CORPUS THOMISTICUM

Adami de Buckfeld
Commentarium in De somniis
Lectio 1
!!"!#$ Adam de Buckfeld% In De somniis% l& 1
Determinato de somno% in 'ac (arte determinare intendit
de (assione e)us% *uae est somnium& +t di,iditur in duas
'aec (ars- scilicet in (rooemialem% et e.ecuti,am% i/i%
(alam autem et cetera& +t ista in duas& In (rima ostendit
cu)us (er se (assio sit& In secunda determinat de *uidditate
somnii& Secunda i/i% *uid autem& Prima in duas& Primo
ostendit cu)us (er se non est (assio somnium& In secunda
cu)us (er se (assio sit% i/i% sed *uatenus et cetera& Prima in
duas& Primo dicit *uod somnium non est (er se (assio
sensus nec intellectus& Secundo ostendit *uod nec est sine
illis% i/i% am(lius autem et cetera& Prima in duas& Primo
ostendit *uod somnium non est (assio sensus& +t in
secunda ostendit% *uod non est (assio intellectus% i/i% sed
ne*ue in o(inione& Illa (ars in *ua ostendit% *uod somnium
non est sine illis% di,iditur in duas& Primo ostendit *uod
somnium est (assio sensiti,ae& In secunda ostendit *uod
est (assio ('antasiae0 i/i% *uoniam ,ero de ('antasia& In
s(eciali er1o sic (rocedit% dicens *uod (rimo
determinandum est cu)us (artis animae somnium (assio sit%
utrum sensiti,ae ,el intellecti,ae- *uia solum 'is duo/us
co1noscimus *uic*uid co1noscimus& Deinde cum dicit si
ita*ue (rose*uitur& +t (rimo ostendit *uod somnium non est
(assio sensus% sic& In somno non o(eratur sensus% nec
sensus somnium (erci(it0 i1itur non est (assio sensus&
Hu)us rationis (rimo (onit declarationem medii% dicens%
*uod cum actus cu)usli/et sensus fat circa sensi/ile
commune et (ro(rium% et ne*ue illa sensi/ilia% ne*ue ista
(ossunt a((re'endere (er somnium% tunc mani2estum est
*uod in somnio non o(eratur sensus& Deinde cum dicit at
,ero (ro/at *uod non est (er se (assio intellectus% sic0 *uia
non solum a((re'endimus in somniando intelli1i/ile% sed
etiam sensi/ile0 er1o non est somnium (er se (assio
intellectus& +t tunc (onit medium in s(eciali e.em(lo0 et
declarat dicens% *uod non solum a((re'endimus 'u)usmodi
intelli1i/ilia 'ominem et e*uum in somno% sed etiam
'u)usmodi al/um et ni1rum% de *ui/us non (otest
intellectus )udicare ne*ue ,ere ne*ue 2alse sine sensu& Sed
de 'is )udicium 2acit anima in somnio& Similiter etiam
a((re'endit% *uoniam ali*uis est 'omo% et *uod al/us&
Deinde cum dicit am(lius (raeter ostendit *uod somnium
non ft omnino sine intellectu% sic& In somnio intelli1itur
ali*uid (raeter somnium *uod no/is a((aret- sicut a((aret
in ,i1ilando% *uod cum nos sentimus ali*uid% immediate
(ost illud ali*uid intelli1imus- er1o somnium non ft sine
intellectu& Hu)us rationis solum (onit medium% et tunc
secundo ostendit i(sum% dicens% *uod mani2este a((are/it
somnium esse ali*uid aliud intelli1ere ('antasmati/us si/i
a((arenti/us% si sur1ens a somnio reducit ad memoriam
,i1ilans *uae somnia,it& Multi enim ,ident 'u)usmodi
somnia% in *ui/us o(eratur intellectus- sicut *ui dis(onunt
et )udicant *uid (otest se*ui e. 'is *uae a((arent in
somnio& Ponunt enim ali*uid aliud illi ante oculos suos in
loco ('antasmatum a((arentium% et aliud con,eniens% *uod
intendit (rose*ui et 2u1ere& +t 'oc dicit i/i% ,ide/itur autem&
Secundo concludit *uod non omne% de *uo ft )udicium in
somno% est somnium0 et *uod contin1it intelli1ere in somno
ea% *uae sola o(inione (erci(i (ossunt& +t 'oc dicit% i/i%
*uare mani2estum et cetera& Deinde cum dicit (alam autem
(ro/at *uod somnium non ft sine sensu% sic& +adem est
dece(tio% *uae ft in ,i1ilando circa sensi/ilia% et *uae ft
circa sensi/ilia in dormiendo% et eodem modo0 sed talis
dece(tio non accidit nisi mediante sensu- er1o non ft
somnium nisi mediante sensu& Hu)us rationis (rimo (onit
ma)orem% et 'oc i/i% (alam autem& Secundo conclusionem
