END331 YNEYLEM ARATIRMASI I

GEM SINAV SORULARI

1. Aada verilen modeli bir DP modeli olarak formle ediniz.
min |x 4| + |2y 7|
yle ki 3x + 5y 25
2x + 10y 20
x, y 0
2. Bir banka ek ilemleri iin iki zel ube amtr. ube 1 gnde 1000 ek, ube 2 ise gnde 600 ek ilemi
yapabilmektedir. Banka kurumsal, ticari ve kiisel ek ilemi hizmeti vermektedir. ube 1de bu ilemler
srasyla 10, 8 ve 4 YTL maliyet getirmektedir. ube 2 iin sz konusu rakamlar 6, 8 ve 10 YTLdr. Her
gn, her tr ek iin 500 ilem yaplmaldr (500 kurumsal, 500 ticari ve 500 kiisel ek mterisi
ubelere gelmektedir ve talepleri karlanmaldr). Gnlk maliyeti enazlayacak bir DP modeli kurunuz.
3. Bir enbykleme sorunu iin aadaki tablo verilsin. Takip eden ifadeleri dorulayacak ekilde a
1
, a
2
, a
3
,
b, c ve d bilinmeyenlerinin alabilecekleri deerleri hesaplaynz:
Mevcut zm en iyi zmdr.
Mevcut zm en iyi zmdr ve alternatif zmler vardr.
DP snrl deildir (b > 0 kabul ediniz).
z x
1
x
2
x
3
x
4
x
5
ST
1 -c 2 0 0 0 10
0 -1 a
1
1 0 0 4
0 a
2
-4 0 d 0 1
0 a
3
3 0 0 1 b
4. Aada verilen DP modeli byk M yntemi ile zlrken oluacak balang bfsyi (temel olurlu zm)
gsteriniz (salt balang tablosunu oluturunuz!). Balang tablosunda temel zme giren ve kan
deikenleri gsteriniz. (Not: Ltfen sorunu zmeye alp zaman kaybetmeyin, en iyi zme 5.
iterasyonda ulalmaktadr!.)
min w = 4 x1 + x2
3 x1 + x2 > 10
x1 + x2 > 5
x1 > 3
x1, x2 > 0
5. Aada verilen DP modeli iin
a. y karar deikeni vektr ve w ama fonksiyon deeri olacak ekilde bir dual model bulunuz.
b. x primal model iin olurlu bir nokta ve y dual model iin olurlu bir nokta ise z > w olduunu gsteriniz.
min z = c
T
x
yle ki Ax > b
x > 0
6. Aadaki DP modelinin en iyi zmn simpleks yntem kullanmadan bulunuz (tmler geveklik teoremini
kullannz)
Enk z=6x1+3x2+10x3
yle ki
x1+x2+2x3 > 4
2x1-x2+ x3 > 1
x1 serbest d; x2 < 0; x3>0
7. Beerco, buday, erbetiotu ve malt kullanarak 2 farkl bira retiyor (B1 ve B2). Mevcut durumda 40 kg
buday, 30 kg erbetiotu ve 40kg malt bulunmakta. 1kg buday, 1 kg erbetiotu ile 2 kg malt
kullanlarak yaplan B1 birasnn fs 40YTLye satlabilmektedir. Benzer ekilde 2kg buday, 1 kg
erbetiotu ile 1 kg malt kullanlarak yaplan B2 birasnn fs 50YTLye satlabilmektedir. Beerco,
rettiinin tamamn satabilmektedir. Sat gelirini enbyklemek iin; B1=B1 birasndan retilen miktar,
B2=B2 birasndan retilen miktar gstermek zere aadaki DP modelini kullanmaktadr:
Enb z= 40B1+50B2
yle ki
B1+2B2 < 40
B1+B2 < 30
2B1+B2 < 40
B1, B2 > 0
Modelin en iyi zm tabloda verilmitir. Buna gre aadaki sorular yantlaynz.
a. B1 birasnn sat fiyat iin temel zmn deimeyecei aral bulunuz.
b. Malt miktar iin temel zmn deimeyecei aral bulunuz.
c. Beerco firmasnn stounda 70kg malt olsayd yeni zm ne olurdu?
d. Beerco firmas B1 birasn 20YTLden satsayd, yeni zm ne olurdu?
B1 B2 S1 S2 S3
0 0 20 0 10 1200
0 1 2/3 0 -1/3 40/3
0 0 -1/3 1 -1/3 10/3
1 0 -1/3 0 2/3 40/3

8. Primal model aada verildii gibi bir normal enbykleme sorunu olduunda herhangi bir kst glge
fiyatnn o kst temsil eden dual deiken en iyi deerine eit olduunu ispatlaynz.
enb z = c
1
x
1
+ c
2
x
2
+ ... + c
n
x
n

yle ki
a
11
x
1
+ a
12
x
2
+ ... + a
1n
x
n
< b
1
a
21
x
1
+ a
22
x
2
+ ... + a
2n
x
n
< b
2
... ... ...
a
m1
x
1
+ a
m2
x
2
+ ... + a
mn
x
n
< b
m

x
i
> 0 (i = 1, 2, ..., n)

9. Aada bir enbykleme problemi ile x4 ve x5 gevek deikenler olmak zere en iyi tablo verilmitir.
Buna gre aadaki deiiklikleri dzeltilmi simpleks kullanarak inceleyiniz ve en iyilik ya da olurluluk
koulunun bozulmas halinde yeni zmleri bulunuz.
Enb z=-5x1+5x2+13x3
yle ki
-x1+x2+3x3<20
12x1+4x2+10x3<90
Z +2x3+5x4 =100
-x1+x2+3x3+x4 =20
16x1 -2x3-4x4+x5 =10
a. 1.kstn sa taraf deeri 30 olsun.
b. x2 deikeninin katsaylarnn

5
2
6
eklinde deisin.
c. Probleme 2x1+3x2+5x3<50 eklinde yeni bir kst eklensin.

10. Milli ktphane ariv blm 200 dosyay CD, 100 dosyay bilgisayar hafzasnda ve 300 dosyay ise
kasetlerde saklayabilmektedir. Memurlar yaptklar ilemler srasnda 300 word dosyas, 100 yazlm
dosyas ve 100 veri dosyasn saklamak zorunda kalmaktadrlar. Her ay, tipik bir word dosyasna 8, yazlm
dosyasna 4, veri dosyasna ise 2 kez eriilmektedir. Bir dosyaya eriilmek istendiinde gereksinim duyulan
sre kullanlan dosyann tipine ve saklanma trne gre deiim gstermektedir. Sz konusu sreler
aadaki tabloda verilmitir. Ama memurlarn dosyalara eriirken geirdikleri aylk sreyi enazlamak ise;
dosyalarn hangi ortamlarda saklanmalar gerektiini bulmak iin bir ulatrma modeli kurunuz, minimum
maliyet yntemi ile balang zmn bularak ulatrma simpleksi ile problemi 1 iterasyon ilerletiniz.
Zaman (dak.)
Word dosyas Yazlm dosyas Veri dosyas
CD 5 4 4
Bilgisayar hafzas 2 1 1
Kaset 10 8 6

11. Carco araba ve kamyon retmektedir. Her arabann kra katks 300YTL, her kamyonun kra katks ise
400 YTLdir. Tabloda bir araba ve kamyon retmek iin kullanlan kaynak miktarlar verilmitir. Hergn,
Carco 1.tip makinadan en ok 98 tane kiralayabilmektedir (makina bana 50YTL harcayarak). Mevcut
durumda irketin 73 adet 2.tip makinas ve 260 ton elii vardr. Pazarlama aratrmalar en az 88 araba
ve 26 kamyonun satlacan ngrmektedir.
1.tip makinada geen gn says 2.tip makinada geen gn says elik miktar (ton)
Araba 0.8 0.6 2
Kamyon 1 0.7 3
x1= gnlk retilen araba says, x2=gnlk retilen kamyon says; ve m1=gnlk kiralanan 1.tip
makina says olmak zere Carconun karn enoklayan DP modeli aada kurulmu ve LINDO ile
zlmtr. LINDO raporunu kullanarak aadaki sorular yantlaynz.
Enb 300x1+400x2-50m1
St
0.8x1+x2-m1<0
m1<98
0.6x1+0.7x2<73
2x1+3x2<260
x1>88
x2>26
x1,x1>0

a. Eer bir arabann kara katks 310 milyon TL olsayd, yeni zm ne olurdu?
b. Eer bir kamyonun kara katks 350 milyon TL olsayd, yeni zm ne olurdu?
c. Eer Carconun, en az 86 araba retmesi gerekseydi, yeni zm ne olurdu?
d. Eer Carco, 1.tip makinadan sadece 97 tane kiralayabilseydi, yeni zm ne olurdu?
e. Eer Carconun, 280 ton elii olsayd, yeni zm ne olurdu?

