1

BO CO KINH T V M 2014
CI CCH TH CH KINH T:
CHA KHA CHO TI C CU

2
BO CO KINH T V M 2014
CI CCH TH CH KINH T: CHA KHA CHO TI C CU
Bn quyn 2014 thuc v y ban Kinh t ca Quc hi v UNDP ti Vit Nam.
Mi s sao chp v lu hnh khng c s ng ca y ban Kinh t ca Quc hi
v UNDP l vi phm bn quyn.
3
Y BAN KINH T CA QUC HI
Nhm T vn chnh sch kinh t v m (MAG)
BO CO KINH T V M 2014
CI CCH TH CH KINH T:
CHA KHA CHO TI C CU
4
5
Bo co Kinh t V m 2014 c thc hin trong khun kh D n
H tr nng cao nng lc tham mu, thm tra v gim st chnh sch
kinh t v m do y ban Kinh t ca Quc hi ch tr, vi s ti tr ca
Chng trnh Pht trin Lin hp quc ti Vit Nam (UNDP).
6
7
MC LC
LI GII THIU 9
TM TT BO CO 11
CHNG 1. TNG QUAN KINH T V M NM 2013 29
Nguyn Tr Dng v T Trung Thnh
CHNG 2. C CH T GI: NH GI RI RO
V GII PHP TH CH 71
T Trung Thnh
CHNG 3. I MI QUN TR DOANH NGHIP TRONG QU TRNH
TI C CU DOANH NGHIP NH NC 93
Nguyn nh Cung
CHNG 4. I MI PHN CP, PHN QUYN TRONG QUN L
U T CNG 113
Cao Vit Sinh v Nguyn Anh Dng
CHNG 5. HON THIN TH CH TH TRNG CHO CC HNG HA
V DCH V CNG CH 141
inh Tun Minh
CHNG 6. GIA NHP WTO V CI CCH DOANH NGHIP NH NC
VIT NAM 191
V Thnh T Anh
CHNG 7. MINH BCH V NNG CAO CHT LNG S LIU
THNG K 227
L Hng Giang v Nguyn Tr Dng
8
9
LI GII THIU
nh gi tnh hnh kinh t v m Vit Nam trong nm v
khuyn ngh chnh sch cho cc nm tip theo, phc v cho cc
nhim v ca y ban Kinh t ca Quc hi, D n H tr nng cao
nng lc tham mu, thm tra v gim st chnh sch kinh t v m,
do UNDP ti tr v y ban Kinh t ch tr thc hin nh k hng
nm xy dng Bo co Kinh t v m.
Bo co kinh t v m l n phm c Nhm T vn chnh
sch kinh t v m (MAG) xy dng nhm tng kt v nh gi din
bin tnh hnh kinh t v m ca kinh t Vit Nam v th gii, phn
tch chuyn su mt s vn kinh t v chnh sch v m ni bt
trong nm, ng thi cp nhng vn mang tnh trung v di
hn i vi nn kinh t, t a ra cc khuyn ngh chnh sch.
Bo co hy vng s cung cp ti cc v i biu Quc hi v cc nh
hoch nh chnh sch mt bc tranh ton cnh v tnh hnh kinh t
ca nm, ng thi thng qua nhng phn tch chuyn su v nhng
vn kinh t v m c trong ngn hn v di hn s gp phn nng
cao kh nng hoch nh chnh sch.
Bo co kinh t v m nm 2014 la chn ch Ci cch
th ch kinh t: Cha kha cho ti c cu vi mc ch nh gi
nhng din bin kinh t v m v chnh sch ca nm 2013, qua
ch ra mt s im nghn v mt th ch ang cn tr qu trnh ti
c cu v i mi m hnh tng trng. Bo co c xy dng
gm 7 chng, trong Chng 1 nh gi tng quan kinh t Vit
Nam nm 2013 v 6 chng tip theo i su phn tch cc vn
v th ch. C th l nh gi c ch iu hnh t gi v nhng ri
ro i km; nh gi qun tr DNNN v xut i mi khung qun
10
tr DNNN theo thng l tt trn th gii; nh gi vn phn cp,
phn quyn trong qun l vn u t cng; phn tch thc trng v
xut khuyn ngh hon thin th ch th trng cho cc hng ha
cng ch; nh gi phn ng i mi th ch t sc p hi nhp kinh
t quc t v cui cng l nh gi cng tc thng k Vit Nam - mt
trong nhng im nghn th ch t c cp trong cc nghin cu
nhng li c vai tr quyt nh n cht lng v s hiu qu ca
cc chnh sch kinh t v m, nh hng chin lc pht trin kinh
t cng nh cng tc thm tra, gim st.