cum dicit% sed si,e idem& +t addit conclusionem *uod non
est% si,e ,irtus sensiti,a sit eadem cum ('antasmate% si,e
non& +t 'oc dicit% *uia mani2estum est somnium esse
,irtutis ('antasticae (assionem& Tertio (onit minorem% i/i%
in somno autem et cetera& +t% *uia ali*uis diceret *uod
sensus non errat circa (ro(rium o/)ectum0 minor 2alsa est-
et ideo addit dicens% *uod licet ,isus et auditus ,era sint
circa (ro(rium o/)ectum% non tamen ,era sunt circa omne
illud de *uo )udicatur& Possunt enim errare circa sensi/ile
commune et (er accidens0 et 'oc est ,identis ,ere& Deinde
(ro/at *uod somnium non ft sine sensu et intellectu
con)unctim sic& Sensus et intellectus eodem modo (atiuntur
a somniis in dormiendo% *uomodo (atiuntur in ,i1ilando0
er1o somnium non ft sine intellectu et sensu& Hu)us rationis
non (onit conclusionem% sed solum (onit (rimam (artem
medii cum declaratione% dicens *uod in somnio non ft
sensus sim(liciter% sed ali*ua (assio tantum% cum sit in
sensu *uoli/et% *uod *uili/et sensus eamdem (assionem
reci(it in dormiendo% *uam reci(it in ,i1ilando% sed non
eodem modo (enitus0 et 'oc est in somno& +t tunc (ro/at
secundam (artem dicens% *uod sicut in ,i1ilando intellectus
ali*uando dicit esse 2alsum% *uod sensus dicit esse ,erum0
ali*uando se*uitur sensum dicens% cum sentiat eodem
modo0 et 'oc% i/i% et *uando*ue *uidem& +t nota *uod
acci(it 'ic o(inionem (ro intellectu& Deinde (ro/at
conclusionem0 dicit enim somnium non esse (assionem
intellectus% ne*ue sensus0 *uia non ft sensus sim(liciter in
dormiendo- et 'oc% i/i% *uod *uidem& Deinde cum dicit sed
*ualiter in 'ac (arte ostendit cu)us (er se (assio sit
somnium& +t (rimo dat intentionem& Secundo (rose*uitur&
Primo ostendit *uod est (er se (assio (artis sensiti,ae% sic&
Circa idem sunt somnus et somnium0 sed somnus est (er se
(assio (artis sensiti,ae0 er1o et somnium& Primo (onit
conclusionem% i/i% (onatur er1o& Secundo minorem% i/i% si
*uidem et somnus& Tertio ma)orem% i/i% non enim& +t nota
*uod non est si/i contrarius- *uia (rius% *uando (ro/a,it
*uod somnium non est (assio sensus% acci(it sensum (ro
sensu secundum actum% *ui actus in somno li1atur- 'ic
autem (ro/at *uod somnium est (assio sensiti,ae (artis
animae% *uae non solum com(aratur sensui% sed
ima1inationi& +t ideo conse*uenter ostendit *uod somnium
est (assio sensiti,ae% in*uantum ('antasmatis est% sic&
+adem ,irtus secundum su/stantiam est sensus et
('antasmatum- sed di3erunt secundum esse& Sed somnium
est *uoddam ('antasma% er1o somnium est (assio
sensiti,ae in*uantum ('antasma est& Hu)us rationis (onit
ma)orem% et 'oc% i/i% *uoniam ,ero de ('antasia& Deinde
ostendit eam (er defnitionem ('antasiae& Secundo (onit
minorem cum sua declaratione% et 'oc i/i% somnium ,ero&
Tertio conclusionem% et 'oc i/i% mani2estum *uidem et
cetera&
Lectio "
!!"!!$ Adam de Buckfeld% In De somniis% l& "
Ostenso cu)us (artis animae somnium (er se (assio sit% 'ic
determinat *uidditatem e)us cum aliis (ro(rietati/us& +t
di,iditur in duas (artes& In (rima determinat de somnio *uid
sit% et *uomodo ft& In secunda determinat de di,isione
somnii% i/i% de defnitione ,ero et cetera& Prima (ars
di,iditur in duas& In (rima determinat de somnio a/solute&
In secunda de somnio in com(aratione ad nos% i/i% )am ,ero
*ui/usdam accidunt et cetera& Prima in duas& Primo dat
intentionem& Secundo (rose*uitur i/i% sensiti,o enim& +t ista
in duas% *uia somnium est a((aritio simulacrorum in
somno& In (rima determinat omnes a((aritiones
simulacrorum& In secunda concludit cu)us a((aritio
simulacri 2acit somnium& Secunda i/i% si ('antasma& Prima
in duas& Primo determinat de modo a((aritionis simulacri
sensi/ilis& In secunda determinat modum a((aritionis
