CORPUS THOMISTICUM

Petri Johannis Olivi

Postilla in libros Geneseos
a capite XII ad caput XXXVI
Caput !
"#$!%&' Petrus Johannis Olivi( In Gen)( cap) !
*i+it aute, do,inus ad -braha,) Haec est .uarta pars
principalis hu/us libri in .ua de tribus patribus populi *ei
plenius prose.uitur) 0a, de duodeci, 1liis Israel plenius
prose.uitur in2ra( co,plendo historia, Jacob patris eoru,)
Pri,o i3itur a3it de -braha,) Secundo de Isaac( in2ra !&4 et
post obitu, illius benedi+it do,inus Isaac) Tertio de Jacob
cap) !%) *icit aute,( e3ressus Jacob de 5ersabee) Historia,
-brahae prose.uitur( narrando septe, apparitiones *ei
successive ad ipsu, 2actas) In .uaru, pri,a e+itus de
do,o patris sui sibi praecipitur( et 3randis ,a3ni1centia(
us.ue ad universas 3entes dilatanda sibi pro,ittitur) In
secunda se,ini suo terra Chanaan pro,ittitur( et duple+
altare in cultu, *ei ibi construitur) Pri,u, .uide, circa
Siche,( secundu, circa 5ethel) 6t ipso propter 2a,e, in
-e37ptu, descendente( u+or e/us a Pharaone subripitur et
tande, divino ,iraculo liberatur( ipso.ue inde redeunte
8oth ab eo dividitur4 et hoc incipit in2ra ! capit) apparuit
aute, do,inus -braha,) In tertia eade, terra sibi et
se,ini suo iterato pro,ittitur et innu,erabilis ,ultiplicatio
se,inis sui9 et circu,specta et pera,bulata terra illa(
tertiu, altare in Hebron ab ipso constituitur9 et .uatuor
,a3nis re3ibus orientis ab ipso ,irabiliter triu,phatis( 8oth
per ipsu, liberatur) 6t .uin.ue re3ibus terrae Sodo,oru,
,ulta spolia per ipsu, redduntur( et Melchisedech
sacerdoti *ei ab -braha, deci,ae dantur( et ab ipso
Melchisedech ta,.ua, a *ei sacerdote ipse benedicitur)
*e hoc in2ra :4 di+it.ue do,inus post.ua, divisus est ab
eo 8oth) In .uarta se,en e/us 2uturu, a se,ine adoptivi
distin3uitur( ita .uod /a, e+presse de e/us corpore se,en
innu,erabile sibi pro,ittitur( et 1des -brahae super hoc
sin3ulariter co,,endatur) 6t si3na benedictionis pro,issae
ab e/us se,ine haereditandae sibi dantur4 et te,pus et
3eneratio sub .ua hoc 1et( e+pri,itur( et pacto *ei
e+presso repro,issio ista 1r,atur( et tande, de -3ar
ancilla 1lius sibi datur( et hoc capitulo &4 his ita.ue
transactis) In .uinta circu,cisio instituitur( et praedicta
pro,issio plenius con1r,atur4 in cu/us si3nu, no,en e/us
per una, litera, a,pliatur( 1lius.ue e+ Sara libera
pro,ittitur( et in illo pro,issiones 2actae i,plendae
docentur( et hoc deci,o se+to capite) Post.ua, vero
nona3inta annoru, esse coeperat) In se+ta beatissi,ae
Trinitatis ,7steriu, sibi aperitur( et 1lius de Sara libera sibi
iterato pro,ittitur anno revoluto habendus4 et Sodo,oru,
e+cidiu, sibi revelatur( et e+ tunc 8oth e/us praecibus
liberatur( ac deinde a re3e -bi,elech( Sara u+or e/us
subripitur et divino oraculo liberatur( et tande, Isaac de
ipsa nascitur) 6t hic .uaeda, locutio ad -braha,
subinducitur( ut sic se+ta apparitio sit .uasi dupla) 6t
tande, cu, -bi,elech re3e con2oederatur( et hoc capitulo
%4 apparuit aute, ei do,inus) In septi,a Isaac o;erri
praecipitur( et o;ertur( et repro,issio cu, /ura,ento
i,,obili con1r,atur9 et tande, Sara ,oritur et in
sepulchro pri,i parentis sepelitur( et tande, Isaac u+or
datur Rebecca et ab -braha, alia u+or ducitur e+ .ua
,ultiplicantur proles4 sed ab Isaac ,atre in2erior lon3e
secernitur) 6t nota ad,irabile, processu, et ordine,
apparitionu, et pro,issione, istaru,) 0a, us.ue ad
.uarta, -braha, non certi1catur an se,en sibi pro,issu,
debeat esse adoptivu,( aut de suo corpore procreandu,4
us.ue ad .uarta, etia, non certi1catur de te,pore .uo
haec secundu, litera, incipiant adi,pleri) In pri,a etia,
non 2uit e+pressa ,entio de se,ine( nec de donatione
terrae ad .ua, ,ittitur) In secunda etia, non erat clare
e+pressu,( an soli se,ini suo et non se,ini 8oth praedicta
pro,itterentur) Sed in tertia per divisione, 8oth /a, 2acta,
hoc aperitur) Rursus in pri,a non ponitur .uod 2uerit adeo
ditatus aut adhuc ,a3ni1catus9 sed in secunda le3itur esse
ditatus et in tertia) Rursus in .uinta certi1catur .uasi .uod
in 1lio liberae praedicta i,plebuntur) In se+ta hoc plenius
certi1catur o,ni dubio e+pleto( et deitatis secreta plenius
reserantur( 1lius.ue liberae 2uturus dicitur) In septi,a vero
ta, partus Isaac( .ua, per ea .uae in e/us i,,olatione
sunt 2acta re.uies pacis datur4 ut sic etia, locutio 2acta
-brahae de e/ectione ancillae et 1lii e/us possit stare pro
septi,a) 0ota i3itur hic .uo,odo *eus 3radati, et
successive suas revelationes clari1cat et revelationes
adau3et) Unde et in se+ta ,undi aetate Christus et
Christianus populus .uasi alter Isaac de libera nascitur( et
civitatis ,7steriu, publice pro,ul3atur( et in aetate
septi,a pa+ Christo ,ediante speratur) 6+ponatur i3itur
ali.uid de litera pri,ae apparitionis) *i+it aute, *eus ad
-braha,4 e3redere de terra4 et post( septua3inta .uin.ue
annoru, erat -braha, cu, e3rederetur de -ran) Contra
hoc ar3uitur4 .uia supra dicitur( .uod Thare post.ua,
3enuit -braha,( vi+it centu, tri3inta .uin.ue annis9 et
post,odu, subditur( .uod cu, de Chaldaea venissent
us.ue ad -ran( 2acti sunt dies Thare ducentoru, .uin.ue
annoru,( et ,ortuus est in -ran4 er3o videtur .uod
-braha, .uando e+ivit de -ran( erat centu, tri3inta
.uin.ue annoru,) -d .uod( secundu, Hieron7,u, dicunt
Hebraei( .uod te,pus -brahae non co,putatur hic a sua
nativitate( sed a te,pore .uod de i3ne Chaldaeoru, 2uit
*ei au+ilio liberatus) Sed .uia nulla, habet certitudine, a
Scriptura( et .uia in2ra dicitur .uod centu, annoru, erat
.uando habuit Isaac( Sara vero nona3inta( et tande, in2ra
o,nes anni vitae eoru, e+presse narrantur( .ui cu,
prae2ata opinione Hebraeoru, non concordant4 idcirco
se.uendo -u3ustinu, deci,o se+to de civitate *ei( cap)
&( potius est dicendu,( .uod *eus di+it hoc -brahae lon3e
ante ,orte, patris sui( licet Scriptura ,ore suo hoc post
,orte, patris narret( ta,.ua, rediens ad id .uod
o,iserat) 6t huic sententiae concordat beatus Stephanus
actuu, septi,o dicens4 *eus 3loriae apparuit -braha,
cu, esset in Mesopota,ia prius.ua, ,oraretur in Charran(
idest in -ran( et di+it ad illu,4 e+i de terra et cetera) <uod
vero Stephanus ibi subdit( tunc e+ivit de terra Chaldaeoru,
et habitavit in Charran( non re2ertur ad te,pus in .uo *eus
di+it illa -brahae( cu, /a, esset in Mesopota,ia( nondu,
ta,en in -ran .uae est urbs .uaeda, Mesopota,iae4 sed
re2ertur ad totu, te,pus e+itus et processus -brahae a
terra Chaldaeoru, us.ue in -ran) <uod aute, ei /a, in
Mesopota,ia constituto( hoc est( /a, de terra Chaldaeoru,
e3resso( di+it *eus( e+i de terra tua etc) non dicitur ut
corpore inde e+iret( .uod /a, 2ecerat( sed ut ani,u, inde
evelleret) -dhuc eni, secundu, -u3ustinu,( saepe
redeundi desiderio tenebatur( .uae spes et desideriu, *eo
/ubente et /uvante erat a,putandu,) 0ec est intelli3endu,
id .uod a beato Stephano subditur) 6t inde( scilicet de -ran(
post.ua, ,ortuus est pater e/us( transtulit eu, in terra,
ista, in .ua nunc vos habitatis4 .uia secundu, -u3ustinu,
per collocatione, in terra Chanaan( non intelli3it recessu,
e/us de -ran( sed .ua,da, 1r,iore, stabilitate, e/us in
terra pro,issa) 5iennio eni, post ,orte, patris sui e,it
a3ru, in .uo est spelunca duple+( scilicet cu, /a, centu,
tri3inta septe, annoru, esset( sicut in2ra e+ capitulo
vi3esi,o tertio trahi potest4 ubi et subditur( .uod tunc
con1r,atus est a3er -brahae in possessione, a 1liis 5eth)
Sed contra hoc est .uod beatus Stephanus subdit4 scilicet
.uod non dedit illi *eus tunc haereditate, in ea( nec
passu, pedis9 .uia ibi lo.uitur beatus Stephanus de illo
,odo donationis sole,nis .uae sibi et se,ini suo
pro,ittebatur) Sed .uare voluit *eus ipsu, e+ire de terra
sua et de do,o patris sui= 0u,.uid non ae.ue bonu, erat
*eu, colere in terra sua et a *eo ipsu, ,a3ni1cari in illa(
sicut in aliena= *icendu, .uod *eus hoc rationabiliter
voluit) Pri,o( .uia hu/us,odi e+itus et recessus est
,ultipliciter utilis ad sui ,undi.ue conte,ptu,( et ad
pere3rinationis hu/us vitae sensibilius e+peri,entu,( et ad
,ultaru, poenalitatu, su;erentia, con2ractiva,
,ultaru, carnalitatu, et cupiditatu,) Secundo( .uia a
propin.uis et do,esticis divino cultui et a,ori contrariis
2acilius ho,o i,peditur et retrahitur a bono( trahitur.ue ad
,alu,( .ua, ab e+traneis et i3notis) Tertio( .uia di3nu,
erat a 3ente et terra illa *ei cultu, prius in ea plantatu,
tolli( ac decens et utile erat ipsu, in ,edio terrae
habitabilis transplantari( ubi et -da, 2uerat( ac Christus
nasciturus ac ,oriturus erat) <uarto( .uia ab i,piis
Chananaeis terra erat /uste tollenda et in usu, ac
do,iniu, /ustae prolis Se, redi3enda) <uinto( .uia
,irabilius 2uit e+ uno patre in terra aliena 3rande,
populu, ,ultiplicari et aliena, terra, per ,anu,
robusta, sibi dari et ipsu, patre, cu, sua prole inter
e+traneos ,irabiliter prote3i et e+altari( .ua, si haec in
terra propria et inter suos 2acta 2uissent) Se+to( 2actu, est
in ,7steriu,( .uod o,nino recedendu, est a propria
voluntate et ab a;ectione suae carnis et suoru, sensuu,
ei .ui vult per1ci in divinis) Septi,o( 2actu, est in
alle3oricu, ,7steriu, o,niu, pere3rinationu, populi
*ei9 et etia, Christi( .ui pro nobis haereditandis in caelo
e+ivit a patre et venit in e+iliu, hu/us ,undi( ut in terra
reproboru, propa3aret electos( do,inaturos et in illa) Unde
et e+itus de saeculo per re3ulare, abdicatione,
te,poraliu, et parentu,( ut per2ectius adeatur ad patria,
eis pro,issa,( hic 13uratur( 2acia,.ue te in 3ente,
,a3na,4 scilicet per ,ultiplicatione, se,inis tui( et per
spiritale, principatu, in o,nes 2uturoru, 1deliu,
nationes) 5enedica,( scilicet benedictione 3ratiae et
3loriae) 5enedicentibus tibi( scilicet e+ 1de Christi e+ te
nascituri( idest his .ui in te 1deliter laudabunt *eu, et e/us
1de, et 3ratia, tibi data,) -t.ue in te benedicentur
universae co3nationes terrae4 idest e+ tuae 1dei e+e,plo(
et e+ ,erito Christi de te nascituri( /usti1cabuntur o,nes
3entes( idest ali.ui de o,nibus( vel o,nes 3entes in
Christu, crediturae) <uida, ta,en le3unt hoc( ut sit
sensus( .uod .uando 3entes ab ali.uo benedicentur(
dicetur4 sic benedicat tibi *eus( sicut benedi+it -brahae)
Sed si hoc solu, hic et in se.uentibus intelli3atur( ,odicu,
et .uasi nihil sibi pro,ittitur) Pri,o( .uia pluri,is idolatris et
Pa3anis i,peratoribus inco,parabiliter plus in te,poralibus
benedi+it *eus .ua, -brahae( aut .ua, alicui de se,ine
e/us( aut etia, Salo,oni) Secundo( .uia o,nia te,poralia
,erito spirituali ho,ini sunt vel esse debent sicut stercora4
et etia,( .uia si ab ali.uo carnaliter .uaerantur( plus vult
.uis ,odicu, in terra suae nativitatis( .ua, alibi ,ultu,4
et sic hic plus voluisset -braha, ,odicu, in Chaldaea(
.ua, ,ultu, in terra Chanaan) Tertio .uia illu, pri,u,
sensu, apostolus dicit in -braha, et in se,ine Christo
i,pletu,( et nos de 2acto credi,us et vide,us o,nes
3entes 1deliu, in se,ine -brahae /usti1catos) 6t ani,as
.uas 2ecerat in -ran( idest ani,alia( et servoru, ,ancipia
e+ suis servis ibi 3enita) 6t e3ressi sunt in terra, Chanaan)
0ota secundu, -u3ustinu,( .uod eode, anno 2acta sunt
o,nia4 scilicet e/us e3ressio( et habitatio in Chanaan( et *ei
pro,issio) <uod probatur pri,o e+ hoc .uod in2ra deci,o
se+to capite dicitur( .uod post annos dece, habitationis
eoru, in Chanaa, dedit Sara viro suo -3ar in u+ore,) 6t
postea subditur .uod septua3inta se+ annoru, erat .uando
peperit ei -3ar Is,aele,) 6+ .uo oportet .uod in
septua3esi,o .uinto anno suo .uo e3ressus est de -ran(
intravit terra, Chanaan) Secundo( .uia secundu,
apostolu, ad Galatas tertio( a pro,issione hic 2acta
-brahae us.ue ad le3islatione, 2uerunt anni .uadrin3enti
tri3inta4 et 6+od) !( dicitur .uod habitatio 1lioru, Israel in
-e37pto 2uit .uadrin3entoru, tri3inta annoru,) <uod non
potest esse veru,( nisi pro .uanto ab e+itu -braha, de
do,o patris sui reputantur( .uasi e+ tunc pere3rinus in
-e37pto erit) 0unc de litera secundae apparitionis) 6t ultra
pro3rediens ad ,eridie,( idest ad -ustrale, pla3a, terrae
pro,issae( .uae est con1nis -e37pto) *escendit -braha,)
0ota .uod triplici e+ caussa *eus hoc ordinavit) Pri,a( .uia
varia terraru, pere3rinatio erat spiritualiter utilis et
,eritoria ipsi -brahae) In illa eni, plures di>cultates( et
plures ,ores 3entiu,( et plures principaliores ,odos
divinae providentiae( et circa se et circa alios plenius
e+periebatur) Secundo( .uia ,os est *ei in pri,is patribus
et ducibus populi *ei e+e,plariter depin3ere ventura
populo illi) *escensu, er3o populi Israel in -e37ptu,( et
e/us a?ictione, in illa( e/us.ue liberatione, et reditu,
voluit etia, e+e,pli1care in -braha,) Tertio .uia 2acta
patru, prophetice re3ebantur a *eo( in 2uturoru, ,7steria
et ,ultiplices prophetias) *icturi sunt( u+or ipsius est( et
inter1cient ,e) Sed .uare aesti,abat .uod propter hoc
inter1cerent eu,= 0u,.uid non su>ciebat eis .uod
au2errent sibi ea,= -d hoc triple+ datur caussa) Pri,a est
ad operatione, ne.uitiae suae) Ipso eni, occiso et
post,odu, ducendo Sara, in u+ore,( non viderentur
adulterari) Secunda est ut illa, securius possiderent)
Possent eni, praesu,ere .uod Sara se,per vellet redire
ad viru,( et .uod ipso vivo non plene a>cerentur illis)
Tertia est( ut a .uibusda, dicitur( .uia adulteriu, 2ortiter
tunc te,poris puniebant( et salte, in aliis odiebant) *ic
er3o( obsecro( .uod soror ,ea sis) 0ota .uod in hoc nihil
2alsu,( i,o veru, 2ecit ea, dicere4 erat eni, vere soror
e/us( eo ,odo .uo et 8oth in2ra dicitur esse 2rater e/us) 0a,
propin.uos carne 2ratres et sorores vocabant) 6t .uod istud
hac ,ente dictu, sit( ostenditur aperte in2ra capite
vi3esi,o) Ubi /a, co,perto -bi,elech re3e .uod esset
e/us u+or( di+it ei -braha,4 alias eni, et vere soror ,ea
est4 erat eni, 1lia 2ratris sui) 0ec co3ebatur tunc -braha,
hoc dicere e+ ti,ore( .uia tunc aperte con2essus est .uod
erat u+or sua) Sed nu,.uid ,ale2ecit -braha, suae u+oris
pudicitia, tanto periculo e+ponendo ad vitandu, solu,
periculu, proprii corporis= Cur non potius de *eo suo
speravit( ut 2ateri non ti,eret u+ore,= -d hoc respondet
-u3ustinus( vi3esi,o secundo libro contra @austu,( dicens4
si interro3atus ea, indicasset sua, esse u+ore,( duas res
tuendas co,,isisset *eo9 scilicet sua, vita,( et con/u3is
pudicitia,) Pertinet aute, ad sana, doctrina, .uando
habet .uod 2aciat ho,o( non tentare do,inu, *eu, suu,)
Unde Paulus sub,issus est per ,uru,( et Christus docuit
discipulos suos 2u3ere( et ipse etia, 2u3it in e+e,plu,
nostrae in1r,itatis) Ite, deci,ose+to de civitate *ei(
capite deci,onono( dicit4 sed u+ore, tacuit( non ne3avit(
co,,ittens *eo tuenda, con/u3is pudicitia,( et hu,anas
insidias cavens ut ho,o9 .uonia, si periculu,( .uantu,
cavere poterat( non caveret( ,a3is tentaret *eu, .ua,
speraret in do,ino) Haec -u3ustinus) 0ota er3o .uod nihil
2alsi di+it( sed ali.ua, veritate, velanda, tacuit( et sub
lar3o ,odo su,endo sorore,( veritate, celanda, cautius
occultavit( .uia periculosius 2uisset u+ori si ea, raperent(
viro occiso( .ua, viro in sua libertate vivente) Pluribus
aute, e+ causis *eus voluit -braha, super his tunc
te,poris tentare) Pri,o( ut e/us provida discretio
probaretur) 6+ .uo eni, discretio est ho,ini nobilis virtus(
decet .uod e/us opera habeant locu, suu,) Secundo( ut
e/us 1des et patientia plenius probaretur et e+erceretur)
Stare eni, 1+e et tran.uille in dubiis et incertis( ,a/oris est
1dei et constantiae( .ua, solu, esse 1r,u, et
tran.uillu, in eventibus certis) Tertio( ut in hoc et si,ilibus
,onstraretur ordo distributionis 3ratiaru, *ei) 0on eni,
debet totu, dari repente et si,ul9 sed ab ali.uali initio
3ratiae per ,eritu, debet iri ad ter,inu, co,pletu,4 et
e+ 3ratia pri,a data( debent pri,o ali.ua praeire ,erita(
ante.ua, 3ratiae consu,,entur) *ecuit er3o .uod
-braha, co,,ittendo se *eo in dubiis et periculis(
,ereretur donu, liberationis et protectionis sui et suoru,)
<uarto( .uia 2uit hoc utilius) 0a, .uando post
praecedente, indi3entia, et post a?ictione, a,ara,
liberatio ipsa subse.uitur( et in hoc ipso clarius apparet
potentia liberantis) <uinto( ut ta, ipsi .ua, sancti
consi,iles in hu/us,odi( essent posteris in solatiu, et
e+e,plu,4 non eni, o,nes erant certi1candi de o,nibus
dubiis et periculis ante.ua, acciderent eis) -braha, vero
bene usi sunt propter illa,( idest secundu, Hieron7,u,(
Pharao bene 2ecit -braha, propter ea,( dando scilicet ei
dona) 6t ad hoc desi3nandu, videtur subdi( 2uerunt.ue ei
oves et cetera) @la3ellavit er3o do,inus Pharaone, pla3is
,a+i,is et donu, e/us( scilicet 2a,ilia, e/us) <uae 2uerint
haec Aa3ella hic non dicitur) <uaecu,.ue ta,en 2uerint(
patet e+ se.uentibus .uod Pharao certi1catus est se esse a
*eo Aa3ellatu,( .uia tulerat u+ore, -brahae) 6t e+ ipso
e;ectu Aa3ellationis divinae( patet .uod *eus non per,isit
Sara, ,aculari a Pharaone) Unde dato .uod ante haec
Aa3ella Sara diu ,anserit in do,o Pharaonis( su>cit *eo
dare Aa3ellu, te,pore opportuno ad i,pediendu,
copula, Pharaonis cu, Sara) <ua, ob causa, di+isti esse
sorore, tua, ut tollere, ea, in u+ore,= Idest e+
occasione tui ser,onis se.ueretur .uod e3o ea, ducere,
in u+ore,) <uasi dicat4 si scivisse, .uod esset tua u+or(
non tulisse, ea,) 6+ hoc videtur .uod illo te,pore sorores
proprias non ducerent in u+ores9 aut si ducebantur( salte,
e+ tunc non vocabant eas co,,uniter sorores sed u+ores)
Sed pri,u, ,a3is credo( et puto a patribus hoc Manasse
ta, naturalis rationis instinctu( .ua, divina inspiratione vel
illustratione hoc suadente) Si aute, .uaeras .uare 2uit hoc
inductu, adhuc durante sola le3e naturae( cu, ducere
sorores non 2uerit ab initio contra natura,( i,o
necessariu, ad 3eneratione, hu,ana,= -d hoc triple+
redditur caussa) Pri,a est vitatio ni,ii a,oris carnalis4 .uia
si a,or u+oris concurreret cu, a,ore 2raterno( ni,iu,
e+cresceret a,or carnis( actus.ue carnalis) Secunda est
naturalis reverentia co3nationis( e+ .ua naturaliter ho,o
plus erubesceret revelare aut denudare turpitudine, sororis
.ua, e+tranearu,) 0a, societas 2ratris et sororis se habet
per ,odu, co,pariu,( .uia ab eode, ,anarunt stipite)
Copula vero viri ad u+ore, est sicut superioris ad
in2eriore,( et sicut ,entis ad sua, carne,( aut a3entis ad
patiens) 6t .uia 2oeda concupiscentia est sibi anne+a( ideo
sapit .ua,da, con2usibile, irreverentia,( idest includit9
.ua, natura horret circa sorore, et ,ulto altius er3a
,atre,) Tertia est dilatatio charitatis et societatis ad proles
secundu, varios co,binandi ,odos9 .uia vinculu,
co3nationis satis e+ se su>cit ad ne+u, a,oris( et ideo per
ne+u, con/u3ale, decuit ali.uos sibi necti) -d illud aute,
.uod ob/icitur de le3e naturae( et .uod non 2uit sic ab initio(
dici potest .uod necessitas 2uit tunc in caussa( .ua
cessante cessavit e;ectus) 8icet etia, le+ naturae absolute
et in o,ne, eventu, non e+cluderet sorores a copula
con/u3ali( inclinat ta,en ad hoc secundu, rationes
praedictas) 0ota pro ,7steriis hu/us 2acti( .uod sancti
doctores et patres duplice, habent sponsa,4 scilicet ipsa,
veritate,( et sancta, plebe, .ua, in2or,ant4 utrius.ue
aute, pulchritudines( carnales et erronei libenter
corru,pere a,ant( aut salte, pri,atu, vendicant( ut
scilicet( ascribatur eisde, .uasi ,a3istris) Propter .uod
sancti patres ut taliu, ae,ulatione, tande, evitent(
nolunt dici viri sive ,a3istri veritatis .ua, habent( nec
plebis .ua, re3unt4 sed potius 2ratres et si,plices
consodales) 6+ hac aute, plures potes elicere alle3orias(
applicando haec ad varia te,pora et ad varios status) In
pla3atione aute, Pharaonis et do,us suae propter
detentione, Sarae 13urata 2uit pla3atio -e37pti 2acta in
,anu Mo7si propter detentione, 1lioru, Israel( et per
conse.uens ceterae pla3ationes desi3natae per
pla3atione, -e37pti)
Caput :
"#$!%B' Petrus Johannis Olivi( In Gen)( cap) :
-scendit er3o -braha, de -e37pto) -scendisse dicitur eo
.uod terra pro,issionis est in situ altior -e37pto9 et ,ulto
,a3is est hoc in rebus 13uratis per eas) -d -ustrale,
pla3a,) 0on .uide, -ustrale, respectu -e37pti( sed
respectu Jerusale,) 6rat aute, dives valde) Secundu,
Hieron7,u, in Hebraeo est4 erat aute, 3ravis
vehe,enter( idest -e37pti pondere 3ravabatur) *ivitiae
eni, -e37ptiae viro sancto 3raves sunt) Vel est ,odus
lo.uendi( .uo per pondus divitiaru, ipsaru, copia,
si3ni1ca,us) 6t 2uit hoc 13ura spolioru, et divitiaru,
-e37pti( .uas 1lii Israel secu, tulerunt in e+itu de -e37pto)
Utru,.ue aute, horu, 2uit 13ura thesauroru,( sapientiae
.uos sapientes Christianoru, a Judaeis et a ,undi
philosophis ta,.ua, ab in/ustis possessoribus abstulerunt)
6t universaliter in o,ni solenni recessu viroru, spiritualiu,
a carnalibus ali.uid si,ile contin3it) @i3uratur etia, hic
copia spiritualiu, divitiaru,( .ua, habent ascendentes de
hac ,iseria ad aeterna, patria,( vel de statu i,per2ecto
ad statu, per2ectu,) 6t non .uibant habitare co,,uniter
et cetera) 0ota .uo,odo copia reru, te,poraliu, au2ert
seu i,pedit convictu, co,,une, et paci1cu,4 et ideo
-braha, di+it4 discede a ,e( obsecro) Possidentibus eni,
propria e+pedit reru, certa divisio et divisa cohabitatio ad
tollendu, ,ultas contentiones ac suspitiones( ac
ae,ulationes et ri+as) *i+it etia,( ne .uide, sit /ur3iu,
inter ,e et te9 2ratres eni, su,us) Pe/us eni, et
indecentius est inter 2ratres seu propin.uos esse
discordia,( .ua, inter e+traneos) Si ad sinistra, ieris( e3o
ad de+tra, per3a, et cetera) 0ota secundu, -u3ustinu,(
B de civitate *ei( capite vi3esi,o( .uod hinc 2ortasse e+iit
consuetudo ut .uando terrenoru, ali.uid partiendu, est(
,a/or dividat( ,inor eli3at) 6o aute, te,pore Chananaeus
et PhereCaeus habitabant in terra illa) Hoc ideo videtur
interponi ad innuendu, .uod dissensio inter -braha, et
8oth 2uisset tunc periculosior eis propter 3entes eas inter
.uas habitabant) *icitur etia, hoc ad ostendendu,( .uod
.ua,.ua, erant divites( erant ta,en in illis terris ut
pere3rini) 8oth vidit o,ne, circa re3ione, Jordanis( idest
tota, terra, Sodo,oru, .uae erat circa Jordane,( .uae
universa irri3abatur sicut Paradisus do,ini( et sicut
-e37ptus) Jordanis eni, per varias sui deductiones ea,
irri3at( sicut 0ilus irri3at terras -e37pti( et sicut Auvius
Paradisi terrestris irri3at Paradisu,) <uod dicitur ad
,onstrandu, .uod terra Sodo,oru, ante subversione,
erat valde 2ertilis et a,oena) Venientibus in Se3or( idest
.uae terra occurrit his .ui veniunt in Se3or( .uae 2uit una
.uin.ue urbiu, terrae Sodo,oru,9 et per hanc desi3nat
tota, terra, illa,( .uia ista sola re,ansit( sicut habetur
in2ra capite deci,o nono) 6t recessit ab oriente( idest ab
Orientali parte( idest a terra circa 5ethel( .uae respectu
terrae Sodo,oru, erat ad oriente,) *icitur etia, hoc
si3nanter ad innuendu, .uod recessus 8oth ad -braha,(
declinatio.ue e/us ad Sodo,a,( erat .uasi recessus ab
oriente in occidens) *ivisi.ue sunt alterutru, a 2ratre suo(
idest divisi sunt ab invice,) @ratres aute, dicuntur( idest
co3nati) 8oth eni, erat nepos -brahae) Peccatores cora,
do,ino ni,is) Secundu, Hieron7,u,( superAue hic in
Septua3inta interpretibus additu, est in conspectu *ei(
sive cora, do,ino) 0on eni, oportet .uod ali.uis dicatur
peccator esse in conspectu *ei( nisi .ui potest apud
ho,ines /ustus videri) Potest ta,en dici .uod per hanc
additione, desi3natur e+cessus peccati eoru,9 .uasi dicat4
tanta erant peccata eoru,( .uod ascendebant us.ue ad
do,inu, et erant intolerabilia oculis *ei) 0ota .uod in
-braha, desi3nantur altiores reli3iosi( vel puriores
observatores re3ulae( .uales sunt patres ipsaru,
reli3ionu,) In 8oth vero desi3nantur hi .ui sunt in2eriores
vel i,per2ectiores respectu e/usde, re3ulae) 6+pedit aute,
per2ectioribus pleru,.ue se3re3ari ab in2erioribus et
i,per2ectioribus9 .uia ali.uando e+ disparitate ,oru,
sur3it occasio ri+aru, et ae,ulationu, et spiritualiu,
i,pedi,entoru,) 6t haec est una ratio distinctionis
diversaru, reli3ionu,) *i+it.ue do,inus ad -braha,
post.ua, divisus est 8oth ab eo) Hic a3itur de tertia
apparitione) 6t vide a loco in .uo nunc es) 6rat aute, inter
5ethel et hai( sicut e+ superioribus convincitur) O,ne,
terra, .ua, conspicis( tibi dabo et se,ini tuo us.ue in
se,piternu,) Septua3inta habent( us.ue in saeculu,9
.uod secundu, -u3ustinu, ali.uando si3ni1cat ide, .uod
in aeternu,( ali.uando vero te,pus unius 3enerationis)
0ota aute,( .uod pluri,is locis veteris testa,enti( in
.uibus te,poralia pro,issa vel pacta( vel praecepta in
aeternu, non duratura( dicuntur in aeternu, ,ansura(
.uod talis locutio .uadrupliciter veri1catur) Pri,o( ut
su,atur in aeternu, pro ali.uo lon3o te,pore( /u+ta .uod
de ho,ine ni,is diu vivente dici,us4 iste se,per vivet( et
nun.ua, ,orietur) Secundo( ut illud dicatur in aeternu,(
.uod respectu hu,anae potestatis et respectu in2erioru,
est .uasi in aeternu,( licet hoc non sit respectu *ei4 et
secundu, hoc tota le+ caere,onialiu, Mo7si aeterna
dicitur( .uia non potuit ab ho,ine hu,ana autoritate
,utari( sed a solo *eo4 et hoc ,odo dicitur in aeternu,
esse illud( cu/us ter,inus non est prae1+us apud illu,(
respectu cu/us dicitur4 et hoc ,odo servus aeternus dicitur
ille( .ui in aeternu, se,per( .ua,diu vivet( servire tenetur(
nisi aliter a do,ino suo absolvatur) Tertio dicitur aeternu,
illud( cu/us si3ni1catu, est aeternu,) Su,itur eni, saepe
si3nu, pro suo si3ni1cato4 et ideo saepe attribuitur si3no
illud( .uod est propriu, si3nati4 et hoc ,odo terra
pro,issionis debebat esse se,inis -brahae in aeternu,(
.uia status 3ratiae et 3loriae erat spiritalis se,inis e/us in
aeternu,) 6t sic etia, o,nes 13urae veteris le3is possunt
dici in aeternu, ,ansurae) <uarto dicitur ali.uid in
aeternu, causaliter seu dispositive( .uia scilicet habet
2ructu, aeternoru, causaliter( et disponit ac ducit ad
aeterna) 6t hoc ,odo le+ Mosaica erat aeterna( .uia
dispositive ducebat ad 3ratia, et 3loria, Christi aeterna,)
Hoc etia, ,odo te,porale ,eritu, aeternae 3loriae
dicitur aeternu,( .uia scilicet ,eruit re, aeterna,) Sed
.uo,odo dicit( tibi dabo et se,ini tuo( cu, sibi non sit data
in sua persona( sed solu, in se,ine suo= *icendu,( .uod
duplici e+ causa hoc dicit4 pri,o( ut ostendat( .uod ,erito
-brahae est data se,ini e/us( ita .uod .uantu, ad
intentione, dantis potius 2uit data -brahae .ua, populo e+
ipso deducto) Secundo( ut ,ore veteris testa,enti
13urative subinnuat( .uod potius intendit lo.ui de aeterna
haereditate( .ua, de terrena) -eterna aute, erat danda
personae -brahae( sicut et personis sanctoru, 1lioru,
suoru,) @acia,.ue se,en tuu, sicut pulvere, terrae) Hoc
h7perbolice dicitur) 0on eni, ad litera, tot erant e+
-braha, nascituri( .uot sunt ato,i terrae et pulveris e/us)
Sur3e et pera,bula terra,) Hoc 2acere /ubetur( ut
e+erceatur( et etia, ut 1r,ior ,odus divinae pro,issionis
per hoc ipsi -brahae et posteris e/us 2ortius a;eratur et
i,pri,atur4 et etia, ut -braha, per hoc .uasi in corporali
possessione poni videatur4 tu, etia, ut a 1liis e/us( .uibus
erat danda( in ,a/ori devotione habeatur ta,.ua, bona
pera,bulata et inhabitata a ta, sanctissi,o patre( et hoc
non hu,anitus( sed /ussu divino4 tu, etia, in ,7steriu,(
.uod possessio spiritualis per virtuale, et ,entale,
pera,bulatione, obtinetur) 6t habitavit /u+ta convalle,
Ma,bre) 6st no,en viri et vallis( et vallis hic deno,inatur)
-edi1cavit.ue ibi altare) Hoc 2uit tertiu, altare ab ipso
constitutu,) Si3nanter vero tria altaria scribitur
constru+isse in ,7steriu, *ei trini( et etia, in si3nu,(
.uod cultus *ei habet solidu, principiu,( et nobile
,ediu,( et per2ectu, 1ne, sive ter,inu,) Secundu,
haec etia, 2uerunt tria loca insi3nia) Unus scilicet circa
Siche,( de .uo Joannis .uarto dicit Christo ,ulier
Sa,aritana( patres nostri in ,onte hoc adoraverunt)
Secundus 2uit prope 5ethel( .uae interpretatur do,us *ei)
Tertius 2uit in Hebron( ubi sepulti sunt .uatuor patriarchae(
et ubi pri,o re3navit *avid) 6t possunt per hoc si3ni1cari
tres status divini cultus4 scilicet le3is naturae( scriptae et
3ratiae4 vel divinae sedis pri,o plantatae in Jerusale,(
deinde in -ntiochia( deinde Ro,ae)
Caput D
"#$!%E' Petrus Johannis Olivi( In Gen)( cap) D
@actu, est aute, in illo te,pore) Hic interserit historia,
cu/usda, ,a3ni praelii inter diversos re3es habiti( ut
enarretur victoria( .ua, habuit de eis -braha, cu, sola
2a,ilia sua) Re+ Sennaar( idest provinciae 5ab7lonis) Re+
6la,itaru,( idest Persaru,( .uia 6la, erat ,etropolis
Persidis) 6t Thadal re+ 3entiu,) 0on .uide, o,niu,( sed
.uaru,da,( .uae no,en co,,une 3entiu, .uasi sibi
propriu, vendicabant) O,nes hi convenerant in valle,
s7lvestre,( id est( ne,orosa,) 6rant eni, ibi ,ultae
arbores( .uae nunc est ,are salis( idest ,are salsissi,u,(
et salis 3enerativu,) 6t nota( .uod non convenerunt ibi( nisi
post.ua, percusserunt 3entes illas( de .uibus subditur4
duodeci, annis servierunt Chodorlao,or) 6t hoc dicitur ad
,irandu, ,a3ni1centia, hu/us re3is( ac per conse.uens
victoriae( .uando devictus est ab -braha,) 6+ hoc aute,
.uida, putant( .uod iste re+ esset tunc te,poris( .uasi
,onarcha orientis9 .uia non est verisi,ile( .uod de urbe
6la, do,inaretur re3ioni Sodo,oru, et re3ibus e/us( nisi
terris inter,ediis i,peraret) 6t potuit esse( .uod sedes
i,perii 5ab7lonici esset tunc in urbe 6la,) Unde et caeteri
tres re3es viderentur secu, venisse( .uasi cu, ,onarcha
suo) Contra hoc ta,en -u3ustinus( B de civitate *ei(
capite deci,osepti,o( dicit( .uod 0inus 1lius 5eli( .uando
natus est -braha,( erat re+ -ss7rioru,( cu/us re3ni caput
erat 5ab7lon( et( e+ceptis Indis( erat ,onarcha totius -siae(
.uae( secundu, eu, ibide,( est ,edia pars orbis) 6t % de
civitate *ei( dicit( .uod te,pore e+itus -braha, de
Chaldaea( .uartus -ss7rioru, re+ re3nabat) 6t secundu,
hoc videtur( .uod Chodorlao,or subesset tunc re3i)
<uodcu,.ue aute, horu, 2uerit( su>cit .uo ad praesens
.uod ,a3nu, posse habebat) Unde ad potentia, sui
e+ercitus plenius de,irandu,( subditur( et percusserunt
Raphai,( idest 3i3antes( secundu, Hieron7,u,) 6t in2ra
deci,o.uinto connu,erantur inter undeci, populos terrae
se,ini -brahae pro,issae) In -staroth et Carnai,( idest in
terris sic no,inatis) 6t FuCi, cu, eis et 6,i, in Sabe(
civitate scilicet( .uae secundu, Hieron7,u, us.ue hodie
sic no,inatur) 6t secundu, eu, FuCi, et 6,i,( terribiles
et horrendi interpretantur) Pro .uo Septua3inta4 3entes
2ortissi,as( posuerunt4 et sunt in -rabia secundu, eu,)
Reversi.ue sunt( scilicet de solitudine Phara, versus cades(
.uae per anticipatione, notatur) Hic 2ons Mesphat( idest
/udicii( .uia *eus ibi populu, Israel /udicavit( sicut habetur
nu,eroru, !$) 6t est iste 2ons in petra seu rupe( .ua, bis
percussit Mo7ses) 6t percusserunt o,ne, re3ione,
-,alechitaru,) 0on .uod tunc essent -,alechitae( .ui nati
sunt de -,alech 1lio 6liphat( 1lio 6sau9 sed .uia erat pater
eoru,) 6t -,orrhaeoru,( .ui habitabant in Hasason
Tha,ar) Secundu, Hieron7,u,( hoc oppidu, est( .uod
nunc vocatur 6n3addi( balsa,i et pal,aru, 2ertile( et sonat
ide, .uod urbs pal,aru,) Tha,ar eni, pal,a dicitur4 et
est prope ,are9 unde dicti re3es pervenerant ad con1nia
provinciae Sodo,oru,) 6t e3ressi dire+erunt acie, contra
eos et cetera) Vallis aute, s7lvestris habebat puteos ,ultos
bitu,inis( de .uibus videlicet bitu,en e+trahebatur) Hoc
aute, dicit( .uia ,ulti Sodo,itaru, in illis puteis
corruerunt) Ita.ue re+ et cetera) Ceciderunt.ue ibi) 0on
.uide, re+ Sodo,oru,( sed ,ulti de suis) 0untiavit
-braha, Hebraeo( idest de 3enere Hebraeoru,) 6+ .uo
patet( .uod Hebraei dicti sunt ab Heber potius( .ua, ab
-braha,) 6+ hoc etia, patet( .uod lin3ua Hebraea
re,ansit in Heber in divisione lin3uaru,) Ma,bre
-,orrhaei 2ratris 6schol et 2ratris -ner) *e his tribus
2ratribus ,entione, hic 2acit( .uia cu, -braha, pro2ecti
sunt in praeliu,) Vernaculos) Vernaculi sunt servi in do,o
do,ini sui nutriti) 6+peditos( idest leves et a3iles ad
pu3na,( vel bene paratos et ar,atos( .uantu, e+pediebat)
6t persecutus est eos us.ue *an) *an( secundu,
Hieron7,u,( est unus 2ons Jordanis4 na, alter vocatur Ior(
et est /u+ta oppidu, Phoenices( .uod nunc Penas dicitur( et
est ter,inus Judaeae a parte a.uilonari) 6t divisis sociis(
irruit in eos) Inter1ciens scilicet plures eoru,) 6t persecutus
est eos .uo ad illos scilicet( .ui inter2ecti non erant( us.ue
Heba et Phoenice,( .uae scilicet Obba( vel terra Phoenicis
est ad laeva, *a,asci in valle Save( .uae est vallis re3ia(
secundu, Ma3istru,( et est secundu, eunde, /u+ta
urbe, Sale,) Sed .uo,odo hic pri,o le3itur bellu, a viro
sancto 2actu,= <uaeritur( an licuerit -brahae bellu,
3erere= 6t videtur .uod non) Christus eni, Matth) !B( dicit4
o,nes .ui acceperint 3ladiu,( 3ladio peribunt) Super .uo
-u3ustinus( 8ib) !! contra @austu, Manichaeu, ait4 ille
3ladiu, accipit( .ui nulla superiori ac le3iti,a potestate vel
volente( vel concedente( in san3uine, alicu/us ar,atur) Sed
-braha, non habuit e+ se hanc auctoritate,( cu, non
esset re+ terrae4 nec a re3e ea, habuit( .uin potius contra
principe, pu3navit) Sciendu,( .uod ad bellu, /ustu, se+
e+i3untur4 pri,u, est rationabilis causa( secundu, a;ectio
et intentio recta( tertiu, est status idoneitas( .uia in nova
le3e sacerdotes et viri evan3elici nullo ,odo propria ,anu
ali.ue, occidere debent) <uartu, est debita in ,odo
,ensurabilitas( ut scilicet nihil 1at ultra ,ensura, recta,)
<uintu, est le3iti,a potestas sive auctoritas) Se+tu, est
discretionis provida ,aturitas( ne scilicet te,ere se et alios
periculo ,ortis e+ponat) Haec aute, o,nia supponendu,
est hic 2uisse) 0a, nisi 1de et spe divina esset ar,atus(
non video( .uin te,ere se et suos periculo e+posuisset)
Ite, si re+ 6la,itaru, /ustu, bellu, contra Sodo,a,
habuisset( tunc -braha, in/uste bellasset) Unde
praesu,itur( .uod re+ ille t7rannice et in/uste prius sibi
sub/u3averat Sodo,a,( aut salte, .uod illi /uste
recesserant a do,inio e/us) 6t 2orte -braha, praeter
inspiratione, a *eo habita, iniit bellu, de licentia re3u,
terrae praesu,pta vel e+pressa) Unde et do,inos terrae
Hebron( in .ua tunc habitabant( secu, du+it ad bellu,) -t
vero Melchisedech et cetera) Hic subito a3itur de re3e
Melchisedech( tu, in laude, -brahae et victoriae suae(
.uia tantus re+ sibi tunc sin3ulariter benedi+it( et pro seipso
sacri1cavit( tu, ad breviter innuendu,( .uod praeter
-braha, erant tunc inter 3entes ,a3ni cultores su,,i *ei4
tu, etia, secundu, apostolu, ad Hebraeos( ad ,7stice
desi3nandu, praecellentia, sacerdotii Christi super
sacerdotiu, -aron( et super sacerdotiu, populi -brahae(
de .uo in Psal) $( dicitur4 tu es sacerdos in aeternu,
secundu, ordine, et cetera) 0a, ,irabile est( .uod
-braha,( .ui secundu, ritu, illius te,poris erat sacerdos
*ei( et inter sanctos illius te,poris a *eo sin3ulariter
electus( post tanta, victoria, dedit deci,as ipsi
Melchisedech( .uasi su,,o ponti1ci suo et benedictus est
ab eo4 ita .uod Melchisedech obtulit pro eo sacri1ciu,
panis et vini) -d .uid eni, -braha, hoc 2ecisset( nisi .uia
in spiritu *ei praesensit in hoc 2acto si3ni1cari( .uod ipse et
totu, sacerdotiu, 8evitaru, ab ipso propa3andu, et
sub/ectu, et sub/iciendu, Christo re3i et ponti1ci( et per
Christu, decorandu, et sancti1candu, tan.ua, e+ se
i,per2ectu,( nec sanctu, nec sancti1catu,= 6t ad hoc
2acit no,en Melchisedech9 .uia ,elchos est re+( et sedech(
/ustitia( .uia Christus est re+ /ustitiae et pacis) <uod aute,
.uida, e+ponunt4 pro2erens pane, et vinu,( .uasi
Melchisedech ,ore hu,ano protulerit -brahae et servis
e/us cibaria( ta,.ua, e+ praelio redeuntibus( stare non
potest( .uia in hu/us probationis causa, subditur4 erat eni,
sacerdos *ei altissi,i) 6+ .uo patet( .uod pane, et vinu,
obtulit ta,.ua, *ei sacerdos in sacri1ciu,) 6t deinde
ta,.ua, in divinu, cibu,( /u+ta ritu,( .uo o;erentes( et
hi pro .uibus o;erebantur( vescebantur oblatis in
sanctuario *ei( ta,.ua, *ei co,,ensales) 0on eni,(
sicut 2also e+ponitur( benedi+it -brahae benedictione
vul3ari( sed potius benedictione sacerdotali ta,.ua,
sacerdos *ei( sicut hic aperte dicitur) *i+it aute,4
benedictus -braha, *eo( idest a *eo( vel *eo( id est ad
honore, *ei4 vel benedictione contin3ente ipsu, *eu,(
ta,.ua, cultori suo) 6t dedit ei deci,as( scilicet -braha,
ipsi Melchisedech( ta,.ua, scilicet sacerdoti *ei) 6rat
eni, conveniens( .uod .ui hic si3nanter dicitur re+ et *ei
sacerdos( haberet deci,as ab -braha,) Re2ert aute,
Hieron7,us( .uod Hebraei a/unt( hunc esse Se,
pri,o3enitu, 0oe( o,nes.ue pri,o3enitos a 0oe us.ue ad
-aron 2uisse ponti1ces4 et supputantes annos ipsius Se,(
ostendunt eu, us.ue ad Isaac vi+isse) 0a, sicut supra
undeci,o habetur( vi+it .uin3entis duobus annis post
diluviu,) - diluvio vero us.ue ad -braha, ortu, sunt
ducenti nona3inta duo anni( et us.ue ad e/us ,orte,
trecenti nona3inta duo anni) 6t sic restant adhuc vitae Se,
centu, dece, anni) <ua de re tractat Hieron7,us in
epistola ad 6va3riu,) Verisi,ilius est er3o( .uod -braha,
dederit deci,as Melchisedech prophetico et divino spiritu et
divino /ussu sive instinctu4 et .uod Melchisedech eode,
prophetico spiritu ta,.ua, ponti2e+ se habuit ad -braha,)
Volebat eni, *eus in e/us sacerdotio prae13urari
praecellentia, sacerdotu, leviticoru,) *icitur aute,( .uod
dedit ei e+ o,nibus4 non .uide, de his .uae in praelio
ceperat( .uia illa dicit esse re3is Sodo,oru,) Unde et
ta,.ua, sua sibi o,nia reddidit4 sed de o,nibus propriis(
.uae habebat( dedit ei deci,a, parte,) 0ota aute,( .uod
secundu, 5eda, super illud Joannis tertio4 erat Joannes
baptiCans in -enon /u+ta Sali,( .uod Sali, est oppidu,
/u+ta Jordane, situ,( ubi oli, Melchisedech re3nabat) 6t
secundu, Hieron7,u, in epistola ad 6va3riu,
presb7teru,4 non re2ert( utru, Sale, sive Sali,
no,inetur( .uia perraro Hebraei notis in ,ediis literis
utuntur( et pro voluntate lectoru,( ac re3ionu, varietate(
eade, verba diversis sonis at.ue accentibus pro2eruntur)
*icit etia, ibi( .uod Sale, non ponitur ibi pro Jerusale,(
prout Josephus arbitratur9 sed est oppidu, /u+ta
Sc7topoli,( .uod us.ue hodie vocatur Sale,9 et ostenditur
ibi palatiu, Melchisedech e+ ,a3nitudine ,ateriaru,
veteris operis ostendens ,a3ni1centia,) *e .uo in2ra(
capite scilicet ::( dicitur4 venit Jacob in Sochor et transivit
in Sale, civitate, re3ionis Siche,) 0ota( .uod hic pri,o
le3itur deci,as 2uisse datas( supra vero le3untur datae
pri,itiae) Pro .uanto dicitur( .uod -bel obtulit de
pri,o3enitis 3re3is sui) 6t .uia 2uerunt 2acta in le3e
naturae( putant .uida,( .uod pri,itiae( deci,ae( ac
sacri1cia sint de /ure naturali4 .uod ta,en non est
si,pliciter veru,) I,o secundu, ali.uid sunt cere,onialia
et 13uralia) Si eni, essent si,pliciter ,oralia( o,ni
te,pore ho,ines tenerentur ad illa) Constat aute,( .uod
ho,o ante lapsu, non tenebatur ad ista( nec ad sacri1cia
ani,aliu, nunc tene,ur) Praeterea( .uu, ponti1ces ad
,oralia teneantur( tenerentur et ipsi dare deci,as) Sed
pri,itiae et deci,ae habent pro tanto ali.uid ,orale( pro
.uanto populus *ei tenetur dare necessaria suis praelatis
.ui eis ,inistrant et ,inistrare tenentur spiritualia) @uerunt
ta,en tunc divina inspiratione ad illa incitati in 13ura,
triplice,) Pri,a est( .uia debuit ho,o sole,niter pro1teri(
.uod *eus erat o,niu, principiu, et 1nis( sive creator et
re,unerator) Per hoc vero( .uod *eo dabant pri,itias(
pro1tebantur( .uod soli *eo est attribuenda di3nitas pri,i
principii9 sicut et per denariu, nu,eru,( in .uo est pri,us
li,es et pri,us ter,inus nu,eroru,( adscribebatur ei
o,niu, reru, 1nalis per2ectio) Secunda( .uia de Christo
rede,ptore debuit ho,o lapsus sub 13uris pro1teri non
solu, .uod ipse esset sacri1ciu, pro e+piatione
peccatoru, nostroru, i,,olandu,( sed etia, .uod ipse
erat assu,pturus pri,itias nostrae ,assae( idest
purissi,a, et praecipua, natura, e+ nobis) 6t .uod erat
2uturus pri,o3enitus ,ortuoru, et pri,o3enitus 1lioru,
*ei9 et .uod tota per2ectio 3ratiae( /ustitiae( 3loriae hu,ani
3eneris( .uasi deci,ae erat illi adscribenda4 et .uod dando
deci,as sacerdoti( nostra, per2ectione, adscribi,us
sacerdoti Christo) Tertia est in si3nu,( .uod duo sin3ulariter
e+i3it a nobis *eus9 scilicet sub/ectione, et ordine,4 ut
scilicet o,nia 2acia,us ta,.ua, ab e/us pri,atu et
i,perio ,oti( et ut o,nia in e/us 3loria, ordine,us) Vult
er3o *eus o,ne i,periu, operu, nostroru,( principiu, et
1ne, sibi soli adscribi) 6t per haec duo obtinet ,ediu,
operu, nostroru,( i,o et totu,) *i+it aute, re+
Sodo,oru, ad -braha,4 da ,ihi ani,as( idest personas
captivoru, terrae ,eae) Cetera( idest tota, substantia,
alia, .ua, cepisti) Tolle tibi) <uasi diceret( de o,nibus a te
captis( .uae .uatuor re3es prius abstulerunt( non volo nisi
personas) <ui respondit ei( levo ,anu, ,ea,( idest /uro
tibi per *eu,) 8o.uitur aute, sic( .uia /urantes solent
levare ,anus ad caelu,( .uasi ad *eu,) *icit aute,( ad
*eu, possessore, caeli et terrae( ut sic ostendat( .uod
soli *eo principaliter co,petit( eo .uod ipse sibi poterit
satis dare( et .uod non vult nisi ab ipso solo ditari) - 1lo
subte3,inis) <uod est 1lu, transversale( .uod in navicula
te+toris e+ transverso per tela, discurrit9 et dicitur a
subte3endo et subte+endo( .uia sub sta,ine in tela,
te3itur et te+itur4 .uasi diceret( nec ,ini,a aut vilissi,a
accipia,) 0on accipia, ab o,nibus( .uae tua sunt) <uaerit
-,brosius libro de patriarchis4 .uo,odo dicit( non accipia,
abs te( .uu, praeda 2uerit in potestate victoris= 6t
respondet( .uod per hoc virilitate, ostendit et disciplina,(
ut scilicet re3i serventur o,nia9 sociis ta,en parte,
e,olu,enti tribuenda, asserit( ta,.ua, ,ercede, hu/us
laboris) 6t .uonia, sibi ,ercede, ab ho,ine non
.uaesivit( a *eo accepit) Unde post hoc di+it *eus ad eu,4
noli ti,ere4 ero protector tuus et ,erces tua ,a3na ni,is)
0e dicas( e3o ditavi -braha,) Sed .uare nolebat hoc dici=
Ratio triple+ est ad praesens4 pri,a est( .uia re+
Sodo,oru, et sui e+ hoc de 2acili inviderent divitiis
-brahae( ac per conse.uens ad ipsaru, ablatione,( et
etia, ad e/us occisione, suo te,pore citius incitarentur)
Secunda( .uia ta, -braha, .ua, sui e+ hoc essent
sub/u3ati illi re3i et suis( et per conse.uens ad ,ulta
ine+pedientia corpori et ani,ae eoru,( possent e+ hoc in
posteru, ,a3is trahi) Tertia est( .uia ta, praesentibus
.ua, 2uturis volebat esse notu,( .uod de tota terra illa
nihil un.ua, habuerat nisi per *ei providentia, et
industria, sua,) Praeter hoc est .uarta ratio( .uare noluit
ista retinere9 in e+e,plu,( scilicet ab/iciendae cupiditatis(
et etia, in si3nu, plenioris charitatis ad eos .uos
liberaverat) 6+ hoc eni, patuit( .uod non 2uit ,otus ad
insectandu, hostes cupiditatis( sed solius charitatis causa)
0ota aute, .uod e+ hoc .uod non 1t ,entio de re3ibus
aliaru, .uatuor urbiu,( sed solu, de re3e Sodo,oru,(
videtur .uod iste re+ do,inaretur .uatuor aliis re3ibus
terrae suae) 0ota etia,( .uod e+ hoc( et e+ ,ultis aliis
Scripturae perpenditur .uod 2ere .uaelibet urbs tunc
te,poris suu, habebat re3e,) *icitur aute, Sodo,oru,(
idest Sodo,ae( .uia in sin3ulari et in plurali captu, hoc
no,en se,per est no,en e/usde, urbis9 sed Sodo,a in
sin3ulari stat pro sola urbe( in plurali aute, pro ipsa et pro
suburbanis e/us) 0ota pro ,7steriis hu/us partis ,oraliter(
.uod per .uin.ue re3es Sodo,oru, desi3natur re3nu,
carnale .uin.ue sensuu,( in .uibus praeest concupiscentia
3ulae sive 3ustus) <uae duae desi3nantur per duas
principales urbes Sodo,ae) Per .uatuor vero re3es
desi3nantur .uatuor principales venti dae,oniacaru,
tentationu, do,inantiu, re3no carnis et .uin.ue sensuu,
e/us( ut sunt ventus superbiae( avaritiae et invidiae et
cetera) Superbia .uae o,nibus praesens est desi3natur per
re3e, 6la,itaru,) In adventu aute, spiritus sancti( .ui
erat in -braha, et 8oth( incipit re3nu, carnis recedere a
servitute superbiae4 .uia etsi tunc o,nino delicta carnalia
non tolluntur( salte, reco3noscunt carnales se esse
ab/ectos respectu spiritualiu, viroru,) <uia vero *iabolus
re+ superbiae acrius i,petit recedentes a se( ideo si re+
superbiae eos i,petat( et non solu, illos( sed etia,
.uosda, spiritualiu, per2ectos et ,inus per2ectos
desi3natos per 8oth( capiat et asportet( tunc Celus -brahae(
idest spiritualissi,oru, patru,( cu, vernaculis( idest cu,
virtutibus in ipso connutritis et suae su,,ae charitati et
hu,ilitati 2a,ulantibus de illis triu,phant( 8oth.ue reddunt4
sed nihil carnaliu, sibi reservat( praeter sola ea .uae in
usus necessarios socioru,( idest virtutu, in2erioru, Celo
charitatis servientiu, 2uerunt e+pensa) In1r,ioribus tantu,
sibi ad/unctis( per tres 2ratres -brahae contentos desi3natis(
partes vult donari( .uia in2eriores et seculares 1deles nolunt
co,pelli ad sua, su,,a, per2ectione,) -lle3orice aute,
13uratur hic pri,o captivitas populi Israelitici sub .uin.ue
libris Mo7si et sub .uin.ue sensibus( .uasi sub .uin.ue
urbibus et re3ibus carnalia sectantis( inchoata per -ss7rios
et consu,,ata per Chaldeos) 6t .uia inter illos 2uerunt
capti ali.ui spiritales desi3nati per 8oth( utpote 6Cechiel et
*aniel et alii4 idcirco ,erito -brahae et per pro,issione,
sibi 2acta,( de captivitate illa reducti 2uerunt et restitutus
est sacerdotalis cultus *ei) Secundo 13uratur hic captivitas
e/usde, populi te,pore Christi 2acta occulte per *ae,ones
et visibiliter per Ro,anos) 6+ .uibus tunc apostoli et pri,i
discipuli sunt reducti( et in 1ne te,poru, o,nes sunt
plenius reducendi) In utro.ue aute, horu, te,pore
,a3ni1candu, est sacerdotiu, Christi in specie panis et
vini pro2erentis corpus et san3uine, suu,) Tertio 13uratur
hic captivitas 6cclesiae 2acta per -rianos et alios haereticos(
ac deinde illa .uae 1enda est per -ntichristu, et illa .uae
in -pocal7psi 1enda dicitur) 6t universaliter o,nes
consi,iles captivitates per hoc 13urantur( in .uibus carnalis
6cclesia( subdita sensibus per re3na Sodo,oru, 13uratur(
cu/us carnalis e+ercitus cadit in puteu, bitu,inis( idest in
vora3ine concupiscentiae 2ervidae et tenacis( ni,iu,.ue
viscosae et 3lutinosae) <ui putei sunt in valle s7lvestri(
idest in pro2undo vitae non re3ularis( sed saecularis4 sed
ta,en .ui e+ iis evadant( 2u3iunt ad ,onte, spiritualis
per2ectionis) 6t nota .uod si3nanter tredeci, recesserant a
do,inio re3is 6la,itaru, et tredeci, ab ipso capti sunt et
ab -braha, liberati9 .uia duodeci, sunt horae diei status
,undanoru, et cu/uslibet consi,ilis status) In cu/us
13ura, 1lia archis7na3o3i per Christu, suscitata( erat
duodeci, annoru, et san3uinis Au+u, totide, annis passa
erat) Ite, in deci,a tertia 3eneratione a Christo -rianoru,
haeresis consurre+it) 6t in deci,a .uarta per trecentos
octodeci, patres sub Papa Ro,ano( .uasi sub altero
-braha, conde,natur( sicut 5eda in libro de te,poribus
scribit) 0ota etia, .uod sicut Christi sacerdotiu, triplice,
habet actu,( scilicet rede,ptionis( /usti1cationis et
3lori1cationis4 sic in triplici ter,ino te,poru, est
sin3ulariter ,a3ni1candu,) In pri,o eni, Christus veniens
in carne ,ortali( per Petru, 1de 2ervente,( ta,.ua, per
-braha, alteru,( cu, ceteris ta,en discipulis( de Ro,ano
i,perio triu,phavit et ostensus est le3alis sacerdotii 1nis(
apostolis se ipsi subdentibus( ta,.ua, ponti1ci su,,o) In
secundo veniens in spiritu destruet superbia, -ntichristi9 et
suae evan3elicae paupertatis sacerdotiu, in seipso et
apostolis pri,itus e+e,platu,( e+altabit super sacerdotiu,
te,porali et carnali 2ulci,ento .uasi le3alibus cere,oniis
circu,cinctu,9 ita .uod Christus ut ponti2e+ altissi,ae
paupertatis ostendetur esse decorator( non aute,
sacerdotii te,poralis) In tertio veniens beati1cus( ut o,nes
electos o;erat in 3loria *ei patris de o,nibus hostibus
triu,phando( aeternaliter ,onstrando( .uod sacerdotiu,
beati1cu, deci,at et per1cit o,ne sacerdotiu, hu/us
vitae)
Caput &
"#$!%%' Petrus Johannis Olivi( In Gen)( cap) &
His ita.ue transactis 2actus est ser,o do,ini ad -braha,)
Haec est .uarta apparitio( idest .uare pro,issio sibi 2acta
astruitur esse i,plenda in se,ine non adoptivo( sed
naturali) 6t pri,o *eus in3erit se -brahae et ta,.ua,
protectore, et plenu, re,uneratore,) Secundo( ad plene
sciendu, ,odu, re,unerationis et ,ercedis( ostendit
-braha, *eo se non habere naturale, haerede,( sed
solu, adoptivu,( ibi( di+it.ue -braha,( do,ine( *eus(
.uid dabis ,ihi) Tertio pro,ittitur sibi 1lius de suo corpore
procreandus et innu,erabiliter ,ultiplicandus( ibi(
stati,.ue ser,o do,ini) <uarto( a,orose co,,endatur
1des -brahae haec credentis( ibi( credidit -braha, *eo)
<uinto( iterata a *eo pro,issione terrae pro,issionis petit
et accipit super hoc si3nu, a do,ino( ibi( di+it.ue do,inus