LP OPTIMUM FOUND AT STEP 3
OBJ ECTIVE FUNCTION VALUE
1) 32540.00

VARIABLE VALUE REDUCED COST
X1 88.000000 0.000000
X2 27.600000 0.000000
M1 98.000000 0.000000

ROW SLACK OR SURPLUS DUAL PRICES
2) 0.000000 400.000000
3) 0.000000 350.000000
4) 0.880000 0.000000
5) 1.200000 0.000000
6) 0.000000 -20.000000
7) 1.600000 0.000000

NO. ITERATIONS= 3

RANGES IN WHICH THE BASIS IS UNCHANGED:

OBJ COEFFICIENT RANGES
VARIABLE CURRENT ALLOWABLE ALLOWABLE
COEF INCREASE DECREASE
X1 300.000000 20.000000 INFINITY
X2 400.000000 INFINITY 25.000000
M1 -50.000000 INFINITY 350.000000

RIGHTHAND SIDE RANGES
ROW CURRENT ALLOWABLE ALLOWABLE
RHS INCREASE DECREASE
2 0.000000 0.400000 1.600000
3 98.000000 0.400000 1.600000
4 73.000000 INFINITY 0.880000
5 260.000000 INFINITY 1.200000
6 88.000000 2.000000 3.000000
7 26.000000 1.600000 INFINITY

12. Bir kat firmas aadaki tabloda zellikleri verilen standart kat rulolar dardan tedarik etmektedir:
Standart
Rulo No
Genilik (m) Uzunluk (m)
1 10 200
2 20 200
Firma standart rulolar keserek aadaki tabloda genilik ve uzunluu verilen talepleri karlamak
istemektedir:
Talep no Genilik (m) Uzunluk (m)
1 5 100
2 7 300
3 9 200
Verilen talebi karlayarak kesinti kaybn minimize edecek kesme eklini belirleyen DP modelini kurunuz.
13. Aada verilen DP modeli iin uygun bir soru yaznz
maks z = 40 MM + 40 CM + 15 MS + 15 CS
17 MM + 5 MS 150
30 CM + 13 CS 210
MM, MS, CM, CS > 0
14. Yukarda verilen modeli LINDO ortamna aktarnz
15. Yukarda verilen modeli Simpleks algoritmas ile znz
16. Giapetto sorununun en iyi tablosu aadaki gibidir:
z x1 x2 s1 s2 s3 ST TD
1 0 0 1 1 0 180 z=180
0 0 1 -1 2 0 60 x2=60
0 0 0 -1 1 1 20 s3=20
0 1 0 1 -1 0 20 x1=20
a) Giapetto sat fiyatlarn bir oyuncak asker iin $26.6, bir oyuncak tren iin $21.4 olarak deitirirse
yeni en iyi zm ne olur? Yeni haftalk kar bulunuz (Ltfen nce simpleks () kullanarak duyarllk
analizi yapnz ve daha sonra %1 00 kural kullannz).
b) Giapetto $10'lk hammadde ve $10'lk iilik kullanarak 1 saat montaj ve 2 saat marangozluk ile
retecei oyuncak gemiyi karl bir ekilde satabilmesi iin geminin sat fiyat ne kadar olmaldr?
(Ltfen dualite ve duyarllk ilikisini kullannz)
17. Aadaki DP modeli iin temel deikenlerin x1, x2 ve s1 olduunu varsayarak gerekli ilemleri dzeltilmi
simpleks yntemi ile yapp simpleks tablosunu oluturup yorumlaynz.
Enb z = 3x1 + 5x2
St
x1 4
2x2 12
3x1 + 2x2 18
x1,x2>0
18. Aada GAMS programnda kodlanan dorusal programla modelini LINDOda zmek zere kodlaynz.
--------------------------------------------------------------------------
Set t zaman ( haf t a) / 1*4 /
Scalars r ho i sci ur et kenl i gi ( i sci basi na bi r i m) / 8 /
wage maas ( haf t a ve i sci basi na TL) / 100 /

Parameter si ( t ) basl angi c st ogu ( bi r i m) / 1 10 /
wi ( t ) basl angi c i sci sayi si ( i sci ) / 1 20 /
d( t ) t al ep ( bi r i m) / 1 100, 2 200, 3 300, 4 400/

Positive Variables
p( t ) t zamani ndaki ur et i msevi yesi ( bi r i m)
s( t ) t zamani ndaki stok miktar (birim)
u( t ) t zamanndaki karlanmayan talep (birim)
w( t ) t zamani ndaki i sci sayi si ( i sci )
h( t ) t zamani nda i se alnan isci sayisi ( i sci )
f ( t ) t zamani nda i st en ci kar i l an i sci sayi si ( i sci )

Variables
phi t opl ammal i yet ( TL)

Equations
cb( t ) ur un dengesi ( bi r i m)
wb( t ) i sci dengesi zaman geci sl er i ( i sci )
wd( t ) i sci dengesi uretimde kullanm (isci)
obj amac f onksi yonu ( TL ) ;

cb( t ) . . s( t ) =e= s( t - 1) + p( t ) - d( t ) - u( t - 1) + u( t ) + si ( t ) ;

wb( t ) . . w( t ) =e= w( t - 1) - f ( t ) + h( t ) + wi ( t ) ;

wd( t ) . . w( t ) =g= p( t ) / r ho ;

obj . . phi =e= sum( t , 10*s( t ) + 30*u( t ) + wage * w( t ) + 125*( h( t ) +f ( t ) ) ) ;

Model j obs j ob t r ai ni ng model / al l / ;

Solve j obs mi ni mi zi ng phi usi ng l p;

------------------------------------

19. Aadaki DPyi Simpleks algoritmas ile zme hazr hale getiriniz (Ltfen Dzeltilmi Simpleks veya
Dual Simpleks kullanmayn!) ve daha sonra bir balang temel olurlu zm (bfs) bulunuz.
max z = x
1
+ x
2
- 2 x
3

s.t. 2 x
1
+ x
2
+ x
3
30
x
3
- 20
x
1
, x
2
0; x
3
urs
20. 2 retim yesi ve mutlaka almas gereken 3 semeli ders olsun. retim yelerinin dersin konusuna olan
yaknlklarnn derse hazrlanma srelerini etkileyecei aktr. Aadaki tabloda bu sreler verilmitir.
Ancak 1.retim yesi 1.dersi vermek istememektedir. Bir retim yesinin en fazla iki ders vermesi
durumunda en uygun atamay gerekletiriniz.
Oyun Kuram statistiksel Karar Verme Stokastik Sreler
1.r.yesi - 8 7
2.r.yesi 7 6 4
21. Bir irket 4 yeni rn, 3 farkl atlyede retmeyi planlamaktadr. Aadaki tabloda rnlerin her bir
atlyede retim maliyetleri, atlyelerin mevcut kapasiteleri ve rnlere olan tahmini talepler verilmitir.
3.rnn 2.atlyede retilememesi dnda her atlyede her rn retilebilmektedir. Ynetim, iki retim
alternatifi zerinde durmaktadr.
a) Ayn rnn farkl atlyelerde retilmesine izin verme
b) Ayn rnn farkl atlyelerde retilmesine izin vermeme.
Her iki durum iin de problemi atama ya da ulatrma modelleri kapsamnda irdeleyip modelleyiniz.
1.rn 2.rn 3.rn 4.rn Kapasite (adet)
1.atlye 41 27 28 24 75
2.atlye 40 29 - 23 75
3.atlye 37 30 27 21 45
Talep (adet) 20 30 30 40

22. Aada bir DP modeli ile modele ait en iyi tablo verilmitir. Buna gre
c) Sa taraf deerlerinin [75 15 50]
T
olarak deitiini varsayarak yeni zm bulunuz.
d) x
1
deikenine

ait ama fonksiyon deerinin 15 olarak deimesi durumunda yeni zm ne olur,
bulunuz.
e) Ama fonksiyon katsays 60 ve teknoloji katsaylar [2 3 1]
T
olan yeni bir faaliyet eklendiini
varsayalm, yeni zm ne olur, bulunuz.
Enb. Z= 35x
1
+50x
2

yle ki
4x
1
+6x
2
<120
x
1
+ x
2
<20

2x
1
+3x
2
<40
x
1
, x
2
> 0

x
1
x
2
s
1
s
2
s
3
St
0 0 0 5 15 700
0 0 1 0 -2 40
1 0 0 3 -1 20
0 1 0 -2 1 0
23. Aada verilen Lindo ktsna gre aadaki sorular cevaplaynz.
a) Lindo ktsndan yola karak problem iin bir rapor yaznz (ama fonksiyon deeri, temel deikenler ve
deerleri, kstlarn geveklii vb.)
b) , ve deerlerini bulunuz.
c) Yeni ama fonksiyonu 14X1 + 18X2 + 17X3 + 15X4 + 53X5 + 10X6 + 14X7 + 10X8 + 12X9 olsayd 100%
kuralna gre optimal zm deiir miydi? Deimiyor ise ama fonksiyon deerini bulunuz.
d) Ilk kst sa taraf 50den 70e arttrlsa ve ikinci kst sa taraf da 20den 18e drlse optimal zm
deiir miydi? Deimiyor ise ama fonksiyon deerini bulunuz.