Nhn nh, phn tch v nh gi trong bo co ny th hin
quan im ca cc tc gi m khng phn nh quan im ca y ban
Kinh t cng nh ca Ban Qun l D n.
Xin trn trng gii thiu cng bn c.
TS. Nguyn Vn Giu
y vin y ban Thng v Quc hi
Ch nhim y ban Kinh t ca Quc hi
11
TNG QUAN NI DUNG C BN CA BO CO
Nn kinh t cha thot khi vng trng suy gim v vn i din vi
nhiu ri ro
Tng trng v lm pht nhn tng th vn cha din ra theo xu hng tch cc
Kinh t th gii nm 2013 nhn chung phc hi vi tc kh
chm, yu t cn tr qu trnh phc hi bao gm thng mi tng
trng chm chp, tng cu trong nc ca nhiu nn kinh t ch
cht khng tng nh k vng, bt ng lin quan n mc ch chnh
tr su xa, lu di v li ch kinh t quc t, ri ro v m cc nc
ang pht trin v.v Tng trng kinh t phc hi ch yu c
ghi nhn nhm cc nc pht trin vi n cng v chnh sch ti
kha phn no c ci thin, trong khi nhm cc nc ang pht
trin v mi ni, c bit l chu , vn tip tc trong tnh trng
suy gim.
Trong bi cnh kh khn chung ca kinh t th gii, tng sn
phm trong nc (GDP) ca Vit Nam ch tng 5,42% so vi nm
2012, cao hn mc 5,25% nm 2012, nhng thp hn mc tiu 5,5%.
Nn kinh t vn cha thot khi vng trng suy gim ko di t nm
2010, tht nghip v t l thiu vic lm ngy cng gia tng, c bit
l t l tht nghip ca thanh nin, tin lng thc t ca lao ng
trn gim st. Tng trng nm 2013 c c ch yu t ng
gp ca ngnh dch v (tng 6,59%, so vi 5,9% nm 2012), nhng
mc tng ny vn cn kh thp so vi trung bnh 7,66% giai on
2005-2011. Ngnh cng nghip v xy dng c du hiu hi phc
nhng cn mong manh v vn ang gp rt nhiu kh khn l do
ngnh chu tc ng nng n nht t tnh trng suy thoi chung ca
nn kinh t. Ngnh nng nghip c coi l b trong nhng giai
12
on suy thoi trc y cng ang trong giai on tng, gim tht
thng v cha c du hiu ci thin v pht trin bn vng.
Tip tc xu hng t nm 2012, chi tiu t nhn suy gim do
thu nhp kh dng ca ngi dn ni chung khng tng. Tng vn
u t pht trin ton x hi nm 2013 ch chim 30,4% GDP, mc
thp nht k t nm 2000 cho n nay, nu loi tr yu t lm pht
th mc tng tng vn u t x hi l rt thp. iu ny l gii cho
tc tng trng thp trong mt m hnh tng trng vn ch yu
da vo u t v cha c du hiu ci thin cht lng u t trong
nhng nm qua. Trong c cu ca vn u t, t trng u t khu vc
kinh t nh nc gia tng lin tip trong 3 nm qua. Mc d c
coi l ngun vn b p cho s suy gim ca u t t nhn, nhng
trong khi khu vc t nhn ang gp nhiu kh khn th vic gia tng
chi tiu cng v u t cng, i km vi chnh sch ti kha ni lng
hn cng lm ngun vn m khu vc t nhn c th tip cn tr nn
thu hp hn. Thm vo , tng cu ni a suy gim, nn khng
mn m vi li sut gim, chi ph kinh doanh bao gm c nhng chi
ph khng chnh thc gia tng, mi trng kinh doanh cha c ci
thin trong iu kin kinh t khng bnh thng v.v khin khu
vc t nhn gp rt nhiu kh khn. S doanh nghip gii th hoc
ngng hot ng tng cao, quy m doanh nghip gim mnh, tng
ngun vn ca khu vc doanh nghip v tc tng trng doanh
thu cng suy gim.