ad eu,4 e3o do,inus) Se+to( .uia cu, e+ Sara 1liu,
procreare non posset( accipit ancilla, et 3i3nit 1liu, e+ ea(
ibi( i3itur Sarai) *icit er3o4 2actus est ita.ue ser,o do,ini
ad -braha,) 6t hoc per corporale, apparitione,( vel
i,a3inativa,( vel intellectuale,) 0oli ti,ere( scilicet a
.uibuscu,.ue hostibus) Ja, e+peri,ento probas( .uod e3o
protector tuus su,9 noli ti,ere( etia, per di>dentia,
necessarioru, et prae,ioru,) <uia e3o su, ,erces tua
,a3na ni,is valde) *icitur aute, *eus ,erces causaliter
et etia, substantialiter( .uia ipse est dator prae,ii) 6t
lo.uendo de prae,io 1nali( ipse est substantia e/us) 63o
vado( scilicet ad ,orte,( sine liberis4 .uasi dicat4 ne.ue in
,ea persona( ne.ue in 1lio e+ ,e 3enito videtur
te,poraliter co,plenda pro,issio tua) In *ei eni,
pro,issione duple+ pro,issio includebatur4 una scilicet
te,poralis de terra Chanaan( alia vero aeterna de 3loria
caelesti) 6t de hac .uide, pro se non con.ueritur -braha,(
.ua,vis .uaerat hoc pro .uanto pro,ittebatur hoc sibi in
,ultiplici prole) *e pri,a aute, .uaerit hoc proprie) 6t
1lius procuratoris do,us ,eae( est supple( iste *a,ascus
6lieCer) <uasi diceret( 1lius dispensationis do,us ,eae( .ui
vocatur *a,ascus 6lieCer) 6+ .uo videtur .uod disposuerat
illu, 2acere haerede, suu,) -b hoc aute,( secundu,
Hieron7,u,( a/unt *a,ascu, dictu, et nuncupatu,)
-u3ustinus aute, libro !! contra @austu, dicit4 -braha,(
cu, videret sibi non nasci 1lios et 2acta, ta,en
pro,issione, se,ini e/us( pri,o de adoptivo co3itabat) 6t
hoc indicat( .uod cu, *eo lo.uens ait de vernaculo) Haeres
hic ,eus erit) Se,en eni, in Scriptura ali.uando .uis
appellatur( .ua,vis de carne e/us non nascatur) Haec
-u3ustinus4 edu+it.ue eu, 2oras) Hoc potuit 1eri in visione
i,a3inaria abs.ue ,otu corporali) Suspice( idest sursu,
erectis oculis aspice caelu, et stellas nu,era( si potes4
.uasi diceret) Sicut hoc non posses( sic nec nu,erare
se,en tuu, 2uturu,) 0on .uod si,pliciter 2uit
innu,erabile aut in1nitu,( sed nobis) 6t secundu,
-u3ustinu, libro & de civitate *ei( cap) !:( hic pro,ittitur
,ultitudo se,inis spiritualis) 6t illud .uod supra : dictu,
est de se,ine e/us carnali( hic vero de iis .ui per 3ratia,
debebant esse( sicut stellae caeli) <ua,vis utru,.ue possit
re2erri ad ide,) *icit etia, -u3ustinus ibide,4 .uicu,.ue
universu, stellaru, nu,eru, apprehendisse /actatur(
sicut -ratus vel 6udo+ius( vel si .ui alii sunt( eos libri hu/us
conde,nat auctoritas) Credidit -braha, *eo et reputatu,
est illi ad /ustitia,) 6t e+ hac 1de reputavit eu, /ustu,( et
etia, 1deles .ui noverunt eu, in hoc reputaverunt eu,
/ustu,) 0ota .uod hoc si3nanter ponitur in hoc loco( non
.uin in praecedentibus pro,issionibus ipse *eo credidisset(
aut .uin illa 1des sibi ad /ustitia, reputaretur4 sed hoc
ponitur triplici e+ causa) Pri,a est( .uia e+presse credidit(
.uod de proprio corpore tantu, ac tale, haberet4 hoc
aute, 2uit ,a/us .ua, credere indistincte de .uocu,.ue
se,ine) Secunda est( .uia in se.uenti apparitione ipse
circu,cisus est) Voluit aute, ostendere Scriptura( .uod
ipse /usti1catus est per 1de,( et non per corporale,
circu,cisione,9 ac per conse.uens( .uod se,en e/us erit
potius /usti1candu, per 1de,4 ita .uod circu,cisio nihil
proderat( nisi pro .uanto 1des in ipsa includebatur
sacra,entaliter) 6t hoc est( .uod apostolus ostendit ad
Ro,anos .uarto( .uare o,nis 1des -brahae .ua,da,
antono,asia, /ustitiae habeat) 6t ideo de praero3ativa
hu/us antono,asiae in e+e,plu, 2uturoru, debuit alicui
sin3ulariter dari4 .uod convenienter 2actu, est circa
,edia, apparitione,) In hoc eni, docetur( .uod 3radati,
au3ebatur et pro1ciebat in bono4 et .uod pro2ectus e/us non
2uit solu, in 1ne9 ita ut hic debeat hoc verbu, le3i per
antono,asia,( ut sit sensus4 credidit -braha,( scilicet in
sin3ulari e+cessu) 6t reputatu, est ei ad /ustitia,(
sin3ulare, et antono,astice) Sed adhuc restat .uaestio(
.uo,odo per 1de,( .ua credidit se habituru, 1lios( et eos
terra, Chanaan haereditaturos( 2uit /usti1catus( cu,
constet( .uod hoc potuit credere abs.ue charitate= 6t cu,
sola 1des Christi et haereditatis aeternae /usti1cet( sine .ua
uti.ue potuit credere praedicta= -d hoc potest dupliciter
dici) Pri,o( .uod in 1de se,inis e+ eo propa3andi
principaliter includebatur 1des se,inis Christi e+ eo
nascituri( et 1des haereditatis aeternae) 6t hoc vult
Scriptura hic ,ore veteris testa,enti sub cortice 13uraliu,
et terrenoru, innuere per hoc( .uod *eus seipsu, ei
proposuerat( dicens4 e3o su, ,erces tua( non
.ualiscu,.ue( sed ,a3na ni,is( idest e+cessive ,a3na) 6t
per hoc etia,( .uod e+ 1de dicit eu, /usti1catu,( patet
.uod lo.uitur de 1de per charitate, vivi1cata) Secundo
potest dici( .uod licet 1des te,poralis terrae vel se,inis(
in.uantu, est ob/ectoru, taliu, directe( non /usti1cet9
in.uantu, ta,en est *ei( cui credidit in hoc( et innititur
bono( /usti1cat( si ta,en includat( sicut et hic includit( 1de,
su>ciente, in *eu, respectu eoru,( .uae necessaria sunt
ad salute, aeterna,) *i+it.ue ad eu,4 e3o do,inus) 0ota
.uo,odo *eus in hu/us,odi apparitionibus altitudine,
suae ,a/estatis et potentiae in3erit sanctis( .uibus apparet)
Hoc eni, principaliter e+pedit eoru, illu,inationi et
con2ortationi( et sublevationi in *eu,) Re,e,orat etia,
hic bene1ciu, liberationis( subdens4 .ui edu+i te de Ur
Chaldaeoru,( idest de incendio Chaldaeoru,( secundu,
Hieron7,u,) Ut dare, tibi terra, ista, et cetera) Vel e3o
su,( .ui ideo 2eci te e+ire de terra Chaldaeoru,( ut dare,
terra, ista,( et possideres ea,) *o,ine *eus unde scire
possu, et cetera) Secundu, -u3ustinu, se.uente,
littera, Septua3inta interpretu, .uae habet secundu,
.uid scia,) 0on ait( unde scia,( .uasi non crederet adhuc4
sed ait( secundu, .uid scia,( si,ilitudine, ali.ua,
.uaerens .ua e/us ,odus co3nosceretur9 sicut vir3o .uando
ait( .uo,odo 1et illud et cetera) Certa erat illud 2uturu,(
sed ,odu, .uo illud 1eret( in.uirebat) Unde et hic
si,ilitudo data est de ani,alibus) Sed et littera nostra .uae
habet( unde scia,( potest et ad hoc ipsu, re2erri( ut sit
sensus( e+ .uo si3no( vel e+ .ua si,ilitudine hoc intelli3a,)
Sed adhuc restat dubiu,( .uo,odo ad re, in verbis claris
et propriis sibi pro,issa, petit si,ilitudine, u,bratile,=
0u,.uid ,elius hoc sciebat per verba propria( .ua, per
verba 13uralia= Praeterea si,ilitudo .uae subditur .uid
2acit ad hoc sciendu,= -d hoc potest dici( ut se.ua,ur
littera, nostra, si,ul et Septua3inta( .uod -braha, non
petit( unde creda,= Sed( unde( id est( e+ .ua ratione hoc
.uod credo( scia,( idest intelli3ibiliter sive rationabiliter
con/icia, et speculabor= Petit etia, secundu, .uid( idest
sub .uo ,odo et ordine sciet illud esse 1endu,)
Speci1catio eni, ,odi et ordinis et te,poris i,pletionis rei
pro,issae( ,ultu, 2acit ad clariore, e/us notitia,) -d
utru,.ue aute, praedictoru, valet si,ilitudo sub/uncta)
-d pri,u, .uide,( .uia in ea innuitur ratio( e+ .ua per
,odu, /ustae conclusionis poterat /uste in2erri .uod
haereditas pro,issa erat /uste et rationabiliter a se,ine
-brahae conse.uenda) 0a, in si,ilitudine data si3ni1catur
.uod in se,ine -brahae debebant esse per2ecte activi ac
conte,plativi( ac poenitentes et innocentes( pro .uibus erat
patria illa sibi repro,issa( velut pere3rini et advenae( .uia a
*ae,onibus si,ul et ho,inibus ,ulta tenta,enta essent
passuri( ut 2ornace tribulationu, et i3ne divinaru,
i,,issionu, per2ecte e+pur3arentur) <uod aute, in
se,ine suo essent 2uturi per2ecte activi( .uoru, ali.ui
poenitentes essent( ali.ui innocentes( desi3natur et innuitur
per vacca,( capra, et ariete,( .uoru, .uodlibet ponitur
esse tri,u,( idest triu, annoru,9 tunc eni, per2ectae
aetatis( per2ecti.ue roboris non sunt) Partiu, vero divisio
2acta per ,ediu, si3ni1cat divisione, activoru, in duo
o>cia) Oportet eni, .uod re3ant te,poralia( et nihilo,inus
.uod se et illa diri3ant ad aeterna( et .uasda, actiones
distribuant pro+i,o) Per hoc vero( .uod partes divisas
altrinsecus( idest altera, contra altera, posuit( desi3nat
,utua, coordinatione, praedictoru, actuu, et
o>cioru,) Sic eni, debent dividi ad propria( .uo
nihilo,inus sibi ,utuo coordinentur) Per capra, aute,
hirsuta, et horrida, a,ara et austera co,punctio
poenitentiu, desi3natur) Per vacca, vero /u3u, 2erente,(
obedientia le3is et 2ortitudo) Per ariete, vero si,plice,( et
principe, oviu, et a3noru,( per2ectio innocentiae
desi3natur) Per aves vero( turture, et colu,ba,(
conte,plativoru, ad patria, cu, 3e,itu suspirantiu,
volatus et per2ectio notatur) Specialiter aute, per turture,(
conte,ptus in2erioru,( reddens ho,ine, castu, ac
solitariu,) Per colu,ba, aute, a,orosa, et 3re3ale, et
2oecunda,( a,or aeternoru, in spiritualibus socialis et
2oecundus) Haec eni, duo co,plent statu,
conte,plativu,) <uae aves non dividuntur( .uia
conte,plativi( in.uantu, talis( est unu, solu, .uaerere(
uni soli vacare) *e .uo Christus Maria, Marthae prae2ert(
dicens4 porro unu, necessariu,) *e divisione vero status
activoru,( secundae Corinthioru, septi,o dicitur4 .ui cu,
u+ore est( solicitus est .uae sunt ,undi( .uo,odo placeat
u+ori( et divisus est) Tentatio vero a *ae,onibus( .uae
,a3is est super activos( desi3natur per volucres super
cadavera procedentes .uasi ad pastu,) *ae,ones eni,
propter volatu, superbiae( et a3ilitate, naturalis
potentiae( volucres appellantur( .ui de nostris carnalitatibus
.uoda,,odo .uaerunt pasci) <uod aute, eas abi3ebat
-braha,( si3ni1cat( .uod ,erito patru,( et per bonu,
re3i,en /ustoru, tentationes hu/us,odi a subditis abi3unt)
@inale, vero tentatione, e/us.ue terribilitate, et
obscuritate, et di>cultate,( .ua, erant passuri( desi3nat
per sopore, et tenebrosu, horrore,( .ui in occasu solis(
.uasi in 1ne diei super -braha, irruit( sicut et vo+ *ei 2acta
ad -braha, declarat) Scito( .uod pere3rinu, erit se,en
tuu, in terra non sua( et a?i3ent et cetera) -pparuit
clibanus 2u,ans et la,pas i3nis) Per la,pade, i3nis( idest
per Aa,,a, i3nis ad ,odu, la,padis 2ul3ente,
transeuntis inter partes ani,aliu, divisas( si3ni1catur
nu,erus 1nalis tentationis( .uae pur3ativa erit et
illu,inativa( et decoctiva carnaliu,( seu activoru,( .ui
pur3atione indi3ent( plus.ua, conte,plativi9 et ideo
e+pressior ,entio 1t de eis) Justitia, vero *ei(
re,unerativa, a?ictoru,( et punitiva, a?i3entiu,
e+presse docet( dicens4 veru,ta,en et cetera) In occasu
aute, solis praeit tenebra( deterrens etia, patres ,a/ores4
post occasu, vero solis se.uitur ,a/or tenebra( et 2orna+
i3nea( .uae et circa initiu, 1naliu, tentationu, pri,o
i,,ittitur( et terror e+ i,,inenti tribulatione consur3it)
Secundo se.uitur pressura 2ortior ipsius tribulationis( sola
carnalia consu,ens( spiritualia vero servans et co,plens)
*icit aute,( su,e ,ihi( idest ad ,eu, ,unus potius .ua,
ad tuu,( .uia populu, illu, erat ipse propa3aturus per se(
et successores *eo oblaturus( tenta,enta se.uentia non
erat ipse i,,issurus) 6t ideo non dicitur( .uod assu,at illa
iis) 6+ iis aute, ostenditur( sub .uo ,odo et ordine populus
*ei esset perventurus ad haereditate, pro,issa,) 6t nota(
.uod sicut sub te,porali pro,issione terrenae haereditatis
continetur pro,issio spiritualis et aeterna( sic in hac
si,ilitudine ostenditur ratio( ,odus et ordo perventionis ad
aeterna, 3loria,4 et si,iliter ,odus et ordo( .uod de
servitute le3is ad libertate, 6cclesiae per Christi
passione, intratu, est( e+pur3ata per 2orte /udiciu, 2aece
carnaliu, caere,oniaru,( et 2aece idolatriae) 6t
consi,iliter ,onstratur hic ,odus et ordo( .uo ad activa in
e+cessu, conte,plationis et per2ectionis evan3elicae(
intrabit 6cclesia( et specialiter evan3elicus status(
praeeunte 2orti /udicio sub -ntichristo ta, ,7stico .ua,
aperto) 6t e+ his potest .uis advertere ,ultas alle3orias
alias et ,oralitates) <uod aute, dicit( .uadrin3entis annis(
secundu, .uosda,( non re2ertur ad i,,ediate
praecedens( scilicet sub/icient et a?i3ent9 sed solu, ad
pere3rinandu,) 0a, a .uinto anno Isaac( in .uo coepit
se,en -brahae( us.ue ad e+itu, 1lioru, Israel e+
-e37pto( sunt anni .uadrin3enti) -b e+itu vero -brahae de
terra sua( .uando pri,o sibi 2acta est pro,issio de hac
haereditate( sunt( secundu, apostolu, ad Galatas tertio(
anni .uadrin3enti tri3inta) Secundu, alios aute, est ,os
Scripturae nu,eru, totale, illi loco vel operi tribuere( in
.uo ipse nu,erus consu,,atur( licet non inceperit ibi9 ut
sit sensus4 a?i3ent eos .uadrin3entis annis( idest circa
1ne, .uadrin3entoru, annoru, a?i3entur( et haec
a?ictio tunc 1nietur) Vel est sensus( .uod in2ra illos
.uadrin3entos annos in -e37pto servient et a?i3entur) 6t
consi,ili ,odo debet e+poni illud 6+od) duodeci,o4
habitatio aute, 1lioru, Israel( .ua ,anserant in -e37pto(
2uit .uadrin3entoru, tri3inta annoru,) Ille eni, nu,erus
incipit co,putari ab e+itu -brahae de terra sua( .uo coepit
esse pere3rinus) 6+ hoc aute, et consi,ilibus adverte
dili3enter( et nota( .uod in visionibus propheticis
si3ni1cationes nu,eroru, ,irabiliter sunt occultae( ita
.uod raro ad plenu, claret( a .uo te,pore sint illi nu,eri
inchoandi) Unde Isaiae E cap) ubi dicitur4 adhuc se+a3inta et
.uin.ue anni( et desinet 6phrai, esse populus( idest post
se+a3inta .uin.ue annos de1cient dece, tribus) 0on 2uit
hoc veri1catu, inchoando a te,pore( .uo hoc praedictu,
est ibide, ab Isaia9 sed oportet co,putare a te,pore
anteriori( sive a te,pore ,otus 2acti ab OCia( sive a
te,pore ,issionis pri,oru, prophetaru, prophetantiu,
sub OCia) 6t si,ile est de nu,ero septua3inta
septi,anaru, apud *aniele,( .ui nu,erus( secundu,
5eda,( non est co,putandus a te,pore( .uo hoc dicitur a
*aniele cap) % nec a te,pore pri,ae libertatis populi illius)
*eus eni, nu,eros te,poru, sic vult praedici( .uod ad
plenu, intelli3i ne.ueant( us.ue .uo sunt i,pleti) 6t post
haec e3redietur cu, ,a3na substantia) Hoc i,pletu, 2uit(
.uando e+euntes de -e37pto petierunt ,ulta sibi dari ab
-e37ptiis acco,,odato( et sic de -e37pti spoliis sunt ditati(
ut habetur 6+od) !) Generatione aute, .uarta revertentur
huc) Contra hoc esse videtur( .uod secundu, littera,
Septua3inta habetur( 6+od) :) Ubi eni, nos habe,us(
ar,ati ascenderunt 1lii Israel de terra -e37pti illi habent(
.uinta aute, 3eneratione ascendunt et cetera) -d .uod
dicitur( .uod co,putando 3eneratione, sacerdotale,(
scilicet levi( ascenderunt 3eneratione .uarta( idest post
.uatuor successive 3enitos4 ut tot sint 3enerationes(
.uotiens ibi dicitur( 3enuit Char( .ui -,aria,( .ui 3enuit
-aron( .ui 6leaCar( .ui cu, -aron e3ressus est)
Co,putando vero secundu, re3ia, tribu,( scilicet Judae(
ascenderunt .uinta 3eneratione) Judas eni, .ui cu, Jacob
intravit in -e37ptu,( 3enuit Phares( .ui 6sru,( .ui ara,(
.ui -,inadab( .ui 3enuit 0aasson( .ui cu, patre e3ressus
est) 6t secundu, hoc etia, nota( .uo,odo etia, hoc
obscure praedictu, est) 0on eni, praedictu, est( an a
pri,o 1lio cu/uscu,.ue 1lioru, Jacob intrantiu, in
-e37ptu,( vel a pri,o 1lio levi( hae .uatuor 3enerationes
essent co,putandae) 0ecdu, eni, co,pletae sunt
ini.uitates -,orrhaeoru,) Per -,orrhaeos vel Chananaeos
ali.uando desi3nantur o,nes 3entes( .uae tunc erant in
terra Chanaan( sicut nunc hic) -li.uando vero sola,
ali.ua, parte, illoru, desi3nant( sicut paulo post 2aciet)
Sed .uid ad propositu, dicere( .uod ini.uitates istoru,
nondu, sint co,pletae= Cu/us,odi etia, co,pletione,
e+i3at *eus in peccatis ho,inu,( cu, potius e+i3at .uod
non peccent( et peccata non consu,,ent= -d hoc
dicendu,( .uod per hoc verbu, *eus vult ostendere( .uod
,irabili ,ensura et ,odera,ine /udicat universos) 6st
aute, inter cetera duple+ in hoc vita /udiciu, *ei) Unu,
scilicet /ustae per,issionis( .uo ho,inu, peccata us.ue ad
condi3nu, ,alitiae et de,eritoru, cu,ulu, a33ravari
per,ittit9 praevia eni, peccata ,erentur praecipitiu,
se.uentiu, peccatoru,( et illa iteru, a,plioru,( us.ue ad
tertiu, cu,ulu, a *ei /ustitia et sapientia
co,,ensuratu,) -liud est /udiciu, *ei e+ter,inii
te,poralis) 6t licet *eus o,ne, ,ortaliter peccante,
posset e+ter,inare( decet ta,en bonitate, sua,( .uod
ali.ua, ,ensura, ,isericordis e+pectationis apponat(
salte, respectu ,ultitudinis populoru,( et respectu
suoru, universaliu, /udicioru,9 et praecipue( .uando in
,ultitudine sunt ali.ua bona te,poraliter a *eo
re,uneranda) Pro utro.ue aute, /udicioru, dicitur4
nondu, co,pletae sunt ini.uitates -,orrhaeoru,) Hoc
aute, ideo hic dicitur( ut ostendat causa, una,( propter
.ua, di;erebat *eus dare se,ini -brahae terra, Chanaan
in haereditate,) 0ota( secundu, .uosda,( totu, hoc(
.uod dicitur de ani,alibus( 2actu, 2uisse in visione)
Ma3ister vero historiaru, dicit( .uod ad litera, ea accepit
et divisit( et tunc in occasu solis contin3it ei horror( et illa
visio clibani( de .ua hic a3itur) Sed .uodcu,.ue horu,
2uerit( .uo ad si3ni1catione,( nihil re2ert) 0ota etia,( .uod
secundu, -u3ustinu,( in ani,alibus divisis 13uratur( .uod
in populo Israel essent carnales( .ui inter se dividuntur) Per
aves vero 13uratur( .uod essent ibi spirituales( .ui nullo
,odo inter se dividuntur( sive ab ho,inu, conversatione
se re,oveant( sicut turtur( sive inter illos de3ant( sicut
colu,ba) In hoc vero( .uod ani,alia sunt trina( desi3natur
tertia aetas( tendens ab -braha, us.ue ad *avid( sub .uo
populus Israel terra, pro,issa, plenius possedit) Per
vacca, aute, desi3natur plebs sub /u3o le3is) Per capra,
vero eade,( ut peccatri+ 2utura) Per ariete, eade,( ut
re3natura) 0ota etia,( .uod in .uadrin3entis annis
pere3rinationis potest ide, si3nari( .uod in .uadra3inta
annis deserti et .uod in .uadra3inta diebus 6liae( et /e/unii
Christi) <uadra3enarius eni, nu,erus ,7stice est nu,erus
laboris) Sicut aute, in .uadra3enario sunt .uadra3inta
virtutes( sic in .uadrin3entis sunt .uadra3inta denarii9 et
ideo in ide, ,7steriu, .uo ad hoc concurrunt) <uod vero
in .uarta 3eneratione ab -e37pto redeunt( si3nant tres
praecedentes in a?ictione ,ansisse( ut sic post triduu, de
servitute e+irent) 6t habes de hoc in Scripturis ,ulta
,7steria tridui( et triu, annoru,) 0ota ta,en( .uod ab
i,,ediato se,ine -brahae( scilicet Isaac( septi,a
3eneratione redierunt) In .uo apertu, sabbatis,i
,7steriu, cerni potest) In die illo pepi3it do,inus cu,
-braha, 2oedus( dicens( tibi dabo et cetera) 0ota( .uod per
hu/us,odi pacta *ei cu, ho,inibus si3ni1catur( .uod *eus
3ratia et electione ho,ini per peccatu, a *ei societate
alienato con2oederabatur) Per successione, aute,
,ultiplicationis peccatoru, si3ni1catur ,a/oritas 1r,itatis
individui 2oederis seu a,oris ad illos( cu, .uibus
paciscebatur) 0on .uod in *ei a,ore secundu, se cadere
possit ,a3is et ,inus4 sed solu, respectu nostri( abs.ue
ta,en ulla variatione sui) 0ota etia,( .uod hu/us,odi
pacta 2aciebat *eus cu, patribus( non solu, pro eis( sed
etia, pro statu divini cultus per eos 2or,ando) Sicut
vide,us( .uod 2undatur stabiliter 2unda,entu,( non solu,
pro se( sed pro tota do,o 1r,ius in ipso 2undanda) - Auvio
-e37pti) 0on .uide, a ,a3no e/us Auvio( .ui dicitur 0ilus9
sed a .uoda, parvo( .ui Palaestina, dividit ab -e37pto(
ubi est civitas Rhivoarura) 0u,erat aute, secundu,
-u3ustinu, undeci, 3entes terrae pro,issae( licet alibi
pauciores no,inantur( .uia ali.uando una subintelli3itur
per alias( et e contra)
Caput B
"#$!%#' Petrus Johannis Olivi( In Gen)( cap) B
I3itur Sarai et cetera) In3redere ad ancilla, ,ea,)
-u3ustinus vi3esi,osecundo contra @austu,( dicit( .uod
-braha, obedivit in hoc Sarae( credens( e+ nutu *ei id
voluisse( .ui /a, e+ seipso haerede, illi pro,iserat( sed e+
.ua 2e,ina non praedi+erat) 6t paulo ante dicit( .uod Sara
sciens se esse sterile,( ancillaris uteri 2oecunditate, in
usu, viri sui potestate licita vendicavit( non cedens viro
concupiscenti( sed /ubens obedienti) 6t deci,ose+to de
civitate *ei( dicit( .uod hac concubina ad 3enerandu,
prole,( non ad e+plenda, libidine, usus est4 et non
insultans( sed potius obediens con/u3i) 6t in hoc est /ure illo
usa Sara( de .uo dicit apostolus( .uod non habet
potestate, sui corporis vir( sed ,ulier) In .uibus -u3ustini
verbis duo sunt cavenda( et sane intelli3enda) Pri,u, est(
.uod Sara e+ co,,uni et absoluto /ure con/u3ii non habuit
potestate, in corpore viri sui( ut posset sibi /ubere( .uod
concu,beret cu, ancilla sua9 nec de co,,uni /ure posset
e+cusari e+ isto praecepto) Secundu, est( .uod opinio vel
credulitas( .ua vir credidit hoc e+ *ei nutu /ussu,( ad viri
e+cusatione, non su>ceret( nisi in tantu, certus esset(
.uod praeponderaret vel ae.uipolleret certitudini( .ua,
habebat de praecepto /uris naturalis( .uod est de non
concu,bendo cu, ali.ua nisi cu, le3iti,a u+ore) 6t ideo
pro certo tenendu,( .uod ta, Sara .ua, -braha, certi
2uerunt( .uod *eus hoc volebat) Praeter aute, haec duo(
-u3ustinus tria addit in 2acti hu/us e+cusatione,) Pri,u,
est rectitudo intentionis( .uia scilicet propter prole, ad
cultu, *ei propa3andu, 1ebat) Secundu, est sinceritas
a;ectionis( .uia non e+ a,ore carnalis concupiscentiae( sed
e+ voluntate casta hoc 2actu, 2uit4 .uod probatur tu, e+
hoc( .uod -braha, hoc 2ecit ab u+ore /ussus9 tu, .uia de
ancilla /a, habita( /a, prae3nante( dicit Sarae4 utere ea ut
libet) 6+ .uo patet( .uod nulla inte,perantia irretitus erat
ancillae) Tertiu, est( .uod secundu, -u3ustinu,( tunc
plures habere u+ores nulla adhuc le3e prohibebatur) In
.uibus -u3ustini verbis advertenda sunt iteru, duo)
Pri,u,( .uia licet nulla le3e scripta prohibebatur( le3e
ta,en divinitus indita et naturali prius prohibitu, erat)
Secundo( .uia ,os vel co,,unis consuetudo non potest
ali.uid 2acere licitu,( .uod divino et naturali praecepto est
illicitu,( nisi certu, esset *eu, super hoc dispensasse) 6t
ideo in praedictis oportet intelli3i( -braha, certu, 2uisse(
.uod *eus cu, ipso dispensabat) Sed adhuc .uatuor
restant .uaerenda) Pri,o( scilicet an habere si,ul plures
u+ores sit contra /us naturale) Secundo( an *eus potuerit
dispensare super pluralitate u+oru,( cu, hoc sit contra /us
naturale) Tertio( an concubinatus potuerit ali.uo ,odo 1eri
licitus( et concubina, ali.ua, habere ad te,pus solu,
liceat( sicut -braha, habuisse le3itur -3ar) 0a,
post,odu, 2uit e/ecta) 0ec videtur( .uod ad ea,
accesserit ut ad u+ore,( sed sicut ad ancilla, u+oris( ita
etia, .uod do,ina e/us uteretur /ure suo in illa) <uarto(
.uare *eus non potius a principio 2oecundavit Sara,=
0u,.uid tantu, delectatur in co,,i+tionibus carnalibus
e+traordinariis= 6+ hoc eni, et consi,ilibus @austus
Manichaeus ar3uit( *eu, veteris testa,enti 2uisse ,alu,(
et patres e/usde, 2uisse de 3ente tenebraru,) <uinto
etia, posset .uaeri( .uare *eus voluit( .uod hoc 1eret
/ussu Sarae( e+ .uo dispensatu, est cu, viro super
pluralitate u+oru,( ut hoc 2aciat /ussu vel licentia pri,ae
u+oris= -d pri,u, dicendu,( .uod est uti.ue contra /us
naturae4 .uod patet pri,o e+ *ei opere( .uia pri,o non
creavit nisi una,) Secundo( e+ pri,oru, patru, co,,uni
observatione) 0a, nullus sanctoru, patru, us.ue ad
-braha, le3itur habuisse plures u+ores9 sicut patet in 0oe
et 1liis e/us) Tertio( e+ Christi le3e( .ui in hoc redu+it orbe,
ad pri,a, rectitudine, le3is naturalis) <uarto( hoc
ostendit natura prolis( .uae est 1nis operis con/u3alis)
Proles eni,( .uantu, in se est( horret alia, a ,atre patri
subdi( et ad 1lios alterius de 2acili ae,ulatorie 2ertur( et
noverca ad 1liastros suos vi+ un.ua, a,ore plenario( pio et
liberali) <uinto ostendit hoc natura con/u3alis societatis(
.uae est tantae unitatis( .uod con/u3es sunt .uasi caro
una( unu, corpus( unus sensus( et .uasi una persona) 6t
ideo sicut est contra naturale, appetitu, viri( .uod e/us
u+or sit si,ul alterius viri u+or4 sic etia, plures e/usde,
di>cilli,e in unu, concordant( et vi+ paci1ce cohabitant9
licet pluralitas viroru,( propter .uaeda, anne+a( sit ,a3is
contra naturae rectitudine,( .ua, pluralitas u+oru,) Unde
et in pri,o nun.ua, le3itur 2uisse dispensatu,4 tu, .uia
,ulier non potest sic eode, ,odo 2oecundari a pluribus
viris( sicut plures 2e,inae e+ eode, viro possunt si,ul esse
prae3nantes) Tu, .uia non est contra ratione, do,inii et
principatus plures habere sub/ectos4 est aute, contra
ipsu,( .uod eoru,de, subditoru, plures sint do,ini
principales4 constat aute,( .uod vir plus habet de
principatu in u+ore,( .ua, e contra) Tu, .uia si eade,
2e,ina esset si,ul pluriu, viroru, u+or( vir incertus esset(
an proles sua esset( an alterius9 et e+ hoc neuter curaret de
prole nutrienda et docenda9 nec proles etia, obediret alicui
eoru, ta,.ua, patri certo et indubitabili) Se+to ostendit
hoc donatio ,utua corporu, respectu operis con/u3alis( et
/uris ,utuae potestatis e+ praedicta donatione) Cu, eni,
vir det corpus suu, u+ori( et u+or viro( u+or habet
potestate, in corpore viri respectu operis con/u3alis)
Constat aute, contra natura, esse( ut id .uod est /a,
datu, u+ori detur alteri 2e,inae( contra natura, pri,ae
donationis( nisi e+ speciali causa *eo dispensante 2ractio
praedicti /uris reco,pensetur et e+cusetur) -d secundu,
dicendu,( .uod potuit dispensare super hoc( et
rationabiliter pro te,pore dispensavit) <uod aute,
potuerit( ostenditur e+ duobus4 pri,o( .uia o,nia( .uae
sortiuntur bonitate, et rectitudine, e+ ali.uo ulti,o 1ne(
et ab ali.ua re3ula et 2or,a superiori( non contrahunt
obli.uitate,( si ali.uando varientur eoru, ordines ad
ulti,u, 1ne,( et ad re3ula, superiore,( inte3ro
re,anente 1ne ulti,o) @inis aute, ulti,us status et operis
con/u3alis( est 3loria *ei( et propa3atio et dilatatio divini
cultus( et co,,unis utilitas 3eneris hu,ani( et totius
universi9 e/us.ue supre,a re3ula est charitas) <uia aute,
non solu, abs.ue laesura charitatis et 1nis praedicti( sed
etia, sub ,odo con2erenti ad illa potuerunt in con/u3iu,
plures si,ul duci( ideo est( et 2uit a *eo dispensabile)
Secundo( .uia si *ei honor est o,niu, ulti,us 1nis( et *ei
voluntas et i,periu, est causa et re3ula o,nis /uris et
rectitudinis( nihil est rectius( .ua, .uod o,nia sint
sub/ectissi,a suae voluntati( suo.ue honori) 6t ideo illa(
.uae repu3nantia, ad ipsa, *ei voluntate, et 3loria, in
sua essentia essentialiter non includunt( rectissi,u, est(
.uod possint variari a *eo( prout liberius suae ,a/estatis
hoc e+i3it( et ,a3ni1centia sui honoris) <uod aute,
te,pore -brahae et veteris le3is sit rationabiliter super hoc
dispensatu,( ostendit ,ultiple+ utilitas e+ hoc tracta) Pri,a
est utilitas praesi3nantiae) Sicut eni, per indivisibile,
copula, unius cu, una( si3ni1catur copula unius Christi
cu, sola una 6cclesia universaliter4 sic per plures u+ores et
concubinas si3ni1catur( .uod praeter una, principale,
6cclesia, sunt aliae secundu, .uid *eo con/unctae( ut
s7na3o3a( in .uantu, cere,onialis( et plures
con3re3ationes errantiu, vel peccantiu,( in .uantu,
habent ali.uid veri et boni) Sicut eni, e+ libera liberi4 sic e+
ancilla sunt servi( .ui e+ solo ti,ore *eo serviunt( non e+
libertate a,oris) @uit eni, si3nanda di;erentia inter 1lios
carnis et 1lios 3ratiae e+ eode, stipite prodeuntes( et
con2or,itas 1lioru, 3ratiae( sive e+ ancillari utero
3enitoru,( .uae in duodeci, Jacob 1liis est ,onstrata4
sunt.ue plures aliae in his 13urae et si3ni1cantiae( de
.uibus in2ra suis locis tan3etur) Secunda est utilitas
co,parativae di;erentiae) <uia eni, Christus erat venturus
ut conderet nova et destrueret vetera( decuit .uaeda,
dispensatione ali.ua induci( e+ .uoru, evacuatione Christi
le+ co,,endabilior et per2ectior appareret) <uia aute, le+
Mo7sis speciali populo( instar specialis reli3ionis sive
re3ulae erat danda4 decuit e+ pri,is patribus le3is varios
1lios et populos propa3ari( e+ .uoru, co,paratione le3alis
populus ,erito prae2erretur) Tertia est dilatatio divini cultus(
.uae per pluralitate, u+oru, in le3e 2acilius poterat
,a/ore, populu, propa3are4 2uit.ue hoc e+pediens
te,pore -brahae( .uo universalis verus *ei cultus non erat
in orbe( .uu, adhuc non esset te,pus dilatandi ubi.ue
cultu, *ei per sola, *ei 3ratia, speciale,( scilicet per
evan3elicae praedicationis verbu,) Hoc eni, privile3iu,
Christo et e/us statui servabatur9 et ideo oportebat tunc per
carnis propa3atione, hoc 1eri) 6t .ua,vis ceteri 1lii Jacob
non ita pure unu, *eu, coluerunt4 nihilo,inus non ita ab
initio ab unius *ei cultu elon3ati 2uerunt( sicut ceteri( .ui de
se,ine -brahae non 2uerunt) Praeterea 2a,osa ,a3ni1catio
1dei et ,eriti -brahae per varios 1lios et populos per ipsu,
propa3atos( ,ultu, pro2uit o,nibus cultoribus veri *ei( .ui
eu, se.uuti sunt) <uarta ratio est utilitas condescensionis
ad in1r,os et carnales sub le3e( .uibus ta, ratione
in1r,itatis .ua, e+e,pli 3entiliu,( .ui tunc co,,uniter
plures habebant u+ores( 2uit e+pediens( .uod possent etia,
plures habere) -d tertiu, dicendu,( .uod sicut *eus potuit
statuere /us con/u3ale ad tota, vita,( sic potuit ad unu,
annu, vel unu, die,( sub( debitis ta,en rationibus et
circu,stantiis reco,pensantibus bonu, indivisibilitatis
copulae con/u3alis) 6t sic volunt ali.ui 2actu, 2uisse in Osea
propheta( .ui /ussus est 2acere 2ornicationu, 1lios9 .ua,vis
illud pluribus aliis ,odis e+ponatur) *icta est aute,
concubina non ratione separabilitatis( sed potius ratione
disparitatis( .uia tenebatur non ut do,ina do,us et
2a,iliae( sed ut ancilla) Illo vero te,pore etia, inter
3entiles .uaeda, u+ores habebantur ut do,inae( .uaeda,
ut ancillae) <uod aute, nutu vel /ussu Sarae ducta est(
indicat( .uod Sara sibi potius intendit e+ illa suscipere
prole,( .ua, ipsi ancillae) 6t hu/us rei triple+ assi3natur
causa) Pri,a ad de,onstrandu, sincera, intentione, et
a;ectione, patru,4 per hoc eni, patet( .uod non e+
propria voluntate( nec e+ carnali concupiscentia du+erunt
plures u+ores) Secunda causa est ad ,onstrandu,( .uod
puri1catio haec vi, trahebat a pri,o /ure unius u+oris( ac si
esset .uaeda, subderivatio /uris illius) 6t( ut pateat( .uod
est subinducta ad i,plendu, de2ectu, carnalis
propa3ationis illius unius) Tertia causa est ad ,7stice
desi3nandu,( .uod caro debet servire spiritui et activa vita
conte,plativae et s7na3o3a 6cclesiae et con3re3atio
schis,atica vel ille3iti,a seu carnalis verae colu,bae4 et
.uod .uid.uid in his boni est( subderivatur ab u+ore
principali) 6t per hoc patet responsio ad .uintu,) -d
.uartu, dicendu,4 absit hoc do,inu, /ussisse( .uasi
delectatu, in 2oedis concupiscentiis carnis( sed potius
propter causas praedictas) 6t etia, ut ,onstraret .uod per
varios 3radus servitiu, accipit) Unde prius praeeunt 1lii
carnis et ani,ales ante 1lios 3ratiae et spirituales9 et .uod
ante partu, activae conte,plativa sterilis ,anet) 6t .uod
prius parit etia, in hac vita( .ua, in vita aeterna) 6t sic de
aliis ,7steriis hic co,prehensis) Rursus tanta tardatio
2oecunditatis Sarae valuit ad plenius declarandu, et
,a3ni1candu, ,iraculu, *ei 2oecundantis ea, non solu,
sterile,( sed etia, sene,) 6t iteru, valuit ad illud
,7steriu,( .uo Isaac dicitur 1lius pro,issionis et 3ratiae
potius( .ua, naturae9 .uia .uanto tardius et .uanto ,a3is
supra le3e, naturae datus est( tanto supernaturalius est
opus et 3ratiosior e/us conceptus4 tanto.ue e/us parentes
2uerunt *eo 3ratiores9 et tanto 2uerunt et apparuerunt
,a/oris 1dei in credendo( .uod sene+ de sene et sterili
prole, tande, haberet) *i+it Sarai ad -braha,4 ini.ue a3is
contra ,e et cetera) Suspicata aute, 2uit( .uod ille
dissi,ularet arro3antia, -3ar corri3ere9 .uia verisi,ile
videbatur( .uod -braha, advertisset illius arro3antia, in
Sara,) Utere ea ut libet( idest prout tibi placet) Supponit
eni, Sara, esse tale,( .uod non uteretur ancilla nisi
,oderate) Super .uo -u3ustinus deci,o se+to de civitate
*ei( cap) !& dicit4 o viru, viriliter utente, 2e,inis( con/u3e
te,peranter( ancilla obte,peranter) Invenit ea, /u+ta
2onte, a.uae( idest /u+ta puteu,( ut e+ se.uentibus patet)
O,nis eni, puteus 2ons( et non e contra) In solitudine .uae
est in via -ssur( no,en e/us Is,ael( eo .uod audierit( idest
e+audierit( seu beni3ne attenderit( a?ictione, tua,)
Secundu, eni, Hieron7,u, Is,ael interpretatur e+auditio
*ei) Hic erit servus ho,o) Secundu, Hieron7,u,( in
Hebraeo habetur phere( .uod interpretatur ona3er .ui est
asinus S7lvester) Si3ni1cat aute, se,en e/us habitaturu,
in ere,o( idest Saracenos va3os( incertis.ue sedibus( .ui
universas 3entes( .uibus desertu, e+ latere /un3itur(
i,pu3nant et ab o,nibus i,pu3nantur) 6t hoc est( .uod
dicit4 ,anus e/us contra o,nes et cetera) 6t e re3ione
2ratris sui 13et tabernacula( idest e+ opposito et .uasi
contra o,nes 13et in deserto tentoria ,ansionu, suaru,)
Vocavit aute,( dicens( tu *eus( .ui vidisti ,e( scilicet oculo
,isericordi( et per a;ectu, ,isericordiae) Unde per
contrariu, dici,us4 talis non videt ,e( idest non habet
cura, de ,e) Unde pro causa hu/us no,inis a se interpositi
subdit( pro2ecto( idest pro certo) Hic vidi posteriora videntis
,e( idest *ei cura, habentis de ,e et pie ,ea, ,iseria,
attendentis) *icit aute, posteriora( .uia 2orte ob
,7steriu,( et ob reverentia, divinae ,a/estatis noluit
,onstrare 2acie, 2or,ae in .ua apparebat( sed .uasi
dorsu,) 6t Ma3ister historiaru, dicit( .uod cu, lo.ueretur
do,inus ad -3ar( pertransiit in turbine et ipsa tunc vidit
posteriora *ei) Propterea appellavit puteu, viventis et
videntis( idest vivi ,ihi et partui ,eo vita, dantis et ,e
,isericorditer adspicientis) 6st aute, hoc in se.uentibus
valde notandu,( .uod persona sibi apparens ante dicta est
-n3elus do,ini4 hic vero dicitur esse *eus4 et consi,iliter
in2ra deci,o nono( duo -n3eli dicuntur venisse Sodo,a,(
ad .uos tande, lo.uitur 8oth( ta,.ua, ad unu, su,,u,
*eu,) 6t in2ra tri3esi,o pri,o dicitur4 di+it -n3elus do,ini
ad Jacob in so,nis4 leva oculos tuos et cetera) Vidi o,nia
.uae tibi 2ecit 8aban) 63o do,inus *eus 5ethel( ubi un+isti
lapide,) 6t /udicu, secundo et se+to duo si,ilia e+e,pla
habentur) In datione etia, le3is ille .ui lo.uitur Mo7si( nunc
vocatur *eus( nunc do,ini -n3elus) 6t 6+odi tri3esi,o
tertio( dicit *eus4 ecce e3o ,itto -n3elu, ,eu,( .ui
praecedat te et custodiat et introducat in locu, .ue,
paravi) Observa eu, et audi voce, e/us( .uia est no,en
,eu, in illo) Oseae etia, duodeci,o dicitur( .uod Jacob
invaluit ad -n3elu,( et corroboratus Aevit et ro3avit eu, in
5ethel et cetera) 6t ta,en in Genesi deci,o se+to( .ui sibi
apparuit in 5ethel vocatur *eus su,,us9 et deci,o .uinto
cu, .uo Jacob praevaluit luctando dicit se no,en habere
,irabile9 et de e/us visione dicit Jacob( vidi do,inu, a 2acie
ad 2acie,) Unde et locu, illu, appellavit Phanuel( idest
apparitio *ei) <ua,vis aute, plures rationes possint dari9
una ta,en si3nanter videtur a *eo intenta9 ut scilicet per
hoc inveniretur( .uod in *eo plures sint personae et earu,
una est ab altera) <uod .uide, declaratur per hoc .uod
*eus dicitur esse nuntius *ei( idest ,issus a *eo) 6t cu,
hoc sacra,entaliter ,onstratur ,issio 1lii *ei in carne,( in
.ua ipse 2uit su,,us *eus et nuntius *ei) Pro .uanto
ta,en in -n3elis *ei divina ,a/estas adhaeret et
ho,inibus( poterat .ui apparebat( dici *eus et -n3elus *ei(
.ua,vis non ita proprie sicut Christus) 6t cu, Scriptura
2uerit edita 2ervente ubi.ue idolatria( et sub le3e su,,e
inhibente cultu, pluriu, deoru,( non est verisi,ile .uod
ali.ue, deinde -n3elu, diceret su,,u, *eu, et
adoratu, ut *eu,( nisi Trinitatis et incarnationis Christi
,7steriu, sub hoc ,odo innuere vellet) 0ota pro ,7steriis(
.uod per -3ar ancilla, Sarae desi3natur caro vel
sensualitas .uae est ancilla ,entis( et scientia .uae est
ancilla sapientiae caelestis4 et le+ vetus .uae est ancilla
le3is novae( et litera occidens .uae est ancilla vivi1cantis
3ratiae9 et 6cclesia activa .uae est ancilla 6cclesiae
conte,plativae( et te,poralia bona .uae ancillantur
spiritualibus bonis4 et 6cclesia ,ilitans .uae est ancilla
triu,phantis) Saepe aute, contin3it .uod e+ scientia et
litera( et e+ sensualibus 2ructibus activae( et e+ cere,oniis
le3is scriptae etc) ancilla inAatur contra do,ina, sua,)
Concepit eni, e+ viro Sarae( idest a *eo et a virili ani,o
ali.ue, 2ructu, virile,( et hoc post dece, annos
,ansionis -brahae et Sarae in terra pro,issa( idest post
ali.ua, i,pletione, seu notitia, *ecalo3i divinae le3is4
pleru,.ue aute, per Celu, charitatis a?icta 2uit( .uia
saepe spiritus videns se e+ hu/us,odi donis et studiis inAari
et ,eliora dona conte,nere( co3itat o,nino 2u3ere studia
et opera in2eriora4 sed -n3elus do,ini ea, reducit( docens
ea, hu,iliari do,inae suae( et cu, hoc pro,ittens
innu,erabilitate, 2ructuu,) *ivina eni, illu,inatio( per
.ua, spiritus advertit( .uod si in2eriora studia et dona
per2ecte sub/iciantur charitati pariunt ,ultiplices 2ructus( et
ideo 2acit hu/us,odi dona resu,i4 ad 2onte, a.uae( idest
sanctae Scripturae( vel sanctaru, ,editationu,( 2acit
occurrere .ui 2oris propter sui pro2unditate, vivi1ca, et
scienti1ca,( puteus videntis et viventis vocatur) Vel puteus
iste potest intelli3i .ualitas nostrae culpae et ,iseriae4 vel
vilitas universae creaturae vel pro2unda hu,ilitas vitae
Christi et sanctoru,) Vel hu,ilitas contritionis et
poenitentiae4 vel si,plicitas Scripturae sacrae4 vel pri,a
principia 1dei vel scientiae) -d unu,.uod.ue eni, istoru,
pleru,.ue 2u3iendo ad do,ina,( idest subli,e, vita,(
ali.uando perveni,us( .uia descensus ad culpae in1,a
2re.uenter nos disponit ad videndu, et sciendu, praedicta
pro2unda) 0ota etia,( .uod hic est pri,us locus( ubi
-n3elus sub no,ine -n3eli si,ul et *ei le3itur apparuisse9
in si3nu,( .uod ratio an3elici ad nos descensus est ad nos
2u3itivos reducendos ad *eu,) Si eni, lapsi per pri,u,
ho,ine, non 2uisse,us( redu+issent .uide, nos( sed non
a 2u3a do,inae( idest sapientiae et le3is aeternae) Si eni,
2u3a non 2uisset in nobis( non venisset ad nos *eus ho,o)
6t nota .uod ancilla non videt nisi posteriora *ei diri3entis
illa,( .uia solius superioris partis et virtutis est conte,plari
2acie, *ei) Haec etia, ancilla bene intelli3itur -e37ptia et
per desertu, 2u3iens in -e37ptu,) In cu/us si3nu, populus
Israel ,ultu, nu,eru, 2a,uloru, et servoru, e+ -e37pto
edu+it( in .ua et populus et ipse in palea et luto servierunt4
.uia de tenebra hu/us ,undi oritur haec ancilla) 6t ideo
.uantu, recedit a do,ina sua( 2u3it ad tenebras istas(
ta,.ua, ad locu, ori3inis suae et ta,.ua, ad propria
i,,ediata) Ob/ecta eni, ancillaru,( idest virtutu, vel
industriaru, in2erioru,( sunt creata et sensibilia) Unde(
.uia sunt nobis viciniora( idcirco e+ donis et 2ructibus
ancillantiu, virtutu, 2acilius inAa,ur) 6t haec est una
causa rebellionis ancillae contra do,ina, sua, superius
tacta) Secunda vero est( .uia 2acilius e+peri,ur
delectabilitate, in2erioru,( .ua, superioru, et
aeternoru,9 et ideo ad allia et pepones et ollas -e37pti
redire voluit populus .ui e+ierat de -e37pto( spreto dulcore
invisibilis ,annae) Tertia vero est 1ducia potentiae et
divitiaru, et in2erioru, virtutu, et ob/ectoru,( in .uibus
,ens pro2u3a 2ortius 1dit( .ua, in *eo et in potentia ipsius4
unde propterea per propheta, ar3uitur populus Israel( .ui
/a, e+ierat de -e37pto9 .uia in sua de2ensione .uaerebant
a re3ibus -e37pti au+iliu,( con1dentes in u,bra -e37pti(
.uae est sicut arundo et cetera) Hu/us etia, 1lius 2uturus
dicitur 2erus et s7lvestris ho,o( cu/us ,anus contra o,nes
et o,niu, ,anus contra eu,4 .uia si servit do,inae4
contra o,nia carnis vitia ,ilitat4 si vero superbit( universa
si,pliciu, bona devastat) Unde s7na3o3ae 1lius( pro
.uanto 2uit bonus( ,ulta propter *eu, bella 3essit
te,poralia et o,nes hostes populi do,ini a .uibus
i,peditur per2ectio evan3elicae le3is superavit) Vides er3o
.uod 1liis ancillae propriu, est pu3nare4 propter .uod
,erito dicitur) Manus e/us contra o,nes( scilicet suos
hostes a3restis et 2erus)
Caput E
"#$!#$' Petrus Johannis Olivi( In Gen)( cap) E
Post.ua, vero nona3inta et nove, annoru, esse coeperat
et cetera) Haec est .uinta apparitio9 in .ua pri,o -braha,
novo 2oedere ad per2ectione, eri3itur et no,en e/us
i,,utatur at.ue innovatur) 6t prius pro,issio de se,ine
plenius con1r,atur) Secundo circu,cisio pro pacto specialis
cu, *eo 2oederis instituitur( ibi( hoc est pactu, ,eu,(
.uod observabitis) Tertio( dura sententia pactu, non
observantiu, e+pri,itur( ibi( ,asculus cu/us praeputii caro)
<uarto( e+ Sara 1lius pro,ittitur( ibi( di+it.ue *eus ad
-braha,) <uinto subditur( .uo,odo con2esti, -braha,
praeceptu, circu,cisionis i,pleverit( ibi( tulit aute,
-braha, et cetera) -,bula cora, ,e) 0on hoc dicitur .uia
prius hoc non 2ecerat( sed ut altius hoc 2aciat) Unde
subditur4 et esto per2ectus) -d hoc eni, e+hibet *eus
sanctis praesentia, sua,( ut eos ad se se,per ,a3is
sublevet ut sursu, a3at) Cecidit -braha, pronus in terra,(
idest 3enuAectendo vel se totu, prostrando et caput ad
terra, de,ittendo supplicavit *eo in si3nu, su,,ae
adorationis et hu,iliationis) 6t nota( .uod .uanto altiora
sibi proponuntur et pro,ittuntur( tanto plus se hu,iliat
*eo) *i+it.ue *eus( e3o su,) 63o solus habeo veru, et
su,,u, et i,,utabile esse) Hu/us,odi aute, sibi
proponit( tu, ut in pro,issis suis stabilius con1dere 2aciat(
tu, ut ipsu, ad conte,platione, e/us altius eri3at) 6t
nota( .uod sicut ens est pri,u, .uod occurrit intellectui(
ita .uod o,nis conceptus intellectus dependet a conceptu
entis9 sic radi+ o,niu, illu,inationu, *ei a conceptu et
3ustu su,,i et purissi,i sui esse) 6t ideo ,erito -brahae
et le3islatori se in3erit *eus sub hac ratione) 6ris.ue pater
,ultaru, 3entiu,( ta, per via, naturae( .ua, per via,
1dei) 6t hoc unu, sonat no,en 3entiu,9 .uia per hoc
o,nes nationes 3entiliu, co,,uniter desi3nantur)
-ppellaberis -braha, .uia patre, et cetera) Prius eni,
dicebatur -braha,( .uod interpretatur pater e+celsus) -bba
eni, pater et Ra, e+celsus interpretatur) Postea vero
vocatus est -braha,( .uod trans2ertur pater ,ultaru,)
0a, .uod se.uitur 3entiu,( non habetur in no,ine( sed
subauditur) Mirandu, non est Gdicit Hieron7,usH .uare cu,
apud Graecos et nos a litera videatur addita( nos he
littera, addita, di+eri,us4 .uia idio,a lin3uae Hebraeae
est per he .uide, scribere( sed per a le3ere( sicut e
contrario a litera, saepe per he pronuntiant) *e no,ine
vero Sarai subdit( .uia non scribitur nisi per unu, I( et
pri,o scribebatur per Sin( res( /od) 6r3o /od( idest I addita
est he litera .uae per a le3itur( et vocata est Sara) Causa
aute, ,utati no,inis est( .uia antea dicebatur princeps
,ea( .uasi unius tantu, do,us 2a,ilias ,ater4 postea vero
absolute dicitur princeps( .uia e+ e/us 1lio debebant esse
3entes et re3es) Si3nanter aute, hoc dicitur( .uia non
le3i,us in Graeco( di+it *eus ad -braha,( Sara u+or tua
non vocabitur Sarai4 sed ut in Hebraeo habetur( non vocabis
no,en e/us Sarai( idest non dices ei( princeps ,ea est)
O,niu, eni, 3entiu, 2utura /a, princeps est) Haec
Hieron7,us) 6t statua, pactu,) Secundu, Hieron7,u,(
ubicu,.ue in Graeco testa,entu, le3itur( in Hebraeo est
2oedus sive pactu,( idest berith) O,ne, terra, Chanaan
in potestate et cetera) 6+pone( .uo,odo aeterna,( /u+ta
.uatuor supradictos ,odos) Circu,cidetur e+ vobis) <uare
hoc instituit= Pri,o( ut hic subditur( in si3nu, specialis
2oederis do,ini cu, se,ine -brahae4 et ad hoc ipsu,
reducitur( .uod secundu, -post) ad Ro,) D habetur( .uod
2uit in si3nu, 1dei -brahae( per .ua, 2actus est pater
o,niu, 3entiu, se.uentiu, 1de, e/us) Secundo in
si3nu, distinctivu, se,inis -brahae ab aliis 3entibus9 ut
e+ hoc ab idololatria( et a ceteris vitiis aliaru, 3entiu,
,a3is sibi caverent4 et ut populus( e+ .uo Christus
secundu, carne, erat nasciturus( in si3no 3enerativae
potentiae discerneretur) Tertio in sacra,entale re,ediu,
ori3inalis peccati( .uod uti.ue per 3enerativa, trahitur9 et
etia, respectu adultoru, in poenitentiale ,odera,entu,
et ,aceratione, carnalis concupiscentiae( .uae
potissi,u, vi3et in loco illo) 6t ad hoc reducitur( .uod
dicitur 2uisse in e+ercitiu, et e+peri,entu, obedientiae
-brahae et suoru, successoru,( .uia est opus valde
poenale) <uarto in si3nu, spiritualis circu,cisionis vitioru,
a corde( .uae 1t per 3ratia, Christi) 6t ideo .uia haec
debet esse totalis( et non partialis9 ideo bene desi3natur per
circu,cisione, corporale,( .uae erat abscissio anterioris
pellis ,e,bri virilis) <uinto in si3nu, evacuationis
13uraru,( id est cere,oniaru, carnaliu,( .uasi pelliu,
occultantiu, doctrina, 3enerativa, 1lioru, *ei per
Christu, revelanda,) Se+to in si3nu, abdicationis
te,poraliu, per spatiu, evan3elicae paupertatis) Septi,o
in si3nu, depositionis veteris ho,inis( et ,ortalitatis in
resurrectione 1nali e+plendae) Unde secundu, -u3ustinu,
libro B de civitate *ei( capite vi3esi,ose+to4 .uid aliud
circu,cisio si3ni1cat( .ua, natura, e+uta vetustate
renovata,= Propter .uod parentu, ,utantur et no,ina( ut
o,nia resonent novitate,) 6t paulo ante dicit( .uod .uia
hoc non per 3eneratione,( sed per re3eneratione,
2uturu, erat( ideo nunc i,perata est circu,cisio( in 1lio
pro,issionis( .uo si3ni1catur 3ratia( non natura( id est
.uando de Sara pro,issus est) 6+ vobis o,ne ,asculinu,)
Sed .uare in solis ,asculis hoc si3nu, instituit= *icendu,(
.uod hu/us pri,a ratio 2uit( .uia ta, carnalis 3eneratio(
.ua, populoru, distinctio( principaliter pendet a ,asculis)
Secunda( .uia in 3enerativa ,ulieris hoc non potuit
convenienter 1eri) Tertia est ,7stica( in si3nu, scilicet(
.uod carnale et 2e,ineu, ,anet incircu,cisu, a
corruptione corporali) In2ans octo dieru,) Sed .uare octavo
die potius .ua, alio= -d hoc datur pri,o literalis ratio( ut
hoc non 1eret ni,is cito( propter periculu, ,ortis
in2antiu,) Oportuit etia,( .uod non 1eret ni,is tarde( ne
2orte /a, 3randiores e;ecti nollent circu,cidi9 et .uia
decens et necessariu, erat( .uod stati, cu, bono ,odo
pro1terentur cultu, *ei( et statu, suae reli3ionis ac 1dei9
et .uod ,o+ cu, possent( susciperent sacra,entale
re,ediu, peccati ori3inalis4 ideo ta+atu, est te,pus( .uod
scilicet transiret prius hebdo,ada una( et non plus)
Secunda datur ratio ,7stica propter ,7steriu,
resurrectionis 2actae die octavo( et resurrectionis 1nalis
2uturae post septe, ,undi aetates) O,ne ,asculinu, etc)
ta, vernaculus( .ua, e,ptitius circu,cidetur) Sed .uare
servi in do,o nati( vel post,odu, e,ptitii( erant
circu,cidendi( e+ .uo non erant de se,ine -brahae= -d
hoc est pri,o ratio literalis4 .uia si servi eoru, non essent
sui ritus et cultus( hoc ta, ipsis .ua, eoru, servis
obesset) Possent eni, 2acilius trahi ad idolatria, servoru,(
si essent alterius ritus) Praeterea ,utua con2or,itas ritus
,ultoru, 2acit ad unani,itate,) *ecet aute,( et e+pedit(
.uod tota 2a,ilia e/usde, do,us unani,is sit) Secundo est
ad hoc ratio ,7stica4 .uia et 3entes in1deles erant
trahendae et convertendae ad Christi le3e, et 1de,( et e+
eis et Judaeis debebat 1eri unus populus et unu, ovile)
Unde secundu, -u3ustinu,( e+ hoc ostenditur( ad o,nes
ista, 3ratia, pertinere) Masculus( cu/us praeputii caro non
2uerit circu,cisa( delebitur ani,a illius( de populo( scilicet)
<uaeritur hic( .uo,odo haec sententia 2uit /usta( respectu
in2antiu,( .uoru, culpa non erat non circu,cidi= <uo,odo
etia, in eis erat veru,( .uod habet pars hu/us sententiae(
.uae subditur( .uia pactu, ,eu, irritu, 2ecit= *icendu,(
.uod in pacto circu,cisionis includebatur pri,u, pactu,
*ei cu, toto 3enere hu,ano irritu, 2actu, in -da,o( eo
,odo( .uo 3enerale includitur in speciali( et antecedens in
conse.uenti( et prius in posteriori( et ,orale in cere,oniali(
sive 13urali et sacra,entali) Pri,u, aute, pactu, *ei
.uaevis ani,a irritu, 2ecit in -da,( eo ,odo( .uo o,nes
in eo peccavi,us( seu peccatu, contra+i,us) 6t hoc
Scriptura vult hic occulte ,ore veteris testa,enti
subinnuere) Unde -u3ustinus deci,ose+to de civitate *ei(
capite vi3esi,osepti,o( dicit( .uod o,nes in -da,
testa,entu, *ei dissipaverunt( et in illo peccaverunt)
Testa,entu, aute, pri,u, 2actu, ad -da,( est illud4 .ua
die co,ederis( ,orte ,orieris) Unde scriptu, est
6cclesiastici capite nono4 o,nis caro sicut 2oenu,
veterascet) Testa,entu, eni, a seculo est ,orte ,ori eos(
.ui trans3rediuntur praecepta *ei) Sed cu, dicat apostolus4
ubi non est le+( nec prevaricatio9 .uo pacto in Psal,o
dicitur( praevaricatores aesti,avi o,nes peccatores terrae=
0isi .uia o,nes le3is alicu/us praevaricatores sunt rei( .ui
ali.uo peccato tenentur obstricti= <uia er3o circu,cisio
si3nu, re3enerationis 2uit( sic intelli3enda sunt verba
praedicta( ta,.ua, sic dicta4 .ui non 2uerit re3eneratus(
interibit ani,a ista de populo suo( .uia testa,entu, *ei
dissipavit .uando in -da, peccavit) Si aute, .uis hoc de