Max 14X1 + 17X2 + 17X3 + 15X4 + 40X5 + 12X6 + 14X7 + 10X8 + 12X9

ST 12X1 + 54X2 + 6X3 + 6X4 + 30X5 + 6X6 + 48X7 + 36X8 + 18X9 <= 50
3X1 + 7X2 + 6X3 + 2X4 + 35X5 + 6X6 + 4X7 + 3X8 + 3X9 <= 20
X1 <= 1
X2 <= 1
X3 <= 1
X4 <= 1
X5 <= 1
X6 <= 1
X7 <= 1
X8 <= 1
X9 <= 1

LP OPTI MUM FOUND AT STEP 9
OBJ ECTI VE FUNCTI ON VALUE
1) 70. 27273
VARI ABLE VALUE REDUCED COST
X1 1. 000000 0. 000000
X2 0. 000000 3. 409091
X3 1. 000000 0. 000000
X4 1. 000000 0. 000000
X5 0. 000000 29. 318182
X6 0. 969697 0. 000000
X7 0. 045455 0. 000000
X8 0. 000000 0. 500000
X9 1. 000000 0. 000000


ROW SLACK OR SURPLUS DUAL PRI CES
2) 0. 000000 0. 136364
3) 0. 000000 1. 863636
4) 0. 000000 6. 772727
5) 1. 000000 0. 000000
6) 0. 000000 5. 000000
7) 0. 000000 10. 454545
8) 1. 000000 0. 000000
9) 0. 030303 0. 000000
10) 0. 954545 0. 000000
11) 1. 000000 0. 000000
12) 0. 000000 3. 954545

NO. I TERATI ONS = 9

RANGES I N WHI CH THE BASI S I S UNCHANGED:

OBJ COEFFI CI ENT RANGES
VARI ABLE CURRENT ALLOWABLE ALLOWABLE
COEF I NCREASE DECREASE
X1 14. 000000 I NFI NI TY 6. 772727
X2 17. 000000 I NFI NI TY
X3 17. 000000 I NFI NI TY 5. 000000
X4 15. 000000 I NFI NI TY 10. 454545
X5 40. 000000 I NFI NI TY
X6 12. 000000 5. 000000 4. 961538
X7 14. 000000 11. 600000 0. 666667
X8 10. 000000 0. 500000 l
X9 12. 000000 I NFI NI TY 3. 954545

RI GHTHAND SI DE RANGES
ROW CURRENT ALLOWABLE ALLOWABLE
RHS I NCREASE DECREASE
2 50. 000000 41. 999996 2. 000000
3 20. 000000 0. 166667 5. 333333
4 1. 000000 0. 222222 0. 083333
5 1. 000000 I NFI NI TY 1. 000000
6 1. 000000 0. 969697 0. 030303
7 1. 000000 0. 500000 0. 111111
8 1. 000000 I NFI NI TY 1. 000000
9 1. 000000 I NFI NI TY 0. 030303
10 1. 000000 I NFI NI TY 0. 954545
11 1. 000000 I NFI NI TY 1. 000000
12 1. 000000 0. 133333 0. 111111

24. MYG msr ve yulaf kullanarak rettii msr gevrei iin 4 haftalk retim plan oluturmak istemektedir.
Drt hafta iin karlanmas zorunlu olan talepler srasyla 1000, 3000, 2500 ve 4000 pakettir. Bir paket
msr gevreinde 400 gr. msr ve 100 gr. yulaf bulunmaktadr. Firma msrlar iki ayr tedarikiden temin
ederken yulaf iin sadece bir tane tedariki mevcuttur. Aadaki tabloda her hafta iin hammaddelerin
fiyatlar ve tedarikilerin kapasiteleri (en fazla tedarik edebilecekleri miktarlar) verilmitir:
Hafta Msr TD1 Msr TD2 Yulaf
1 50 YKr/kg 45 YKr/kg 90 YKr/kg
2 55 YKr/kg 60 YKr/kg 95 YKr/kg
3 60 YKr/kg 50 YKr/kg 100 YKr/kg
4 60 YKr/kg 55 YKr/kg 110 YKr/kg
Kapasite 600 kg/hafta 400 kg/hafta 300 kg/hafta
MYGnin haftalk normal mesai retim kapasitesi 2500 adettir. Bununla birlikte fazla mesai ile 2000
adetlik ek retim gerekletirilebilmektedir. Fakat normal mesaide 100 YKr. / adet olan birim retim
maliyeti fazla mesaide 150 YKr. / adet olarak gereklemektedir. Firmann taze hammadde kullanma
politikas gerei hammaddelerde depolama (nceki dnemlerde alnanlarn kullanm) sz konusu deildir.
Msr gevreinde ise depolama ve sonraki dnemde kullanma mmkn olabilmektedir. Yalnz bunun iin 20
Ykr./adet olan envanter tama maliyetine katlanlmak zorundadr. MYGnin retim plann en dk
maliyet ile gerekletirmesine yardmc olacak DP modelini kurunuz (Not: problemi zmeye almaynz,
sadece zm verecek modeli kurunuz).

25. Aada verilen DP modelini znz
maks 5 x
1
+ 3 x
2
+ x
3

x
1
+ x
2
+ x
3
< 6
5 x
1
+ 3 x
2
+ 6 x
3
< 15
x
1
, x
2
, x
3
> 0

26. Bir enbykleme modelinin zm srasnda karlatmz aada verilen tabloyu kullanarak sorulan
sorular yantlandrnz:
a. Mevcut bfsin olurlu zm vermesi iin eksik hcrelerde hangi deerler olmaldr?
b. Fnin hangi deerleri iin mevcut bfs bir tek en iyi zm vermektedir? Sz konusu zm nedir?
c. Fnin hangi deerleri iin mevcut zm en iyi zm deildir? Bu durumda zme girecek ve
zmden kacak deikenler hangileridir?
z x1 x2 s1 s2 s3 ST TD
F 3 z=120
1 -2 s1=20
1 -1 s2=40
0 1 40

27. Standart biime evrilen DP modelinde hangi parametre grubu iin snrlandrma vardr? Sz konusu
snrlandrma nedir? (Yol gsterme: Standart biim tanmndan hareket ederek soruyu
yantlandrabilirsiniz)

28. Bir fabrika, nmzdeki ayn retimi iin 3 retim hatt zerinde younlama karar almtr. Sz konusu
hatlarda retilen rnlerin karlar 120YTL, 150YTL ve 90YTL olmak zere farkllk gstermektedir. lk
hatta retilen rn en tutulan rndr, dolays ile orada retilen miktarn en az, dier iki hatta retilen
miktar kadar olmas istenmektedir. Hatlar srasyla 1, 0.5 ve 0.75 saat retim zaman kullanmaktadrlar.
Sz konusu ayda 2420 saat retim yaplmas beklenmektedir. retim srasnda 1.ve 3. hatlar tarafndan
2er adet, 2.hat tarafndan 3 adet kullanlan zel bir bileen ise stoklarda 7000 adet ile snrldr.
retilen tm miktarn satlabilecei varsaymyla, karn enbyklenmesi iin kurulan model, ilk tablo ve
zm sonunda ulalan en iyi tablo aada verilmitir. Buna gre;
a. En iyi sonucu yorumlaynz. (zm nedir? dual fiyatlar hakknda ne diyebilirsiniz?)
b. zel bileenden fabrikann stoklarnda 6500 adet olsayd yeni zm ne olurdu?
c. 1.hatta retilen rnden elde edilen kar 90 YTL olsayd yeni zm ne olurdu?
d. 3.hatta retilen rnden elde edilen kar 110YTL olsayd yeni zm ne olurdu?
e. e yeni alnan alanlar nedeniyle retim saati 4000e ksa yeni zm ne olurdu?

Enb. Z= 120x
1
+150x
2
+90x
3

yle ki
-x
1
+x
2
+x
3
< 0
x
1
+0.5x
2
+0.75x
3
< 2420
2x
1
+3x
2
+2x
3
< 7000
x
1
,x
2
,x
3
> 0


x
1
x
2
x
3
s
1
s
2
s
3
Sa taraf
-120 -150 -90 0 0 0 0
-1 1 1 1 0 0 0
1 0.5 0.75 0 1 0 2420
2 3 2 0 0 1 7000

En iyi tablo
x
1
x
2
x
3
s
1
s
2
s
3
Sa taraf
0 0 22.5 0 30 45 387600
0 1 0.25 0 -1 0.5 1080
0 0 1.375 1 2.5 -0.75 800
1 0 0.625 0 1.5 -0.25 1880

29. META metal alamlar irketi A, B, C, D metallerini kullanarak iki alam retmektedir. Kullanlan
metallerin zellikleri aadaki tabloda verilmitir.
Metal Younluk Karbon, % Fosfor, % Fiyat, YTL / kg Tedarik
miktarlar
A 6500 0,20 0,050 2,2 350
B 5800 0,35 0,015 2,5 200
C 6200 0,15 0,065 2,0 250
D 5900 0,11 0,100 1,7 300
retildikten sonra alamlarn baz zellikleri tamas gerekmektedir. Birinci alamn (AL1) younluunun
en az 5950, en fazla 6050; karbon yzdesinin en fazla 0,3; fosfor yzdesinin ise en az 0,045 olmas
gerekmektedir. kinci alamn (AL2) younluunun en az 6000; karbon yzdesinin en az 0,1 ve fosfor
yzdesinin en fazla 0,055 olmas istenmektedir. irketin elinde 100kg. A metalinden vardr ve
tedarikilerden temin edilebilecek metal miktarlar kstldr (yukardaki tablonun son stununda her bir
metal iin tedarik edilebilecek en byk miktarlar verilmitir.)
a. METAnn AL1 ve AL2den 200 kg. ve 400kg.lk taleplerini karlayabilmesi iin en kk metal
satn alma maliyetini verecek DP modelini kurunuz.
b. Tedariki firma C metalinin fiyatn 100 kg.dan fazla alnmas halinde fazla alnacak miktarn
fiyatn 1,5 YTL/kg.a indireceini taahht etmektedir (rnein 60 kg. alnrsa fiyat 60*2 = 120
YTL; 130 kg alnrsa fiyat 100*2+30*1,5 = 245 YTL olacaktr). Bu yeni duruma gre metal satn
alma maliyetini en kkleyecek modeli tekrar kurunuz (nceki aamaya gre deiecek ksmlar
vermeniz yeterlidir. C metalinin fiyat dnda her ey nceki aamadakiyle ayndr.)