Trong khi , lm pht nm 2013 gim su v n nh mc
6,04%. Nu nh gi t cc nhm hng, yu t ch yu lm cho mc
lm pht thp l gi lng thc v gi hng ha c bn trn th gii
gim mnh so vi cc nm trc. Tuy chnh sch tin t c xu hng
ni lng trong 2 nm qua song lm pht vn c xu hng gim thp
cho thy tng cu ca nn kinh t suy gim v phn ng yu t i
vi cc chnh sch m rng, ch yu do chi tiu t nhn gim st
trong khi cc doanh nghip khng c ng lc u t do th trng
u ra cn nhiu kh khn. Ni tm li, trong bi cnh nhng n lc
13
tng tng cu cha mang li kt qu nh mong mun th tng cung
ca nn kinh t cng khng c du hiu ci thin tch cc do chng ta
cha thc hin cc chnh sch ci cch v pha cung mt cch quyt
lit v hiu qu (ti c cu, ci cch th ch, to dng mi trng
kinh doanh bnh ng v gim thiu chi ph cho doanh nghip, h tr
pht trin cng ngh v.v) nn s nh i gia lm pht v tng
trng gia tng trong giai on 2012-2013. Nn kinh t kim sot
c lm pht mc thp nhng i li l tng trng sn lng vn
suy gim, khu vc sn xut thc tr tr, thiu ng lc pht trin v
b thu hp nhanh chng, lao ng tht nghip v thiu vic lm gia
tng, thu nhp v i sng thc t ca a s ngi dn gim, an ninh
v trt t x hi c nhng din bin ng lo ngi.
Cn cn thng mi c thng d nhng cha bn vng
Cng vi gim lm pht, mt du n cho nm 2013 l khu vc
kinh t i ngoi khng cn cng thng. Cn cn thng mi thng
d khong 10 triu USD, l nm th hai lin tip nn kinh t c xut
siu, ng gp vo thng d cn cn thanh ton v gia tng nhanh
d tr ngoi hi quc gia. Tuy nhin, cng nh nm 2012, cn cn
thng mi c ci thin ch yu do nhu cu nhp khu tng khng
ng k (do tng cu trong nc suy yu). y l xu hng thiu bn
vng v cu trc sn xut v xut khu ca nn kinh t cha c
ci thin. Khu vc kinh t trong nc tip tc nhp siu quy m ln
phn nh nng lc cnh tranh xut khu cn hn ch, c cu sn
phm xut khu v th trng xut khu cha c thay i ng k v
t c hi tham gia chui gi tr ton cu. Trong khi , khu vc FDI
c ng gp ln n thng d cn cn thng mi do t chu tc ng
bi th ch trong nc, suy gim nhu cu ni a khng tc ng
mnh do cc doanh nghip hng n th trng nc ngoi, cc tp
on a quc gia tham gia su vo chui gi tr ton cu v ang dn
dch chuyn u t sn xut mt s khu trong chui gi tr t Trung
Quc v Thi Lan sang Vit Nam. Tuy nhin, cc doanh nghip FDI
14
ch yu tp trung vo cc ngnh gia cng, to ra gi tr gia tng thp
cho nn kinh t; cha tc ng tch cc n thu nhp quc dn do
s gia tng nhanh chng phn li nhun chuyn v nc; hnh vi
chuyn gi v trn thu cng ang dn tr nn ph bin.
Bn cnh , c cu xut nhp khu hng ha gn nh khng
thay i, nhp khu vn ch yu l nhm hng my mc, nguyn
nhin vt liu phc v cho sn xut trong nc v xut khu, cho
thy khu vc cng nghip ph tr cha pht trin, cnh bo kh nng
kh khn ca nn kinh t khi quan h quc t vi bn ngoi c bin
ng mnh. Trong khi , c cu xut khu vn ch yu l cc mt
hng th hoc mi s ch, n gin, trong khi ngnh xut khu cng
nghip ch to ch bin c gi tr gia tng thp. Trung Quc vn l
th trng nhp khu ln nht ca Vit Nam vi mc nhp siu ln
n 23,7 t USD. Vit Nam xut siu i vi phn cn li ca th gii
cng ch b p quy m nhp siu k lc t quc gia ny.
T gi n nh nhng hm cha nhiu ri ro
i vi iu hnh t gi, t gi bnh qun lin ngn hng c
gi kh n nh trong nm 2013, bin giao dch gi mc khong
1%. n nh t gi ng gp tch cc vo vic kim ch lm pht
v khng to cc c sc bt li n n nh kinh t v m. Tuy nhin,
gi n nh t gi trong thi gian di ang n cha mt s nguy c.