isto pacto circu,cisionis esse dictu, contendit( potest dici
ideo dissipasse testa,entu,( .uia licet non ab illo( ta,en
in illo est dissipatu,) Veru,ta,en advertendu, est .uod
propter hoc non posset ani,a parvuli incircu,cisi
e+ter,inari de populo( nisi ori3inali peccato esset obli3ata)
Haec -u3ustinus) 0on vocabis Sarai( sed Sara,) Cu/us ratio(
secundu, Hieron7,u,( tradita est4 secundu, -u3ustinu,
vero hu/us,odi est ratio) <uia Sarai interpretatur princeps
,ea( Sara aute, virtus) Unde scriptu, est ad Hebraeos
undeci,o4 1de et ipsa Sara accepit virtute, ad e,issione,
se,inis) 6rat eni, illa /a, sene+ et etia, sterilis( et
,enstruo cruore destituta( propter .uod /a, parere non
posset( etia,si sterilis non 2uisset( .uia eis .uae ita
provectioris aetatis non sunt( ut solita ,ulieru, eis adhuc
Auant( de /uvene parere possunt( sed de seniore non ita4
.ua,vis posset ille senior( sed de adulescentula 3i3nere) 6t
risit u+or) Secundu, -u3ustinu,( risus e+ultatio est
3ratulantis( non irrisio di>dentis) Verba .uo.ue e/us Gin
ani,o suo( scilicetH sed centenario ,ihi nascetur 1lius( et
Sara nona3enaria pariet( non sunt dubitantis( sed
ad,irantis) Hoc aute, potest probari pri,o e+
co,,endatione 1dei e/us de pro,issione 2uturi se,inis(
.uae habetur supra deci,o .uinto) Secundo e+ hoc .uod
in2ra Sara de risu suo increpatur a *eo4 .uod ,ulto ,a3is
de -braha, 1endu, esset( si e+ consi,ili dubitatione
risisset) Tertio .uia hic pro,ittitur .uod cecidit -braha, in
2acie, sua, ta,.ua, *eo hu,illi,a adoratione 3ratias
a3ens de tanto ac tali pro,isso) <uarto( .uia ta, per2ecte
*eo credens( stati, ipso die circu,cidit se( et o,nes ,ares
do,us suae) <uod aute, subdit4 utina, Is,ael vivat
cora, te( id est ad tuu, obse.uiu, et honore,( non dicit
e+ dubitatione alterius 1lii sibi de Sara pro,issi9 sed
ta,.ua, si3ni1cans( .uod pro ,a3no habebat( si solu,
eu, haberet) 6t in hoc si3ni1catur se pro ,a+i,o et
su,,o habere( si praeter illu, aliu,( e+ Sara scilicet(
habeat) Vocabis.ue no,en e/us Isaac( id est risu,)
Secundu, Hieron7,u, e+ solo risu -brahae vocatus est
risus( non aute, e+ risu Sarae9 .uia risus Sarae( post
praedictione, hu/us no,inis conti3it) -u3ustinus
deci,ose+to de civitate *ei( capite tri3esi,o pri,o( dicit(
.uod -braha, vocavit no,en e/us Isaac( .uia( ut habetur
in2ra vi3esi,opri,o capite( ipse pater riserat( .uando sibi
pro,issus est ad,irans in 3audio9 riserat et ,ater dubitans
in 3audio( a .uo dubio per e+probratione, -n3eli pur3ata
est( et per -n3elu, in 1de post,odu, con1r,ata) 6t
subdit4 e+ hoc er3o puer no,en accepit) Unde et Sara
,erito di+it( risu, ,ihi 2ecit do,inus) 0ona3inta nove,
annoru, erat -braha,( .uando circu,cidit et cetera) 0ota(
.uod si3nanter hic re,e,oratur anti.uitas e/us in si3nu,
et in e+e,plu, nostru,( .uod nulla vetusta consuetudine(
nulla.ue saeculi attritione( ac novitate( et poenalitate( ritus
circu,cisionis est redditus di>cilis vel tardus) Sed nu,.uid
servi e/us debuerunt ei ,o+ credere( ita ut stati, se
circu,ciderent= *icendu,( .uod non( nisi prius per
apparentia si3na constaret( .uod ipse habuerat hoc a *eo)
Pactu, vero ,eu, statua, ad Isaac) 6+ hoc innuit( .uod id
.uod in2ra vi3esi,osecundo clarius dicitur( scilicet .uod erit
1lius ancillae( .uia in Isaac vocabitur tibi se,en) <ue,
pariet tibi Sara te,pore isto in anno altero) 6+ hoc patet(
.uod se.uens apparitio( in .ua vidit do,inu, in specie
triu, viroru,( 2uit 2acta eode, anno( et 2ere eode,( .uo et
illud dictu,4 revertar ad te( et habebit Sara 1liu,) Patet
etia, e+ hoc .uod subditur( .uod nona3inta nove,
annoru, erat -braha,( .uando se circu,cidit9 centu,
aute, annoru, 2uit( .uando natus est Isaac( prout dicitur
in2ra vi3esi,opri,o capite) 6t circu,cidit carne, praeputii
eoru, stati, in ipsa die) Hoc si3nanter dicitur ad
co,,endanda, celere, obedientia, -brahae( et ,ira,
reverentia, et sub/ectione, o,niu, servoru, ad ipsu,
ta,.ua, ad opti,u, patre, et do,inu,4 .uia eos
seducens ne.ua.ua, circu,cidisset) 6t Is,ael 1lius suus
tredeci, annos i,pleverat te,pore circu,cisionis) Hoc
si3nanter videtur e+poni ad innuendu, ,7steriu, nu,eri
tertiideci,i( .ui desi3natus est in tribus ,iraculis in diversis
annis 2actis deci,otertio die a die natalis Christi( de .uo
plura recenseri .ueunt( et ali.uid tactu, est supra capite
deci,o.uarto( ubi a3itur de deci,otertio anno recessus
Sodo,itaru, a tributo re3is 6la,itaru,) 0ota secundu,
Hieron7,u,( .uod in veteri testa,ento .uatuor abs.ue
vela,ine( ante.ua, nati( sunt vocati( scilicet Is,ael( Isaac(
Salo,on( Josias) Sed et praeter hos etia, in novo
testa,ento sunt duo4 Joannes( et do,inus Joannis( ut huic
se+to septi,u, non desit) Isaiae E praedicitur vocandus
6,,anuel( et velociter spolia detrahens( licet hoc ulti,u,
sit oratio potius( .ua, no,en) <uia eni, soli 1lii 3ratiae in
libro vitae sunt no,inati( et hi per septe, aetates saeculi
currunt( idcirco con3rue septe, per ordine, sunt
conscripti( in .uoru, no,inibus 3ratia co,,endatur4 cu/us
pri,a ad veros ,iseros condescensio con3rue e+auditio et
consolatio risus ,erito vocatur ac deinde ,entis in *eu,
oblatio ac sacri1ciu, opti,e vocatur) 0ostri vero per ea, in
*eu, oblatio et intentio et sacri1catio opti,e vocatur
Josias( id est in .uo est incensu,4 et post hoc sin3ulariter
illu,inatio praecurrens Christu, inducitur) In hora eni,
incensus dictu, est Fachariae( .uod u+or e/us pareret sibi
1liu,( .ue, vocaret Joanne,( id est in .uo est 3ratia)
Se+to aute, ,ense no,inatur no,en Jesu et conceptio
e/us( .uia post praedicta ipse 2ons 3ratiae salvi1cus
e+pressus prae3ustatur9 et tunc cu, hoc sentitur no,en
6,,anuel( id est .uod *eus est nobiscu,( et hic est virtus
et victoria depraedationis hostiu, nostroru,)
Caput %
"#$!#' Petrus Johannis Olivi( In Gen)( cap) %
-pparuit aute, ei do,inus) Haec est se+ta apparitio( in .ua
sin3ulariter apparuit *eus trinus et unus) Co,,endatur
aute, haec apparitio sin3ulariter e+ septe,) Pri,o e+
evidentia e+pressionis) Secundo e+ 2a,iliaritate
co,estionis) Tertio e+ e>cacia pro,issionis( ibi4 cu,.ue
co,edissent et cetera) <uarto e+ reseratione
2a,iliarissi,ae revelationis divini consilii et /udicii( ibi4 cu,
er3o surre+issent) <uinto e+ sin3ulari e+auditione precu,
-brahae( ibi4 -braha, vero adhuc stabat) Se+to e+
severitate /usti /udicii Sodo,ae( ibi4 venerunt.ue duo
-n3eli) Septi,o e+ liberatione 8oth propter preces -brahae(
.uae parti, interseritur( parti, sub/un3itur se+tae parti)
Post haec aute, sub/un3itur etia,( .uo,odo duae 1liae
8oth conceperunt e+ eo( ibi4 di+it.ue ,a/or ad ,inore,) 6t
postea subditur recessus -brahae de Hebron in Gerara,( et
liberatio Sarae de ,anu -bi,elech re3is( in2ra pro2ectus
inde -braha,4 et praedicitur etia, conceptus et partus
Isaac( ibi4 visitavit aute, *eus Sara,) Circa hanc aute,
apparitione, est pri,o .uaerendu,( an tres viri -brahae
apparentes tenuerunt persona, *ei( an solu, alter eoru,)
Secundo( an -braha, a principio co3noverit *eu, sibi
apparere in specie triu, viroru,( vel solu,,odo tres
crediderit esse ho,ines) Tertio( an hi tres secundu, re,
2uerunt -n3eli) <uarto( .uare et .uo,odo *eus vel -n3eli
in specie viroru, co,ederint) <uinto( erit videndu, de
circu,stantiis hu/us visionis hic si3nanter descriptis( scilicet
de loco et standi ,odo( .uia sedebat in ostio( et in convalle
Ma,bre( .uia in 2ervore diei( et sic de aliis) -d pri,u,
dicendu,( .uod licet .uida, 2also di+erunt( .uod unus
solus tenebat persona, *ei et do,ini( duo vero reli.ui
tenebant persona, -n3eloru, et sanctoru, *ei4 unde et
in2ra( dicto( .uod do,inus discessit ab -braha,( subditur(
.uod venerunt duo -n3eli4 certu, est ta,en e+ verbis
hu/us Scripturae( .uod tres viri praedicti tenuerint pariter
persona, unius *ei4 sic ta,en( .uod unus proprie tenuit
persona, patris4 duo vero( .ui dicti sunt -n3eli( 3esserunt
persona, 1lii et spiritus sancti) <uod probatur pri,u, e+
eo( .uod 8oth in2ra ad duos( .ui dicti sunt -n3eli( lo.uens(
dicit in sin3ulari( .uaeso do,ine ,i) 6t ascribit eis
auctoritate, et potestate, uni co,petente,9 subdit.ue in
sin3ulari( .uod do,inus di+it ad eu,4 ecce etia, in hoc
suscepi preces tuas) 6t secundo( .uia in principio hu/us
totalis visionis dicit Mo7ses( .uod apparuit do,inus
-brahae9 et post,odu, non dicit .ualiter( nisi solu, pro
.uanto subdit( tres viros ei apparuisse) 0ullu,.ue horu, in
speciali e+pri,it altero dissi,ile, aut ,a/ore,) Tertio( .uia
pleru,.ue prae,isso in plurali .uod -braha, lo.uitur ad
eos( subditur in sin3ulari( do,ine ,i) 6t ipsi consi,iliter
pri,o prae,issi ut plures subdunt in sin3ulari) 63o venia,(
et consi,ilia) Praeterea recta ratio dictat( .uod e+ .uo *ei
1lius ei pro se,ine in .uo benedicendae erant o,nes
3entes( pro,ittebatur( licet ,ore veteris testa,enti hic sub
vela,ine e+pri,atur4 .uod sibi Trinitatis ,7steriu,
revelaretur) *ecebat etia, .uod haec veritas radices
,itteret in patribus et prophetis veteris testa,enti( instar
stipitis et ra,oru, propalanda in novo) -d secundu,( .uod
secundu, -u3ustinu,( B de civitate *ei( cap) !#(
-braha, in principio eos aesti,avit esse ho,ines( alias
non ta,.ua, ,ortalibus et hu,ana re2ectione indi3entibus
,inistrasset) Veru,ta,en verissi,e co3noscebat do,inu,
esse in eis( sicut esse assolet in prophetis) Sed contra hoc
ulti,u, .uida, ar3uunt) Pri,o( .uia e+ tali aesti,atione
*ei in prophetis non est consuetu, lo.ui ad eos ta,.ua,
ad unu, e+istente, *eu, in eis( nec in adoratione eoru,
adorare unu, *eu,) Secundo( .uia nec ipsi prophetae
soliti sunt lo.ui in persona *ei( nisi prae,ittendo4 haec dicit
do,inus *eus( aut ali.uid ae.uivalens) Potest i3itur dici(
.uod sicut Christi discipulis euntibus in 6,aus( Christus eis
apparens( pri,o creditus est esse pere3rinus9 e+ .uo ta,en
coepit lo.ui ad eos( aesti,atus est ab eis ,ultu,
reverendus4 et ut post,odu, con1tentur( ,ultu, ardoris in
corde eoru, per sua elo.uia i,,issu, est( et ta,.ua,
reverendu, pere3rinu, ipsu, invitant( et ad sua, coena,
co,pellunt( et tande, in 2ractione panis ipsu, Christu,
a3noscunt4 sic( ut videtur( -braha, in principio hos tres
aesti,avit esse ho,ines4 post.ua, aute, co,ederunt( et
auctoritate ,a/estativa ta,.ua, unus *eus lo.uuntur ad
eu,( revertens venia, ad te et cetera) Tunc se habuisse
videtur ad eos ta,.ua, ad unu, *eu,( idest ta,.ua, ad
tres personas unius *ei) 6t consi,iliter videtur 2uisse in
8oth( ubi scribitur di+it.ue 8oth ad eos) <uaeso do,ine ,i
etc)( coepit 8oth co3noscere illos duos -n3elos sive viros(
idest unu, *eu,( et ta,.ua, duas personas unius *ei)
Sed huic ,odo dicendi obviare videtur( .uia in pri,o
occursu -brahae ad eos( dicitur eos adorasse( et in sin3ulari
di+isse( do,ine( si inveni 3ratia, in oculis tuis( ne transeas
servu, tuu,) Sed ad hoc potest dici .uod etia, in principio
2acta est in -braha, .uaeda, occulta et interna inspiratio
et ,otio co,pellens eu, sic lo.ui( .ua,vis nondu, in
seipso plene adverteret( .uid in ,ente sua( .uo ad haec(
3erebatur) Certu, est eni, saepe 1eri i,,issiones et
internos sensus et ,otus in ali.uibus( et hoc in .uibusda,
nostri te,poris ,e arbitror co,probasse) Unde et saepe
contin3it .uod tales post,odu, advertunt se ali.ua
sensisse in visionibus suis( aut etia, in Scripturis( .uae
prius non adverterant se sensisse( du, divina le3erent( et
viderent( vel audirent) 6t praecipue hoc contin3it .uando
ho,o sic sibi .uasi suae libertati aut libero arbitrio
relin.uitur9 .uod in .uibusda, divinitus a3itur( sibi,et non
plene relictis) 0onne eni, ,irabile est .uod Paulus in raptu
ad tertiu, caelu, nescivit an e/us ani,a esset tunc in
corpore sive e+tra corpus= 6t sic puto in -braha,
conti3isse) -d tertiu, -u3ustinus( ubi supra( dicit( .uod
ipsos 2uisse -n3elos Scriptura testatur( non solu, in hoc
libro ubi haec narrantur( sed etia, in 6pist) ad Heb)( cap)
scilicet ult)4 ubi cu, hospitalitas laudaretur( per hanc
Gin.uitH .uida, nescientes hospitio receperunt -n3elos4 vel(
ut nostra litera habet( per hanc eni, placuerunt .uida,
-n3elis hospitio receptis) Videtur er3o dicendu, .uod
2or,a corporalis horu, triu, -brahae visibiliter apparens
habuit triplice, respectu,) Pri,o videlicet( ad sua,
visibilitate, sive 13ura, visibile,9 et secundu, hoc
praetendebat hu,ana, specie, viroru,( et pro tanto
vocantur hic viri) Secundo ad suu, e>ciens( et ,ovens
pro+i,u, et i,,ediatu,9 et hi 2uerunt -n3eli( /u+ta
re3ulas *ion7sii de le3ibus hierarchiae( .uod *eus per
,inistros inter,edios re3it in2eriora) Tertio ad suu,
principale si3ni1catu,( per .uod principaliter
repraesentandae erant species viroru, 2or,atae4 et hoc
,odo apparebant et repraesentabantur in eis principaliter
tres personae unius *ei) Unde ta, in 13ura .ua, in
aspectu et 3estu et locutione et e>cacia( re2ul3ebat .uida,
,odus ,a/estativus et do,inativus et dei1cus( soli su,,o
*eo sin3ulariter co,petens) Potest aute, esse .uod sicut
*ae,on in viris arreptitiis pleru,.ue ita lo.uitur( .uod
audientes ali.uando principaliter 2eruntur ad *ae,one, in
illis lo.uente,( ali.uando vero ad ipsos arreptitios( .uod sic
*eus per -n3elos suos .uos i,,ediate inhabitat( ,overet
illas species visibiles triu, viroru,( sic .uod ali.uando
,ente, et sensu, -brahae principaliter ducebant in *eu,
inde apparente, et lo.uente,4 ali.uando vero .uasi in
ho,ines( et 2orte ali.uando .uasi in -n3elos *ei) -d
.uartu, dicendu,( .uod non 2uit ,a3nu, in corporibus
assu,ptis cibos tra/icere et occulte consu,ere et resolvere)
Caussa aute, propter .ua, *eus voluit assu,ere 2or,a,
co,edentis et lotionis pedu,( et consi,iliu,( inter
caeteras 2uit triple+) Pri,a est ut in principio ad litera,
crederentur esse ho,ines4 et sic per conse.uens pietas et
hospitalitas -brahae et 8oth probaretur et e+erceretur9 .uae
.uide, tanti est ponderis apud *eu,( ut apostolus e+ e/us
virtute dicat eos ,eruisse -n3elos hospitio habere) In
hospitalitate eni, 3eneraliter ad o,nes( et specialiter ad
sanctos( non solu, liberalitas( sed etia, ,ulta hu,ilitas et
pietas( et societas et 2raterna charitas( et sanctoru,
spiritalis collocutio( et do,estica et co,,ensalis
co,,unicabilitas connutritur et co,participatur) Sed ta,en
.uo,odo -braha, potuit credere ipsos esse viros sanctos(
cu, sciret illo te,pore o,nes 3entes ad idololatria, et ad
,ulta alia vitia declinasse= -d hoc dicendu,( .uod non est
credendu, o,nes illius te,poris in tantu, errasse( .uin
adhuc essent hic inde ali.ui sin3ularis sanctitatis( sicut
uti.ue erat Melchisedech et Se, 1lius 0oe adhuc vivens( et
ali.ui alii patres anti.ui) 6t .uantu, e+ hoc capite et
se.uenti apparet( illo te,pore sanctoru, patres in ,ulta
si,plicitate incedebant( et in suis ,utuis receptionibus(
soliti erant sibiinvice, pedes lavare) Unde -braha, et 8oth
invitaverunt istos ad lotione,) Secunda caussa est( ut per
hoc 2a,iliarius se /un3eret *eus -brahae( et etia, o,nibus
1delibus hoc 2actu, audientibus et credentibus9 et ut per
hoc ipsu, -braha, ad ,a/ore, spe, et ti,ore,( et
1ducialiore, a,ore, eri3eret sursu,) Tertia est( ut vera,
hu,anatione, Christi 2utura,( in .ua cu, ho,inibus vere
co,edit( prophetice prae13uraret4 et ut epulas aeternae
patriae nos cu, *eo 1naliter participaturos in .uada,
visibili i,a3ine prae,onstraret9 et etia, epulas 3ratiae
.uas tota Trinitas 2acit in ,entibus a,icoru, suoru,( /u+ta
illud Joan) D4 si .uis dili3it ,e( pater ,eus dili3et eu,( et
ad eu, venie,us( et ,ansione, apud eu, 2acie,us) 6t
nota( .uod con3rue *eus dicitur hic apparuisse( ut viator et
pauper verecunde subsidia vitae petens( ut prae13uraretur
vita Christi( de .ua Jere,) &D dicitur4 .uare .uasi colonus
2uturus es in terra( et .uasi viator declinans ad ,anendu,=
<uare 2uturus es veluti vir va3us et cetera) 6t ut
prae13uraretur .uod tota Trinitas in nobis viatoribus et
pere3rinis via, .uasi ductor( et sub specie aeni3,atica et
pere3rina ut viator de,onstrat) Patet aute, .uod dictu,
est( tu, .uia vidit eos stantes( tu, .uia ad pedu,
lotione, invitat( .uia id non solet 1eri e.uitantibus( tu,
.uia dicit eis( postea transibitis( ut pauperes scilicet4 et
etia, .uia dicit eos idcirco de via co,,uni declinasse et
venisse ad tabernaculu, e/us( ut re1cerentur ab eo) 6t
supra non dicitur .uod viderit eos euntes( sed stantes9 et
hoc est proprie si3nu, petentiu,) Unde hodie sicut 2ratres
,endicantes( du, declinant ad do,u, alicu/us sibi i3noti(
stant sic ad porta,( ibi 3radu, 13entes .uasi petentes
hospitiu,) 6t sic videtur .uod 2ecerit *eus in specie triu,
viroru,) <uia secundu, -,brosiu, libro de o>ciis4
verecundia petendi( in3enuos prodit natales) Idcirco hanc
2or,a, decet nos discere a *eo in specie pauperis
apparente4 non aute, decet nos esse i,portunos et
inverecundos .uaestores) Unde -braha, et se et sua
liberaliter o;erenti( non dicunt( da ,ihi hoc et illud9 sed
solu,( 2ac .uod locutus es4 .uasi dicant4 specialia non
peti,us( sed .uod dare volueris( recipie,us) -d .uintu,
dicendu, .uod circu,stantiae hu/us apparitionis ta,.ua,
se+tae( vel praecipuae( debuerunt con3ruere( spirituali
e+cessui hu/us visionis desi3nando) @it i3itur in ,eridiano
2ervore diei( ut si,ul desi3naret charitate, et 2ervore,
a,oris -brahae ad *eu,( et *ei ad -braha,) @it et in se+ta
hora diei ta,.ua, apparitio se+ta( ut desi3net
apparitione, se+tae aetatis 2acta, in Christo et se+ti
te,poris ecclesiastici) *e .uo satis habetur in -pocal7psi)
@it etia, sedenti( ad desi3nandu, tran.uillitate, ,entis
-brahae( et ad innuendu, .uod e+cessus conte,plationis
non est nisi in ,ente .uieta) @it sedenti in ostio tabernaculi(
sicut et 6liae stanti in ostio speluncae( .uia non 1t nisi in
,entibus suu, corpus habentibus pro transitorio
tabernaculo et pro carcerali spelunca( nec i,,ersis in illis(
sed .uasi de illo ad aeterna e3ressis) @it etia, in convalle
Ma,bre( .uae interpretatur divisio( vel claritudo( vel
alienatio) @it eni, in pro2undo hu,ilitatis in se habentis
divisione, et conte,ptu, o,niu, ,undaliu, et
claritate, celestiu, radioru,( et alienatione, sensuu, ab
operationibus sensualibus) @it etia,( secundu, litera,
Septua3inta circa .uercu,( .uae secundu, Isidoru, E
6t7,olo3iaru,( 2ertur us.ue ad Constantini re3is i,periu,
perdurasse) 6st eni, arbor e+ suo 3enere ,ultu, annosa(
cu/us 2ructus 3landula vocatur( .uae in ,edica,inibus
adhibetur) Sub hac aute, .uieverunt et co,ederunt( .uia
cru+ Christi et tota te+tura operu, naturae( 3ratiae et
3loriae( et o,nis divinae Scripturae at.ue doctrinae( est
veluti .uercus( solida arbor et ra,osa) Sub .ua( et in .ua
e+cessus divinae conte,plationis ,enti sanctae apparet) In
.uolibet eni, praedictoru, instar arboris invenies radices
2unda,entaliu, principioru,( procedentiu, per ,edia
us.ue ad 2ructus 1naliu, operu, seu circu,cisionu,) 0ota
aute, actus -brahae) Pri,o eni, videt) Secundo( in
occursu, currit) Tertio( adorat) <uarto( invitat) <uinto(
pedes lavat) Se+to( 2estine ,andat Sarae ut panes de si,ila
purissi,a paret) Septi,o( ipse opti,u, vitulu, celeriter
assu,it( et per 2a,ulu, occidit et co.uit( coctu,.ue cu,
but7ro et lacte cora, apponit( ipsis.ue assistit) Post
pri,a, eni, *ei speculatione, insilit et occurrit( a;ectus
ad *eu,( totu,.ue *eo us.ue ad in1,a sub/icit et
prosternit( ac proinde do,inu, ad se invitat et trahit) 6t ut
*eu, re1ciat potius .ua, seipsu,( .uod est charitatis
altioris et transcendentioris4 ac deinde pro2unda divinoru,
processuu, ,entali puritati dete3it( superapparentiu, et
superpositaru, contrarietatu, obstacula( .uasi sordes
divinoru, pedu, spiritali lavacro abster3endo) Vel per
pedes desi3nantur( non pro2unda( sed in1,a ipsius Christi)
Potest etia, per lotione, pedu, si3ni1cari hu,ilis pietas
et reverentia( .uae ,enti occulta, ipsa, utilitate,
,e,broru, Christi dicta, purissi,a, 1de, et
intelli3entia, beatissi,ae Trinitatis subtili perscrutatione et
collatione co,,i+ta,( et i3ne charitatis sub cineribus
hu,illi,ae abne3ationis o,nis proprii sensus et rationis(
sibi per Sara, apponit) <uae .uide, per tria sata si,ilae
desi3nantur) Si,ila eni, est purissi,us Aos 2arinae
triticeae( provinciae Palestinae( capiens unu, et di,idiu,
,odiu, secundu, Isidoru,) *ei eni, essentia in tribus
personis capit unu, su,,u, bonu,( et o,ne ens
creatu, vel creabile .uod est .uasi di,idiu, et
se,iplenu, bonu,( ut cu, o;ert sibi tota, puritate,
trinae potentiae( scilicet intelli3entiae( voluntatis et
,e,oriae) Sed ipse per se ta,.ua, per su,,u, apice,
,entis suae o;ert vitulu, per 2a,ulu, de ar,ento
ablatu,( occisu, et coctu,( Christu, videlicet( non per
sanctos patres( sed per i,pios Judaeos ab ho,inibus
se3re3atu, et cruci1+u,4 et per incendiu, devotionis
coctu,( et sacri1catu,) <uae apponuntur cu, but7ro(
idest( cu, sapore sincero( suavi et pin3ui4 et cu, lacte(
idest cu, pura et innocenti seu in2antuli si,plicitate9 sic.ue
totus divinae ,ensae( divinae.ue re2ectioni assistit) 6t nota
.uod o,nia praedicta 2acta sunt etia, ,ira 2estinatione et
celeritate9 .uia spiritus e+taticus et super2ervidus nescit
a3ere lente et tarde( i,o instar a.uilae vivaciter et a3iliter
volat) *icit aute,( et pona, bucella, panis) Ubi su,it
pane, pro o,ni co,estibili) 5ucella, vero dicit aut e+
hu,ilitate( aut in si3nu, accelerati et succincti prandii(
2estinantibus ,inistrandi) *icit etia, vitulu, tenerri,u,(
idest ,ultu, /uvenculu,( et non duras( et tenerri,as
carnes habente,) Vitulus eni, et hoedus .uia sunt de
,atre sicca( eo sunt ,eliores .uo sunt /uniores4 a3nus vero
.uia est de ,atre ,ultu, hu,ida( est in principio ,inus
bonus ad esu,) *e arbore aute, sub .ua haec re2ectio 2uit(
sunt .uaeda, alia ,7steria tacta supra) Cu,.ue
co,edissent( di+erunt ad eu,) Ubi est Sara u+or tua= 0on
hoc .uaerunt .uasi i3norantes9 sed ut e+ responsione
-brahae detur occasio se.uentia subte+endi) Ille respondit4
ecce in tabernaculo est) 0ota reli3iositate, sanctae Sarae)
Sic eni, eis devote servivit( .uod ta,en seipsa, e+traneis
non ,onstravit( sed in interioribus ,ansit9 hoc eni, decet
2e,inas et do,inas sanctas9 et in hoc servatur ordo
hierarchiaru,9 .uia superioris est abs.ue velo et i,,ediate
*eo assistere( sicut hic -braha, 2aciebat4 in2erioris vero per
inter,ediu, velu, et ,ediante superiori cui di+it(
revertens venia, et cetera) <uaeritur .uo,odo a trina
corporali specie triu, viroru, potuit una vo+ e,anare( ut
de o,nibus tribus in sin3ulari dici potuerit hoc .uod di+it(
revertens venia, ad te) -d .uod duple+ responsio potest
dari) Pri,a est .uod .ua,vis vo+ 2uerit corporaliter trina(
si3ni1catione( ta,en causaliter ac intellectualiter 2uit una(
ta,.ua, scilicet ab uno *eo in tribus lo.uente) Sicut dato
.uod unus et ide, *ae,on tres viros a3itans per eoru,
lin3uas ea,de, re, consi,ili voce lo.uatur4 apud eu, .ui
audiret *ae,one, in tribus et per tres lo.uente,( esset
.uoda,,odo una vo+4 sicut et si ali.uis nobis per
Scripturas triu, schedularu, lo.uatur( non dici,us in
plurali( hi di+erunt haec nobis( sed( iste di+it) Secunda
responsio est .uod *eus ,iraculose per triu, personaru,
corpus assu,ptu, una, sola, voce, protulit( aut
secundu, re,( aut salte, secundu, sensuale,
apprehensione, -brahae) Ita .uod ipsi -brahae 2uit
sensibiliter visu, .uod eade, vo+ 2uit triu,) 6t .uic.uid sit
de pri,o( hoc ulti,u, 2uit valde 2acile *eo) -lias posset
dici .uod unus lo.ueretur in persona o,niu, triu,( sicut
Petrus in persona o,niu, apostoloru, ali.uando
respondebat) Pri,i ta,en ,odi videntur ,a3is honori1ci
*eo et a,plius con3ruere ,7sterio sanctae Trinitatis4
.ua,vis ,odus tertius respectu nostri bene co,petat *eo9
tu, .uia per 1liu, incarnatu, tota Trinitas locuta est
nobis9 tu, .uia ,ore Scripturaru, appropriative lo.uendo
tota Trinitas ali.uando lo.uatur nobis per spiritu, sanctu,(
ali.uando per verbu, inspiratu, vel per visibile,
apparitione, sicut nunc( vel per invisibile, et novu,
3ratiae e;ectu,) 0ota .uod annu, inte3ru, ab
apparitione us.ue ad partu, Isaac ponit( tu, propter alias
causas( tu, etia, ne stati, .uasi in *ei adventu carnalis
conceptio videatur 2acta 2uisse( sed potius 2ere post tres
,enses) Vita co,ite) Secundu, Hieron7,u,( Septua3inta
habent( in te,pore hoc( et in hac hora) Sed pro hora est in
Hebraeo vita( ut sit ordo vel sensus) Revertar ad te in
te,pore vitae4 .uasi dicat4 si vi+ero vel si vita 2uerit
co,itata) *icit hoc aute, ,ore hu,ano) Haec Hieron7,us)
6t tunc potest id dici( non .uasi sit incertus de sua vita in
te,pore illo( cu, e/us vita sit i,,utabilis et aeterna9 sed ut
suo e+e,plo doceat nos sic debere lo.ui cu, lo.ui,ur de
2uturis per nos 1endis( /u+ta .uod docetur Jacobi D) <ua,vis
eo .uod in Hebraeo est Gin te,pore vitaeH possit no,inari
occulte te,pus 3ratiae vivi1cae) Vel si ibi est in te,pore
hoc et in vita hac sive in te,pore hu/us vitae( si3ni1cetur
.uod *eus venturus sit ad eu, in tali te,pore secundu,
e;ectu, vel 2or,a, pertinente, ad statu, hu/us vitae)
Secundu, litera, vero Septua3inta .uae habet( in hora
hac( videtur *eus vi, suae praescientiae et providentiae
velle ,onstrare( ita ut non praedicat te,pus nativitatis
Isaac in 3enerali( sed etia, hora,) 6t desierunt Sarae 1eri
,uliebria( idest ,enstrua( .uibus de1cientibus de1cit vis
concipiendi et pariendi) <uae risit occulte dicens( scilicet in
corde vel .uasi inter dentes( aut valde silenter) Haec eni,
narrantur ad ostendendu, .uo,odo *eus praescivit
secretu, risu, et verbu,) *i+it aute, do,inus ad
-braha,( .uare risit Sara= 0ota .uod *eus volens corripere
Sara,( non convertit ser,one, suu, ad illa,( sed ad
viru, e/us) Pri,o ut doceat .uod ordine hierarchico debet a
*eo per inter,ediu, superiore, in2erior 3ubernari et
corripi) Secundo( .uia Sara non erat tunc corporaliter ibi
praesens( erat aute, ibi vir e/us) Tertio ut parceret rubori et
con2usioni Sarae9 et ideo lo.uens ad viru,( ea, .uasi
dissi,ulatorie corri3it) Sed .uare *eus increpat Sara,=
0u,.uid debuit ipsa hoc stati, credere= *icendu, .uod si
ratio sui dubii provenisset e+ a,bi3uitate senilis aetatis( et
e+ incertitudine divinae revelationis( tunc discrete et
,eritorie dubitasset( .uia tunc praesu,ptuosu, et
te,erariu, esset 1r,iter asserere( .uod *eus non clare et
evidenter revelat) <uia vero hoc contin3it e+
praeponderatione co,,unis cursus naturae super
potentia, *ei e+ di>dentia e+ hoc su,pta( ideo peccavit)
0u,.uid *eo est .uic.ua, di>cile= 0ota .uod *eus volens
ostendere se posse praedictu, ,iraculu, 2oecundationis
Sarae 2acere( di+it( nu,.uid *eo est .uic.ua, di>cile= 6t
illud ide, 2ecit Jere,iae G:! cap)H ubi dicit se tradituru,
1lios Juda in ,anus Chaldaeoru, et tande, reducturu,4
ubi ta,en prae,ittit( ecce e3o do,inus *eus universae
carnis) 0u,.uid ,ihi di>cile erit o,ne verbu,= 6t paulo
ante dicit Jere,ias( ecce tu 2ecisti caelu, et terra, in
2ortitudine tua ,a3na et non erit tibi di>cile o,ne verbu,)
6t hoc ipsu, dicit -n3elus vir3ini annuncians conceptu,
1lii *ei( prout habetur 8uc) ) Per o,ne aute, verbu, vel
per .uid.ua,( idest per .uodcu,.ue( intelli3itur o,ne
.uod habet ratione, entis et 2actibilis( et abs.ue
contradictione co3itabilis et dicibilis) Unde .uando Judaei
ne3ant ,iracula et ,a3nalia 1dei Christianae ta,.ua,
i,possibilia *eo( ut sunt Christi incarnatio et e/us aeterna
3eneratio et consi,ilia( inter ,ulta .uibus con2utari
possunt( et hoc unu, est) <uae risit occulte dicens4
post.ua, consenui et cetera) 6+ hoc patet .uod ipsa risit
ta,.ua, dubitans et di>dens de conceptu prolis propter
senectute, ta, sui .ua, viri) Videtur etia, .uod ultra hoc
Sara in verbis istis velit notare .uod a ,odo inconveniens
erat ipsa, viro suo corporaliter co,,isceri et carnali
delectationi vacare) <uod uti.ue veru, esset( nisi e+
speciali *ei praecepto vel consilio et citra spe, prolis hoc
1eret) Sed .uaeritur( .uo,odo decenter *eus vivi1caverit
vi, 3enerativa, Sarae et -brahae .uae secundu,
apostolu, ad Ro,anos D( /a, erat .uasi ,ortua( cu, in
hoc ipso sit vivi1catio vitiosae concupiscentiae illius partis)
*icendu, .uod *eus per se non vivi1cavit nisi naturale
bonu, vis 3enerativae( et .uod hoc decenter 2ecit et 2acere
potuit( .ua,vis ad hoc per accidens se.ueretur revivi1catio
vitiosae concupiscentiae illi parti in3enitae4 non eni, habet
*eus relin.uere suos bonos et 2ructuosos e;ectus) <ua,vis
possit dici .uod in vivi1catione 3enerativae eoru, non
2uerit vitiosa concupiscentia plus accensa .ua, prius esset9
hoc eni, ,odo bene potuit 1eri a *eo) Ju+ta condictu,(
idest /u+ta .uod sibi pro,isi et di+i4 ne3avit Sara( dicens4
non risi( ti,ore perterrita) Hoc ulti,u, subdit Mo7ses( ut
ostendat .uod Sara non ne3avit hoc .uod *eus asseruerat
ta,.ua, scienter et irreverenter vellet *eo contradicere(
aut .uasi assueta ,entiri( aut ta,.ua, voluntarie sive
elective ,entiens4 sed potius ta,.ua, e+ passione ti,oris
seu verecundiae ad hoc .uasi repente et sine deliberatione
i,pulsa) Sed .uo,odo Sara potuit credere posse se a *eo
abscondi= *icendu,( sicut supra dictu, 2uit de -da, se
inter arbores a 2acie do,ini abscondente) *o,inus aute,4
non est Gin.uitH ita( sed risisti) *uplici e+ caussa *eus ita
2ortiter obviat ne3ationi Sarae) Pri,o scilicet ut ostendat
in2allibilitate, praescientiae suae( .uod nihil potest eu,
latere( et ut eo ipso eos a,plius certi1cet de veri1catione
sui pro,issi) Secundo( ut per ea, 2orte, obviatione, et
increpatione, Sarae di>dentia plenius e+pur3etur( et ut
etia, a repentino ,endacio in posteru, reddatur cautior)
*i+it.ue do,inus4 nu, celare potero -braha, .uae e3o
3esturus su,= <uasi diceret( non potero) 0on .uin de
potestate absoluta hoc posset9 sed vult dicere .uod e+ ta,
2a,iliari a,icitia dili3it ipsu,( .uod non posset velle illa sibi
celare) Super .uo nota( .uod in hoc ipso *eus innuit .uod in
paucissi,is et rarissi,e et di>cilli,e secreta suoru,
/udicioru, revelat ante.ua, 1ant9 alias 2rustra
prae,itterentur verba ista) Hu/us aute, pri,a ratio est( ut
in hoc ipso *eus doceat .uod secretu, consiliu, re3alis
personae non est passi, revelandu,( .uia eo ipso 1eret
,inus reverendu,( et ipsa detectio caperet levitate,)
Secunda ratio est( .uia su,,a et pro2undissi,a solu,
su,,is et solu, ad hoc idoneis sunt a *eo i,,ediate
revelanda( ut tande, per illos ceteris( suo ta,en te,pore
et sub debita proportione revelentur) 6t hic i3itur
prae,ittitur idoneitas -brahae( ta, respectu suae 2uturae
,a3ni1centiae( ad .ua, erat a *eo electus( .ua, suae
,a3istralis et paternae solicitudinis respectu ad tradendu,
posteris salutaria praecepta divini cultus) Tertia ratio est(
.uia *eus est valde di>cilis ad publicandu, occulta
cri,ina nostra9 unde vi+ secrete soli Joanni voluit
subinnuere Juda, proditore,9 .ua,vis nobis hoc e+pedire
videretur ad sciendu, .uod Christus est voluntarie passus
ta,.ua, praescius proditionis contra se 1endae) Plures
sunt et aliae rationes( .uas super Matthaeo scripsi) Sed
.uaeritur) -d .uid *eus -brahae revelat /udiciu,
destructionis istius= *icendu, .uod 2ecit hoc pri,o( ut e+
hoc plenius conciperet *eu, ut sibi 2a,iliarissi,u, et
apertissi,u,( ut sic e+ hoc plus incalesceret in *ei a,ore,
et 1ducialius speraret in illu,4 et hinc est .uod *eus eide,
in principio di+it se ad revelandu, ,overi e+ ,ulto a,ore
co,,unicandi se sibi) Secundo( ut per hoc et consi,ilia
ostendatur( .uod *eus notabilia /udicia hu/us ,undi revelat
ali.uibus ,ultu, specialibus prius.ua, 2aciat illa) Tertio( ut
-brahae detur occasio deprecandi pro 8oth( et sic per
conse.uens pateat( .uod e/us ,eritis est liberatus) <uarto(
ut ostendatur .uod *eus vult nos scire et ti,ere /udicia sua(
et .uod eoru, notitia et ,editatio ,ultu, e+pedit nobis( et
.uia per sanctos patres ta,.ua, per *ei ,inistros su,us
de eis plenius edocendi4 idcirco oportet .uod illa clarius et
i,,ediatius revelentur a *eo) Unde et hic dicitur( .uod
*eus revelavit hoc -brahae( .uia erat 2uturus pater 3entis
,a3nae et praecepturus eis ut *eu, e/us.ue /udicia
se,per ti,erent) <uinto( ut ostendatur .uod in hac vita
consolationibus tristia sunt ,iscenda) 6t ideo post visione,
consolatoria, et pro,issoria, subditur revelatio terribilis
/udicii *ei) Se+to( ut ostendatur .uod de per2ectione
conte,plationis est( non solu, *ei prae,ia( sed etia,
/udicia et supplicia conte,plari4 et ut cu, hoc ,7stice
13uretur( .uod in clara revelatione beatissi,ae Trinitatis
,undialia evanescunt( videtur.ue in ea seu per ea,
destructio carnaliu, et reproboru,) Unde .uando 2uit
vir3ini revelatio per -n3elu, 2acta( tunc casu, Judaeoru,
paulo post 2actu, praevidit et praedi+it( dicens4 deposuit
potentes de sede et cetera) 6t etia, cu, per Christu, et
apostolos 2uit evan3elica veritas praedicata( tunc potestas
*ae,onu, et idolatria corruerunt4 .uando vero per
doctores 2uit subtiliter e+posita et de2ensata( tunc haereses
ceciderunt9 cu,.ue apertione septi,i si3naculi liber
beatissi,ae Trinitatis plenius revelabitur( tunc corruet
character bestiae -ntichristi) Septi,o( ut e+ subse.uente
eventu praeindicati /udicii Sodo,oru, -braha, et Sara
sensibilius con1r,arentur( ta, visione beatissi,ae
Trinitatis( .ua, de pro,issione 1lii nascituri e+ eis) Cu,
2uturus sit in 3ente, ,a3na, et cetera) *uplici e+ caussa
hoc pro ratione .uod non deberet sibi illud /udiciu, celari(
subditur) Pri,a est praee+cellentia ,eriti et 3ratiae
-brahae di;undendae in o,nes 3entes( et sin3ularitas
charitatis e/us ad a,pliandu, divinu, cultu,) Secunda est
praesidentia sui re3i,inis( propter .ua, decebat sibi sicut
alioru, rectori et doctori plura *ei arcana revelari) 6t
2aciant /udiciu, et /ustitia,) Haec duo in Scripturis
ali.uando pro eode, su,untur) Vel per /ustitia,
si3ni1catur actus sin3ularis /ustitiae( per /udiciu, vero
actus e/us universalis( .ui in co,,uni /udicio e/us
e+ercetur) Ut adducat do,inus propter -braha, o,nia
.uae locutus est ad eu,) 0ota .uod sicut in potestate et
scientia invenitur hierarchicus ordo ad superioru, et
in2erioru, ordine,( sic et in ,erito) Unde ,eritu, -brahae
habuit .ua,da, instru,entale, causalitate, respectu
1deliu, 2uturoru,( .ua,vis hoc ipsu, non habuit nisi ab
ordine divinae electionis et praedestinationis4 et hoc in his
et consi,ilibus ,odis lo.uendi Scriptura innuere intendit)
Cla,or er3o Sodo,oru, et Go,orrhaeoru, ,ultiplicatus
est) Cla,or in hu/us,odi locis et consi,ilibus vocatur
publica et e+cessiva di;a,atio peccati( .uasi pro se
cla,ans ad /udice,( ut de ea 1at /udiciu, et vindicta) 8icet
aute, plura peccata in eis 2uerint( unu, ta,en sin3ulariter
turpe( de .uo in2ra( cu, ad 8oth perventu, 2uerit( a3etur(
ad *eu, cla,are intelli3itur) Per Sodo,a, aute, et
Go,orrha, etia, ceteras urbes intelli3it ta,.ua, per
principaliores) *escenda, et videbo utru, cla,ore, .ui
venit ad ,e opere co,pleverint) More hu,ano de seipso
lo.uitur( ut /u+ta recta, et natura, 2or,a, divini /udicii(
doceat ordine, et ,aturitate, /udicii hu,ani) 6t etia, ut
in hoc ipso praelatos doceat .uo,odo debeant suos
subditos /udicare) Innocentius III( in .uada, decretali sua
dicit( .uod e+ hoc loco probatur( .uod cu, subditus vel
praelatus e+cedit( si per cla,ore, vel per 2a,a, ad aures
superioris pervenit( non .uide, a ,alevolis et ,aledictis(
sed a providis et honestis9 nec se,el tantu,( sed saepe4
.uod cla,or et di;a,atio innuunt .uod debet cora,
6cclesiae senioribus veritate, dili3entius perscrutari4 et si
rei poposcit .ualitas( canonica ultio de culpa 1at
delin.uentis) 0on .uasi ide, superior sit actor et /ude+9 sed
.uasi denunciante 2a,a vel de2erente cla,ore( ut o>cii
debitu, e+e.uatur) @a,a eni, et cla,or tenent hic locu,
accusatoris) 6st er3o sensus( descenda, et videbo etc)
idest veritate, o,niu, /udicandoru,( et veritate, 2a,ae
vul3aris volo plene videre ante.ua, /udiciu, pro2era,) Per
descendere i3itur ad locu,( et per e+a,inare seu in.uirere
de veritate cla,oris seu 2a,ae an ita sit sicut dicitur( an
non( si3ni1cat praesentia, et e>cacia, ac dili3entia,
divinae /ustitiae et scientiae super veritate /udicandoru,4
.ua, ta,en habet *eus sine reali ,otu et descensu( et
sine praevia in.uisitione) Ultra hoc etia, intendit dicere
.uod etia, in assu,pto corpore vult .uasi visibilis ho,o
probare( vel potius per 2actu, in seipso probari( an in
ipso,et ne2aria perpetrari conte,nant( .uasi dicat4 tunc
etia, cora, ho,inibus habebo ratione, apta, et
necessaria, puniendi( si etia, in persona ,ea vel
nuncioru, ,eoru, ne2aria in2erre non verentur) Si
.uaeratur .uare *eus sic sin3ulariter voluerit delere
Sodo,a,( cu, non le3antur idololatrae 2uisse= Potest dici
.uod populo *ei le3e, suscepturo( et etia, o,nibus
posteris erat valde e+pediens( per ali.uod terribile /udiciu,
aperte ,onstrari( .ua, detestanda sint Aa3itia contra
natura,) 6t .uia hu/us,odi e+e,pla et docu,enta solent
praecipue dari circa initiale, 2undatione, statuu, populi
*ei9 idcirco con3ruu, 2uit hoc te,pore .uo a3ebatur de
spiritali conceptu Isaac) Secunda ratio est ne *eus videretur
in/uste disperdere Chananaeos Sodo,itis inti,os( .uoru,
pro,ittebat terra, -brahae) Idcirco eni, terribile /udiciu,
circa vicinos eoru, e+ercuit( ut per hoc .uasi
co,pellerentur redire ad do,inu,9 .uod si nollent( /ustius
suo te,pore delerentur et ipsi) 6st aute, hoc consuetu,
*eo in consi,ilibus casibus et te,poribus) -braha, vero
adhuc stabat cora, do,ino) Si viri illi /a, abibant(
.uo,odo -braha, stabat= Vult dicere( idest a,bulabat
cu, eis i,,otus) Tunc illi abierunt( idest ad alienandu, se
converterunt et disposuerunt4 vel per anticipatione, hoc
dictu, est .uod abierunt) 0ota .uo,odo secundu,
successiva incre,enta divinaru, visionu, et
condescensionu, crevit 2a,iliaris ausus -brahae ad
do,inu,) 0a, in .uarto coepit pri,o dicere( do,ine *eus(
.uid dabis ,ihi( et unde scire possu, .uod possessurus
su, ea,= Hic vero audet sibi appropin.uare( et etia, pro
Sodo,is deprecari) 0u,.uid perdes /ustu, cu, i,pio=
<uasi dicat4 non4 vel .uasi diceret( utina, hoc non 2aceres)
-bsit a te ut hanc re, 2acias) Secundu, .uosda, vult
dicere4 *eus( precor te ut non sit ita) Vel potest le3i
adversative( seu ne3ative) Perdere eni, /ustu, cu, i,pio
potest intelli3i dupliciter) -ut eo ,odo .uo cedit in
utilitate, /ustoru,9 et tunc hoc potius est ipsu, salvare
.ua, perdere) -ut sic .uod perditio illa sic cedat in
detri,entu, /ustoru,( sicut et i,pioru,) 6t hoc secundo
,odo non est *eo possibile4 et hunc sensu, ,a3is videtur
hic -braha, intendere4 unde absolute subdit4 non est hoc
tuu, .ui /udicas o,ne, terra,) 0e.ua.ua, 2acies
/udiciu, hoc) Sed verba *ei .uae subduntur( scilicet .uod
non delebo propter .uin.ua3inta( vel propter dece, /ustos
ibi inventos( sunt vera si,pliciter et absolute9 .uia 2acilius
posset *eus nun.ua, i,pios perdere( .ua, unu, /ustu,
in/uste da,nare cu, eis) 6t -braha, non solu, intendit
suis alle3ationibus e+tor.uere .uod /ustus 8oth cu,
Sodo,itis aeternaliter non da,netur4 sed etia, ultra hoc
intendit *eu, suis precibus inAectere .uod /ustus ab eoru,
te,porali subversione servetur) Idcirco verba ista sic sunt
le3enda .uod contineant ali.ua, ratione, /ustitiae( et
ali.uid precis et ,isericordiae) <ua,vis eni, *eus possit
/ustos ho,ines te,poraliter perdere propter ori3inale,
culpa,4 per poena, ta,en non decet divina, cle,entia,
et pia, /ustitia, sic horribiliter occidere /ustos cu, i,piis(
.uod sub consi,ili i,pietate videantur involvi9 salte, ubi
3randes preces a,icoru, *ei pro hoc intervenerint) 6t
secundu, hoc est le3endu,( non est hoc tuu,( idest tuae
pietatis) Vidi o,ne, terra,( scilicet pie et cu, pia /ustitia(
2acies /udiciu,( scilicet piu,) 6t tunc verba *ei( .uibus
dicit( non 2acia, propter .uin.ua3inta( vel non propter
tri3inta vel non propter tri3inta vel dece,( non sunt
universaliter intelli3enda4 sed tunc dici potuit .uod *eus
sciebat( nec dece, /ustos ibi esse4 et concedit hoc *eus
-brahae ad e+a33eratione, culpae Sodo,oru,( in tantu,
.uod innotuerit 2a,iliae 8oth( .uod non 2uerint tunc in ea
dece, /usti9 unde nullus inde liberatus est( praeter ipsu,)
In .uo notandu, occurrit .ua, nociva est spiritualibus
carnaliu, societas et i,pioru,) Posset ta,en dici .uod
*eus hoc e+ speciali 3ratia concedit -brahae deprecanti4
.uasi diceret( tuaru, precu, interventu propter solos
dece, /ustos ibi inventos( o,nibus parca,) 6t secundu,
hoc si3ni1catur hic ad,irabilis e>cacia precis et ,eriti
praecipuoru, sanctoru,( lo.uar ad do,inu, ,eu, cu,
si,( idest .ua,vis si, pulvis et cinis( scilicet pri,aria
ori3ine et 1nali resolutione( et terrea co,positione) 0e
.uaeso( in.uit( indi3neris do,ine si lo.uar) Hieron7,us dicit
.uia videbatur interro3ans do,inu, ad responsu, eu,
arctare( ideo te,perat prae2atione .uod .uaerit) Sed .uare
cu, tanta 3radatione precu, a .uin.ua3inta pervenit
us.ue dece,= 0u,.uid ,elius et 2acilius 2uisset hic ro3are
pro dece,= *icendu, .uod propter reverentia, .ua,
habebat ad do,inu,( et propter ,a3nitudine, rei
postulandae( non 2uit a principio ausus petere hoc pro
dece,9 sed *eo concedente in .uin.ua3inta accepit ausu,
seu 1ducia, petere hoc pro .uadra3inta .uin.ue( et sic
successive ,a3is et ,a3is us.ue ad dece,) Praeterea(
*eus occulte sic ,ovit et te,peravit ani,u, e/us( .uod
2or,a suaru, precu, spiritalibus ,7steriis deserviret4
coepit eni, a .uin.ua3inta( et petitione, ter,inavit in
dece,9 idest a su,,o cul,ine 3ratiae( .ui est plenus
/ubilaeus spiritus sancti( per .uin.ua3esi,u, .uasi per
annu, /ubilaeu, ,7stice desi3natus) Minor aute, /ustitia
ad salute, su>ciens esse non potest( .uin salte, i,pleat
*ecalo3u, praeceptoru,) Sunt etia, ipsae petitiones
notandae) 0a, in secunda et in tertia 1t ,inutio solu, de
.uin.ue ad .uin.ue4 in tribus vero ulti,is se,per de
dece,) Se+ eni, te,pora sunt hu/us vitae) In septi,o
aute, est .uies in .ua eri,us ab o,ni necessitate et
,iseria liberati) In 3raduali aute, di,inutione per2ectionis
/ustoru,( pri,o 1t descensus a plenitudine conte,plativae
sapientiae( in .uin.ue prudentibus vir3inibus( .uasi in
.uin.ue spiritualibus sensibus desi3natae) Secundo a
cul,ine per2ectionis activae( .uae sancta, ,orti1catione,
et ,oderatione, .uin.ue sensuu, co,prehendit) *einde
1t trinus descensus per *ecalo3u,( in2ra ta,en *ecalo3u,
re,anendo) Tu, .uia in statu, i,per2ectoru, est 3radus
pri,oru,( ,edioru, et in1,oru,) Tu, .uia in observantia
,andatoru, citra ,ortale, casu, est trinus de2ectus)
Per2ectus eni, ,odus est i,plere illa e+ puro et solo
a,ore9 ita .uod dulcor bonitatis praeceptoru, est pri,us
solus ,otor voluntatis ad illa i,plenda) 6t ab hoc est
pri,us de2ectus) <uida, vero nituntur illa i,plere non
.uasi per2ecti( sed ta,en 2erventer inhiantes ad
per2ectione, illoru, adipiscenda,9 et ab hoc 2ervore est
secundus de2ectus) <uida, aute, conantur illa i,plere etsi
non e+ 2ervore( salte, e+ ratione .ua con2erunt secu,
vilitate, et insipiditate, ac da,nu, vitioru, et
trans3ressionu, ad pretiositate, et 2ructu, ac
condecentia, virtutu, et observantiae praeceptoru,4 et
ab eo est tertius de2ectus9 et tunc non restat saluti2era
observantia( nisi e+ ti,ore da,nationis ,ovente a,ore,(
et .uasi charitatis scintilla, ad praecepta salte,
2or,idolose servanda) -biit.ue do,inus versus Sodo,a,(
/u+ta .uod se descensuru, ad eos praedi+erat9 vel abiit
idest disparuit)
Caput #
"#$!#!' Petrus Johannis Olivi( In Gen)( cap) #
Venerunt.ue duo -n3eli vespere sedente 8oth et cetera)
Poterant e+pendisse te,pus a se+ta us.ue ad vespera, in
co,edendo et stando cu, -braha,) 0ota aute,
charitate, et hospitalitate, 8oth) Pri,o in e+pectando
pere3rinoru, adventu,) Secundo in occurrendo
venientibus) Tertio in invitando cu, hu,illi,is precibus)
<uarto in co,pellendo) <uinto in splendore ,inistrando)
Se+to in de2ensando hospites) Septi,o in credendo eoru,
sano consilio) Sedente 8oth in 2oribus( idest ante porta,
civitatis( .uasi e+pectans hospitu, seu pere3rinoru,
adventu,) <ui ivit obvia, eis) 6+ hoc patet .ua, 2ervidus
et pro,ptus( et .ua, assuetus erat ad hospitalitate,9 et
praecipue .uando hospites apparebant esse sancti( et
hu/us,odi obse.uiis indi3entes) -doravit.ue pronus in
terra) -dorare in Scripturis saepe su,itur pro reverentia
prostrationis seu 3enuAe+ionis( .uae 1t ho,ini alicui
insi3ni( utpote re3i) Unde in2ra :: cap) dicitur Jacob et 1lii et
u+ores ac 2a,uli e/us adorasse 6sau) 6t I Re3) !&( dicitur
-bi3ail adorasse *avid) <uu, aute, hu/us,odi reverentiae
e+cessus non soleat 1eri nisi personae supra ,odu,
reverendae( patet -n3elos istos apparuisse in specie valde
ad,irabili et reverenda( declinate in do,u, pueri vestri)
Puer eni, in Scripturis saepe su,itur pro servo) <ui
di+erunt( ,ini,e( supple( nisi nos a,plius co,pellas) 0on
eni, erat di3nus eos accipere et habere( nisi tanta esset
e/us charitas .uod co,pelleret eos) 6t hanc e/us charitate,
voluerunt per operis evidentia, co,probari) Sed in platea
,anebi,us) 6+ hoc patet .uod ibant in 2or,a pauperu,(
non habentes unde hospitiu, conducere possent) Co,pulit
illos etc) viri civitatis vallaverunt( idest circuierunt( et .uasi
obsederunt do,u, e/us a puero us.ue ad sene,( o,nis
turba( idest o,nes pueri et senes) Potest ta,en le3i( a
puero e+clusive) Secundu, ali.uos( puer su,itur hic pro
adolescente4 nisi 2orte etia, pueri septennes vel decennes
illo pessi,o cri,ine /a, essent in2ecti) 6duc illos ut
co3nosca,us eos( idest abuta,ur eis) Hinc patet sin3ulare
Aa3itiu, Sodo,oru,) 6+ hoc etia, convincitur .uod -n3eli
in pulcherri,a et 3ratiosissi,a specie viroru, apparebant(
unde et ta, vehe,enter 2uerunt incitati ad abutendu, eis)
63ressus ad eos 8oth post ter3u, occludens( idest ne
scilicet ipso e3resso( possent 2orinseci intrare in do,u,
illius) -dduca, eas ad vos( abuti,ini eis et cetera) Hoc(
secundu, -u3ustinu, in libro contra ,endaciu,( e+
perturbatione credendus est di+isse( non e+ deliberato
consilio( .uia illud non potuit 1eri sine culpa) 0ullu, aute,
.uantu,cu,.ue ,ini,u, peccatu, debet 2acere .uis ut
vitet alioru, peccata .uantu,cu,.ue ,a/ora) Sed
nihilo,inus in ipso apparet .uantu, ipse illud scelus
detestabatur( et .ua, ,a+i,o a;ectu ad suos hospites
de2ensandos 2erebatur( et praecipue ad tales) <ui in3ressi
sunt sub u,bra cul,inis ,ei( idest lecti ,ei) Hoc dicit(
ta,.ua, innuens i,piu, esse si ipse proderet vel non
de2ensaret eos( .uos sub tutela sua receperat4 et ad .ue,
sicut ad patre, ipsi 1ducialiter intraverant) Sed .uaeritur
an 8oth recte 2ecerit volendo co,,ittere ,inus peccatu,(
in tradendo scilicet suas 1lias illoru, abusui( ut eoru,de,
,a/ore, abusu, vitaret= 6t videtur .uod sic4 .uia stultus
est .ui per,ittit ,a/us da,nu, .ua, ,inus) Sed pro+i,i
peccatu, est da,nosius( non solu, ipsi pro+i,o( i,o
etia, ipsi et toti 6cclesiae( .ua, sit suu, veniale) Ite,
.uod est *eo contu,eliosius( tardius debet per,itti( .ua,
illud .uod ,inus Gplus eni, debe,us evitare *ei
contu,elia, .ua, da,nu, nostru,H4 na, alias
,ale2aceret .ui ponit se ad con2essiones audiendas( vel ad
aliud ali.uod obse.uiu, pro+i,i in .uo .uasi certus esset
se habituru, ali.uos veniales ,otus concupiscentiae( vel
avaritiae( vel vanae 3loriae) *icendu,( secundu,
-u3ustinu, 8ib) contra ,endaciu,( .uod nullus debet
etia, ,ini,u, peccatu, 2acere( ut vitet alterius peccatu,
,a/us) Pri,a ratio est( .uia nullus peccat in eo .uod 2acit
recte et debite9 alias esset ibi contradictio( scilicet .uod
rectu, 2acere in.uantu, esset rectu, 2acere( esset
pravu, a3ere seu peccare) Si eni, ,ini,u, peccatu,
recte et debite 1t( pro vitando ,a/ori peccato alterius( er3o
2aciendo illud peccatu, non peccat .uis( ut peccando non
peccat9 .uod est i,possibile) Secunda ratio e/us est( .uia si
hanc peccatis aperi,us via, ut co,,itta,us ,inora ne
alii ,a/ora co,,ittant( lato li,ite cri,ina tanta intrabunt9
.uia secundu, hoc stupris nostris cavebuntur 2urta et
incesta aliena) 6t si .ua i,pietas visa 2uerit pe/or incestis(
erunt a nobis incesta 1enda( ut illa i,pietas non
co,,ittatur ab aliis9 et sic de aliis .uibuscu,.ue) Pauciora
etia, peccata e/usde, ponderis erunt a nobis 1enda( ne
plura illis consi,ilia ab aliis 1ant) Tertio potest hoc probari
e+ relatione ad *eu,( .ui secundu, -nsel,u, in o,ni
peccato o;enditur) Unde 8ib) cur *eus ho,o cap) !(
dicit( .uod nec ,ini,us aspectus illicitus seu intuitus est a
nobis contra *ei voluntate, 1endus pro in1nitis ,undis
servandis) <uarto probatur hoc respectu ad *ei voluntate,(
e+ .ua uti.ue constat( .uod nullo ,odo potest velle ali.uod
nostru, peccatu, .uantu,cu,.ue ,ini,u,( nec ad illud
nos ,overe9 i,o odit et cohibet o,ne peccatu,) Sed *eus
nos ,ovet( et vult( et operatur o,ne id .uod recte 2aci,us9