30. Aada bir ulatrma problemine ait tablo verilmitir. Tabloda parantez iindeki rakamlar atama
miktarlarn, dier rakamlar uzaklklar belirtmektedir.?
1 2 3 4 Arz
A 9 (4) 7 (14) 12 8 18
B 15 12 12 (4) 15 4
C 8 (2) 9 6 (4) 12 6
D 14 12 11 (7) 12 (5) 12
Talep 6 14 15 5
a. Tabloda verilen zm temel bir zm mdr?
b. Verilen zm optimal midir?
c. Probleme alternatif zmler bulunmakta mdr? (Var ise, zm hesaplamaynz.)
d. Soruya ait dorusal problemi kurunuz ve problemin dualini almadan dual deikenlerin deerini
belirtiniz.
e. c
D3
= 13 olsayd, optimallik deiir miydi?
31. Bayrak yarnda hangi yzc hangi stili yzmelidir?
Ozan Alara Doruk Baran Glin
Srtst 37,7 35,4 33,8 37 32,9
Serbest 43,4 33,1 42,2 34,7 41,8
Kelebek 28,5 33,3 38,9 30,4 33,6
Kurbaalama 29,2 26,4 29,6 28,5 31,1

32. Aada verilen Lindo ktsn ve model kstlarn kullanarak sorular yantlandrnz.
a. A, B, C, D, E, F, G, H ve I harfleri ile verilen deerleri bulunuz.
b. Birinci kta bulduunuz sonular kullanarak modelin dualini hesaplaynz.
c. Bulduunuz dualin dual deiken deerlerini Tmler Geveklik Teoremini kullanarak hesaplaynz.

LP optimum found at Step 3
Objective function value: 209.0000

Variable Value Reduced Cost
X1 A 1.833333
X2 2.000000 0.000000
X3 3.000000 0.000000
X4 0.000000 B

Row Slack or Surplus Dual Prices

2) 6.000000 0.000000
3) 0.000000 2.166667
4) C 0.000000
5) 0.000000 8.000000

No. Iterations =3

Ranges in which the basis is unchanged:

Obj Coefficient Ranges
Variable Current Allowable Allowable
Increase Decrease

X1 33.000000 1.833334 Infinity
X2 D 2.500000 3.250000
X3 45.000000 E 1.666667
X4 28.000000 2.500000 Infinity

Righthand Side Ranges
Row Current Allowable Allowable
Increase Decrease

2 F Infinity 6.000000
3 G 6.000000 3.000000
4 18.000000 Infinity H
5 18.000000 2.000000 3.000000

Kstlar:
4x1 + 3x2 + 4x3 + 2x4 < F
5x1 + 6x2 + 6x3 + 3x4 < G
2x1 + x2 + 3x3 + 2x4 < 18
3x1 + 3x2 + Ix3 + 3x4 < 18

33. .T.. Endstri Mhendislii blm rencisi olan Defne, 3. snfn ilk dnemi iin ders programn yapmak
istemektedir. Bu dnem en az 5 adet (END kodlu) farkl blm dersi almaldr ve bu blm derslerinden
birinin 2. snfta brakt ders (END211) olmas gerekmektedir. Ayrca ATA ve TUR kodlu derslerden de
sadece 1 tanesini almak istemektedir.
a) Aadaki ders saatleri tablosuna bakarak Defnenin ders seme problemi iin bir kst tablosu
oluturun (DP modelinin kst ksmn kurun).
DERS KODU DERSN ADI DERS GN DERS SAAT
1. END 211
Sistem Analizine Giri Sal 0930/1229
2. END 211
Sistem Analizine Giri Sal 1330/1629
3. END 311
statistik Pazartesi 0930/1229
4. END 311
statistik Pazartesi 1330/1629
5. END 317E
Database Management Systems Sal 1330/1629
6. END 319E
Cost Management Perembe 1330/1629
7. END 321
Etd aramba 1330/1629
8. END 327E
Decision Theory Cuma 1330/1629
9. END 329E
Total Quality Management Perembe 1330/1629
10. END 331
Yneylem Aratrmas I Pazartesi 0930/1229
11. END 331
Yneylem Aratrmas I Pazartesi 1330/1629
12. END 334
Verimlilik Analizi Perembe 0930/1229
13. END 345
Ynetim Dncesinin Evrimi aramba 1330/1629
14. END 347
Saysal Analiz Perembe 0930/1229
15. END 359E
Materials Science Cuma 1330/1629
16. ATA 101
Atatrk lk & nklap Trh I Pazartesi 0930/1229
17. ATA 101
Atatrk lk & nklap Trh I Sal 1330/1629
18. ATA 101
Atatrk lk & nklap Trh I Cuma 1330/1629
19. TUR 101
Trke I Pazartesi 0930/1229
20. TUR 101
Trke I Pazartesi 1330/1629
21. TUR 101
Trke I Sal 1330/1629
22. TUR 101
Trke I Perembe 0930/1229

b) Bu problemi DP modeli olarak zmek iin karar deikenleri ile ilgili pek mantkl olmayan bir
varsaymda bulunmamz gerekmektedir, bu varsaym nedir?
c) Bu problem iin nasl bir ama fonksiyonu kullanlmasn nerirsiniz? Neden?

34. Bonbon farkl tip ekerleme retmektedir. Birinci tip ekerlemeden 3 YTL kar elde etmekte ve bu
ekerlemenin retiminde 1 birim eker ve 2 birim ikolata kullanmaktadr. kinci tip ekerlemeden 7 YTL
kar elde etmekte ve bu ekerlemenin retiminde 1 birim eker ve 3 birim ikolata kullanmaktadr. nc
tip ekerlemeden ise 5 YTL kar elde etmekte ve bu ekerlemenin retiminde 1 birim eker ve 1 birim
ikolata kullanmaktadr. Bonbonun gnlk retim iin elinde 50 birim eker ve 100 birim ikolata vardr.
a. Bonbon irketine yardmc olmak iin bir DP modeli kurunuz ve kurduunuz modeli znz ve
yorumlaynz (ynetici zeti cmlesi).
b. Kurduunuz modelin dualini bulunuz ve dual modelin ekonomik yorumunu (deiken, ama fonksiyonu ve
kstlar neyi temsil etmektedir?) yapnz. Primal modelin zmnden faydalanarak dual modelin
zmn (herhangi bir algoritma kullanmadan) belirleyiniz (nasl belirlediinizi gsteriniz) ve zm
yorumlaynz.
c. Dualite duyarllk ilikisini kullanarak primal modelin kstlarnn glge fiyatlarn belirleyiniz (nasl
belirlediinizi gsteriniz).
d. yntemi ile temelin optimalliinin korunduu ikinci ekerleme kar araln belirleyiniz.
e. Dualite duyarllk ilikisini kullanarak temelin optimalliinin korunduu birinci ekerleme araln
belirleyiniz.
f. Primal modelin deikenleri iin indirgenmi maliyetleri belirleyiniz (nasl belirlediinizi gsteriniz).
g. yntemi ile temelin (primal model zm) optimalliinin korunduu primal model kst sa taraf deeri
araln belirleyiniz (tm kstlar iin)
h. Birinci tip ekerlemeden 6 YTL kar elde edilirse yeni en iyi zm ne olur?
i. Tm ekerlemelerden 5 YTL kar elde edilirse yeni en iyi zm ne olur?
j. Gnlk kullanlabilecek ikolata miktar 50 birime derse yeni en iyi zm ne olur?

35. Bir enbykleme problemi iin aada verilen Lindo ktsn kullanarak problemin Simpleks Algoritmas
zm en iyi tablosundaki bilinmeyenleri (A, B, ..., K) bulunuz. Mantnz aklaynz.
Z x1 x2 x3 s1 s2 s3 RHS
A B C D E F G H
0 0 0 1 1 -1 -2 I
0 1 0 0,5 0 0,5 0,5 J
0 0 1 -1,5 0 -0,5 0,5 K
OBJ ECTI VE FUNCTI ON VALUE
1) 25. 00000
VARI ABLE VALUE REDUCED COST
X1 15. 000000 0. 000000
X2 5. 000000 0. 000000
X3 0. 000000 1. 500000
ROW SLACK OR SURPLUS DUAL PRI CES
2) 10. 000000 0. 000000
3) 0. 000000 1. 500000
4) 0. 000000 0. 500000

36. Aada bir DP modeli ile en iyi tablosu verilmitir. Buna gre, dzeltilmi simpleks algoritmasndan
yararlanarak;
a. lk ksdn sa taraf deeri 30 yerine 10 olsayd yeni zm ne olurdu bulunuz.
b. Modele ama fonksiyon katsays 6, teknoloji kst katsaylar ise srasyla 3 ve 2 olan yeni bir
deiken eklense yeni zm ne olur, bulunuz ve zm yorumlaynz.
c. Modelin yeni deiken eklenmi halinin dual zm ne olur, tmler geveklik teoreminden
yararlanarak bulunuz.

