom žicom
Slika 9. – Mjerač protoka sa leptirom
Slika 10. – Senzor pedale gasa
Slika 11a. – Senzor ugla zakreta koljenastog vratila sa Hall-ovim efektom
Slika 11b. – Električna šema i zavisnost izlaznog napona od jačine magnetnog polja
Slika 11c. – Hall senzor u prirodnoj veličini
Slika 12. – Senzor brzine automobila
Slika 13a. – Funkija lambda faktora
Slika13b. –Princip djelovanja lambda sonde
Slika 13c. – Lambda sonda
Slika 14. – Brizgalica za gorivo
Slika 15. – Port za komunikaciju
Slika 16. – Adapter za dijagnostiku vozila
Slika 17. – OBD/RS232 interfejsa sa ELM323
Slika 18. – ELM323
Slika 19. – Raspored pinova ELM323
Slika 20. – VISA (V1) uređaj za dijagnostiku
Slika 21. –OBD konektori
Slika 22. –Univerzalni kabal sa pipalicama
Slika 23. –Meni tipa vozila
Slika 24. – Prikaz informacija o vozilu
Slika 25. – Meni za izbor dijagnoze
Slika 26. –Prikaz nastalih grešaka
Slika 27. – Prozor parametri
Slika 28. – Prozor podešavanja
Slika 29. – Glavni ekran
Slika 30. – KL interfejs
Slika 31. – Glavni prozor VAG COM 311.2
Slika 32. – Glavni prozor OPEL Tech 2 & ABCOM i OPCOM
Slika 33. – Glavni prozor MB Carsoft
Milojević Igor 4
Slika 34. – Glavni prozor MB Carsoft

Slika 35. – Glavni prozor VOLVO FCR
Slika 36. – Glavni prozor VOLVO FCR
Slika 37. – BMW Scanner - P.A.Soft 1.3.6
Slika 38. – Opel dijagnostika
Slika39. – Glavni prozor Renault DDT2000
Slika40. – FORD dijagnostika
Slika 41. – Unutrašnjost vozila nove generacije marke Volvo
Slika 42. – Testiranje senzora koji doprinose sigurnosti vozača
Slika 43. –Signalizacija na mogućnost sudara
Slika44. – Sistem prepoznavanja okruženja vozila
Slika 45. – Raspored komponenti ABS sistema
Slika46. – Simbolički prikaz korisnosti ESC-a
Slika47. – Ponašanje vozila u zavoju (sa i bez ESC-a)
Slika48. – Odnosi koje reguliše ACC sistem
Milojević Igor 5
1. UVOD
Modernizacija automobilske industrije, privlači tehnologije koje pomažu vozaču,
povećavajući sigurnost, udobnost i efikasnost saobraćaja. Na našim prostorima tj. prostorima
bivše Jugoslavije, je došlo do jako velikog broja uvoza automobila sa sistemima elektronskog
ubrizgavanja. Da bi se otklonili kvarovi na takvim automobilima, potrebno je dosta znanja.
Serviseri imaju problem i prilikom nabavke dijagnostičke opreme, upravo zbog malog broja
dostupnih informacija. Zbog toga se često mogu čuti komentari da se ovakvi tipovi motora
''ne popravljaju'', da je to ''crna kutija'' i slično. Radnici u servisima su navikli da motore
podešavaju ''na uvo'', što je danas zaista nemoguće, pogotovo ako znamo da skuplji
automobili danas imaju najmanje trideset različitih elektronskih podsistema u vozilu.
Kompjuterska dijagnostika je realnost, a bežična dijagnostika unutar ovlaštenih servisa je, u
nekim slučajevima dostupna i kod nas. Popravka vozila danas zahtjeva nove sofisticirane
alate, a popravka se više ne može zamisliti bez odgovarajućeg dijagnostičkog uređaja.
Istorijski pregled
Nekoliko godina prije drugog svjetskog rata, Njemačka je angažovala Roberta Boscha
i njegovu kompaniju na razvoju sistema za ubrizgavanje goriva na avionima. Jedan od prvih
koji su imali taj sistem je poznati lovac „Mesersmit ME 109“. Saveznici su za to vrijeme,
pokušavali da ovaj sistem razrade na svojim tenkovima. Nakon rata avio industrija se
okrenula mlaznim motorima i napustila klipne motore. Auto-industrijom su vladali
karburatori.
Prema podacima BMW-a (Bayerische Motoren Werke), prvi industrijski primjenjen

elektronski sistem za ubrizgavanje goriva je bio DME (Digital Motor Elektronic) i to 1979
godine, na modelu BMW 633 Csi. Zapremina motora je bila 3210 kubnih centimetara, a DME
sistem se koristio na svim automobilima serije šest. Drugi značajan pomak se desio 1986
godine, uvođenjem DMEIII sistema, sa preko 30 senzora koji prate rad motora. Za svakog
proizvođača automobila se ovi podaci razlikuju ali možemo reći da su osamdesete označile
prekretnicu u auto-industriji, na polju primjene elektronike.
Milojević Igor 6
2. KONTROLNA JEDINICA MOTORA I SENZORI

SISTEMA
Kod automobila novije generacije neophodan je sistem koji će davati informacije o

radu motora a takođe je neophodno da imaju priključak za dijagnostiku.
2.1. Osnovne funkcije kontrolne jedinice

Sa obzirom da proizvođači imaju različite oznake za slične sisteme, usvojićemo
oznaku ECU (Electronic Control Unit) koja označava ˝Kontrolnu jedinicu motora˝,
odnosno motor koji posjeduje elektronsko upravljanje i nadzor. Na slici 1. prikazana je
kontrolna jedinica motora.
Slika 1. Kontrolna jedinica motora
ECU je mikroprocesorski sistem koji upravlja pripremom gorive smješe, paljenjem

smješe, nadgleda sastav izduvnih gasova i obavlja brojne druge funkcije (ako su na
automobilima ugrađeni sistemi protiv blokiranja točkova, proklizavanja, vazdušni jastuci i
slično). ECU takođe prikuplja podatke za računar, na čijem ekranu možemo pročitati
Milojević Igor 7
prosječnu potrošnju goriva, kilometražu koju možemo preći sa preostalim gorivom, prosječnu
brzinu, vanjsku temperaturu i slično.
ECU jedinica neprestalno prati parametre motora kao sto su temperatura motora,
brzina vozila, količina usisanog vazduha, sastav izduvnih gasova, položaj papuče gasa, a u
nekim slučajevima atmosferski pritisak i visinu. ECU jedinica na osnovu tih podataka fino
podešava rad motora nekoliko desetina puta u sekundi da bi se obezbjedile maksimalne
performanse. Ukoliko se neki od senzora pokvari, ECU jedinica prelazi na poseban sigurnosni
režim rada. Motor i dalje nastavlja sa radom, sa nešto smanjenim performansama. Današnje
ECU jedinice takođe posjeduju i OBD priključak, koji omogućava priključak dijagnostičkih
uređaja. Na slici 2. prikazana je unutrašnjost kontrolne jedinice.
Slika 2. Unutrašnjost kontrolne jedinice
2.2. Unutrašnjost ECU jedinice

Unutrašnjost ECU jedinice je jako složena. Štampana ploča na kojoj su smješteni
elementi je troslojnog tipa. Elementi koji su na nju postavljeni su mješavina SMD i klasičnih
komponenti. Eventualna intervencija podrazumjeva jako precizan rad i upotrebu
niskonaponskih lemilica. Sve mjere opreza koje se preporučuju prilikom rada sa
poluprovodničkim komponentama važe i ovde. Jedna od najvažnijih je da komponente ne
diramo ako postoji opasnost od elektrostatičkog pražnjenja. Zamjena SMD komponenti
takođe može biti problematična ako su komponente prije automatskog lemljenja zaljepljene
za štampanu ploču.
Milojević Igor 8
2.2.1. Centralna procesorska jedinica
Centralna procesorska jedinica (CPU) je 8-mo bitni mikrokontroler izrađen u CMOS

tehnici. U ovom slučaju korišten je Siemens-ov SAB 80C537 mikrokontroler. To je integralno
kolo koje po svojim karakteristikama spada u sam vrh Siemens-ove SAB 8051 familije
mikrokontrolera. Ima povećane aritmetičke mogućnosti, mogućnost obrade analognih signala
i tajmere (brojačka kola koja obrađuju događaje u pravilnim vremenskim intervalima). Na
slici 3. prikazan je Siemens-ov SAB 80C537 mikrokontroler.
Neke osnovne tehničke kerakteristike su:
 Radna frekvencija: 12-16 MHz