et peccando ,odicu, ne alius a,plius peccet( *eus vellet
et operaretur illud ,odicu, peccatu, nostru,) <uinto e+
ordine cu/uscu,.ue ,ali ad 1ne, bonu, et e contra)
O,nis eni, 1nis est pravus( .ui e+ sua ratione e+i3it ali.ua
,ala 1eri4 e+ .uo patet .uod nullus bonus 1nis e+i3it
ali.uod peccatu, 1eri) O,nis eni, ,alitia in .uantu,
talis( est privatio debiti ordinis ad 1ne, rectu, vel ipsius
1nis recti) Se+to( .uia secundu, hoc *eus et -n3eli licite et
recte possent ,entiri( et venialiter peccare ad vitandu,
alioru, peccata ,a/ora( seu propter aliu, ali.ue, bonu,
1ne,9 .uod dicere est i,possibile et blasphe,u,) Septi,o
.uia o,ne peccatu, nostru, plus nocet nobis .uantu, est
e+ se et per se .ua, .uodcu,.ue peccatu, alioru,9 na,
nec paru,( nec ,ultu, pecco( nec paru, nec ,ultu,
in1cior per illa vel depravor9 .uoru, contrariu, est in
.uocu,.ue ,ini,o peccato nostro) 6t sic constat .uod
nullu, peccatu, debeo co,,ittere pro vitando alterius
,a/ori peccato) Modus hic se.uitur sententia, apostoli ad
Ro,) :( ubi ostendit .uod nec nostra ini.uitas( nec nostru,
,endaciu, valet per se ad *ei 3loria, vel /ustitia,9 .uia si
ad hoc per se valeret( tunc talia peccata non posset *eus
/uste punire4 et ideo subdit( .uod illi .ui dicebant apostolu,
dicere .uod 2acienda sunt ,ala ut eveniant bona( erant
blasphe,i et /uste da,nandi) -d pri,u, i3itur in
contrariu, patet .uod nullu, peccatu, alterius est ,ihi ita
da,nosu,( sicut ,ini,u, ,eu,( nisi 2orte per accidens et
indirecte) -d secundu, dicendu,( .uod licet ,inus
peccatu, alioru, sit si,pliciter et absolute contu,eliosius
*eo .ua, ,eu, ,inus( non esset ta,en in ,e et respectu
,ei) Plus eni, o;enditur *eus a ,e et in ,e per ,eu,
,ini,u,( .ua, o;enditur a ,e et in ,e per o,nia
peccata alioru, in .uantu, alioru,) <uod dico( .uia si
peccata alioru, essent ,ea( sicut sunt peccata
subditoru,( pro .uanto ,anant a praelatoru, ne3li3entia(
vel a ,alo praecepto vel e+e,plo4 tunc illa in .uantu,
essent ,ea( sortirentur ratione, et co,paratione,
,eoru,) -d tertiu, dicendu,( .uod ,ultu, di;ert 2acere
,alu,( et 2acere bonu, ali.uod( ad .uod per accidens
subse.uitur ali.uod ,alu,) Pri,u, eni, directe est contra
intentione, boni) Secundu, aute, non 1t e+ pri,aria
intentione boni .uod 2aci,us( i,o est contra illa,4 unde illa
potius pati,ur et tolera,us( .ua, .uod illa elective et e+
intentione 2acia,us) Praeterea non o,nes ,otus vitiosi
habent se,per in nobis ratione, venialis culpae sive
reatus9 alias sancti patres in o,ni opere con/u3ali
necessario peccassent venialiter( aut sancti,oniales in
2oedis violentationibus corporis sui( .uibus eoru,
consensus totis viribus renitebatur) 0u,.uid ut /udices(
idest ut nos corri3as .ui su,us hu/us patriae cives) Te er3o
ipsu, ,a3is a?i3e,us .ua, hos( scilicet nisi adducas eos
ad nos) Vi,.ue 2aciebant 8oth vehe,entissi,e) 6+ hoc
patet .uod 8oth .uantu, bono ,odo poterat obsistebat eis
ne introire possent) Percusserunt caecitate) 0on .uod nihil
penitus viderent( sed .uod ostiu, videre et invenire non
possent( sicut ,o+ subditur) 6t hoc ,odo( secundu,
.uosda,( percussi sunt .ui .uaerebant 6lisaeu, cu, esset
cora, eis( de .uo habetur D Re3) B9 .ua,vis potius
videatur .uod aut illi nihil viderunt aut salte, non sic .uod
possent discernere terra, .ua, 6lias 2ecit eos us.ue in
Sa,aria, ire( sicut ibi patet) 6t tali 3enere caecitatis
creduntur tenti oculi duoru, discipuloru, Christi ne eu,
a3noscerent us.ue ad 2ractione, panis) Sed 2orte videbitur
alicui .uod i,possibile sit ,e videre o,nia videndo o,nia(
et non videndo ostiu, vel persona, e+istente, in loco
.ue, video( cu, in loco nihil sit a ,e visibile( nisi illud
ostiu, videretur vel illa persona) <uod si dicas .uod talis
non videt locu, occupatu,( sed solu, loca
circu,ad/acentia( tunc se.uitur .uod salte, advertat
locu, suu, in con1niis illius loci ter,inari( et eo ipso de
2acili poterit advertere( .uod ibi est locus vel persona .ua,
.uaerit) *icendu, .uod hic ,odus e+caecandi( variis ,odis
potest 1eri( secundu, varia ad actu, visus et /udicii
visualis concurrentia) 0a, concurrit ibi ,ediu, et
ob/ectu,( et or3anu, visus( scilicet oculus et debitus
aspectus et /udiciu, sensus co,,unis9 et ideo e+
uno.uo.ue eoru, vel e+ o,nibus si,ul su,ptis potest dari
,ultiple+ visus i,pedi,entu,) 0a, e+ parte ob/ecti poterit
in loco ostii o;erri species si,ilis parieti( ita .uod in nullo
discerneretur a caeteris locis) -ut poterit /udiciu, sensus
co,,unis subverti( ita .uod se,per hoc vel consi,ile
videatur sibi) Potest etia, aspectus visualis ita duci vel
diverberari( .uod in loco ostii alia, re, videat( aut videatur
sibi videre4 sicut ali.uando sibi videtur .uod lucerna, vel
2enestra, do,us videat in duobus locis( ita .uod unu, sibi
videatur duo) Sic etia, videtur sibi .uod re, in tantu, in
pro2undo speculo videat .uantu, res distat a speculo9 .uod
ta,en est i,possibile( cu, di,ensio tantae pro2unditatis
non sit( nec esse possit in2ra illud speculu,) *i+erunt aute,
ad 8oth( habes hic .ue,pia, tuoru, 3eneru,= 0ota .uod
ob ,eritu, e/us( suos( .ui vellent ei credere( salvare
volebat) 63ressus ita.ue 8oth( eade, scilicet nocte) 6+ .uo
patet( .uod ,o+ in tantu, credidit( .uod e+ivit hoc dicere
3eneris suis) Unde videtur .uod vel ab hora e+caecationis
Sodo,itaru, co3novit esse eos -n3elos( vel *eu, in
specie viroru,( vel salte, e+ .uo di+erunt( delebi,us eni,
locu, istu,) 0ota etia, .uod licet *eus co,,uniter non
revelet hora, secretoru, /udicioru, suoru,( .uantu,
ta,en e+pedit saluti et i,,inenti necessitati electoru,( hic
pro loco et te,pore revelat( sicut et hic 2ecit) 63ressus
ita.ue 8oth( locutus est ad 3eneros suos) Secundu,
Hieron7,u, in Hebraeo est( locutus est ad sponsos .ui
accepturi erant 1lias e/us( nondu, eni, acceperant eas4
.ua,vis Septua3inta habeant .uod acceperant eas) Posset
ta,en le3i( acceperant( idest desponsaverant) 6t visus est
eis .uasi ludens lo.ui( idest .uasi ho,o .ui non lo.uitur
assertorie nec seriose9 .uasi diceret4 illud .uod dicebat( 2uit
eis ludicru, et incredibile( et derisoriu,( et .uasi 2abula)
Co3ebant eu, -n3eli( idest i,portune instabant ut
recederet( sur3e et tolle u+ore, tua,) 0e et tu pariter
pereas in scelere civitatis hu/us) 0ota .uod si non vellet
/u+ta praeceptu, -n3eloru, inde e+ire( non solu, dicitur
periturus( sed periturus in scelere civitatis9 .uia sicut
co,,unicare e+co,,unicatis cu, suis participantibus
inducit cri,en participationis et poena,
e+co,,unicationis4 sic et in proposito9 ita .uod praeter
peccatu, incredulitatis et conte,ptus tanti bene1cii sibi a
*eo oblati videtur .uoda,,odo 2avere et consentire
illoru, sceleri da,nato) *issi,ulante aute, illo( idest
ne3li3ente( et non plene curante recedere) 0on eni,
per2ectae 1dei( nec per2ectae obedientiae erat) Sed ,iru,
est .uod cu, prius ita credidisset eis( .uod ,odo ita
tardabat et ne3li3ebat e+ire) -d hoc triple+ ratio potest dari)
Pri,a est .uia di>cilius est ali.uid contra apparentia,
sensus credere ut ,o+ 2uturu,( .ua, sit ut tarde 2uturu,)
Secunda est .uia actualis recessus a consuetis( addit
nova, et 3rande, di>cultate,9 et ideo inchoando
hu/us,odi recessu, de 2acili ho,o tentatur et an3ustiatur)
Tertia est .uia 2orte e+ derisione 3eneroru, suoru,
ali.uantulu, obscurata et turbata 2uerat 1des e/us) Sed
nihilo,inus per ,anu, trahitur( in si3nu, .uod *eus
sublevat in1r,itates et ne3li3entias electoru, suoru,(
alias o,nes perirent) 0oli respicere post ter3u, tuu,) Hoc
praeceptu, non datur sibi soli( sed etia, caeteris .ui cu,
eo erant) Unde u+or e+ hu/us trans3ressione le3itur paulo
post punita) Sed .uare hoc sibi praeceperunt( cu, hoc de
se esset indi;erens= *icendu, pri,o .uod in probatione,
obedientiae( ut sic per hoc plenius sua, liberatione,
,ererentur) Secundo in detestatione, sceleratae 3entis et
terrae( et ut docerent talia Aa3itia in tantu, esse
detestanda et 2u3ienda( .uod etia, us.ue ad pri,u,
conspectu, visus vel ,e,oriae non venirent) Tertio in
reverentia, divini /udicii9 ut sic docerent .uod *ei /udicia
non sunt curiose perscrutanda( sed potius ,etuenda et
2u3ienda) <uarto in si3nu, necessariae 2estinationis in
2u3a( eo ,odo .uo Christus discipulis ad praedicandu, per
orbe, ituris di+it( ne,ine, per via, salutaveritis4 .uasi
dicat4 ita sitis attenti et 2estini ad iter( et ad salute,
ani,aru,( .uod de e+teriori salutatione et aspectu
viatoru, .uasi non curetis9 et sic est in proposito) <uinto in
e+e,plu, et in ,7steriu, 2uturoru,( ut pri,o scilicet
advertentes poena, u+oris inobedientis( ti,ere,us etia,
in praeceptis ,ini,is non obedire) Se+to ut e+euntes a
vitiis( vel a saeculari statu( ti,erent retrocedere ad ea .uae
pri,o reli.uerant9 et ut scirent .uod non solu, per opus
e+trinsecu, retrocedentes( sed etia, per sola,
intentione, contra *ei praeceptu, vel votu, retro
aspicientes aeterno supplicio sunt da,nandi) 0ec possu,
in ,onte salvari( ne 2orte apprehendat ,e ,alu, et ,oriar)
6+ hoc iteru, patet .uod 8oth o,nino per2ectus et
constans non erat in credendo et obte,perando verbis *ei
per -n3elos sibi dictis( .ua,vis ad hoc obediens esset .uod
sine *ei licentia hu,iliter obtenta nollet aliud 2acere) Sed
.uid ,alu, sibi ti,ebat in ,onte potius .ua, in villa cu/us
re2u3iu, petit= *icunt .uida, .uod 2orte .uasi /a, sene+
,ontiu, 2ri3ora et labore, ascensus et itineris
perhorrebat) <uic.uid ta,en 2uerit( su>cit nobis .uod
ali.uod ,alu, aesti,avit et ti,uit sibi eventuru, in ,onte
potius .ua, in villa illa) 0u,.uid non ,odica est) <uasi
dicat4 non est ,a3nu, .uod ea, ,ihi concedas( .uia
,odica est et ,eae vitae utilis) @estina etc) .uia non potero
2acere .uic.ua,( scilicet subversionis terrae) *onec
in3rediaris illuc) 0on posse hic ide, est( .uod nolle(
.ua,vis *eus id .uod /a, supponitur 1r,iter pro,isisse et
velle( eo ipso ponitur non posse( cu, hoc( contrariu,
operari( propter contradictione, ibi inclusa,) @ir,iter
aute, volebat ab incendio illo salvare 8oth( et hoc 1r,iter
pro,iserat -brahae) <ua,vis aute, ipsu, non in3ressu,
in Se3or posset ab incendio salvare( vult ta,en in hoc
servare co,,une, cursu,9 et ideo non vult .uod in hora
incendii sit in locis subvertendis) Idcirco( .uia scilicet 8oth
du+it ea, ,odica,( vocatu, est no,en loci illius Se3or(
.uod interpretatur parva9 prius eni, vocabatur 5ala( et erat
una de .uin.ue principalibus urbibus Sodo,oru,( .uae
propter preces 8oth 2uit di,issa) Sol e3ressus est et cetera)
6+ hoc patet .uod in ,ane se.uentis diei( .uo *eus cu,
-braha, et 8oth 2uerat hospitatus( terra illa subversa est)
I3itur do,inus pluit super Sodo,a, et Go,orrha, i3ne,
et sulphur( hoc est( sulphur i3nitu, seu i3ne, sulphureu,)
- do,ino de caelo( idest de superiori parte aeris) *icit
aute,( do,inus pluit a do,ino( ut distinctione, et
ori3inale, habitudine, personaru, *ei subinnuat)
<ua,vis eni, essent plures( si una non esset ab alia( non
posset proprie dici .uod una ab alia accepit potentia, et
actu, pluendi) <uida, ta,en le3unt .uod do,inus ut
e+istens in terra( pluit a do,ino( idest a se ipso( ut
e+istente in caelo9 sed hoc nihil est dictu,) Habitudines
eni, diversoru, locoru, *ei nihil 2aciunt respectu actus
pluviae ut ,anantis a *eo) 6t ,ultu, ridiculosu, est .uod
Scriptura de tali ,odo curaverit( cu, nihil sapientiae
contineat in se) Con3rue aute, 3ente, 2oetidissi,a, ac
2oetido et viscoso i3ne incensa, concupiscentiae( 2oetido
ac sulphureo i3ne co,bussit4 et 3ente, .uae le3es naturae
2unditus subverterat( con3rue subvertit( supre,u, terrae
eoru, ponens in in1,o) 8icet aute, hic non dicatur( locu,
illu, vertit *eus in ,are sterile salsissi,u,( sicut e+ aliis
Scripturis colli3itur( et sicut e+perientia docet) Versa est in
statua, salis) Corpus eni, suu, versu, est in
substantia,( re,anente sua 13ura priori( .ua, Josephus
dicit se vidisse( et us.ue ad te,pus suu, ,ansisse) 6t
secundu, -u3ustinu,( convenienter est conversa in sale,(
.uia per hoc 1delibus .uodda, in/icitur condi,entu, .uod
sapiant ali.uid unde illud caveatur e+e,plu,) @actu, est
etia, hoc in si3nu,( .uod e+euntes de saeculo( et
assu,entes re3ulare, vita,( et tande, corde .uae retro
sunt( respicientes( sunt h7pocritalis statua( .uae sibi
.uide, est ,ortua( aliis vero dat sapore,( et sensu,
vivendi bene) -braha, vero ,ane consur3ens ubi steterat
prius cora, do,ino( idest consur3endo videns ad illu,
locu, ubi steterat etc) Gnisi 2orte ibi /acuit in nocte illa(
.ua,vis supra sit dictu, .uod -braha, ab illo loco
reversus in locu, suu,H) Intuitus est Sodo,a, et
Go,orrha,) Videtur .uod ta,.ua, de terrae illius incendio
certus( scienter aspe+erit versus re3ione, illa,4 et 2orte
2ecit hoc ta,.ua, volens tunc ibi orare pro liberatione
8oth) Unde subditur4 cu, eni, subverteret do,inus
civitates re3ionis illius( recordatus est -brahae et liberavit
8oth) -d .uid eni, diceret4 cu, eni,( nisi vellet innuere
.uod -braha, ta,.ua, do,inu, pro 8oth e+orans aspe+it
illuc( et obtinuit .uod petebat= Hoc loco Geni,H non est
causalis con/unctio( sed adverbiu, si,ilitudinis vel
certitudinis4 vel est con/unctio e+pletiva( .uia nihil
si3ni1cat( sed solu, ponitur caussa ornatus) Vel est .uasi
con/unctio illativa( ut sit sensus4 cu, i3itur subverteret
do,inus et cetera) 0ota aute, e+ hoc loco( .uod 8oth non
solu, ,erito /ustitiae suae 2uit liberatus( sed etia,
principaliter ,eritis et precibus -brahae) Vidit.ue
ascendente, 2avilla,( idest scintilla, i3nea,( .uasi
2ornacis 2u,u,( idest tetro 2u,o i,,i+ta,4 Aa,,a eni,
illius incendii erat ,ultu, 2u,osa( .ualis suo ,odo est in
In2erno) -scendit.ue 8oth de Se3or( et ,ansit in ,onte9
ti,uerat eni, ,anere in Se3or) Hieron7,us secundu,
traditione, Hebraeoru,( dicit( .uod Se3or 2re.uentes
terrae,otus 2uerat hactenus passa( propter .uod vocata
2uerat 5ala( idest( absorpta et inveterata) 6t ideo visa
subversione ceteraru, urbiu,( ti,uit ibi ,anere) 6t in hoc
ipso de ali.ua i,per2ectione 1dei ad *ei pro,issu,
reprehensibilis 2uit) Posset etia, dici .uod pro tanto plus
ti,ebat ,anendo in Se3or .ua, in ,onte( .uia sua
i,per2ecta voluntate e+torserat prius a *eo licentia,
,anendi in illa( .uod cu, plenius credidit( intravit in
,onte,( in .uo *eus prius voluerat .uod ,aneret) Vel 2orte
uter.ue ti,or( hu,anus scilicet et divinus( 2uit causa hu/us
translationis suae) *i+it.ue ,a/or ad ,inore,( pater noster
sene+ est( et nullus viroru, re,ansit in terra et cetera) 6+
hoc patet .uod o,nes viri Se3or erant deleti( .ua,vis ipsa
civitas propter 8oth 2uit ab incendio praeservata) Circa hoc
2actu, 1liaru, 8oth sunt tria dubia( e+ .uoru,da,
e+positionibus in parte consur3entia) Pri,u, est an ipsae
peccaverunt inebriando patre, et concu,bendo cu, eo( ut
salvarent se,en hu,ani 3eneris( .uod o,nino deperditu,
esse credebant) 0a, di+erunt .uod nullus viroru, re,ansit
in terra .ui posset in3redi ad nos) Sed ad hoc patet
responsio) 6t pri,o de concubitu cu, patre( .ui nullo 1ne
potuit bene 1eri( cu, sit hoc /ure naturali a *eo prohibitu,9
nec un.ua, super hoc a *eo 2uerit dispensatu,) Horret
etia, hoc naturalis sensus honestatis( pudoratae
erubescentiae et paternae reverentiae) In hoc etia, opere
con2unditur ordo et distinctio naturalis co,binationu, et
correlationu,( utpote ordo et distinctio principii ad
principiatu,( superioris ad in2eriore,( coae.ualis ad
dispare,( ,atris ad prole,( et lineae descendentiu, ad
linea, stantiu, et ascendentiu,) Hic eni, 1lia principiata
a patre 1t i,,ediate principiu, e/usde, prolis( hic etia,
1lia 1t suo 3radu superior( ascendit eni, ad 3radu, et
locu, suae ,atris9 et in eo .uod per ,odu, con/u3ale,(
1t .uasi una persona cu, patre et pater cu, ipsa) In2erior
etia, 1t superior et superior 1t in2erior) Hic etia, eade,
respectu prolis e+ patre habitae est ,ater et soror ac
coae.ualis ac dispar( cu, etia, linea 3enerationis naturali
ordine descendat a patre per 1lios in nepotes( et sic
deinceps9 et hic pervertitur ordo ille) Unde et hic ,e,bru,
in2erius assu,it ratione, sui capitis( et ra,us 3radu, et
ratione, sui stipitis suae.ue radicis) Tanti i3itur ta,.ue
naturalis ordinis subversione, non i,,erito et natura et
le+ naturalis abhorret et divina sapientia( e/us.ue le+
ordinatissi,a et o,nia ordinans9 i,o et o,niu, ordo ut
prae2ati ordinis caussa( e/us.ue subversioni contrariatur)
0on ta,en dico .uin 2ortasse sciret ipsa et posset hoc opus
sub ali.uo ordine sic recti1care( .uod e+ e/us sin3ulari
dispositione 1eret licitu,) Secundo hoc patet de
inebriatione( .uae .uide, de se est illicita ta,.ua,
au2erens usu, et statu, .ui pro+i,e co,petit ho,ini in
.uantu, est rationalis( et in .uantu, est ho,o9 et sine .uo
nihil virtualis boni potest ne.ue ad *eu,( ne.ue ad
pro+i,u,( ne.ue ad seipsu,) 6t dato .uod ali.uis pro
ali.ua cura proprii ,orbi 2ortasse posset .uasi ,edicinaliter
abs.ue peccato se inebriare( ut ali.ui concedunt( opus
ta,en .uod a recta ratione sin3ulariter e+i3it re3ulari( non
solu, non e+i3it inebriatione,( i,o potius ,a+i,a,
sobrietate,) 6t certe tale opus est concubitus con/u3alis) 6t
ideo 1liae 8oth peccaverunt patre, inebriando( .ua,vis
utru,.ue peccatu, eoru, ,ultu, allevietur e+ intentione
et a;ectione earu,4 .uia non e+ carnali lascivia( sed e+
sola intentione prolis et salvationis hu,ani 3eneris(
secundu, earu, aesti,atione, deperditi( ,otae 2uerunt)
-lleviatur etia, e+ prae2ata aesti,atione earu,( et e+
ratione seu caussa hu/us aesti,ationis( .uae 2uit e+ viso
/udicio subversionis terraru, circu, ad/acentiu,)
Veru,ta,en .uo ad ali.uod a33ravatur( e+ hoc .uod
aesti,averunt patre, hoc 2actu, tantu, horrere( .uod
o,nino conatae sunt hoc eu, latere( cu, ta,en etia, in
altera persona nihil tale deberent inchoare( sine consilio
patris) Secundu, dubiu,( an 8oth in hac sui inebriatione et
in 1liaru, suaru, incestu peccaverit) Videtur eni, .uod
non9 .uia se,el aut bis ab altero cautelose inebriari se
nesciente( ne.ue advertente( 1t aut potuit 1eri abs.ue
peccato sic inebriati) Sed 8oth videtur pri,o hic cautelose
inebriatus 2uisse a 1liabus suis9 er3o videtur .uod abs.ue
peccato 2uerit inebriatus) Hoc aute, concesso( se.uitur
.uod non peccaverit in incestu 1liaru, suaru,9 .uia nullo
,odo 2ecit hoc volens aut sciens nisi solu, voluntate
sensuali brutali ,ore( sicut ,ovetur in so,niantibus et
2uriosis) <uod aute, 8oth secundu, voluntate, rationale,
incestu, hu/us,odi abhorreret( patet .uide, e+ 2a,a
/ustitiae suae ostensae et co,,endatae( ta, e+ verbo
-brahae orantis *eu, pro ipso ta,.ua, pro /usto( .ua,
e+ e/us hospitalitate( propter .ua, secundu, apostolu,
,eruit recipere -n3elos( i,o et *eu,4 .ua, e+
detestatione Aa3itii Sodo,oru, et intentionis eoru, contra
hospites -n3elos4 .ua, e+ liberatione sua de co,,uni
incendio Sodo,oru,4 .ua, e+ verbo sancti Petri in
secunda epistola sua dicentis( .uod *eus /ustu, 8oth
oppressu, a ne2andoru, in/usta conversatione eripuit(
aspectu eni, et auditu /ustus erat et cetera) Patet etia,
secundo e+ hoc .uod( prout hic dicitur( 1liae suae bene
viderunt .uod ipse nullo ,odo tali incestui consensisset(
nec illu, ali.uatenus pere3isset( nisi nescius et inebriatus)
Unde -u3ustinus !! contra @austu, dicit4 ab illo aute,
opere ita patre, abhorrere sentiebant( ut illud se
i,pleturas esse non crederent( nisi e/us i3norantia,
procurarent) -d hoc dicunt .uida, .uod ipse non 2uit plene
ebrius( ita .uod e+ illa ebrietate usu, totu, rationis
a,iserit( .uia tunc Gut dicuntH non potuisset concu,bere4
sed dicitur 2uisse ebrius .uia non 2uit ita co,pos rationis(
nec do,inus suae voluntatis( sicut prius) 6t ideo dicunt
.uod dupliciter peccavit4 scilicet se inebriando( et in ali.uo
,odo voluntarie concu,bendo cu, 1liabus) Sed contra
istos est non solu, .uod superiori relationi prae,issu, est9
sed etia, .uia Scriptura e+presse dicit( et si3nanter dicere
curavit( .uod 8oth in neutro concubitu sensit .uod
concubuerit( vel .uando illa surre+it) Sed isti e contra
dicentes( .uod hoc 2uerit i,possibile e+ponunt( hoc verbu,
dicendo( .uod sensus est( non sensit( idest( non advertit
.uod illa esset 1lia sua9 credebat eni, tunc .uod esset u+or
sua( ,ater scilicet earu, de2uncta) Sed certe Scriptura
videtur hic o,nino velle( .uod ipse rationabili discretione
nullo ,odo senserit seu advertit ali.uid de toto isto
concubitu( et hoc .uide, est et 2uit possibile( .uia certu,
est .uod ab a,ente et ab e+istente e+tra totale, usu,
liberae rationis posset ali.ua i,prae3nari) -lii vero
supponentes .uod inebriando se peccaverit ta,.ua, ni,is
ne3li3enter et insolenter potus ni,iu, a 1liabus sibi
propinati inco,,ensurate accipiens( dicunt .uod etia,
peccavit concu,bendo( .uia peccatu, causatu, ab
i3norantia vel i,potentia per culpa, propria, introducta(
non e+cusatur o,nino a culpa) Unde -ristoteles :
6thicoru, dicit4 .uod le3islatores( sive /udices puniunt eos
.ui i3noranter peccant( si ipsi videantur causa est
i3norantiae) Unde ebriis alios percutientibus duplices
increpationes irro3ant( .uia ipsi 2uerunt causa suae
ebrietatis et i3norantiae ipsa, conse.uentis4 et si,iliter
puniunt in aliis .uaecu,.ue propter ne3li3entia, i3norare
videntur4 eo .uod ipsi poterant habuisse dili3entia, et
repulisse illa,) -lii vero dicunt( .uod dato .uod voluntarie
se inebriasset( non plus peccavit post,odu,
concu,bendo( .ua, si non concubuisset9 .ua,vis
peccatu, ebrietatis sit se,per a33ravandu,9 non solu,
ratione de2or,itatis( .ua, de se habet 3enus ebrietatis4
sed etia, ratione o,niu, peccatoru,( ad .uae ho,o per
ebrietate, e/us,odi se disposuit( et .uoda,,odo
necessitavit9 et praecipue respectu illoru, peccatoru,( de
.uibus potuit advertere .uod ipse /a, inebriatus de 2acili
posset habere occasione, incidendi in illa) Hoc aute,
dictu, probant duplici via) Pri,o scilicet e+ ,utua
co,paratione duoru, consi,iliter e+ consi,ili ac coae.uali
culpa se inebriantiu,( et ad haec coae.uales occasiones
habentiu, et sibi dantiu, ad caetera peccata) <uo posito
detur .uod solus alter eoru, occidat ali.ue, vel 2ornicetur
vel 2uretur) <uo dato( probatur necessario e+ datis( .uod
iste nihil plus habeat culpae vel reatus .ua, alter .ui
nullu, occidit) Probatur e+ datis9 .uia iste non ,a/ore,
occidendi causa, sibi dedit( .ua, alter4 nec ille ,inore,
.ua, iste) Secundo probant hoc e+ causa et 2or,ali ratione
peccati et culpae( et e+ eo in .uo culpa principaliter et
2or,aliter e+istit) 6+istit aute, principaliter in libero
voluntatis consensu9 in actibus vero aliaru, potentiaru,
non e+istit( nisi solu, prout causaliter dependent a pri,o
actualiter re2eruntur ad illu,) Causa etia, principalis o,nis
culpae est libera voluntas( et e/us actus in .uantu, est
liber seu depravatus) Cu, i3itur in prae2ato ebrio 2ornicante
vel occidente( non sit alius liber consensus( nec alia libera
causalitas nisi solu, praeterita .ua se inebriavit( patet
.uod hic non est addita nova causalitas( aut 2or,alitas
natae culpae) -d verbu, aute, -ristotelis respondent .uod
secus est respectu le3is civilis .uae punit opus e+trinsecu,(
non aute, intrinsecu,( nisi pro .uanto operi e+trinseco est
con/unctu,( et .uae in puniendo potius attendit co,,une
da,nu, et periculu, civiu, et te,poralis boni co,,unis(
.ua, internu, et aeternu, reatu,( *ei.ue occulta,
o;ensa,) -liud aute, est de le3e *ei et de le3e seu de
recto dicta,ine internae conscientiae) *icunt i3itur isti
.uod si 8oth nullo ,odo peccavit inebriando se G.uod
uti.ue contin3ere potuit si in hoc nulla, culpabile,
ne3li3entia, aut insolentia, habuit sicut sancto 0oe
creditur conti3isseH tunc in neutro illoru, nullo ,odo
peccavit) Si aute, inebriando se ali.uo ,odo salte,
venialiter peccavit( tunc se.uens concubitus nulla, nova,
culpa, pri,o peccato addidit vel ad/un+it( .ua,vis pri,u,
e/us peccatu, culpabilius 2uit propter periculu,
incestationis 1liaru,) <ua,vis et hoc adhuc valde
e+cusabile esset( .uia .uasi o,nino incredibile erat .uod
1liae tale 2actu, 2acerent aut e+co3itarent) -n aute, 8oth
se inebriando peccaverit vel non( dicunt .uod non potest
pro certo probari e+ te+tu) -u3ustinus( in libro !! contra
@austu,( dicit .uod licet 1liae ali.ua Sodo,oru, arte
pessi,a( etia, paucis poculis potuerunt patre, sic
inebriare( ut illud peccatu, cu, i3norante vel potius de
i3norante co,,itterent4 ,iru, ta,en si hoc Scriptura
tacuisset( vel si *eus servu, suu, sine ali.uo voluntatis
e/us vitio haec perpeti sineret) Haec -u3ustinus ibi4 .ui
ta,en paulo ante prae,ittit4 .uapropter culpandus est
.uide, non .uantu, ille incestus( sed .uantu, ,eretur
illa ebrietas) Sed nota .uod *eus hunc incestu, per,isit
induci etia, in sanctu, 8oth( pri,o in si3nu, .uod 3ula et
ebrietas sint ,atres lu+uriae) Secundo in si3nu, .uod post
recessu, ab in1,is ad ardua et a carnalibus ad spiritualia(
de 2acili .uis labitur in vitia prioribus con2or,ia et
propin.ua) 0a, incestatio 1liaru, Aa3itiis sodo,iticis est
vicina) Tertio ut ostenderetur .uanti periculi est ebrietas
.uae etia, inopinata ,ala inducit( et sic per conse.uens
2ortius ti,eretur et cautius vitaretur) Tertiu, dubiu, est an
1liae adhuc vir3ines poterant in pri,o concubitu concipere
abs.ue ,iraculo= -d .uod .uida, dicunt( .uod non) Sed
isti nec auctoritate( nec ratione probant dictu, suu,4 .uia
non est i,pedi,entu, propter .uod in pri,a sui co3nitione
et deAoratione non possit vir3o concipere( cu, uti.ue vi3or
et te,pera,entu, ,atricis non sit ,inor tunc .ua,
postea) Scriptura etia, hic non ascribit hoc ,iraculo9 sed
absolute sic re2ert ac si secundu, cursu, naturae sit
possibile) <uocu,.ue ta,en ,odo hoc 2uerit( divina
providentia hoc conti3it) Pri,o propter ,ultiple+
,7steriu,) Secundo ad revelandu, earu, incestu,( et in
e+e,plu, occulto 2ornicantiu, .uae in sui revelatione,
poenale, saepe /usto *ei /udicio i,prae3nantur( sicut
5ersabeae cu, *avid conti3it) In pri,o eni, concubitu(
cu, prius videretur esse sterilis( i,prae3nata 2uit) Tertio
2orte ad i,plenda, pia, intentione, illaru,( sicut et in
Tha,ar .uae e+ pri,o concubitu cu, Juda 3e,inos
concepit9 et ta,en Chr7sosto,us credit .uod adhuc esset
vir3o) Vult eni, *eus saepe ostendere se etia, in terra
velle re,unerare opera bona( eo .uod etia, bona ,ultis
i,puritatibus anne+a( .uantu, decet re,unerat) 0ota pro
,7steriis hu/us capituli( .uod ,oraliter per Sodo,oru,
/udiciu, desi3natur poenitentiale /udiciu,) Poenitens eni,
per a,arae co,punctionis incendiu, o,nia vitia carnis in
seipso subvertit et perdit et incendit4 .uod .uia 2oetore,
peccatoru, ,entali sensui i,pri,it( sulphuri proprie
co,paratur( vertitur.ue locus eoru, in ,are salsissi,u,(
idest in ,e,oria, peccatoru, ,ordace, et tenace,
at.ue pro2unda,) *uo aute, -n3eli sunt illustratio
intellectus et inAa,,atio a;ectus( i,,issi a *eo ad
co,punctionis incendiu, inducendu,( .uo patris earu,
hospitalitas saepius pro,eretur) <ui .uide, duas 1lias
pulchras invenitur habere( se+us .uide, 2e,inei potius(
.ua, virilis9 scilicet a;abilitate, curiale, et /ucunda, et
co,,unicabilitate, hu,ana, .uo ad te,poralia subsidia
hu/us vitae4 .uas .uida, de carnalibus( .uasi sponsi earu,
in viris sanctis a,ant( .ua,vis nec propter eas cu, viris
sanctis ,undu, deserere velint9 i,o derident in sanctis
saluti2era verba ,undani interitus et conte,ptus4 et sic de
aliis a,pli1ca) -lle3orice vero per duos -n3elos desi3nantur
pri,o Mo7ses et -aron plan3entes -e37ptu,( et e+inde
educentes populu, Israel) Secundo Joannes et Christus
s7na3o3a, caere,oniale, percutientes et e+inde coetu,
apostolicu, educentes) Tertio 5arnabas et Saulus( vel
Petrus et Paulus idolatria, 3entiu, subvertentes et e+inde
Christianu, populu, educentes) <uarto anachoritae et
coenobitae per 6lia, et 6lisaeu, prae13urati carnalitate,
JeCabel( idest carnalis 6cclesiae intendentes et e+inde
coetu, re3ulariu, carne, sua, ,orti1cantiu, educentes)
<uinto doctores 8atini et Graeci errores haeresu,
subvertentes( et e+inde coetu, 1deliu, educentes) Se+to
duo ordines praedicantiu, pauperu,( seu duo pri,i patres
eoru, ,issi ad ecclesiasticae cupiditatis e+ter,iniu,( ut
educatur inde coetus pauperu, 6van3elioru, et cetera)
Caput !$
"#$!#:' Petrus Johannis Olivi( In Gen)( cap) !$
Pro2ectus.ue inde( scilicet de Hebron( in terra, -ustrale,(
idest versus -ustru,( scilicet versus -e37ptu,) 6n
,orieris( supple nisi reddideris ea,) -bi,elech vero non
teti3erat ea,) 6+ hoc patet .uod ide, sentiendu, est
supra de Pharaone propter ea, Aa3ellato( do,ine nu,
3ente, i3norante,( supple .uod illa esset u+or -brahae( et
/usta,( scilicet( .uo ad hoc 2actu,( inter1cies= In
si,plicitate cordis ,ei( idest si,plici intentione( et ,unditia
,anuu, ,earu,( in actu seu opere puro et innocenti( 2eci
hoc) 6t ideo custodivi te et cetera) 0ota .uod *eus propter
si,plicitate, ho,inis custodit eu, a ,ultis peccatis( .uae
alias per i3norantia, a3eret) 0ota etia, .uod licet in parte
2uerit -bi,elech custoditus a *eo propter intentionis suae
si,plicitate,4 potius ta,en hoc 2uit propter charitate, *ei
ad -braha, et Sara,) 0ec peccares in ,e) 8icet o,ne
peccatu, in pro+i,u, sit contra *eu,( sin3ulariter ta,en
illud .uod est 2actu, contra sanctissi,os et dilectissi,os
*ei( .ualis erat -braha,) 0unc er3o redde viro suo u+ore,(
.uia propheta( et ideo ,inus laedendus et ve+andus) 0ota
.uod licet ista Scriptura ,ore veteris testa,enti pauca
dicat de ,edulla vitae spiritalis istoru, patru,( et ,ultu,
de cortice rusticano seu e+teriori4 in illis ta,en paucis
,a3nu, cu,ulu, spiritalitatis subinnuit) 6t orabit pro te(
et vives) Sed ad .uid pro vita erat necessaria oratio
-brahae( cu, ipse dicatur hoc 2actu, innocenter 2ecisse=
Propterea ei ,oriendu, 2uerat= *icendu, .uod licet
innocenter 2ecisset .uo ad hoc .uod non sciebat Sara,
esse u+ore, -brahae( nihilo,inus ta,en di3nus erat
poena( .uia a viro pere3rino illa, su,pserat( illo non
praeo;erente( nec eo ad hoc pro,ptu, et voluntariu, se
ostendente( sed solu, tolerante) Potest etia, dici .uod
saepe ad ti,ore, te,porali poena percutit nocentes
sanctis viris( .ua,.ua, hoc 2aciant i3noranter( ut e+ hoc
post,odu, ta, ipsi .ua, caeteri a,plius vereantur
laedere sanctos viros) 0ota etia, .uod ta, hic .ua, in
praecedenti capitulo e+presse le3itur oratio unius alteri
prodesse) Oratio eni, -brahae pro2uit 8oth et re3i isti) <uia
indu+isti super ,e et super re3nu, 3rande( supple de
2acto( vel peccatu, 3rande( idest poena, debita, 3randi
peccato) Sed .uo,odo dicit super re3nu, ,eu,( cu, ipse
re+ solus hoc 2ecisset= *icendu, .uod re3nu, saepe
te,poraliter punitur pro peccato re3is( tu, .uia est ali.uid
re3is( tu, .uia 2re.uenter participant in peccatis re3is)
Vocavit.ue -bi,elech -braha, et di+it ei) <uae non
debuisti 2ecisti nobis et cetera) Hoc .uod dicit veru, esset
si -braha, non habuisset ratione, praesu,endi .uod
inter1ceret eu, si di+isset Sara, esse sua, u+ore,)
Rursu,.ue e+postulans( idest re.uirens ratione, hu/us
relationis ab -braha, et cetera) Vere soror ,ea est 1lia
patris ,ei( et non 1lia ,atris ,eae) Secundu, Hieron7,u,
Septua3inta habent( eteni, vere soror ,ea est de patre(
sed non de ,atre( idest 2ratris e/us ara, est 1lia non
sororis) Sed .uia secundu, eu, in Hebraeo habetur4 vere
soror ,ea est( 1lia patris ,ei( et non 1lia ,atris ,eae( et
,a3is sonat .uod -brahae soror 2uerit4 in e/us
e+cusatione, dici,us necdu, illo te,pore tales nuptias
le3e prohibitas) <uida, vero dicunt supra illud cap)
ara, patris Melchae et Jeschae( .uod Josepha 1lia ara, est
Sara dicta .uae est 1lia patris -brahae( idest 2ratris sui
ara,9 .ue, ideo patre, suu, vocavit( .uia senior eo
2uerat) Sed hoc 2alsu, esse convincitur9 .uia supra cap)
undeci,o dicitur( .uod Thare post.ua, vi+erat septua3inta
annis( 3enuit -braha,( .ui vi+it centu, tri3inta .uin.ue
annis9 et subditur( .uod dies Thare 2uerunt ducentoru,
.uin.ue annoru,) 6+ .uo necessario se.uitur .uod
-braha, sit 3enitus ante.ua, 0achor et ara,) 0on er3o
ara, 2uit senior .ua, -braha,) Posset er3o dici .uod 2orte
-braha, di+it .uod 1lia est patris ,ei et non ,atris( .uia
ara, pater Sarae 2uit 1lius Thare patris -brahae( sed ta,en
non de ,atre -brahae( sed de altera procreatus) Vel dicta
est 1lia patris et non ,atris4 .uasi dicat4 a su,,o
descendit per linea, sua, paterna,) 6t hunc sensu,
secuti sunt Septua3inta) Sarae aute, di+it4 ecce ,ille
ar3enteos( nu,,os scilicet( dedi 2ratri tuo) Secundu,
.uosda,( ironice et irrisorie dicit( 2ratri tuo( idest ei .ue, tu
.uasi dolose vocas 2ratre, tuu,) Hoc erit tibi in vela,en)
Istud le3itur tripliciter( secundu, .uod istud prono,en
GhocH potest ad diversa re2erri) Pri,o scilicet ad ar3enteos
Sarae datos9 ut sit sensus4 hoc( idest haec pecunia( erit tibi
in vela,en oculoru,( idest in praeparatione 2uneris4 et tunc
est irrisio( secundu, Glossa,) Vel in vela,en( idest ad
vittas( sive ad vela,ina 2aciei tuae e,enda) Secundo sic4
hoc( idest ,endaciu, .uo vocas scilicet viru, 2ratre,
tuu,( istaru, ,ulieru, pudibundaru,( .uae scilicet( de
suis a,asiis solent dicere .uod sunt 2ratres sui( hoc in.ua,
erit tibi in vela,en oculoru,( idest in verecundia, tua,(
vel in ,e,oria, verecundiae( ad o,nes( idest cora,
o,nibus .ui tecu, sunt( ut scilicet recorderis( et
recordando con2undaris te tale ,endaciu, di+isse) Tertio
sic( hoc( idest haec urbanitas lo.uendi .ua viru, vocas
2ratre,( erit idest si tibi in vela,en oculoru, tuoru, ad
o,nes .ui tecu, sunt( idest ad honeste lo.uendu, cu,
tuis et tibi 2a,iliaribus( .ui e+ hoc ,odo circa te decipi non
possunt) 6t .uocu,.ue perre+eris ,e,ento te
deprehensa,( scilicet ,endacio4 .uasi dicat4 a,odo non
teneas tale, ,odu, lo.uendi( .uod uti.ue cavebis si
se,per recorderis te in hoc deprehensa,) Sanavit *eus
-bi,elech( scilicet vel ab ali.uo ,orbo sibi i,,isso
divinitus( vel .uo ad hoc .uod de u+ore et ancillis e/us
subditur) 0ota( pro ,7steriis hu/us capituli( .uod in se+ta
aetate .uae sub Christo currit( aut in se+to te,pore
6cclesiae( idest sub te,pore apertionis se+ti si3naculi( 2acto
et viso /udicio Sodo,oru,( s7na3o3ae scilicet( et carnalis
6cclesiae4 appropin.uant spirituales patres ad re3ione,
-ustrale,( aeterni solis ardore Aa,,ante,( et per altioris
paupertatis spiritu,( et e+ charitate conte,plationis
transcensu, pere3rinantur in Gerara( .uae interpretatur
visio pere3rinationis) In .uo te,pore Sara( idest spiritualis
6cclesia seu veritas Catholica( .ua,vis nona3enaria( tantae
adhuc est pulchritudinis( ut a re3e Gerarae ada,etur(
.ua,vis non per,ittatur corru,pere ea,( sed co3atur ea,
spiritalibus viris reddere( co,perto .uod nullu, partu,
2ructuosu, potest aliter habere in do,o sua( .ua,vis
palliu, sibi reputent in/uriosu,) -ccipiunt ta,en spiritales
viri ab eo ,ultoru, 1deliu, 2a,ilia, et ,ille ar3enteos id
est per2ectione, in2erioris doctrinae et elo.uentiae .uae
,ultu, cora, do,esticis est utilis in vela,en et ornatu,
Sarae) Per -bi,elech aute,( .ui interpretatur ,eus re+(
desi3nantur patres anti.uaru, reli3ionu, seu 6cclesiaru,(
.uae adhuc retinent no,en Gerarae( idest pere3rinationis
et visionis seu conte,plationis)
Caput !
"#$!#D' Petrus Johannis Olivi( In Gen)( cap) !
Visitavit aute, *eus Sara,) In hoc capitulo pri,o a3itur de
Isaac nativitate( secundo de Is,aelis electione( ibi( cu,.ue
vidisset) Tertio de -braha, et -bi,elech con2oederatione(
ibi( eode, te,pore( et cetera) Visitavit aute, *eus Sara,(
scilicet per 3ratia, et e;ectu, 2oecundationis) *i+it.ue
Sara4 risu, 2ecit ,ihi do,inus( idest 3audiu,( .uicu,.ue
audierit( supple devotus huic ,iraculo et 1dei ,eae(
corridebit ,ihi( idest 3ratulabitur ,ihi) 6t ablactatus est(
idest a lacte ablatus) Hieron7,us dicit .uod .uida,
Hebraeoru, opinantur te,pus ablationis co,,uniter 2uisse
.uinto anno( et alii .uod duodeci,o) Cu,.ue vidisset Sara
1liu, -3ar -e37ptiae ludente,) <uida, dicunt .uod ille
ludus erat illusio et illusoria oppressio Isaac ab Is,aele9
unde apostolus ad Gal) D( vocat hoc persecutione,( dicens4
.uo,odo tunc .ui secundu, carne, natus 2uerat
perse.uebatur eu, .ui secundu, spiritu,4 ita et nunc
GludoH) -lii dicunt .uod Is,ael assu,ebat sibi di3nitate,
pri,o3eniturae vel si3na di3nitatis illius4 et hoc ipsu, .uasi
.uaeda, persecutio erat4 et huic ,odo ,a3is consentit
Hieron7,us( .uia hoc e+pressius probatur e+ ser,one
Sarae dicentis( e/ice ancilla, et 1liu, e/us( non eni,
haeres erit et cetera) 6+ .uo videtur .uod Sara intelle+it
.uod Is,ael vellet sibi vendicare pri,atu, haeredis et
haereditatis) -lii dicunt .uod Is,ael idola ludo 2ecit( /u+ta
illud 6+odi tri3esi,o secundo4 sedit populus ,anducare et
bibere et surre+erunt ludere( idest idola venerari ludendo(
scilicet cora, eis) 6t hi dicunt .uod ludendo Isaac idola
colere docebat) *icitur aute, hic si3nanter4 -3ar -e37ptia(
ad innuendu, consi,ile ,7steriu, do,inativae
oppressionis -e37ptioru, contra populu, Israel) *icit
Hieron7,us .uod illud .uod se.uitur( scilicet( cu, Isaac
1lio( non habetur in Hebraeo) Puto aute, .uod interpres
hoc addidit ta,.ua, e+ponens ,ente, litterae .uae e+
verbis Sarae se.uentibus trahi potest) *ure accepit hoc
-braha,) 0on eni, erat hoc sibi revelatu, sicut Sarae( vel
non suspicabatur illud ,alu, i,,inere( .uod suspicata est
Sara) Cui di+it *eus4 o,nia .uae di+erit tibi Sara audi
voce, e/us( idest de o,nibus .uae di+erit tibi( voce, e/us
audi( voce, e/us est ,odus lo.uendi) 0ota e+ hoc loco
.uod .uando.ue superior debet credere in2eriori( /u+ta illud
Cor) D4 .uod si aliud revelatu, 2uerit sedenti Gvel
secundu, alia, littera, /unioriH prior taceat) -li.uando
etia, in2erior ali.ua prudenter advertit vel videt( .uae non
superior) 0ota etia, .uod in hoc doce,ur .uo,odo
carnalis a;ectus i,pedit rectu, /udiciu, et spiritale,
intellectu,) <uia eni, Is,ael secundu, carne, plus
attin3ebat -brahae .ua, Sarae( et .uia -braha, plus
a>ciebatur secundu, carne, ad eu, .ua, Sara4 idcirco
Sara 2uit ,a3is disposita ad subtiliter et spiritaliter
intelli3endu, ,alu, Is,ael .ua, -braha, 2oret) 0ota
etia, .uod e+ hoc satis convincitur aperte( .uod Sara per
divina, revelatione, di+erit -brahae( in3redere ad
ancilla, ,ea,( .uod supra deci,o se+to habetur) <uia in
Isaac vocabitur tibi se,en( scilicet se,en 3ratiae9 et alias
.uo,odo de 1lio ancillae subditur( 2acia, eni, eu, in
3ente, ,a3na,( .uia se,en tuu, est) Praedicta,
e+positione, prose.uitur apostolus ad Ro,anos nono(
dicens( .uod non o,nes .ui sunt se,en -brahae( sunt e/us
1lii) Sed in Isaac vocabitur tibi se,en) <uod e+ponens
subdit( idest non .ui 1lii carnis( sed .ui 1lii sunt
pro,issionis aesti,antur in se,ine) Sed nu,.uid non
ali.uis natus de stirpe Is,aelis est salvatus aut salvandus=
0u,.uid etia, non ,ulti de stirpe alia .ua, Isaac
steterunt cu, -braha, et Isaac= -d .uid er3o oportuit
1liu, ancillae e/ici= 0u,.uid o,nes sunt da,nati .ui non
2uerunt 1lii Isaac( nec speciale se,en -brahae= *icendu,
.uod non potest hic ad plenu, su>ciens ratio dari nisi
recurratur ad ,7stica, ratione,) Voluit eni, do,inus in
hoc 2acto 13urari distinctione, et se3re3atione, 1lioru,
carnis a 1liis 3ratiae) Pro tanto ta,en hic est ratio litteralis(
.uia populus in .uo erat illo te,pore cultus *ei principaliter
servandus et propa3andus( erat de solo Isaac nasciturus4 illi
aute, populo erat valde nociva et periculosa co,,i+tio
ceteroru, si starent cu, eis ut concives et cohaeredes9
.uia tunc de 2acili scinderent et corru,perent veritate,
divini cultus) Tollens pane, et utre, a.uae i,posuit
scapulae e/us) Sed nu,.uid non valde i,piu, 2uit -3ar sic
nuda, et sola, cu, solo 1lio e,ittere( dando sibi solu,
,odicu, de pane et vinu, vas a.uae= <uare eni, non
2ecit ea, bene associari( et .uare non dedit sibi unde ipsa
cu, 1lio se,per sustentari posset= *icendu, .uod
.uibusda, non indocte visu, est .uod -braha, 2ecit hoc
prophetice /u+ta .uod vidit *eu, velle in hoc spiritalia
,7steria) *eus etia, propter ,7steria voluit hoc ita 1eri( ut
e+ hoc ta,de, plenius pateret suu, bene1ciu,( suu,
re3i,en circa 1liu, ancillae( /u+ta .uod pro,iserat
-brahae) 6t 2orte hoc etia, voluit in poena, et
correctione, superbiae -3ar( et 1lii e/us( in si3nu,
.uo,odo servi sive subditi superbi et a,bitiosi sint
ab/iciendi .uasi nudi) -b/ecit pueru, et cetera) Secundu,
Hieron7,u,( non est intelli3endu, .uod ipsa portaverat
eu, super se .uia /a, erat octodeci, annoru,( et
a,plius9 sed dicitur ab/ecisse( .uod di,isit eu, lon3e a se(
ne videret illu, ,ori) Unde et paulo post dicitur ei( tolle
pueru, et tene ,anu, e/us) 6+ .uo patet .uod non eu,
super se 2erebat( sed sicut co,ite, eu, secu, ducebat) 6t
dicit .uod ,os est lin3uae Hebraicae .uod o,nis 1lius
co,paratione parentu, in2ans vocetur et parvulus)
6+audivit aute, do,inus voce, pueri) Videtur .uod potius
deberet dicere voce, ,atris) Sed dicit Hieron7,us .uod
,ater non sua, ,orte,( sed 1lii deplorabat9 et ideo dicitur
e+audisse pueru,( .uia e+audivit ,atre, pro puero) Vel
etia, in hoc innuitur .uod puer Aeret( et uti.ue /a, prae
siti .uasi ,oriens bibere cupiebat) Ipsu, aute, dicitur
*eus e+audisse potius .ua, ,atre,( .uia erat se,en
-brahae( de .uo pro,iserat ei .uod 2aceret illud in 3ente,
,a3na,) -peruit.ue oculos e/us *eus( ostendendo scilicet
sibi puteu, .ue, ibi esse nesciebat) 6t 2orte iste est
puteus .ue, servi -bi,elech vi abstulerant a servis
-brahae( de .uo paulo post subditur4 indi3ent eni, ibi
valde puteis( non solu, propter se( sed etia, propter
pecora et ar,enta) 6ode, te,pore di+it -bi,elech) Istud
re2ertur ad ,onstrandu, .uod *eus /a, tantu,
,a3ni1caverat -braha,( .uod re+ illius terrae pro ,a3no
habebat 1r,iter con2oederari cu, eo( tulit ita.ue -braha,
oves et boves( et dedit -bi,elech) In si3nu,( supple(
a,icitiae specialis) Percusserunt.ue a,bo 2oedus et
/uraverunt) <uod 2uit per tactu, ,utuu, ,anuu,( vel per
,anuale, tactu, altaris( aut alterius rei sacrae( ut sic
1r,arent ,utua pacta) Ut sit in testi,oniu, ,ihi( idest pro
,e( .uonia, e3o 2odi puteu, istu,( idest .uod puteus iste
sit ad ,e( et ad ,eos spectat( ta,.ua, a ,e con2ossus et
2actus) Sed .uo,odo absentibus vel 2uturis potuerunt
septe, a3nae esse testi,oniu, hu/us 2acti= Praeterea
nu,.uid non tantu, valebant ad haec ,utua verba=
*icendu, .uod .uando in pactis ali.ua 2acta et dona
ad/un3untur verbis( est pro tunc ,ultiplicius et sensibilius
si3nu, 1r,ationis pactoru,) Ceteris aute, .uibus per
testes et instru,entu, post,odu, innotescit( 1t ad hoc
2ortior i,pressio et a,plior 1des( et ,e,oria 1t ,inor ac
2a,a celebrior) Idcirco vocatus est locus iste 5ersabeae .uia
ibi uter.ue /uravit) Secundu, Hieron7,u,( duple+ est
causa no,inis hu/us) Una est ab eo( .uod -bi,elech
accepit septe, a3nas de ,anu -brahae) 5er eni, puteus(
sabae vero a3nae vel oves dicuntur) -lia est( .uia ibi
/uraverunt) Sabae eni, est ide, .uod /ura,entu,) <uod
aute, paulo ante hoc no,en le3i,us( anticipative est
dictu,4 non eni, tunc ita vocabatur) *icit etia,
Hieron7,us( .uod us.ue hodie est ibi oppidu, dictu,
5ersabeae) 6t 2uit colonus terrae Palaestinoru,( idest
Philistinoru,) Colonus est ide,( .uod adventitius( seu
pere3rinus inhabitator( seu cultor terrae alienae) Pro
,7steriis hu/us capituli nota( .uod per ortu, Isaac G.ui
dicitur risusH( desi3natur ,oraliter o,nis spiritualis proles
cu/uslibet ,entis spiritualis( et praecipue ,entis
conte,plativi( et spirituale 3audiu, habentis) Haec proles
et ad,iratio Sarae senis et sterilis( et ad,irabilis conceptus
et partus desi3nat ad,iratione, ,entis de novo parientis
conte,plationis partu,4 cu, ipsa e+ natura sua esset ad
hoc i,possibilis( et ultra hoc esset 2acta se,el ta, e+
in2ectione sui vitiosa( .ua, diuturnitate te,poris /a,
2ati3ata( et .uasi desperata de tali prole) -lle3orice aute,
si3ni1cat o,nes spirituales partus 6cclesiae per
successione, te,poru, parientis novu, populu, *ei( et
novos status 3ratiae a pri,o partu e/us us.ue ad ulti,u,
.uo parturiendi su,us 6cclesiae triu,phanti et resur3enti4
et respectu cu/uslibet istoru, prius parit ancilla .ua,
libera( de .ua dicitur( laetare sterilis .uae non paris) 6t in
.uolibet partu spiritali( 6cclesia co3itur parturitionis
sustinere tristitia, et pressura,9 sed cu, pepererit( non
,e,init pressurae propter 3audiu, prolis) M7stica aute,
ablactatio Isaac( est abstractio e/us a si,plici et in2antili
/ustitia et doctrina( ad cibu, per2ectioris /ustitiae et
doctrinae4 ob .ua, spirituales patres 2aciunt ,a3nu,
conviviu, spiritalis laetitiae et doctrinae9 et tunc priores 1lii
carnalis s7na3o3ae vel carnalis reli3ionis seu 6cclesiae
volunt sibi vendicare pri,atu,( et pro hac re 1lios
prose.uuntur) Secundo nota de ab/ectione ancillae et 1lii
e/us( .uod ,oraliter -braha, dure accipiens verbu, Sarae(
si3ni1cat di>cultate, et tarditate,( .ua, sentit ani,us
super totali re/ectione status et prolis sibi hactenus etia,
utiliter 2a,ulantis4 sed praevalente instinctu 3ratiae et
illu,inatae conscientiae e+ praecepto voluntatis divinae(
spiritalis ani,a re/icit eos( non .uide, se,per occidendo(
sed per hoc .uod .uasi eoru, oblitus vi+ aut raro assu,it
eos ad usu, vel obse.uiu, do,us suae) Utru, aute,
a.uae( idest onus ,orti1cationis hu,eris i,ponit ancillae
tradendo pane, solius necessariae re2ectionis) -lle3orice
aute, -braha, dure accipiens( .uosda, praelatos
desi3nat( .ui in vitio spiritalis se3re3ationis spiritaliu,
1lioru, a carnalibus carnali a;ectione durescunt( non
intelli3entes super hoc arcanu, spiritalis sapientiae et
/ustitiae *ei4 sed tande, e+ eis .uida, intelli3unt et
i,plent consiliu,( i,o et praeceptu, *ei et Sarae) Hoc
eni, ,odo 2uit s7na3o3a re/ecta( et carnalis 6cclesia(
carnalis.ue reli3io( et activae vitae te,poralis distractio
circa 1nale, partu, 6cclesiae e,ittenda) Vel per -braha,
desi3natur *eus o,niu, pater( .ui secundu, e+teriore,
cortice, si3noru, sive voluntatis( .uae ali.uando *ei
voluntas in Scripturis vocatur( videtur esse durus ac di>cilis
ad e/icienda, ancilla, et 1liu, de do,o sua( et .uasi cu,
3randi di>cultate et tarditate 2uerunt re/ectae le3ales
cere,oniae et Celatores ipsaru,) 6t consi,iliter erit in 1nali
partu 6cclesiae( et sic 2uit in inter,ediis partubus e/us)
-ncillae aute, du, e/icitur( i,ponitur onus literae 2ri3idae
sicut a.uae( .uia litera occidens relin.uitur ei) *atur etia,
sibi ali.uis panis( idest ali.ua 3rossa et carnalis /ustitia( cui
carnalis sensus literae est pro potu) Sed .uia carnalis
sensus literae cito de1cit vel arescit( idcirco carnalis
s7na3o3a vel 6cclesia dolet et plorat( sentiens se et 1liu,
suu, ,ori( et re,edia 3ratiae lon3e esse) Hoc ta,en pro
carnali re,edio sibi assu,it( ut advertat co3itatus suos ad
consideranda, ,orte, 1lii sui4 sic.ue ,iserabiliter stat
us.ue .uo adveniat illu,inatio et praedicatio per nuncios
*ei( .uae puteu, spiritalis sapientiae ac 3ratiae sibi
ostendat( ac bibat) Tertio nota .uod per con2ederatione,
-brahae et -bi,elech( desi3natur 2oedus spiritaliu, et
evan3elicoru, viroru,( .uod post ali.uale initiu, sui
status( contrahunt cu, praelatis Gerarae( idest reli3ionis(
vel 6cclesiae vetustae et a veritate realis pere3rinationis
.uasi alienatae) Unde Gerara erat terra Palaestinoru, seu
Philistinoru,( .uos Septua3inta alloph7los( idest
alieni3enas vocant4 .ui et interpretantur positione cadentes
vel ore concussi seu contundentes( .uia tales positione
carnaliu, et terrenoru, cadunt a veritate suae pro2essionis
et status( et suo carnali collo.uio ta, in se .ua, in aliis
contundunt elo.uia spiritalis doctrinae) Puteus aute, vi
ablatus a servis -bi,elech( est puteus Scripturae sacrae et
Catholicae veritatis et sapientiae et 3ratiae ecclesiasticae(
.ue, illi .uide, au2erunt( parti, sibi et suo carnali statui
ac sensui praedictu, puteu, ascribendo et applicando4
parti, ab illius usu debito viros spirituales i,pediendo( ne
scilicet illius 3ratia, et sapientia, sibi vel aliis
ad,inistrent( salte, secundu, 2or,a, et auctoritate,
ecclesiastici /uris) Initur aute, 2oedus ,utuu, per hoc
.uod -braha, dat illi oves et boves( idest ani,as
si,plices( et specialiter septe, a3nas( idest septe, ani,as
septi2or,i spiritus 3ratia adornatas) 6t hae sunt patri
spirituali in testi,oniu,( .uod ipse puteu, illu,
abstrahendo 2odit( scilicet ab illo terrena obstacula et
carnales ac terrenos sensus claudentes et te3entes puteu,
sapientiae et 3ratiae spiritalis re,ovendo) Circa puteu,
aute, plantat -braha, ne,us( idest arbores spiritualiu,
ani,aru, et spiritaliu, e+positionu, et intelli3entiaru,(
ut ibi /ucundius et a,oenius invocet no,en do,ini et
cetera)
Caput !!
"#$!#&' Petrus Johannis Olivi( In Gen)( cap) !!