simulacri intelli1i/ilis& +t% *uia omne simulacrum sensi/ile
a((aret sim(liciter ,i1ilando et sim(liciter dormiendo% et
lan1uedinem% dormiendo et ,i1ilando% ideo determinat
motus simulacrorum in 'is% (ost in secunda modos
simulacrorum a((arentium in lan1uedine ,i1ilando et
dormiendo% i/i% e. 'is et cetera& Prima in duas& Primo
ostendit *uod simulacra a((arent in ,i1ilando in a/sentia
sensi/ilium& Secundo determinat *uod 'u)usmodi a((aritio
est dece(ti,a ali*uando% i/i% ad 'oc autem et cetera& Prima
in duas- in (rinci(alem et incidentalem% i/i% *uoniam ,ero et
cetera& Prima in duas& Primo ostendit suum intentum (er
rationes sum(tas a simili& Secundo (er si1na% i/i% (alam
autem& Prima in duas% (enes duo si1na& Secundum i/i%
similiter autem et cetera& Secunda in duas& Primo (ro/at
illud (er si1na in ,isu& Secundo (er si1na in aliis sensi/us%
i/i% funt autem& Prima in *uatuor (artes secundum *uatuor
si1na& Secunda i/i% a/ 'is et cetera& In s(eciali sic (rocedit&
Primo dat intentionem% et (atet& Secundo (rose*uitur
(ro/ans (rimo 'anc conclusionem% *uod simulacra sensiti,a
non solum a1unt in sensum et mo,ent i(sum in (raesentia
sensi/ilium% sed etiam in eorum a/sentia& Deinde cum dicit
similis enim (ro/at 'oc (er duo si1na& Primum tale est&
Sicut in motu (ro)ectorum% (ro)iciente *uiescente% i(sum
(ro)ectum ni'ilominus mo,etur0 nam (rimum mo,ens
mo,et aerem si/i continuum cum i(so (ro)ecto% et i(se aer
motus mo,et alium aerem si/i continuum% et sic successi,e
*uaeli/et (ars aeris mo,et aliam% donec cesset totus
motus% et non solum accidit 'oc in aere- sed in a*ua et in
aliis 'umidis& +t eo modo *uiescente sensi/ili e.tra ,el
a/sente% *uod est (rimum mo,ens in sensu0 ni'ilominus
manet motus in sensu% mediante simulacro derelicto& Hu)us
rationis (rimo (onit conclusionem% et (ost medium&
Secundo i/i similiter autem (onit secundum si1num simile%
sicut est in alteratione% *uod (rimum alterans alterat si/i
(ro.imum% et illud si/i (ro.imum% et sic successi,e us*ue
ad ultimum alterationis% *uod est (rinci(ium *uietis0 *uia in
i(so (rimo defcit ,irtus (rimi mo,entis& +t% cum sensus sit
*uaedam alteratio% sic erit in sensu% unde (assio ft in
or1ano sentiendi& +t 'oc in (ro2undo% *uando est 2ortis et
de/ilis& Primo (onit medium& Secundo conclusionem&
Deinde cum dicit (alam autem ostendit idem (er si1na in
,isu0 scilicet *uando ali*uis ,idet ali*uod lucidum e.cellens%
si trans2erat ,isum ad res ali*uas alias% ni'il ,ide/it (ro(ter
motum i(sius simulacri detenti in ,isu% *ui e.(ellit aerem
si/i (ro.imum0 et sic successi,e us*ue ad ultimum
1enerationis% *uod est (rimum (rinci(ium *uietis0 *uia in
i(so defcit (rimo ,irtus (rimi mo,entis& Cum i1itur sit
sensus *uaedam alteratio% sic erit in sensu% scilicet *uod
*uiescente sensi/ili (rimo moto% ad'uc ft motus in sensu0
unde (assio ft in or1anis sentiendi et motus simulacri in
sensu e.(ellunt motus minores0 et 'oc est si1num *uod
simulacra manent in sensu in a/sentia sensi/ilium& Secundo
i/i etsi ad unum (onit secundum si1num& +t est% si ali*uis
,ideat diu ali*uem colorem ,e'ementer immutantem% ut
al/um aut caeruleum% deinde trans2erat ,isum ad alios
colores% omnes a((are/unt esse talis coloris% *ualis erat is%
*ui (rius ,ide/atur& +t 'oc non est nisi (ro(ter simulacrum
(rimi coloris mo,ens i(sum& Tertio i/i etsi ad solem (onit
tertium si1num& +t est *uod% si ali*uis ,idet ali*uid lucidum%
ut solem% et su/ito claudat oculos% non a,ertendo ,isum%
sed o/ser,ando illud directe% (rimo a((are/it ei color rei
s(lendidae% deinde muta/itur in medios colores successi,e
donec ,eniat ad ni1rum% et omnino e,anescat& +t 'oc non
contin1it nisi (ro(ter simulacra s(lendidi derelicti in ,isu&
4uarto i/i et a/ 'is (ro/at (er *uartum si1num& +t est%