enb Z = 3x
1
-2x
2

yle ki
2x
1
-x
2
< 30
x
1
-x
2
< 10
x
1
,x
2
> 0
x
1
x
2
s
1
s
2
Sa taraf
0 0 1 1 40
0 1 1 -2 10
1 0 1 -1 20


37. Aada verilen GAMS modelini LINDO modeli haline dntrnz.
set s

i / I 1*I 2 /
j / J 1*J 2 /
k / K1*K2 / ;

scal ar s
B / 5 / ;

par amet er s
T( k)
/
K1 3
K2 7
/

R( k)
/
K1 3
K2 1
/ ;

t abl e M( i , j )
J 1 J 2
I 1 1 5
I 2 0 3;

t abl e C( i , k)
K1 K2
I 1 4 0
I 2 2 2;

t abl e P( i , k)
K1 K2
I 1 0 5
I 2 2 3;

t abl e S( j , k)
K1 K2
J 1 4 0
J 2 2 2;

t abl e N( i , j , k)
K1 K2
I 1 . J 1 1 3
I 1 . J 2 2 4
I 2 . J 1 1 5
I 2 . J 2 3 4;


posi t i ve var i abl es
X( i , j )
Y( k) ;
var i abl es
Z;

equat i ons
amacf
k1( j , k)
k2
k3( k) ;

amacf . . Z =e= sum( ( i , j ) , M( i , j ) * sum( k, C( i , k) * X( i , j ) + T( k) * Y( k) ) ) ;
k1( j , k) . . Y( k) + sum( i , P( i , k) * X( i , j ) ) =l = S( j , k) ;
k2. . sum( k, R( k) * Y( k) ) =l = B;
k3( k) . . sum( ( i , j ) , N( i , j , k) * X( i , j ) ) =l = T( k) ;

model vi ze2 / al l / ;
vi ze2. l i mr ow = 100;
sol ve vi ze2 usi ng l p maxi mi zi ng Z;

38. Aada verilen modeli Byk M yntemi ile znz.
Max 3x
1
+ x
2

s.t. x
1
+ x
2
>= 3
2x
1
+ x
2
<= 4
x
1
+ x
2
= 3
x
1
, x
2
>= 0
39. ABC irketinin Foa ve Ayvalkta bulunan zeytinya atlyelerinde gnlk 500 ve 400 kg zeytinya
retilmektedir. Bu zeytinyalar daha sonra ilenip eitlendirilmek zere Balkesir ve zmirdeki
zeytinya fabrikalarna gnderilmektedir (Bu fabrikalarn snrsz ileme kapasiteleri olduu
varsaylacaktr). Balkesirdeki fabrikada 100 kg zeytinyan ilemenin maliyeti 700 TL iken bu fiyat
zmirde 900 TLdir. ielenmi zeytinyalar Ankara ve Trabzondaki gnlk 400 kg ve 300 kg olan talebi
karlamak iin kullanlmaktadrlar. Tama maliyetleri 100 kg iin aadaki tabloda verilmitir. Buna gre
Vogel yntemiyle balang zmn bulup problemin optimal zmne eriiniz ve sonucu yorumlaynz.
Balkesir zmir Trabzon Ankara
Ayvalk 300TL 110TL - -
Foa 420TL 100TL - -
Balkesir - - 450TL 550TL
zmir - - 470TL 530TL
40. Son snftaki 4 arkada, grup olarak yapmalar gereken 4 farkl projenin her biri iin bir kiinin sorumlu
olmasna karar vermilerdir. Her bir rencinin farkl konulardaki bilgi ve baar seviyeleri birbirinden
farkldr. Aadaki tabloda birer performans arac olarak kullanlmak zere son snavdan aldklar notlar
verilmitir.
a. Hangi projeden hangi rencinin sorumlu tutulacan belirleyiniz.
b. Toplamda aldklar notlar ykseltmek iin aralarndaki en alkan renci olan 3.renci iki
projeden birden sorumlu olabileceini bildirirse yeni atamay bulunuz.
1.Proje 2.Proje 3.Proje 4.Proje
1.renci 90 78 45 69
2.renci 11 71 50 89
3.renci 88 90 85 93
4.renci 40 80 65 39
41. Bir tekstil firmas 5 eit kuma retmektedir. Fabrikada dokuma ve boyama ilemleri gereklemektedir.
Kumalarn 3 aylk talebi srasyla 16, 48, 35, 21 ve 82 bin metredir. Dokunan ve boyanan kumalar
piyasada srasyla 0.9, 0.8, 0.8, 1.2 ve 0.6 TL/metreye satlmaktadr. Fabrika ayn zamanda dardan
dokunmu kuma alma opsiyonuna da sahiptir. Dardan dokunmu kuma alndnda maliyeti 0.8, 0.7,
0.75, 0.9 ve 0.7 TL/metre olmaktadr. Kuma fabrikann kendisi tarafndan dokunursa maliyeti 0.6 TL, 0.5
TL, 0.6 TL, 0.7 TL ve 0.3 TL olmaktadr. Fabrikada A ve B tipi olmak zere iki eit dokuma tezgah
bulunmaktadr. A tipi dokuma tezgahndan 10 adet, B tipi dokuma tezgahndan 80 adet bulunmaktadr. A
tipi dokuma tezgahnn retim hz 5 eit kuma iin srasyla 4.6, 4.6, 5.2, 3.8 ve 4.2 metre/saattir. B
tipi dokuma tezgah iin de ayn hzlar sz konusudur ancak bu tezgahta sadece 3, 4 ve 5. tipte kumalar
dokunabilmektedir. Fabrika haftada 7 gn 24 saat retim yapmaktadr. Firmann karn en bykleyecek 3
aylk retim plann oluturmak zere DP modelini kurunuz (1 ay = 30 gn).

42. Devlet nmzdeki 30 yl iin elektrik kapasitesini 10 yllk dnemler baznda planlamak istemektedir. u
an dhil olmak zere 10 ylda bir kapasite geniletmesine gidilebilmektedir. DPTnin tahminlerine gre
nmzdeki t. 10 yllk zaman dilimi iin maksimum elektrik ihtiyac d
t
olacaktr. Bu talebin tamamnn
karlanmas gerekmektedir. Gemi dnemlerde yaplm ve kirli yntemlerle retim yapan enerji
santralleri t. dnemde e
t
kadar enerji retebilmektedir ve nmzdeki 30 yl boyunca da alr durumda
kalacaklar bilinmektedir. Elektrik kapasitesini geniletmek iin sadece evreci yntemlerle elektrik
reten tesisler kurulacaktr. Bunlardan rzgr ve gne enerjilerinin kullanlmas dnlmektedir. Bu
tesislerin t. dnemde kurulmalar iin, megavat bana srasyla r
t
ve g
t
milyon TL yatrm gerekmektedir
(sabit maliyet olmadn varsaynz). Hibir dnemde kirli enerji kapasitesi toplam kapasitenin %20sini
amamaldr. Kurulan rzgr enerjisi tesislerinin mr 20 yl, gne enerjisi tesislerininki ise 10 yldr.
Verilen parametrelerin deerleri aadaki tabloda bulunmaktadr.
a. Buradaki karar problemi nedir, ama ne olmaldr?
b. Bu problemi lineer programlama modeli olarak modelleyiniz. (deikenlerin neyi ifade ettiklerini
mutlaka ak bir ekilde yaznz.)
c. Modeli ve gsterimi kullanarak yaznz.
Dnem
d
t
(bin
megavat)
e
t
(bin
megavat)
r
t
(milyon
TL)
g
t
(milyon
TL)
0-10 15 5 10 8
10-20 20 4 7 7
20-30 30 2 5 6

43. Aada verilen model ile ilgili sorular cevaplaynz:
enb. 3 x
1
+2 x
2

yle ki 2 x
1
+2 x
2
5
2 x
1
+ x
2
4
x
1
+2 x
2
4
X
i
0
a. Modeli Grafik Yntem ile znz.
b. Modelin Simpleks Yntemi ile zmn bulunuz.
c. X1 ve X2nin ama fonksiyon katsaylarnn hangi deer aralklar iin bu zm optimaldir?
d. Modelin dualini bulunuz.
44. Aadaki problemi dikkate alnz:
Enb. z = -5x
1
+ 5x
2
+ 13x
3

yle ki -x
1
+ x
2
+ 3x
3
<= 20
12x
1
+ 4x
2
+ 10x
3
<= 90
x
1
, x
2
, x
3
>=0
x
4
ve x
5
ilgili kstlar iin gevek deikenler olmak zere simpleks yntemi aadaki denklemler kmesini
sonu olarak vermektedir.
(0) z + 2x
3
+ 5x
4
= 100
(1) x
1
+ x
2
+ 3x
3
+ x
4
= 20
(2) 16x
1
- 2x
3
- 4x
4
+ x
5
= 10
Ltfen orijinal modelde yaplan aadaki drt deiiklii birbirinden bamsz olarak inceleyerek
duyarllk analizi yapnz. Yeni en iyi zmlerin ne olduunu gerektiinde primal ya da dual simpleks
kullanarak bulunuz.
a) Birinci kstn sa taraf deerini 30 yapnz.
b) x
3
n ama fonksiyon katsaysn 16 yapnz.
c) Aadaki katsaylara sahip yeni bir deiken (x
6
) ekleyiniz.