<uae post.ua, 3esta sunt et cetera) In hoc 2acto circa tria
est praecipue attendendu,) Pri,o scilicet circa
tentatione,( .ua *eus dicitur tentasse -braha,) Secundo
circa praeceptu, de o;erendo 1liu,) Tertio circa *ei
/ura,entu, et pro,issu,) Circa pri,u, est duple+
dubiu,) Pri,u, est .uo,odo *eus tentat ali.ue,( cu,
tentare sonet in ,alu,) Unde Jacobus ait( *eus ne,ine,
tentat) Secundu, est .uia o,nis tentator intendit e+periri
ali.uid .uod i3norat9 *eus aute, nihil i3norat9 e+ .uo
videtur .uod nullu, tentare possit) -d pri,u, dicendu,(
.uod tentare uno ,odo dicit actu,( .uantu, est e+ se et
e+ intentione tentantis inducente, ,alu,9 et de hoc ,odo
lo.uitur Jacobus in verbis illis) Unde ibi dicit( .uod *eus non
est tentator ,aloru,( sed unus.uis.ue tentatur a
concupiscentia sua) -lio ,odo tentare dicit actu, e+ se
ordinatu, ad bonu, tentati( et ad probandu, sive
,onstrandu, sibi et aliis virtute, ipsius) 6t hoc ,odo
potest intelli3i( .uod prae,ittit Jacobus4 beatus vir( .ui
su;ert tentatione,( .uonia, cu, probatus 2uerit et cetera)
6t illud etia,4 o,ne 3audiu, e+isti,ate 2ratres ,ei( cu, in
varias tentationes incideritis( scientes( .uod probatio 1dei
vestrae patientia, operatur et cetera) -d secundu,
dicendu,( .uod licet ho,ines( ut saepius( per actu,
tentandi velint sibi ali.uid i3notu, e+periri( non ta,en
*eus) 0ec ,iru,9 .uia etia, ,a3ister volens ali.uando
discipuli sui scientia, et in3eniu, sibi notu, aliis
propalare( .uaestionibus et ob/ectionibus tentat eu,4 ut
respondendo ob/ectis( e/us scientiae per2ecta evidentia
ceteris co,,endetur) Rursus sciendu,( .uod licet *eus
nihil i3noret( non ta,en novit 2utura sub illo respectu et
,odo( .uo non sunt nec esse possunt scita vel scibilia) *ei
i3itur scientia( prout respicit solu, 2uturu, contin3ens in
suis causis liberis sive contin3entibus( et per respectu, ad
te,pus praecedens actuale, eventu, rei 2uturae( non
novit certitudinaliter illud 2uturu, 2ore( vel in posteru, esse
debere( .uia illud non est scibile9 i,o si poneretur illud esse
scibile vel scitu,( poneretur esse contradictio) Prout aute,
*ei scientia 2ertur ab aeterno super praesentiale,
e+istentia, rei 2uturae( pro te,pore pro .uo erit( sic
in2allibiliter scit 2utura contin3entia4 .uia hoc ,odo non
respicit ea ut contin3entia respectu sui visus( sed potius ut
praesentia( et ut praesentialiter e+istentia) Consi,ilis
aute, distinctio cadit super *ei velle4 na, pri,a dicitur
voluntas antecedentis4 secunda vero voluntas beneplaciti(
seu voluntas conse.uentis) I3itur respectu secundi ,odi
non potest attribui *eo actus tentandi seu volendi e+periri
ali.uando i3notu, ali.uod4 sed respectu pri,i ,odi opti,e
potest) *eus eni, voluntate antecedente( et prout in
casuali libertate et contin3entia voluntatis nostrae non est
adhuc certu, nec scibile( an hoc vel e/us oppositu, su,us
2acturi( potest rationabiliter ali.uid ,andare vel 2acere( per
.uod alteru, illoru, 1at scibile( et etia, scitu,4 non .uod
*eo 1at scitu, per illud( ita .uod per illud ali.uid causetur
in scientia *ei4 sed pro tanto potest dici( .uod per illud e+
parte sua( idest e+ parte ipsius 2uturi 1at scibile et scitu,9
pro tanto scilicet( .uia per hoc alteru, oppositoru,
deter,inatur ad actu, essendi) Circa praeceptu, vero de
o;erendo 1lio datu, tria dubia occurrunt) Pri,u, est( an
*eus recte potuerit hoc praecipere( cu, occisio innocentis
sit actus i,pius( et potissi,e( .uod haec 1at a proprio
patre) 6t etia, cu, contu,eliosu, sit *eo ,onstrare(
.uod ipse delectetur in ,ortibus ho,inu,( et praecipue
innocentiu,) Secundu, est( an -braha, recte 2ecerit
stati, credendo et obediendo) 0on eni, stati, se debuit
reddere 2acile,( i,o .uantu, erat e+ se( triste, et
di>cile,) 6st etia, in hoc aliud dubiu,( an scilicet Isaac
debuerit in hoc patri obedire) 0a, sicut e+ hoc te+tu patet(
erat co,pos rationis) Portabat eni, li3na( et scivit .uaerere
et con2erre( e+ .uo habebant i3ne, et li3na( ubi erat
victi,a( .uae debebat o;erri) Supra etia, dictu, est( .uod
-braha, post Isaac natu, et ablactatu, 2uit colonus terrae
Palaestinoru, ,ultis diebus) 6t tunc subdit( .uod post.ua,
3esta sunt( tentavit *eus -braha, et cetera) 6+ .uo patet(
.uod post ,ultu, te,pus ab ablactatione Isaac hoc 2actu,
conti3erit) Unde et Josephus re2ert( .uod Isaac tunc erat
vi3inti.uin.ue annoru,) Tertiu, dubiu, est( .uo,odo
-braha, abs.ue ,endacio potuerit pueris suis dicere4 e3o
et puer( post.ua, adoraveri,us( reverte,ur ad vos( cu,
ipse indubitanter proponeret et crederet( se occisuru,
1liu, suu,( et per conse.uens crederet se ad illos non
redituru, cu, illo) -d pri,u, dicendu,( .uod *eus
convenientissi,e hoc praeceperit( ta, respectu sui( .ua,
respectu -brahae et 1lii sui( .ua, respectu nostri) Pri,o
.uide, respectu sui9 .uia nihil debet *eus in suis tantu,
.uaerere et a,are( sicut per2ectu, actu, a,icitiae et
obedientiae suae) 0on est aute, per2ecta a,icitia et
obedientia nostri ad creatore,( nisi actualissi,a
pro,ptitudine( .ua nos et o,nia nostra a,antissi,a sibi
,edullitus o;era,us( et nisi e/us praecepto( i,o et nutui
nos et nostra o,nia sibi continuo sub/icia,us) -perte
aute, patet( .uod *eus principaliter in hoc praecepto id
.uaerebat) Secundo hoc patet respectu -brahae et 1lii sui)
Constat eni,( .uod e+ hoc eoru, virtus et ,eritu,
vehe,entius accrescebat( et e+ ipsa i,pletione praecepti
innotescebat ta, eis .ua, o,nibus aliis hoc audituris) 6+
hoc etia, ,a/ore, 1ducia, in *eu, habere potuerunt et
habuerunt) Tertio patet hoc respectu nostri( .uia 2uit nobis
in ,a+i,u, e+e,plu, et docu,entu, *eu, a,andi( et
*eo in o,nibus obse.uendi9 tu, .uia per hoc inter cetera
nobis innotuit( .uod *eus potest hoc et consi,ilia
praecipere( et super his et consi,ilibus dispensare) *ecuit
etia, in patribus praeostendi( .uod *eus ,ulta
transcendentia ratione, et le3es co,,unes erat Christi
te,poribus praecepturus4 tu, .uia nobis utile 2uit Christu,
pro nobis i,,olandu, pluribus ,odis prae13urari( et inter
13uras nulla con2or,ior et convenientior ista) Unde haec
13ura non solu, 2uit utilis nostrae in2or,ationi( sed etia,
2uit valde honori1cativa *ei patris et uni3eniti sui4 .uia hic
e+presse est 13uratu,( e+ .uanta charitate *eus pro nobis
dedit et obtulit uni3enitu, suu, ,orti( et e+ .uanta
obedientia Christus 2uit in hoc obediens patri( .uia e/us
deitas sic 2uit hic e+posita et tradita( .uod ta,en non 2uit
passa( sed solu, aries( idest e/us a3nina hu,anitas( .uae
ta,.ua, per2ectus aries( est princeps o,niu, oviu, *ei)
@uit aute, hoc 13uratu, in illo patre( cui pri,o aperte
le3itur 2acta 2uisse pro,issio de Christo e+ se nascituro( et
.ui pro cultu su,,i patris de2ensando contra introducentes
plures deos sin3ulariter stetit( et .ui populi *ei le3e,
suscepit( et pri,us pater 2uit a ceteris 3entibus se3re3atus)
@uit etia, conveniens hanc praecellentia, charitatis
ostendi in illo( ne propter pluralitate, u+oru,( aut propter
bella et divitias te,porales( crederetur 2uisse carnalis aut
i,per2ectus) Unde .uod ob/icitur( hoc scilicet praeceptu,
2uisse i,piu,( patet e+ praecedentibus esse 2alsu,)
Praeterea constat( .uod propter solu, ori3inale peccatu,
*eus a nobis /uste e+i3it ,orte,( i,o et o,nes
co,puta,ur rei ,ortis et 1lii irae4 nihil er3o in/ustu, 2ecit
*eus( si ,orte, Isaac e+e3it a .uocu,.ue suo ,inistro(
etia, a patre) Ulterius vita, et ,orte, nostra, ordinare
ad su,,u, ,eritu, et prae,iu, nostru,( et ad
su,,u, *ei a,ore, et honore,( non est i,piu,( i,o
piissi,u,4 sed per hoc praeceptu, nihil aliud hic 2actu,
2uit) Unde non 2ecit hoc *eus( .uasi absolute delectetur in
poenis nostris9 sed potius ta,.ua, delectatus in
pro2ectibus nostris( et in laudibus suis) Si aute, .uaeris(
.uo,odo *eus veraciter potuit praecipere illud( .uod
1naliter 1eri nolebat( cu, praecipere .uod 1at hoc vel illud(
sit ide, .uod velle hoc 1eri4 dicendu, .uod *eus voluit
.uod -braha, esset paratus hoc 2acere9 et etia, .uod hoc
2aceret nisi sibi aliud ,andaretur) In praeceptis eni, *ei
se,per voluntas e+cepta est) Unde in hu/us,odi se,per
subintelli3itur( nisi ipse oppositu, insinuaret) *ato etia,
.uod *eus solu, probative diceret alicui4 2ac hoc vel illud(
etia, posito .uod nullo ,odo esset 2aciendu,4 adhuc non
esset ser,o 2alsus) -d secundu, patet /a, ali.ualiter
responsio e+ praedictis) 6st eni, supponendu, pro certo(
.uod -braha, 2uit certissi,us hoc praeceptu, 2uisse a
*eo9 alias eni, te,erarie et i,pie acceptasset opus ta,
inusitatu,9 et praecipue non praehabito ,ultiplici consilio
provido et ,aturo) Pri,is eni, patriarchis et prophetis
1ebant visiones universales et 2unda,entales et in2allibiles
ta,.ua, 2undatoribus et 2unda,entalibus radicibus totius
divini cultus et totius 6cclesiae *ei4 et ideo non erant
dubiae tales visiones .uales co,,uniter 1unt sin3ularibus
personis .uibusda,( .uas non est securu, se.ui( nisi per
alia, certitudine, rationis et Catholicae 1dei seu
Scripturae eoru, veritas pri,itus innotescat) Hoc i3itur
concesso( sciendu, .uod -braha, debuit celerri,e et
super2ervide i,plere praeceptu,( et post seipsu, plus in
1lio .ua, in .uocu,.ue alio4 et ,inus i,piu, 2uit( .uod
ipse sic vellet i,,olare 1liu, .ua, si hoc voluisset de uno
e+traneo9 .uia i,,olando uni3enitu, suu,( sibi ta,
a,ore naturae .ua, 3ratiae dilectissi,u,( non potuit sibi
esse suspectus( .uod i,pio ali.uo ,otu hoc 2aceret4 sed
potius .uod solo *ei a,ore inducente et in obse.uiu,
suu, captivante totu, naturale, et etia, spirituale,
a,ore,( .ue, habebat ad corporale, vita, 1lii sui) *e
personis aute, e+traneis hoc ,erito posset suspicari4 tu,
.uia .uanto hoc erat di>cilius suo naturali et carnali
a;ectui4 tanto erat virtuosius hoc per1cere propter *ei
a,ore,4 tu, .uia illud .uod naturali /ure erat suu, et sibi
sub/ectu,( potius decuit ab ipso o;erri( .ua, re,
e+tranea,( et .ua, re, suo do,inio non sub/ecta,) Illud
etia, dubiu, de 1lio e/us patet4 debuit eni, obedire tanto
patri cu/us sanctitate, et divinas revelationes opti,e
noverat et probaverat9 et de 2acili advertere potuit et
debuit( .uod ta, sanctus pater ta, dilectu, 1liu, nollet
i,,olare( nisi certissi,us esset hoc *eu, /ussisse) Unde et
Josephus re2ert patre, suu, sibi di+isse( .uod sicut
ad,irabiliter e+ *ei voluntate 2uerat conceptus et ,undu,
in3ressus4 ita e+ voluntate *ei necesse erat ei ,irabiliter
inde e3redi( .ue, do,inus /udicasset di3nu, non ,orbo
nec bello vita, 1nire( sed cu, orationibus et sacri1ciis
ani,a, ipsius ad se vocare4 addens .uod *eus suscitaret
eu, ob i,plendas pro,issiones suas) Sed 2orte adhuc
.uaereretur4 ad .uid praecepit( scilicet .uod ita lon3e(
scilicet per tres diaetas iret 1liu, i,,olare= -d .uid in tali
,onte= 0u,.uid non ,a/or esset probatio( si in eode, loco
in .uo erat( visus esset ipsu, stati, i,,olare= -d hoc
triple+ ratio potest dari ad praesens) Pri,a est( ut -braha,
diuturnius in hoc opere probaretur4 .uia eni, *eus non
intendebat 1liu, 1naliter occidi( idcirco in applicatione
voluntatis -brahae ad actu, occidendi voluit ipsu,
e+erceri per tres dies) Secunda est( ut locu, in .uo erat
te,plu, *ei condendu, et /u+ta .ue, Christus erat
i,,olandus( suo opere prae,onstraret et divino cultui
dedicaret) Secundu, eni, Hieron7,u,( Septua3inta
ponunt4 vade in terra, lucida,4 et S7,,achus4 in terra,
visionis) In Hebraeo aute, habetur4 in Moria) -/unt aute,
Hebraei esse ,onte,( in .uo Gut postea diciturH coepit
Salo,on aedi1care do,u, do,ini in Jerusale, in ,onte
Moria( .ui idcirco illu,inans interpretatur et lucens( .uia ibi
est oraculu, *ei( et le+ et spiritus( scilicet .ui docet
ho,ine, veritate,) In hu/us aute, si3nu, est .uod
-braha, dicitur illuc die tertio pervenisse( .ua de Geraris(
ubi tunc -braha, ,orabatur( us.ue ad ,onte, Moria(
idest sede, te,pli( est iter triu, dieru,) Male i3itur
.uida, putant -braha, illo te,pore ad .uercu, habitasse
Ma,bre( cu, inde ad ,onte, Moria vi+ unius diei intersit)
Tertia ratio est( ut in hoc opere ,ultiple+ ,7steriu,
Trinitatis ac trinae itinerationis( triu,.ue dieru, et
ascensionis in arduitate, crucis et ,art7rii praesi3naretur)
-d tertiu, dubiu, dicendu,( .uod illud verbu, -brahae
potest tripliciter veri1cari) Pri,o e+ spe resurrectionis Isaac)
0a, secundu, apostolu, ad Hebraeos ( -braha, in hac
1de obtulit uni3enitu,( in .uo susceperat pro,issiones
i,plendas4 arbitrans .uia a ,ortuis eu, suscitare potens
est *eus) Secundo( e+ conditione co,,uniter
subintelli3enda vel subintellecta( scilicet si *eus voluerit( et
si vita co,es 2uerit) Tertio intelli3itur nisi e+ speciali /ussu
*ei aliud evenerit) Sicut eni, supernaturalia ,iracula sunt
e+cepta a le3e co,,uni lo.uendi4 sic supernaturalia et
occulta et inusitata *ei consilia et ,andata) 0ec oportet
.uod sciens illa se,per secundu, illa lo.uatur9 ,a+i,e
.uando novit hoc non e+pedire( nec decere( nec *eu, hoc
velle4 sed su>cit .uod lo.uatur ho,inibus secundu,
co,,une, cursu, et secundu, co,,une, notitia,(
/u+ta .uod et sacerdotes dicunt ali.uando de
sacra,entaliter sibi con2essis ac notis .uod nesciunt illa( et
ta,en in hoc non ,entiuntur nec reputantur ,entiri)
-,brosius vero in libro de patriarchis( dicit .uod -braha,
prophetavit .uod i3norabat4 ipse eni, solus disponebat
redire i,,olato 1lio9 sed do,inus per e/us os locutus est
.uod parabat) Captiose aute, lo.uebatur cu, servo ne
co3nito ne3otio aut i,pediret eu, ali.uis( aut 3e,itu
obstreperet( aut Aetu) Haec -,brosius) In .uo videtur velle
.uod sicut *eus per os Caiphae nescientis prophetavit de
Christo( Caipha contrariu, intendente4 .uod sic suo ,odo
2uerit hic9 et .uod -braha, /u+ta sua, intentione, locutus
est hic captiose( non ,endose( utens plurali pro sin3ulari9
ut sit sensus( reverte,ur( idest revertar) Pri,i ta,en tres
,odi plenius -braha, e+cusare videntur) Circa *ei vero
pro,issione, tria occurrunt dubia) Pri,u, est .uo,odo
di+it( nunc co3novi .uod ti,eas do,inu,= 0u,.uid eni,
o,nia haec non co3noverat= -ut nonne -braha, ante hoc
2actu, do,inu, ti,ebat= Secundu,( .uo,odo *eus ita
,a3ni1cat hoc 2actu, -brahae( cu, ,ulta alia ,a/ora
reperiantur= 0u,.uid ,a/us 2uisset si seipsu, i,,olasset=
-ut instar ,art7ru, se ,orti pro do,ino obtulisset= 6t
praecipue .uia ipse alteru, 1liu, praeter ipsu, habebat(
et adhuc plures habere poterat= Tertiu, .uo,odo aut
.uare /urat *eus( cu, suu, /urare nihil addat supra suu,
si,ple+ verbu,= Ita eni, est veru, unu,( sicut et
reli.uu,) 6t etia, .uia /urare non videtur actus *eo
conveniens9 .uia talis actus non assu,itur nisi ad
con1r,andu, ali.uod dictu,( .uod alias non erat ita
su>cienter 1r,atu,) -d pri,u, dicendu,( .uod
secundu, -u3ustinu,( sensus est( nunc co3novi( idest
co3nosci 2eci4 et est ,odus .uo causa deno,inatur a suo
e;ectu4 et est hoc le3endu, per antono,asia,4 idest nunc
evidentius 2eci co3nosci( .uod tu praecellenter et
sin3ulariter ti,eas *eu,) Secundo potest dici( .uod *eus
,ore hu,ano de se lo.uatur4 ut sit sensus4 ita est( ut nunc
evidens sit te ti,ere *eu,9 .uod etia,si prius ,e lateret(
,odo ,ihi esset notu,) Tertio potest dici( .uod per hoc
si3ni1catur ordo divinae scientiae ad suu, te,porale
ob/ectu,4 licet eni, aeternaliter praecedat illud(
nihilo,inus non est talis ob/ecti( nisi pro te,pore suo) Unde
sin3ulare, actu, ti,oris -brahae hoc 2acto habitu, sic
*eus noverat ab aeterno( .uod ta,en non noverat
ali.uando pro te,pore praecedenti ipsu, actu,) Si aute,
.uaeras .uare non potius dictu, est4 nunc co3novi( .uod
a,es do,inu,4 cu, actus i,,olandi pro do,ino 1liu,
potius 1eret e+ *ei a,ore( .ua, e+ ti,ore= *icendu,(
.uod per ti,ore, desi3nat a,ore,( eo ,odo .uo causa
desi3natur per suu, i,,ediatu, et inseparabile,
e;ectu,4 et ultra hoc desi3navit proprietate, a,oris sui(
et specialiter respectu hu/us 2acti) -,or eni, creaturae ad
do,inu, suu, non debet esse per ae.ualitate,( sed cu,
su,,a reverentia( et respectu a3endoru, debet esse cu,
su,,a obedientia4 et in ho,ine .ui potest adhuc peccare(
debet esse cu, su,,o ti,ore o;endendi) Opus etia,
occidendi 1liu, potius debebat 1eri e+ a,ore ti,ente et
obediente( .ua, e+ a,ore delectante aut aesti,ante
*eu, in poena ,ortis delectari) Rursus in hoc praecepto
*ei et in e/us i,pletione 2ortissi,e captivabatur naturalis
ratio et naturalis a;ectus et sensus -brahae4 et ideo potius
attribuitur ti,ori co,pri,enti( .ua, a,ori dilatanti et
/ocundanti) 0ota aute, .uod cu, prae,issu, esset( .uod
-n3elus do,ini di+it4 nunc co3novi etc) sub/ecit ta,en( et
non pepercisti 1lio tuo propter ,e4 .uod uti.ue non potest
re2erri nisi ad *eu,4 .uia non propter -n3elu,( sed propter
*eu, non parcebat 1lio) *e hoc aute, supra deci,o se+to
est a,plius tactu,) -d secundu, dicendu,( .uod non sine
causa ita ,a3ni1catur hoc opus) Tu, .uia e+ sin3ulari
per2ectione -brahae co,probatur hoc opus per2ectu,
2uisse4 et lon3e plus( .ua, si ab ali.uo i,per2ecto esset
2actu,) Tu, etia, .uia e+ 3enere .uide, in o,nibus
talibus di>cilius est a3ere .ua, pati) Unde ta, secundu,
instinctu, naturae( .ua, 3ratiae( inco,parabiliter 2acilius
2oret -brahae ab altero pati sui et o,niu, suoru,
occisione,( .ua, .uod ipse ,anu propria occideret 1liu,)
Rursus .uoad aliud 2uit sibi etia, di>cilius occidere 1liu,(
.ua, seipsu,9 .uia naturali instinctu et ordine 1lius
speratur succedere patri( et pater in illo sentit se
supervivere9 et ideo in illius ,orte non solu, se( sed etia,
spe, suae posteritatis sentit ,ori et eradicari9 et praecipue
pater /a, sene+( .ualis erat tunc -braha,) 6+
circu,stantiis vero probatur hoc ipsu,9 tu, .uia hic 1lius
erat innocentissi,us9 tu, .uia respectu u+oris liberae et
,a3is propriae erat uni3enitus9 tu, .uia in senectute
3enitus9 tu, .uia ,iraculo eis a *eo datus( et hoc
post.ua, diu 2uerat pro,issus et e+pectatus) Haec eni,
o,nia erant causa sin3ularissi,ae dilectionis parentu, ad
ipsu,) <uanto aute, ,a3is erat dili3ibilis et dilectus( tanto
erat di>cilius occidere ipsu,4 et hoc est .uod si3nanter
innuit *eus( .uando ait4 tolle 1liu,( non .uale,cu,.ue(
sed uni3enitu, et .ue, dili3is( scilicet sin3ulariter) Ultra
haec aute, erat circu,stantia altior( .ua, tan3it apostolus
ad Hebr) ) 0a, in hoc 1lio sperabat -braha, se
accepturu, pro,issiones Christi nascituri et o,niu,
electoru,( sive corporaliter sive spiritualiter e+ eo
propa3andoru,4 et cu, vita, aeterna, adipisci non
posset nisi per Christu,( eo ipso per hunc sperabat se
asse.ui vita, aeterna,9 er3o hunc 1liu, o;erendo
o;erebat tota, 1de, et spe, o,niu, bonoru,( .uae
erant sibi a *eo pro,issa4 et hoc erat altissi,u,) @uit etia,
hoc opus per2ectu,( .uia e+ pro,ptissi,a et ad eu,
attentissi,a voluntate processit4 et hoc si3nat Scriptura
ta, respectu principii( .ua, respectu ,edii et ter,ini)
Respectu .uide, principii9 tu, .uia -braha, vocatus a
*eo respondit( adsu,9 .uod si3ni1cat pro,ptitudine,
,entis ad *eo obse.uendu, et obte,perandu,4 sic eni,
dili3entes et obse.uiosi 2a,uli adsunt do,ino suo4 tu, .uia
non e+pectavit( nec distulit4 sed ipsa nocte consur3ens 2ecit
.uod /usserat *eus) Respectu ,edii4 tu, .uia tres dies in
continuo 2ervore 2estinat ad opus i,plendu,9 tu, .uia
tertio die relictis pueris non ,inus ad hoc 2estinat dicens4
e3o et puer illuc us.ue properantes4 tu, .uia actus
praevios operi e/us.ue re,e,orativos( et .uasi
praesentativos dili3enter e+ercet) 0a, ipse,et li3na
holocausti ponit super 1liu, suu,( et ultra hoc portat in
,anibus propriis i3ne,( .uo 1lius debebat co,buri( et
3ladiu,( .uo debebat occidi9 tu, .uia 1lio .uaerenti( ubi
est holocaustu,( divino a;ectu et ,odo respondet( dicens4
*eus providebit et cetera) Respectu ter,ini( tu, in
aedi1cando altare et li3na desuper co,ponendo( tu, in
,anus et pedes proprii 1lii colli3ando4 .uod Gut aesti,oH
2ecit propter ,7steriu,9 parti, ad 1lii obedientia, plenius
co,probanda,4 parti, ne in hora i,,olationis 1lius
.uoda, naturali horrore e;u3eret passione,4 tu, in
e+tendendo ,anu, et 3ladiu,( .uantu, in eo 2uit(
e>caciter applicando ad actu,4 tu, .uia tunc a *eo
vocatus respondit adsu,) In .uo ostendit se pro,ptu, et
praesentialiter attentu, ad *eu, et ad o,ne obse.uiu,)
-d tertiu, dubiu, dicendu,( .uod e+terior /uratio *ei
,ultu, valet respectu nostri ad a,pliore, con1r,atione,
nostrae 1dei et spei9 .uia secundu, apostolu, ad Hebr) E(
per hoc abundantius ostendit nobis *eus consiliu, suu,
secretu,( ut per hoc 2ortissi,u, spei solatiu, habea,us(
licet respectu *ei nihil addat secundu, re,4 addit ta,en
secundu, ratione,) <ua,vis eni, *ei voluntas secundu,
se se,per sit ae.ualis et uni2or,is( respectu ta,en
ob/ectoru, suoru, .uoda,,odo se habet secundu,
,a3is) Unde dici,us( .uod *eus plus dili3it ,atre,( .uod
Petru,9 et .uod plus vult se dili3i .ua, pro+i,u,9 et .uod
i,,obilius praecepta pri,ae tabulae .ua, secundae vult
observari) Si,iliter potest in proposito dici9 .uod pro .uanto
,a/us inconveniens est per/uriu,( .ua, si,pliciter
,endaciu,9 pro tanto *eus di>cilior est ad per/uriu,(
.ua, ad si,ple+ ,endaciu,4 .ua,vis secundu, se et
absolute sit ei utru,.ue ae.ue i,possibile) 0on i3itur est
inconveniens do,inu, per se,etipsu, /urare4 tu, .uia
non /urat ad con1r,andu, dictu, suu, .uasi debile e+
parte *ei( sed .uasi respectu nostrae 1dei4 tu, .uia non
/urat per ,a/ore, se( aut per alteru, a se9 sed solu, per
seipsu,) 0ota pro litera( .uae restat( .uod licet Isaac
vocetur hic puer( non e+ hoc se.uitur .uin esset adultus(
.uia secundu, Hieron7,u, supra ! super illud(
tradidit.ue pueru, et di,isit eu,( /u+ta Hebraeu, idio,a(
o,nis 1lius ad co,paratione, parentu, in2ans vocatur et
parvulus) 6t nota( .uod ubi nos( /u+ta interpretatione,
a.uilae et S7,,achi( habe,us hic( inter vepres( idest inter
vir3ulta spinosa( et inter se condensa et i,ple+a4 ,elius
interpretati sunt Septua3inta et Theodotion( .ui ipsu,
no,en sabeI posuerunt( dicentes( .uod tenebatur in
vir3ulto sabeI cornibus suis) 6teni, s7chneon verbu,
Hebraeu,( .uod sonat recte( .uod a.uila posuit hic et
S7,,achus( per Sin litera, scribitur4 hic vero sa,eI litera
posita est) 6+ .uo secundu, Hieron7,u,( ,ani2estu, est(
non interpretatione, stirpiu, condensaru, et in ,odu,
retis inter se vir3ulta conte+ta verbu, sabeI sonare( sed
vir3ultu,) Vult er3o Hieron7,us( .uod sabeI sit .uaeda,
species vir3ulti) Haerente, cornibus( idest in1+u,) 6+ .uo
videtur( .uod cornibus erat in1+u, vepribus( .uasi staret
suspensus9 in .uo e+pressu, t7pu, tenuit Christi in cruce
suspensi) -ppellavit.ue no,en loci illius( do,inus videt)
Secundu, Hieron7,u,( pro eo( .uod hic habetur( do,inus
videt( in Hebraeo scriptu, est( videbit) 6t subdit( .uod hoc
apud Hebraeos in proverbiu, e+ivit( ut si .uando in
an3ustia constituti sint( et a *eo optent au+ilio sublevari(
dicant( in ,onte do,inus videbit9 hoc est( sicut -braha,
,isertus est( ita et ,iserebitur nostri) Unde et in si3nu,
dati arietis solent etia, nunc cornu clan3ere) Videre i3itur
ponitur hic pro notitia) 6t nunc possidebit se,en tuu,
portas ini,icoru, suoru,( idest urbes et terras eoru,) Per
portas eni,( ta,.ua, per aditu, et 2ortalitiu, urbiu,(
desi3nat s7necdochice ipsas urbes) 0ota pro ,7steriis hu/us
partis( .uod hic alle3orice desi3natur pri,o i,,olatio 1lii
*ei 2acta a *eo patre( vel etia, .uoda,,odo a sanctis
patribus die tertio( idest post le3e, naturae et scriptae( in
te,pore scilicet le3is 3ratiae) -sinus aute, stratus ab
-braha,( est rudis populus Judaeoru, caere,oniis le3is
stratus) *uo vero /uvenes sunt sacerdotes et prophetae( .ui
post patriarchas venerunt4 et .ui pro .uanto 13uris
sensibilibus servierunt respectu sapientiae Christi( /uvenes
2uerunt9 .ui .uide,( in .uantu, tales ad arcanu, passionis
Christi non intraverunt) 8i3na aute, holocausti i,posita
super Isaac est cru+ Christi( pri,o ab ipso portata4 sed
post,odu, super ea, est positus et con1+us( sicut Isaac
post,odu, est positus super li3na altaris) Haec aute,
li3na concisa 2uerunt( .uando a ,ale1cis inAicta est poena
crucis( /u+ta .uod *euterono,ii vi3esi,opri,o scriptu,
est( ,aledictus est a *eo( .ui pendet in li3no) I3nis vero et
3ladius in ,anibus -brahae portati( sunt ardor divinae
charitatis ad dandu, 1liu, pro nobis in ,orte,( et ri3or
/ustitiae e+i3ens ab ipso ,orte, pro solvendis reatibus
nostris) Vel pro .uanto per -braha, si3ni1cantur Judaei
cruci1+ores( i3nis et 3ladius sunt Celus i3nitae irae et
invidiae contra Christu,( et 3ladius ,orti2erae poenae sibi
corporaliter illatae) *e .ua ,atri e/us dictu, est( tua,
ipsius ani,a, pertransibit 3ladius) Mons vero visionis seu
lu,inis( ubi hoc 2actu, est( ut e,inentia ,etropolitanae
eoru, sedis( in .ua Christus est cruci1+us( aut e,inentia
evan3elicae veritatis et vitae( in .ua persistens est
perse.uutus et passus) <uod vero Isaac non occiditur( sed
aries( pro eo si3ni1cat( .uod Christi deitas non ,oritur( sed
e/us caro haerens clavis et cornibus crucis) Secundo per hoc
alle3orice 13uratur charitas patru, novi testa,enti ad hoc
e+hibendu, ,art7rio et cruci1+ioni poenitentiae spirituales
1lios suos( ut o,ne carnale in eis penitus incenderetur et
consu,eretur( et spiritale pro1ceret4 potissi,e aute,
desi3nat i,,olatione, ,e,broru, Christi 1enda, sub
-ntichristo( ta, ,7stico .ua, patenti) 6t potes per ,odu,
priori consi,ile, o,nia ad propositu, applicare) Moraliter
aute, desi3natur hic holocaustu, devoti a;ectus( .uod 1t
in ,onte conte,plationis in altari solidissi,ae veritatis 1dei
Catholicae per i3ne, incendii in li3nis praecipuoru,
bene1cioru, *ei accensi et enutriti( praeeunte 3ladio( idest
acutissi,o conscientiae sti,ulo( seu verbo *ei vivo et
acuto( o,nia carnalia incidente) -sinus vero stratus est
actio seu vita activa( virtuosis circu,stantiis adornata) *uo
vero /uvenes sunt rationalis intellectus( et rationalis
a;ectus( .ui super e+cessu, prae2ati holocausti non
intrant4 sed e+tra si,ul et in2ra e+pectant( us.ue.uo
ani,us a super,undano conte,plationis e+cessu rediens
ad se,etipsu,( revertatur ad eos) His ita.ue 3estis) <uia
in2ra erit narrandu,( .uo,odo Isaac du+it in u+ore,
Rebecca, 1lia, 5athuel 1lii 0achor( idcirco hic breviter
subditur de 3eneratione 0achor( et .uo,odo 2uerit -brahae
denuntiatu, ea, peperisse et cetera) *icit aute,
Hieron7,us( .uod de stirpe Hus pri,o3eniti 0achor
descendit Job4 et subdit( ,ale i3itur .uida, aesti,ant Job
de 3enere esse 6sau) -liis vero contrariu, ,a3is placet) 6t
.uod in terra 6sau seu Idu,aeae 2uerit Hus( potest colli3i e+
eo( .uod in2ra &B( inter duces Hebraeoru,( .ui pri,o
3eneraverunt in terra 6do,( nu,erat *isan( cu/us etia, 1lii
2uerunt Hus et ara,) I3itur ab isto Hus 2orte 2uit no,inata
terra ista Hus( in .ua erat Job) Pro hoc etia, 2acit( .uia ibi
subditur( .uod secundus re+ 6do, 2uit Joab( .uod .uida,
putant esse Job) Praeterea etia, 2acit( .uod The,an 2uit in
terra 6do, deno,inata a The,a, 1lio 6liphaC The,anitis
a,ici Job( .ui erat de 3enere 6sau) *icit etia, Hieron7,us(
.uod de Hus 3enere 2uit divinus ille( ut Hebraei tradunt( .ui
in libro Job dicitur 6liu( pri,u, vir sanctus et propheta *ei4
postea per inobedientia, et desideriu, ,uneru,( du,
Israel ,aledicere cupit( divini vocabulo nuncupatur)
Caput !:
"#$!#B' Petrus Johannis Olivi( In Gen)( cap) !:
Vi+it aute, Sara et cetera) Hic subditur de ,orte et
sepultura Sarae) 6t .uia Scriptura raro scribit de ,orte
,ulieru,( videtur hic interseri propter locu, sepulchri sui(
in .uo 1r,iter et possessorie obtinendo( non sine caussa
tanta, 2ecit vi, -braha,) Unde puto( .uod ta, e+
revelatione( .ua, e+ speciali devotione ad sanctu, et
pri,u, patre, -da, ibi sepulchru, hoc 2ecerit) Unde et
si3nanter no,en civitatis Hebron vocatur -rbee( idest
.uatuor( propter .uatuor patriarchas ibi sepultos) Venit.ue
-braha,( ut plan3eret et Aeret ea,) <ua,vis ,os
anti.uoru, 2uerit ,ortuos ad litera, plan3ere4 nihilo,inus
per hoc si3ni1catur hic reli3iosu, o>ciu, 2uneri e+hibitu,)
Unde ,o+ sub/un3itur4 cu,.ue surre+isset ab o>cio
2uneris( lo.uutus est ad 1lios heth) Iste heth 2uit unus de
1liis Chanaan) @ilii aute, e/us vocantur hic( .uicu,.ue de
3enere e/us sunt) *ate ,ihi /us sepulchri vobiscu,( idest in
terra vestra) 0ota( .uod non petit sepulchru,( sed /us
sepulchri9 .uia volebat ibi do,iniu, habere( ne a,odo de
co,,uni /ure posset sibi au2erri) 6t est valde notabile( .uod
pri,a terra( .ua, de /ure sibi ac.uisivit et ac.uirere voluit(
i,o et pri,a .uae in Scriptura e,pta le3itur( 2uit
sepulchru,) Hoc eni, de /ure ho,ini lapso co,petit( nec
aliud hic nobis est .uaerendu, aut habendu,) Princeps *ei
es apud nos( idest .uasi a *eo nobis ,issus et institutus4
.uasi dicat4 in tantu, inter nos es et appares( .uod tibi
ta,.ua, principi o,niu, reverentia, debe,us( et in
electis( idest praecipuis et nobilioribus etia, sepulchru,)
0ullus.ue te prohibere poterit( idest audebit( .uu, in
,onu,ento e/us( .uis.uis ille sit( sepelias ,ortuu, tuu,9
.uia dicit( eli3e .uodcu,.ue sepulchru, de nostris( .uia
nos 2acie,us .uod nullus te valeat i,pedire( ut det( idest
vendat( ,ihi spelunca, duplice,) Spelunca dicitur .uia
sepulchru, illud erat in sa+o( vel rupe( vel in caverna
sa+ea) *uple+ vero dicitur( .uia duplice, habebat loculu,9
unu, scilicet pro -da,( aliu, pro 6va pecunia di3na) Sed
.uare plus vult ea, habere pretio .ua, dono( et pretio
condi3no .ua, se,ipleno= *icendu, .uod literalis ratio
est ,a/or 1r,itas /urisdictionis possessionis( et ut e+ hoc
liberius sibi soli et suo 3eneri vendicaret illud sepulchru,(
ad .uod sin3ulari devotione 2erri videbatur) Hu/us,odi
aute, sin3ulares devotiones solent in sanctis patribus a
*eo .uoda, speciali ,odo i,,itti ad honorandu,
ipsos,et sanctos4 vel ut eoru, ,e,oria sit posteris notior
ac celebrior( et per conse.uens etia, utilior) Vel in
e+e,plu, in1r,ioribus ut sanctoru, ,eritis reli3iose
a>ciantur ad loca sacra et ad sepulchra sanctoru,( sicut
-braha, ad sepulchru, sancti -dae) Vel propter ali.ua
,7steria nobis praesi3nanda) 0ota .uod secundu,
Hieron7,u, in Hebraeo pri,o loco scribitur 6phron( ubi
scilicet( dicitur( et audivit -braha, 6phron) Sed secundo
loco per vau le3itur ibi( scilicet( ubi dicitur( .uod appendit
-braha, 6phran ar3entu,( et pro 6phron appellatus est
6phran( si3nante Scriptura eu, non 2uisse consu,,atae et
per2ectae virtutis( .ui potuerit vendere ,e,orias
,ortuoru,) Sciant i3itur .ui sepulchra vendunt et non
co3untur ut accipiant pretiu,( sed a volentibus .uo.ue
e+i3unt et e+tor.uent( i,,utari no,en suu,( et e+ire
ali.uid de ,erito eoru,( cu, etia, ille reprehendatur
occulte .ui invitus accepit) Haec Hieron7,us) Sed nu,.uid
si 6phron vendendo peccavit aut i,per2ecte e3it(
consi,iliter -braha, e,endo peccavit= 0a, si vendere 2uit
si,oniacu,( per conse.uens et e,ere9 et praecipue(
.uando e,ptor .uasi co,pellit alteru, ad vendendu,(
cu, ille vellet sibi abs.ue o,ni pretio dare sicut 2uit hic)
0a, et ubi etia, 6phron pretiu, ta+at( dicens( terra .ua,
postulat etc) subdit( sed .uantu, est hoc= Sepeli ,ortuu,
tuu,4 .uasi dicat4 non est hoc pretiu, tantu, .uod
,a3nu, .uid sit ,e illud tibi dare9 et ideo abs.ue pretio
sepeli ,ortuu, tuu,) *icendu, .uod illud e+ se non 2uit
tunc si,oniacu,( hodie ta,en inter nos hoc esset propter
ecclesiastica, consecratione, sepulchris 1deliu,
ad/uncta,) <uocu,.ue eni, ,odo vendere sanctitate,
vel consecratione,( aut vendere ideo plus re, sacra,( 2uit
et est si,oniacu,) Modo aute, ultra hoc e+ rationabili
statuto 6cclesiae est etia, prohibitu, vendere per se et
directe locu, sacratu,9 venditur ta,en indirecte( pro
.uanto( scilicet venditur a3er vel 2undus intra .ue, sunt)
0on etia, video .uod 6phron ,ultu, i,per2ecte se habuit
in vendendo( e+ .uo -braha, illud nolebat e+ si,plici dono
abs.ue pretio habere( et cu, hoc instanter ro3abat .uod
sibi venderetur) 6t ideo puto .uod ratio i,,utationis
no,inis e/us data a Hieron7,o potius est ,7stica .ua,
literalis) Potuit eni, ,utari no,en non propter eu,( sed in
13ura, 2uturoru, si,oniacoru,) <uadrin3entos ar3enti
siclos) Siclus( secundu, Hieron7,u,( unciae pondus habet(
et secundu, hoc .uadrin3entas uncias ar3enti appendit(
idest e+solvit) Con1r,atus.ue est a3er) Tota sole,nitas
.uae hic narratur( ad hoc 2uit( ut plene pateret o,nibus et
plenius 1r,aretur -brahae /us et possessio illius sepulchri
et a3ri) 0ota aute, .uod ad hoc te,pus dicit -u3ustinus
veri1cari verbu, Stephani( actoru, septi,o( dicentis( .uod
*eus -braha, post.ua, ,ortuus est pater e/us transtulit
in terra, ista, etc)4 tunc eni, dicitur translatus in ea,(
.uia tunc coepit 1r,ius collocari in ea) 0ota pro ,7steriis(
.uod spelunca haec ,7stice est reli3io sacra( aut
.uicu,.ue status poenitentiae( in .uo sancti ,undo
,orientes( ,undo absconduntur et sepeliuntur) 6st aute,
duple+( propter corpus et ani,a, ibi locanda,( vel propter
activa, vita, et conte,plativa,( vel propter praelatos et
subditos) 6t haec .uide, a 1liis heth( .ui interpretatur vita
vel pavor( idest a 1liis hu/us vitae pavidae et ,iserae( et
specialiter ab 6phron( idest a pulvere ,ortis ac.uiri debet(
.uia co,,unis o,niu, ,ors et ,iseria nobis ,a3na,
,ateria, e+hibet sepulturae prae2atae( tu, .uia
pleru,.ue apud anti.uiores .ua,.ua, carnaliter a;ectos
inveniuntur insi3nes re3ulae sanctoru, patru,(
ipsoru,.ue specialia e+e,pla et docu,enta a sanctis
noviter venientibus sunt in usu, sui /uris vendicanda) Sed
nota .uod hoc non 1t 1r,iter sine precio .uadrin3entoru,
sicloru, secundu, 2or,a, sole,niter approbata,
traditoru,) Christus eni, ta, in ,erito .ua, in prae,io
tria vota evan3elica et re3ularia co,parat 2ructui centesi,o
et prae,io centuplato et cetera) <uartu, aute, est
desideriu, ,ortis et ,art7rii( sine .uo tria pri,a non
habentur per2ecte) <ui aute, haec .uatuor centenaria non
relin.uit ,undanis( non potest sepulchru, prae2atu,
1r,iter obtinere( .uia ab illis per tentationes 2a,iliares
2aciliter e+peteretur) Vel donatio .uadrin3entoru, est
abne3atio .uadruplicis appetitus4 scilicet appetitus
do,inandi( habendi seu possidendi( delectandi( et sciendi(
prout scilicet sonant in praesu,ptione, et curiositate, seu
vanitate,) Unde Christus( Matth) :( ar3entu, et
thesauru, absconditu, in a3ro dicit e,ptu, e+ venditione
et donatione universoru,( .uae e,ptor habebat9 propter
cu/us thesauri copia, Job .uinto dicitur) In3redieris in
abundantia sepulchru,( sicut acervus tritici) 6t Job : de
conte,ptoribus hu/us vitae dicitur( .uod e+pectant ,orte,(
et non venit( .uasi e;odientes thesauru,4 3audent.ue
vehe,enter cu, invenerint sepulchru,( potest etia, per
hoc sepulchru, intelli3i Scriptura sancta( de cu/us sapientia
in ea sub 13uris sepulta sive absconsa( Proverb) ! dicitur4 si
.uaesieris ea, .uasi pecunia,( et sicut thesauros e;odies
illa,( tunc intelli3es ti,ore, do,ini( et scientia, *ei
invenies) In .ua .uide, est duple+ spelunca4 novu,(
scilicet( et vetus testa,entu, sub intelli3entia literali et
,7stica9 vel secreta superioru, et in2erioru,9 .ua, .ui
vult per e,ptione, 1r,iter obtinere( oportet .uod det vel
relin.uat .uadruplice, sensu, sapientiae stultae9 na,
.uatuor appetitus praedicti vel alia priora .uatuor habent
suas proprias prudentias( .uibus sua appetibilia 3raviter
aesti,ant ac sa3aciter et solerter procurant9 et .ui eas
per2ecte non re/icit( non potest intrare in illa, divina,
spelunca, sapientiae Christianae et super,undanae( de
.ua apostolus Corinthioru, lo.uitur)
Caput !D
"#$!#E' Petrus Johannis Olivi( In Gen)( cap) !D
6rat aute, -braha, sene+) In hoc capitulo a3itur de
u+oratione Isaac4 in .uo septe, per ordine, enarrantur)
Pri,o scilicet ,issio et itineratio servi ad terra, 0achor)
Secundo etia, prophetica investi3atio puellae Isaac
desponsandae) Tertio servi receptio a 2ratre Rebeccae( ibi(
ita.ue puella) <uarto 2estina allocutio servi ad 8aban pro
Rebecca suo do,ino desponsanda( ibi( .ui ait( non
co,eda, donec lo.uar) <uinto parentu, puellae( et
tande, ipsius puellae assensio( ibi( responderunt 8aban et
5athuel) Se+to servi cu, Rebecca ad Isaac reversio( ibi(
i3itur Rebecca et puella ipsius) Septi,o Rebeccae ad Isaac
introductio( ibi( .ui introdu+it ea, et cetera) Pone ,anu,
tua, subter 2e,ur ,eu,) Hieron7,us dicit( tradunt Judaei(
.uod servus in sanctitate -brahae( hoc est in circu,cisione
/uraverit) 0os aute, dici,us eu, /urasse in se,ine
-brahae( hoc est in Christo( .ui erat e+ illo nasciturus) <uod
aute, haec secunda sententia sit ,elior( non solu, patet
e+ praecellentia divinitatis Christi4 sed etia, e+ hoc .uod
corporalis circu,cisio nihil habuit sanctitatis( nisi e+ 1de
Christi( et e+ sacra,entali si3ni1catione ipsius9 et .uoad
hoc habuit vis 3enerativa -brahae sin3ulare, pri,atu,(
.ue, ipse bene non intelli3ens( non dicit( pone super
2e,ur( sed subter 2e,ur) Patet etia, e+ hoc .uod dicit( ut
ad/ure, te per do,inu, *eu,) Jurantes eni, solent
ad/urari per vi, praestiti /ura,enti( et per sanctitate, e/us
in .uo /urarunt) 6+ .uo videtur( .uod per *eu, e+ ipso
nascituru, /uravit) Ut non accipias 1lio ,eo u+ore, de
1liabus Chanaan) Hic aute, duo .uaerenda sunt4 pri,u,
est( .uare noluit .uod de Chananaeis duceret u+ore,) Si
eni, dicatur( .uod ti,ebat suo se,ini illoru, idololatria,
vel ,ores pesti2eros4 eade, ratione non debuit hoc
per,isisse Jacob de 1liis4 et ta,en Judas le3itur aperte
1lia, Chananaei du+isse( et caeteri et Joseph hoc ipsu,
verisi,iliter 2ecisse creduntur) Secundu, est( cu, Isaac
esset tunc .uadra3inta annoru,( sicut se.uenti capitulo
dicitur( .uo,odo -braha, dicit servo( .uia non accipiat
hinc u+ore, 1lio( sed potius de stirpe 2ratris sui= 0u,.uid
eni, non 2uisset hoc ipsi Isaac convenientius dicere= -ut
nu,.uid Isaac ita erat sub/ectus consilio et i,perio illius
servi= -d pri,u, dicendu,( .uod praeter causa,
praedicta, 2uit altera( ut scilicet ,a3is apparerent esse in
terra illa ut pere3rini( us.ue.uo *eus sua pro,issa
i,pleret( et per hoc clarius praedicaret 3ente, illa, esse
delenda, suis et suo se,ini in posteru, 2u3ienda,) Unde
et sub Mo7se data est le+( .uod 1lii Israel non ducerent
1lias eoru,) In 1liis aute, Jacob hoc non potuit ita servari(
tu, .uia plures erant( tu, .uia 2orte tunc non erant nubiles
1liae 8aban vel 0achor) 0on etia, 2uit hoc ita necesse(
.uonia, *eus illos intendebat transducere in -e37ptu,9 et
ideo non curavit hoc ita inspirare eis( sicut 2ecerat
parentibus pri,is) -d secundu, dicendu,( .uod patre
vivente non debuit Isaac de seipso ordinare( nisi /u+ta
voluntate, paterna,4 pater aute, per hunc servu,
ta,.ua, per suu, procuratore, de 1lio ordinabat4 et est
subintelli3endu,( .uod hoc 2aciebat de 1lii assensu) 0ec
puto .uod illa praedicta verba dicantur illi servo .uasi
praesidenti Isaac( aut .uasi Isaac deberet e/us consilio et
i,perio re3i4 sed solu, dicuntur ei ta,.ua, nuntio
voluntatis paternae( et ta,.ua, ab ipso et ab e/us 1lio
habenti auctoritate, procuratoria, ad con/u3e, 1lio
desponsanda,) <uod vero subditur4 cave ne .uando
reducas 1liu, ,eu, illuc( non hoc dicitur .uasi haberet ille
auctoritate, super Isaac9 sed potius per hoc e+pri,itur
.uod non debebat sibi ali.ua, de do,o 0achor desponsare
seu procurare pro pacto vel sub conditione .uod Isaac esset
illuc iturus et ,oraturus4 sed solu, sub conditione( .uod
illa esset ventura ad eu,) 6t nota( .uod e+ hoc pri,u,
trahitur( .uod ,atri,oniu, potest inter absentes per
procuratore, inter,ediu, contrahi) <uia vero servus
posset ti,ere( .uod suu, iter sub tali conditione vi+ posset
habere optatu, et co,petente, e;ectu,4 ideo ipse
-braha, ipsu, super hoc assecurat( subdens( do,inus
caeli .ui tulit ,e etc) idest .ui ad suu, cultu, ,e
sin3ulariter assu,psit4 .ui lo.uutus est ,ihi( idest .ui non
solu, si,plici verbo( sed etia, /ura,ento ,ihi pro,isit(
.uod se,en ,ultiplicaretur et obtineret hanc terra,) 6+ his
er3o duobus erat -braha, securus( .uod *eus prospere
diri3eret servu,4 et ,a+i,e cu, ipse in hoc non intenderet
nisi cultu, et beneplacitu, *ei) Oravit do,inu,( dicens4
do,ine *eus et cetera) Videtur( .uod haec oratio 2uerit
superstitiosa4 .uo,odo eni, 2uit ipse certus( .uod illa .uae
daret sibi potu,( /u+ta .uod ipse praeco3itaverat( 2uit
ordinata a *eo pro Isaac= *icendu,( .uod i,o praedicta
oratio 2uit 1delis et devota( at.ue discreta) @idelis .uide,(
tu, .uia nullae rei superstitiosae( sed soli pietati et
providentiae *ei innitebatur9 tu, .uia innitebatur sanctitati
-brahae et *ei pro,issionibus super e/us se,ine sibi 2actis4
et dicto -brahae .ui ei di+erat4 do,inus caeli .ui ,ihi
/uravit( dicens4 se,ini tuo dabo terra, hanc( ipse ,ittet
-n3elu, suu, cora, te) *evota aute, 2uit( eo .uod non
re, curiosa,( sed utile, et necessaria,( et piae intentioni
-brahae con2or,e, petebat) <uia eni, rationabiliter
co3itabat( .uod suu, /udiciu, aut e+peri,entu, non
su>ciebat ad probandu, et eli3endu, de terra et 3ente
sibi inco3nita et ine+perta puella, plene con3rua, tanto
viro4 idcirco ali.ua ostensione divini praesa3ii et /udicii
e+petebat a *eo( ut per illa, sua electio diri3eretur)
*iscreta etia, 2uit( .uia conditione, posuit rationabiliter
/udicativa, strenuae et e3re3iae indolis puellae( utpote
actu, pro,ptae et piae et lar3ae liberalitatis et hu,ilis
obse.uiositatis( utpote .uae talis esset( .uod lon3e plus ei
obse.ueretur( .ua, ipse peteret4 et hoc in loco et te,pore
ad contrariu, 2ortiter inclinante( scilicet te,pore
vespertino( et in .uo ta, pro 3re3ibus .ua, pro do,o
oportebat ea, celeriter pro se et a.ua, haurire(
do,u,.ue redire9 et potissi,e( .uia plures aliae pro
consi,ilibus causis habebant ibi tunc haurire) Rursus e+
eventis patuit( .uod con/ecturalis illa co3itatio 2uerat ,ota
et ordinata a *eo9 .uia ,o+ Rebecca venit et descendit ad
2onte,( idest ad ripa, putei( et o,nia prout ille
praeco3itaverat( e+plevit4 .uia vero o,nia con/ecturaliter
proposuerat( ad,irabiliter per Rebecca, et in Rebecca
i,pleta 2uerunt) 6t cu, etia, inventu, est( .uod ipsa erat
de do,o et stirpe 0achor 2ratris -brahae( satis apertu, et
certu, si3nu, habuit .uod haec praeco3itatio erat
praeordinata et provisa a *eo) I3itur puella et cetera)
Secundu, Hieron7,u,( hic pro puella in Hebraeo habetur(
al,a( .uod verbu, nun.ua, nisi de vir3ine scribitur9 et
interpretatur abscondita9 et ideo per hoc no,en si3ni1catur
non .uaecu,.ue vir3o( sed vir3o ni,ia dili3entia custodita)
6t hoc ide, verbu, de Maria sorore Mo7sis adhuc vir3ine
etia, le3itur( ubi scilicet nos habe,us( perre+it puella et
vocavit ,atre, sua, et cetera) Ideo in2ert Hieron7,us(
.uod Isaiae capite septi,o in Hebraeo le3itur( ecce al,a
concipiet et pariet 1liu,( ,a/oris est laudis( .ua, si
diceretur9 ecce vir3o9 .uia vir3o /u+ta apostolu, potest
esse corpore( et non spiritu4 sed abscondita .uae vir3o est(
per antono,asia, vir3initatis habet( ut et vir3o sit et
abscondita9 et .uae abscondita est( /u+ta idio,a Hebraeae
lin3uae conse.uenter et vir3o est) Sed 2orte .uis ob/iciet4
.uo,odo Rebecca erat sic abscondita( cu, ipsa iret e+tra
urbe, ad hauriendu, a.ua,( sicut co,,uniter 2aciunt
vul3ares puellae= Potest dici( .uod sub tali circu,stantia
/u+ta ,ore, terrae hoc 1ebat( .uod nullu, periculu,
nulla.ue suspicio ,ala poterat suboriri) Protulit vir inaures
et cetera) 6t in2ra4 cu, vidisset inaures et ar,illas in
,anibus sororis suae) 6st aute, inauris et ar,illa proprie
orna,entu, ar,oru, seu lacertoru, viriliu,4 co,,uniter
ta,en stat pro circulo ar3enteo vel aureo( .ui in pectore
puellaru, strin3it caputiu, tunicae vel ca,isiae earu,)
Sed nu,.uid ille bene 2ecit dando puellae hu/us,odi
/ocalia( aut puella recipiendo ab eo= *icendu,( .uod a sene
,aturo et reverendo .ualis praesu,endus est 2uisse
procurator totius do,us -brahae( pensata causa charitatis
et curialitatis a puella acceptae et considerato etia, loco
publico( ubi tunc erant( et societate seu 2a,ilia praedicti
procuratoris( hoc nihil habuit suspicionis4 sed potius 2uit
si3nu, condi3nae 3ratitudinis et charitatis ad puella, ta,
liberale, et obse.uiosa,) Unde nec ipsa tanti viri donu,
bono ,odo respuere potuisset abs.ue indecenti conte,ptu
illius) Praeterea licet hic videatur innui( .uod pri,o dederit
sibi /ocalia( ante.ua, illa interro3ata ab eo di+isset se esse
1lia, 5athuelis 1lii 0achor( in2ra ta,en e+ verbis servi
aperte innuitur( .uod pri,o scivit per ipsa,( .uod esset de
3enere -brahae et cetera) 6st in do,o patris tui locus ad
,anendu,= Hoc videtur subdere( ne abs.ue causa
.uaesivisse videretur cu/us esset 1lia9 sed .uasi ad
sciendu,( an pater e/us haberet pro se hospitiu, aptu,9
.ua,vis principaliter intenderet scire( an esset de 3enere
0achor 1lii Melchae) 6t occulto *ei instinctu de Melcha avia
sua ,entione, 2ecit4 ut sic ,a3is appareret( .uod non
solu, e+ patre avi( sed etia, erat de 3enere -brahae et
Sarae) Cu, vidisset inaures et ar,illas in ,anu sororis
suae) 0ota .uod /ocalia praedicta non portavit absconse(
sicut 2aciunt sibi de his suspectae) 5enedictus do,inus .ui
non abstulit ,isericordia, et veritate, sua, a do,ino
,eo) 5ene1ciu, *ei et veritas est ut i,pleat pro,issu,
suu,) Cucurrit ita.ue puella et nuntiavit in do,o ,atris
suae) 6+ hoc .uida, volunt( .uod 5athuel pater e/us /a,
obiisset( et etia, .uia in2ra non dicitur( .uod servus
obtulerit dona patri( sed solu, ,atri et 2ratribus) 6t iteru,
post subditur4 responderunt 2ratres e/us et ,ater .uod
aute, paulo ante dicitur( responderunt 8aban et 5athuel(
dicunt( .uod 5athuel dicitur pro tanto respondisse( .uia
dele3averat ea, tradenda, 3eneri suo) Vel sustinendo(
.uod 5athuel pater e/us viveret( .uod Scriptura ,a3is
sonat( potest dici( .uod 2orte pater e/us habebat plures
u+ores( .uaru, .uaelibet habebat do,u, sibi pro se et
prole sua4 et ideo Rebecca dicitur ivisse ad do,u, ,atris
suae) <uod aute, dicitur hic .uod servus dedit dona ,atri
et 2ratribus potius( .ua, patri4 2uit ideo( ne essent
co,,unia aliis u+oribus et earu, 1liis) <uod vero dedit
,atri et uterino 2ratri( plus pertinuit ad Rebecca,4 .uod
vero dicitur( .uod responderunt 2ratres e/us et ,ater( per
2ratres intelli3untur pater e/us et 8aban 2rater( secundo
.uod tri3esi,o pri,o capite( Jacob suos 1lios vocat 2ratres)
6t appositus est in conspectu e/us panis) Per pane, ,ore
Scripturae intelli3untur o,nia cibaria) *estravit o,nes
ca,elos( idest o,nes disellavit et sarcinas ac sella,
deposuit) <ua,obre, si 2acitis ,isericordia, et veritate,
cu, do,ino ,eo( indicate ,ihi( dare scilicet 1lia, sua,
1lio -brahae) Misericordia erat pro .uanto erat ad hoc
obli3atus( et .uia -braha, erat in terra lon3in.ua et
pere3rina( et .uia erat e+pediens do,ui -brahae) Veritas
seu /ustitia erat pro .uanto 2ratri vel propin.uo suo( et sic
sanctae( et e+ tali causa 1lia, eoru, e+petenti erat /ustu,
et debitu, ea, dari) Ut vada, ad de+tera,( sive ad
sinistra,) Modus est lo.uendi satis usitatus4 .uasi dicat4
secundu, .uod su,pseritis parte, a>r,ativa, vel
ne3ativa,( et e3o prose.uar hanc vel illa,) - do,ino
e3ressus est ser,o( idest *eus di+it et voluit( .uod ea, tibi
trada,us) Haec aute, do,inu, di+isse di+erunt( pro
.uanto ta, e+ inspiratione -brahae .ua, e+ ad,irabili
directione servi et ostensione con/ecturali si3ni patuit *eu,
hoc voluisse) 0on possu,us licite et debite e+tra placitu,
e/us) 6t di+erunt( voce,us et .uaera,us e/us voluntate, et
cetera) *e /ure eni, naturali erat .uaerendus e/us
assensus9 et hoc sic .uod esset per verba e+pressus9 non
eni, invita nubere debet9 et praecipue ita lon3e) 6t
*elboran nutrice, ipsius) Hieron7,us( decens .uippe erat(
et ut ad nuptias abs.ue parentibus vir3o pro1ciscens
nutricis solatio 2rueretur) -d puteu, cu/us no,en est
viventis et videntis) *e hoc puteo habitu, est supra
deci,ose+to) Sic secundo 2uit vocatus ab -3ar) Habitabat
eni, in terra -ustrali( idest in Geraris( secundu,
Hieron7,u,) Unde et supra deci,o se+to dicitur puteus ille
esse in deserto Sur versus -e37ptu,) 6t e3ressus 2uerat ad
,editandu, in a3ro) Secundu, Hieron7,u,( Septua3inta
habent( et e3ressus est( ut e+erceretur ca,po) In Hebraeo
aute, habetur( et e3ressus est( ut lo.ueretur in a3ro4 et
subdit( .uod sicut do,inus solus orabat in ,onte( sic Isaac(
.uia /ustus erat( do,u, e+iverat ad orandu,4 et ut nona
hora vel ante solis occasu, spirituales *eo victi,as
o;erret) Rebecca .uo.ue conspecto Isaac( descendit de
ca,elo( e+ reverentia scilicet viri .ue, videbat in occursu,
eoru, venire) <ua,vis eni, a servo adhuc non
.uaesivisset .uis esset( nihilo,inus con/icere coepit .uod
esset ali.uis reverendus de do,o viri sui) -t illa tollens cito
palliu,) Secundu, Hieron7,u, in Hebraeo est et tulit
theristru,) Theristru, est palliu, et 3enus -rabici
vesti,enti( .uo ,ulieres illius provinciae velabantur)
0arratur aute, hoc in si3nu, pudoratae honestatis
Rebeccae) 6t nota .uo,odo Scriptura narrat a principio
,issu, servu, a patre( sed rediisse ad 1liu, ta,.ua, ad
do,inu, suu,) Hoc eni, convenit literae si,ul et
,7steriis) 8iterae .uide,( .uia pri,a tractatio u+orationis
1lii ,a3is spectabat ad patre,4 sed e/us consu,,atio
potius ad 1liu,) M7steriis vero( .uia pri,a ori3o bonoru,(
et pri,a ,issio nuptiaru, plus appropriatur *eo patri)
*esponsatio vero 6cclesiae plus 1lio( cui re+ 2ecit nuptias(
sicut Christus ait) -,or vero( .uo dilecta est sponsa( plus
spiritui sancto) 0ota i3itur pro ,7steriis( .uod per
Rebecca, potest ,7stice intelli3i .uaelibet ani,a( vel
6cclesia Christo 1lio *ei patris desponsata per inter,edia,
procuratione, -n3eloru,( vel .uoru,cu,.ue sanctoru,(
de .ua se+ ,7stice praedicantur) Pri,u, est e/us
praeparatio non 2acta a nuntio( sed solu, intenta) 0isi eni,
*eus prius praedisponeret ,entes( non possent per nuntios
ad ta, altas nuptias elevari) Insi3nia vero suae
praeparationis sunt .uatuor4 scilicet vir3inalis speciositas
Gportat eni, in scapula h7dria,( .ua, de 2onte putei( idest
de sapientia 1dei seu Scripturaru, i,pleveratH( et etia,
e/us pro2usa liberalitas et obse.uiositas9 na, 2erventer suis
denuntiat ut eis occurrant( illos.ue recipiant) Secundu, est
e/us co3natio) Si eni, non esset de 3enere *ei( salte, pro
.uanto est de 3enere rationali 2acto ad i,a3ine, *ei( non
esset his nuptiis apta4 nec adhuc est ad hoc disposita( nisi
prius per 3ratia, sit 2acta de do,o et co3natione
sanctoru, vel 1deliu,) Tertiu, est aetas adornatior per
nuntii dona) Unde bene dicit Rebecca9 .uod interpretatur(
.uae ,ultu, accepit) <uartu, est e/us et suoru, sponsalis
consensus) <uintu, est ad sponsu, suu, adductio9 .ue,
.uide, invenit in terra -ustrali( idest in terra ,eridionalis
a,oris et splendoris( et /u+ta puteu, viventis et videntis(
idest /u+ta pro2unda, sapientia, aeternae vitae et
providentiae *ei( non otiosu,( sed in a3ro prae,editante,(
et sibi accurrente,) Tunc.ue sponsa in e/us occursu suos
de2ectus plenius reco3noscens( se pro2undius hu,iliat et
,undat( et ornat4 et ideo de ca,elo 3ibboso descendit( et
pallio charitatis se operit) Se+tu, e/us introductio in
tabernaculu, Sarae( et nuptialis copulae consu,,atio) Per
Sara, aute, intelli3itur pri,a et praeterita 6cclesia( non in
.uantu, habuit ali.uid ancillare et evacuandu,( .uod
desi3natur per -3ar4 sed potius in .uantu, habuit ,orale,
sapientia, et 3ratia, at.ue /ustitia,9 et ideo in e/us
tabernaculu, nova et postre,a etia, debuit introduci)
<ualis aute, 2uerit et esse debuit haru, nuptiaru,
,inister seu procurator( adverte( .uia pri,o obli3atur per
vi, 3enerativa, et re3enerativa, *ei patris( ut scilicet
nulla, in1dele, aut pesti2era, adducat( .uia hoc non
esset 2acere *ei 6cclesia,( sed Satanae4 et .uod sponsa,
potius adducat in do,u, Christi( .ua, e contrario4 cu/us
contrariu, 2aciunt illi( .ui suis e+e,plis vel ne3li3entiis
Christi 1de, et statu, cu, terrena 3loria et cupiditate et
opulentia 2aciunt possideri) Possunt hic consi,iliter notari
o,nes actus nuntii hu/us9 .uo,odo scilicet( cu, dece,
ca,elis do,ini sui ,ulta bona portantibus venit cu,
2a,ilia operu,( ut subdita /u3o le3is et bonis 3ratiae *ei
plena( cu, .uanta precu, instantia potuit et dili3entia( et
discernit ,entes idoneas ab ineptis con/u3io tali et tanto) 6t
.uo,odo per sancta e+e,pla et docu,enta( et
sacra,enta( eas adornat ante in3ressu,( sed ,ulto lar3ius
post in3ressu,( habito /a, consensu parentu, et 2ratru,9
et .ualiter non co,edit( idest non .uiescit( nec satiatur(
us.ue.uo obtineat .uod intendit4 cu/us contrariu,
pseudoapostoli 2aciunt( .ui praedicant propter .uaestu,( et
.ui realiter paru, curant de co,,odis ani,aru, et cetera)
Caput !&
"#$!#%' Petrus Johannis Olivi( In Gen)( cap) !&
-braha, vero alia, du+it u+ore, no,ine et cetera)
Hieron7,us super hoc loco dicit( .uod Cetura interpretatur(
copulata aut con/uncta) <ua, ob causa, suspicantur
Hebraei ea,de, esse -3ar( .uae Sara ,ortua de
concubina transierit in u+ore,) 6t videtur per hoc decrepiti
/a, -brahae e+cusari aetas( ne scilicet sene+ post ,orte,
u+oris suae vetulae novis ar3uatur nuptiis vacasse9 et
subdit4 nos .uod incertu, est relin.uentes( hoc dici,us(
.uod /u+ta historicos Hebraeoru, 1lii -brahae nati de
Cetura occupaverunt Trachonitide, et -rabia,( us.ue ad
ter,inos ,aris rubri) Ide, etia, Hieron7,us in
co,,entario suo super Paralipo,enon libro pri,o in
principio dicit( Cetura ipsa est -3ar4 .uod in Psal,o
,ani2estatur( cu, dicitur4 tabernacula Idu,aeoru, et
Is,aelitae( Moab et -3areni et cetera) Is,aelitas vocans
1lios Is,ael .ui uti.ue 1lius -3ar 2uit4 et -3arenos(
Madianitas et ceteras tribus( .uas de Cetura sancta
Scriptura procreatas co,,e,orat) 6t iteru, in2ra super
illud .uinti capituli( ubi dicitur( .uod 1lii Ruben in diebus
Saul praeliati sunt contra -3arenos( Ituraei vero et 0aphaei
et Moab praebuerunt eis au+iliu, dicit4 notandu,( .uod
ipsa sit Cetura( .uae et -3ari4 na, cu, dicit( Rubenitas
pu3nasse cu, -3arenis( subditur( eis praebuisse au+iliu,
Ituraeos( 0aphaeos( et 0odab( .ui uti.ue 1lii Is,ael 2uerunt)
Ide, in Paralipo,enon 0odab( in Genesi Ced,a vocatur)
Haec Hieron7,us) Cui etia, ratio pro tanto ,a3is consonat(
.uia si -3ar adhuc vivebat( condecens 2uit ta, veritati
con/u3is( .ua, pietati in ea,( .uod post ,orte, Sarae
reduceretur ad -braha,4 .uia illud( .uod praecesserat de
e/ectione e/us in separatione Is,ael( satis su>ciebat ta,
ad vitandu, dissidiu, inter -3ar et Sara,( .ua, ad
delectandu, pri,atu, haereditariu, Isaac super Is,ael(
.ua, ad correctione, prioris superbiae -3ar( et .ua, ad
,7steria 2uturoru,) Huic etia, consonat( .uod paulo post
dicitur( Is,ael si,ul cu, Isaac petisse -braha,) 6+ .uo
videtur .uod ali.ualiter ad paterna, a,icitia, esset
restitutus) Si aute, dicatur( .uare Scriptura non vocat ea,
hic e+presse -3ar= Potest dici( .uod hoc 2actu, est( ne
,7steriu, e/ectionis e/us per hoc obscuraretur9 et ut e+
,utatione no,inis( ,utatio circa ipsa, 2acta si3ni1cetur)
-u3ustinus vero( deci,ose+to de civitate *ei( dicit4 .uid sibi
vult( .uod -braha, post ,orte, Sarae Cetura, du+it
u+ore,( nisi absit( ut incontinentia, suspice,ur(
praeserti, in illa /a, aetate( et in illa 1dei sanctitate= -n
adhuc procreandi 1lii .uaerebantur( cu, /a, *eo
pro,ittente( tanta ,ultiplicatio 1lioru, e+ Isaac sicut
stellas caeli et arena, terrae 1de probatissi,a teneretur=
6t subdit( .uod 2actu, est hoc in 13ura,9 .uia scilicet per
-3ar et Is,ael si3ni1cantur carnales( .ui sub novo sunt
testa,ento9 vel .uod etia, per hoc provisu, 2uit contra
2uturos haereticos( secundas nuptias da,nantes) Si vero
.uaeratur( .uo,odo potuit tunc -braha, 1lios 3enerare=
Respondet -u3ustinus libro eode,( capite vi3esi,ooctavo(
.uod sene+ de adolescentula potuit 3i3nere( eo .uod
vivida, adhuc e/us invenit aetate,) 6t .uod apostolus
dicit( corpus e/us /a, esse e,ortuu,( intelli3endu, est(
non ad o,nia 2uisse e,ortuu,( sed ad 3i3nendu,) *einde
subdit alia, solutione,9 .uod scilicet donu, 3i3nendi(
.uod a *eo acceperat .uando 3enuit Isaac9 etia, post
obitu, Sarae re,ansit) Prae2ert ta,en pri,a, solutione,9
.uia licet in te,pore nostro centenarius sene+ de nulla
possit 2e,ina 3i3nere( tunc ta,en poterat( .uando adhuc
ta,diu vivebant( ut centu, anni nondu, 2acerent
ho,ine, decrepitae senectutis) *edit.ue -braha, cuncta(
.uae possederat( Isaac et cetera) Si hoc 2actu, est post hos
1lios habitos e+ Cetura( .uo,odo supra di+it servus
-brahae( .uod -braha, dederat Isaac o,nia .uae
habuerat= Potest dici( sicut dicit Josephus( .uod ante
du+erat Cetura,( .ua, ,isisset pro u+ore Isaac) Vel
dicendu,( .uod /a, pri,o Isaac 2ecerat haerede,9 non
ta,en sic( .uod de 2acto tradidisset sibi tota,
haereditate,4 sed hoc 2ecit paululu, ante 1ne, vitae
suae) @iliis aute, concubinaru, lar3itus est ,unera) Si
Cetura est eade, .uae et -3ar( tunc concubinaru, di+it(
ponens plurale pro sin3ulari( idest 1liis concubinae) 0ec
intelli3as( .uod 2uerint .uasi non u+ores9 .uia paulo ante
dictu, est ide, de -3ar) Sed concubinae dicuntur ad
di;erentia,( supple Sarae) 6t separavit eos ab Isaac 1lio
suo et pla3a, Orientale,( idest versus oriente,)
Secundu, eni, Hieron7,u,( a pleris.ue 1liis -brahae e+
Cetura dicuntur occupatae Indiae re3iones) Causa aute,(
.uare voluit eos ita esse separatos ab Isaac( 2uisse videtur(
.uia voluit clarescere( .uod ille debebat esse sin3ularis
haeres pro,issionu, suaru,( et sin3ularis pater populi *ei9
et etia, .uia praevidit( .uod co,,i+tio pro3eniei
nasciturae e+ illis 2uisset nociva 1liis Isaac et Jacob( .uae
pro3enies ad veru, cultu, *ei spectat) Vidit etia, utilius
2ore ipsos disper3i( ut plures terras occupando( no,en *ei
-brahae a,plius dilataretur( aut ,a3ni1caretur in eis4 et
nihilo,inus ordinavit haec *eus in ,7steria 2uturoru,) 0a,
haereticis lar3itur .uide, ,unera4 sed non haereditate,
3ratiae et 3loriae) Stant etia, in vita ista separati a
1delibus( et distincti) @uerunt aute, dies vitae -braha,
centu, septua3inta anni) 6+ hoc patet( .uod centu, annis
inte3ris pere3rinatus est in Chanaan4 .uia septua3inta
.uin.ue annoru, erat( .uando venit illuc) 6t de1ciens
,ortuus est et cetera) Secundu, Hieron7,u,( in Hebraeo
est( et ,ortuus est -braha, in senectute bona et sene+ et
plenus dieru,) 6t subdit( ,ale a Septua3inta interpretibus
additu, est( et de1ciens ,ortuus est9 .uia non convenit
-brahae et sanctis de1cere et i,,inui9 et etia, .uia in
Graecis codicibus ponitur( plenus dieru,( eo .uod luce( et
diei plenus operibus occubuerit4 tu, etia, .uia ,a3is ad
ana3o3en 2acit( si si,pliciter ponatur( plenus) Potest ta,en
dici( .uod sicut dicitur ,ortuus non in ani,a( sed in
corpore4 sic dicitur de2ecisse per ,orte, corporale,)
Plenus vero dieru, dicitur ta, propter consu,,atione,
te,poralis aetatis( .ua, vitae spiritualis) Con3re3atus.ue