 Interna memorija za podatke: 256 bajtova
 Memorija za instrukcije: 64 Kb
 Brojači: četiri 16-to bitna brojača koji se mogu koristiti za mjerenje vremena
 Analogni dio: 8-mo bitni A\D konvertor sa 12 multipleksiranih ulaza.
 Komunikacija: dva serijska interfejsa za dvosmjernu komunikaciju
 Ulaz\Izlaz: 56 ulazno-izlaznih linija,12 ulaznih linija
Slika 3. Siemens-ov SAB 80C537 mikrokontroler
2.2.2. FLASH memorija
Druga veoma važna komponenta, u kojoj se nalaze tabele sa podacima o količini

goriva koju treba ubrizgati i vremenu paljenja smješe je tzv. FLASH memorijsko integralno
kolo. Ovo memorijsko integrakno kolo ima mogućnost promjene sadržaja svake memorijske
lokacije od strane CPU i može da zapamti svaku promjenu sadržaja i nakon prestanka
napajanja izvorom istosmjerne struje. FLASH čipovi imaju sve najbolje osobine razlicitih
tipova memorijskih čipova starije generacije (ROM, EPROM, EEPROM).
Ovo konkretno kolo nosi oznaku AM28F512 (Atmel) i ima kapacitet od 64 Kbajtova.
Urađeno je u CMOS tehnici i proizvođač garantuje preko 100000 reprogramiranja i garantuje
Milojević Igor 9
da će kolo čuvati sadržaj 10 godina. Na slici 4 prikazan je FLASH memorijski čip

AM28F512.
Slika 4. FLASH memorijski čip AM28F512
Milojević Igor 10
3. SENZORI SISTEMA
Elektronski sistem (računar) za svoj rad koristi senzore. Stotinu puta u sekundi senzori
šalju mjerenja računaru o stanju u motoru. Računar upravlja sistemom i u mnogim
automobilima se on obilježava sa ECU. Programiran je od strane fabrike da daje odgovarajuće
izlazne veličine na osnovu podataka koje dobija od senzora. ECU u svakom trenutku mora
imati informaciju o stanju u motoru . Da li se automobil nalazi na uzbrdici, dok motor radi na
3000ob\min, po vrelom danu? Ili je možda u pitanju gradska vožnja po hladnom vremenu, a
motor upravo pokrenut? Sve ove podatke ECU dobija preko ugrađenih senzora.
3.1. Senzor temperature rashladne tečnosti

Senzor temperature rashladne tečnosti daje ECU podatke o temperaturi rashladne
tečnosti. U većini slučajeva smješten je na kućištu termostata. Ovaj senzor ima promjenljivu
NTC karakteristiku sa promjenom temperature tj. ako se povećava temperatura motora,
njegova otpornost se smanjuje. Senzor se preko ECU napaja konstantnim naponom, a
informacija se vodi nazad u ECU jer je povezivanje realizovano na principu Fildbus sistema
(sa dvije zice). Na slici 5. prikazana je NTC karakteristika senzora, dok je na slici 6. prikazan
senzor temperature rashladne tečnosti.
Slika 5. Karakteristika NTC senzora
Milojević Igor 11
Slika 6. Senzor temperature rashladne tečnosti
3.2. Senzor temperature vazduha

Temperatura vazduha koji se usisava se takođe mjeri. Senzor za ovu namjenu se može
nalaziti na kutiji vazdušnog filtera ili na usisnoj cijevi. Ovaj sensor je takođe sa NTC
karakteristikom promjenljive otpornosti. On ima otpornost od 3555 Ω-a na 20 ºC, a 475 Ω-a
na 70 ºC. Temperatura ulaznog vazduha može dostići blizu 70 ºC kada je vreo ljetni dan. Na
slici 7. prikazan je senzor vazduha.
Slika 7. Senzor temperature vazduha
3.3. Senzor protoka

Da bi ECU obezbjedio odgovarajuću količinu goriva i zapalio smješu u
odgovarajućem trenutku, potrebno je da ima informaciju koliko je opterećenje motora. Neki
automobili koriste “Mjerač količine vazduha“ ili “Protokomjer“ da bi izmjerili opterećenje
motora. Snaga motora zavisi direktno od količine vazduha koji u njega ulazi. Ako motor
koristi mnogo vazduha, onda je potrebno da se ubrizga i veća količina goriva, a sve u cilju da
se održi optimalan odnos vazduha i goriva. Postoji nekoliko tipova Protokomjera koji se
danas ugrađuju. Dva standardna tipa Protokomjera su:
 Protokomjer sa vrelom žicom,

 Protokomjer sa leptirom.
Milojević Igor 12
3.3.1 Protokomjer sa vrelom žicom
Vazduh koji ulazi u motor struji oko žičanog otpornika napravljenog od platine.Žičani
otpornik se zagrije istosmjernom strujom koja tece kroz njega a vazduh koji struji hladi ga.
ECU održava platinasti otpornik na konstantnoj temperaturi. Što je više struje potrebno da se
otpornik grije, više vazduha ulazi u motor. Ovaj tip senzora pravi mali otpor vazduhu koji
ulazi u motor jer su mu dimenzije radnog dijela male. Na slici 8. prikazan je protokomjer sa
vrelom žicom.
Slika 8. Mjerač protoka sa vrelom žicom
3.3.2 Protokomjer sa leptirom
Ovaj tip protokomjera koristi za svoj rad leptir koji pregrađuje usisnu cijev. Što je veći
otklon leptira, veća je i količina vazduha koja ulazi u motor. Leptir je povezan sa električnim
potenciometrom. Otpornost potenciometra se mjenja direktno proporcijonalno sa otklonom
leptira tj.direktno zavisi od ugla otklona leptira. Ovaj tip protokomjera pruža veći otpor
vazduhu koji ulazi u motor, jer je površina radnog dijela tj. leptira velika. Na slici 9. prikazan
je protokomjer sa leptirom.
Slika 9. Mjerač protoka sa leptirom
Milojević Igor 13
3.4. Senzor pedale gasa
Takođe ECU jedinica mora imati podatke i po položaju papuče gasa. Senzor papuče
gasa daje važne informacije naročito prilikom ubrzavanja. Većina ovakvih senzora su
dvopoložajni (0, 1) gdje “0“ predstavlja osnovni položaj tj. prazan hod, a “1“ pun gas. Na
slici 10. prikazan je senzor pedale gasa.
Slika 10. Senzor pedale gasa
3.5. Senzor ugla zakreta koljenastog vratila (ENKODERI)

ECU zahtjeva podatke i o broju obrtaja koljenastog vratila motora i položaju prilikom
rotacije. Ovo omogućava da ECU ubrizga gorivo u pravom trenutku i da smješu zapali
varnicom. Postoji nekoliko tipova senzora za položaj radilice. NISSAN koristi optički sensor
položaja radilice. Svjetlost koju emituje LED dioda registruje fototranzistor, a prekida je
metalna ploča sa prorezima koja prolazi između njih. Neki senzori koriste ploče sa 360
proreza i daju veoma preciznu informaciju o broju obrtaja. Neki od tih proreza su drugačije
oblikovani pa se na osnovu njih može dobiti položaj radilice. Takođe postoji senzor položaja
radilice sa Halovim efektom. Taj senzor koristi nazubljeni disk koji se okreće unutar kućišta.
Svaki put kad se metalni zub nađe između Hall senzora i magneta, Hall senzor se isključuje.
ECU mjeri dužinu i broj impulsa, i na osnovu toga izračunava broj obrtaja i položaj radilice.
Na slikama 11.a.), 11.b.), i 11.c.) prikazani su respektivno, senzor ugla zakreta koljenastog
vratila sa Hall-ovim efektom, električna šema i Hall senzor u prirodnoj veličini.
Milojević Igor 14
Slika 11.a.) Senzor ugla zakreta koljenastog vratila sa Hall-ovim efektom
Slika 11.b.) Električna šema i zavisnost izlaznog napona od jačine magnetnog polja
Milojević Igor 15
Slika 11.c.) Hall senzor u prirodnoj veličini
3.6. Senzor brzine automobila

Svrha senzora brzine automobila je jednostavna. Sa ovog senzora se šalje informacija
ka ECU o tome kolika je brzina kretanja automobila. Senzor se može nalaziti na mijenjaču, ili
na točku. Ovaj sensor se u nekim automobilima koristi za ograničenje maksimalne brzine, a
takođe i da se poboljšaju ekonomičnost i vozne karakteristike. Na slici 12. prikazan je senzor
brzine automobila.
Slika 12. Senzor brzine automobila
3.7. Lambda sonda

Lambda sonda (Oksigen senzor) je smještena na početku izduvne grane i služi da daje
podatke ECU o sastavu smješe da li je siromašna ili bogata (idealan omjer obično iznosi
14,7:1). Kada je smješa siromašna, senzor na izlazu generiše nizak napon, oko 0,2V.
Ukoliko je smješa bogata izlazni napon je oko 0,8V. ECU koristi ovaj napon da bi održao
smješu u granicama od 14,7:1, što predstavlja idealan odnos i deklariše se pomoću λ faktora u
odnosu 1.
Lambda sonda je neizostavni element izduvnih sistema motornih vozila pogonjenih