*uod si *uis% ,elocissime 5uens% ut 5umen% res(iciat0 et
deinde trans2erat ,isum ad res *uiescentes% omnes
a((are/unt mo,eri& +t 'oc non contin1it nisi (ro(ter
simulacrum motus manens in sensu& 4uare 'aec omnia
sunt si1na *uod simulacra manent in sensu in a/sentia
sensi/ilium- et 'oc dicit% i/i et a/ 'is& Deinde cum dicit funt
autem ostendit idem (er si1na in omni/us sensi/us% dicens
*uod a/ e.cellenti/us sensi/ili/us corrum(untur sensus
omnes& +.cellentes enim odores non odorantur& +t 'oc non
contin1it nisi (ro(ter im(ressionem simulacrorum talium
sensi/ilium 2actorum in sensu% *uae non cessant a1ere in
sensum donec corrum(ant i(sum et cetera&
Lectio 6
!!"!7$ Adam de Buckfeld% In De somniis% l& 6
Haec est (ars incidentalis% in *ua remo,et duas
du/itationes0 et di,iditur in duas& In (rima remo,et eas& In
secunda% *uia 2ecit di1ressionem a (ro(osito% redit ad aliud
i/i% ad eam ,ero& Prima in duas& Primo remo,et (rimam
du/itationem& Secundo secundam% i/i% de *uo eadem& +t
ista in duas& Primo reddit causam e. (arte oculorum& In
secunda e. (arte s(eculi% i/i% *uemadmodum et cetera& +t
ista in duas& Primo (onit causam& Secundo confrmat eam
(er simile% i/i% attestantur autem& Prima in duas& Primo (onit
causam& Secundo in2ert conclusionem su(er utram*ue
du/itationem% et tunc se*uitur illa (ars ad'uc autem% in *ua
ostendit *uod a((aritio 'u)usmodi simulacrorum est
similatio& +t di,iditur in duas& Primo ostendit *uando
deci(iunt% *uando non& Secundo reddit causam utrius*ue%
i/i% causa ,ero& +t ista in duas& Primo reddit causam% *uare
anima non deci(itur (er simulacra 'u)usmodi& Secundo
reddit causam *uare deci(itur% i/i% necesse autem et cetera&
In s(eciali sic (rocedit& 4uia e. dictis crederet ali*uis% *uod%
si sensus retinet simulacrum rei sensi/ilis% ideo si con,ertat
se ad aliud sensi/ile% non de 2acili reci(iet simulacra i(sius%
crederet etiam *uod sensus non a1it% sed solum (atitur%
ideo remo,et 'ic utrum*ue& +t (rimo (rimum% dicens% *uod
sensus s(ecies sensi/ilium di3erentium cito reci(it% ut
,idetur in s(eculo% *uod non o/stante simulacro (rius
rece(to% statim reci(it simulacrum alterius o/)ecti- et 'oc
est ,erum si ali*uod sensi/ile non 2uerit e.cellens- tunc
enim im(edit rece(tionem minoris& +t ideo dicit modicas&
Secundo i/i de *uo uti*ue remo,et secundum *uod ft (er
si1num in s(eculo& +t est *uod similiter ali*uis (osset su(er
'oc ad)u,ari *uod ,isus non solum (atitur ali*uid% sed
ali*uo modo a1it& Deinde cum dicit in s(eculis ostendit 'oc
si1num sic& Si mulier (atiens menstruum ins(iciat
s(eculum% a((are/it nu/es san1uinea in su(erfcie s(eculi0
et% si no,um sit s(eculum% non (otest illa macula a/ster1i
2aciliter0 et si ,etus% 2aciliter- 'oc autem est% *uoniam ,isus
non solum (atitur a/ aere de2erente s(eciem ,isi/ilem% sed
a1it in aerem% et mo,et i(sum% sicut alia s(lendida& Deinde
cum dicit oculi *uidem dat causam 'u)us si1ni& +t (rimo a
(arte oculorum% dicens% *uod cum menstruo a8citur
*uaeli/et (ars mulieris% et ma.ime in oculo0 *uia (leni sunt
,enarum% in *ui/us a/undat 2er,or san1uineus in tem(ore
menstrui% *ui tur/at dis(ositionem mulieris% et infcit totum
oculum0 *uia eadem est natura seminis et menstrui& Unde
sicut semen 1eneratur e. su(er5uitate ultimi di1esti% sic et
menstruum- et ita est in mulieris oculo% et oculus in2ectus
mo,et aerem si/i conti1uum% et ille alium successi,e% us*ue
ad aerem conti1uum s(eculo0 *ui aer est in2ectus cum simili
(assione% *ua infcitur oculus0 et sic infcit su(erfciem
s(eculi& Secundo i/i *uemadmodum enim dat causam a
(arte s(eculi- et est munditia% (uritas et (lanities& Haec
enim est natura mundi% *uod ,alde cito in*uinatur0 et
secundum *uod reci(it cito minimas coin*uinationes ut