T gi thc gia tng v tin VND ang c nh gi cao, theo ,
yu t tm l vn c tc ng ln n t gi. Mc d iu chnh t gi
ci thin cn cn thng mi l kh t c tr khi chng ta thay
i c cu sn xut trong nc cng nh xut khu, nhng vic gi
n nh t gi trong thi gian di khin t gi b dn p, nguy c ph
gi v bin ph gi gia tng khi kinh t o chiu hoc khi li sut
trong nc gim lm gim nhanh chng cc dng vn ang tn dng
li sut trong nc cao. nh gi cao tin ng trong thi gian di
cng lm gim ng lc thay i c cu sn xut v xut khu theo
hng tch cc (khng khuyn khch pht trin ngnh cng nghip
15
ph tr). Ngoi ra, neo c nh theo USD nh hin nay cng khin
VND qu l thuc vo USD v c th i din vi ri ro bin ng
USD trn th trng th gii.
Hn na, t gi c nh khin vic kim sot lm pht kh
khn hn do ph thuc vo hiu qu ca cc bin php trung ha.
Trong nm 2013, NHNN mua tng cng khong 10 t USD v
trung ha ch yu thng qua pht hnh tn phiu NHNN mc hn
238.741 t ng. Mc d cc bin php trung ha c th to iu kin
cho cc nh hoch nh chnh sch c c hi la chn linh hot cc
chnh sch v gim nh s nh i gia cc mc tiu chnh sch
mt mc nht nh. Ngoi ra, quy m trung ha ang ngy cng
ln dn ti chi ph ca bin php ny ngy cng c xu hng gia
tng, dn n nguy c tng cung tin cao hn khin h thng tr nn
d b tn thng v h qu l bt n v m.
Tng trng tn dng rt thp v dng vn lch v khu vc cng
Tip ni xu hng t na cui nm 2012, cc cng c li sut
c iu chnh gim, theo , mt bng li sut gim nhanh v
thi im cui nm 2013 tng ng mc li sut ca nm
2005-2006. Mc d cc mc li sut gim nhanh, tng phng tin
thanh ton v d n tn dng tng chm cho n tn thng 11 nhng
trong thng 12 tng dn dp c th t c mc tiu tng
trng tn dng, nhng kt cc din ra khng nh mong i. Nhng
din bin ny phn nh hai vn ng lu tm: (i) kh nng hp th
vn ca nn kinh t vn rt thp, cc doanh nghip hu nh phn ng
rt yu t vi chnh sch ni lng tn dng mc d li sut c xu
hng gim tng ng nhng nm trc suy thoi; (ii) dn cung
tin v tn dng vo thng cui nm t thnh tch v tng trng
trong khi cc doanh nghip cha phc hi dn n ri ro dng tin
khng th hp th a vo sn xut hng ha, nguy c tc ng
n lm pht sau tr trung bnh 6-8 thng.
16
Bn cnh , thanh khon ca h thng ngn hng rt di do
trong khi gia tng d n tn dng thp cho thy dng tin tip tc b
kt trong h thng v ang c cc ngn hng s dng mua cc
ti sn c gi khc mc d li sut thp nhng an ton hn tri phiu
Chnh ph hay tn phiu NHNN. Cc NHTM ang dn tr thnh
ngn hng ca Chnh ph v phc v Chnh ph l ch yu v cc
dng vn c vo khu vc cng thay v a vo khu vc doanh
nghip sn xut kinh doanh. Trong khi , phn ln khi lng
TPCP pht hnh nhng cha gii ngn ang c Kho bc Nh nc
gi ti cc NHTM ly li, dng vn chy vng vo khin cho kim
sot thanh khon ca NHNN cng kh khn hn, lm gim hiu lc
ca cc bin php trung ha.