Otto motorom. Lambda sonda je senzor količine kiseonika u izduvnim gasovima te služi kao
regulacioni element pri pripremi gorive smješe. Naime, kako bi katalizatori djelovali sa
maksimalnom iskoristivošću potreban je stehiometrijski omjer goriva i vazduha u smješi.
Pojednostavljeno rečeno – omjer goriva i vazduha mora biti idealan u smislu da nakon
Milojević Igor 16
sagorjevanja u cilindru ne ostane neizgorenog goriva ili, obrnuto, da ne bude viška kiseonika
odnosno vazduha.
Funkcija lambda sonde je upravo da detektuje odstupanja lambda faktora u izduvnim

gasovima od idealne vrijednosti, te omogući računaru da na osnovu ove informacije reguliše
količinu ubrizganog goriva u usisne cijevi. Dakle, u slučaju gorivom zasićene smješe
smanjuje se količina ubrizganog goriva i obratno. Na slici 13a. prikazana je funkcija lambda
faktora.
Slika 13a. Funkcija lambda faktora
Održavanjem lambda faktora u blizini idealne vrijednosti poboljšava se učinak

katalizatora.
Slika 13b. Princip djelovanja lambda sonde
Sam princip djelovanja lambda sonde je sljedeći:
Milojević Igor 17
Sonda je obično postavljena u izduvni sistem na način da je njen vrh u stalnom

kontaktu sa izduvnim gasovima. Kristal od cirkonija obložen sa obadvije strane tankim slojem
platine u dodiru s kiseonikom u izduvnim gasovima generiše napon. Napon varira između 0 i
1 V i očitavanjem srednje vrijednosti te poznavanjem količine ubrizganog goriva, lako je
izračunati lambda faktor. Lambda faktoru u iznosu od 1 odgovara srednji napon od približno
0,45 V. Na osnovu podataka što dolaze iz lambda sonde centralni računar vozila određuje
količinu ubrizganog goriva u realnom vremenu održavajući lambda faktor konstantnim. Na
slici 13b. prikazan je princip djelovanja lambda sonde.
Problem predstavlja činjenica da lambda sonda tek pri radnim temperaturama većim
od 270 °C počinje optimalno izvršavati svoju funkciju. Stoga danas lambda sonde dolaze sa
ugrađenim grijačima i postavljaju se što bliže motoru, radi ranijeg početka djelovanja
regulacionog kruga za upravljanje rada motora. Na slici 13c. prikazana je lambda sonda.
Slika 13c. Lambda sonda
Lambda sonda je izložena radu u ekstremnim uslovima pa je sklona kvarovima koji

mogu ugroziti ispravan rad motora i smanjiti radnu učinkovitost katalizatora. Prilikom
pregleda izduvnog sistema potrebno je provjeriti sljedeće stvari na lambda sondi:
 oštećenja na signalnim žicama,
 ulaz vazduha blokiran prljavštinom, uljem ili elementima podvožja,
 fizička oštećenja na tijelu sonde,
 ispravnost navoja na sondi,
 oštećenja na vrhu sonde ili zamazanost.
Posebno je važno da vrh sonde bude čist i na taj način ne spriječava dodir jezgre sa
izduvnim gasovima. Onečišćenost vrha može ukazivati na neispravnosti u radu motora.
Moguće su sljedeće naslage na vrhu sonde:
 crna boja ukazuje na naslage ugljika u obliku čađe,
Milojević Igor 18
 sjajne naslage ukazuju na onečišćenje olovom iz goriva,

 naslage bijele poput krede posljedica su onečišćenja silikonom,
 tamno-smeđe naslage su naslage ulja u izduvnim gasovima,
 kristalne bijele naslage ukazuju na prisutnost antifriza u izduvnom sistemu.
Osciloskopom je moguće dijagnostisati neispravnost rada lambda sonde ako su

vanjska oštećenja nevidljiva.
U slučaju otkrivenih neispravnosti pri radu lambda sonde potrebno je što prije
zamjeniti neispravnu sondu!
3.8. Brizgalice za gorivo
Najvažniji element sistema koji kontroliše ECU su brizgalice. Količina goriva koja se
ubrizga u motor je određena dužinom vremena u kojem su brizgalice otvorene. Dužina
vremena se u literaturi označava kao širina impulsa. Kada su otvorene, gorivo iz njih izlazi u
obliku fine magle. U većini slučjeva jedna brizgalica ubrizgava gorivo na svaka dva obrtaja
koljenastog vratila motora. Ako je potrebna veća količina goriva, vrijeme ubrizgavanja se
produžava. Zvuk otvaranja i zatvaranja brizgalica se moze čuti za vrijeme rada motora kao
tiho kuckanje ili pucketanje. Procenat vremena u kojem su brizgalice otvorene se označava
kao faktor opterećenja. Brizgalica koja je otvorena u trajanju od pola maksimalnog vremena
ima 50% faktor opterećenja. Za očitavanje ove veličine se može koristiti digitalni multimetar
koji ima opciju mjerenja frekvencije i faktora opterecenja. Na slici 14. prikazana je brizgalica
za gorivo.
Slika 14. Brizgalica za gorivo
Milojević Igor 19
4. OBD-SISTEMI DIJAGNOSTIKE NA VOZILIMA

OBDII je skracenica za On Board Dijagnose II (Sistem za dijagnostiku kvara na
vozilu pomoću računara), druga generacija samodijagnostičkog sistema na vozilu na
američkim, evropskim i azijskim vozilima. Svaka komponenta se provjerava posebno
definisanim postupkom, da bi se utvrdilo njeno ispravno funkcionisanje. Ako se pojavi
nepravilnost u radu, OBDII sistem će uključiti kontrolnu lampicu na instrument tabli vozača i
upozoriti vozača da postoji neka neispravnost. Na kontrolnoj lampici je obično napisana fraza
CHECK ENGINE (provjeri motor) ili SERVICE ENGINE SOON (posjeti servis). Sistem će
u svoju memoriju zapamtiti sve informacije o kvarovima, kako bi serviser mogao efikasno
otkloniti problem.
OBD I sistem nije bio posebno efikasan jer je pratio samo nekoliko parametara
vezanih za emisiju štetnih gasova. OBD II je konstrujisan sa namjerom da se otklone ti
nedostaci, i da se napravi sistem koji će serviserima pružiti mnogo više korisnih podataka.
Primjena OBD II sistema je počela već od 1994 i 1995 na manjem broju benzinskih vozila.
Od 1996 godine, sva putnička vozila i kamioni sa benzinskim motorima moraju imati OBD II
sistem. Na dizel motorima primjena ovog sistema je počela 1997 godine.
4.1. Port za komunikaciju
Slika 15. Port za komunikaciju
Pin 2 - J1850 Bus+
Pin4 – Negativni pol na vozilu (Analogna masa)
Pin5 – Negativni pol signala (Digitalna masa
Pin6 – CAN High (J-2284)
Pin7 – ISO 9141-2 K Linina
Milojević Igor 20
Pin10 –J1850 Bus
Pin14 – CAN Low (J-2284)
Pin15 – ISO 9141-2 L Linija
Pin16 – Napajanje iz akumulatora (+12V)
CAN-(Car Area Netvork/Controller Area Network)-Racunarska mreza koja povezuje sve

podsisteme u automobilu.
4.2. Protokoli za komunikaciju

Za OBD II komunikaciju se koriste tri protokola, sa razlikama koje se najviše odnose
na način komunikacije između centralne ECU jedinice i alata za dijagnostiku. Tip protokola
koji se koristi se može odrediti i na osnovu prisutnih pinova OBD II konektora.
 J1850 VPW (GM) koriste pinove 2,4,5 i 16

 ISO 9141-2 (Evropa, Azija, Chrysler) koristi pinove 4,5,7,15 i 16
 J1850 PWM (Ford) koristi pinove 2,4,5,10 i 16
Iako postoje tri protokola koji definišu komunikaciju sa hardverskog nivoa (električni
signali), podaci odnosno komande koji se prenose su definisani samo jednim SAE J1979
standardom.
4.3. Adapter za dijagnostiku vozila
Adapter za dijagnostiku vozila-Interfejs između OBD II konektora za dijagnostiku i

serijskog porta PC-a. Ovde opisani interfejs adapter sadrži preprogramirani mikrokontroler
koji proizvodi firma Elm Elektronics iz Kanade. Ovaj kontroler zajedno sa nekoliko
spoljašnjih komponenti dozvoljava OBD konektoru vozila da komunicira sa serijskim portom
PC-a, laptopa ili PDA koji imaju pokrenut program za emulaciju terminala. Na slici 16.
prikazan je adapter za dijagnostiku vozila.
Milojević Igor 21
Slika 16. Adapter za dijagnostiku vozila
4.3.1. Interfejs kolo

SAE standard J1962 utvrđuje uslove po kojima sva OBD kompaktibilna vozila moraju
da obezbjede standardni konektor u blizini sjedišta vozača. Ovdje opisano kolo spaja se
direktno na ovaj konektor bez ikakvih potrebnih izmjena na vozilu.
Slika 17. OBD/RS232 interfejsa sa ELM323
Na slici 17. je prikazano kolo sa OBD/RS232 interfejsa sa ELM323. Napajanje je

izvedeno sa baterije vozila (maksimalno 14,4V) preko pina 16 OBD konektora K1, dok je
uzemljenje vozila na pinu 5. Naponski regulator IC2 daje 5V za kolo, a njegovo strujno
ograničenje donekle štiti kolo. LED D8 pokazuje da je napajanje od 5V dostupno. Preostale
dvije konekcije do vozila (OBD2 pin 7 i 15) su linije podataka. U skladu sa standardima, pin
7 konektora je K izlaz, dok je pin 15 L izlaz. Ovi pinovi nazvani su K linija i L linija OBD
sistema. Da bi zadovoljio specifikaciju ELM323 upravlja ovim linijama korištenjem NPN
tranzistora sa otpornicima od 510 Ω-a za definisanje nivoa.
Adaptersko kolo dobija dijagnostičke podatke sa K linije (pin 7 OBD konektora).