a((aret in ,esti/us (retiosis% sic (alam est *uod u/ili/et
reci(it *uantitatem im(ressionis0 sicut aes (ro(ter (lanitiem
sui u/icum*ue sonat (ro(ter (ar,um tactum& +odem modo
intelli1endum est acumen aeris conti1uari ad s(eculum (er
*uemdam tactum& I(sum autem s(eculum est tersum et
(olitum et mundum& Unde (ro(ter sui munditiam
mani2estat sui im(ressionem rece(tam a/ aere (ro(ter sui
(uritatem0 in no,is s(eculis ser(it in (ro2undum (ro(ter
(lanitiem% undi*ue in s(eculo reci(itur& Sed in ,eteri/us
(ro(ter de2ectum (uritatis% (arum manet 'u)usmodi
im(ressio0 eo *uod non su/intrat s(eculum% sed in
su(erfcie solum0 et ita non infcit s(eculum in*uantum
,idens% sed in*uantum in*uinatum ,el incom(le.ionatum%
ut in /asilisco- et ideo se*uitur *uod ,isus in*uantum sentit%
ali*uid a1at& +t% *uia ,idens% radios emittit% 'u)usmodi
in2ectio est naturalis in*uinatio% ut (atet& Deinde concludit
(rinci(alem conclusionem& +t (rimo (artem (rimam& +t 'oc
i/i% *uoniam *uidem& Secundo secundam% cum dicit
attestantur autem confrmat causam% *uam (osuit% (er
simile a (arte s(eculi- dicens% *uod s(eculum distans a/
oculo (otest infci a/ i(so mediante aere0 sicut e,enit in
,ino in ,ase aeneo% *uod cito reci(it cor(orum in eo
e.istentium sa(ores mediante aere0 et etiam cor(orum
(ro.imorum% si cum eis misceantur& +t e. 'is (atet *uod
emissio radiorum talem in2ectionem 2acit s(eculo& +t% *uia
2ecit di1ressionem% redit ad (ro(ositum% et re(etit (rius
(ro/ata% scilicet *uod simulacra manent in sensu in
a/sentia sensi/ilium& Deinde cum dicit ad'uc autem%
ostendit% *uod a((aritio in sensu dece(tio est- dicens *uod
sensus deci(itur (er simulacra ei a((arentia0 et a((aret%
*uod ,ideat 'ostes- et similiter a((aret amanti% *uod ,ideat
*uem dili1it- et *uanto ,e'ementior 2uerit (assio% tanto
minor est similitudo& Unde 2e/ricitantes credunt se ,idere
animalia& +t ali*uando in 'u)usmodi (assioni/us non est
,e'emens (assio% et di3erunt talia simulacra a((arentia% et
dicit esse 2alsum *uod a((aret& Deinde cum dicit causa ,ero
dat causam *uare anima non deci(itur- et dicit tandem
*uod non est eadem ,irtus )udicandi intra% et a((re'endens
('antasmata e.tra& +t ideo )udicium est contrarium illi *uod
a((aret0 sicut sol a((aret ,isui /i(edalis% tamen ratio
)udicat i(sum esse multo ma)orem0 et aliis (ro(ter
(ar,itatem a((aret unum esse duo% et tamen ratio )udicat
illud esse unum& Deinde cum dicit mentiendi autem dat
causam *uare sensus deci(itur- et est% *uia non solum
a((aret s(ecies rei sensi/ilis% sicut simulacra rei motae
mo,ent% sed etiam cum sensus i(se mo,etur% u/i mo,eatur
eodem modo *uo mo,etur a sensi/ili& Unde moto oculo in
na,i omnia *uiescentia ,identur mo,eri& +t sic intelli1itur
*uod s(ecies rei dilectae% manens in sensu amantis%
(ro(terea 2ortiter amantis sensum mo,et& +t similiter
(ro(ter (ar,am similitudinem a((aret% et similiter de aliis
(assioni/us&
Lectio 9
!!"7:$ Adam de Buckfeld% In De somniis% l& 9
Su(erius determina,it a((aritionem simulacrorum in
sim(liciter ,i1ilando- in 'ac (arte determinat in sim(liciter
dormiendo& +t 'aec (ars in duas& Primo ostendit *uod
simulacra ma1is a((arent in dormiendo *uam in ,i1ilando&
In secunda determinat modos et di3erentias 'u)usmodi
a((aritionis% i/i% o(ortet autem et cetera& Prima in duas&
Primo ostendit duos modos )udiciorum& Secundo ostendit
*uando contin1it unum )udicium% et *uando aliud% i/i%
*uemadmodum er1o et cetera& Prima in duas& In (rima
(onit duos modos )udiciorum& In secunda confrmat eos (er
simile% i/i% *uemadmodum ,ero di.imus& Prima in duas%
(enes duos modos& +t secunda i/i% *uomodo autem et
cetera& In s(eciali er1o sic (rocedit& Primo re(etit
(raedeterminata% et (onit conclusionem dicens% *uod e.