est ad populu, suu,) Hunc ,odu, lo.uendi Scriptura
tenet( ut subinnuat ani,as post ,orte, re,anere( et in
ali.uod unu, colle3iu, con3re3ari4 bonas .uide, cu,
bonis( ,alas aute, cu, ,alis) 0ota pro ,7steriis( .uod
post ,orte, Sarae Isaac ducente Rebecca, /u+ta ,7steria
supradicta( *eus pater .uasda, concubinas carnales divino
/udicio subinducit( e+ .uibus nascuntur haeretici et
carnales) 6t post obitu, illius benedi+it *eus Isaac) Hic
incipit separati, a3ere de Isaac) Supra eni, plura dicta
sunt de eo( prout a patre et sub patre re3ebatur) 6t pri,o
a3it de suae prolis prodi3iosa propa3atione) Secundo de
te,poraliu, suoru, prospera a *eo ,ultiplicatione(
vi3esi,ooctavo capite) Tertio de 1nali 1lioru, ab ipso
benedictione( vi3esi,osepti,o capite) In his aute, tres *ei
apparitiones seu lo.uutiones 2actae le3untur) Una .uide,
ad Rebecca,( et duae ad eu,) 6t in ulti,a dicitur
aedi1casse altare) In pri,a vero parte( ante.ua, narret de
prole e/us( prae,ittit 3enerationes Is,aelis9 tu, .uia 2uit
pri,o3enitus( tu, etia, ut breviter de eo e+pediens
continua, historia, de Isaac prose.uatur) Voluit aute,
ali.uid de prole Is,aelis tan3ere( ut appareret(
pro,issione, *ei 2acta, de eo ad -braha, bene 2uisse
i,pleta,) 0a, sicut supra deci,osepti,o dictu, 2uit
-brahae( .uod Is,ael duodeci, duces 3eneraret( sic
duodeci, 1lios habuit( .uoru, .uilibet 2uit princeps et du+
in sua tribu et terra9 et occupaverunt terra, ab 6vila( .uae
est re3io Indiae( us.ue Sur( .uae est contra 2acie, -e37pti(
de .ua supra deci,ose+to dictu, est) *icit aute,( .uae
respicit -e37ptu, introeuntibus -ss7rios( vel venientibus
-ss7rios( idest circa illa, parte, respicit -e37ptu,( .ua
itur et intratur in terra, -ss7rioru,) *icit aute,
Hieron7,us( .uod a 0abaioth pri,o3enito e/us o,nis re3io
ab 6uphrate us.ue ad ,are rubru,( us.ue hodie dicitur
0abathena( .uae est pars -rabiae) Isti sunt 1lii Is,ael9 et
haec no,ina per castella et oppida eoru,) Secundu, eni,
no,ina ipsoru, 2uerunt et no,ina oppidoru, suoru,( et
tribuu, suaru,) Unde a Cedar dicta est Cedar re3io in
deserto( et *u,a alia re3io( et The,an ad -ustru,( et
Ced,a ad Orientale, pla3a, dicitur4 ab Itur vero dicta est
re3io Ituraea) Cora, cunctis 2ratribus suis obiit) Secundu,
Hieron7,u,( idest in ,anibus o,niu, 1lioru, suoru,(
superstitibus o,nibus liberis suis( et nullo prius ,orte
praevento4 .uod .uide, sonat in ,a3na, te,porale,
prosperitate,) <uod aute, 2ratres pro 1liis appellentur(
probat Hieron7,us e+ Jacob( dicente ad 8aban( .uid
invenisti de universis vasis do,us tuae= Ponatur cora,
2ratribus ,eis( et cora, 2ratribus tuis) 0a, Jacob( e+ceptis
liberis( non habuit tunc secu, ali.uos 2ratres) Hae .uo.ue
sunt 3enerationes Isaac et cetera) -braha, 3enuit Isaac)
0ota( .uo,odo prae,isso sole,ni titulo( iterato incipit ab
-braha,( ut ostendat( in utro.ue illoru, esse sole,ne
initiu,) <ui cu, .uadra3inta esset annoru,( du+it u+ore,)
0ota .uod .ui .uadra3inta annis in vir3initate vi+erat( satis
patet( .uod de 2acili residuu, te,poris sine concubitu
transe3isset4 nisi *eus et ratio illius te,poris aliud
suasisset) *eprecatus.ue est Isaac do,inu, pro u+ore sua(
eo .uod esset sterilis) Multis eni, annis 2uerant abs.ue
prole) 0a, in2ra dicitur( .uod se+a3enarius erat Isaac(
.uando nati sunt parvuli) Sed .uare oravit pro 2oecunditate
u+oris( cu, sciret a *eo in2allibiliter hoc esse pro,issu,=
*icendu,( .uod divina pro,issio et praedestinatio non
evacuat orationes( i,o e+i3it eas9 .uia *eus non pro,ittit
aut destinat talia 2utura absolute et in o,ne, eventu,4
sed sub con3ruis conditionibus( et praesuppositis debitis
dispositionibus) Posset etia, dici( .uod licet Isaac esset
certus se habituru, 1lios( non ta,en erat certus .uod de
Rebecca esset illos habiturus) Sed collidebantur in utero
e/us parvuli) 8ittera Hieron7,i habet( et ,ovebantur 1lii
e/us in ea) 6t secundu, eu,( Septua3inta pro ,otione
posuerunt ludebant( sive calcitrabant) -.uila vero(
con2rin3ebantur) S7,,achus aute,( .uod instar navis
a3itatae in super1cie 2erebatur) Perre+it.ue( ut consuleret
do,inu,) Perre+it .uide, ad ali.ue, locu,( in .uo
consueverat orare et invocare do,inu,) <uia eni, pu3na
seu ,utua collusio pueroru, apparebat( ta, ,atri .ua,
proli ,orti2era( videbatur.ue hoc prodi3iosu, potius .ua,
naturale4 ideo ivit ad consulendu, ,edicu,( scilicet solu,
do,inu,) *uae 3entes in utero tuo sunt9 idest duo in2antes
de .uibus duae 3entes nascentur) Unde et ,aterialiter et
causaliter erant ibi duae 3entes) 6t ,a/or serviet ,inori)
Hoc secundu, litera, 2uit i,pletu, te,pore *avid(
.uando 6do, 2actus est ei tributarius( prout habetur ! Re3)
E) 6t .uia te,poralis servitus aut te,porale do,iniu, non
2uit ,a3nu, .uid apud do,inu,( nec apud sanctos e/us(
nisi solu, secundu, cortice, veteris testa,enti4 idcirco
secundu, interioru, ,edulla, intelli3itur hic principatus
Christianoru, super Judaeos( et spiritualiu, super carnales)
6t totus in ,ore, pellis hispidus) Secundu, Hieron7,u,(
ubi nos habe,us hispidu,( in Hebraeo habent scar( .uod
interpretatur pilosus) Planta, 2ratris tenebat ,anu( et
idcirco vocavit eu, Jacob( idest supplantator) In plantae
eni, tentione si3ni1catur( .uod 2ratre, suu,
supplantaturus erat) 8uctantes eni, solent se ,utuo
supplantare sive decipere( per hoc .uod unus suo pede
contin3ens planta, alterius 2acit eu, subito labi4 et per
conse.uens etia, totu, corpus illius corruere)
Se+a3enarius eni, erat Isaac) 6+ hoc patet .uod -braha,
vi+it .uindeci, annis post ortu, Jacob9 et ita in ,ultis
potuit Jacob edoceri ab avo) Gnarus venandi( idest peritus
venandi) Jacob vir si,ple+( idest sine dolo et sine 1ctione)
<uod si3nanter dicitur( ne subse.uens e,ptio
pri,o3eniturae et benedictionis paternae subtractio
credantur provenisse e+ ali.uo dolo) Jacob habitabat in
tabernaculis( scilicet pastoralibus( ta,.ua, pastor4 in .uo
vult si3ni1care .uod 2uit ho,o .uietus( et internae
si,plicitati et ,editationi vacans) Isaac a,abat( idest
praedili3ebat( 6sau( eo .uod de venationibus illius
vesceretur) Haec non 2uit causa9 sed 2uit .uaeda,
praedili3endi occasio) Reverentia eni, et obse.uiosa
devotio( .ua, 6sau ad patre, in hoc plus .ua, Jacob
habere videbatur( 2uit hu/us praedilectionis prout causa4 et
praecipue erat ei anne+a di3nitas pri,o3eniturae4 e+
.uibus Isaac hu,anitus aesti,abat in 6sau pro,issiones
divinas in eo principaliter esse co,plendas) Sed nihilo,inus
Scriptura non sine causa carnale obse.uiu, et eduliu,
dicit esse ,otivu, hu/us praedilectionis( ut innuat( .uod
etia, in sanctis viris est pleru,.ue ali.uid a;ectionis
carnalis( .uoad ali.uid obscurantis /udiciu, rationis( salte,
pro .uanto ho,o plus debito bonu, sentit de sibi ,a3is
obse.uiosis) Rebecca dili3ebat et praea,abat Jacob) Cu/us
causa inter cetera erat supra scripta revelatio sibi 2acta)
<ua, ob causa,( .uia scilicet ru2a, lenticula, i,portune
concupivit( in tantu, ut propter ea, pri,o3enita venderet4
idcirco vocatu, est no,en e/us 6do,( .uod interpretatur
rubru, sive 2ulvu,) Hanc aute, 3ulositate, e/us vocat
apostolus ad Hebraeos duodeci,o capite( pro2ana,( idest
irreli3iosa,( et procul a 2ano( a *ei te,plo) 6t nota .uod
licet 3ula e+ 3enere suo non videatur ,ultu, notabile
cri,en( e>citur ta,en tale e+ .uo notabiliter reddit
ho,ine, brutale,( ac i,probu, et porcinu,4 et se nudat
statu et di3nitate spiritali4 et talis erat 6sau( tanti
patriarchae pri,o3enitus9 et tunc 1t sicut porcus
conculcans sacra) Secundu, aute, Gre3oriu,( vitiu,
3ulae .uin.ue ,odis tentat( .ui per hunc versu, notantur4
praepropere( laute( ni,is( ardenter( studiose) Pri,us eni,
,odus est( .uando indi3entiae te,pora praevenit)
Secundus .uando lautiores cibos .uaerit) Tertius .uando
,ensura, re2ectionis e+cedit) <uartus est( .uando ipso
aestu i,,ensi desiderii ali.uis peccat) <uintus est .uando
ni,iu, studiu, in eoru, accuratiori praeparatione
apponit) In .uarto( scilicet in ni,io appetitu( pleru,.ue ita
e+cedunt et peccant ali.ui in vilibus cibis sicut alii in
preciosis9 unde et lenticula vilis cibus erat) Vende ,ihi
pri,o3enita tua) Hieron7,u, dicit( .uod Hebraei tradunt
pri,o3enitos 2unctos o>cio sacerdotu,( et habuisse
vesti,entu, sacerdotale( .uo induti *eo victi,as
o;erebant( ante.ua, -aron in sacerdote, eli3eretur)
<uida, etia, dicunt .uod pri,o3enitura se+ di3nitates
habebat4 scilicet veste,4 et haec erat praecipua4 1nale,
benedictione, in conviviis4 et .uod duplice, parte,
2erculoru, accipiebat4 et .uod debebat habere duas partes
haereditatis4 et .uod pri,a sedes vel sessio erat sua) Sed
nu,.uid peccavit Jacob( ta, e+petendo sibi vendi spirituale
/us pri,o3eniturae( .ua, in tanta 2a,is an3ustia( 2ratri
nolendo dare cibu, ,odicu, et vile, sine pretio ta,
praecellenti= *icendu,( .uod si e+ a,bitione pri,atus( aut
e+ cupiditate lucri pri,o3eniturae( aut e+ i,pietate in
2ratris necessitate,( aut e+ ani,o ipsu, ,alitiose
decipiendi hoc 2ecisset( abs.ue dubio ,ultipliciter et
enor,iter peccasset in *eu, et in 2ratre,) Sed puto pro
certo tenendu, esse( .uod ad hoc spiritualiter et
auctoritate divina et revelatione prophetica ,otus 2uerit(
tu, ut peccati 3ulositatis vilitate, et irreli3iositate, per
hoc dete3eret et probaret9 tu, ut di3nitate,
pri,o3eniturae illu, de /ure divino a,isisse( et se
ac.uisivisse( ostenderet4 tu, ut 2uturoru, ,7steria in hoc
prophetice prae13uraret) Vel si dicitur .uod Jacob de hoc
nondu, habuerat revelatione, e+pressa,( potest dici
.uod Jacob a principio non serio( sed .uasi /oco vel ,odo
tentativo di+erit( vende ,ihi pri,o3enita9 sic ta,en .uod
occulto instinctu *ei ad hoc dicendu, 2uerit i,pulsus) Vel si
serio di+erit( aesti,andus est sic si,plici intentione hoc
2ecisse( .uod nihil a,bitiosu, aut si,oniacu, conti3erit
,ente, e/us) 6n ,orior( scilicet( 2a,e( .uid ,ihi proderunt
pri,o3enita= 0ota .uod vitiu, 3ulae in o,ni 2a,e de 2acili
i,a3inari 2acit periculu, et an3ustia, ,ortis( ac
parvipendere ac ne3li3ere spiritualiu, pretiositate, et
utilitate,) Jura er3o ,ihi( idest venditione, hanc ,ihi
/ura,ento con1r,a) 0ota pro ,7steriis( .uod 2ere in
.uolibet ortu notabilis populi electoru, assi,ilati Jacob
inveniuntur ali.ui praesu,entes de pri,atu pri,o3eniturae
seu status anti.uioris) Unde Pharisaei contra apostolos
,ur,urabant( hi novissi,i una hora 2ecerunt4 .ui ut
pluri,u, instar pseudo apostoloru, sic inserviunt 3ulae
.uod venter est *eus eoru,) Sunt etia, ,a3ni et astuti
venatores te,poraliu,( et a3ricolae terrestriu,
cupiditatu,) 6t .uia in se+ta aetate( scilicet Christi( et in
se+to te,pore ecclesiastico( sub apertione scilicet se+ti
si3naculi( hi duo praecipue oriuntur4 ideo in aetate Isaac
se+a3enaria nasci dicuntur) Pri,us aute, non solu,
concupiscentia( sed et iracundia totus est ru2us et hispidus)
0a, se,per horrendo Celo et odio prose.uitur 2ratre,
suu,( prout dicitur -,os pri,o) Secundus aute,
si,plicitate et .uieta intra se ,ansione 3audet4 et tunc ob
necessariae rei parvipensione, pri,o3enitura, alteri
debita, sibi ac.uirit) Pri,us aute, in principio a praelatis
senescentibus solet praea,ari( propter venatus obse.uii
blandi,enta) Secundus aute, a divina 3ratia et spirituali
6cclesia praea,atur) 0ota aute,( .uod istae pleru,.ue per
diversos status et habitus distin3uuntur9 sed nihilo,inus
sub Rebecca e/usde, status reperiuntur( et in utero
6cclesiae aut reli3ionis ,atris suae ab initio invice,
colluctantur( et se concertantes collidunt) 0ota etia,( .uod
in horu, duoru, pu3na ab initio ,atris us.ue in 1ne,
si3ni1catur pu3na corporis reproboru,( et corporis
electoru,( .ui sunt si,ul stantes in utero hu,anae
naturae( et etia, in utero 6cclesiae) Ite, secundu,
apostolu, ad Ro,anos nono( ostensus est in hoc ,odus
divinae praedestinationis( e+ eode, utero alteru,
3e,elloru, eli3entis( et alteru, reprobantis)
Caput !B
"#$!##' Petrus Johannis Olivi( In Gen)( cap) !B
Orta aute, 2a,e) In hoc capitulo pri,o ostenditur( .ualiter
Isaac in sua pere3rinatione est divina provisione directus)
Secundo( .uo,odo propria cautela protectus( ibi( .ui cu,
interro3aretur) Tertio( .uo,odo a *eo ditatus( ibi( se,inavit
aute,) <uarto( .uo,odo in/urias terri3enaru, patienter
toleravit et vicit( ibi( ob hoc invidentes ei) <uinto( .uo,odo
divina apparitione con2ortatus( ibi( ascendit aute, e+ loco
illo) Se+to( .ua, libenter re+ Gerarae cu, ipso con2oederari
e+petiit( ibi( ad .ue, locu, venisset) Septi,o( .uo,odo
hinc prosperu, nuntiu, de a.uae copia recepit( ibi( ecce
aute, in ipso die non descendas -e37ptu, et cetera) Unde
est( .uod *eus de -braha, voluit( .uod te,pore 2a,is
pere3rinaretur in -e37ptu,( sicut supra ! est habitu,4 et
consi,iliter hoc voluit de Jacob sicut habetur in2ra D$9 de
Isaac vero hoc noluit= -d hoc ad praesens duple+ ratio
potest dari) Pri,a est ad ostendendu, ,ultiplice, ,odu,
divinae potentiae et providentiae) Si eni, o,nes tres
te,pore 2a,is in -e37ptu, ivissent( videretur( .uod *eus
non potuisset eos nutrire in terra Chanaan te,pore talis
2a,is) Secunda est( .uia sicut in patre pri,o( scilicet in
-braha,( decuit prae13urari descensu, populi in
-e37ptu,( et in tertio( scilicet in Jacob( illu, oportuit
sociari4 sic in ,edio( idest in Isaac( decuit prae13urari
tota, continua, ,ansione, populi Israel in terra
pro,issionis( post.ua, ipsa, obtinuerit) 6t ut breviter
3enerale ,7steriu, tan3a,( principia et e+itus populi *ei
habent probationes in -e37ptu,( idest in tenebras et
an3ustias tentationu,( descensus9 ,edia vero ,eridionali
stationi plus assi,ilantur) 6t benedicentur in se,ine tuo
o,nes 3entes terrae( eo .uod obedierit -braha, voci
,eae) -u3ustinus deci,ose+to de civitate *ei( capite
tri3esi,ose+to( e+ hoc loco trahit( .uod non ideo Isaac patri
suo prae2erendus( .uia nulla, 2e,ina, praeter una,
con/u3e, noverat9 .uia erant proculdubio paternae 1dei et
obedientiae ,erita potiora( in tantu,( ut propter illu, dicat
*eus haec se 2acere bona .uae 2acit4 .uod ta,en hic
.uibusda, videtur esse incertu,) -liis aute, videtur
probabile( .uod o,nes tres( scilicet -braha,( Isaac et
Jacob( o,nibus pensatis 2uerunt in ,erito pares( ta,.ua,
assu,pti in speculu, et ,7steriu, beatissi,ae Trinitatis(
in .ua tres personae sic suis proprietatibus sunt distinctae(
.uod ta,en in substantia sunt ae.uales) Idcirco potest dici(
non oportere( .uod per hoc verbu, -u3ustini si3ni1cetur
,a/oritas ,eriti -brahae9 sed solu, ori3inalis pri,itas9 .uia
-braha, ta,.ua, pri,us ,eruit se.uenti potius( .ua, e
contra) Unde co,,uniter o,nes pri,i sancti habent
ali.ua, causale, ratione,( secundu, .ua, sunt ,erita
se.uentiu,) Unde et Jacob( in2ra ulti,o( dicit de Joseph4
benedictiones patris tui con2ortatae sunt benedictionibus
patru, e/us) 6t ad 8aban tri3esi,opri,o dicit4 nisi *eus
patris ,ei -braha,( et ti,or Isaac ad2uisset ,ihi etc) et
.uadra3esi,ose+to dicit ei do,inus *eus4 e3o su,
2ortissi,us *eus patris tui( noli ti,ere) 6st etia, alia ratio
hu/us4 .uia sancti( du, vivunt( nondu, co,pleverunt
veritate, sua,( nec pervenerunt ad statu, i,,obilis
securitatis( et e+pedit eis se,per ,inora de se sentire4
propter .uod decet( .uod *eus eis .uoda,,odo prae2erat
,erita praecedentiu, patru,) 6t custodierit praecepta et
,andata( et cere,onias le3es.ue servaverit et cetera)
-u3ustinus contra @austu, vi3esi,osecundo hunc locu,
Isaac e+cusans( dicit4 re+ Rebecca, viri sui con/u3e, tunc
esse co3novit( .uando eu, cu, ea ludente, vidit4 .uod
non co3novisset( nisi cu, con/u3e ille sic luderet( .uo,odo
cu, ea( .uae con/uncta non esset( ludere non deceret)
<uod cu, sancti con/u3ati 2aciunt( non inaniter 2aciunt( sed
prudenter9 descendunt eni, .uoda,,odo ad 2e,inini
se+us in1r,itate,( ut ali.uid blanda hilaritate vel dicant vel
2aciant( non enervantes( sed te,perantes virile, vi3ore,9
.uod ei( .uae u+or non est( .ui di+erit aut 2ecerit( turpis est)
Veru, hoc( .uod ad ,ores hu,anitatis pertinet( di+eri,( ne
.uis.ua, durus et sine a;ectu id ipsu, pro cri,ine ob/iciat
sancto viro( .uod cu, sua con/u3e luserit) Tales eni,
ho,ines inhu,ani( si ali.ue, 3rave, viru, ludicru,
ali.uid 3arriente, cu, pueris etia, parvulis viderint( .uo
eoru, lacteu, sensu, a;abili et nutritoria 2acilitate
re,ulceat( ta,.ua, delirante, reprehendunt( obliti unde
creverint( aut in3rati( .uod creverint) Hucus.ue -u3ustinus)
Si3ni1catur aute, per hoc ludus studiosi ani,i cu,
sapientia( .uasi cu, sponsa sua( de .uo 6cclesiastici
tri3esi,osecundo4 praecurre prior in do,u, tua,( et illic
lude( et a3e conceptiones tuas) Vel ludus 1lii *ei( .ui est
sapientia patris( cu, sanctis ani,abus4 de .uo
proverbioru, octavo dicitur( .uod erat ludens in orbe,
terraru,( et deliciae suae esse cu, 1liis ho,inu,) <uare
i,posuisti nobis= Idest .uare decepisti nos= I,pono eni,
uno ,odo ide, est( .uod decipio9 unde i,postor est
deceptor( et i,postura ide, .uod deceptio) 6t invenit in
ipso anno centuplu,) Secundu, Hieron7,u,( Septua3inta
habent centuplu, hordei) Sed in Hebraeo habetur( ut a.uila
transtulit( centuplu, aesti,atu,9 Get subditH .uod
Scriptura tacens 3enus 2ru3u, .uod centuplavit( cunctaru,
in illo virtutu, ,ultiplicatione, videtur ostendisse et
prae13urasse) Vocavit calu,nia,( idest 2raude, et
deceptoria, rapina,) -ppellavit.ue eu, ini,icitias)
Secundu, Hieron7,u,( pro ini,icitias est in Hebraeo(
Satana( idest adversu,( sive contrariu,) -d .ue, locu,
cu, venissent -bi,elech et OchoCath a,icus illius
secundu, Hieron7,u,( in Hebraeo habetur( et colle3iu,
a,icoru, e/us9 ut nunc ta, ho,ine, si3ni1cet .ua,
turba, a,icoru, .uae cu, re3e venerat( in .uibus 2uit et
Phicol princeps e+ercitus e/us) Unde appellavit eu,
abundantia,9 et no,en urbi i,positu, est 5ersabee)
Secundu, Hieron7,u,( 5eerJSaba interpretatur puteus
saturitatis) 8icet eni, supra e+ verbo /ura,enti( sive e+
septenario nu,ero oviu,( .uod Saba dicitur( asserui,us(
.uod dicta sit 5eersaba4 ta,en nunc e+ eo .uod a.ua
inventa est( Isaac ad praei,positu, no,en orbis alludens(
declinavit paululu, litera,9 et pro stridulo Hebraeoru, Sin
a .uo Sabe incipitur( Graecu, si3,a( idest Hebraeu,
sa,ech posuit) Vult er3o Hieron7,us dicere( .uod litera,
Sin( ,utavit in litera, sa,ech9 et ideo variata est no,inis
si3ni1catio seu interpretatio) 0ota pro ,7steriis( .uod per
taedia .uae Isaac cu, suis passus est a re3e Gerarae et a
suis( si3ni1catur ,olestia ,ultiple+( .ua, spiritales et
spiritualiu, reli3ionu, patres a praelatis et do,esticis
anti.uoru, statuu, patiuntur) Invident eni, .uando vident
novissi,os sibi prae2erri) <uatuor aute, 3enera puteoru,
sibi tollunt9 .ua,vis .uartu, potius i,pu3nent( .ua,
au2erant4 .uoru, duo pri,i 2uerant patru,( sed ab eis
abstrusi9 et post hos duos 2a,ilia Isaac 2odit alios( et pro
uno nunc Palaestini sunt ri+ati) <uoru, pri,us dictus est
latitudo( alter vero abundantia vel saturitas) Per duos
.uide, pri,os a patre Isaac prius 2ossos( duo testa,enta(
vetus scilicet et novu, desi3nantur4 .uos per carnale,
intelli3entia, obstruunt carnales e+positores9 sed puteos
alios( novae scilicet et evan3elicae le3is( iterato 2odit( nec
aperit Isaac( .uia illoru, apertio est ,a3is necessaria
spiritali vitae viroru, evan3elicoru,) Tertius vero puteus
.ui proprie est vir3inu,( dictus est calu,nia9 et .uartus .ui
propter consi,ile, causa, dictus est Satan( idest
adversarius seu ini,icitia( si3ni1cat speciale, doctrina, et
vita, seu re3ula, spiritualiu, posteroru,) <uoru,
pri,u, i,pu3natur per calu,niosa, surreptione, .ua
Palaestini( idest anti.ui carnaliu, positionu,( cadentes(
doctrina, spiritaliu, praedictoru, sibi asseribunt)
Secundu, vero i,pu3natur per ae,ulatione, et
ini,icitia, satanica,) Sed post haec 2oditur .uintus9
scilicet dilatatio charitatis et pacis etia, us.ue ad prae2atos
adversarios9 et pro ipso non corri+antur9 i,o post
apertione, ipsius et initiatione, se.uentis( praedicti
adversarii cu, Isaac con2oederantur9 tunc.ue ad plenu,
2oedus( scilicet abundantia spiritalis satietatis .uae per
3ustu, divinae conte,plationis est( habetur) 6sau vero
.uadra3enarius du+it u+ores et cetera) <uae a,bae
o;enderant ani,u, Isaac et Rebeccae) @orte vel propter
idolatria,( vel propter prava, et ,ale ,ori3erata, vita,)
Prae,ittitur aute, hoc ante benedictione, sublata, 6sau
et data, Jacob4 ad a,plius subinnuendu, ali.uid de
de,erito 6sau( propter .uod etia, benedictione, a,isit)
Caput !E
"#$:$$' Petrus Johannis Olivi( In Gen)( cap) !E
Senuit aute, Isaac) In hac parte pri,o ostenditur voluntas
Isaac ad 1nale, benedictione, danda, 6sau9 et
praeceptu, .uod dedit ipsi 6sau ad ea, obtinenda,)
Secundo( consiliu, ,atris Jacob ad illa, cautelose
surripienda,( ibi( .uod cu, audisset Rebecca) Tertio(
rationabilis ti,or Jacob ad ,atris consiliu, pera3endu,(
e/us.ue a ,atre assecuratio( et tande, consilii ,aterni
i,pletio( ibi( cui ille respondit) 0osti .uod 6sau) <uarto(
Jacob se pro 6sau o;erentis a patre dili3ens e+a,inatio( sed
non co,prehensio( ibi4 di+it.ue Isaac4 accede huc) <uinto(
e/us a patre acceptatio ac co,,endatio et benedictio( ibi4
benedicens er3o illi ait4 tu es 1lius ,eus et cetera) Se+to(
6sau adventus( e/us.ue oblatio ac benedictionis paternae
re.uisitio( patris.ue super hoc e+tatica ad,iratio et
obstupe2actio4 et benedictionis ab ipso pri,o datae
con1r,atio( ibi4 vi+ Isaac ser,one, i,pleverat) Septi,o(
6sau e+ hoc consternatio et benedictionis iterata re.uisitio4
et tande, ali.ualis obtentio( ibi4 auditis 6sau ser,onibus)
Octavo( 6sau contra Jacob insidiosu, odiu,( ibi4 oderat
eni, 6sau Jacob) 0ono( ,aternu, consiliu, datu, Jacob
ad evitandu, odii 2raterni periculu,( ibi4 nunciata sunt
Rebeccae) *eci,o( cautelosa captatio ,atris a patre ad
datu, consiliu, per1ciendu,9 ut scilicet sub occasione
u+orationis Jacob ,ittatur ad terra, 8aban avunculi sui( ibi4
di+it .uo.ue Rebecca ad Isaac4 taedet ,e vitae ,eae et
cetera) Undeci,o( paterna visio super hoc sibi data(
e/us.ue benedictio sibi recon1r,ata( ibi4 vocavit.ue ita.ue
Isaac) *uodeci,o( narratur .uo,odo hac de causa du+it
1lia, Is,aelis( ibi4 videns aute, 6sau) -it er3o( senuit
Isaac et cetera) Si haec benedictio data 2uit anno .uo 6sau
du+it duas u+ores Chananaeas( tunc 2uit Isaac centenarius4
si vero hoc 2actu, est anno .uo Jacob 2u3it ad 8aban( tunc
Isaac 2uit ad ,inus centu, tri3inta septe, annoru,9 .uia
Jacob 2uit septua3inta septe, annoru,( .uando venit ad
8aban9 et 2uit octo3inta .uatuor annoru, .uando de 2acto
copulatus est 8iae( sicut probabitur in2ra capite vi3esi,o
nono) Su,e ar,a tua et cetera) -d .uid voluit .uod 6sau de
venatione sua pri,o sibi o;erret cibos ante.ua,
benediceret eu,= -d hoc duple+ potest dari ratio) Pri,a est
ut 6sau ,eritorie ad suscipienda, paterna,
benedictione, disponeretur per opus providae obedientiae
et obse.uiosae ac 1lialis dilectionis et reverentiae in
sanctu, patre, suu,) Secunda est( .uia sicut Isaac non
hu,anitus( sed divinitus ,ovebatur ad benedictione, de
2uturis( secundu, apostolu, ad Hebraeos dicente,4 1de et
de 2uturis benedi+it Isaac etc) sic etia, credendu, est
.uod ad praedicta ,overetur9 et etia, in 13ura,
spiritualiu, et 2uturoru, id 1lio suo praecepit) Unde haec
o,nia erant 13uralia et sacra,entalia) @ac ,ihi inde
pul,entu,) Pul,entu, dicitur .uod cu, pane co,editur(
et est derivatu, a pulte) Puls aute, est cibus e+ a.ua et
2arina con2ectus9 unde pulpa dicta est( .uia caro pulposa
oli, cu, pulte ,i+ta edebatur) <ua,vis secundu,
Isidoru, pulpa dicatur a palpando( .uasi palpa4 .uia
palpitat et resilit) -;er ,ihi duos hoedos opti,os( ut 2acia,
e+ eis escas patri tuo) Sed nu,.uid ,atri pro prandio senis
non su>ciebat unus hoedus= Potest dici( .uod licet
su>ceret( nihilo,inus in si3nu, sole,nioris epuli ,ulto
plus debuit sibi o;erri( .ua, esset necessariu, re2ectioni
suae) Vel 2orte ut duplici ,odo illos sibi o;erret( unu,
eli+u,( alteru, assatu,) -ut potest dici .uod ob
,7steriu, ,ater hoc 2ecit9 nisi 2orte .uis di+erit .uod non
2uerit ibi naturaliter ,a3nus cibus4 .uod eni, est uni
,ultu,( est alteri paru,( et .uod uni superAuu,( alteri est
sobriu,) Ti,eo ne putet ,e sibi voluisset illudere et cetera)
6+ hoc inter cetera .uod Jacob .uae se.uuntur non 2ecit
ani,o doloso et illusorio( sed sola 1de ut daretur benedictio
et acciperetur( 2acile erat intelli3ere) 0a, in hoc casu dolus
apud eu, nihil valuisset( sed potius ob2uisset) Praeterea
nisi aliud re con1r,aret pactu,( 2acile erat intelli3ere .uod
solus ille esset benedictus .ue, pater benedicere
intendebat( potius .ua, ille de .uo hoc non intendebat)
Rursus 2acile 2uit advertere .uod .uando pater post,odu,
se a Jacob illusu, vidisset( .uod ipsu, ta,.ua,
delusore, ,alediceret) 6t esto .uod ipse hoc non 2aceret(
*eus hoc 2ecisset( si cu, 2raude et ,endacio hoc 2actu,
2uisset) -d .ue, ,ater4 in ,e sit ista ,aledictio( 1li ,i) Hic
lo.uitur ta,.ua, per *ei revelatione, certa( .uod divina
benedictio erat Jacob danda( et per hoc 2actu,
sacra,entaliter assu,enda) Unde et Jacob certus de 1de et
spiritualitate ,atris sibi ac.uievit) 6t vestibus 6sau valde
bonis et cetera) Secundu, Hieron7,u, in hoc loco tradunt
Hebraei pri,o3enitos 2unctos o>cio sacerdotu,( et
habuisse vesti,entu, sacerdotale( cu, .uo sacri1cabant
ante.ua, -aron eli3eretur) *e istis er3o videtur hic
Scriptura lo.ui) -lias potest dici .uod sicut pelles collo Jacob
apposuit( ut videretur esse 6sau .ui erat pilosus( sic eade,
ratione ipsu, vestibus 6sau induit( ut patri o,nino
videretur esse 6sau) *i+it.ue Jacob4 e3o su, 6sau
pri,o3enitus tuus) Sed nu,.uid hoc verbu, 2uit
,endosu,= -u3ustinus deci,o se+to de civitate *ei( dicit
.uod hic 2uit dolus si,plicis et 1ctio non ,entientis( sed
pro2undu, ,7steriu, veritatis) Sicut aute, Christus non
est ,entitus( .uando de Joanne di+it( ipse est 6lias( .uia ibi
accipitur 6lias non pro persona( sed pro con2or,i o>cio et
virtute4 sic et Jacob vere dicit se esse 6sau( non secundu,
persona,( sed vice et di3nitate pri,o3eniturae sibi
divinitus traditae4 et /a, prius sacra,entali e,ptione
pro,eritae) Veru, est .uod si istud non 2uisset 2actu,
inspiratione prophetica et auctoritate divina( non solu, non
posset e+cusari a duplicitate ,endosa( i,o nec ab
i,pietate in/uriosa et proditiosa in propriu, 2ratre,4 nec a
sacrile3io in *eu,( .uia in *ei sacra,entis scienter
i,,iscere ali.uid 2alsi est sacrile3iu, et pro2anu,) Constat
aute, .uod datio et susceptio hu/us benedictionis erat
opus sacra,entale4 alias eni, .uilibet pater potuisset suis
1liis benedictione, ae.ualis virtutis et utilitatis con2erre9
i,o alias superstitiosu, et au3uriosu, 2uisset( credere
.uod propter benedictione, paterna, solu, hu,anitus
2acta, obtineret .uis in posteru, bona te,poralia vel
aeterna) <uia ta,en delusores si,plicitatis paternae et
Scripturae sacrae soliti sunt dicere( .uod nos a ,endacio et
peccato e+cusa,us .uos volu,us et .uos nolu,us
accusa,us4 attendant .uo,odo non e+ nostro sensu( sed
potius e+ verissi,o sensu ipsius Scripturae has e+positiones
accipi,us) <uod eni, Jacob nihil hic di+erit aut 2ecerit
2allaciter aut ,endose probatur) Pri,o e+ hoc .uod pater
.uando post,odu, veritate, 2acti deprehendit( non est
contra eu, turbatus( nec benedictione, data, in2re3it(
i,o consu,,avit( seu potius esse a *eo con1r,ata,
asseruit( dicens4 benedi+it.ue ei et erit benedictus)
Secundo( .uia a principio conceptionis eoru, praesa3iu,
divinitus est ostensu,( .uod ,inor ,a/ori divinitus est
praelatus) Tertio( .uia ipse Jacob est supra sin3ulariter de
si,plicitate ,entali et .uietudine laudatus) <uarto( .uia
stati, post hoc 2actu, Scriptura narrat( .uo,odo Jacob 2uit
a *eo divinitus apparitionibus et pro,issionibus sin3ulariter
directus( et us.ue in 1ne, prose.uutus) <uinto( .uia hi tres
patres( scilicet -braha,( Isaac et Jacob( in tantu, per
tota, Scriptura, sacra, praeconiCantur( ut *eus( 6+odi
tertio 3lorietur se in aeternu, vocari do,inu, -braha,(
Isaac et Jacob) 6t Mo7ses ubicu,.ue vult do,inu, 2ortiter
ad/urare( sicut 2ecit 6+odi :!( sin3ulariter eu, ad/urat
dicens4 recordare -braha,( Isaac et Jacob et Israel
servoru, tuoru,( .uibus /urasti et cetera) Sic in Isaia et in
ceteris prophetis ,iras praeconiCationes ipsoru, reperies)
Sic et in Psal,o) Con1te,ini do,ino( his tribus
praeno,inatis ta,.ua, *ei specialibus servis et a,icis(
subditur( non reli.uit *eus nocere eis( et corripuit pro iis
re3es) 0olite tan3ere christos ,eos et in prophetis ,eis
nolite ,ali3nari et cetera) 6t sicut hic vocantur Christi *ei
et prophetae *ei( sic et a Christo 8ucae : dicitur( et
recu,bent cu, -braha,( Isaac et Jacob etc) in re3no *ei)
6t cap) B( ubi 8aCaru, ait portatu, in sinu, -brahae4 et
Matth) % ait( .uod ,ulti venient et accu,bent cu,
-braha,( Isaac et Jacob in re3no caeloru,) 6t Joan) % dicit(
si 1lii -brahae estis opera -brahae 2acite) 6t( -braha,
pater vester e+ultavit ut videret die, ,eu,( vidit et
3avisus est) Sic et apostolus ad Hebraeos ( inter cetera
ait( .uod con2unditur *eus vocari *eus eoru,9 paravit eni,
illis civitate,) Se+to( convincit hoc pro2unditas ,7sterioru,
divinoru, in his et consi,ilibus ad,irabiliter co,prehensa4
de .uibus ali.ua licet pauca post literale, e+positione,
tan3entur) @eci sicut praecepisti ,ihi) 0ota .uod eo ,odo
.uo di+it se esse 6sau pri,o3enitu,( dicit sibi 2uisse
praeceptu, .uod 2uerat /ussu, 6sau( ut scilicet pararet et
ad2erret patri cibos) Intentio eni, praecepti paterni prout
erat divina et divinitus ,ota( 2erebatur in illu, .ui
secundu, *eu, erat ,elior et praelectus a *eo4 .ua,vis
e/us intentio per hu,ana, aesti,atione, erronea
deter,inaretur ad 6sau( .uia credebat illu, ,eliore, et
praeelectu, a *eo) 6r3o secundu, re, et veritate, potuit
dicere4 2eci sicut praecepisti ,ihi etc) ut benedicat ,ihi
ani,a tua) 0ota .uod saepe in Scripturis per hoc .uod
dicitur( ani,a tua( si3ni1catur teneritudo ac vehe,entia
a;ectionis et sensus) Vo+ .uide, vo+ Jacob est) Hic pater
e+pri,it causa, .uare tactu voluit probare an ipse ad
litera, esset 6sau9 dubitat eni, e+ hoc .uod vo+ e/us
videbatur esse vo+ Jacob et non 6sau) 6t non co3novit eu,
.uia pilosae ,anus) Sed unde est .uod plus credidit tactui
.ua, auditui= Cu, ta,en auditus sit sensus ,a3is
disciplinatus .ua, tactus) *icendu, .uod pri,o non 2ecit
hoc solus tactus( sed plura alia cu, tactu concurrentia9
scilicet assertio Jacob dicentis .uod ipse erat 6sau9 credebat
eni, pater .uod ipse non auderet illudere patri suo) Ite,
.uia non vidit .uo,odo Jacob praeceptu, patris 2actu, soli
6sau praescivisset) Ite, .uia scivit Jacob esse si,plice, et
non 2raudulentu,) Ite, .uia secundu, .uosda,( putavit
.uod 6sau ad benedictione, a patre petenda, e+ .uada,
reverentia voce, hu,iliasset( et .uod e+ hoc esset si,ilis
voci Jacob4 2ortasse eni, vo+ 6sau 2uit 3rossior et ri3idior(
vo+ aute, Jacob subtilior et suavior) Secundo potest dici
.uod etsi respectu doctrinaliu, seu intellectualiu, auditus
sit certior ad discernenda, di;erentia, Jacob ab 6sau4
,ulta ta,en pilositas 6sau .uae tactu et non auditu poterat
a patre probari( erat si3nu, in2allibilius( .ua, esset sola
di;erentia vocis eoru,) Unde et Jacob supra ti,uit plus
deprehendi in tactu suae pellis lenis( .ua, in auditu suae
vocis) Tu es 1lius ,eus et cetera) Si hoc non pars
benedictionis se.uentis est( sed potius e+petitio iteratae
assertionis ad ,a/ore, verbi con1r,atione,( tunc e/us
.uod prae,ittitur( scilicet benedicens er3o illi( est sensus(
idest benedicere er3o volens illi) Potest esse .uod illa
con2essio( et ciboru, allatio( patris.ue deosculatio( essent
,aterialia hu/us sacra,entalis benedictionis4 sicut est
con2essio in sacra,ento poenitentiae) Stati,.ue ut sensit
vesti,entoru, 2ra3rantia,( benedicens( ait4 ecce odor et
cetera) 0ota .uod spiritus sanctoru, e+taticus ali.uando e+
occasione sensibiliu, incipit i,,utari( et ad e+cessu,
propheticu, sublevari4 sicut 6lisaeus sublevatus 2uit ad
tactu, citharoedi( prout habetur .uarti re3u, :) 6t sic 2orte
e+ odore vestiu, est Isaac occasionaliter sublevatus) Unde
et a .uoda, viro sancto( secreto scio( .uod post .uosda,
e+cessus( .uos ali.uando habuit( post,odu, ad odore,
Aoru, sic i,,utabatur spiritus e/us( .uod .uasi ridebat ad
praedictos e+cessus) 6st etia, notandu, hic .uod ad
spirituale ,7steriu, concipiendu, vel e+pri,endu, valet
.uaeda, con2or,is a;ectio et repraesentatio sensibiliu,)
Unde Hieron7,us super -,os( dicit( .uod prophetae e+ illis
sensibilibus co,parativas et propheticas si,ilitudines plus
accipiunt in .uibus 2uerunt assueti4 et ideo -,os ta,.ua,
pastor bonus su,it si,ilitudines e+ vaccis( dicens( cap) D(
audite verbu, hoc( vaccae pin3ues .ui estis in ,onte
Sa,ariae) 6cce odor 1lii et cetera) In hac benedictione
secundu, litera,( .uatuor bona ponit) Pri,u, est odor
2a,ae veracis e+ virtutu, et virtuosoru, operu,
plenitudine( ta,.ua, e+ a3ro pleno odori2eris herbis et
2ructibus( e,anantis) Secundu, est abundantia reru,
naturaliu, te,poraliu,( e+ 2oecundatione terrae
procedens) Tertiu, est potestas do,inationis( ta, in
alienos( .ua, in 2ratres et propin.uos) <uartu, est
abundantia prosperitatis in o,nes sibi 2aventes4 et e contra
inundantia cala,itatis in o,nes sibi adversantes) 6t haec
.uide, secundu, cortice, veteris testa,enti( u,braliter
in populo Israel i,pleta 2uerunt) Si aute, in Scripturis
ali.uando contrariu, repereris( scito .uod hoc in parte 2uit
propter peccata populi4 principalius vero ut o,nes in
hu/us,odi pro,issionibus spiritale, intelli3entia,
.uaerere co,pellantur) 0a, in his benedictio re3ni 3ratiae
et 3loriae continetur4 principaliter .uide, et proprie
respiciens re3e, Christu,4 secundario aute, et
participative 6cclesia, electoru,4 se,per .uide, ac
si,pliciter pro reali 2a,a et copia spiritualiu,( et pro
do,inio spirituali4 pro te,pore aute,( et .uantu, e+pedit(
etia, pro re3no et do,inio te,porali electoru, 6cclesiae(
pro te,pore collato ta, in veteri testa,ento .ua, in novo)
6+pavit Isaac( idest secundu, -u3ustinu, in <uaestionib)
super Genesi,( in e+tasi, cecidit( ita ut .uaeda, ,entis
alienatio se.ueretur) 6t tunc 2uit ei revelatu, a do,ino
.uod con1r,aret benedictione, sua, 1lio ,inori( cu, ei
irascendu, potius videretur( .uia 2e2ellerat patre,) 6t
deci,ose+to de civitate *ei cap) :E dicit4 veniente repente
6sau( Isaac e+pavescit4 et aliu, se pro alio benedi+isse
co3noscit) Miratur( et .uisna, ille sit percontatur( ne.ue
ta,en se deceptu, esse con.ueritur4 i,o con2esti,
revelato sibi intus in corde ,a3no sacra,ento( devitat
indi3natione,( con1r,at benedictione,) <uis non hic
,aledictione, potius e+pectaret irati( si haec non superna
inspiratione( sed terreno ,ore 3ererentur= O res 3estas( sed
prophetice 3estas et cetera) 6t nota .uod odor ille .ue,
benedicendo habuit( .uando ait( ecce odor 1lii ,ei etc)(
poterit cooperari ad hoc .uod post,odu, adverteret( .uod
.uicu,.ue ille esset( sive Jacob( sive alius( ipse erat vere
benedictus) Irru3iit( idest ru3itu, ,a3nu, e,isit) Venit
3er,anus tuus 2raudulenter( scilicet .uantu, ad e+teriore,
,odu,( non aute, .uantu, ad re,) Vel 2raudulenter( idest
cautelose( et pia 2raude) *o,inu, tuu, illu, constitui)
Scilicet spiritualiter et de /ure) Vel constitui( idest
constituendu, praedi+i) 6t intelli3e hoc ,a3is respectu
populoru, e+ eis propa3andoru,( .ua, respectu ipsoru,)
6t o,nes 2ratres tuos( idest 1lios tuos praesentes et 2uturos(
aut etia, ceteros propin.uos tuos( servituti illius
sub/u3avit4 2ru,ento( vino et oleo stabilivi eu,) Opus
divinae praedestinationis et 3ubernationis( sive spiritualis(
sive te,poralis( soli *eo co,petentis sibi ascribit( ta,.ua,
in hoc sacra,entaliter 3erenti vice, *ei4 vel stabilivi( idest
stabiliendu, pro,isi( et praedi+i) Per 2ru,entu, aute,
o,ne pertinens ad cibu,4 per vinu, o,ne pertinens ad
potu,4 per oleu, aute, o,ne condi,entu, desi3natur)
Si3nanter aute, .uo ad sensu, literae tan3it tria( .uoru,
erat copia in terra pro,issionis) 6t tibi post hoc( 1li ,i( ultra
.uid 2acia,= 6+ hoc patet .uod non 2uit in libera potestate
patris benedicere .ue,cu,.ue 1lioru, vellet( nec
.uo,odocu,.ue vellet) Sed .uare non potuit sic utros.ue
benedicere( sicut Jacob benedi+it duodeci, 1lios suos( et
Joseph etia, 1lios suos= -d .uid etia, haec benedictio
proderat( aut ad .uid ita solicite a 1liis et a ,atre pro Jacob
e+.uirebatur( e+ .uo nullus poterat ea, habere nisi
benedictus a *eo= 5enedictus aute, a *eo non indi3eret
illa) -d .uid etia, -braha, non le3itur benedi+isse Isaac( si
haec benedictio ab ipso vel ab e/us patribus ori3ine,
su,psit= -d pri,u, dicendu,( .uod per hu/us,odi
benedictiones declarabatur( et .uoda,,odo
sacra,entaliter ordinabatur in .uo et in cu/us se,ine
deberent proprie divinae pro,issiones ad -braha, 2actae
adi,pleri4 sicut aute, -braha, per divina, revelatione,
scivit .uod in solo Isaac uno 1lioru, suoru, hoc erat
i,plendu,( sed a principio non 2uit sibi revelatu, in .uo( et
ideo e+ .uo scivit .uod in Jacob( vidit .uod 6sau erat
se3re3andus a se,ine illo) Jacob vero scivit .uod e+
o,nibus 1liis suis debuit unus *ei populus in unu, statu,
con3re3ari( ita .uod 2uerunt partiales ra,i unius arboris
populi *ei4 et ideo suas partiales benedictiones ab ipso
receperunt) -d secundu, dicendu,( .uod sicut
sacerdotalis vel episcopalis consecratio praee+i3it
condi3nitate, in ordinando( et nihilo,inus con2ert /us
sacra,entale( et consu,,ationes status et ,eriti plenioris4
sic non inconvenienter potest in proposito dici) 6t sicut
etia, conte,ptus sacra,entoru, privat ordine, 3ratiae(
eoru,.ue reverens devotio disponit ad illa,( et con1r,at
illa,4 sic in viris prae2atis conte,ptus paternae
benedictionis alienasset eos a 3ratia *ei( et a
pro,issionibus e/us9 reverens vero devotio reddebat eos
condi3niores 3ratia illa) -d tertiu, dicendu,( .uod non
oportet sola illa esse 2acta .uae sunt in canone scripta4 dico
ta,en .uod -braha, sub tali ritu non benedi+it Isaac)
Hu/us,odi 2orte potuit esse ratio4 .uia ante e/us
conceptu,( et post e/us ablactatione, 2uit e+presse a *eo
deter,inatu,( re, sive e;ectu, illaru, benedictionu, in
ipso esse i,plendu,) 0on aute, oportet praedictas
benedictiones e>cacia, habuisse nisi solu, in propheticis
viris9 sicut 2uit in 0oe ,aledicente Cha,( et benedicente
Se, et Japhet( et sicut in Mo7se benedicente duodeci,
tribus Israel( prout habetur *euterono,ii ulti,o) Cu,.ue
e/ulatu ,a3no Aeret) 0ota secundu, apostolu, ad
Hebraeos !( .uod 6sau in tantu, reprobatus est( .uod non
invenit poenitentiae locu,( .ua,.ua, cu, lacr7,is
re.uisisset ea,9 et non solu, 2uit hoc ratione culpae prius
co,,issae( sed etia, ratione praesentis9 .uia non cu,
hu,ilitate debita( nec cu, virtuali contritione petiit illa,(
sed potius e+ illa ,ulta in 2ratre, condi3natione et invidia(
et e+ praesu,ptuosa a,bitione pri,atus spiritualis et
te,poralis( a .uo propter superbia, se ,oleste 2erebat et
benedictione, petebat) In pin3uedine terrae et cetera)
Secundu, litera, tan3it illa .uae ta, in 6sau .ua, in
se,ine e/us Judaeoru, literaliter sunt i,pleta9 na, terra,
co,petenter 2ertile, habuerunt( et ut bellicosi in 3ladio
vi+erant( et a *avid us.ue ad Jora, 1lioru, Josaphat
servierunt re3ibus Judae) 6+ tunc vero e+cusserunt /u3u,
servitutis prae2atae( prout habetur .uarti Re3) %( ubi dicitur(
in diebus e/us recessit 6do, ne esset sub Juda( et constituit
re3e,) Venient dies luctus patris ,ei( et occida, Jacob)
Patre eni, vivente hoc non audebat9 tu, .uia ti,ebat
e+haeredari et ,aledici ab eo9 tu, .uia non erat in
o,nibus ita reprobus( .uin ipse adhuc vereretur o;endere
patre, suu,) 0unciata sunt Rebeccae) Si 6sau solu, in
corde suo di+erat verba illa( prout supra di+it( videtur tunc
.uod per revelatione, divina, sunt nunciata Rebeccae4 sin
aute,( subintelli3endu, est .uod i,pia 6sau co3itatio( sive
per verba( sive per alia si3na 2orinseca us.ue ad Rebecca,
pervenerit4 2u3e ad 8aban 2ratre, ,eu,) 0ota .uod
ali.uando sanctis ut in proposito( 2uit consuetu, 2u3ere(
ta, ad vitandu, reatu,( .ua, ad vitandu, personale
periculu, proprii corporis4 sed 2u3ere cu, detri,ento
2raternae salutis( aut propriae virtutis( aut /ustitiae( aut
veritatis( tunc talis 2u3a non est per2ectoru,) Cur utro.ue
orbabor 1lio= <uasi dicat4 si hic re,anseris( occidet te 2rater
tuus( tunc ipse 2u3iet( et sic orbabor4 vel si occiderit te( non
reputabo eu, 1liu, ,eu,( et sic orbabor utro.ue4 vel 2orte
ti,ebat( ne e+ hoc contin3eret .uod ,utuo se occiderent)
Caput !%
"#$:$' Petrus Johannis Olivi( In Gen)( cap) !%
Vocavit ita.ue Isaac Jacob et cetera) 0ota( .uo,odo sancti
isti lon3e ,a/ore, cura, habebant ut 1liis suis providerent
u+ores aptas divino cultui( sanctissi,is.ue ,oribus( .ua,
.uod per eas contraherent a>nitate, aut te,porales
a,icos cu, 3entibus terrae( in .ua habitabant9 i,o hoc
propter pri,u, totaliter recusabant) Pro2ectus pervenit in
Mesopota,ia,) Hoc nunc breviter dicit9 sed post,odu,
.ualiter illuc iverit proli+ius enarrabit) Videns aute, 6sau et
cetera) Ivit ad Is,aele,) Sed nu,.uid non Is,ael /a,
obierat= Cu, supra dictu, sit .uod 2acti sunt anni vitae
e/us centu, tri3inta septe,( 2uit.ue natus Isaac centesi,o
tri3esi,osepti,o anno= Probabiliter potest dici( .uod ad
Is,aele, dicitur ivisse( .uia ivit ad populu, e+ eo 3enitu,4
na, ,ore Scripturae tunc vul3ari( pro3enies tota vocabatur
e+ no,ine pri,i patris) 0ota pro ,7steriis( .uod sicut per
corvu, et colu,ba, duo ordines 6cclesiae desi3nantur(
activoru, scilicet et conte,plativoru,( seu clericoru,
vacantiu, 2orinseco re3i,ini et reli3iosoru, ,a3is
vacantiu, interno 3ustui divinoru,( et soli spirituali
ani,aru, aedi1cationi4 sic per 6sau intelli3itur populus
Judaeoru, pelle literae e+ pilis caere,onialiu, et le3is
severitate hispidus4 per Jacob vero lene,( Christus et
populus Christianus( .ui consilio divinae 3ratiae et
sapientiae celerri,e duos opti,os hoedos patri obtulit9
scilicet pura, intelli3entia, utrius.ue testa,enti( aut
Judaeos et 3entiles Christi 3ratia i,pin3uatos( aut Graecos
et 8atinos .uasi repente convertens) <uod per lon3a
te,pora non potuerunt *ei prophetae e+plere( .ua,vis
instar venatoru, ,are et arida, circuirent ut 2acerent
unu, prosel7tu,) Christo eni, apostoli pellibus hoedoru,
,anus et collu, te+erunt ut patri coeco viderentur esse
6sau( .uia verbu, doctrinae et opera sua sub .uada,
observantia caere,onialiu, pro te,pore velaverunt( ne
doctrinae et vitae evan3elicae aperta nuditas ni,iu,
o;enderet caecos le3is Celatores) Velant etia, se pelle
hircitia( idest hu,ili con2essione peccatoru,( dicendo se
esse peccatores) Christus etia, circu,cisione, et cetera
le3alia observavit( ne patribus et le3i a *eo datae
contrarius videretur4 et si,ilitudine carnis peccati( .uasi
pelle hircitia operuit( ut 2alleret principe, ,undi et
Judaeoru, ponti1ces et doctores4 .ui credentes se per
prophetas benedicere 6sau( Jacob( idest Christu, nescii
benedi+erunt( .uia ipsae prophetiae docent nos veraciter
3loria, Christi et le3aliu, sub/u3atione,) 0ota etia, .uod
in prae2ato opere satis luculenter 13uratur .uod o,nes
sensus de1ciunt in perscrutatione sacra,entoru, Christi(
et praecipue in sacra,ento corporis sui praeter auditu,(
.uo verba sacra,entalia percipiuntur( utpote illa( hoc est
corpus ,eu,( et consi,ilia) Unde bene dicitur4 vo+ .uide,
vo+ Jacob est( idest proprie si3ni1cans Christu,( et e/us
3ratia, ibi esse9 sed ,anus( idest operationes 2orinsecae
sunt ,anus 6sau( idest pelles sensibiliu, circu,tectae)
I3itur e3ressus Jacob de 5ersabee) Hic incipit separati,
a3ere de Jacob et 1liis e/us9 licet per accidens ali.ua
tan3antur de 6sau et prole e/us) In hac aute, parte
narrantur septe, apparitiones *ei ad Jacob) Pri,a scilicet
2u3ienti ad 8aban) Secunda re,unerando eu, e+ rebus
8aban in2ra :( ibi4 di+it -n3elus do,ini ad ,e in so,nis)
Tertia vero redeunti de 8aban cap) :!( ibi4 iverunt.ue ei
obvia, -n3eli *ei) <uarta ,etuenti 2ratre, suu,( eode,
cap) :!( ibi4 et ecce vir luctabatur cu, eo us.ue ,ane)
<uinta post inter2ectione, Sichi,oru, :& cap)( ibi4 interea
locutus est Jacob) Se+ta post.ua, rediit in 5ethel( in2ra
eode,4 apparuit aute, iteru, *eus) Septi,a post.ua,
renuntiatu, est .uod Joseph viveret per 2ratres suos( .uae
2acta est ei ut iret ad Joseph( in2ra DB( du, dicitur(
pro2ectus.ue Israel) Ordo aute, historiae sic procedit)
Pri,o eni, narratur .uo,odo duas 1lias e/us du+it)
Secundo( .ua, prole, e+ eis habuit( in2ra !#( ibi4 et
post.ua, e+pleti sunt) Tertio( .ua, ,ercede, e+ servitio
8aban habuit( in2ra :$( ibi4 nato aute, Joseph) <uarto(
.uo,odo a 8aban recessit( : cap)( ibi4 post.ua, aute,)
<uinto( .uo,odo ira, 6sau placavit( :! cap)( ibi4
2uerunt.ue ei) Se+to( .uo,odo in Siche, pervenit( et
.uo,odo Siche, a 1liis suis destructa 2uit( in2ra ::( ibi4
reversus est ita.ue) Septi,o( .uo,odo e+ illo loco recedens
in 5ethel pervenit( et ta,de, in 5ethlee,9 et .uo,odo
prope 5ethlee, Rachel pro partu 5enia,in obiit( in2ra :&)
Octavo re2ertur 3eneratio 6sau( et do,inatus re3ni eoru,(
in2ra :B) 0ono( de venditione Joseph( in2ra :E) *eci,o( de
3eneratione 1lioru, Judae( in2ra cap) :%) Undeci,o( de
Joseph tribulatione et ,a3ni1catione) *uodeci,o( de
descensu Israel in -e37ptu,( in2ra D! cap)( ibi4 audiens
aute, Jacob) Tertiodeci,o( de ,orte Jacob( et benedictione
1lioru, e/us( in2ra D%4 cu,.ue appropin.uare cerneret)
*icitur i3itur( cu,.ue venisset ad locu, .ue,da,( scilicet
ad urbe, 8uCa,( .uae post dicta est 5ethel secundu,
ali.uos( e+tra urbe, sub dio ,ansit( .uia cives illius terrae
sibi suspectos habebat( vel ut liberius orationi vacaret)
Unde ipse in2ra :&( dicit( se hic 2uisse e+auditu, a *eo cu,
tribularetur e+ 2u3a 2ratris sui) Vel hoc 2ecit( .uia 2orte
solitus erat austere /acere ta,.ua, sanctus pastor) <uod
aute, e+tra /acuit( satis innuitur per hoc .uod subditur)
8apides ibi /acentes supposuisse capiti suo( .uasi pro
cervicali) Si vero .uaeris( .uo,odo 1lius tanti patris
2a,ilias( .ui( ut supra le3itur( pluri,os servos( ,ultas.ue
divitias habebat( ibat ita solus et ita pauper( ut non haberet
nec stratu, cervical in .uo de nocte dor,iret9 potest dici
pri,o .uod 2orte voluit suu, iter esse 2ratri suo occultu,)
Vel potest dici .uod licet plures servos ac divitias haberet(
nihilo,inus soliti erant illi patres si,pliciter et hu,iliter
vivere) Unde et 6sau a3ricola erat( et 2essus de a3ro
venerat .uando Jacob valde si,plice, cibu, sibi ipsi
co+erat) 0ec 6sau( ut videtur( ali.uod aliud pul,entu, in
do,o sua tunc paratu, invenit) Supra etia, dicitur
Rebecca cu, h7dria super scapula, ivisse( et ta,en dicitur
habuisse puellas in ancillas( cu, .uibus de do,o patris ad
Isaac venit) Unde videtur .uod nolebat liberos suos in otio
carnali nutriri) <ua,vis etia, Jacob non o,nino sine sociis
2uisse credatur) 0a, paulo post subditur( .uod ipse a,ovit
lapide, ab ore putei( et ada.uavit 3re3e, Rachelis9 et
ibide, dicitur .uo.ue .uod ille lapis erat valde 3randis)
Vidit.ue in so,nis) 0ota .uod diversos 3radus an3elicoru,
ordinu, sub specie scalae vidit( et eoru, duplice, actu,
hierarchicu,4 .ui sunt elevati in *eu,( ad divina
accipienda et participanda4 ac deinde descendere ad
in2eriores( ad dona suscepta illis co,,unicanda) Sub specie
vero do,ini inni+i scalae( desi3nabatur praesentia divinae
,a/estatis o,nes ordines inhabitantis) Si3nantur etia, per
scala, 3radus ordinis ,ilitantis 6cclesiae in cacu,ine
attin3entes us.ue ad caelu,( idest us.ue ad in1,u,
an3elicae hierarchiae) Per -n3elos vero ascendentes
ostenditur nostra, hierarchia, per an3elica, 3ubernari)
*o,inus vero scalae inni+us praesentia, suae ,a/estatis
et ,7steriu, *ei cruci1+i aperte desi3nat) Per -n3elos
etia, desi3nantur sancti( ta, novi .ua, veteris
testa,enti( .uoru, est ascendere ad *eu,( et descendere
ad pro+i,u,( /u+ta duo praecepta 3e,inae charitatis)
*ilatatio vero de .ua subditur( ad littera, intelli3itur de
.uatuor pla3is terrae pro,issionis9 respectu novi
testa,enti( de .uatuor pla3is orbis) Vere do,inus est in
loco isto( scilicet( per spiritale, e;ectu, suae 3ratiae et
revelationis ibi tunc 2actae) 6t e3o nescieba,( scilicet
spiritu, sub tali e;ectu ibi adesse( pavens.ue( scilicet
ti,ore et ad,iratione et reverentia eoru, .uae viderat(
.ua, terribilis est locus iste( idest .ua, ,etuendus et
reverendus) Hoc dicit tu, .uia *eus ita ,a3ni1ce in illo
loco se e+hibuerat( eo .uod e+ hoc te,pore locus .uasi a
*ei praesentia consecratus sibi occurrebat4 tu, .uia in
spiritu sensit locu, illu, ad cultu, *ei in posteru,
ordinari4 tu, .uia vidit .uod t7pu, 3essit 6cclesiae totius(
ta, veteris .ua, novi testa,enti4 .uae est proprie do,us
*ei( et porta per .ua, intratur ad 3loria, *ei) Tulit lapide,
et ere+it in titulu,( idest in insi3ne ,e,oriale prae2atae
visionis( et prae2ati sacra,enti) @undens oleu, desuper(
ta,.ua, in sacra,entale si3nu, consecrationis illius
lapidis) 0a, per oleu, si3ni1cavit a?uentia, et
praesentia, divinae unctionis et 3ratiae( per .ua, in
6cclesia stabilitur et eri3itur *ei cultus) -ppellavit.ue
no,en urbis 5ethel( idest do,us *ei) <uae prius vocabatur
8uCa) *icunt .uida, .uod haec urbs sit Jerusale,9 aliis
ta,en videtur ,a3is .uod sit illa urbs de .ua supra ! et
:( dictu, est( .uod -braha, ,ansit et cetera) -lii
in.uiunt .uod est illa de .ua supra vi3esi,opri,o dicitur
.uod -3ar erravit in solitudine 5ersabee4 .ua,vis locus ille
non vocaretur tunc 5ersabee( sed post,odu, sit ei hoc
no,en i,positu,( sicut ibide, paulo post le3itur) Vovit
etia, votu,( dicens( si 2uerit) Circa hoc votu, videntur
esse tria dubia) Pri,u, .uo,odo sub praepositione
conditionis bonoru, te,poraliu, sibi dandoru, vovet
ali.uid *eo= Secundu, est( .uo,odo vovet illud ad .uod
tenebatur( scilicet .uod *eus esset sibi in *eu,) Tertiu,
est .uo,odo non i,pleverit .uod lapis ab ipso erectus in
titulu,( vocaretur do,us *ei= Praeterea .uid ,a3ni est
novissi,e .uod o;erret deci,as *eo( cu, ipse sacerdos
2uerit do,us suae( et ita ut videtur( ipse,et reciperet
deci,as illas= -d pri,u, dicendu, et pri,o( .uod licet
te,poralia propter se dili3enda non sint( licet ta,en pro eis
a *eo obtinendis debitu, obse.uiu, vovere *eo4 tu, .uia
in hoc pro1tetur ho,o illa esse a *eo( tu, .uia per hoc
1naliter ad/uvatur ad *eu,( tu, .uia per hoc e+hibet ho,o
*eo debita, 3ratiaru, actione, non solu, de bonis
spiritualibus( sed etia, de te,poralibus ab ipso receptis)
Secundo dicendu, .uod in hac praesupposita conditione(
potius intendit Jacob bene1ciu, divini re3i,inis( et divinae
3ratiae et custodiae circa se( .ua, ipsa te,poralia bona
secundu, se su,pta) -d secundu, dicendu, .uod bene
potest .uis illud ad .uod prius tenebatur vovere) Unde et in
5aptis,o dici,us nos pro1teri 1de, et cultu, *ei( et
observantia, Christianae le3is) 0ec est superAuu, hoc9
.uia tunc e+ hoc 1t ,a/or obli3atio ho,inis ad *eu,( et
alter ,odus obli3andi) Pri,us eni, ,odus solu, erat
debitus( et ab altero i,positus et ,ere necessarius)
Secundus vero Gdu,( scilicet( accedit votu,H est 3ratuitus
et a propria voluntate assu,ptus et oblatus) 6t ideo includit
,a/ore, et 1r,iore, applicatione, voluntatis( et ,a/ore,
reatu,( si non i,pleatur) Potest etia, dici .uod per hoc
intendit Jacob ali.ue, speciale, et superero3ativu,
cultu, *ei( ad .ue, prius non o,nino tenebatur) -d
tertiu, dicendu,( .uod secundu, littera, in hoc videtur
vovisse( .uod inter cetera loca in .uibus coleret *eu,( et
.uae dedicaret cultui *ei( esset ille lapis et locus e/us4 et
hoc invenitur ab ipso i,pletu, in2ra tri3esi,o.uinto) Vel
no,ine illius lapidis intelle+it 3eneraliter terra,
pro,issionis( in .ua *ei cultus per ipsu, et e/us se,en erat
sin3ulariter celebrandus) M7stice ta,en per lapide, illu,
intelle+it Christu,( super .ue, est do,us *ei 2undata)
0e.ue 2uit ,odicu, in tantu, revereri *eu, et
apparitione, ipsius( .uod e+ hoc locu, illu, in .uo sibi
apparuerat pro,iserit ei se in su,,a reverentia habituru,4
et se ibi colere *eu,( ac prophetice et prae13urative se ibi
pro1teri Christu, venturu,) Per in2usione, vero olei
desi3natur inunctio 3ratiae et laetitiae spiritalis .uae 2uit in
Christo et in sanctis patribus4 .ua, Jacob sensit in visione
prae2ata( et .ua, sciebat e;undi a *eo cu, solido altari
seu 2unda,ento divini cultus) -d illud vero de deci,is
dicendu,( .uod( ut aesti,o( ipse supponit .uod sic
deci,as in usus divini cultus e+penderet( .uod in suos
carnales usus non reducerentur4 et hoc potuit 1eri .ua,vis
ipse,et esset sacerdos) 0ota .uod hic secundo 1t ,entio
de deci,is) Pri,o eni, per -braha, le3untur datae( hic
vero per Jacob voto 1r,atae) Si aute, .uaeratur( unde
venit .uod per parte, deci,a, si3ni1caretur pars soli *eo
reddenda et ascribenda= Respondetur .uod e+ hoc( .uia in
hu,anis co,putationibus nu,erus denarius erat
co,,uniter assu,ptus pro pri,o per2ecto.ue li,ite
nu,eroru,) Sed si tunc ulterius .uaeras( unde hoc
proveniat= <ua,vis taliu, ,ultas caussas reddere non
oporteat( cu, 2uerint a voluntate hu,ana9 nihilo,inus
duple+ hic ratio redditur) Una( scilicet( sensualis( .ua di3itis
nostraru, ,anuu, resu,i,us illa dece,4 ideo
co,,uniter denariu, pro ,ensura nu,eroru, se.uentiu,
assu,pserunt( prae13entes in illo nu,eru, certu,)
Secunda ratio est ,a3is intellectualis( e+ proprietatibus
scilicet nu,eri denarii su,pta9 .uia scilicet super
septenariu,( in .uo *eus co,pleverat opera universi( addit
ternariu,( et ita .uasi co,prehendit universitate, reru,
et *eu, trinu,4 et hoc ,odo currit *ecalo3us
praeceptoru,9 .uia tria pri,a sunt ad *eu,( septe, vero
alia sunt ad pro+i,u, pertinentia) Vel .uia super
.uadratura, seu per2ectione, ternarii addit unitate,
1nale,( scilicet super ter tria4 .uod videtur *eus
observasse .uando nove, ordinibus an3elicis .ui
constituunt ter trinas hierarchias( addidit ordine, ho,inu,
.uasi deci,u,4 in .uo .uide, est 1nalis unitas
co,,endata( non solu, .uia 2actus est ulti,o( sed etia,
.uia totu, 3enus hu,anu, conditu, est in ho,ine uno( et
tande, reparatu, in uno Christo( ubi naturae creatae et
increatae 2acta est unio et personalis unitas in naturis) 0ota
.uod visio scalae prae2ata alle3orice re2ertur ad ,ulta) 0a,
prout Jacob desi3nat Christu, 2u3iente, ,ali3nu,
i,petu, Judaeoru,( sic scala haec co,pletur in ipso( /u+ta
illud .uod ipse Joannes dicit( videbitis caelu, apertu, et
-n3elos *ei ascendentes super 1liu, ho,inis) 6t re3ulariter
in initiis sole,niu, statu, et te,poru, ali.uid si,ile
reperies in principalibus capitibus illoru, statu,
prae,onstratu,) Moraliter vero per scala, ista,
si3ni1catur per2ectio vitae 2u3ientiu, ,undu,9 et per duo
latera scalae( in .uibus 3radus scalae in13untur( intelli3itur
spes duplicis providentiae *ei9 aeternoru, scilicet a de+tris(
et te,poraliu, a sinistris) Vel duo testa,enta( .uibus
innititur 1des nostra) Vel duple+ notitia( divinoru, scilicet et
,undanoru,) Gradus vero scalae desi3nant virtute,
3radus et 3radatos pro2ectus) -scensus vero an3elici sunt
illu,inationes et ,editationes ascendentes in caelu,)
*escensus vero sunt considerationes peccatoru, et
,iseriaru,( o,niu,.ue de2ectuu, nostroru,( et
condescensive co,passiones ad pro+i,u,) Tali aute,
scalae sive vitae *eus est inni+us sive in1+us( pro,ittens
uti.ue 3ratiaru, et prae,ioru, dilatatione, universale,)
Caput !#
"#$:$!' Petrus Johannis Olivi( In Gen)( cap) !#
Pro2ectus vero Jacob venit in terra, Orientale,( idest in
Mesopota,ia,9 .uae respectu terrae pro,issionis( est
versus oriente,) Moris.ue erat ut cunctis ovibus
con3re3atis evolverent lapide,) @orte ,os iste inoleverat
ibi( aut propter labore, 2re.uente, revolvendi lapide,( aut
.uia non poterat a,overi nisi a ,ultis pastoribus insi,ul
con3re3atis9 vel 2orte .uia non erat ibi tanta copia a.uae(
.uin oporteret ea, sub certa ,ensura ab oviu, pastoribus
distribui) Unde et ideo ille puteus stabat sic clausus( ne
.uilibet pro libito inde posset a.ua, haurire) *i+it.ue Jacob
ei( date ante potu, ovibus) Hoc di+it ut se illis e+hiberet
hu,anu,( aut potius ut e+ hoc haberet occasione,
ada.uandi 3re3e, Rachelis venientis) 6t ada.uato 3re3e
osculatus est ea,) Supponendu, est .uod pri,o
indicaverit se esse consobrinu, e/us ante.ua, oscularetur
ea,) 6levata.ue voce Aevit( scilicet vel prae 3audio( vel
prae a,oris teneritudine( vel suae propriae pere3rinationi
co,patiens) 0ota pro ,7steriis( .uod 2u3iens ,undu, et
insidias *ae,onis( relin.uit occidens culpae( et venit ad
oriente, solis aeterni9 ibi.ue in a3ro e+ercitii virtualis(
invenit puteu, 3ratiae et sapientiae *ei4 tres.ue 3re3es
oviu,( idest tres status 1deliu, et per2ectoru,4 si,pliciu,
scilicet incipientiu,( pro1cientiu, et per2ectoru,) Vel
status electoru, le3is naturae( scriptae et 3ratiae) Post
.uos( sive in .uoru, 1ne venit Rachel( idest vitae
conte,plativae cul,en cu, 3re3e conte,plativoru,) 0ec
potest 1eri putei apertio( et oviu, plena ada.uatio seu
potatio( nisi in adventu istius( vel in die resurrectionis( cu,
erunt o,nes oves electoru, insi,ul con3re3atae) Stat
eni, puteus 3randi lapide clausus( idest parti, lapidea
duritia litteraliter( parti, e+ lapidea duritia cordis nostri(
parti, e+ duritia severa /ustitiae *ei( nulli indi3no contra
/ustitia, ali.uid dantis9 nec suas 3ratias volentis e;undere(
nisi sub proportionali ,ensura) Christus ta,en supra
co,,une, spe,( ante.ua, venia,us ad ovile aeternae
patriae( du, adhuc ,ultu, diei superest( idest ,ultu,
illu,inationis solaris adhuc ab ipso in tertio statu ,undi
1endae( propter a,ore, Rachelis( lapide, a,ovebit( et 1et
,ira ada.uatio 3re3is e/us( tunc.ue sibi dabit osculu, illud
.uod sponsa petit in canticis( dicens( osculetur ,e osculo
oris sui) 6t post.ua, i,pleti sunt dies ,ensis unius) Hic
narratur .uo,odo Jacob du+it duas 1lias 8aban( et tande,
duas ancillas earu,9 et .uo,odo pro 1liabus 8aban
servierat .uatuordeci, annis( et .ualiter 8ia se+ 1lios
habuit et una, 1lia,) 6+ .ualibet vero ancillaru, duos
1lios( e+ Rachel vero unu,( scilicet Joseph4 5en/a,in eni,
non 2uit tunc natus e+ ea) Contra vero errore, .uoru,da,
aesti,antiu, Jacob ta,.ua, carnale, ista e3isse( nota
pri,o( .uod ipse 2uit septua3inta septe, annoru, .uando
venit ad 8aban9 .uia sicut in2ra .uadra3esi,o secundo
dicitur( erat centu, tri3inta annoru, .uando intravit
-e37ptu,) <uo te,pore 2uit Joseph tri3inta annoru,4 na,
tri3inta annoru, erat( .uando eductus de carcere( stetit
cora, Pharaone( prout dicitur in2ra cap) D) 6t post hoc
transierant septe, anni ubertatis( et duo anni 2a,is( prout
habetur capitulo .uadra3esi,o.uinto) 6t constat e+ hac
parte .uod Joseph natus 2uit ante illos annos .uibus Jacob