Podaci se invertuju tranzistorom T3 prije nego što ih pročita IC1 (pin11). Ovaj tranzistorski
Milojević Igor 22
stepen podiže naponski prag do oko 4V, umjesto standardnih 2.5V za CMOS ulaz. Efekat
ovoga je da poboljša imunitet na šum na ulazu i pojačava brzinu promjene signala.
Za interfejs prema računaru koristi se vrlo jednostavna RS232 implementacija

korišćenjem samo RxD (pin2) i TxD (pin3) 9-pinskog Sub-D konektora. Otpornik R12
ograničava ulaznu struju iz računara. R13 obezbjeđuje da RS232 ulaz IC1 (pin5) bude na
niskom nivou, kada se odspoji konektor K2. Tranzistor T4 pobuđuje RS232 podatke prema
PC-u. Napon signala kretaće se od +5V (visoko), kada T4 provodi, do -5,1V (nisko) na
kondenzatoru C3, kada je T4 isključen.
Četiri LED diode spojene na pinove 7,8,9 i 10 daju vizuelnu indikaciju toka podataka
za OBD i RS232 interfejs.
4.3.2. Inerpreter čip

Za dijagnostiku, ELM323 je specijalno projektovan kao jeftino riješenje za
povezivanje PC ili PDA na konektor za vozila. Na slici 18. prikazan je ELM323.
Slika 18. ELM323
Ima mogućnost komunikacije korišćenjem samo 10,4kHz ISO 9141 protokola.

Raspored pinova ELM323 je prikazan na slici 19.
Slika 19. Raspored pinova ELM323
Vdd (pin1)
Milojević Igor 23
Ovaj pin je pin pozitivnog izvora napajanja i mora da bude najpozitivnija tačka u kolu.
Unutrašnji reset prilikom uključenja izveden je sa ovog pina na inicijalizovanje
mikrokontrolera.
XT1 (pin2) i XT2 (pin3)
Treba da se poveže 3.579545 MHz kristal (NTSC TV kolor burst) izmedju ova dva
pina. Kondenzator (tipično 27pF) se spaja od svakog od ovih pinova prema Vss.
Lfmode (pin4)
Ovaj ulaz bira podrazumjevani mod završetka linije (linefeed) poslije reseta ili
uključenja. Visok nivo na ovom pinu značiće da se svaka linija koju ELM323 pošalje biti
završena karakterima CR (carriage return) i LF (line feed). Nizak nivo na ovom ulazu značiće
da će svaka poslata linija biti završena samo CR karakterom .Mod, takođe može da se
promjeni softerski, izvršavanjem ATL0 ili ATL1 komande iz AT skupa komandi.
RS232Tx (pin5)
RS232 predajni signal može da se spoji direktno na ovaj pin čime obezbjeđuje da
otpornik za ograničenje struje bude vezan u seriju. Diode ugrađene i integralno kolo
obezbjeđuju da ulazi ELM323 budu zaštićeni od prenapona, dok Šmitovi okidači smanjuju
efekte šuma na ulazu.
RS232Tx (pin6)
ELM323 emituje podatke kroz ovaj izlaz. Nivo signala je kompaktibilan sa većinom
IC interfejs drajvera, a dovoljno je struje za korišćenje jednog PNP tranzistora kao linijskog
drajvera.
Izlazi za pobudu LED (pin 7,8,9 i 10)
Ova četiri pina su na niskom nivou, kada ELM323 emituje ili prima RS232 ili OBD
podatke. Obzirom da je ugrađen pogodan serijski otpornik za ograničavanje struje, izlazi
mogu da napajaju ili prime dovoljno struje za direktnu pobudu LED (oko 10mA).
OBD in (pin 11)
Na ovom pinu je serijski ulaz OBD podataka. Logički visok nivo predstavlja aktivno
stanje OBD K linije. Ovdje nema postavljenog Šmit okidača, tako da treba da se primjeni
spoljašnji ulazni bafer, kako bi se smanjili prelazni efekti ulaznog signala.
OBD L (pin12) i OBD K (pin13)
Ovi izlazi sa aktivnim visokim nivoom koriste se za pobuđivanje OBD magistrale,

korišćenjem spoljašnjih NPN pobudnih tranzistora. Prenos podataka se normalno odvija preko
K linije, mada standard određuje da tako mora da bude implementiran drajver i za L liniju,
kako bi se obezbjedilo da se magistrala pravilno inicijalizuje.
Vss (pin14) – Zajedničli pin mase (najnegativnija tačka kola).
Milojević Igor 24
4.4. Kodovi grešaka
Kod automobila nove generacije, takođe su prisutni pojedini mehanički kvarovi.

Međutim, primjenom autodijagnostičke opreme ti kvarovi se lako otkrivaju i lociraju a zatim
efikasno servisiraju, odnosno otklanjaju.
Kvarovi se mogu desiti na različitim mjestima, tj. mogu biti mehanički ili električni.
Kod novijih vozila najčešći kvar je da je otkazao neki od mnogobrojnih senzora.
Neki od najčešćih kvarova koji su prisutni u vozilima nove generacije dati su u
sledećoj tabeli, kao i mogući uzroci, simptomi a i riješenje pri popravci tih kvarova.
Greška Mogući uzrok Simptomi Rješenje

kvara
Kod:00282 Neki od električnih Problemi pri Provjeriti mehanički
Senzor poožaja vodova ima spoj sa hladnom startu. sklop u kojem se
papučice gasa masom. Problemi pri radu nalazi sensor
Kratak spoj prema motora pri praznom položaja papučice
masi hodu. gasa.
Slabo reaguje na
gas.
Električni vodovi u Olabavio
prekidu (kratak konektor,vod u
spoj sa plus polom) prekidu ili direktan
spoj sa plus polom.
Kod:00515 Neispravan Hall Maksimalan broj Provjeriti Hall
Hall sensor sensor. obrtaja samo 5000. senzor.
Signal van Električni vodovi Smanjena snaga.
tolerancije imaju spoj sa masom Loš start.
ili plus polom. Povećana potrošnja
Loši kontakti na goriva.
konektoru.
Kod:00516 Neispravan prekidač Problemi prilikom Provjeriti ispravnost
Prekidač praznog praznog hoda. prelaska sa praznog prekidača,žičanih
hoda hoda na djelimično vodova i konektora.
Nerazumljiv signal opterećenje.
Problemi prilikom
oduzimanja gasa.
Prekinuto Električni vodovi u

strujno kolo prekidu.
Kratak spoj prema Kratak spoj prema

masi plus polu.
Milojević Igor 25
Kod:00518 Neispravan Motor teško prima Provjeriti

Potenciometar potenciometar. gas. potenciometar.
leptira gasa
Kratak spoj prema
masi
Tabela 1. Kodovi grešaka

5. SOFTVERI ZA DIJAGNOSTIKU VOZILA
Da bi se vršila autodijagnostika vozila neophodan je adekvatan softver kao i hardver.
VISA (V1) je najprodavaniji univerzalni uređaj za dijagnostiku vozila. Na slici 20. prikazan je
VISA (V1) uređaj za dijagnostiku. Na slici 21. prikazani su OBD konektori. Na slici 22.
prikazan je univerzalni kabal sa pipalicama.
Komplet V1 sadrži :
 V1 interfejs,
 OBD kabal,
 univerzalni kabal sa pipalicama,
 nekoliko DVD-a sa radioničkim podacima.
Slika 20. VISA (V1) uređaj za dijagnostiku
Slika 21. OBD konektori
Milojević Igor 26
Slika 22. Univerzalni kabal sa pipalicama
V1 radi u dva režima rada kao Visa interfejs i kao KL interfejs. Izabir ova dva režima
vrši se jednim prekidačem.
Kada je prekidač u položaju VISA V1 je konfigurisan da radi sa dva serijska (COM)

porta, a kada je prekidač u položaju VAG V1 je konfigurisan da radi kao KL interfejs. U
zavisnosti od režima rada V1 radi sa sledećim programima:
Režim VISA-UNISCAN
U ovom režimu uređaj se konfiguriše na dva serijska (COM) porta. VISA-UNISCAN

je program za dijagnostiku vozila do 2000. godine i podržava 15 tipova vozila. Nudi opciju
čitanja/brisanja grešaka motora i ostalih modula, uvid u live parametre i pojedine adaptacije
na vozilu.
Režim VAG
U ovom režimu V1 interfejs radi sa sledećim programima :
 Vag-Com ( VW, Audi, Seat, Skoda dijagnostika do 2004. godine ),

 Opel Tech, Opel AB COM, Opel OP COM ( Opel dijagnostika do 2004. godine ),
 BMW CarSoft i MB Carsoft (Merces i BMW dijagnostika do 2004. godine).
5.1. VISA-UNISCAN
Prije svega, potrebno je pomenuti sistemske zahtjeve programa :
 Pentijum II - Pentijum V računar
 DOS operativni sistem
 Dva COM – RS232 porta
 Uređaj za dijagnostiku Visa v1
Visa – Uniscan dijagnostički program je namjenjen za dijagnostiku 15. marki vozila.