dictis est mani2estum% *uod non solum mo,ent simulacra in
,i1ilando% sed a((arent in dormiendo0 et 'oc tam a/ e.tra
,enientium *uam intrinsecus manentium% sed etiam
mo,ent simulacra in somno ma1is% et tunc a((arent ma1is
*uam ,i1ilando& +t tunc ostendit 'anc conclusionem sic& In
die re(ellitur motus simulacrorum (ro(ter motus ma)ores et
e.cellentiores dum o(erantur sensus tam e.teriores *uam
interiores% nec o(eratur intellectus% sicut minor lu. non
a((aret )u.ta ma1nam& Sed in somno *uiescunt ma)ores
motus% eo *uod sensus est tunc im(otens (ro(ter
re5u.ionem caloris naturalis sensum ministrantis a/
e.teriori/us sensi/ili/us ad (rimum sensiti,um- et tunc
dormiendo simulacra mo,ent i(sum% et ita a((aret de aliis
moti/us& +t nota% *uod motus simulacri intus% minor est
*uam motus simulacri a/ e.tra% *uia omnis motus a ,irtute
sensiti,a est (er sensi/ile o/)ectum- et ideo *uanto motus
(ro(in*uior est sensi/ili% etiam tanto 2ortior est& Deinde cum
dicit o(ortet autem ostendit *uomodo a((arent 'u)usmodi
simulacra in somno- dicens% *uod sicut in 5umini/us funt
*uaedam ima1ines% *uae si non im(ediantur rectae sunt% si
autem re(ercutiantur ad ali*uod o/staculum% si,e ad alium
2ortiorem motum% dissol,untur% et transmutantur in alias
f1uras- eodem modo simulacra in somnis 2eruntur a
(ro(riis or1anis sentiendi ad sensum communem% ,el
inte1ra manentia% et su/ eisdem f1uris& Sed ,el ali*uando
im(ediuntur et dissol,untur in alias f1uras% si ad motus
ma)ores re(ercutiantur& +t tunc in2ert e. 'oc *uod scilicet
statim 2acto somno (er nutrimentum% non funt somnia& ;ec
etiam (ueris a((arent somnia (ro(ter ,e'ementem motum
simulacrorum& +t 'oc est *uod dicit% i/i% (ost nutrimentum&
Deinde cum dicit ut *uemadmodum com(let intentionem
suam% dicens% *uod sicut a*ua% si 2uerit ,e'ementer mota%
nullum a((aret idolum in i(sa% sed si (arum mo,eatur%
a((aret idolum distortum et alterius f1urae *uam esse
de/et% sed omnino sedata tunc a((arent idola recta et
mani2esta% sic in dormiendo% *uando ,e'emens est motus
intrinsecus e. nutrimento% ,el a (assione ali*ua% e.tin1uitur
motus simulacrorum% et non a((arent omnino& Cum autem
iste motus sedatus est% non tamen omnino a((arent
simulacra% sed distorta% et tunc funt somnia monstruosa et
mala% ut in melanc'olicis et 2e/ricitanti/us& Cum autem
motus totaliter est sedatus% tunc tales e,a(orationes 2aciunt
interius% et currunt motus simulacrorum sedato omnino tali
intrinseco% sicut in sanis (ro(ter discretionem san1uinis (uri
a/ im(uro a((arent simulacra recta% eo *uod im(editur
motus i(sorum et ideo 2aciunt somnia recta& +t 'oc i/i% ut
*uemadmodum in 'umido& Deinde cum dicit et a((arere
determinat duos modos )udiciorum 'u)us a((aritionis&
Primus est *uod ali*uis ali*uando detinetur a simulacro
a((arente et se*uitur i(sum% et )udicat esse sicut a((aret&
Primo dicit *uod 'u)usmodi simulacra 2aciunt ali*ua
a((arere et )udicare (rout a((aret% et *uia a ,isu (rimo
s(ecies ,isi/ilis% a/ auditu s(ecies audi/ilis% et sic de aliis&
+t *uia iste modus (rocedit a sensi/us (ro(riis% ideo
a((aret animae *uod ,ideat et audiat% et deci(itur% sicut in
,i1ilando ,isus et tactus deci(itur& +t 'oc i/i% et a((aret et
cetera& Secundus modus est% *uando ,irtus su(erior% si,e
ratio% non detinetur a ('antasmate% sed mo,etur motu
(ro(rio% tunc contradicit motui simulacri% et )udicat aliter
esse *uam a((aret& Tamen nisi ,irtus illa contradicat%
sem(er )udicat anima esse sicut a((aret& +t 'oc i/i% omnino
autem et cetera& Deinde cum dicit *uemadmodum ,ero
confrmat *uod di.erat su(ra% scilicet *uod sint duo modi
)udiciorum 'u)us a((aritionis simulacrorum& +t ista (ars
di,iditur in duas& Primo confrmat illos modos (er simile&
Secundo com(let intentum% i/i% e)us ,ero et cetera& Prima in
duas& Primo (onit similitudinem& Secundo confrmat% i/i%
*uemadmodum in nu/i/us& Confrmat duos modos