debuit servire( pro ,ercede a3noru, seu oviu,) Unde in2ra
:$( dicitur( nato aute, Joseph di+it Jacob socero( di,itte
,e) 6t post hoc ait ei 8aban( constitue ,ercede, .ua,
de, tibi) 6t capitulo tri3esi,opri,o( di+it Jacob ad 8aban4
per vi3inti annos servivi tibi4 .uatuordeci, pro 1liabus( et
se+ pro 3re3ibus tuis) Constat aute, .uod in pri,is septe,
annis non 2uit carnaliter copulatus Racheli vel 8iae) Si i3itur
a centu, tri3inta annis Jacob( subtra+eris tri3inta nove,
annos Joseph( et septe, ,edios annos( in .uibus servivit
pro u+oribus suis4 /a, i3itur copulatis restabunt anni Jacob
octo3inta .uatuor) Si vero detra+eris septe, pri,os
ubertatis( restant septua3inta septe,) Videsne er3o .ua,
castus 2uerit( .ui tot annos abs.ue u+ore in vir3initate
per,ansit= Secundo ad hoc ipsu, nota( .uod -u3ustinus
contra @austu, opti,e probat e+ hoc loco( .uod Jacob
castissi,e usus est u+oribus suis) Cu, eni, Rachel( .uae
erat pulchrior et praedilecta de /ure( deberet illu, in
.uada, nocte habere Gsub .uada, eni, le3e /ustitiae
videtur distribuisse u+oribus te,pora suaH tunc 8ia dicente(
.uod ipsu, condu+erat ut esset illa nocte cu, ea( Jacob
non recla,avit ut diceret( i,o intrabo ad Rachel( ad .ua,
haec no+ de /ure spectat4 .uod .uide, di+isset( si ad e/us
concubitu, carnaliter duceretur) Rursus libro tertio de
doctrina Christiana probat hoc 3eneraliter de sanctis
patribus) Pri,o e+ Tobiae /unioris oratione( in .ua ait(
do,ine tu scis( .uia non lu+uriae caussa accipio u+ore,
,ea,( sed sola posteritatis dilectione9 et e+ eo .uod
-n3elus di+erat ei( .uod per tres dies continens oraret cu,
ea( et in se.uenti nocte in copulatione sanctoru,
patriarcharu, ad,itteretur) Secundo hoc probat e+ re3e
*avid( de .uo ,inus id veru, posset apparere9 tu, .uia si
ad u+ores suas carnaliter a>ceretur( ine+piabili odio contra
-bsalon incestatore, earu, ,otus 2uisset( et ta,en e
contra ipsius interitu, vehe,entissi,e plan+it( nec tunc
proprias u+ores co3novit9 tu, etia,( .uia cu, in 5ersabee
illicito irruisset( increpatus de hoc per 0athan propheta,(
audivit ab ipso parabola,( de vicino ,ultas oves habente(
.ui in adventu, hospitis sui unica, pauperis ovicula,
e+hibuit opulenta,) 6+ hoc eni, patet .uod i,,oderatae
libidinis appetitus( non 2uit in ipso per,ansive( sed .uasi in
transitu) Unde et ille appetitus non civis vel do,esticus
e/us( sed hospes vocatus est a propheta) Sed sicut ibide,
-u3ustinus ait( .uosda, contra praedicta ,ovet( .uia
la.ueis libidinis obstricti( etia, in una con/u3e non possunt
e+periri aut i,a3inari te,perantia, illa, .ua, sancti
patriarchae et prophetae( etia, in pluribus u+oribus
habuisse praedicantur) Sed contra tales ar3uit( .uod eade,
ratione possent dicere( .uod incredibile est etia, apostolos
nostros( .uando ,ultoru, credentiu, celebrantur laude et
praeconiis( et perse.uentiu, ,aledictis in2a,antur( nec
laudis esca 2uisse illectos( nec contu,eliaru, aculeis 2uisse
penetratos4 .uia( .uando ipsi honorantur et laudantur(
intu,escunt superbia9 tanto avidiores inanissi,ae 3loriae(
.uanto eos ,a3is et 2re.uentius lin3ua blandior
ventilaverit) 6t contra i,petu irae et i,patientiae
horribiliter co,,oventur( .uando se sentiunt perse.ui et
,aledici) Sicut i3itur pri,u, 2uit in apostolis( .ua,vis ipsi
propter sua, corruptione, non possint hoc in seipsis
e+periri( sic et in proposito) Sed 2orte contra hoc ob/icietur(
.uia etia, sanctae vir3ines aut continentes novi testa,enti
sentiunt se non o,nino posse per2ecta, castitate, servare
et e+periri( nisi pro posse 2u3iendo o,ne, i,a3inatione,
et aspectu, et collo.uiu, carnalis concubitus vel operis
con/u3alis) -d .uod dicendu,( .uod aliter accipit ratio opus
non con3ruens( i,o sibi inhibitu,( et aliter opus sibi pro
te,pore praeceptu,) In pri,o eni, occurrit pravitas et
disconvenientia rectae rationi contraria9 in secundo vero
occurrit ordo rationis et ordo divini praecepti4 et ideo recta
ratio non ita potest e+periri in pri,o rectu, ordine,
virtutis( sicut 2acit in secundo( .ua,vis illa opera e+ se sint
e/usde, 3eneris4 et sic respectu operis con/u3alis est inter
sanctos prophetas veteris testa,enti( et inter sanctos
reli3iosos novi) 0a, opus con/u3ale est istis e+ proprio voto
inhibitu,( nec sic a le3e Christi praeceptu,( sicut erat in
veteri le3e9 nec ita con3ruit per2ectioni evan3elicae( sicut
con3ruebat per2ectioni veteris le3is) Rursus *ei 3ratia non
ita ,ovet aut ordinat ho,ine, ad opera sibi illicita et
inhibita( sicut 2acit ad opera sibi con3rua et in/uncta( et
co,,uni utilitati e+pedientia) -d illa eni, ,ovet per
,odu, 2u3ae et abo,inationis( ad haec vero deductive et
,oderative( et pro .uanto bona sunt approbata( aut relata
in suu, 1ne,4 et ideo non ordinat continentes novi
testa,enti ad opus con/u3ale( aut ad i,a3inatione, ipsius(
sicut ordinabat sanctos prophetas) Ulterius honori1cu, ac
decens divinae 3ratiae ac potentiae 2uit( .uod in o,ni statu
populi *ei a se sole,niter instituto( ali.uos ad per2ecta,
observantia, illius status perduceret( ita .uod essent in
vertice ,ontis illius status) 6r3o sicut in abstractione
vir3inali o,ne, concubitu, respectu sui inti,e
abhorrentes .uosda, per2ecit in novo4 sic in con/u3ali
propa3atione populi *ei ,oderatissi,e e+ercenda .uosda,
debuit per1cere in veteri le3e) Sed 2orte adhuc ob/icietur(
.uia Jacob sic dicitur a,asse Rachele, ta,.ua,
pulchriore,( .uod septe, annis pro illa habenda servivit( et
videbantur sibi esse pauci dies prae a,oris ,a3nitudine( et
e/usde, Rachelis a,ore, a,ori 8iae praetulit) Ite, non
videtur .uod e+ *ei de1nitione 8ia, accepit9 i,o sibi
i3noranti 2uit supposita9 et ita aut ipsa, debuit relin.uere
ta,.ua, sibi contra /us con/u3ii copulata,4 aut e+ tunc
non debuit ducere Rachele,) Ite, non videtur 2uisse
necessitatis .uod earu, ancillas duceret( cu, e+ 8ia satis
proliu, haberet) -d pri,i solutione, praenotandu, est
pri,o( .uod aliud est( propter se et principaliter 2erri in
alicu/us pulchritudine, corporale, ta,.ua, ut in
,ovente, e+ hoc ad i,pudica et ad enervanda,
virilitate, cordis4 aliud vero est 2erri in illa, ut
subinductivu, ad a,icitia, honesta, et sociale,)
Vide,us eni, .uod pater ali.uando subinducitur ad
praedili3endu, alteru, 1lioru,( vel socioru, vel 2ratru,(
propter ali.ua, condecentia, decoris( vel aliaru,
proprietatu, corporaliu,) Hu3o de s) Victore in .uoda,
libello suo dicit( .uod sicut ide, 2erculu, plus placet in
scutella pulchra et ,unda .ua, in ,inus ,unda( sic
ae.ualis charitas plus placet et vehe,entius ad sui a,ore,
allicit in persona suaviu, 3estuu, et verboru,( .ua, in
persona rusticanoru, vel a3restiu, seu inco,positoru,
verboru, et 3estuu,) Secundu, est .uod in .uibusda,
actibus e+ercendis est necessaria ali.ua delectabilitas et
co,placentia( ita .uod aliter non est possibile illa perduci
ad e;ectu, et 1ne, suu,) Unde -u3ustinus in libro
con2essionu, dicit .uod ad actu, co,estionis est
necessaria ali.ua co,placentia cibi9 alias eni, corpus non
re1ceret( i,o nec 3ustari aut de3lutiri posset( nisi solu, ad
hora,( ut .uaeda, horribilia ,edica,ina4 et consi,iliter
vide,us .uod ad discendu, est necessaria ali.ua
co,placentia eoru, .uae doctrinaliter audiuntur vel
le3untur vel ,editantur( alias eni, non posset ho,o ibi diu
persistere( nec eoru, veritas i,bibi ,enti9 et de hoc
3enere est actus con/u3alis 3enerativus prolis) 6t ideo in
talibus sic oportet ,oderari hu/us,odi co,placentias eis
coordinatas( .uod cu, oportet eas ad,ittere( non .uasi
propter se e+petitas( sed solu, ut operi utili contraditas et
connecessarias9 .ua,.ua, vitiositas sibi anne+a sit
se,per detestanda) Tertiu, est .uod viri per2ecti in
ali.uibus circu,stantiis .uoru,da, operu, suoru,
pleru,.ue in1r,antur etia, respectu illoru, operu, .uae
alias ,ultu, per2ecte e+ercent4 sicut patet in ,a3nis
Celatoribus /ustitiae et veritatis( .ui e+ hoc ali.uando in
increpatione ali.ua vel i,petuositate ali.ue, e+cessu,
2aciunt9 aut in sancto ,ultu, liberali et hospitali( .ui
ali.uando in dono vel in laetitia et hilaritate ad hospites vel
pauperes supere+cedit) Hu/us,odi e+cessus sive de2ectus
parti, per in2ectione, ipsius operis et aliaru,
circu,stantiaru, e/us e+cusatur4 parti, vero per
processu, te,poris( et per continuu, incre,entu, virtutis
e+pur3atur et e+piatur4 parti, vero per alias per2ectiones
ceteraru, virtutu, et operu, .uoda,,odo
reco,pensatur) I3itur /u+ta tres ,odos prae2atos debet
intelli3i a,or Jacob ad Rachele,4 et ide, est de aliis
consi,ilibus) -d secundu, dicitur .uod e+ hoc potius in
parte posset contrariu, ar3ui) Si eni, Jacob ad a,ple+us
Rachelis ,ultu, voluptuose 2erretur( tunc in pri,a nocte
o,nino voluisset sensus suos pascere illius decore et
allo.uiis blandis9 et tunc non potuisset 2alli( an altera, vice
illius i3noranter haberet9 cu/us ta,en contrariu, hic le3itur
conti3isse) <uod aute, co3nito( .uod esset 8ia( non ipse a
con/u3io recessit( i,o potius acceptavit( 2uit e+ duplici
causa insi,ul concurrente) Pri,a 2uit( secundu,
-u3ustinu,( rationabilis pietas9 ne scilicet illa e+ hoc
vituperaretur( et ne illa, ludibrio habuisse videretur)
Secunda causa principalior et 2or,alior 2uit( .uia in spiritu
percepit *eu, velle .uod utra,.ue sorore, duceret in
u+ore,) 0a, Rachele, /a, prius du+erat .uantu, ad
consensu, e+pressu, ratu, et apertu,( per nuptiaru,
conviviu,( pro,ul3atu, et celebratu,9 et ideo Rachel
si,pliciter erat sua u+or) 8ia, vero post,odu, propter
incidentes seu accedentes causas accepit) -d illud vero de
ancillis( satis patet per ea .uae supra deci,ose+to( de
-braha, respectu -3ar dicta 2uerunt) <uid eni, ,iru, si
hoc per divina, revelatione, 2ecit( .uando arte, de
concubitu ac conceptu et partu oviu, -n3elo revelante
pere3it= Prout in2ra tri3esi,opri,o habetur) Rursus e+ serie
literae hu/us habetur( .uod ancillas non du+it nisi /ussus ab
u+oribus suis4 et hoc propter solu, a,ore, prolis9 pri,a,
na,.ue ancilla, du+it ut satis2aceret i,,enso dolori
Rachelis( .uae 2ere ,oriebatur( .uia non poterat habere
prole,) <uid aute, ,iru, si a sancto viro suo edoctae(
.uod *eus sibi et patribus suis in2allibiliter pro,iserat(
populu, innu,erabile, e+ ipso propa3andu,( et tande,
Christu, in .uo *ei cultus 2undaretur et in o,nes 3entes
di;underetur4 .uid in.ua, ,iru, si hoc edoctae( pia
charitate inardescebant ad prole, e+ ipso habenda,( cu/us
1de, et sanctitate, tanta et ta, assidua e+perientia
co,probabant( .uod de ea dubitare non poterant nec
debebant= <uid etia, ,iru, si vir sanctus haec sciens et
docens( soli charitati earu, condescendebat= Rursus
notandu, .uod si Jacob libidinose dile+isset Rachele,(
.uando pro ea septe, annis servivit( non tantu, distulisset
illi carnaliter co,,isceri( salte, per dolos et vias occultas)
0on eni, 2uit di>cile captare ad hoc horas et ,odos) Potius
i3itur est ,irandu,( .uod cu, viri( et praecipue divitu, 1lii
et ,a3noru,( solebant pro u+oribus ,a3nas dotes
e+petere et accipere( ipse non solu, nulla, dote,
.uaesivit( i,o pro eis per duas septenas annoru, servivit4
.uod nullatenus vir prudens et valens 2ecisset( nisi divinitus
revelationibus duceretur) Unde et .uod dicitur( videbantur
illi pauci dies prae a,oris ,a3nitudine( si a,or iste 2uisset
libidinosus( potius deberet contrariu, dici( eo .uod talis
a,or est i,patiens ,orae( nec ratione, attendit9 .ua,vis
post 2actu, ,ultus labor pro a,asia /a, i,pensus videatur
paucus etia, libidinoso a,ori) <uare i,posuisti ,ihi= Id
est( .uare tale, i,postura, vel deceptione, ,ihi 2ecisti=
6t hebdo,ada transacta Rachel du+it u+ore,) 6+ hoc
in2ertur .uod .uida, ,ale aesti,ent .uod post septe,
annos alios Jacob Rachele, accepit u+ore,) 0on eni, ita
est( sed post septe, dies nuptiaru, 8iae) Sorore sterili
per,anente( id est non 2oecundata4 vel 2orte ad litera,
sterilis erat) 0ota secundu, Hieron7,u,( .uod 8ia 1liu,
pri,u, vocat Ruben( .ui interpretatur visionis 1lius) *i+it
eni, .uod( vidit do,inus hu,ilitate, ,ea,( id est
de/ectione,( .uia a viro ,eo despiciebar) Vidit( in.ua,( et
,isertus est ,ei) Secundus dicitur Si,eon( id est auditio)
<uonia, audivit ,e do,inus haberi conte,ptui( dedit
etia, istu, ,ihi) Tertius levi( id est additio( sive appositus
aut applicatus9 .uia di+it( nunc copulabitur ,ihi vir ,eus( et
cetera) Vel secundu, Hieron7,u, potest /u+ta Hebraeu,
trans2erri4 nunc perse.uetur ,e vir ,eus( id est valde 1r,o
a,ore ,e us.ue in 1ne, vitae ,eae se.uetur) <uartus
dicitur Judas( id est con2essio( et secundu, Hieron7,u,
su,itur con2essio hic pro 3ratiaru, actione( vel laude9 sicut
in 6van3elio dicitur( con1teor tibi( do,ine( pater caeli etc)9
id est( 3ratias a3o tibi( vel 3lori1co te) <uintus de 5ala
ancilla Rachelis vocatur *an( id est( /udiciu,4 di+it eni,(
/udicavit ,ihi do,inus( id est /udiciu, ,ihi 2ecit e+audiens
preces ,eas /ustas et pias) Se+tus ab eade, vocatur
0ephtali,( id est( conversio vel co,paratio9 di+it eni,(
co,paravit ,e do,inus( id est coae.uavit seu assi,ilavit
cu, sorore ,ea( et .uasi ,e convertit( sive trastulit ad
2oecunditate, illius) Septi,us de Felpha ancilla 8iae dicitur
Gad( id est( 2eliciter vel in procinctu( seu in eventu9 di+it
eni, se esse e+ eo bene 2ortunata,( seu .uod in bona
2ortuna et e+pedite veniebat) Octavus ab eade, dicitur
Issachar( id est ,erces9 cu/us causa 2uit .uod viru,
,ercede ,andra3oraru, condu+erat( et .uia *eus istu,(
ta,.ua, ,ercede, 8iae dederat4 .uia e+ charitate prolis
dederat ancilla, sua, viro suo) In .uo verbo 8iae e+presse
patet( .uod e+ divina charitate ,ovebantur ad ista) I,o
certe o,nia .uae dicunt in i,positione no,inu, 1lioru,
aperte indicant .uod in o,nibus his hu,iliter et 1deliter
2erebantur in *eu,( et suos partus *eo e+audienti et
inserenti ac /udicanti illos ac no,ina ascribunt) 6t hoc
ipsu, 2acit Mo7ses( utpote .uando ait( videns aute,
do,inus .uod despiceret 8ia,( aperuit vulva, e/us9 et
iteru, post( et e+audivit preces e/us concepit.ue et peperit
1liu, .uintu,) 6t iteru, de Rachele di+it4 recordatus.ue
do,inus Rachel( e+audivit ea, et aperuit vulva, illius)
*eci,us dicitur Fabulon( idest habitaculu, 2ortitudinis4
di+it eni,4 a,odo habitabit vir ,eus ,ecu,( .uia 3enui ei
se+ 1lios4 propter .uod et prae,isit( dotavit ,e *eus dote
bona( scilicet se+ 1liis( .ui a,abiliores erunt viro( .ua, si
,ulta, pecunia, ei 8ia in dote, attulisset) Habuit etia,
1lia, *ina, .uae interpretatur causa vel /udiciu,) @uit
eni, causa /ur3ii in S7chi,os( et ita occulto *ei /udicio sic
2uit vocata) Post hoc de Rachele natus est Joseph( .ui
interpretatur au3,entu,9 sic dictus( .uod sibi aliu, addi
,ater optaverat)
Caput :$
"#$:$:' Petrus Johannis Olivi( In Gen)( cap) :$
Cernens aute, Rachel .uod in2oecunda esset invidit sorori
suae) 0on sic .uod doleret 8ia, habere prole,9 sed .uia
dolebat se instar illius non posse habere9 ita .uod hic dolor
au3ebatur e+ consideratione 2oecunditatis 87ae9 .ua,vis
non ,iru, si huic dolori ali.ua passio deordinatae invidiae
2uit ad/uncta) Habeo( in.uit( 2a,ula, 5ala,4 in3redere ad
ea,) Puto .uod /a, audiverat Sara, ali.uid tale de -3ar
ancilla 2ecisse et sanctu, -braha, consensisse4 et ideo
2orte e/us e+e,plo Rachel 2uit ,ota) Paru,ne tibi videtur
.uod praeripueris ,aritu, ,ihi) -bstulisse aute, dicitur(
non .uod vices 8iae debitas usurpaverit9 sed .uia 8ia pri,o
de 2acto 2uit sibi /uncta4 sed Rachel ta,.ua, praedilecta
tande, con/u3ale, pri,atu, obtinuit) Praeripuit er3o
viru,( tu, .uia parte, in viro accepit( .uia alias 2uisset
totaliter 8iae4 tu, .uia in illo pri,atu, habuit) 63ressus
aute, Ruben te,pore ,essis triticeae) Secundu,
Ma3istru,( tres erant ,esses( idest collectiones) Pri,a
po,oru,( secunda triticeae( tertia vinde,iaru,) <uia
ta,en non est consuetu, pri,a, et tertia, vocari
,esses( potest dici( .uod ,esse, triticea, di+it ad
di;erentia, hordeaceae) *or,iat tecu, hac nocte pro
,andra3oris 1lii tui) <uida, opinantur hoc 3enus po,i in
esca, su,ptu, sterilibus 2oecunditate, parare9 et .uod
ideo Rachel po,a ista volebat9 .uod -u3ustinus reputat
2abulosu,) Unde potius videtur .uod curiositate 2e,inea
voluerat illa4 .ua,vis eni, non sunt apta esui( sunt ta,en
pulchra et odori2era et 2orte non 2uerant alias visa ab ea)
Scriptura ta,en hu/us,odi ,uliebria narrando( aperte
ostendit se ,a3is in hu/us,odi servire ,7steriis( .ua,
sensui literali9 .ua,vis hic in parte narretur ad
,onstrandu, .uo,odo Rachel( .uia non poterat
2oecundari( parvipendebat carnale, concubitu, in tantu,
ut ,andra3oras praetulerit illi( ad ,onstrandu, sanctu,
desideriu, 8iae ad prole, divino cultui parienda,) Unde et
paulo post dicitur( .uod e+audivit preces e/us *eus(
concepit .uia et cetera) 0ota aute, .uod tota haec proles
in2ra septe, annos est orta4 .uod patet( .uia nato Joseph
.ui postre,o est natus( pepi3it Jacob cu, socero suo
servire sibi pro ,ercede e+ 3re3ibus suis habenda) *icitur
aute, in2ra .uod .uatuordeci, annis servivit pro 1liabus(
et se+ pro 3re3ibus suis) 6t constat .uod in pri,is septe,
annis neutri 1liaru, carnaliter /unctus est) Cu, i3itur 8ia
septe, liberos habuerit( oportet Gut videturH .uod circa
initiu, pri,i anni peperit Ruben( et paulo post aliu, et
aliu, us.ue ad Juda,9 et eo 3enito plus solito steterit a
conceptu9 et illo ,edio te,pore( cu, vidisset 5ala,
concepisse( Felpha, ancilla, dedit viro suo( et tande,
postea alios concepit et peperit ipsa 8ia 1lios) 6t hoc ordine
2acile est videre( .uo,odo tota haec proles in2ra septe,
annos potuit nasci) 6t ,a+i,e .uia Joseph potuit concipi
ante ortu, *inae( et ad hoc nasci postre,o post illa,) 0ota
pro ,7steriis( .uod Richardus in .uoda, libello suo de
conte,platione( .ui dicitur 5enia,in ,inor( e+ponit hoc
,oraliter de activa vita et conte,plativa et earu, ,ultiplici
prole) 0a, per Jacob intelli3itur ani,us contra vitia luctans(
hoste,.ue supplantans9 .ui veniens ad Scripturas
sanctoru, patru,( principaliter .uide, in Rachel ad
sapientia, conte,plativa,( .uia est 2acie decora et
aspectu venusto( accedit) Sicut aute, in ,ente sunt duae
potentiae .uasi duae sorores( scilicet ratio et voluntas9 vel
duo aspectus ,entales( scilicet speculativus et practicus4
sic per 3ratia, 2or,antur in eis duae vitae sive duo ,odi
vivendi) Unus .uide, secundu, /ustitia, operu,( alter
vero secundu, 3ustu, et sapientia, aeternoru,) Pri,a
aute, vita desi3natur per 8ia,( tu, .uia aetate prior et
,a/or( tu, .uia interpretatur laborans) Per Rachel vero
desi3natur secunda( scilicet conte,plativa( .uia 2acie
decora( tu, .uia /unior et posterior4 tu, .uia interpretatur
ovis at.ue videns *eu, vel videns principiu,) Justitia eni,
activa est ,ultu, laboriosa et respectu conte,plandoru,
habet oculos per distractione, te,poraliu, lippientes9 vel
etia, lippis est oculis( .uia si vult esse /usta( ,ulta
te,poralia co,,oda habet relin.uere( ac si non videret illa4
.uod ho,ines sic horrent sicut lippitudine, oculoru,)
Ta,en secundu, co,,une, cursu, prius nascitur illa
.ua, conte,plativa( et propter ,ultitudine, ac sensibile,
,a3nitudine, e+terioru, operu, aesti,atur ,a/or .ua,
illa( et etia, a principio4 .ua,vis propter supradicta ,inor
praedili3atur) Septe, aute, anni .uibus Jacob pro illa
servit( si3ni1cant aut totu, hu/us vitae decursu,( aut
plenitudine, et universalitate, conatuu,( .uibus virtuosus
pro conte,platione habenda laborat9 et hoc totu, videtur
ho,ini valde paru, respectu valoris et a,abilitatis illius)
Con3ruit aute, ordine divino et inter ho,ines consueto
G.ua,vis id occultu, sit ho,ini ine+perto et
conte,plationis desiderio non ni,is inAa,,atoH .uod du,
post ,ultos conatus credit ho,o habere Rachele,( sibi in
nocte supponatur 8ia4 .uia propter tenebras et an3ustias
hu/us vitae( et etia, propter i,petus vitioru, et carnis
co,pellitur ho,o in operibus activae /ustitiae e+erceri4 sed
ta,en post septe, dies( idest post hanc vita, et
plenitudine, operu, activae( intratur ad a,ple+u,
Rachelis) Cu/us .uide, prae3ustatio est in hac vita( sed
consu,,atio est in 2utura) *uae aute, sorores praedictae
duas habent ancillas9 .uia rationi speculativae ancillatur
i,a3inativa( .uae opti,e vocatur 5ala( idest absorpta vel
inveterata4 .uia de veteribus seu de corruptibilibus instar
vetularu, se,per 3arrulatur et a speciebus sensibiliu,
absorbetur) Voluntati vero sive virtuti practicae 2a,ulatur
sensualis appetitus .ui sensualitas no,inatur4 .uae
con3rue vocatur Felpha( idest os hians( seu os Auens( .uia
se,per inhiat ad delectabilia carnis et illis inebriatur et in
delectationes putridas totus Auit) Parit aute, 8ia septupla,
prole, /u+ta septe, naturales a;ectiones nostrae
voluntatis( .uae per 3ratia, directae et 2oecundatae(
transeunt in virtutes( et sunt a,or et odiu,( et deinde
se.uuntur ti,or et spes( dolor et 3audiu, et verecundia
.uae est ti,or de turpi 2acto seu est 2u3a in2a,iae) Ordo
aute, 3enerationis est iste) 0a, pri,o ,ens e+ visione
divinae /ustitiae et /udicioru, e/us concipit ti,ore,( et hic
est Ruben( idest visionis 1lius9 est eni, e+ praedicta visione
seu consideratione 3enitus) Secundo incipit ,ens de
peccatis( propter .uae erat da,nanda( co,pun3i et dolore
a>ci9 et hic Si,eon( idest e+auditio( .uia cu, tali dolore
petens venia, e+auditur a do,ino) Tertio e+ hoc concipitur
spes 3ratiae et ,isericordiae9 et hic est levi( idest auditus4
.uia iste nostrae i,becilli virtuti( addit au+iliu, et 1ducia,
et assistentia, dictae virtuti) <uarto ab e+peri,ento
pietatis et veritatis *ei( in .ue, sic 1ducialiter sperat(
concipitur .uida, plenior a;ectus divini a,oris( per .ue,
eu, 3lori1cat( et de bonis acceptis( et adhuc speratis sive
pro,issis( *eo 3ratias a3it4 et hic est Judas( idest con2essio
laudis) -dverte aute, .uod( licet a,or 2oveat in virtutibus
principatu,( ta,en prius intrat ti,or( .ua, ipse
per1ciatur9 et pri,o e+erce,ur in actu divini ti,oris .ua,
in puro actu sui a,oris) <uinto vero per *ei a,ore, et
laude, ratio ad ipsu, speculandu, 2ortius incitata ,ori se
aesti,at( nisi instar sororis liberos 3i3nat4 et .uia hoc per
se non potest( idcirco 2a,ula, sua,( idest i,a3inatione,
viro suo tradit ut 1lios 3i3nat( non sibi( sed rationi) <uia
vero i,a3inatio in duo currit 3enera ob/ectoru,( scilicet in
poenalia et suavia( seu terribilia et desiderabilia4 idcirco in
*eu, per terribile, ratione, directa( duos 1lios parit
,ultu, utiles conte,plationi) Pri,us est i,a3inaria
speculatio poenaru, in2ernaliu,( seu 2uturoru, et
terribiliu, /udicioru, *ei) Voco aute, i,a3inaria,( non
.uod in sola i,a3inatione sistatur9 sed .uia in ipsa et per
ipsa, ratio 2utura *ei /udicia speculatur4 et ideo hic 1lius
*an( idest /udiciu, vocatur) Secundus 1lius est i,a3inaria
speculatio aeternoru, prae,ioru,( et .uoru,cu,.ue
intellectualiu, seu spiritualiu, bonoru,4 et .uia hoc est
per conversione, corporaliu, ad spiritualia et te,poraliu,
ad aeterna( et per .ua,da, conversiva, translatione,
istoru, in illa4 ideo hic 0ephtali,( idest co,paratio seu
conversio no,inatur) <uia vero ordinatione, i,a3inativae
se.uitur ordinatio sensualitatis4 idcirco post haec et ipsa
1lios parit( i,perata ta,en a 8ia( idest a voluntate
superiori9 .uae .uide, ad re3enda, sensualitate, 2ortius
incitatur e+ rationabili speculatione supplicioru, et
prae,ioru,) 6t .uonia, tunc sensualitas bene re3itur(
.uando delectabilia carnis abstinentissi,e 2u3it e/us.ue
poenalia tran.uille et ,aterialiter portat4 idcirco et ipsa
3e,ina, prole, parit9 scilicet vi3ore, patientiae et
ri3ore, abstinentiae) Pri,us.ue 1lius vocatur beatus(
secundus vero 2eli+) *uae eni, sunt beatitudinis partes)
Pri,a est( nil tibi evenire .uod odias4 secunda est o,nia
habere .uae recte desideras) Haec aute, duo nullo ,odo
possunt a nobis nisi per hos duos 1lios obtineri9 .uod e+
suoru, contrarioru, co,paratione clarius elucescit) *entur
eni, ho,ines duo( .uoru, unus totis viribus carnis delicias
concupiscit( e/us vero poenalia toto ani,o e+horrescit et
2u3it4 alter vero totu, e contrario 2acit( .uia scilicet tota
post se poenalia .uaerit et delectabilia 2u3it4 tunc i3itur
videa,us( .uis horu, duas partes beatitudinis prae2atas( in
hac vita plenius asse.uitur) 6t constat .uod ulti,us9 .uia
pri,us se,per superabundat in his .uae super o,nia odit(
scilicet in poenalibus( .uibus haec vita ,isera carere non
potest4 se,per etia, e3et delectabilibus( .uae super o,nia
.uaerit( .uia appetitus e/us est in1nitoru, et .uasi in1nitus
et pauca delectabilia sensus valet habere( et hoc ipsu, non
nisi per successiva et interposita ,o,enta( et ideo aestu
desiderioru, 2urit et solicitudinibus et e3estate lan3uescit9
praesentia vero poenaliu, se,per ,olestatur et ti,ore
,aloru, i,,inentiu, continue perterretur) -lter vero e
contrario se habet9 .uia se,per ad votu, abundat in his
.uae a,at et .uaerit( scilicet in poenalibus9 et de 2acili
caret his .uae odit( scilicet delectabilibus hu/us ,undi) 6t
e+perti sciunt .uanta 2elicitas est nulla deordinata
concupiscentia allici vel tentari( nec ali.ua vel i,patientia
,olestari) Pri,i aute, duo .ui sunt de 5ala( in
co,ponenda pace internoru, civiu, principalius
occupantur) 0a, *an .uasi /ude+ co,pri,it internos
,otus( tenens o,nia sub tre,ore /udicioru, *ei)
0ephtali, vero per abundantia, suavitatis suaru,
co,positionu, o,nia replet pace) *uo vero .ui de Felpha
orti sunt( contra e+trinsecos hostes pu3nant( et ab illoru,
insultibus nos prote3unt) Gad eni, contra illecebras
delectabiliu, stat se,per in procinctu e+peditionu,9 unde
in2ra Jacob dicit( Gad accinctus praeliabitur ante eu,) -ser
vero contra tela adversarioru, praebet scutu, patientiae
et contra e3estate, praebet e+uberantia, ali,oniae(
3loriatur eni, in tribulationibus9 unde in2ra de eo Jacob
dicit( .uod pin3uis panis e/us et praebens delicias re3ibus)
<uia vero a ,ente sic per *ei ti,ore, ordinata colli3itur
,a3na ,essis( ne dica, hordei( i,o et tritici4 ideo post
ortu, praedictoru, dicitur Ruben( idest *ei ti,or( te,pore
,essis triticeae e+isse in a3ru,4 .ui .uide, e+it 2oras vel
per hoc .uod e+trinsecus per opera ,ani2estatur( vel per
hoc .uod alioru, i,perio se sub/icit4 ut colli3at ,esse,
triticea, obedientiae sanctae) <uia aute, talis ti,or sic
re3ulatus et 2ructi2er non potest orbi non esse 2a,osus( hinc
est .uod ti,or iste dicitur ,andra3oras( po,a scilicet
.uaeda, odori2era( reperisse( .uas ,atri 8iae( idest
superiori voluntati dedit4 .uia laus et ,eritu, hu/us( proprie
spectat ad ipsa,) Sed Rachel( idest ratio pura et si,ple+(
parte, illaru, sibi vult dari a 8ia( idest a voluntate) 0on
eni, e+pedit .uod voluntas ,ultu, se oblectet in
e+trinseca 2a,a sibi oblata4 sed oportet .uod per ratione,
tota( vel salte, ,a/or pars e/us( re2eratur in *eu,) Unde et
ipsa po,a non sunt apta ad esu,( i,o sunt insipida) 8icet
aute, voluntati sit hoc di>cile( et praecipue .uia
conte,plativa ratio praeter hoc viru, praeripuit voluntati(
tu, .uia o,nino vult illu, ab o,ni propria voluntate
abstrahi et alienari( tu, .uia plus vult illu, ad superna
conte,planda rapi( .ua, in in2erioribus virtutu, operibus
i,,orari4 nihilo,inus ratio obtinet ,andra3oras illas a 8ia(
et per hoc concedit viru, suu, in nocte( .uia sola voluntas
propria, 3loria, non .uaerit( concedendu, est sibi .uod
in nocte hu/us vitae( in .ua luce, aeterna, non possu,us
libere conte,plari( possit a viro suo concipere bonoru,
operu, 2ructus uberiores9 et ideo postea e+ ipsa nascitur
Issachar( .ui interpretatur ,erces( et ipse 3audiu, et
3loria( .ue, talis ,ens habet de testi,onio purae
conscientiae suae) 0on .uod tale 3audiu, sit vere ,erces
et .uasi prae,iu, ,entis9 na, etia, re2utanti 3loria,
2a,ae alienae pro ,ercede debetur 3audiu,( et 3loria de
solido testi,onio propriae puritatis9 hoc est( illud 3audiu,
.uod per 3ustu, videt re.uie, bona, et terra, opti,a,)
Sed sic dicitur .uia in seipso prae3ustat .uale erit 3audiu,
in aeterna vita( .uando tale ac tantu, potest haberi in ista9
et .uia nihil ita 2orti1cat vires cordis ad o,ne, labore, et
o,ne opus praeceptoru, pro aeterno prae,io subeundu,4
ideo Issachar est asinus 2ortis( supponens suu, hu,eru,
ad portandu,( 2actus.ue est sub tributis serviens) Post
hunc aute, nascitur Fabulon( idest habitaculu,
2ortitudinis( .uida, scilicet sanctae irae robustissi,us Celus
contra o,ne vitiu,4 et hic est do,us *ei( turris et
propu3naculu,( i,o pu3il et de2ensator) Potuit aute,( aut
decuit 1eri( .uod talis Celus ante supradictos 1lios
nasceretur9 tu, .uia inordinati non est alioru, vitia
corri3ere et increpare9 tu, .uia ,ulta pa+ et patientia( et
3audii divini suavitas praee+i3itur ad hoc( .uod .uis habere
valeat Celu, rectu, et ,oderatu,9 alias aute, Celus e/us
in rancore, odii( vel in livore, invidiae de 2acili
convertetur9 dicetur.ue ei a Christo4 h7pocrita( e/ice prius
trabe, de oculo tuo( et tunc videbis e/icere 2estuca, de
oculo 2ratris tui) <uia vero non est /ustus in terra .ui non
ali.uando peccet( nihil.ue i,becillius .ua,( tantu,
Celatore, esse( et vitioru, ob/ur3atore,( et post tantu,
Celu, in pluribus de2ectibus invenire seipsu,) Idcirco post
hanc nascitur *ina( idest virtuosa verecundia( per .ua,
.uis caussa, et /udiciu, G.uod sonat no,en *inaeH contra
seipsu, iterato assur3it4 ar3uit eni, ho,o seipsu,(
causans .uod post tot ac tanta e+ercitia( et specialiter post
tantu, Celu, in alios( ipse de1ciens( etia, nihil ,inus
reperiatur) 6t nota .uo,odo partus 8iae( ab hu,ilitate suae
despectionis( divini.ue ti,oris incipit( et in hu,ilitate,
verecundiae et con2usivae ob/ur3ationis suiipsius 1nitur)
0ota etia, .uod haec verecundia potius dicitur 1lia .ua,
1lius9 pri,o .uia non ita ar3uit ri3ide( eo .uod non invenit
,ateria, vitioru, sic ob/ur3abile,4 sed procedit tantu,
.uoda, ,uliebri rubore et pudore9 et .uod ,a/oris
ob/ur3ationis est( ,a3is spectat ad Fabulon( idest ad Celu,
superiore,) Secundo( .uia ti,or in 2uturu, e+ de1ciente
sensu proveniens( est .uasi 2e,ineae debilitatis si3nu,4 et
provenit e+ de2ectu virilis roboris et vi3oris) Tertio( .uia
vereri et pavescere hu,anu, /udiciu, vel conspectu,(
sicut 2acit erubescens co,,ittere ali.ue, de2ectu,( non
est o,nino virilis virtutis( sed potius veribilis) <uia vero
ante ,ente, sic per2ecta,( sic.ue Celante,( sic.ue
hu,ile, et erubescente,( condecet ad supernae
sapientiae lu,ina a,plius elevari4 ideo te,pus est o,nino
.uod Rachel( idest ratio 2oecundetur) 6t .uonia, prius est
illu,inari ad seipsu, discrete re3endu, et discutiendu,(
ac deinde etia, ad in2eriores alios( ante.ua, per e+taticos
3ustus et supere+cessus in divina et aeterna perspicaciter
conte,planda possit o,nino suspendi et rapi4 ideo prius
innascitur Racheli discretio prudentiae( scilicet Joseph rector
2ratru, et rector -e37pti( cu/us decor in tantu, est
concupitus( .uod 1liae discurrerunt per ,uru, ad illu,
videndu,4 .ui .uide, recte vocatur au3,entu,( .uia
e+i3it aliu, 1liu, sibi apponi( scilicet conte,plationis
e+cessu,9 tu, .uia per discretu, re3nu, supra ,odu,
au3,entantur virtutes et earu, opera( et 2a,ilia do,us
*ei) Merito aute, nascitur hic postre,o9 tu, .uia
,ultitudo te,poris et diuturnae e+perientiae est necessaria
ad per2ecta, discretione, habenda,4 tu, .uia per2ectio
e/us e+ prioru, virtutu, lon3a et ardua e+ercitatione
dependet9 tu, .uia ,ultos casus tentationu,( ,ultas.ue
di;erentias virtualiu, e+ercitioru,( et ,ultos ,odos
,edicinaliu, re,edioru,( oportet ,ente, ta, in se .ua,
in aliis( non solu, speculative( sed etia, practice
co,probasse( ante.ua, in his posset ho,o esse per2ecte
discretus et circu,spectus) 6t hinc est .uod hic nascitur in
senectute Jacob( sicut in2ra dicetur4 et certe vi+ est ali.uis
plene discretus us.ue.uo sit sene+9 nisi hoc sit a *eo supra
le3e, co,,une,( et .uasi ,iraculose) Potest etia, proles
praedicta( .uoad ali.ua ,oraliCari9 ut scilicet( pri,us 1lius
sit visitatio pauperu, et despectoru,( secundus vero
e+auditio petitionu, ipsoru,( vel condonatio in/uriaru,(
salte, .uando petunt illa sibi indul3eri4 tertius aute, est
obse.uiositas( .ua .uis propria, persona, copulat et
,ancipat corporalibus obse.uiis alioru,) Per haec aute,
tria( sicut se ho,o e+hibet aliis( sic *eus visitat et e+audit
eu,( et se copulat illi) Post haec aute, se.uitur aliud 3enus
activae vitae( scilicet praedicatio *ei et 1dei e/us9 et
.uartus 1lius con2essio no,inatur) <uia vero rationabilis
,anuductio ,ultu, ad/uvat prae2atae praedicationis
e;ectu,( e+ hoc ratio incitatur( ut e+ .uo adhuc per
intellectuales rationes non potest( nisi salte, per sensibiles
si,ilitudines ducatur ad intelli3endu, ,a3ni1centia, *ei
et operu, e/us) 6t .uia universae viae do,ini sunt
,isericordia et veritas( idest /ustitia( et per opera suae
/ustitiae *eus ti,endus( per opera vero suae ,isericordiae
,onstratur a,andus( idcirco *an et 0ephtali,
subse.uuntur) Sed .uia non su>cit verbo docere( nisi
e+e,pla operu, subse.uantur Gnon eni, a se.uente
i,petus suae irae et concupiscentiae 2ructuose doceturH9 id
circo oportet .uod subse.uatur 3eneratio -ser( idest
e+e,plu, per2ectae abstinentiae( non solu, a cibis( sed
etia, ab o,nibus concupiscibilibus et cupiditatibus ,undi)
6t tande, -ser( idest per2ecta patientia in adversis) 6t .uia
tales doctores sunt 2a,osi in populis( idcirco oportet hu/us
2a,ae odore, per ratione, *eo o;erre9 .uo 2acto se.uitur
/ocunditas unitatis 2raternae( .ua .uis in aedi1catione
ani,aru, et in dilatatione divini cultus in eis intentissi,e
/ocundatur( ita .uod dicat) 6cce .ua, bonu, et .ua,
/ucundu, habitare 2ratres in unu,4 et hic est Issachar
e+hilarans tota, 6cclesia, *ei( et se pro illa supponens
ho,inibus et tribuens ut postea se.uatur Fabulon( idest
.uod ho,o pro do,o do,ini de2ensanda( se hostibus in
,uru, opponat) 0e aute, hoc 1at indecenter vel i,pie(
aut i,,oderate( oportet subse.ui .ua,da, reverentia,
pro posse ad o,nes9 salte, in his( in .uibus sunt ,erito
reverendi) 6t hoc est *ina9 .ua, .ui corru,pit( est ,erito
culpandus et ob/ur3andus) Post haec aute, et non antea
est .uis idoneus ad re3i,en ani,aru,9 ut scilicet(
e+crescat sive ascendat us.ue ad sede, ecclesiasticae
praelationis9 et hic est Joseph postre,o e+ortus) -lle3orice
aute, potest haec proles e+ suae 3enerationis ordine /u+ta
duplice, ,odu, prae2atu, aptari ad hoc .uod per
doctrina, ad praelatu, consi,ilis proles 2or,etur in
ceteris ani,abus( seu in 6cclesia *ei9 .ua,vis prout hoc
re2ertur ad in2or,atione, a3endoru,( potius sit ,oralitas9
et prout re2ertur ad ,onstrandu, ali.uid in 6cclesia 2actu,
vel 1endu,( sit propterea alle3oria) Vel potest hic te+i ordo
6cclesiae a Jacob us.ue ad Christu,) Pri,o eni, in
-e37pto natus est Ruben( idest 1lius visionis9 .uia *ei
populus ibi vidit prospera, sui ,ultiplicatione, sub Joseph(
et sui a?ictione, sub Pharaone) Secundo sub Mo7se et
-aron est a *eo /a, populus e+auditus( ac de -e37pto
eductus9 et tunc natus est Si,eon( idest e+auditio) Tertio
est leviticus ac sacerdotalis ordo elatus) <uarto te,poralis
principatus( at.ue tande, re3alis ducatus sub /udicibus( et
praecipue in stirpe *avid( .uae 2uit de tribu Juda( est
procreatus4 tunc.ue doctores paeda3o3ici ele,entoru,(
scilicet literae le3is( et ,ilites seu bellatores praevalidi sunt
.uasi de ancillis e+orti9 3loria ta,en re3ni et belloru, e/us
a *avid cu, cantoribus e/us( non ho,ini est ascripta( sed
*eo) Propter .uod ordo propheticus ei datus est( .ui
,ercede, aeterna, sub Messia venturo pro,itteret eis) 6t
post trans,i3ratione, 5ab7lonis in restauratione te,pli
sub -33aeo 2estivo et laeto .uoda, ,odo id parti,
prae3ustaret) Post hoc vero ,issus est Matathias cu, Juda
Machabeo( et ceteris 1liis suis9 .ui Celo le3is accensi pro
patria pu3naverunt( et do,u, do,ini de2ensarunt) Postea
vero praestita pace( .uaeda, proles carnalis et ,uliebris(
est sub Pharisaeis e+orta( h7pocritali Pharisaeoru,
superstitione) 6t haec est *ina) Post haec aute, natus est
Christus9 .uia a Pharaone( idest a re3ibus Ro,anoru,
dictus est tande, ,undi salvator) *e ortu vero 5en/a,in
in2ra subdetur( .uia ta, ,oraliter .ua, alle3orice( ea .uae
ante ortu, e/us habentur praeire oportet) 0ato aute,
Joseph) Hic a3itur de servitio Jacob pro ,ercede9 at.ue
deinde de recessu e/us a 8aban propter contentione,
caussata,) Circa .ua, parte, potest 1eri .uaestio triple+)
Pri,a est an Jacob licite et /uste 2ecerit e+co3itando arte,
de vir3is ante oves in hora conceptus antea positis4 et hoc
solu, .uando erat te,pus conceptus oviu,) *icendu,
.uod Jacob /uste hoc 2ecit( .uod patet e+ tribus .uae in hoc
opere concurrunt) Pri,u, est servitus e/us praeterita( .ua
per .uatuordeci, annos 1delissi,e( et ipsi 8aban utilissi,e
servierat abs.ue te,porali ,ercede( resarciens etia, ei
o,ne da,nu,( .ua,vis non e+ culpa aut e+ ne3li3entia
sua accidisset( ut ipse in2erius dicit4 et ideo ali.uid de rebus
8aban sibi ,erito debebatur) Secundu, est( .uia in pacto(
.uod ipse cu, 8aban pepi3it( pars conti3it ei pe/or) Unde si
8aban /uste circa Jacob se haberet( nullatenus sustinuisset
.uod Jacob deteriore, parte, .ua, ipse( haberet4 utpote
.uod e+ 3re3ibus unius coloris( sola proles varia esset
Jacob9 et .uae esset unius coloris( esset 8aban) <uia i3itur
8aban in/uste et i,pie circa Jacob se habebat( ideo di3nu,
2uit er3a eu, in hoc astute et cautelose procedi( se.uendo
cursu, naturae conceptus( et a 2or,a pacti deviando)
Tertiu, est i,periu, seu consiliu, a *eo super hoc sibi
datu,) <uod eni, *eus arte, praedicta, de vir3is sibi
revelaverit( patet e+ hoc .uod ipse re2ert 8iae et Racheli se
vidisse in so,nis ,ares concu,bentes esse varios( et
-n3elu, do,ini sibi dicente,( .uod adverteret et videret
.uo,odo erant varii et diversoru, coloru,) <uod aute,
hoc sibi in visione ,andaret( et diceret propter arte,
praedicta,( patet e+ hoc .uod -n3elus subdit4 vidi eni,
o,nia .uae 2ecit tibi 8aban) 63o su, *eus etc)4 .uasi dicat4
propter in/ustitias tibi a 8aban 2actas( volo .uod hoc 1at9 et
e+ eo .uod ei dicitur etia,( e3o su, *eus( .ui tibi in 5ethel
pro,isi( .uod e3o te ubi.ue custodire,) 6t varietas in vir3is
.ua, arietes 2e,inis videbantur habere4 ratio 2uit( .uod
esset in 2e,ellis caussa concipiendi 2oetus varios) <uod
vero in 1ne visionis subditur4 sur3e et e3redere de terra hac
etc) intelli3endu, est .uod praedicta visio 2uit bis 2acta ad
eu,9 scilicet in principio ad discendu, hanc arte,4 et
iteru, in 1ne ut recederet a 8aban) Unde hoc verbu,(
scilicet sur3e( aut non 2uit sibi in principio dictu,( aut non
2uit tunc sibi dictu,( ad stati, recedendu,( us.ue.uo e+
arte praedicta copiosa, haberet ,ercede,) Vel 2orte Jacob
.uando retulit hoc suis u+oribus( pri,a, parte, accepit e+
visione pri,a4 et ulti,a, sibi tunc ulti,o 2acta,) -d hoc
etia, 2acit .uod Jacob ta, in pacto .ua, post totu,
e;ectu, *eo adscribit4 na, in pacto( dicit4 respondebit.ue
,ihi cras /ustitia ,ea( et post( u+oribus dicit4 tulit.ue *eus
substantia, patris vestri et dedit ,ihi) 6t paulo ante4 *eus
aute, patris ,ei 2uit ,ecu,( et non di,isit ut pater vester
noceret ,ihi) Ipse etia, 8aban ante pactu, con1tetur( se
per e;ectu, propriae prosperationis co3noscere .uod *eus
in tantu, erat cu, Jacob( .uod propter eu, *eus in
te,poralibus benedi+it ei4 unde ait) 6+peri,ento didici( .uia
benedi+erit ,ihi *eus propter te) 6t Jacob post,odu,
con1tetur subdens4 benedi+it.ue tibi *eus ad introitu,
,eu,) -n aute, solu, duobus pri,is concurrentibus(
abs.ue scilicet nutu vel consilio divino( posset talis artis
co,,entu, /uste 1eri( dubiu, est) <uida, eni, dicunt
.uod non9 .uia pacta sunt intelli3enda secundu,
co,,une, ,odu,( et abs.ue appositione alicu/us doli) -lii
dicunt( .uod licet non esset hoc licitu, 2acere si,pliciter et
absolute( esset ta,en ad e+tor.uendu, id .uod alias sibi
/uste debetur4 adhibito ta,en ,odera,ine( .uod per hoc
non ac.uiratur a,plius .ua, sibi debetur) <uid.uid aute,
sit( de hoc certu, est .uod e+ *ei praecepto vel consilio
potuit hoc 1eri /uste( etia, si non concurreret pri,u,9 .uia
*eus potest cuicu,.ue vult dare res .uoru,cu,.ue9 ipse
eni, est su,,us do,inus o,niu, reru,) Secunda
.uaestio est( an e+ arte prae2ata se.ueretur varietas
coloru, in 2oetibus naturaliter( vel solu, ,iraculose) -d
.uod dicit Hieron7,us( .uod naturaliter) *icit eni, .uod
Jacob nova, stropha,( idest( arte, conversiva,
co,,entatus est( et contra natura, albi ni3ri.ue pecoris
naturali arte pu3navit4 ne.ue ,iru, .uod hanc 2e,inaru,
in conceptu tradunt esse natura,( .uod .uales in e+tre,o
voluptatis aestu cu, concipiunt perspe+erint vel ,ente
conceperint4 tale, procreent sobole,) 6t hoc ipsu, etia,
in e.uaru, 3re3ibus apud Hispanos dicitur 1eri) 6t
<uintilianus etia, pro de2ensione cu/usda, ,atronae
accusatae( .uod -ethiope, pepererat( ar3u,entatus est(
hunc conceptu, esse naturale,) 6t ide, dicit -u3ustinus
libro tertio de civitate *ei( capite septi,o9 ubi ostendit(
.uod ani,a ,atris e+ i,a3ine coloru, visoru,
vehe,enter a;ecta( naturali ordine con2or,iter a>ciebat
,ateria, sui 2oetus) 0os ,ultiplici e+peri,ento proba,us(
.uod tanta est colli3antia ani,ae ad corpus( .uod unius
a;ectio vel passio de 2acili redundat in alteru,) Unde ad
passione, ti,oris vel pudoris resultat in corpore pavor vel
rubor9 et sic de aliis) Sed si cui.ua, videretur( .uod
.ua,vis e+ inspecta 2or,a i,a3inu, ali.uando
contrahatur consi,ilis 2or,a conceptuu,( non ta,en hoc
secundu, natura, sola, 1t 2re.uenter et re3ulariter( sicut
2uit in casu isto9 tunc potest dici( .uod supra le3e, aderat
etia, hic re3ulatri+ potentia *ei) Tertia .uaestio est( an
2uerit decens vel credibile( .uod *eus ta, turpe, visione,
ostenderet( aut .uod de causa vili et turpi opere se
intro,itteret= *icendu,( .uod nisi hoc 2uisset decens( non
2ecisset hoc *eus( ne.ue Jacob assensisset( nec in
Scripturis sacris hoc ita sole,niter scriptu, esset)
Ostenditur aute, hoc 2uisse decens pri,o respectu divinae
sapientiae( .uae sic o,nia( .uantu,cu,.ue turpia et
di;or,ia( praeclarissi,e videt4 ita .uod e+ hoc in nullo
de2oedatur aut dehonestetur) Ide, est de -n3elis et beatis4
et ideo nihil indecens est in e/us sapientia( o,ne,
veritate, specialiter conte,plari9 2uit.ue utile nos etia,
per e+e,pla sensibilia edoceri( .uod *ei e+e,plaris
sapientia sine 2oeditate o,nia etia, turpia repraesentat)
Secundo patet hoc ipsu, e+ respectu suae potentiae et
providentiae9 .uia constat( .uod ipsa specialiter o,nibus
adest4 nihil eni, potest 1eri sine ipsa9 et absit( .uod in
ali.uo horu, 2oedetur9 .uin potius in hoc apparet sincerior(
.uod inconta,inabiliter o,nia 2acit( et o,nibus adest)
0u,.uid etia, non /ustu, est et piu,( .uod non solu, in
spiritualibus( sed etia, in corporalibus re,uneret sanctos(
et puniat i,pios= Rursus tanta est vis veri a,oris( .uod
us.ue ad in1,a condescendit a,ico( et ab a,ico tanto plus
se dili3i aesti,at et re3ratiatur( .uanto etia, in ,inoribus
sentit sibi ine;abiliter condescendi( et us.ue ad e+tre,as
ini,icitias de se cura, haberi) Tertio patet e+ bonitate
o,niu, naturaliu, reru, et operu, in .uibus uti.ue nihil
est peccati9 i,o sunt o,nia plena ordine et ratione
ad,irabilis sapientiae *ei) 0e.ue ine+pediens 2uit nobis e+
sensibilibus ,inistrari et prophetari 2utura( etia, arcana
sapientiae) Inter sensibilia aute, nullu, altius et
pro2undius est( .ua, hu/us,odi 2or,ativa vis ani,aliu,)
Respondit.ue ,ihi /ustitia ,ea4 .uasi dicat4 pro te erit
natura pecoru, .uae unicoloria e+ unicoloribus oriuntur ut
2re.uentius9 pro ,e vero erit /ustitia ,ea( scilicet ut *eus
reddat ,ihi secundu, /ustitia, ,ei servitii et laboris) Cras(
idest in 2uturu,) <uando beneplaciti te,pus advenerit
cora, te( idest .uando te,pus e+ tuo beneplacito ta+atu,
et institutu, advenerit) 6t o,nia( idest de o,nibus .uae
non 2uerunt varia( supple si 2uerint a ,e retenta( 2urti ,e
ar3ues( idest secure ,e ar3uere possis) 0ota( ubi paulo
post nos habe,us( cunctu, aute, 3re3e, ei tradidit in
,anus 1lioru,( ,elior( ut videtur( litera esset( si esset ibi
sic( vel sic intelli3i debet) 6t separavit in die illa capras et
oves( et hircos et arietes varios at.ue ,aculosos a cuncto
3re3e unicolore) 6t tradidit( scilicet varios( in ,anus 1lioru,
suoru, o,niu,) Jacob aute,( sicut ,o+ subditur( pascebat
reli.uos 3re3es( scilicet unicolores( alios per 1lios suos
pascebat 8aban( hoc est( per 1liaru, suaru, 1lios( scilicet
Rachel et 8iae) 6t posuit inter se et 3eneru, spatiu,
itineris dieru, triu,9 ne scilicet e+ vicinitate pecoru,
istoru, et illoru, posset 2urtive ali.uis dolus nasci) Vir3as
populeas virides) Ideo virides su,psit( .uia in hu/us,odi
,a/or apparet diversitas inter parte, decorticata, et non
decorticata,( ipsa.ue viriditas sensibilius oculis intuentiu,
se o;ert4 et etia, .uia 2acilioris sunt decorticationis)
Secundu, aute, Hieron7,u, vir3aru, varietas 2aciebat
u,bras seu i,a3ines arietu, et hircoru, in a.ua illa
resplendentiu,( varias apparere 2e,ellis si,ul in a.ua
intuentibus vir3as( 2aciebat.ue Jacob oves in ipsa potandi
aviditate ascendi4 et e+ duplici desiderio( scilicet potus et
coitus( a;ectuosius et 2ortius inhaererent i,a3ines arietu,
in a.uaru, speculo visae) 0ota( .uod ubi nos habe,us( e+
platanis( Hieron7,us habet e+ ,alo3ranatis9 et dicit( .uod
Septua3inta habent vir3as st7racinas( et nucinas et
plataninas) 6t 1ebant serotina 8aban et cetera) Ideo hoc
dicit( .uia pri,i te,poris 2oetus est ,elior9 ideo ante illas
oves seu capras( .uae pri,o te,pore .uaerebant ,atre,(
ponebat Jacob vir3as( ut 2oetus ,elior suus esset) -nte illas
aute, .uae sero( idest tardiori seu posteriori te,pore
.uaerebant ,atre,( vir3as non ponebat( ut sic deterior
2oetus esset 8aban) *uplici aute, e+ causa Gut dicit
Hieron7,usH 2uit( .uod 8aban haberet ibi ali.ua, parte,(
non ta,en ita bona,) Pri,a scilicet ne posset ali.ua doli
suspicio 8aban insur3ere vel apparere) Secundo ne 8aban
plus debito spoliaretur)
Caput :
"#$:$D' Petrus Johannis Olivi( In Gen)( cap) :
Post.ua, aute, audivit verba 1lioru, 8aban) Hic est pri,o
ad,onendu,( .uantu, ad dicta( .uod .uida, dicunt( .uod
pri,a i,,issio arietu, in oves 2uit in principio veris( et
pri,a erat ,elior( .uia ,eliores oves citius appetunt
coitu,4 ita .uod illas pri,o 2aciebat ascendi( istas vero
postre,o) -liis vero ,a3is placet( .uod serotinus conceptus
erat in autu,no( pri,us erat in vere4 .uia( ut dicit
-u3ustinus in 8ib) .uaest) super Genesi, et Hieron7,us(
natura Italicaru, oviu, et Mesopota,iae traditur eade,
esse( scilicet .uod pariunt bis in anno) Unde Vir3ilius ait4 bis
3ravidae pecudes) 6t hoc ,odo illud .uod in2ra le3itur(
scilicet ,utavit ,ercede, ,ea, dece, vicibus( intelli3it
Hieron7,us( dicens( id in se+ annis( .uibus Jacob pro
,ercede servivit( 1eri potuisse) <uia sicut etia, -u3ustinus
in 8ib) .uaest) super Genesi, dicit( in pri,o anno( in .uo
inter se pacti sunt( solu, se,el pepererunt4 .uia tunc non
ita potuit eas 2acere bis ascendi) Se+to aute, anno( cu,
se,el peperissent( prius recessit Jacob a 8aban( .ua,
iteru, parerent4 .uatuor aute, annis inter,ediis bis
pepererunt) Posset ta,en dici( .uod licet in pri,o anno bis
pepererint( non ta,en pro illo anno ,utavit sibi ,ercede,(
.uia nondu, viderat se 2raudatu,4 et ideo .uod .uin.ue
annos se.uentes etia, decies ,utavit( bis scilicet respectu
cu/uslibet anni) 6t vendidit co,edit.ue pretiu, nostru,(
idest nos tibi vendidit pro servitio tuo4 et pretiu, seu
utilitate, illius servitii sibi in nobis accepit) 6t Rachel 2urata
est idola patris sui) Satis est ,irabile( .uod hoc 2ecit( cu,
non sit credendu,( .uin a Jacob 2uerit edocta( .uod super
o,nia idolatria, 2u3eret et caveret) 0ec sit verisi,ile( .uod
ta,.ua, cupida ar3enti vel auri Gde .uo 2orte erant idola
illaH 2uerit) <uida, i3itur dicunt( .uod hoc 2ecit( ut si pater(
inse.ueretur illos haberent ad ea recursu, et re2u3iu,( ut
ad te,pla sacra) Vel posset dici( .uod scilicet Celo /ustitiae
contra e/us avaritia, seu rapina, hoc 2ecerit) *icit aute,
Hieron7,us( .uod ubi nos idola le3i,us( in Hebraeo
habetur Seraphi,( .uae a.uila 13uras vel i,a3ines
interpretatur) 6t a,ne trans,isso( idest 6uphrate Auvio
transvadato contra ,onte, Galaad) -nticipative sic
vocatur( .uia post,odu, hoc no,en accepit( sicut in2ra
le3itur) 6t co,prehendit( idest atti3it in ,onte,) Vidit.ue(
scilicet 8aban) In so,nis dicente, sibi do,inu,( cave et
cetera) 0ota( .uo,odo *eus .uasi o,nia 2acta Jacob
a3ebat) Unde sapientiae deci,o dicitur( .uod *eus redu+it
eu, per vias rectas et in 2raude circu,venientiu, illi ad2uit
et honestavit( et ,ultu, ditavit et ,a3ni1cavit illu, in
laboribus suis) 6t nunc .uide, valet ,anus ,ea addere tibi
,alu,) Sed *eus patris tui heri di+it ,ihi( cave et cetera)
0ota( .uo,odo arro3antia superboru, saepe se con2undit(
ubi ,a3is credit se super sanctos ,a3ni1care) 0a, 8aban
volens ostendere( .uod bene poterat nocere Jacob( in
si3nu,( .uod non desistebat de2ectu potentiae( revelavit
inhibitione, *ei super hoc 2acta,4 non advertens( .uod in
hoc ipso ostendebat *eu, .uo ad hoc esse cu, Jacob( et
Jacob esse /ustu, ipsu,.ue in/ustu,) <uod bene
advertens Jacob subdit in2erius( labore, ,anuu, ,earu,
respe+it et ar3uit te heri cla, ,e( idest ,e nesciente)
-bi3eres( idest 2urtive abduceres) <uasi captivas 3ladio(
idest ac si tuo 3ladio essent captivatae et captae) Cur
2uratus es deos ,eos= 0ota( .uod hic pri,o le3itur de
pluralitate deoru, et de cultu idoloru,4 nondu, eni,
supra ,entio 2acta erat) Ti,ui ne violenter au2erres 1lias
tuas) 6+ .uo patet( .uod non 2u3iebat propter cupiditate,
te,poraliu, .uae sibi asportabat) Super stra,enta ca,eli(
idest sub sella e/us) <uia consuetudo 2e,inaru, nunc
accidit ,ihi4 .uasi dicat( nunc patior ,enstrua( et ideo non
possu,( sicut debere,( assur3ere tibi( sic delusa( idest
delusione 2rustrata est( sollicitudo( idest sollicita intentio(
.uaerentis) Tu,ens.ue Jacob cu, /ur3io ait( idest ,ultu,
indi3natus( ta, vultus .ua, verboru, asperitate ait) <uod
.uide, pro loco et te,pore sancte 1t a sanctis9 et certe
non solu, e+ subse.uentibus verbis Jacob patet ipsu,
/uste 2uisse indi3natu,4 sed etia, e+ 2acto 8aban)
0ullatenus eni, debuit credere( .uod Jacob 2uisset sibi
ali.uid 2uratus et praecipue idola9 et salte, e+ .uo audivit
hoc 2ortiter ne3ante,( et o,nia sua e/us scrutinio
e+ponente,( debuit credere et desistere) Pone hic cora,
2ratribus tuis) @orte 2ratres suos vocat illos de .uibus dicitur(
.uod 8aban assu,ptis 2ratribus suis perse.uutus est eu,4
unde hoc de 1liis 8aban ipsius dicit) 0a, 1lii ipsius Jacob
parvi erant( et pri,o3enitus e/us( scilicet Ruben( nondu,
habebat tredeci, annos9 et ideo ad hoc di/udicandu,
nondu, erant idonei) Idcirco vi3inti annis 2ui tecu,= Hoc
indi3nanter et interro3ative debet le3i( .uasi dicat(
obse.uiu,( .uo vi3inti annis servivi tibi( non ,eruerat( ut
ita scrutareris o,nia ,ea) 63o o,ne da,nu, reddeba,)
Videtur( .uod Jacob ali.ua de do,o patris sui secu,
haberet( e+ .uibus posset da,na illa reddere) *iu noctu.ue
aestu urebar et 3elu) -estu scilicet de die( 3elu de nocte et
ali.uando de die) 0ec ,iru,( si ide, e;ectus potuit esse a
diversis causis9 et ,a+i,e( .uia ventus est e;ectus
i,,ediatus9 .ua,vis ustio i,,ediatius sit ab aestu( .ua,
a 3elicidio seu a 2ri3ore) Pri,i eni, e;ectus caloris et
2ri3oris sunt cale2acere et in2ri3idare4 per in2ri3idatione,
aute, 1t ali.uando ni,ia contractio carniu, et pororu,
e/us4 ad .ua, se.uitur interi, caloris accensio et
super1cialis cutis ni,ia desiccatio) Sic.ue per vi3inti annos
in do,o tua servivi tibi) 0ota e+ his .ua, 1deliter .ua,.ue
si,pliciter servierit ei9 et e contra .ua, in/uste et i,pie ille
se,per se habuerit ad eu,) I,,utasti .uo.ue ,ercede,
,ea, dece, vicibus( idest pluries9 su,itur eni, nu,erus
deter,inatus pro indeter,inato) Vel ad litera, dece,
vicibus /u+ta ,odu, superius tactu,( i,,utavit cu, hoc
,odo9 .uia .uando 8aban videbat plures diversi coloris
nasci( dicebat( unicolores sint deinceps ,erces tua) <uando
vero videbat unicolores plus ,ultiplicari( dicebat4 a,odo
diversi coloris sint tui) Pro dece, vero vicibus Septua3inta
habent( dece, a3nis) Sed Hieron7,us dicit( .uod no,en
Hebraicu, G,oni,H nu,eru, ,a3is .ua, a3nu, sonat) 6t
ti,or Isaac( idest *eus( .ue, ti,et Isaac9 vel sanctus
ti,or( .uo ipse eu, colit et ti,et) 0o,ine eni, ti,oris
intelli3itur ali.uando totus cultus *ei) Uter.ue /u+ta
proprietate, lin3uae suae) 8aban eni,( secundu,
Hieron7,u,( anti.ua, parentu, lin3ua, co,,utaverat in
lin3ua, provinciae in .ua habitabat) Jacob i3itur acervu,
testi,onii lin3ua Hebraea vocavit Galaad) Galaad eni, est
acervus testi,onii4 8aban vero id ipsu,( idest acervu,
testi,onii( lin3ua S7ra vocavit( ut ibide, ostendit) 0ota pro
,7steriis( .uod sicut in pri,a procreatione virtuosae prolis
re.uiritur virtuosu, e+ercitiu,4 sic in procreatione
habendae ,ercedis re.uiritur providae discretionis sa3a+
in3eniu,( per .ua, scit ho,o se diversi,ode o,nibus(
prout e+pedit( conte,perare et acco,,odare) 6t pri,o
oportet .uod sciat intelli3entia, proportionaliter variare( et
Scripturae sacrae intelli3entia, sub rationabili varietate
inspicere) Oportet etia,( .uod in canalibus( idest Scripturae
sacrae libris seu tractatibus( in .uibus a.uae divinae
sapientiae continentur( ponat vir3as( idest rectas et solidas
intelli3entias( seu e+positiones4 in .uibus sic servetur
sensus literalis .uasi corte+( .uod nihilo,inus pro eo( .uod
spiritales sensus e+i3unt( au2eratur vela,en corticis
literalis4 ut sic e+e,pla et docu,enta arietu,( idest
sanctoru, patru, in his a.uis descripta ,entibus seu
a;ectibus spiritualiter 2oecundandis appareant varia( in
hora 2ervidi conceptus et potus9 et e+ hoc proles eoru, erit
con2or,iter variata) 6t .uia naturaliter o,nia *ei opera
sunt .uida, canales super .uos est e;usa a.ua sapientiae
*ei( /u+ta illud 6cclesiastici pri,o( e;udit illa, super o,nia
opera sua4 idcirco sic e+ o,nibus est *eus per
si,ilitudine, spectandus .uasi specieru, cortice
re,anente( .uod nihilo,inus per privatione, o,niu, est
super o,nia se3re3andus( ut ab o,nibus secernatur9 alias
eni, non concipietur recta intelli3entia e/us) M7stica vero
ratio trinae speciei vir3aru, potest tripliciter accipi(
secundu, tres 3enerales rationes variationis praedictae)
Pri,a eni, su,itur e+ respectu operu, a3endoru,( .uae
pro loco et te,pore varias circu,stantias e+i3unt4 ita .uod
id .uod a3endu, est ali.uando( in alio te,pore est
o,ittendu,( vel au3endu,( vel ,inuendu,9 se,per
ta,en debet esse recta intentio .uasi vir3a recta) Tunc
i3itur trina est vir3a secundu, tria principalia ob/ecta( e+
.uibus su,untur 3enera ,oraliu, operu,) 0a, per
aspectu, ad *eu, debet esse vir3a Aori3era et 2ructi2era(
.ualis est a,73dalina( .uae ad ,onstrandu, sacerdotiu,
di3nu, Aoruit et 2ronduit) Opus eni, habens *eu, pro
ob/ecto i,,ediato( habet ,iros splendores divinoru,
lu,inu,( .uasi Aores4 et ,iros sapores dulcoru, et
3ustuu, .uasi 2ructuu,) Per respectu, vero ad seipsu,(
debet esse actio pun3itiva et concupiscentialis caloris
divisiva4 ut sit vir3a 3enerans vinu, acerbu, ,aloru,
3ranatoru,) Per respectu, vero ad pro+i,u,( instar
vir3aru, populearu,( debet esse actio ,ulti2or,is /u+ta
,ulti2or,itate, personaru, et populoru,) Secunda
su,itur e+ respectu statuu, populi *ei( .ui in tres
distin3uuntur9 scilicet in con/u3atos( clericos et reli3iosos4
vel in1,os( ,edios et supre,os9 vel in statu, activoru,(
conte,plativoru, et praelatoru,4 vel in statu, ante
le3e,( et sub le3e( et post le3e,) Tertia est respectu 1dei
vel Scripturae( .uae /u+ta ,odos praedictos habet distin3ui)
0ota etia,( .uod su,endo 2oecundatione, hanc
alle3orice( prout scilicet ad spiritales patres 6cclesiaru, et
reli3ionu,( est in subditis hu/us,odi varietas discrete
2or,ata4 tunc per 8aban intelli3untur praelati saeculariores
et vetustiores( aut carnaliores9 et tunc serotina( idest pi3ri
et inhaerentes( se,per sunt 8aban) Pri,a vero( idest
strenui et praecipui( spectant ad Jacob) 6t saepius sicut
pri,a proles sanctoru, statuu, est spiritalis et 2ervida( sic
serotina invenitur tepida et carnalis( et .uasi 2ae+ opti,i
vini in 2undo vasis residens et persistens) 0ota etia,( .uod
.uandocu,.ue 8aban petit varia( tunc Jacob accipit
uni2or,ia pro se( et e contra) Carnales eni, e+ h7pocrisi(
aut e+ sola consuetudine( aut e+ ali.uo schis,atico aut
carnali aut superstitioso vel caere,oniali a;ectu et ritu(
suas habent varietates et uni2or,itates9 et ideo eoru,
varietati spiritalis uni2or,itas charitatis est opponenda4
eoru, vero carnali unitati est discreta varietas ob/icienda)
0ota etia, tertio( .uod in 2u3a Jacob a 8aban( desi3natur
1nalis discessus spiritualiu, a carnalibus( propter .uoru,
1lias sive plebes ad *eu, trahendas( suo.ue spiritui
copulandas( eis per lon3a te,pora servierunt4 sed .uia in
1ne contra spiritales plus solito inserviunt( idcirco oportet
eos redire ad terra, patru, suoru,9 unde et in 1ne ad
Judaeos convertendos redibit praedicatio4 et sicut apostoli
relicta s7na3o3a 2uerunt ,issi ad 3entes4 sic suo ,odo et
isti) <uod vero Rachel inscio Jacob 2uratur deos sive idola
patris sui( si su,atur in ,alo( desi3nat .uosda, ,uliebres
conte,plativos( sive potius curiosos( .ui curiosa,
carnaliu, scientia, in spiritualiu, habitu .uasi 2urtive
ac.uirunt( et ideo ,enstrua patiuntur /u+ta ,ore,
saeculariu, 2e,inaru,( sapientiu,( scilicet( ,undanoru,(
.ui sola sapiunt carnalia et terrena) Su,ptu, vero in
bonu, desi3nat perspicacia, veroru, conte,plativoru,(
per .ua, in arcano suoru, cordiu,( .uasi 2urtive
di/udicant vitia et idola praelatoru,( .uos relin.uunt) <uia
ta,en( du, carnales ob hoc inserviunt( pleru,.ue oportet
aliud e+terius si,ulare( sic ta,en( .uod praedicta idola
realiter conculcentur4 idcirco Rachel se si,ulat .uasi
,uliebria pati( tenendo ta,en idola sub se( et sub sella
ca,eli9 .uia .uieta, vita, si,pliciu, servoru, *ei( .uae
est .uasi sella ca,eloru,( prae2erunt idolis illis9 sed
si,ulando se ,uliebres et si,plices( 1n3unt se non
surripuisse idola illa( et sic 8aban deluditur) Per Jacob vero
Glicet i3norante,H desi3nantur hic .uida, patres spiritales(
.ui circa hu/us,odi Celu, non ita tunc te,poris
occupantur( pro eo .uod suis et suoru, spiritalibus ne3otiis
toti insistunt) In 2oedere vero inter Jacob et 8aban initio
13uratur pri,o .uaeda, pa+( .uae 1t ante plenu,
discessu,( per .ue, a 8aban ad/uratur( .uod altera,
1de,( ne alias 1lias( idest vita, alia,( a praehabita
introducat) Secundo 13uratur .uaeda, pa+ di,issoria( .ua
se ,utuo 1naliter i,pu3nare desistunt)
Caput :!