Ti kha thiu bn vng v nguy c n cng gia tng
Do kinh t tng trng chm li, nm 2013 s lng doanh
nghip ph sn, ngng hot ng hoc thu hp quy m cn nhiu
nn kh nng thu ngn sch suy gim. Thu NSNN vn tip tc da
phn ln vo cc ngun thu khng bn vng. Nm 2013, cc khon
thu khng thng xuyn nh thu t du th, giao quyn s dng
t, t vic bn cc ti sn s hu nh nc chim khong 25%
tng thu NSNN. Cc ngun thu khc (thu t khu vc doanh nghip,
xut nhp khu) suy gim do chnh sch thu thay i v cam kt
ct gim thu quan theo cc hip nh thng mi. Vic thc p thu
n thu v ngha v ti chnh khc trong khi ngun thu khng c
thc tt yu nh hng n hot ng ca nhiu doanh nghip nm
2014. Trong khi , chi ngn sch c mt s vn ng quan tm:
(i) Chi tr n (c li v gc) trong tng chi ngn sch ang gia tng
do quy m vay n trong nhng nm qua tng cao v cc khon vay
n hn. N cng trong nc thng k hn ngn ang gy ri ro
ln n ngn sch; (ii) Chi thng xuyn chim t trng ln v
ln hn mc thu t thu v ph; (iii) T trng chi u t t NSNN
gim dn cho thy c cu chi khng tch cc khi cc khon chi ngn
17
sch phc v cho u t pht trin th gim m t trng chi thng
xuyn th gia tng.
Do ngun thu khng bn vng v c xu hng gim, chi ngn
sch tng cao v c cu khng hp l, nn ngn sch thm ht nm
2013 mc 5,3% (so vi 4,8% nm 2012). Thm ht ngn sch
gia tng nn quy m vay n cng gia tng nhanh chng. Trong nm
2013, Chnh ph pht hnh khong 194,8 nghn t ng tri phiu
chnh ph, tng 16,2% so vi nm 2012. Tng mc n cng bng
53,5% GDP, d n Chnh ph 41,7% GDP, d n ngoi nc 37,2%
GDP. So vi ngng 65% GDP th n cng Vit Nam vn nm trong
ngng an ton, nhng s vay hon i n c hng nm ang tng
nhanh l iu ng lo ngi, t trng tr n vay trong tng chi ngn
sch sp vt ngng cho php s thc s l nguy c ln i vi nn
kinh t. Thm vo , s n khng nh ca nhiu DNNN d c
bo lnh hay khng bo lnh vn khng th khng c trch nhim
ca Nh nc v x hi.
i mi th ch - cha kha cho ti c cu kinh t
Nhng din bin kinh t v m nm 2013 trn cho thy nn
kinh t cha c nhng thay i cn bn v nn tng tng trng, qu
trnh ti c cu nn kinh t cha c tin trin ng k v nn kinh t
mc d t c nhng kt qu ban u trong n nh kinh t v
m nhng vn tim n nhng ri ro v nguy c bt n, ng lc tng
trng suy yu v d a cc chnh sch v m b thu hp. Mt trong
nhng nguyn nhn cn bn l do iu kin tin cho i mi m
hnh tng trng v ti c cu kinh t l i mi t duy v th ch
vn cha c cng ph quyt lit, theo , nhiu im nghn th
ch ang hng ngy cn tr s vn ng ca cc quy lut kinh t th
trng ph qut v khch quan cn c tn trng, lm mo m th
trng v phn b ngun lc. Nhng im nghn quan trng c th
k n l vn qun tr DNNN v cn duy tr din rng DNNN,
phn cp, phn quyn i i vi rng buc trch nhim cha ng
18
mc trong qun l u t cng, th ch th trng cho cc hng ha
cng ch cn chp chn, cha tn dng c sc p i mi th ch
t qu trnh hi nhp v vn cht lng v tnh minh bch ca
thng k kinh t.
i mi qun tr DNNN l xng sng tng cng hiu qu ca qu trnh sp
xp v i mi DNNN
i mi v sp xp li khu vc DNNN l mt ni dung c bn
ca qu trnh c cu li nn kinh t ni chung v c cu li h thng
DN ni ring. Bn cnh cc gii php quan trng cho ti c cu
DNNN nh c phn ha, thoi vn u t ngoi ngnh v.v. th mt
gii php cn c l p dng cc nguyn tc qun tr hin i trong
cc DNNN, nht l i vi cc tp on, tng cng ty nh nc. C
th ni vic nng cao nng lc qun tr ti cc DNNN, hay i xa hn
l hnh thnh mt phng thc qun tr mi cho cc loi m hnh
DNNN l nhn t quan trng quyt nh n kt qu cui cng ca
qu trnh ti c cu DNNN. Tuy nhin, Vit Nam, cn tn ti mt
s vn lin quan n qun tr DNNN:
Qun tr DNNN hin ti cha phi l mt khun kh thng
nht vi cc ni dung c kt ni, b sung v phi hp vi nhau.
i vi c quan i din ch s hu, cc quy nh thng nhn
mnh v quyn nhiu hn l ngha v, trch nhim, c bit l quy
nh cha r v trch nhim gii trnh v trch nhim php l khc
ca t chc v c nhn lin quan. Cho n nay Vit Nam cha c mt
vn bn chnh thc ca Nh nc v chnh sch ch s hu. Trong
khi , vai tr, s mnh v chc nng ca khu vc DNNN vn cha
c s thng nht thng qua h thng cc quy nh c th v hp l
trn c s nguyn tc cng khai, minh bch v bnh ng ca kinh
t th trng.