Odlikuje se ugrađenom bazom podataka i intuitivnim korisničkim menijem. Nakon čitanja
memorije grešaka ugrađena baza podataka omogućava korisniku da brzo otkloni kvar. Kada
Milojević Igor 27
ECM zabilježi grešku koja je nastala zbog neispravnosti nekog senzora u vozilu, moguće je
pregledati bazu podataka koja daje uvid u postupak provjere datog senzora. Ovim se postiže
značajno ubrzavanje otklanjanja kvarova na vozilima, jer je samo potrebno pratiti uputstva
koja daje dijagnostički program.
Pomoću VISA programa moguće je :
 Pročitati / Obrisati memoriju grešaka

 Imati uvid u live parametre vozila
 Izvršiti pojedine provere sistema vozila
 Izvršiti pojedine adaptacije modula u vozilu
5.1.1. Biranje sistema
Iz padajućeg menija potrebno je izabrati marku vozila. Nakon izbora marke potrebno
je izabrati tip vozila i oznaku motora. Važno je izabrati pravi tip vozila i oznaku motora, jer
program na osnovu tih parametara pristupa kompjuteru u vozilu. Na slici 23. prikazan je meni
za izbor tipa vozila.
Slika 23. Meni tipa vozila
5.1.2. Informacije o vozilu i položaj konektora za dijagnostiku
Nakon aktiviranja ove opcije dijagnostički program Visa prikazuje položaj i izgled
dijagnostičkog konektora u vozilu. Ukoliko vozilo ne posjeduje 16. pinski OBD konektor,
prikazuje se slika ugrađenog konektora sa komunikacionim linijama. Nije potrebna nabavka
svih tipova konektora, za starija vozila koristi se univerzalni kabl sa pipalicama. Na slici 24.
prikazan je prozor o informacijama vozila.
Milojević Igor 28
Slika 24. Prikaz informacija o vozilu
5.1.3. Izbor dijagnoze
Ovaj izbornik Visa dijagnostike omogućava korisniku da
 Pročita/Obriše memoriju grešaka

 Pregleda live parametre vozila
 Izvrši proveru i adaptaciju.
Na slici 25. prikazan je meni za izbor dijagnoze.
Slika 25. Meni za izbor dijagnoze
5.1.4. Čitanje/brisanje grešaka
Nakon aktiviranja opcije KODOVI GREŠKE program započinje komunikaciju sa

vozilom. Nakon kraćeg vremena VISA dijangnostika ispisuje nastale greške. U ovom modu
moguće je pregledati bazu podataka, čime se olakšava otklanjanje kvara. Potrebno je pratiti
uputstvo korak po korak kako bi se uspješno otklonio kvar. Na slici 26. prikazan je prozor za
prikaz nastalih grešaka.
Milojević Igor 29
Slika 26. Prikaz nastalih grešaka
5.1.5. Live parametri vozila
Nakon aktiviranja opcije PARAMETRI program prikazuje trenutne parametre vozila.

Savjetuje se da se istovremeno pregleda najviše 4 parametra, jer će u suprotnom doći do
značajnog kašnjenja između ECM-a ( kompjuter vozila ) i personalnog računara. Na slici 27.
prikazani su prozor parametri.
Slika 27. Prozor parametri
5.1.6. Adaptacije i provjere pojedinih sistema
Nakon aktiviranja opcije TEST IZL./PODEŠAVANJA program prikazuje moguće

testove na datom vozilu. Kao što se vidi na slici VISA dijagnostika omogućava provjeru
dizni, check engine lampice i sl. Od adaptacija moguće je podesiti brzinu motora na ler gasu.
Na slici 28. prikazan je prozor podešavanja.
Milojević Igor 30
Slika 28. Prozor podešavanja
5.2. Režim VAG
5.2.1. Vag Com Hex CAN
Vag Com Hex CAN predstavlja najbolji dijagnostički uređaj za VAG grupu vozila.
Podržava VW, AUDI , SEAT, SKODA vozila. Podržava dijagnostiku svih modula do 2008.
godine.
Kada startuje program VAG-COM, izdanje 208.1 na ekranu računara se prikazuje

Glavni ekran čiji je izgled dat na slici 29.
Slika 29. Glavni ekran
Milojević Igor 31
Select dugme
Opis: izbor kontrolnog modula koji želite dijagnostisati
Detalji:
Ovo dugme se najčešće koristi. Klikom na njega započinje se proces kompjuterske

dijagnostike tako što se bira kontrolni modul u kolima sa kojim se komunicira, a to može biti
kontrolni modul motora, ABS-a, automatskog mjenjača, klime i slično.
Control Module Finder dugme
Opis: pronalaženje kontrolnih modula koji ne postoje u programu VAG-COM
Detalji:
Ovo dugme se rijetko koristi i namjenjeno je onima koji su ovladali tehnikom

kompjuterske dijagnostike do te mjere da se mogu sami upuštati u eksperimente sa novim
kontrolnim modulima koji nisu na spisku ponuđenih.
OBD-II dugme
Opis: test komunikacionog protokola
Detalji:
Ova opcija se koristi za testiranje vozila kako bi se ustanovilo da li vozilo može

komunicirati sa VAG-COM programom, tj. da li je proizvođač vozila poštovao ISO9141-2
protokol za kompjutersku dijagnostiku.
Options dugme
Opis: razna podešavanja programa VAG-COM
Detalji:
Podešavanja se najčešće vrše samo jednom i svode se na podešavanje

komunikacionog porta na PC računaru i slično. Ova funkcija se praktično koristiti samo
jednom i to kad se prvi put pokrene VAG-COM program i dok se ne podesi da ispravno radi.
About dugme
Milojević Igor 32
Opis: informacije o programu, legalizacija programa
Detalji:
Ako se nije registrovala kopija programa VAG-COM onda se to radi sa ovom

funkcijom.
Exit dugme
Klikom na ovo dugme izlazi se iz programa VAG-COM. Koristi se kad se završi sa

dijagnostikom.
5.2.2. KL interfejs
Najjeftinija i najpraktičnija dijagnostika vozila je pomoću KL interfejsa. Ovaj interfejs

omogućava dijagnostiku vozila u osam različitih programa, takođe omogućava korigovanje
kilometraže vozila. Na slici 30. prikazan je KL interfejs.
Slika 30. KL interfejs
KL interfejs omogućava rad sa sledećim dijagnostičkim programima:
 VAG COM 311.2
Dijagnostika VW, AUDI, SEAT, SEAT, SKODA od 1992.do 2004. godine
Milojević Igor 33
Slika 31. Glavni prozor VAG COM 311.2
 OPEL Tech 2 & ABCOM i OPCOM
Dijagnostika OPEL vozila od 1996. do 2004. godine
Slika 32. Glavni prozor OPEL Tech 2 & ABCOM i OPCOM
 MB Carsoft
Dijagnostika Mercedesa vozila od 1992. do 2004. godine
Sika 33. Glavni prozor MB Carsoft
 BMW Carsoft
Milojević Igor 34
Dijagnostika BMW vozila od 1996. do 2004. godine
Slika 34. Glavni prozor MB Carsoft
 VOLVO FCR
Dijagnostika VOLVO vozila
Slika 35. Glavni prozor VOLVO FCR
5.3. Mercedes Scanner Multiplexer
Dijagnostika MERCEDES vozila.
Uređaj je kompatibilan sa Mercedes Carsoft programom i u sebi ima ugrađeni

MULTIPLEKSER signala. Mercedes Ssanner podržava vozila do 2004. godine tj. sva vozila
sa 38. pinskim i 16. pinskim OBD konektorom. Pomoću ovog uređaja može se raditi
kompletna dijagnostika bez skidanja i prespajanja konektora.
Milojević Igor 35
Slika 36. Mercedes Carsoft dijagnostika
Za uspješnu dijagnostiku vozila potrebno je povezati odgovarajući konektor na vozilo

i pokrenuti totalnu dijagnozu, sačekati par minuta i uređaj će sam konfigurisati i povezati se
na sve module (motor,ABS,AIRBAG,ASR i sl.).
Sa ovim uređajem nije potrebno koristiti univerzalne pipalice na vozilima sa 38.

pinskim i 16. pinskim konektorom jer će sam uređaj prespajati sve potrebne pinove i time
omogućiti kompletnu dijagnostiku vozila.
5.4. BMW Scanner
Dijagnostika za BMW vozila
Prije svega, potrebno je reći da je BMW skener 1.3.6 trenutno najpotpuniji

dijagnostički softver na tržištu, koji omogućava pristup skoro svakom elektronskom sklopu u
vozilu. Podržani su sledeći tipovi vozila:
 E38 – 7
 E39 - 5
 E46 - 3
 E53 - X5
 E83 - X3
Slika 37. BMW Scanner - P.A.Soft 1.3.6