"#$:$&' Petrus Johannis Olivi( In Gen)( cap) :!
@uerunt ei obvia, -n3eli *ei) Hic narratur( .ua, caute et
discrete Jacob placavit ira, et i,petu, 2ratris sui9 et hoc
per .uatuor( .uae 2ecit4 pri,u, est discreta ,issio
,uneru,9 non eni, ,isit totu, si,ul( nec se,per eade,(
aut per eosde,4 i,o .uin.ue 3re3es distinctos praeter
se+ta, le3atione, servoru,( .ua, pri,o prae,iserat)
Secundu, est ordinata distinctio suae 2a,iliae in duo( seu
in duas tur,as( scilicet ancillaru, et liberaru, 2acta( ita
.uod sibi charissi,a posuit in 1ne postre,o) Tertiu, est
attenta ac 2ortis et pervi3il oratio et supplicatio e/us ad
*eu, us.ue ad plena, i,petratione, intenti) <uartu, est
hu,illi,us ,odus honorandi 6sau( ta, verbo .ua, 3estu(
ta, per se( .ua, per o,nes 2a,ulos et 2a,ilias suas4 .uia
o,nes debuerunt ipsu, vocare do,inu, suu,( sibi.ue
supplicare( et 3enu Aectere ta,.ua, do,ino) 0e hoc
aute, .uasi e+ solo in3enio( aut ta,.ua, ,etu
consternatus abs.ue spe divini consilii( vel .uasi desertus a
*eo hoc 2ecisse credatur4 ideo ante ista prae,ittitur( .uod
e+ercitus an3elici sibi venerunt obvia,( se sibi sub certa
specie visibiliter ostendentes( ac si dicerent( nos eri,us
tecu,) 6t ut e+ litera con/icitur( non solu, vidit eos .uasi
euntes( sed etia, eo ,odo( .uo in castris e+ercitus ,ilitu,
solent stare) Unde no,en loci( in .uo eos vidit( vocavit
Monai,( idest castra) <uaeritur aute, pri,o( .uo,odo
Jacob ita ti,uit 2ratris sui adventu,( .uu, nuntii sui non
le3antur di+isse ei( .uod 6sau veniret ad eu, nocendi
causa= Praeterea nu,.uid non certus erat de *ei
pro,issionibus ad se 2actis( .uas ipse etia, re2ert( dicens4
do,ine( .ui ,ihi di+isti( revertere et cetera= *icendu,(
.uod .uantu, e+ serie hu/us literae con/icitur( 6sau a
principio veniebat ad eu, ani,o nocendi) Con/icitur aute,
hoc pri,o e+ hoc( .uod cu, .uadrin3entis viris .uasi ,anu
ar,ata veniebat ad eu,) Secundo( .uia *eus consolans
super hoc Jacob( non di+it ei( ne ti,eas( .uia non venit
contra te ani,o irato9 sed potius di+it( .uod si 2ortitudine
sua *eu, vicerat( ,ulto ,a3is poterat ho,inibus
praevalere) *ato aute,( .uod 6sau non paci1ce veniret(
nihilo,inus Jacob probabiliter poterat contrariu, suspicari)
-d illud aute, de spe pro,issionis divinae dicendu,( .uod
spes illa nec se,per nec necessario e+cludit ti,ore,
sensuale, vel naturale,( aut ti,ore, e+ hu,ana ratione
conceptu,4 sed su>cit( .uod e+cludit desperatione,( et
illu, ti,endi ,odu,( .ui desperatione, inducit) -lias
Joseph et Christi ,ater ut .uid ti,uerunt in Judaea, cu,
Christo venire( .uia -rchelaus ibide, re3nabat( cu, certi
essent Christu, contra suu, beneplacitu, non posse
ali.uid pati= Praeterea licet *eus pro,isisset Jacob sua,
protectione,( ,odu, ta,en non o,nino e+plicaverat ei9 et
ideo dubitare poterat( an *eus per,itteret u+ores et liberos
e/us occidi( et sic de ,ultis da,nis) Secundo .uaeritur de
reverentia( .ua, e+hibuit 2ratri suo( adorando scilicet eu,(
et vocando eu, do,inu, suu,( et dicendo( .uod sua,
2acie, videret ut vultu, *ei) <uod verbu, ,a+i,ae
adulationis 2uisse videtur) *icendu,( .uod ta, hu,anae
.ua, divinae prudentiae est scire se hu,iliare pro loco et
te,pore( etia, reprobis et indi3nis9 et ,a+i,e( ubi per hoc
placatur ipsoru, ira( et evitatur ,ultiple+ da,nu,4 est
etia, hoc virtutis hu,ilitatis) Praeterea licet Jacob divino
instinctu 2ratri suo subripuisset benedictione, et
pri,o3enitura,( nihilo,inus .uia ,odus e+terior .ua,da,
specie, doli et in/uriae contra 6sau praetenderat4 idcirco
decens 2uit( .uod se illi hu,iliaret( et suppliciter venia,
postularet) Praeterea indecens non 2uit( .uod 2ratri suo
aetate ,a/ori( et te,poraliter praepotenti( e+hibuit
te,porale, reverentia, operis obse.uio( et co,probavit
non odisse aut conte,nere 2ratre, suu,4 sed potius ipsu,
e+ corde dili3ere et revereri9 et praecipue cu, 2also
contrariu, putaretur) Rursus decens et e+pediens 2uit in
hoc ipso subinnui( .uod vis benedictionis et pri,o3eniturae
2ratri suo subtractae potius erat intelli3enda( .uoad
pri,atu, 3ratiae spiritualis( .ua, .uoad pri,atu,
do,inationis et praesidentiae te,poralis) *i+it aute,
veraciter( vidisse vultu, e/us .uasi vultu, *ei9 .uia
sensibiliter occurrerat ei( et ad,irabiliter ti,endus et
reverendus) 0a, G.uasiH non desi3nat ibi ae.ualitate,( sed
.ua,da, si,ilitudine, et h7perbolica,( .ua co,,uniter
lo.uentes saepe utuntur) 6+ .uo etia, vidit 2ratre, suu,
ad se placatu,( vidit 2acie, e/us sibi sensibiliter valde
3ratiosa,4 ita .uod e+ utro.ue eoru, potuit veraciter illud
dici4 ,itto.ue nunc le3atione, ad do,inu, ,eu,) Videtur
.uod per le3atione, intelli3at hic non solu, servos( sed
etia, ,unera4 alias .uare /ussit( .uod servi sui e+ parte
sua prae,itterent oves et boves etc)( nisi intenderet dicere(
ecce tanta bona sunt ,ihi data a *eo( de .uibus ali.ua tibi
ta,.ua, do,ino ,eo ,itto4 ,inor su, cunctis( idest ad
nulla, ,isericordia, tua, ,ihi i,pensa, habeo
condi3na, ,a3nitudine, aut bonitate,4 i,o respectu
o,niu, su, de1ciens et ,inor( .ua, esse debere,4 in
baculo ,eo transivi Jordane, istu,) Secundu, .uosda,
istud dicit( non .uod Jordanis esset tunc sibi praesens9 sed
ipsu, de,onstrative denotat( ta,.ua, sibi propin.uu,(
et ta,.ua, notu, et 2a,osu, in terra Judaeae9 et 2orte
videbat eu,( licet a lon3e) -lii volunt( .uod ad litera, esset
tunc /u+ta Jordane,) <uod aute, in2ra dicitur transisse
vadu, Jacob( in.uiunt( .uod no,en tale e+ transitu illo pars
illa Jordanis( .ua, transvadavit( accepit) -lii vero se.uentes
pri,u, ,odu, dicunt( .uod Jacob est alveus a Jordane
distans ab ipso per duo ,illiaria( et est in 1nibus Idu,aeae4
et in.uiunt .uod interpretationi no,inis Jacob con3ruit4
Jacob eni, interpretatur pulvis et lucta) Ipse vero ,ansit
nocte illa in castris( idest in Monai,( in loco scilicet
prae,isso9 cu,.ue ,ature( idest 2estine et ante die,(
surre+isset( re,ansit solus( causa orandi( ut puto4 et ecce
vir luctabatur cu, eo) 0on puto( .uod eo ,odo luctaretur
cu, eo( .uo co,,uniter luctantes4 sed potius .uod
-n3elus sive *eus in specie ho,inis sibi apparens( precibus
et attrectivis ,anibus et a,ple+ibus tenebatur a Jacob4
du,.ue 1n3ebat se o,nino velle discedere( i,pellendo se
ad recessu,( tunc Jacob 1r,ius tenebat( et ad se trahebat(
.uasi nitens ipsu, apud se retinere( us.ue.uo preces( .uas
pro salvatione sui et suoru, ab 6sau sibi porri3ebat(
e+audiret) 6t hoc sonant verba( .uae *eus subdit( dicens4
di,itte ,e) 6t .uod Jacob dicit4 non di,itta, te( nisi
benedi+eris ,ihi) <ui cu, videret( .uod eu, superare non
posset( idest non vellet bono ,odo4 et lo.uitur sicut cu,
dici,us( *eus non potest se ne3are suis a,icis) 6t non
posse superare( su,itur pro non posse a ,anibus illius
divelli) Teti3it nervu, 2e,oris e/us et cetera) Hoc 2ecit *eus(
tu, ut e>cacia, suae virtutis( per .ua, 2acilli,e potest
o,nibus praevalere( sensibiliter e+periretur( etia, cu, *eo
praevalere videbatur4 tu, ut visionis ,e,oria sibi 2ortius
in13eretur( et suis e+ hoc plenius noti1caretur) 0a, e+ tali
e;ectu post visione, in eo relicto( clarius patuit suae
visionis e+cessus) @actu, est etia, hoc in si3nu,
sapientale et 13urale( .uod scilicet carnalis concupiscentia(
.uae vi3et in 2e,oris i,o( ad tactu, *ei ,arcescit4 et .uod
caro Judaeoru,( et carnalis sensus le3is et literae per
lucta, seu pu3na, Christi cu, eis erat e+iccanda4 et ideo
claudicat Judais,us( .uia i,a e/us pars ivit sursu, ad
Christu,( et est benedicta ab ipso4 altera vero ivit deorsu,(
et ideo est ab hu,ore 3ratiae e+iccata9 propter .uod veri
1lii Israel non co,edunt nervu, carnalis literae .uae
occidit( et .uo vivere non potest robur potentiae creatae9
i,o ad praesentia, divinae potentiae ipsa est pura passio(
et .uasi nihil) Si aute, .uaeras( .uare *eus sic luctabatur(
.uod luctante, superare nollet= -d hoc est pri,a ratio( ad
,onstrandu, scilicet e>cacia, 2ortis et 1ducialis orationis4
ta, illius( .uae tunc erat in Jacob( .ua, consi,iliu,) Unde
et ideo *eus 1n3ebat se o,nino recessuru,( ut instantia
precu, 2ortius retineretur( et .uasi violentaretur seu
co,pelleretur suu, ri3ore, Aectere) Ideo eni, a cordibus
orantiu, saepius evolat( et .uasi au2u3it( ut 2ortius
.uaeratur et trahatur( et violenti rapiant illu,) 6t ut etia,
doceat per hoc( .uod ho,o non est di3nus habere( nisi
2ortius instet( ipsu,.ue i,portune propulset) Secunda est
ad 13uranda, lucta, Christi( non cu, spiritu Jacob( sed
cu, carne brachio e/us( idest cu, parte Judaeoru,
carnaliu,( a .ua Christus propter rede,ptionis nostrae
pretiu, superandus erat ad hora,) In cu/us si3nu,
Scriptura vocavit hic lucta, potius( .ua, tractu,( etsi ad
litera, specie, habuit co,,unis ,odi luctandi4 in cu/us rei
si3nu, est 2actu,( et per conse.uens et in si3nu, luctae
prophetaru, et apostoloru,( et consi,iliu,( cu, carnali
s7na3o3a seu 6cclesia te,poru, suoru,) *i,itte ,e( /a,
eni, ascendit aurora) 0ota( .uod lo.uitur ad ,odu,
alicu/us do,ini seu viri ,aturi et honesti( .ui erubescit
videri luctari( vel ali.ua sibi non condi3na a3ere) Vel
lo.uitur ad ,odu, alicu/us( .ui habet 2estinatione, ad
locu, aliu, recedendi( alle3ans causa, 2estinationis( .uia
o,nino /a, est hora eundi) *ocens nos in hoc( .uod e+ .uo
incipit .uasi us.ue prope die, caelestis 3loriae cordi
illucescere4 e+ tunc se inacceptabile, esse dicit) Sed
nihilo,inus .uia iste ,odus lo.uendi .ua,da, hu,ana,
et sociale, 2a,iliaritate, sapit( idcirco *eus ad speciales
a,icos suos ali.uando tales ,odos lo.uendi habet( et e+
hoc 2a,iliarius et socialius( et per conse.uens 1ducialius se
in3erit cordibus eoru,) <uod no,en est tibi= Interro3at non
.uasi i3norans( sed ut e+ responsis assu,at causa,
benedicendi) 0e.ua.ua, Jacob appellabitur no,en tuu,(
sed Israel) <uasi dicat4 non solu, a,odo supplantator
ho,inu, vel tuoru, hostiu, diceris vel es4 i,o princeps
cu, *eo) Cu/us ratione, subdit4 .uia si contra *eu, 2ortis
2uisti( per violentia, scilicet detentivaru, precu, et
i,portunaru, pulsationu, cu, *eo pu3nando( e/us.ue
ri3ore, superando( sive Aectendo4 .uanto ,a3is contra
ho,ines praevalebis= Sed 2orte .uaeres4 .uid 2acit hoc ad
benedictione,( cu, bonu, /a, habitu, potius astruatur(
.ua, novu, ali.uod donu, detur= *icendu,( .uod istud
est benedictio co,,endans et con1r,ans donu, 3ratiae
pri,o datu,( et ita ani,u, Jacob a,plius laeti1cans et
con2ortans9 et ultra hoc non solu, respectu 6sau( sed etia,
respectu o,nis adversarii salte, hu,ani( praedicit 2ore
victoriosu,) 6t in hoc ipso concluditur collatio e>caciae et
pro,issio au+ilii contra hostes9 ac si diceret4 ne paveas( sed
esto securus( .ui tuis violentis precibus apud *eu,(
.ua,.ua, renitente,( obtinuisti( .uod contra hostes tuos
sis praevalidus et victoriosus) Potest etia, dici( .uod
praeter hoc post,odu, benedi+it eu,4 unde paulo post
dicitur4 et benedi+it ei in eode, loco) 0ota aute,( .uod
secundu, Hieron7,u, in hoc loco( .uod interpretatio( .ua
in libro no,inu, Israel interpretatur no,en Jacob( idest vir
videns *eu,( est violenta4 unde( secundu, eu, proprie
interpretatur( princeps cu, *eo( idest princeps 2ortis et
praepotens sicut *eus) Vel 2ortis a *eo) Interpretatur etia,
secundu, eu, directus *ei) Cur .uaeris no,en ,eu,(
.uod est ,irabile= Sensus potest esse( .uod hoc dico(
,irabile est no,en e/us4 vel .uod no,en suu, est
,irabile( .uod non est nobis co,prehensibile) Utru,.ue
ta,en realiter redit in ide,9 .uia se,per desi3natur( .uod
*eus non potest a nobis co,prehendi( nisi per
ad,iratione, et supere+cessu, superad,irabilis
transcendentiae suae) Sed nu,.uid Jacob non noverat
ipsu, esse *eu,( .uando di+it ei( non di,itta, te( donec
benedi+eris ,ihi4 aut .uando ab ipso audivit) Si contra
*eu, 2ortis 2uisti et cetera= Potest dici( .uod in parte
noverat( sed nihilo,inus plenius et altius hoc scire
cupiebat) Vel potest etia, dici( .uod sancti in hu/us,odi
visionibus plus a3untur .ua, a3ant) Unde *eus ipse,et .ui
respondet( occulte ,ovet eos ad interro3andu,) Potuit
etia, esse( .uod in principio non clare distin+erit( an
persona sibi apparens teneret proprie persona, -n3eli vel
*ei) Vocavit.ue no,en loci Phanuel( dicens( vidi do,inu,
2acie ad 2acie,) Phanuel eni, interpretatur 2acies *ei) 6t
salva 2acta est ani,a ,ea( scilicet ab o,ni hu,ano
nocu,ento et ti,ore) Vel salva 2acta est in pleniori spe
3loriae et o,nis boni) <uo,odo aute, viderit *eu,( e+ his
.uae alibi dicta sunt( et etia, in 8ib) de an3elica hierarchia
habentur( satis patet)
Caput ::
"#$:$B' Petrus Johannis Olivi( In Gen)( cap) ::
-doravit pronus in terra, septies( donec appropin.uaret
2rater e/us) 8icet non dicatur( .uod adoraverit do,inu, aut
2ratre, suu,( satis ta,en innuitur( et etia, .uod 2ratri suo
de lon3e reverentia, e+hibuerit4 ut sic ,a3is placaret
ani,u, e/us et oves ac boves 2oetas( idest 2oetu plenas(
sive prae3nantes vel 2oetas( idest de novo parientes et a
partu liberatas) Reversus ita.ue illo die 6sau) Haec est
se+ta pars historiae Jacob9 in .ua narratur( .uo,odo in
Siche, pervenit( et .uo,odo ob violenta, oppressione,
*inae populus Siche, a 1liis Jacob occisus 2uit) 6t Jacob
venit in Sochoth) *e .uo dicit Hieron7,us( Sochoth us.ue
hodie est civitas trans Jordane, in parte Scitopoleos) Unde
et /udicu, octavo dicitur( Gedeon transisse Jordane,(
.uando lo.uutus est ad viros Sochoth( et inde
condescendens venit in Phanuel) 6+ .uo videtur vera opinio
illa .uae dicit( .uod Jacob nondu, transiverat Jordane,(
sed Jacob Auviu,) Transivit.ue in Sale, urbe,
Sichi,oru,( idest spectante, ad provincia, seu re3ione,
urbis Siche,) *e hac aute, urbe dictu, est supra deci,o
.uarto( cu, de Melchisedech a3eretur) *icit aute,
Hieron7,us super hoc loco( .uod Sale, vel no,en 2uit
duaru, urbiu,( videlicet istius et Jerusale,4 aut ista Sale,
.uae nunc pro Siche, no,inatur habet accentu, paululu,
ab accentu alterius declinatu,( et tunc illa interpretatur
paci1ca( haec aute, consu,,ata at.ue per2ecta) Unde et
in stati, se.uentibus dicit( .uod secundu, litera,
Septua3inta viri Siche, dicuntur viri paci1ci( in Hebraeo
le3itur sala,i,( .uod a.uila interpretatus est
consu,,atos at.ue per2ectos) Invocavit super illud
2ortissi,u, *eu, Israel) @orte ideo vocatur hic 2ortissi,us(
.uia liberaverat Jacob de ,anu 6sau9 vel .uia Jacob ad
,a3is sin3ulare, sensu, divini operis per praedicta 2uerat
perductus) 0ota pro ,7steriis( .uod per 6sau in hoc loco
desi3natur pu3na con2ratru, et corre3ulariu,( de .ua
posterioris ad Corinthios dicit apostolus4 periculis in
2alsis 2ratribus4 .uoru, caput( ut ibi prae,ittitur(
trans13urat se in -n3elu, lucis) 6t .uia nullu, bellu,
acrius( .ua, hostes do,estici( et potissi,e .uando pro se
colore, /ustitiae et ,a/oritate, praelationis videtur
habere4 idcirco nullu, praeliu, le3itur Jacob ita 2ortiter
ti,uisse( nec in ali.uo *ei et e+ercituu, an3elicoru,
praesidiu, ita sibi astitisse( sicut in isto) <uibus ,ulta
te,poralia non solu, se,el et bis( sed se+ies et ultra sunt
relin.uenda( i,o et au2erenda( cu, te,porali pri,atu(
.ue, appetunt4 ut sub cineribus coetus hu,iliu, .uasi
panis subcinericeus conservetur9 .ua,vis ubi hoc
prae/udicat veritati( aliter sit a3endu,) <uod vero populu,
suu, in duas tur,as divisit( ponens liberas post ancillas( et
o,niu, postre,o Joseph cu, Rachele( ,oraliter desi3nat
ordinatu, statu, ,entis per2ectae4 .uia in loco ulti,o
debent esse dona superiora( et sic per ordine, us.ue ad
in2eriora et e+tre,a) 6t per hoc intelli3e alle3orice
ordinatu, statu, ecclesiasticae 2a,iliae( .ui su,,o opere
observandus est in te,pore periculosae pu3nae) <ua,vis
et per hoc 13uratur ordo statuu, 6cclesiae secundu,
diversa te,pora e/us9 .uia pri,o sub le3e naturae .ua,
scriptae praecesserunt ancillae cu, 1liis suis( deinde
secuta est vita activa( et postre,o erit conte,plativa cu,
prole sua)
Caput :D
"#$:$E' Petrus Johannis Olivi( In Gen)( cap) :D
63ressa est aute, *ina) <uo,odo Jacob venit et inhabitavit
circa Siche, hic subditur9 et de oppressione *inae et de
vastatione urbis Siche, e+ eo subsecuta) 6t nota( .uod hoc
non 2uit 2actu, stati, post adventu, Jacob9 tu, .uia *ina
non habuit tunc ultra septe, annos( .uando aute, hoc
conti3it erat nubilis aetatis4 tu, .uia Si,eon et levi .ui in
consilio contra Sichi,itas principales 2uerant( vi+ habebant
tredeci, annos9 .uando aute, conti3it( oportet eos 2uisse
,a/oris roboris et aetatis) 0ota etia, .uod ,ultitudo non
parva servoru, erat cu, Jacob( e+ .uibus ali.ui cu, levi et
Si,eone contra Sichi,itas 2uerunt) Sed duo 1lii e/us in hoc
2acto sin3ulariter no,inantur .ui 2acti e/usde, principes et
auctores 2uerant) -u3ete dote,( illa, scilicet .ua, ,aritus
debet dare u+ori) Responderunt 1lii Jacob in dolo4 non
possu,us dare sorore, nostra, ho,ini incircu,ciso)
<uida, a/unt( .uod hoc inter caetera dicunt dolose( .uia
nondu, hoc erat prohibitu,4 nisi 2orte de incircu,cisis illius
terrae Chanaan hoc ante le3e, scripta, a *eo ipsis
prohibitu, esset) Sed .uaeritur( an Si,eon et levi
peccaverint in 2acto isto= 6t videtur .uod sic9 tu, e+ loco
isto( tu, e+ hoc( .uod Jacob penulti,o capite hu/us libri
dicit4 Si,eon et levi vasa ini.uitatis bellantia( ,aledictus
2uror eoru,( .uia pertina+) Sed contra hoc est( .uia Judith
*eu, in oratione sua 2acta sic allo.uitur4 do,ine *eus
patris ,ei Si,eon( .ui dedisti illi 3ladiu, in de2ensione,
alieni3enaru,( .uia violaverunt et denudaverunt 2e,ur
vir3inis4 et dedisti eos in divisione, servis tuis( .uia
Celaverunt Celu, tuu, et cetera) -d hoc est duple+
responsio seu opinio) Pri,a est( .uod peccaverunt4 pri,o
ratione irae) Secundo( .uia in doloso pacto9 .ui dolus licet in
o,ni pacto 2oederis sit illicitus et proditorius( ultra hoc
etia, 2uit hic sacrile3us( .uia 2uit in tanto sacra,ento(
scilicet circu,cisionis) Tertio scilicet in inter2ectione non
illius solius( .ui cri,en stupri co,,iserat( sed etia, totius
plebis) 6t hoc in puncto( in .uo valde 2uerant ,iserandi4
.uia tunc ob vulnus circu,cisionis ur3ebantur acri dolore)
-d illud aute, de Judith dicitur( .uod licet in illo 2acto
habuerunt Celu, *ei contra stupru, illud4 ta,en non
habuerunt illud debitis circu,stantiis ,oderatu,) 8icet
etia, *eus /uverit eos in inter2ectione illoru,( non e+ hoc
se.uitur( .uod ipsi 2uerunt a peccato i,,unes4 .uia *eus
,ultis e+ causis iuvat te,poraliter peccatores) Secunda
opinio est( .uod in hoc non peccaverunt( nec habuerunt
dolu, ,alu,( sed potius rectu, et cautelosu,) Viri eni,
de Siche, erant 2acinoru, participes( ideo.ue erant di3ni
,ori) 0on eni, videtur( .uod 2a,ilia Jacob in tota, plebe,
illius urbis propter cri,en unius solius sic e+arsissent in
ira,( nisi sensissent( .uod erant participes et de2ensores
2acinoru, e/us) <uod vero Siche, consensit se et suos
circu,cidi( potius 2ecisse videtur ob carnale, a,ore,
puellae( .ua, propter 1de,( aut a,ore, divini cultus et
reli3ionis9 populus.ue e/us potius ad hoc suasus esse
videtur ob a,ore, do,ini sui te,poralis( et ob spe,
co,,odi te,poralis( .ua, propter aliud4 et ideo nulla,
indul3entia, aut 3ratia, pro,eruerunt) Praeterea si 1lia
Jacob et 2a,ilia e/us 2ecit hoc i,pie et dolose( tunc apud
*eu, et ho,ines ,a+i,a poena di3ni 2uerunt4 et tunc non
su;ecisset( .uod Jacob solo si,plici verbo duos
principaliores eoru, increpasset( dicens4 turbastis ,e et
cetera) 0ec videtur( .uod *eus curasset perterrere o,nes
urbes vicinas et non auderent perse.ui eos( sicut se.uenti
capitulo dicitur 2actu, esse) Praeterea hic dicitur( .uod
parvulos et u+ores du+erunt captivos et depraedati sunt
o,nia bona eoru,) 6r3o si in/uste hoc 2ecerunt( Jacob
debuit restituere o,nia illa9 .uod non le3itur 2ecisse)
Praeterea Jacob in2ra capite .uadra3esi,o octavo le3avit
Joseph urbe, Siche,( .ua, dicit se tulisse ab eis in 3ladio
1lioru, suoru,) Videtur aute,( .uod hoc non diceret( nisi
illud bellu, /ustu, 2uisset) Si dicatur .uod Jacob lo.uitur ibi
solu, de parte a3ri( .ua, e,erat( hoc ridiculosu, videtur9
tu, .uia hoc esset donu, .uasi nullius valoris( ac per
conse.uens non co,petens Joseph( et praecipue in tali
statu9 tu, .uia parte, illius a3ri non ac.uisivit in 3ladio(
sed potius in pace et paci1co pretio) Haec aute, opinio
su,pta videtur parti, e+ .uoda, libro apocripho( .ui
no,inatur testa,entu, duodeci, prophetaru,( ubi
Si,eon et levi in suo testa,ento dicunt( se hoc bono ani,o
2ecisse( ita .uod de hoc non se accusant( i,,o potius
co,,endant) 6t secundu, hoc( ad verbu, Jacob
respondetur( .uod scilicet ibi prophetice lo.uitur de 2uturo
scelere Pharisaeoru, et Scribaru, contra Christu, .uasi
de praeterito9 et .uod illud( .uod pro poena ,aledictionis
subditur( scilicet illud4 divida, eos seu disper3a, in Jacob(
potius 2acit ad benedictione, salte, respectu levi9 .uia
divisio illa in tribu levi 2acta est per totale, ,ancipatione,
ipsius ad divinu, cultu,4 et per hoc .uod deci,as et
oblationes pro sorte haereditatis accepit) Tertius ,odus est(
.ui te,perat ,odos praedictos9 .ui dicit( .uod Si,eon et
levi hoc parti, 2ecerint ,oti a *eo( parti, in i,petu Celi
sui) Unde Richardus dicit4 illud sane di+eri, .uod *inae
2ratribus ,erito displicuit( ,erito eos placare non potuit
circu,cisio4 .uae non ta, pro *eo( .ua, pro *ina 2acta
2uit) Malu, ta,en in eis 2uit severitatis ,odu, e+cedere(
et in ulciscenda in/uria ae.uitatis ,ensura, ,ini,e
servasse) Merito er3o Jacob inconsulta, eoru, audacia,
redar3uit4 severitate,.ue ta, indiscreta, /uste
reprehendit) 0e.ue ,irandu,( si ide, opus secundu,
ali.uid sui est rectu, et e+ Celo procedens( et secundu,
ali.uid sit te,erariu, et e+cessivu,4 .uando etia,
verbu, Caiphae( pro .uanto 2uit ab occulto *ei instinctu(
2uit propheticu,4 pro .uanto vero a prava intentione
Caiphae( 2uit i,piu,) <uod si dicas( ne.ue Celu, sanctu,
posse ad tale, proditione, ,overe( ut scilicet sub specie
2oederis et sub pro,issione ,utuae pacis et a,icitiae
,atri,oniu, contrahatur( et hoc per sacra,entu, divinae
reli3ionis assu,ptu,4 ut sic 2oederatoru, occisio
perpetretur4 potest dici( .uod *eus viderat cor Sichi,oru,
in hoc 2oedere non intendere *eu,( nec e,enda,
sceleru,( sed solu, pace, et voluntate, carnale,4 idcirco
non e+ hoc cessavit cor 1lioru, Jacob ,overe ad Celu,
ultionis4 et si,pliciter potuit esse( .uod 1lii Jacob satis
adverterent( .uod Sichi,itae nihil *eu, ti,erent( ne.ue in
his *eu, intenderent4 ne per conse.uens( .uod non erat
e+pediens connubia cu, eis inire et pro tanto recte
potuerunt perseverare in Celo e+ter,inii illoru,) Sed .uod
abs.ue patris consilio et deliberatione tali 2oedere hoc
per1cere intenderint4 non video( .uo,odo potuit esse
bonu,) Pro .uanto i3itur hoc 2uit a *eo et bonu,( laudatur
.uide, a Judith4 pro .uanto vero 2uit ,alu,( increpatur a
Jacob) Si .uis ta,en dicat( .uod sicut ipsa Judith /udicio
divino /uste potuit si,ulare se velle 2oecundari cu,
Holo2erne( ut haberet opportunitate, occidendi eu,( et
sicut populus Israel potuit petere ,utuu, ab -e37ptiis
.uasi ab a,icis( abs.ue hoc( .uod intenderent reddere
,utuata( sic potuit et in proposito 1eri4 non contradico(
.ua,vis non sit ita ,ihi claru, in hoc casu( sicut in illis)
-rreptis duo 1lii Jacob 3ladiis( in3ressi sunt urbe,
con1denter( sive audacter) -n soli a,bo 2uerunt( non claret
o,nino) <uida, volunt( .uod bene potuit hoc 1eri a solis
duobus( propter vehe,ente, dolore,( .ue, tunc e+
circu,cisione Sichi,itae habebant( et etia, propter spe,
2oederis initi( et ,a+i,e Celo irae vehe,entis eos
i,petuose ,ovente) -lii volunt( .uod ali.uos servos suos
secu, habuerunt) 0ota pro ,7steriis( .uod ,oraliter *ina
pro venusta verecundia accipitur( sicut tactu, est supra(
cu, de tota prole Jacob ,oraliter a3eretur) Tunc per Siche,
ipsa, rapiente,( et pro e/us a,ore se et suos
circu,cidente,( desi3natur a,or vanae 3loriae( .ui pro
evitando detri,ento potius( .ua, propter *eu, a,putavit
suoru, superAua pudendoru,( ne( scilicet( et i,pudentes(
et sine verecundia esse videantur) Unde recte e/us pater est
6,or( .ui interpretatur asinus9 ipse vero Siche, labor( vel
hu,erus( .uia de a,ore propriae e+cellentiae( .ui est
stultus( ut est asinus( nascitur a,or inanis 3loriae( .ui
hu,eru, suu, ad labore, e+terioris circu,cisionis seu
poenitentiae sub/icit( .uod est propriu, h7pocritaru,) <ui
toties *ina, .uasi nolente, oppri,it( .uoties ,ente,
corruptionis sive con2usionis erubescente,( et idcirco
2ortiter reluctante, etia, invita, us.ue ad turpe,
delectatione, seu 3lori1catione, trahit9 .uod non 1eret(
nisi ipsa e+terius eva3asset( curiose volens inspicere
,ulieres vicinas( idest in1r,a 2orinsecae 3entis) 6+ .uo
pleru,.ue contin3it( .uod suu, decore, illoru,
in1r,itatibus prae2ert( et e+ hoc appetitus vanae 3loriae
ipsa, vehe,entius pulsat4 cu/us i,petu, du, repellere
non su>cit( viribus Siche, victa succu,bit) Sed cu, hoc
ad Si,eone, et levi( idest ad doloris et spei notitia,
pervenit( 1t ali.uando dolor e+cessive se ulciscendi) 0e.ue
potest *inae copulari( nisi ,asculoru,( idest ,oru,
suoru, 2ortiu, et consuetoru, praeputia circu,cidat( et
Siche,( idest a,or 3loriae hic de1ciat) Siche, sive *ina(
idest 3loriatio sive verecundia( est 3loria i,prudens4
nihilo,inus Si,eon et levi( idest dolor et spes( sic ali.uando
se e+cedunt( .uod non solu, inane, 3loria, ab/iciunt( sed
etia, opera bona e+ inani 3loria inchoata( cu, ta,en in
talibus non debea,us assu,pta, ,oru, honestate,
destruere( sed intentione, ,utare) 6t nota( .uod tertio die
circu,cisionis hanc stra3e, 2aciunt9 tria eni, bona .uasi
tres dies sunt a circu,cisione ,oru, recte 2acta) Pri,u,
est bonitas et di>cultas operis e+trinseci) Secundu, est
puritas cordis e+ hoc e+.uisita et e+ercitata) Tertiu, est
prae,iu, et hoc apud *eu, pro,eritu,) In ,ente i3itur
considerante se propter inane, 3loria, consueta et
a,ante vitioru, opera a se a,putasse( sur3it dolor 3ravis9
.uia non relin.uitur sine 3ravi dolore( .uod possidebatur
2orti cu, a,ore) Cu, vero considerat( se e+ hoc non
pro2ecisse( sed potius capitale vitiu, incurrisse( 1t dolor
3ravior et /ustior) Sed cu, tertio considerat se e+ hoc non
pro,eruisse prae,iu, apud do,inu,( i,o et aeternu,
suppliciu, ,eruisse( 1t dolor 3ravissi,us4 et ideo tunc
insaniunt Si,eon et levi( .uia nesciunt patienter dolere(
ne.ue de ,oru, sic circu,cisoru, correctione sperare) Vel
.uia 3ladius Si,eonis( idest doloris( est reprobatio ,ali
co,,issi4 3ladius vero levi est e+actio poenitentiae ri3idae)
Solet etia, spes ni,iu, praesu,ens opera ni,is 2ortia et
dura e+i3ere) <uid est eni, aliud( eos acceptis 3ladiis *inae
a,atores inter1cere( .ua, e+probratione ,aloru, etia,
inevitabiliu,( vel e+actione abstinentiaru,( vel
,acerationu, etia, i,possibiliu,( non solu, vires
corporis( sed etia, vires ,entis sic attenuare( ut
post,odu, nihil boni possit e+ercere= Vel 3eneralius
desi3natur hic ,oraliter periculu, curiosae eva3ationis( e+
.ua ,ens alias casta( etia, invita corru,pitur ab illecebris
apprehensis) -lle3orice aute, per Siche, si3ni1catur
Christus9 per *ina, aute, decor s7na3o3ae( pro .ua
Christus hu,eros suos o,ni labori sub/icit) 6t ipse est 1lius
asini( vel .uia ipse apud *eu, pro nobis 2actus est ut
/u,entu,( vel .uia 1lius est sanctoru, patru,( .ui se velut
asinos oneribus poenitentiae sub/ecerunt) <uia vero
Christus s7na3o3ae cu, beneplacito Judaeoru, non
poterat copulari( nisi circu,cisione, et sacra,enta le3alia
a principio observasset( ideo pro ipsius a,ore se
circu,cidit) Sed .uia Scribae et Pharisaei s7na3o3a,
aesti,averunt a Christo corrupta,( ideo ipsu, et e/us
discipulos i,pie occiderunt( et s7na3o3a, sibi 2unditus
abstulerunt) @actu,.ue est hoc tertio die( idest tertio anno
suae praedicationis seu persecutionis( in .uo 2uit suae
crucis 3ravissi,us dolor) Considerando vero 2actu,
Si,eonis et levi in bono( tunc per ipsos desi3nantur sancti
doctores 6cclesiae et praelati( ut Petrus et Paulus .ui contra
pseudoapostolos et Christi 6cclesiae corruptores Celu,
,irae severitatis e+ercuerunt) Consi,iliter etia, contra
haereticos 2actu, est per subse.uentes doctores( et
6cclesiae rectores9 et hoc in tantu,( .uod apud .uosda,
de ,a/oribus( .ui hic per Jacob desi3nantur( reputati
2uerunt e+cessisse ,ensura,) <uia vero 6cclesiae doctores
non essent passi cu, pseudoapostolis co,,unione,
habere( nisi illi ea .uae 1dei aperte repu3nant( a se
circu,cidissent( .uod illi non vere sed si,ulate 2ecerunt4
idcirco 2uerunt in eis tres dies doloris) @uit eni, pri,o in eis
dolor circu,cidendo elo.uia) Secundo 2uit 3ravior dolor in
circu,cidendo sensu, sive intellectu, carneu,) Tertio 2uit
in eis 3ravissi,us dolor circu,cidere .uaestu, cupiditatu,
et 3ulositatu,) 6t ideo per istu, et in isto Paulus invenit
aditu, ad dete3endu, errores eoru,( et ad ipsos
e+ter,inandos de 6cclesia *ei)
Caput :&
"#$:$%' Petrus Johannis Olivi( In Gen)( cap) :&
Interea lo.uutus est *eus ad Jacob) Haec est septi,a pars
3estoru, Jacob4 in .ua pri,o narratur e3ressus e/us de
Siche,) Secundo adventus in 5ethel) Tertio in 5ethlee,)
<uarto trans turri, 3re3is) <uinto in Hebron ad patre,
suu,) 6t in .ualibet haru, conti3it notabile ali.uid) In
pri,a( scilicet ab/ectio et sepelitio idoloru, et terri1catio
3entiu, eis convicinaru,) In secunda altaris aedi1catio( et
*elborae ,ors et sepelitio( *ei.ue ad Jacob apparitio) In
tertia 5en/a,in parturitio a Rachel( ,ors.ue illius et
sepelitio) In .uarta 5alae a Ruben incestatio( post .uod et
subditur duodeci,o 1lioru, Jacob enu,eratio) In .uinta
vero Isaac ,ors et sepelitio) Interea locutus est *eus ad
Jacob) Hic est notandu,( .ua, solicite re3ebat *eus patres
istos) <uia eni, nunc erat Jacob necessariu, speciale
consiliu, et au+iliu, *ei propter stra3e, Sichi,oru,(
.uae o,nes civitates vicinas concitaverat contra ipsu,(
idcirco *eus nunc .uinto apparet ei( ab/icite deos alienos)
<uida, putant( .uod hoc dicitur pro idolis 8aban a Rachel
2uratis( sed .uia non est verisi,ile( .uod tanto te,pore
perduraverint apud Rachele,( utpote 2ere per septe,
annos vel a,plius( .uibus steterant circa Siche,4 idcirco
videtur ,a3is de idolis raptis cu, praeda Sichi,oru,) 6t
,unda,ini( scilicet corde et veritate) Vesti,enta vestra)
Hoc /ussit 1eri in e+pressius si3nu, totalis re/ectionis
idololatriae( ritus.ue 3entilis( et pristinae conversationis(
.uantu, ad ,inus bene acta9 ut sit .uasi altera innovatio
divini cultus) <ui e+audivit ,e in die tribulationis ,eae) 6+
hoc patet( .uod pri,a visio *ei 2acta sibi in 5ethel 2uit 2acta
sibi pri,itus petenti au+iliu, *ei in 2u3a sua) *ederunt
er3o ei o,nes deos alienos) 6+ hoc patet( .uod alii praeter
Rachele, sibi idola dederunt) 6t inaures( .uae erant in
auribus eoru,( scilicet idoloru,) Voluit eni,( .uod non
solu, idola( sed etia, orna,enta idoloru, a se ab/icerent)
Vel 2orte inaures( .uas a Sichi,itis acceperant in
detestatione, 3entilis lasciviae et superbiae ab/ici 2ecit) -t
ille in2odit( idest in2ra 2ovea, sepelivit) 0ota( .uod noluit ea
2undere( et ,ateria, eoru, conAata, retinere4 sed potius
o,nino re/icere et sepelire( subter terebinthu,( .uae
secundu, Isidoru,( est arbor 3enerans resina, o,niu,
praestantiore,( et secundu, Papia, habet 2ructus
,odicos( .ui ,andi possunt) Mortua est *elbora) 0ota(
.uod nisi Scriptura ,7steria intenderet in narrationibus
suis( non est verisi,ile( .uod ,orte, *elborae plus .ua,
,orte, Rebeccae curasset) -d radice, 5ethel( idest ad
pede, urbis illius) 6t appellavit eu, Israel) Supra prius
pro,iserat ipsu, sic appellandu,9 hic vero sibi de 2acto
no,en istud i,ponit9 vel hoc no,en sibi ante i,positu,
hic plenius con1r,at) @ecit.ue hoc in si3nu, per2ectioris
virtutis et principatus Jacob( et in si3nu, ,a/oris
assistentiae *ei ad eu,9 et etia, in si3nu,( .uod
supplantatione hostiu, in3eniosa ascenditur et est
ascendendu, ad *ei visione, seu conte,platione,( et ad
*ei insuperabile, principatu,) Terra,.ue .ua, dedi
-braha,( scilicet pro,issione( vel dedi in ,ea
praedestinatione aeterna( libans( idest 2undens( vel
sacri1caturus super illud liba,ina) 8iba,ina erant proprie
li.uidoru, sacri1cia( scilicet vini vel olei4 sed ali.uando
su,itur pro sacri1cio de pane vel de si,ila 3lutinata) <uae
ducit 6phrata,( idest 5ethlee,4 non .uod /a, tunc sic(
vocaretur( post,odu, eni, sic vocata est e+ no,ine u+oris
Caleb( pater vero appellavit eu, 5en/a,in( idest 1liu,
de+trae( idest virtutis( secundu, Hieron7,u,) 6rrant( .ui
putant( 5en/a,in 1liu, dieru, interpretari4 .uia cu, hic sit
Ja,in inter,inatu,( si3ni1cat de+tra, vel virtute,) *u,
vero ter,inatur in ,( est ide, .uod dies) 6re+it.ue Jacob
titulu,( idest lapide, vel lapides in insi3ne ,e,oriale)
Trans turri, 3re3is) Hieron7,us dicit( Hebraeos velle( hunc
esse locu,( ubi postea 2uit aedi1catu, te,plu,
Salo,onis4 de .uo Michaeas dicit4 et tu turris 3re3is
nebulosa 1lia Sion et cetera) 6t dicitur turris 3re3is( idest
con3re3ationis et coetus4 et subdit4 sed si se.ua,ur
ordine, viae potius est locus passoru, /u+ta 5ethlee,( ubi
vel 3re+ -n3eloru, in ortu do,ini( vel Jacob pecora sua
ponit loco no,en i,ponens9 vel( .uod verius est( .uoda,
vaticinio 2uturu, /a, tunc ,7steriu, in hoc ,onstrabatur(
et ob illud sic prius erat locus ille vocatus) -biit Ruben( et
dor,ivit cu, 5ala) -n illa consentiente( aut dor,iente( aut
reluctante( hoc Ruben 2ecerit( non claret) 6rant aute, 1lii
Jacob duodeci,) <uia nunc 5en/a,in 2uit ortus( et
duodenarius nu,erus 1lioru, Jacob co,pletus4 idcirco nunc
repetit nu,eru, 1lioru, e/us) 6t 1lii Jacob( .ui nati sunt ei
in Mesopota,ia( scilicet pro ,a/ori parte4 na, 5en/a,in
non 2uit ibi natus) Unde ,ore Scripturae s7necdochice
lo.uitur) Venit etia, ad Isaac) Si de pri,o adventu
personalis visitationis lo.uitur( satis est ,irabile( .uod tanto
te,pore destiterit visitare patre, sene, et caecu,)
Propterea videtur( .uod solu, lo.uatur de illo adventu( .uo
cu, tota 2a,ilia et 3re3ibus suis venit( ,ansurus cu, patre
suo in Hebron) 0ota pro ,7steriis( .uod deleta s7na3o3a et
idololatria 3entiliu, sub 2ervida 1de et devotione 1deliu,(
.ui post destructa, s7na3o3a, 2uerunt sepulti4 erectus est
cultus *ei in sede 6cclesiae( .uae est vere 5ethel( idest
do,us *ei) Tunc.ue *elbora( idest lo.ua+ prophetia
Judaeoru,( est ad plenu, ,ortua( et sub radicali 1de
6cclesiae( ut sub .uercu( idest sub robore Christiani i,perii(
.uod est .uercus Aetus seu desolationis( sepulta4 .ua,vis
sit nutri+ Rebeccae( idest 6cclesiae) 0a, e+ .ua Ro,anu,
i,periu, 2uit ubi.ue sub/ectu, /u3o Christi( non apparuit
locus prophetandi alteru, Christu,4 tunc.ue ta, Christus
.ua, Christianus populus est dictus Israel( idest do,inus
participans et videns *eu,) Post hoc aute, se.uitur
te,pus vernale et Aoridu,( ut veniatur ad 6phrata,( idest
ad 2ru3i2era, terra,( seu ad 5ethlee,( idest ad do,u,
panis( ubi vir3o peperit Christu,9 et post hoc Rachel( idest
conte,plativa 6cclesia( pariet 1liu, postre,u,( scilicet
conte,plationis supere+cessu,( seu statu, e+taticu, .ui
propter dolore, partus dicitur a ,atre 5enoni( idest 1lius
doloris sed a *eo 1lius de+trae sive /ubili et 3loriae) 6t nota(
.uod ta, ,oraliter .ua, alle3orice Rachel ,oritur in hoc4
tu, .uia non intratur ad super,undanos supere+cessus(
nisi cu, Christo tota cruci13atur et sepeliatur9 tu, .uia in
,atre( idest in ,ente vel 6cclesia( ante istu, partu, est
ali.uod corpus carneu,( .uod in hoc partu est necessario
,orituru,( sicut obiit s7na3o3a in partu Christi et populi
Christiani) Tunc i3itur trans turri, 3re3is( idest vitae
3re3alis seu ani,alis ibitur) Sed sicut in e+itu Christiani
populi de 3re3ali vitae s7na3o3ae pri,o3enitus( scilicet
populus pro parte ad ipsu, conversus( incestavit 5ala,
concubina, e/us( et pro eo Celo corrupto le3is caere,onias
ada,avit4 sic et in partu e+tre,o .uida, pri,o3eniti cu,
ancilla evan3elici status concu,bent( te,poralia sub t7po
per2ectionis evan3elicae( instar pseudoapostoloru,
.uaerentes et a,antes) *e hoc aute, tan3etur etia, in2ra
ulti,o( ubi de Ruben ser,o 1et) Postre,o aute, redibit
Christus( scilicet per 3ratia, ad patres( idest ad Judaeoru,
populu,( unde e+ivit( ,oraturus cu, eis us.ue ad 1ne, ut
per ,orte, e+tre,i /udicii ducat eos in caelu,)
Caput :B
"#$:$#' Petrus Johannis Olivi( In Gen)( cap) :B
Hae aute, 3enerationes 6sau) Hic incidenter haec pars
interseritur( ut sciatur benedictio supra scripta etia, in
6sau te,poraliter 2uisse i,pleta9 et scia,us( .uod etia,
,alis *eus pleru,.ue dat te,poralia bona9 tu, propter
,erita patru,( tu, propter ali.ua bona( .uae ipsi 2ecerunt)
6t pri,o narrat 3eneratione, 6sau 2acta, in terra
Chanaan) Secundo( .uo,odo inde recesserit( et ,ansit in
,onte Seir( ibi( tulit aute, 6sau) Tertio repetit breviter
3enerationes e/us( ut re2erat 3enerationes 1lioru, e/us( ibi(
hae aute, sunt 3enerationes 6sau) <uarto narrat .uod
.uatuordeci, 1lii 1lioru, e/us praeno,inati 2uerunt duces(
ibi( hi duces 1lioru, 6sau) <uinto ibi( isti 1lii Seir Horraei(
ponit 3enealo3ia, patris Horraeoru,( .ui dona ,iserat
6sau in terra 6do,) <uod secundu, Hieron7,u, in parte
2acit( .uia Channa( concubina 6liphatae pri,o3eniti 6sau(
2uit 1lia istius Seir Horraei) Potest etia, dici( .uod 2acit hoc(
ut sciatur( .ua, potente, 3ente, e+pulit 6sau de terra
illa) Se+to enu,erat re3es de 3enere 6sau( .ui re3naverunt
in terra illa( ante.ua, 1lii Israel haberent re3e,( ibi( re3es
aute,) Septi,o enu,erat duces et ducatus stirpis 6sau(
.uos post prae2atos re3es habuerunt( ibi( haec er3o no,ina
ducu, 6sau) -liter no,inat ibi( .ua, prius4 na, .uas
supra vi3esi,ose+to no,inavit Judith et 5ase,ath( hic
vocat -da et Oliba,a) @ilia, vero Is,ael supra no,inata,
Melat( hic vocat 5ase,ath) Tulit aute, 6sau et cetera)
0ota( .uod licet ante ,orte, patris recesserit( et ,anserit
in terra Seir( unde supra deci,otertio dicitur( .uod reversus
est 6sau itinere( .uo venerat in Seir4 hic ta,en re2ertur(
.uod hoc post ,orte, patris plenius 2ecit4 et hoc ,a3is
sonat verbu, .uod subditur( scilicet .uod recessit a 2ratre
suo) 6sau patris 6do,( idest Idu,aeoru, populus( .ui e+
eo 3enitus dictus est 6do,( sicut et ipse du+ The,an)
Secundu, Hieron7,u,( e+ no,inibus istoru, sunt
interposita no,ina re3ionibus et 3entibus Idu,aeoru,4
.uia sicut 2ecerant diversas 2a,ilias( sic sibi diviserunt
terras illas) Isti 1lii Seir Horraei) Secundu, -u3ustinu, in
libro .uaestionu, super Genesi,( .uida, putant( .uod Seir
2uit pater Horraeoru,( .ui eos 3enuit) Hieron7,us vero
incipit versu, ibi( Horraei habitatores terrae 2uerunt(
scilicet( 8otan et Fobal etc) et le3it illud( isti 1lii Seir( cu,
praecedentibus) Postea eni, di+erat( iste est 6do,( et hi
1lii Seir) 6t subdit Hieron7,us( 6sau( et 6do,( et Seir unius
est no,en ho,inis) <uod aute, se.uitur4 et Horraei
habitantes terra, et reli.ua) Post.ua, enu,eravit 1lios
6sau( altius repetit9 et e+ponit( .ui ante 6sau in terra 6do,
principes 2uerint e+ 3enere Horraeoru,) Haec Hieron7,us)
Sed pro pri,o 2acit( .uia postea subditur( hi duces Horraei
1lii Seir) <uod aute, 1lii 6sau deleverint Horraeos( habetur
*euterono,ii secundo4 iste est -na( .ui invenit a.uas in
solitudine) Hieron7,us dicit( .uod apud Hebraeos sunt de
hoc variae opiniones) Ubi aute, nos habe,us( .ui invenit
a.uas calidas( Septua3inta le3unt( .ui invenit ton ia,ein) 6t
.uida, putant( per Ja,in ,aria si3ni1cari( .uia iisde,
literis ,aria scribunt4 et tunc dicunt( .uod invenit ,aria(
idest con3re3ationes a.uaru,( .uae /u+ta idio,a Hebraeae
lin3uae ,aria nuncupantur( .uod scilicet sta3nu, in
deserto reperit( cu/us rei inventio rara est in ere,o) -lii vero
putant a.uas calidas hoc no,ine si3ni1cari( sicut 1t in
lin3ua Punica( .uae vicina et con/uncta est Hebraeae) 6t
2orte pro ,a3no est habitu,( .uod 2onte, a.uae calidae ibi
invenerit) 8in3ua, aute, Punica, videtur Hieron7,us hic
vocare lin3ua, Phoenicea,( idest provinciae Phoenicis( in
.ua sunt T7rus et Sidon4 licet alibi saepe su,atur pro terra
-2ricana et Mauritana) -lii putant( ona3ros ab isto pri,o
ad,issos esse ad asinas( et ipsu, pri,o hu/us,odi
concubitu, invenisse( ut e+ his nascerentur velocissi,i
asini( .ui vocantur Ja,in) -lii vero putant( .uod e.uaru,
3re3es ab asinis in deserto ipse 2ecit pri,us ascendi( ut
,uli inde contra natura, nascerentur9 et secundu, istos
Ja,in( ide, est .uod associatio) Re3es aute,( .ui
re3naverunt in terra 6do,( ante.ua, haberent re3e, 1lii
Israel( 2uerunt hi et cetera) <uida, volunt( .uod totu, illud(
.uod de re3ibus et ducibus 6do, subditur( 2uerit additu,
ab 6sdra( vel ab eo( .ui libru, Paralipo,enon edidit9 tu,
.uia Mo7ses non potuit historice o,nia ista ita narrare( .uia
duces( .ui post re3es hic subduntur( 2uerunt post o,nes
istos re3es( sicut in pri,o Paralipo,enon dicitur) 0on est
aute, verisi,ile( .uod Mo7ses prophetice per ,odu,
historiae praedi+erit 2utura( ta,.ua, praeterita historice
narrans9 tu, etia, .uia recte de Paralipo,enon pri,o
videtur assu,pta) Habitavit aute, Jacob et cetera) Hae
sunt 3enerationes( supple( .uae supra ante 3enerationes
6sau prae,issae sunt) Hoc auctor sub/un+it( tu, ut( .uia
di+erat .uod 6sau de Chanaan recessit in terra, 6do,(
ordinate sub/un3eret( .uod Jacob instar patru, habitavit in
terra Chanaan4 tu, etia, ut .uasi incidenter
3enerationibus 6sau insertis( rediret ad Jacob( de .uo et
cu/us 1liis est ulterius prose.uuturus9 .uia de -na sic
si3nanter dicitur( .uod invenit a.uas calidas in deserto et
cetera) 0ota de hoc breve ,7steriu,) Horraei eni,( de
.uoru, 3enere est Sobal( liberi vel iracundi interpretantur4
Sabeon vero pater e/us interpretatur statio dolens( aut
elo.uentia inutilis) -na vero donu, et 3rati1catio) 0ota
i3itur( .uod de iracundia et libertate ,undanoru, nascitur
dolor cordi iracundo in1+us( et elo.uentia sterilis( arro3ans(
et verbosa4 .uae ta,en sic placet ,undanis( .uod
co,placentia, e+ ipsa 3enita, vocant donu, aut 3ratia,)
Unde de elo.uentia 2astuosa donu, saecularis 3ratiae
dicunt nasci9 .uae tanta, habet vi,( ut etia, in desertis
cordiu, s7lvestriu, et 2erociu,( a.uas calidas et
sulphureas( 2ervidi scilicet et sulphurei a,oris( inveniat4
.uando hu/us,odi 3ratia pascit non a3nos .uide,( sed
asinos patris sui)