5
3
10
26
16
6
a
a
c

d) Yeni bir kst ekleyiniz.
2x
1
+ 3x
2
+ 5x
3
<= 50

45. Aadaki problemi iki aamal simpleks yntemini kullanarak znz, bulduunuz zm yorumlaynz.
Enb. z = 4x
1
+ 5x
2
+ 3x
3

yle ki x
1
+ x
2
+ 2x
3
20
15x
1
+ 6x
2
- 5x
3
50
x
1
+ 3x
2
+ 5x
3
30
x
1
, x
2
, x
3
0

46. Maka Karakolunda 30 polis memuru almaktadr. Her polis memuru haftada 5 gn almaktadr ve 2
gn dinlenmektedir. Su oran haftann gnne bal olarak deimektedir, bu nedenle her gn ihtiya
duyulan polis memuru says o gnn haftann hangi gn olduuna gre deimektedir. Pazartesi 18, Sal
24, aramba 25, Perembe 16, Cuma 21, Cumartesi 28, Pazar 18 polis memuruna ihtiya duyulmaktadr.
Polis memurlar iin bir alma izelgesi hazrlanmak istenmektedir. Sz konusu alma izelgesinde izin
gnleri birbirini izlemeyen (ardk olmayan) polis memuru says enkklenmek istenmektedir. Bu amac
gerekletirecek bir DP modeli kurunuz.

47. Il, okul masraflarna katk olsun diye, haftada en az 20 saat olmak zere iki maazada almaktadr.
Il, birinci dkknda haftada 5 ile 12 saat arasnda, ikinci dkknda da haftada 6 ile 10 saat arasnda
alabilmektedir. Her iki dkkndan da ayn creti alan Il, bu dkknlarn hangisinde ne kadar alaca
konusundaki kararn i ortamndaki stres faktrne bal olarak verme arzusundadr. Mevcut alanlarla
yapt grmelerden yola karak birinci dkkan iin stres faktrn 10 zerinden 8, ikinci dkkan iin
de 10 zerinden 6 olarak belirleyen Ilin stresin zaman arttka daha da biriktiini (kmlatif olduunu)
ve dolaysyla hafta sonunda elde edilen toplam stresin maazadaki alma sresiyle doru orantl
olduunu da bildii varsaymyla, Ile her bir maazada ne kadar almas gerektii konusunda yardmc
olmak zere
a) Bir DP modeli kurunuz (Sorundaki karar deikenleri, ama ve kstlar nelerdir? Varsa iaret
snrlamalarn belirleyiniz.)
b) Kurduunuz modeli byk M yntemi ile zerken oluacak balang temel olurlu zmn (bfs)
gsterecek ekilde balang tablosunu oluturunuz. Balang tablosunda temel zme giren ve
kan deikenleri gsteriniz. (Not: Ltfen sorunu tamamen zmeye alp zaman kaybetmeyin.)

48. Aada tama maliyetleri ile arz ve talep bilgileri verilen tama modeli iin;
a) Vogel yntemi ile balang zm bulunuz.
b) En uygun zm bulunuz.

Hedef
Arz

1 2 3 4 5
K
a
y
n
a
k

1 2 4 6 5 7 4
2 7 6 3 M 4 6
3 8 7 5 2 5 6
4 0 0 0 0 0 4
Talep 4 4 2 5 5

49. Bir firma rn yelpazesini 4 yeni rn ile geniletmek istemektedir. Firmann hali hazrda retim yapan ve
artk kapasitesi bulunan 3 fabrikas bulunmaktadr. Bu fabrikalarda yeni rnleri retmenin deiken
maliyetleri, fabrika aylk retim kapasiteleri ve ngrlen aylk talep miktarlar aadaki tabloda
verilmitir. rn 3, fabrika 2de retilememektedir. Bunun yannda ar yksek sabit maliyetler sebebiyle,
her bir rn, fabrikalardan sadece birinde retilmelidir. Ayrca fabrikalardaki dinamizmi koruyabilmek
adna, her fabrikada, bu yeni rnlerden en az biri retilmelidir. Bu problemi bir atama problemi olarak
modelleyiniz ve znz.
Birim retim
Maliyetleri
rn
Aylk
Kapasite 1 2 3 4
F
a
b
r
i
k
a

1 41 27 28 24 75
2 40 29 - 23 75
3 37 30 27 21 45
Aylk Talep 20 30 30 40

50. Bir yk uann kargo tamak iin byk blm vardr. Bu blmlerin arlk ve hacim snrlamalar u
ekildedir:
Blm Arlk (Ton) Hacim (m
3
)
n 10 6800
Orta 16 8700
Arka 8 5300
Bu uaa yklenmek zere hazrda bekleyen drt adet kargo vardr. Bu kargolarn zellikleri aadaki
tablodaki gibidir:
Kargo
Toplam Arlk
(Ton)
Toplam
Hacim (m
3
)
Kr (TL/ton)
K1 18 8640 310
K2 15 9750 380
K3 23 13340 350
K4 12 4680 285
Ayrca, uan dengesinin salanmas iin blmlerdeki kargolarn, blmlerin toplam arlk kapasitelerine
oranlarnn her blm iin eit olmas gerekmektedir.
Bu kargolarn tamam tanabilecei gibi, belirli bir ksm da tanabilir
Bu artlar altnda en yksek kr elde etmek iin uaa hangi kargodan ka ton yklenmesi gerekeceini
gsterecek bir dorusal programlama modeli kurunuz.

51. Aada verilen model ile ilgili sorular cevaplaynz:
min. x
1
+ x
2

yle ki x
1
5
x
2
4
x
i
serbest (urs)
a. Modeli Grafik Yntem ile znz.
b. Modeli Simpleks Yntemi ile znz.
c. Modelin dualini bulunuz.

52. Aada verilen model ile ilgili sorular cevaplaynz:
maks. x
1
+ x
2

yle ki x
1
5
x
2
4
x
i
serbest (urs)
a. Modeli Simpleks Yntemi ile znz.
b. Modelin dualini bulunuz.
53. Aadaki DP modelini ele alalm:

1 2 3
1 2 3
1 2
1 2 3
5 3
2 3
4
, , 0
= + +
+ + =
=

mak.

2

z x x x
x x x
x x
x x x

a) Modelin dualini bulunuz.
b) Primal en iyi zmde temel deikenlerin
1
x ve
3
x olmas durumunda, dual modeli zmeden dual
en iyi zm (dual deikenlerin ve dual ama fonksiyonun deerlerini) belirleyiniz.

54- 65 numaral sorular iin bilgi

Deitirilmi Reklam rnei iin DP Modeli:
x
1
: tiyatro oyununa verilen reklam says
x
2
: futbol mana verilen reklam says
min z = 30x
1
+ 70x
2

st 12x
1
+ 3x
2
32 (yksek gelirli kadnlar)
4x
1
+ 9x
2
16 (yksek gelirli erkekler)
x
1
, x
2
0
Gerekli bilgiler (Ltfen modeli zmeyiniz, sadece bu bilgileri kullannz):
En iyi zme gre birinci kst aktif deildir (nonbinding) ve fazlalk (excess) deeri 16dr. kinci kst ise
aktiftir (binding) ve glge fiyat -7,5tir.

54. Verilen DP modeline gre aadaki sorudaki boluklar doldurunuz.
Dorian yksek gelirli kadn ve erkekler iin lks otomobil ve jeep retmektedir. Tiyatro oyunlarna
ve futbol malarna bir dakikalk reklam vermek istemektedir. Tiyatro oyununa verilen reklamn maliyeti
$dr ve . yksek gelirli kadn ve . yksek gelirli erkek tarafndan
izlenmektedir. Futbol mana verilen reklamn maliyeti $dr ve . yksek gelirli kadn
ve . yksek gelirli erkek tarafndan izlenmektedir. Dorian .. yksek gelirli kadn ve
yksek gelirli erkee en az maliyetle nasl ular?

55. Aada verilen rapordaki (ynetici zeti) boluklar doldurunuz:
Hedeflenen kitleye ulamak iin en az maliyetli zm adet reklam tiyatro oyununa ve
adet reklam futbol mana vermektir. Bu durumda Dorian $ reklam masraf
yapacaktr.

56. Verilen DP modelinin dualini bulunuz. Dual modelin ekonomik yorumunu yapnz (dual modeldeki karar
deikenlerini, kstlar ve ama fonksiyonunu aklaynz).

57. Dual modelin en iyi zm nedir? (Ltfen dual modeli zmeyiniz, sadece dual modelin karar
deikenlerinin ve ama fonksiyonunun en iyi zm deerlerini yaznz)

58. Mevcut en iyi zm (temel) deimeyecek ekilde x
2
deikeninin ama fonksiyon katsays iin izin
verilen aral bulunuz. (pucu: Dualite-Duyarllk ilikisinden yararlannz)

59. Primal modeldeki karar deikenlerinin indirgenmi maliyetleri nedir? Neden?

60. Mevcut en iyi zm (temel) deimeyecek ekilde primal modeldeki ilk kstn sa taraf deeri iin izin
verilen aral bulunuz.

61. Aadaki Lindo ktsnda bo braklan alanlar doldurunuz:
OBJ ECTI VE FUNCTI ON VALUE
1) ..............
VARI ABLE VALUE REDUCED COST
X1 .............. ..............
X2 .............. ..............
ROW SLACK OR SURPLUS DUAL PRI CES
2) .............. ..............
3) .............. ..............
RANGES I N WHI CH THE BASI S I S UNCHANGED:
OBJ COEFFI CI ENT RANGES
VARI ABLE CURRENT ALLOWABLE ALLOWABLE
COEF I NCREASE DECREASE
X1 .............. 1. 111111 30. 000000
X2 .............. .............. ..............
RI GHTHAND SI DE RANGES
ROW CURRENT ALLOWABLE ALLOWABLE
RHS I NCREASE DECREASE
2 .............. .............. ..............
3 .............. I NFI NI TY 5. 333333

62. Eer tiyatro oyunu reklamnn maliyeti $40bin ise problemin yeni en iyi zm ne olur?

63. Eer tiyatro oyunu reklamnn maliyeti $25bin ise problemin yeni en iyi zm ne olur?

64. Eer Dorian 13M yksek gelirli erkee ulamay hedeflerse problemin yeni en iyi zm ne olur?

65. Dorian yarma programlarna da reklam vermeyi planlamaktadr. Yarma programna verilen bir dakikalk
reklam ile 6 milyon yksek gelirli kadn ve 9 milyon yksek gelirli erkee ulaabilmektedir. Yarma
programna reklam verilmesinin mantkl olmas (zmde nerilebilmesi) iin maliyetinin ne kadar olmas
gerekir?