Milojević Igor 36
FIND UNITS - Čitanje identifikacionih podataka i kodova greške iz postojećih

modula u automobilu
CLEAR ERRORS - Resetuje kodove greške u svim nađenim modulima u automobilu
ERRORS DETAILS- Detalji o kodovima greške
READ MEMORY - Čitanje programske memorije modula
READ EEPROM - Čitanje EEPROM memorije u modulima :IKE, LCM, ZKE, SRS,
LEW, A/C, VID, BMBT, STH, AIC...
WRITE EEPROM - Upisivanje EEPROM memorije i z istih modula
ERRORS - Čitanje i resetovanje kodova grešaka iz izabranog modula
RESET UNIT - Programski reset modula
WRITE FGSTNR - Upisivanje identifikacionog broja
WRITE ADFG - Upisivanje više identifikacionih podataka
ODOMETER - Upisivanje nove vrijednosti kilometraže u module IKE & LCM
CORRECT
SAVED - Čitanje vrijednosti upisanih kilometraža u modulima IKE & EGS
ODOMETER
SERVICE RESET - Servisni reset IKE (instrument table)
CHANGE - Promena jezika poruka glavnog kompjutera GE/EN/FR/IT
LANGUAGE
FACTORY - Resetovanje na fabričke vrijednosti IKE & LCM ( za automobile do
DEFAULTS 1999 godine)
COPY CODING - Bazno kodiranje kopiranja iz IKE u EWS ili iz EWS u IKE module
TV FUNCTIONS - "video prilikom vožnje " podešavanja u VID modulu
READ KEY - Čitanje podataka o ključu iz EWS modula(imobilajzer)
ADAPTATION - Adaptacija(podešavanje) senzora kontrole točkova (LEW)
LEW
REGISTER - Nove slušalice pravljene za TEL (BIT2) module
HANDSET
5.5. Opel Scanner
Dijagnostika za OPEL vozila
Opel Scanner predstavlja dijagnostički uređaj za OPEL vozila. Izbor vozila je veliki, a
podržava vozila 1987. do 2005. god. Uređaj ima ugrađeni multiplekser signala koji
omogućava nesmetanu dijagnostiku i nije potrebno prespajati pinove. Uređaj ne podržava
CAN protokol.
Slika 38. Opel dijagnostika
 Čitanje kodova grešaka i kratko objašnjenje svake greške
Milojević Igor 37
 Grafički prikaz do 4 odabrana live parametra

 Čitanje FLASH, EEPROM i RAM memorije ECM-a
 Adaptacije i provere pojedinih elektronskih sistema
 Programiranje imobilajzera
Podržani sistemi Opel Scanner-a :
Engine Control Unit

Automatic Transmission Control
ABS - Anti-Lock Brake System
ESP - Electronic Stability Program
AirBags
Immobilizer
Distributor Transmission 4WD
Traction Control
Body Control System
ATWS - Anti-Theft Warning System
Central Door Locking System
Multi/Color/Triple Info Displays
Instrument
Power Steering
Audio System
Electronic Climate Control
Sliding Roof
Electronic Seat Memory
Add-On Heater
Headlamp Leveling Device, etc
Opel Scanner - spisak vozila
1987 Ascona, Corsa-A/Kombi, Kadett-E, Omega-A, Senator-B

1988 Ascona, Corsa-A/Kombi, Kadett-E, Omega-A, Senator-B
1989 Corsa-A/Kombi, Kadett-E, Omega-A, Senator-B, Vectra-A
1990 Calibra, Corsa-A/Kombi, Kadett-E, Omega-A, Senator-B, Vectra-A
1991 Calibra, Corsa-A/Kombi, Kadett-E, Omega-A, Senator-B, Vectra-A
1992 Astra-F, Calibra, Corsa-A/Kombi, Frontera-A, Omega-A, Senator-B, Vectra-A
1993 Astra-F, Calibra, Corsa-A/Kombi, Corsa-B, Frontera-A, Omega-A, Senator-B,
Vectra-A
1994 Astra-F, Calibra, Corsa-B, Frontera-A, Omega-A, Omega-B, Vectra-A
1995 Astra-F, Calibra, Corsa-B, Frontera-A, Omega-B, Tigra, Vectra-A
1996 Astra-F, Calibra, Corsa-B, Frontera-A, Omega-B, Tigra, Vectra-B
1997 Astra-F, Calibra, Corsa-B, Frontera-A, Omega-B, Sintra, Tigra, Vectra-B
1998 Astra-F, Astra-G, Corsa-B, Frontera-A, Omega-B, Sintra, Tigra, Vectra-B
1999 Astra-F, Astra-G, Corsa-B, Frontera-B, Omega-B, Sintra, Tigra, Vectra-B, Zafira
2000 Agila, Astra-F, Astra-G, Corsa-B, Frontera-B, Omega-B, Sintra, Tigra, Vectra-B,
Zafira
2001 Agila, Astra-F, Astra-G, Corsa-C, Frontera-B, Omega-B, Sintra, Speedster, Vectra-B,
Vivaro, Zafira
2002 Agila, Astra-F, Astra-G, Corsa-C, Frontera-B, Omega-B, Sintra, Speedster, Vivaro,
Zafira
2003 Agila, Astra-G, Corsa-C, Frontera-B, Meriva, Omega-B, Sintra, Speedster, Vivaro,
Milojević Igor 38
Zafira
2004 Agila, Astra-G, Corsa-C, Frontera-B, Meriva, Sintra, Speedster, Vivaro, Zafira2005
Agila, Astra-G, Corsa-C, Frontera-B, Meriva, Sintra, Speedster, Tigra-B, Vivaro, Zafira
5.6. Renault DDT2000
Renault dijagnostika vozila
Renault DDT2000 podržava dijagnostiku svih modula (airbag, ABS, automatski

menjač, motor, klima ) podržani su svi modeli sa OBD2 dijagnostičkim konektorom.
Slika 39. Glavni prozor Renault DDT2000
Podržani modeli :
Twingo, X44, Clio, Modus, X86, Megane & Scenic, Megane II, Laguna, Laguna
IIAvantime, X91, Safrane, VelStatis, Espace IV, X94, Master, Kangoo, W61, TrafficMascott,
ZX89;
5.7. FORD Scanner
Ford dijagnostika vozila
Ford scanner je najnoviji uređaj za dijagnostiku FORD vozila. Ovaj interfejs podržava
sva FORD vozila sa OBD konektorom. Ovo je najpotpunija FORD dijagnostika na tržištu.
Slika 40. FORD dijagnostika
Milojević Igor 39
Sa ovim interfejsom može se vršiti dijagnostika svih modula: motor, ABS , AIRBAG i
sl. Uređaj podržava kodiranje dizni.
Prodržani protokoli :
 FORD ISO9141
 FORD SCP
 FORD CAN
 Podržani modeli vozila :
 KA 1.3i
 FIESTA 1.4i
 FUSION 1.4i
 FIESTA 1.6i
 FUSION 1.6i
 FOCUS 1.6i
 MONDEO 2.0i
 FOCUS cmax 1.6i
 FOCUS vct 1.6i
 FOCUS cmax vct 1.6i
 FOCUS ghia 1.6
 FUSION 1.4 TDCI
 FIESTA 1.4 TDCI
 FOCUS cmax 1.6 TDCI
 FOCUS 1.6 TDCI
 FOCUS 1.8 TDCI
 TRANSIT connect 1.8 TDCI
 TRANSIT 185
 MONDEO 2.0 TDCI
Milojević Igor 40
6. PRIMJENA „INTELIGENTNE“ ELEKTRONIKE U

AUTOMOBILIMA BUDUĆNOSTI
Bez automobila se već odavno nikako ne može. Oni su naša svakodnevna potreba,
izvor zadovoljstva i ponosa, a vrlo često i jedan od najvažnijih statusnih simbola.
Slika 41. Unutrašnjost vozila nove generacije marke Volvo
Zbog toga se velika pažnja posvećuje novim modelima, koji su sve više bazirani na
primjeni novih tehnologija. Davno je prevaziđeno vrijeme četvorotočkaša koji su se, u
pogledu prisustva električnih i elektronskih elemenata, mogli pohvaliti jedino svijetlom,
paljenjem i skromnim radio-kasetofonima kao izvorima informacija i zabave. Najnoviji
modeli (više ili manje) poznatih proizvođača ne mogu se ni zamisliti bez elektronike i novih
tehnologija u paljenju, radu motora, vožnji, dijagnostici kvarova. Statistika pokazuje da u
automobilima više klase ima 40 do 50 kontrolnih uređaja („pametne“ elektronike), dok ih je u
visokoj klasi više od 70. Svaka od tih kontrola ima najmanje jedan mikroprocesor.
6.1. Tehnologije koje pomažu vozaču
Milojević Igor 41
Posebnu pažnju privlače tehnologije koje pomažu vozaču, povećavajući sigurnost,