)udiciorum (er simile tale& Sicut ,i1ilando% *uando *uis
(erci(iens sensu )udicat sicut sensui a((aret% et tunc
deci(itur% eodem modo in dormiendo% anima (erci(it esse
secundum *uod a((aret& ;on )udicat tamen secundum
*uod a((aret ali*uando% *uando non (erci(it illud esse (er
somnium& +t tunc deci(itur credens esse ,erum *uod
a((aret% du(liciter& Primo sicut dictum est (er somnum%
*uia (ro(ter di,ersas (assiones deci(iuntur in ,i1ilando%
*uia mo,entur or1ana sentiendi a simulacris in eis
e.istenti/us% et (ro(ter di,ersa accidentia circa sensum
sicut (ro(ter di,ersas (assiones% ut amor% timor% etc&- e)us
enim *uod 'a/et modicam similitudinem ad *uod timetur et
amatur a((aret similitudo0 ita deci(itur anima in dormiendo
(ro(ter somnium& Deinde cum dicit cum enim mani2estat
similitudinem 'anc% dicens% *uod in dormiendo descendit
multus san1uis ad (rimum sensiti,um% et simulacra similiter
in i(sis (ro(riis or1anis descendunt ad (rimum sensiti,um%
et mo,ent i(sum0 alia *uidem mo,ent in actu% sicut illa%
*uae (ro.ima sunt% alia autem mo,ent solum in (otentia%
*uae non de,enerunt ad (rimum sensiti,um- sed in (rimo
sensiti,o motus 2actus e. san1uine descendente ad i(sum
minuit motus simulacrorum et im(edit i(sos& Sed *uando
san1uis nondum di1estus est% 'ic et (artes san1uinis di1esti
se 'a/ent adin,icem sicut a*ua% in *ua resolutum est sal& +t
ita durante motu san1uinis solum est simulacrum i(sius
sensi/ilis in i(so sensiti,o in (otentia& Remoto ,ero illo motu
(ost di1estionem *uod (ro'i/e/at motum simulacrorum%
)am funt in actu% et mo,etur (rimum sensiti,um (ost
san1uinis resolutionem in (artes e.i1uas% sicut in ,i1ilando%
sicut simulacrum mo,et or1anum sentiendi (articulare& +t
'oc i/i% cum enim dormit& Deinde cum dicit *uemadmodum
in ostendit *uomodo est ista similitudo- dicens% *uod sicut
as(icienti in nu/i/us in ,i1ilando a((arent similationes
'ominum et aliorum *uae cito (ermutantur a f1ura in
f1uram *uando mo,etur successi,e (ost aliam- eodem
modo est de simulacris *uod *uodli/et a((aret (ost aliud%
et unum in aliud cito (ermutatur& +t 'oc i/i% *uemadmodum
in nu/i/us et cetera& Deinde cum dicit 'orum autem
com(let intentum% dicens% *uod a/undante san1uine
im(edit motus simulacrorum% et simulacro mediante
secundum actum% ali*uando contin1it animam )udicare
secundum ,eritatem *uod est simulacrum rei% et non res
i(sa- sicut in ,i1ilando ali*uis sentit similitudinem Corisci
non Coriscum% )udicat secundum similitudinem e)us0 *uia
sicut rem )udicat ali*uando de eo *uod a((aret sensu
,i1ilando% sic )udicat dormiendo% *uia non deci(itur a
san1uine% *uia dece(tus (otest errare )udicare- sicut ,irtus
)udicati,a% *uando non sentit rem ,ere% sed solum mo,etur
a simulacris rei% credit esse ,erum *uod si/i a((aret& Tanta
enim est (otentia somni su(ra animam% *uod 2acit latere
i(sum simulacrum esse *uod si/i a((aret% credendo i(sum
esse ,erum& +t 'oc i/i% 'orum autem et cetera& Deinde cum
dicit *uemadmodum i1itur ostendit *uando ft unum
)udicium% et *uando aliud- dicens% *uod% sicut *uando
su((onitur di1itus oculo unum a((aret esse duo0 et% si
lateret animam di1itum su((oni oculo )udicaret esse *uod
a((aret% si autem non lateat di1itum oculo su((oni% tunc
a((aret sensu unum esse duo& Sed ratio cum dicat e
con,erso secundum ,eritatem% sicut est in somno0 *uando
anima simul in a((re'ensione simulacrorum (er(endit se
dormire% tunc non )udicat esse ,erum *uod a((aret% sed
dicit esse somnum et simulacrum rei et non rem0 si ,ero
latet se dormire% credit esse ,erum *uod a((aret& +t 'oc i/i%
*uemadmodum et cetera&
Lectio <
!!"71$ Adam de Buckfeld% In De somniis% l& <
Hic determinat a((aritionem simulacrorum in lan1uedine
dormiendo% et in lan1uedine ,i1ilando& +t di,iditur ista (ars
in duas& In (rima determinat de lan1uedine ,i1ilando& In
secunda de lan1uedine dormiendo% i/i% ne*ue *uod in