66. A iletmesi zel lambalar retmektedir. B iletmesine 2011 ylnn ilk drt aynda teslim etmeyi taahht
ettii miktar Tablo 1de verilmektedir. A iletmesi ayda en fazla 160 adet lamba retimi yapmaktadr ve
lambann tanesini 35 TLye retmektedir. C irketinden de tanesi 50TLye lamba satn alabilmektedir. A
irketinin aylk stokta tutma maliyeti lamba bana 5TLdir. A irketinin drt aylk retim plann oluturan
dorusal programlama modelini genel matematiksel ifadeler ( , ) kullanarak yaznz, modelinizde
kullandnz karar deikenleri, parametreler ve sabitleri ak olarak ifade ediniz.

Ay Ocak ubat Mart Nisan
Miktar 150 160 225 180

67. ABC firmas rnlerini, fabrikalarndan ana bayilerine ya dorudan ya da tek deposu zerinden
ulatrabilmektedir. Aadaki tabloda ilgili birim ulatrma maliyetleri ile haftalk kapasite ve talepler
verilmitir. Her iki fabrikasndan da depoya gnderim maliyeti rn bana 15TLdir. Firma, mterilerinin
taleplerini minimum maliyetle karlamak istemektedir. Buna uygun ulatrma modelini kurup balang
zmn Vogel yntemi ile bulunuz. Ulam simpleksi yntemi ile 1 iterasyon ilerleyiniz ve bulduunuz
zm yorumlaynz.

Birim tama maliyetleri

Bayi 1 Bayi 2 Kapasite
Fabrika 1 25 TL 30 TL 400
Fabrika

45 TL 23 TL 600
Depo 11 TL 14 TL -
Talep 160 700

68. Aadaki problemi ele alalm
, ,
1 2 3
1 2 3
1 2 3
1 2 3
1 2 3
??? 2
yle ki
3 2 2 15
3
4
0
Z x x x
x x x
x x x
x x x
x x x
= +
+
+ +
+

Gevek deikenlere
4 5
, x x ve
6
x isimlerini verdiimizde, aadaki optimal tablo elde edilmektedir.
3 4 5
2 3 4 5
3 5 6
1 3 4 5
(0) 2 18
(1) x 5 3 24
(2) 2 7
(3) 4 2 21
Z x x x
x x x
x x x
x x x x
+ + + =
+ + + =
+ + =
+ + + =

Bu durumda aadaki durumlar bamsz olarak inceleyiniz. En iyi zmn deiip deimediini ve
deiiyorsa yeni zmn ne olacan belirtiniz.
a) Yukardaki modelde ??? yerine ne yazlmaldr? (Problem en bykleme midir, en kkleme midir?)
Nedenini aklaynz.
b)
1 2 3
2 3 60 x x x + + eklinde yeni bir kst ekleyiniz.
c)
1
1 c = olarak deitiriniz.

69. XYZ firmas yeni 4 modeli piyasa srmek istedii iin otomobil montaj fabrikalarnda ciddi bir deiiklie
gitmeyi planlamaktadr. Her bir model sadece 1 fabrikada retilmelidir. Aadaki tabloda milyon TL
olarak her bir fabrikann yeni modeli retmek iin dntrlme maliyetleri verilmitir. - olarak
gsterilen hcreler o modelin o fabrikada retilemeyeceini gstermektedir. Minimum maliyetli plan
veren atamay yapnz.

Fabrika 1 Fabrika 2 Fabrika 3 Fabrika 4 Fabrika 5
Model1 18 26 - 31 -
Model2 - 50 22 - 30
Model3 40 29 52 39 -
Model4 - - 43 46 35

70. Bir faklte dekan gz dneminde alacak olan dersleri planlamaktadr. rencilerden gelen talepler
dorultusunda en az 30 lisans ve 20 yksek lisans dersinin almas gerektii ortaya kmtr. Faklte
ynetmeliine gre ise bir dnemde toplamda en az 60 ders almaldr. Bir lisans dersinin faklteye
ortalama maliyeti 2500TLdir ve yksek lisans iin bu maliyet ders bana 3000TL olmaktadr. Fakltenin
btesini enkklemek iin gz dneminde ka lisans ve yksek lisans dersi almas gerektiini verecek
DP modelini kurunuz. (Karar deikenleri, ama ve kstlar nelerdir? Gerekiyorsa iaret kstlarn
belirtiniz. Ltfen problemi zmeye almaynz.)

71. Bir irket nmzdeki be ayda mteri taleplerini karlamas gerekmektedir. Bu yzden i. ayn sonunda

adet rn teslim etmelidir ( = 1, ,5 iin

deerleri aadaki tabloda verilmitir). Herhangi bir ay

iinde 100 TLye retilen rn, sz konusu ayn talebini karlamak iin kullanlabilecei gibi, stokta
tutularak takip eden aylarn taleplerini karlamak iin de kullanlabilir. Ancak stokta tutulan her rn iin
aylk 5 TL stokta tutma maliyeti vardr. Birinci ayn banda 3 rn bulunmaktadr. irket i. ayda

adet,
i+1. ayda
+1
adet retiyorsa, retim hznn deimesinden dolay 40 |
+1

| TLlik bir maliyet daha

ortaya kmaktadr. Be aylk sre iin irketin toplam maliyetini enkkleyen, retim ve stokta tutma
miktarlarn veren dorusal programlama modelini oluturun. Be aylk srecin sonunda stokta kalan
malzemenin sat deerinin ya da stokta tutma maliyetinin olmadn farz edin. (Karar deikenleri, ama
ve kstlar nelerdir? Gerekiyorsa iaret kstlarn belirtiniz. Ltfen problemi zmeye almaynz.)
Aylar 1 2 3 4 5

15 17 19 11 7

72. Maks z = 100[67 (x
A
+ x
B
+ x
C
)]
yle ki; x
A
+ x
B
+ x
C
67
3x
A
40
10x
C
70
5x
D
60
(3x
A
+ 7x
B
+ 10x
C
+ 5x
D
)/5 50
x
A
+ x
B
+ x
C
= 1,5 x
D

x
A
, x
B
, x
C
0; x
D
urs (serbest deiken)
Yukarda verilen DP modelini;
a. Standart biime getiriniz.
b. Byk M yntemi ile zmek iin balang tablosunu oluturunuz.
c. Balang tablosunun en iyi olup olmadn kontrol ediniz. En iyi deil ise ilk iterasyon iin hangi temel
d deikenin temel, hangi temel deikenin temel d olacan belirleyiniz (ilk iterasyon ilemlerini
yapmaynz)

73. maks z = 3x
1
- 6x
2
+ x
3

yle ki; x
1
+ x
2
+ x
3
8
2x
1
- x
2
= 5
-x
1
+ 3x
2
+ 2x
3
7
x
1
, x
2
, x
3
0
Yukardaki DP modelinin 2-Aamal simpleks ile zmnde ilk aama sonucunda elde edilen tablo aada
verilmitir. Bu tabloya gre gerekliyse ikinci aamaya geerek problemi znz.
W x
1
x
2
x
3
e
1
a
1
a
2
s
3
ST
1 0 0 0 0 -1 -1 0 0
0 0 1 2/3 -2/3 2/3 -1/3 0 11/3
0 1 0 1/3 -1/3 1/3 1/3 0 13/3
0 0 0 1/3 5/3 -5/3 4/3 1 1/3