udobnost i efikasnost saobraćaja. Napredniji sistemi imaju mogućnost prikupljanja i analize
podataka sa senzora i upozoravanja vozača u slučaju opasnosti. Takav sistem ima kameru
koja snima put ispred vozila i oglašava se zvučnim signalom u slučaju opasnosti. Na primer,
ako vozilo počne da skreće sa puta bez uključenja žmigavca, čuje se zvučni signal.
Zahvaljujući stereo zvučnom sistemu, može se tačno definisati da li je pogrešno skretanje
napravljeno ulijevo ili udesno, što je odličan način buđenja vozača koji je trenutno
zadrijemao.
Još složeniji sistemi imaju mogućnost predviđanja opasnosti od sudara i upozoravanje

vozača. U slučaju da je prekasno za upozorenje, ovi sistemi preuzimaju kontrolu nad vozilom
i pokušavaju da izbegnu sudar; čak i ako se sudar ne može izbjeći, treba umanjiti posledice.
To su takozvani aktivni Driver Assistance sistemi, ugrađeni u vozila visoke klase kao što je
Mercedes-Benz S class.
Slika 42. Testiranje senzora koji doprinose sigurnosti vozača
Navedenim vrstama sistema može se dodati i niz drugih ideja i korisnih asistencija
vozaču – komunikacioni sistemi sa izvještavanjem u vremenskim uslovima i stanju saobraćaja
na putu, kontrola i podešavanje svetlosti u skladu sa uslovima vožnje, sistemi za zaštitu
pješaka, asistencije u vožnji prometnim gradskim ulicama, automatsko parkiranje, automatsko
tumačenje saobraćajnih znakova i signalizacije na putu.
6.2. Sistem za upozoravanje na mogućnost sudara
Do kraja 2007. godine (ili u prvoj polovini 2008) modeli S80, V70 i XC70 Švedskog
Volvo-a imaće, među prvima u svijetu (ne računajući prototipove automobila izložene na
sajmovima), ugrađen inteligentan sistem za upozoravanje vozača na opasnost od sudara.
Softverski paket koji to omogućava naziva se Driver Alert System i sastavljen je od dvije
aplikacije – Driver Alert Control i Lane Departure Warning. Driver Alert Control prati
ponašanje vozača u toku vožnje i reaguje upozorenjem ako se dobije utisak da je vozač
Milojević Igor 42
izgubio koncentraciju u upravljanju vozilom (zadremao na dugom putu, predugo razgovara

mobilnim telefonom ili se angažuje oko djece na zadnjim sedištima), dok druga aplikacija
(Lane Departure Warning) ima zadatak da prati kretanje vozila na putu i reaguje u slučaju
skretanja ili prelaska iz jedne kolovozne trake u drugu.
Driver Alert System (DAS) kompanije Volvo košta oko 500 funti, što nije mnogo u
odnosu na ukupnu cijenu vozila u koje će se ugrađivati. On se sastoji od video kamere,
mnogobrojnih senzora postavljenih u automobilu i kontrolne jedinice (računara). Na prve
znake opasnosti sistem uključuje alarm, a na ekranu se pojavljuje tekstualna poruka sa
nacrtanom šoljicom kafe, kao asocijacijom na potrebnu pauzu u vožnji.
Slika 43. Signalizacija na mogućnost sudara (upozorenje na umor vozača)
Do ideje da naprave ovakav sistem stručnjaci iz Volvo-a došli su ispitujući uzroke

nastanka saobraćajnih udesa – pokazalo se da 90 odsto udesa nastaje zbog nepažnje vozača.
Ispitivanja DAS sistema kompanije Volvo pokazala su da se njegovim korišćenjem može
sprečiti 30 do 40 odsto sudara pri brzini do 70 km/h. DAS sistem se aktivira pri brzini vozila
od 65 km/h i ostaje aktivan sve dok brzina ne padne ispod 60 km/h.
6.3. Sistem za elektronsko prepoznavanje i procjenu okruženja

automobila
Zanimljiva rješenja DAS sistema za prepoznavanje saobraćajnih znakova publikovali

su australijski naučnici iz Kanbere (Nacionalna laboratorija za informacione i komunikacione
tehnologije) i stručnjaci kompanije Siemens VDO koja se bavi razvojem opreme za
automobile. Sistem se sastoji od kamere postavljene iznad retrovizora i kompjutera na
komandnoj tabli. Dodate su i pomoćne kamere za posmatranje ponašanja vozača. Glavna
kamera obezbjeđuje neprekidni prikaz puta kojim se vozilo kreće. Softver prati i upoređuje
slike lijeve i desne strane puta i tako identifikuje saobraćajne znake prema oznakama na
njima. Ukoliko se dogodi da vozač ignoriše znake, DAS sistem preuzima komandu. Na
Milojević Igor 43
primer, ako vozilo naiđe na znak za ograničenje brzine, sistem automatski signalizira
automobilu da uspori.
Siemensova tehnologija naziva se Siemens VDO Sign Recognition i predstavlja dio

strategije razvoja (pilot projekta) za elektronsko prepoznavanje i procjenu okruženja
automobila. Osim znaka za ograničenje brzine, sistem prepoznaje i znake o dozvoljenom
smijeru kretanja i druge znake upozorenja. Sve informacije odvode se do kompjutera i
analiziraju. Podatke o vrsti puta i pravcima kretanja računar dobija od ugrađenog
navigacionog sistema.
Slika 44. Sistem prepoznavanja okruženja vozila (prepoznavanje znakova za ograničenje

brzine)
6.4. Mogućnost komunikacije između automobila
Ideja o formiranju jedinstvene informaciono-komunikacione mreže na putevima koja

će omogućiti razmenu informacija između automobila, kao i komunikaciju sa servisnim
centrom koji pruža te usluge, potekla je od najvećih evropskih proizvođača automobila – u
grupi su se našli BMW, Daimler Chrysler, VolksWagen, Audi, Renault i Fiat. Na njihovu
inicijativu osnovan je konzorcijum C2C CC (Car-2-Car Communication Consortium).
Proizvođačima automobila priključili su se i proizvođači elektronske i komunikacione opreme
(Siemens, NEC i drugi) i Institut za otvorene komunikacije Fraunhofer.
Komunikacija između vozila zasniva se na bežičnoj WLAN mreži (pri čemu su

ispitivane komunikacije zasnovane na različitim WLAN standardima – 802.11a/b/g) i
komunikacionom protokolu IPv6 (Internet protokol verzije 6). U toj komunikacionoj mreži
svakom vozilu se dodeljuju četiri funkcije. On će imati funkciju predajnika i prijemnika radi
razmene informacija sa drugim vozilima i servisnim centrom, zatim funkciju rutera za prenos
informacija sa jednog vozila na drugo i funkciju lokatora, kako bi pružila mogućnost
informacionom centru da u svakom trenutku zna poziciju svakog učesnika u mreži.
Milojević Igor 44
WLAN mreža omogućava komuniciranje na udaljenosti do nekoliko stotina metara,

ali će ruter podatke prenositi dalje, što će omogućiti savlađivanje vrlo velikih rastojanja. Veza
između automobila automatski će se uspostavljati (ad hoc) čim se vozila nađu na dovoljnoj
udaljenosti, određenoj primenjenim WLAN standardom. Na taj način će se omogućiti
razmena informacija koje su od značaja za odvijanje saobraćaja – vremenski i drugi uslovi
kretanja na putu, zagušenje i zastoj saobraćaja, potencijalne opasnosti
6.5. Elektronski sistemi u automobilu
6.5.1. ABS (Anti-lock brake system)
ABS (eng. anti-lock brake system) je elektro-hidraulični mehanizam koji sprječava

blokiranje točkova prilikom kočenja, te tako skraćuje zaustavni put i omogućuje potpunu
kontrolu automobila prilikom kočenja.
Prvi ABS urađaj firma BOSH, serijski se počeo ugrađivati početkom 1978 godine u
Mercedes 450SE, a nekoliko mjeseci poslje i u BMW 745i. ABS je sigurno najkorisniji i
najvažniji dio (dodatne) opreme automobila.
ABS je elektro-hiraulični urađaj sa centralnom upravljačkom jedinicom. Na osnovu

informacija od senzora za praćenje obrtaja točkova, ABS dozira momenat kočenja na svakom
točku posebno i sprječava blokiranje. U trenutku kad se određeni točak zaustavi , aktivira se
senzor koji preko sklopa elektro-magnetnih ventila smanjuje pritisak ulja u kočionom cilindru
sve dok se kočioni momenat toliko ne smanji da se točkovi počnu ponovo okretati. U tom
trenutku senzor aktivira elektro-magnetne ventile u suprotnom smjeru, pritisak ulja i intezitet
kočenja se povećava te se na granici blokiranja točkova ciklus ponovo vraća na početak. Na
slici 45. prikazan je raspored komponenti ABS sistema.
Slika 45. Raspored komponenti ABS sistema
Milojević Igor 45
6.5.2. Electronic Stability Control (ESC)
ESC je elektronski sistem za poboljšanje dinamičke stabilnosti i kontrole, koji

kočenjem pojedinim točkovima sprečava zanošenje i ispravlja putanju već zanesenog
automobila.
Početkom 1995. (tadašnji) Daimler-Benz izazvao je pravu senzaciju sistemom ESC.