somno et cetera& Prima in duas- in (rinci(alem et
incidentalem% ,el corollariam% i/i% e. 'is ita*ue& Tunc
se*uitur illa% in *ua determinat a((aritionem simulacri
intelli1i/ilis- et illa remanet indi,isa0 et tunc se*uitur illa
(ars% in *ua determinat de somno in com(aratione ad nos&
+t 'aec similiter remanet indi,isa& In s(eciali er1o sic
(rocedit0 in (rima determinat a((aritionem simulacrorum in
lan1uedine ,i1ilando% dicens% *uod mani2estum est motum
simulacrorum feri in or1anis sentiendi in dormiendo% sicut
(rius determinatum est (er 'oc *uod ali*uando dormientes
su/ito e.(er1e2acti sunt0 et illud idem (atiuntur in
,i1ilando% *uod (atiuntur in dormiendo& Simulacra ,ero
*uae a((arent i(si dormienti% a((arent etiam ,i1ilanti
ali*uando& +t ita idem motus simulacrorum manet in
or1anis sentiendi (ost e.(er1e2actionem% *ui 2uit in somno&
+t ideo (ueri ali*uando e.(er1e2acti a somno% si tene/rae
sunt% ,identes eadem simulacra% *uae ,ident in dormiendo%
ita *uod dormiendo timeant% timent *uod sit ,erum *uod
a((aret& +t 'oc i/i% *uoniam autem ,era et cetera& +t nota
*uod 'u)usmodi a((aritio non ft sim(liciter ,i1ilando% sed
lan1uendo% scilicet secundum *uod somnus inest sensi/us
secundum *uid& Deinde cum dicit e. 'is ita*ue in2ert
corollarie *uod ali*uid est *uod a((aret (raeter somnium in
somno0 nam (raedicta simulacra a((arentia ,i1ilanti/us
lan1uide non sunt somnia0 ne*ue si ali*uid aliud a((aret
sensu soluto et non li1ato (er somnum& +t 'oc i/i% e. 'is et
cetera& Deinde cum dicit ne*ue *uod ostendit illud in
lan1uedine dormiendo% *uod non omne simulacrum
a((arens in somno est somnium& ;am ali*uando simulacra
sensuum ,ere mo,ent sensum dormientium0 a((aret etiam
dormienti sentire sonos% et audire sonos% et sic de aliis0
lan1uedo tamen erit a lon1e0 et deinde e.(er1e2acti
(er(endunt non 2uisse somnium *uod a((aruit% sed se
,idisse lumen ,el tactum& +t 'oc i/i% ne*ue *uod in somno&
Deinde cum dicit contin1it enim dat causam 'u)us
a((aritionis0 et est *uod% cum ,i1ilare et dormire sint
contraria% unum (otest esse sim(liciter et aliud secundum
*uid& Lan1uide enim ,i1ilans% sim(liciter non ,i1ilat% sed
dormit0 et lan1uide dormiens non sim(liciter dormit% sed
,i1ilat- et nullum simulacrum ei a((arens est somnium& +t
'oc i/i% contin1it enim et cetera& Deinde cum dicit sed
ne*ue ostendit a((aritionem simulacri intelli1i/ilis% dicens%
*uod *uaecum*ue simulacra intelli1i/ilia a((arent esse in
somno non mediante ali*uo ('antasmate% aut sensi/ili% non
sunt somnia% sed ,isiones& +t 'oc i/i% sed ne*ue
*uaecum*ue& Deinde cum dicit sed ('antasma concludit
*uale simulacrum 2acit insomnium% dicens% *uod
simulacrum sensi/ile est *uod a((aret dormienti in*uantum
dormit& +t sic est somnium& Per 'oc *uod dicit dormienti%
e.cludit omnia *uae a((arent lan1uide dormienti% *uia illa
a((arent secundum *uod ,i1ilat& +t 'oc i/i sed ('antasma
et cetera& Deinde cum dicit )am ,ero determinat de somnio
in com(aratione *uo ad nos- dicens% *uod ali*ui/us nullum
accidit somnium in tota ,ita% licet 'oc sit raro& +t causa est
continua tur/atio cere/ri% et motus continuus interior% *ui
im(edit motum simulacri& Accidit autem aliis somnium in
tota ,ita% ut 'is *ui sunt in continua *uiete& Aliis in (rima
aetate non accidit somnus% sed cum 2uerint (ro,ecti- et
causa communis est in istis et in illis *ui statim dormiunt
(ost ci/um& +t causa illius% *uare defcit somnium% est
ascensus multi ,a(oris nutrimenti ad cere/rum% *ui
conse*uenter descendens% ,ariatione motus interioris
im(edit motus simulacrorum% et ideo nullum eis a((aret
somnium- sed alias (ermutatione 2acta interius et
immutatione in2erioris *uae contin1it (ro(ter (ueritiam% et
ita sedata (assione% *uae tur/ationem 2acie/at% tunc
a((arent somnia& Contraria enim causa% (onit contrarium
e3ectum& +t 'oc i/i% )am ,ero *ui/usdam&