74. Transco, transistor reten bir firmadr. Transistor retimindeki en nemli sre transistorun temel
bileeni olan germanyumun frnda eritilmesidir. Eritme faaliyeti sonucunda farkl kalitelerde erimi
germanyum elde edilir.
Germanyumu eritmek iin iki yntem kullanlr; 1. yntemin transistor bana maliyeti 50TL iken 2.
yntemin transistor bana maliyeti 70TLdir. 1. ve 2. yntemlerin sonucunda elde edilen erimi
germanyumlarn kalitesi Tablo 1de grlmektedir. 1. derece dk kaliteyi, 4. derece mkemmel kaliteyi
gsterir. Germanyumun kalitesi retilen transistorun kalitesini gsterir.
Erimi germanyumun kalitesi yeniden stma ileminden geirilerek arttrlabilir. Bir transistor iin erimi
germanyumu yeniden stma ileminin maliyeti 25 TLdir. Yeniden stma ileminin sonular Tablo 2de
grlmektedir. Transco ayda en fazla 20.000 transistor retmek zere, gerekli olan germanyumu eritmek
ve yeniden stmak iin yeterli frn kapasitesine sahiptir. Transconun 4. derecede transistor iin aylk
talebi 1000, 3. derece iin 2000, 2. derece iin 3000 ve 1. derece iin 3000dir. Talepleri karlamak iin
retim maliyetini enkkleyen DP modelini genel halde (ve kullanarak) kurunuz.
Tablo 1. Eritme Sonucunda Elde Edilen Kalite Dereceleri (%)
Erimi Germanyumun
Kalite Derecesi
Eritme Yntemi
1.Yntem 2.Yntem
Hatal 30 20
1 30 20
2 20 25
3 15 20
4 5 15
Tablo 2. Yeniden Istma Sonucunda Elde Edilen Kalite Dereceleri (%)
Yeniden Istma
Sonucunda Elde
Edilen Kalite
Yeniden Istlan Germanyumun Kalite Derecesi
Hatal 1.Derece 2.Derece 3.Derece
Hatal 30 0 0 0
1 25 30 0 0
2 15 30 40 0
3 20 20 30 50
4 10 20 30 50

75. Aadaki DP modeli iin;
= 5
1
+ 3
2
2
3

;

1
+
2
+
3
4
2
1
+3
2

3
9

2
+
3
5

1
,
2
,
3
0

En iyi Tablo:
Z x
1
x
2
x
3
e
1
a
1
e
2
a
2
s
3
STD TD
1 -2,5 0 0 0 -M -1,25 1,25-M -0,75 7,5 Z = 7,5
-0,5 0 1 0 0 0,25 -0,25 0,75 1,5 x
3
= 1,5
0,5 1 0 0 0 -0,25 0,25 0,25 3,5 x
2
= 3,5
-1 0 0 1 -1 0 0 1 1 e
1
= 1

Lindo kts:

LP OPTI MUM FOUND AT STEP 3
OBJ ECTI VE FUNCTI ON VALUE
1) 7. 500000
VARI ABLE VALUE REDUCED COST
X1 0. 000000 A
X2 3. 500000 0. 000000
X3 B 0. 000000

ROW SLACK OR SURPLUS DUAL PRI CES
2) 1. 000000 0. 000000
3) 0. 000000 - 1. 250000
4) C D

NO. I TERATI ONS= 3
RANGES I N WHI CH THE BASI S I S UNCHANGED:
OBJ COEFFI CI ENT RANGES
VARI ABLE CURRENT ALLOWABLE ALLOWABLE
COEF I NCREASE DECREASE
X1 5. 000000 I NFI NI TY 2. 500000
X2 3. 000000 E F
X3 - 2. 000000 1. 000000 5. 000000

RI GHTHAND SI DE RANGES
ROW CURRENT ALLOWABLE ALLOWABLE
RHS I NCREASE DECREASE
2 4. 000000 1. 000000 I NFI NI TY
3 9. 000000 6. 000000 14. 000000
4 5. 000000 I NFI NI TY 1. 000000

Aadaki sorular en iyi tablo ve lindo ktsna gre cevaplaynz (Her k birbirinden bamszdr, verdiiniz
cevaplar aklaynz, hesaplamalar gsteriniz):
a) Lindo ktsndaki A, B, C,D deerlerini belirleyiniz.
b) Lindo ktsndaki E ve F deerlerini belirleyiniz.
c) x
3
n ama fonksiyonundaki katsays (mevcut -2) -1 olursa yeni Z ka olur?
d) kinci kstn sa taraf deeri (mevcut 9) 16 olursa yeni Z ka olur?
e) Tm kstlarn sa taraf deerleri b = [3; 10; 4,5]
T
olarak deitirilirse mevcut temel zm deiir mi?
Deimez ise yeni Z ka olur?

76. Aadaki dorusal programlama modelini grafik yntem ile znz. En iyi zmdeki ,
1
,
2
ve
3

deerlerini belirleyiniz. (pucu: Tmler Geveklik Teoreminden faydalannz)

= 6
1
+4
2
+20
3

;
2
1
+
2
+2
3
5

1
+
2
+10
3
1

1
,
2
,
3
0

77. Aadaki DP modeline gre aadaki sorular cevaplaynz.

= 2
1
+
2
+
3

;

1
+
3
1

2
+
3
2

1
+
2
3

1
,
2
,
3
0

a.
1
,
2
ve
3
temel deikenleri ile elde edilen temel zmn en iyi olduunu gsteriniz. En iyi zm
bulunuz.
b. Her kstn sa taraf deerinin negatif olmayan bir k sabiti ile arplmas sonucunda elde edilen yeni en
iyi sonucun, orijinal en iyi zmdeki tm temel deikenlerin deerlerinin k ile arplmasna eit
olduunu gsteriniz.
c. kinci kst sa taraf deeri iin en iyi temel zm deitirmeyecek deiim araln bulunuz.
d. Modele yeni bir karar deikeni (
4
) eklendiinde model aadaki hali almaktadr. Yeni en iyi zm ne
olur?

= 2
1
+
2
+
3
+ ,

1
+
3
+

1

2
+
3

1
+
2
3

1
,
2
,
3
,

0

pucu:
1 0 1
0 1 1
1 1 0

1
=
1
2

1
2

1
2
1
2

1
2

1
2
1
2

1
2

1
2


78. 1. Metal A.. tip alam kullanarak iki tip (A ve B) rn retmektedir. Alamlar farkl oranlarda kalay,
inko ve kurun iermektedir (yzdeler aadaki tabloda verilmitir). A rnnde en fazla %50 kalay ve
en az %30 kurun olmaldr. B rnn ise %35 orannda inko iermelidir.
1. Alam 2. Alam 3. Alam
Kalay yzdesi 60 25 45
inko yzdesi 10 15 45
Kurun yzdesi 30 60 10
Maliyet (TL/kg.) 22 20 25
Firma alamlar tabloda verilen fiyatlara temin edebilmektedir. Her alamdan aylk en fazla 400 kg. temin
edilebilir. Metal A..nin A ve B rnleri iin aylk talepleri 700er kg.dr. Firma bu talepleri karlayamazsa A
rn iin 30TL/kg.; B rn iin ise 35TL/kg. ceza deyecektir.
Firmann toplam maliyetlerini (alam satn alma ve talepleri karlayamama) en kkleyecek DP modelini
kurunuz.

79. Bir mzayede irketi drt deerli resmi satmak iin drt mteriden teklif almtr. Mterilerin teklifi
tabloda verilmitir. Mteri 1, iki resim almak istemektedir. Dierleri ise en fazla bir resim alacaktr.
Teklifler (1.000TL)
Mteri 1. Resim 2. Resim 3. Resim 4. Resim
1 8 11 - -
2 9 13 12 7
3 9 - 11 -
4 - - 12 9
a) Mzayede irketinin gelirlerini en byklemek iin hangi resmi hangi mteriye satmas gerektiini
bulmak zere atama tablosunu oluturunuz.
b) (a) kknda oluturduunuz atama problemini Macar yntemi ile znz.

80. Aadaki DP problemi verilsin:
Min Z = 2x
1
+ 3x
2
+ 2x
3
,
yle ki;
x
1
+ 4x
2
+ 2x
3
8
3x
1
+ 2x
2
6
x
1
, x
2
, x
3
0
e
1
ve e
2
kstlar iin gevek deikenler; a
1
ve a
2
ise kstlar iin yapay deikenlerdir.
Problem Byk M yntemi ile zmek iin maksimizasyon problemine dntrlm ve gerekli ilemler
yaplarak aadaki balang tablosu elde edilmitir:
Z x
1
x
2
x
3
e
1
a
1
e
2
a
2
ST TD
-1 -4M+2 -6M+3 -2M+2 M 0 M 0 -14M -z = -14M
0 1 4 2 -1 1 0 0 8 a
1
= 8
0 3 2 0 0 0 -1 1 6 a
2
= 6
Yukardaki tabloya Simpleks algoritmas uygulandnda aadaki en iyi tablo elde edilmitir.
Z x
1
x
2
x
3
e
1
a
1
e
2
a
2
ST TD
-1 M-0,5 M-0,5 -z =
0 0,3 -0,1 x
2
=
0 -0,2 0,4 x
1
=
Yukardaki tabloya gre dzeltilmi simpleks yntemindeki formlleri kullanarak boluklar doldurunuz.
Yaptnz ilemleri gsteriniz. (Klasik simpleksle yaplan zmler kabul edilmeyecektir)

81. Aada verilen ulatrma probleminin zmnde temel deikenler
11
,
12
,
23
,
31
,
33
,
43
ve
44
olarak
bulunmutur.
1 2 3 4 Arz
1
9 7 12 8
18
2
15 12 12 15
4
3
8 9 6 12
6
4
14 12 11 12
12
Talep 6 14 15 5

a. Bu zm temel bir zm mdr?
b. Bu zmn en iyi zm olduunu gsteriniz.
c. Verilen ulatrma probleminin dorusal programlama modelini ve dualini yaznz.
d. Dual problemin en iyi zm nedir?
e.
43
n deeri 11den 13e karsa, mevcut zm hl en iyi zm mdr? Deilse en iyi zm
bulunuz.
f. Eer 2nin arz ve 4n talebi 2er birim artarsa en iyi zm ne olur?