Electronic Stability Control (sistem elektronske kontrole) uveo je revoluciju u postupak
upravljanja.
ESC je prva aktivna potpora upravljanju automobila, koja vozaču omogućuje da u

slučaju gubitka kontrole lakše dođe na željenu putanju. Danas svi automobili više klase,
barem u dopunskoj opremi posjeduju ESC.
Princip funkcionisanja ESC-a je jednostavan. Putanja se ispravlja kočenjem pojedinih

točkova. Pošto automobil ima četiri točka, to omogućuje dobru kontrolu nad upravljanjem. Na
slici 46. je prikazan simbolički prikaz korisnosti ESC-a.
Slika 46. Simbolički prikaz korisnosti ESC-a
ESC sistemom upravlja elektronika, na osnovu informacija koje mjere odgovarajući

senzori. Te informacije su: položaj upravljača, brzina rotacije svakog točka, uzdužna i bočna
brzina automobila, uzdužno i bočno ubrzanje automobila, a najvažnija je brzina rotacije oko
vertikalne ose. Na osnovu tih informacija precizno se proračunava položaj vozila u odnosu na
željenu putanju, te se aktivira povremeno kočenje pojedinih točkova. Na slici 47. prikazano je
ponašanje vozila u zavoju koje posjeduje ESC i vozila koje ne posjeduje ESC.
Milojević Igor 46
Slika 47. Ponašanje vozila u zavoju (sa i bez ESC-a)
6.5.3. Adaptive cruise control (ACC)
ACC (engl. adaptive cruise control) je automatski uređaj za podešavanje udaljenosti

od vozila koje se nalazi ispred, koji kontinualno mjeri udaljenost između vozila te po potrebi
ubrzava ili usporava. Na slici 48. prikazani su odnosi koje reguliše ACC sistem
Slika48. Odnosi koje reguliše ACC sistem
Sistem ACC se nadograđuje na sistem 'tempomat' koji elektronskim nadzorom

održava brzinu automobila. Podešena brzina se poredi sa izmjerenom te se po potrebi
smanjuje, odnosno povećava.
Milojević Igor 47
Održavanje brzine je uz uspon ograničeno raspoloživim obrtnim momentom motora, a

niz nizbrdicu kočionom sposobnošću motora.
Za pravilan rad ACC sistema zaslužna je upravljačka elektronika sistema sa radarskim

senzorom udaljenosti.
Smješten je u prednjem dijelu vozila (maski ili farovima). Funkcioniše na principu

Dopplerovog efekta.
ACC se može nalaziti u tri stanja rada:
 off stanje – onemogućen je direktan pristup u stanje pripravnosti

 standby stanje – sistem je spreman da ga korisnik aktivira
 active stanje – sistem upravlja brzinom automobila
- stanje kontrole brzine – ispred vozila se ne nalazi drugo vozilo i sistem ne
mijenja brzinu već je drži konstantnom
- stanje kontrole razmaka – sistem snima vozilo ispred sebe i prema njemu
prilagođuje brzinu
Na slici 50. prikazana je blok šema ACC sistema
Slika 50. Blok šema ACC sistema
Milojević Igor 48
7. ZAKLJUČAK
U uvodu diplomskog radu, opisan je sistem autodijagnostike i senzora. Opisani su

elektronski podsistemi u vozilu, najčešće korišćeni senzori i dat je pregled dostupnih
dijagnostika za različite modele vozila.
Ova oblast je izuzetno obimna i podložna promjenama iz dana u dan. Modernizacija
automobilske industrije, privlači tehnologije koje pomažu vozaču, povećavajući sigurnost,
udobnost i efikasnost saobraćaja.
Popravka vozila danas zahtjeva nove i sofisticirane alate, a popravka se više ne može
zamisliti bez odgovarajućeg dijagnostičkog uređaja. Za popravak automobila se koriste
kompleksni elektronski uređaji koji pristupaju svim podsistemima vozila. Ovi uređaji mogu
da lokalizuju kvar, da uklone greške iz memorije i da postave nove rokove za servisiranje. U
razvijenim zemljama se podaci centralnog računara u automobilu koriste i za procjenu
tehničke ispravnosti automobila na redovnim tehničkim pregledima.
Internet je svoje veoma važno mjesto našao i u oblasti autoindustrije. Baza podataka o
tipovima automobila i kvarovima se svaki dan sve više i više povećava. Možemo dobiti sve
potrebne informacije o dijagnostičkim procedurama ili preuzeti novu verziju dijagnostičkog
softvera.
Kompjuterska dijagnostika je realnost, a bežična dijagnostika unutar ovlaštenih servisa

je, u nekim slučajevima dostupna i kod nas.
Milojević Igor 49
8. LITERATURA
[1] Ostojić Nebojša: “Autodijagnostika”
[2] ELEKTRONIKA: “Časopis za elektroniku i telekomunikacije”
[3] Dejan Jovanović, Branko Milovanović, Ivan Rajković: “Serijski i paralelni portovi”
[4] Understanding OBDII: “Past, present & future by Larry Carley”
[5] Hrvoje Kopjar: “OBD-II protocol”, Zavod za elektrotehničke sisteme i obradu

informacija,
[6] www.datasheetarchive.com
[7] www.volvoclub.org.uk
[8] www.autodijagnostika.eu
[9] www.scantool.net
[10] www.opelclub.hr
[11] www.autoispuh.hr
[12] www.infoelektronika.co.yu
Milojević Igor 50

Primjena Senzora U Automobilskoj Industriji

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Primjena Senzora U Automobilskoj Industriji

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ELEKTROTEHNIČKI FAKULTET

UNIVERZITETA U ISTOČNOM SARAJEVU

SENZORI U AUTOINDUSTRIJI I SISTEMI ZA

Istočno Sarajevo, septembar 2009. godine

5.5. Opel Scanner.................................................................................................................. 37

Slika 1. – Kontrolna jedinica motora

Slika 34. – Glavni prozor MB Carsoft

Prema podacima BMW-a (Bayerische Motoren Werke), prvi industrijski primjenjen

2. KONTROLNA JEDINICA MOTORA I SENZORI

Kod automobila novije generacije neophodan je sistem koji će davati informacije o

2.1. Osnovne funkcije kontrolne jedinice

Slika 1. Kontrolna jedinica motora

ECU je mikroprocesorski sistem koji upravlja pripremom gorive smješe, paljenjem

Slika 2. Unutrašnjost kontrolne jedinice

2.2. Unutrašnjost ECU jedinice

2.2.1. Centralna procesorska jedinica

Centralna procesorska jedinica (CPU) je 8-mo bitni mikrokontroler izrađen u CMOS

Neke osnovne tehničke kerakteristike su:

 Radna frekvencija: 12-16 MHz

Slika 3. Siemens-ov SAB 80C537 mikrokontroler

2.2.2. FLASH memorija

Druga veoma važna komponenta, u kojoj se nalaze tabele sa podacima o količini

da će kolo čuvati sadržaj 10 godina. Na slici 4 prikazan je FLASH memorijski čip

Slika 4. FLASH memorijski čip AM28F512

3.1. Senzor temperature rashladne tečnosti

Slika 5. Karakteristika NTC senzora

Slika 6. Senzor temperature rashladne tečnosti

3.2. Senzor temperature vazduha

Slika 7. Senzor temperature vazduha

3.3. Senzor protoka

 Protokomjer sa vrelom žicom,

3.3.1 Protokomjer sa vrelom žicom

Slika 8. Mjerač protoka sa vrelom žicom

3.3.2 Protokomjer sa leptirom

Slika 9. Mjerač protoka sa leptirom

3.4. Senzor pedale gasa

Slika 10. Senzor pedale gasa

3.5. Senzor ugla zakreta koljenastog vratila (ENKODERI)

Slika 11.a.) Senzor ugla zakreta koljenastog vratila sa Hall-ovim efektom

Slika 11.c.) Hall senzor u prirodnoj veličini

3.6. Senzor brzine automobila

Slika 12. Senzor brzine automobila

3.7. Lambda sonda

Lambda sonda je neizostavni element izduvnih sistema motornih vozila pogonjenih

Funkcija lambda sonde je upravo da detektuje odstupanja lambda faktora u izduvnim

Slika 13a. Funkcija lambda faktora

Održavanjem lambda faktora u blizini idealne vrijednosti poboljšava se učinak

Slika 13b. Princip djelovanja lambda sonde

Sam princip djelovanja lambda sonde je sljedeći:

Sonda je obično postavljena u izduvni sistem na način da je njen vrh u stalnom

Slika 13c. Lambda sonda

Lambda sonda je izložena radu u ekstremnim uslovima pa je sklona kvarovima koji

 oštećenja na signalnim žicama,

 ulaz vazduha blokiran prljavštinom, uljem ili elementima podvožja,

 fizička oštećenja na tijelu sonde,

 ispravnost navoja na sondi,

 oštećenja na vrhu sonde ili zamazanost.

Moguće su sljedeće naslage na vrhu sonde:

 crna boja ukazuje na naslage ugljika u obliku čađe,

 sjajne naslage ukazuju na onečišćenje olovom iz goriva,

Osciloskopom je moguće dijagnostisati neispravnost rada lambda sonde ako su

3.8. Brizgalice za gorivo

Slika 14. Brizgalica za gorivo