So vi cc nguyn tc v yu cu qun tr hin i, th thc
trng c quan ch s hu v vic thc hin quyn ch s hu nh
nc trc tip cn mt s vn nh: (i) cha tch bit chc nng
19
thc hin quyn ch s hu vi cc chc nng khc ca nh nc
(xy dng v thc thi chnh sch pht trin kinh t-x hi; chc nng
gim st, qun l th trng); (ii) quyn ch s hu nh nc ti
doanh nghip cha c thc hin tp trung v thng nht; (iii) vic
thc hin quyn ch s hu nh nc ti doanh nghip cha chuyn
trch, cha chuyn nghip vi mt thit ch chung chung, kh quy
kt trch nhim khi h ly xy ra. Theo , c ch thc hin quyn
ch s hu nh nc ti doanh nghip hin nay va lm mo m th
trng, va khng m bo thc hin y , hiu qu v hiu lc
quyn ch s hu nh nc ti doanh nghip.
Bn cnh , vn theo di, gim st v nh gi trong qun
tr DNNN cn c nhiu tn ti. u tin l gim st ca Quc hi
i vi Chnh ph trong vic thc hin chnh sch ch s hu ca
nh nc. Trong my nm gn y, thc hin iu 168 Lut Doanh
nghip (2005), hng nm Chnh ph bo co Quc hi v thc
trng bo ton v pht trin vn u t nh nc trong nn kinh t.
Tuy vy, bo co ch yu l cung cp thng tin cho cc i biu
Quc hi hn l kim im gii trnh trc Quc hi, trc c tri v
cng vic v kt qu hot ng ca Chnh ph trong vic thng nht
thc hin cc quyn ch s hu i vi tt c s vn u t ca nh
nc ti doanh nghip. i vi Chnh ph th cho n nay cha c
theo di, gim st v nh gi i vi cc c quan ch s hu vi t
cch l ngi thay mt mnh. Trong khi , gim st, nh gi ca c
quan ch s hu i vi tng doanh nghip c th hin nay thin v
kt qu ti chnh vi cc tiu ch nh gi gin n v khng y ,
thiu cc ch tiu nh gi cht lng nh nng sut lao ng, hiu
qu s dng vn, trnh cng ngh v mc i mi cng ngh,
cht lng cc ti sn, trnh ngi lao ng, mc tha mn yu
cu khch hng, v.v Nu c nh gi th nng v t nh gi ni
b, nh gi c lp bn ngoi rt yu hoc khng c; lm gim tnh
khch quan v tin cy ca bo co nh gi. Cho n nay, cng
khai v minh bch ha thng tin i vi DNNN cha c quy nh
20
thnh mt ngha v php l bt buc v y l mt l hng ln trong
qun tr DNNN hin nay.
Ngoi ra, mt trong s cc n by c bn c s dng
hi ha li ch ca ngi qun l v ngi ch s hu l phi c
tr lng theo hiu qu v kt qu hot ng ca doanh nghip. Tuy
nhin, do sc p d lun x hi, cc c quan nh nc quy nh
mc trn tin lng i vi cc ch tch, thnh vin hi ng thnh
vin, v gim c, tng gim c tp on, tng cng ty nh nc.
Vic p t trn tin lng i vi ngi qun l DNNN l khng
hp l, gy kh khn cho doanh nghip trong vic tuyn chn lao
ng, nht l lao ng qun l v lao ng c trnh , k nng cao.
Nhng d quy nh trn hay khng quy nh trn th phi thng qua
h thng cc tiu ch c tnh thuyt phc, c x hi ng tnh.
V vy, nng cao hiu lc qun tr hin i i vi DNNN,
mt s gii php sau y cn c thc hin: (i) nh nc vi t
cch l nh u t vn cn xy dng v cng khai ho chin lc,
chnh sch s hu v u t kinh doanh trong nn kinh t, trong tng
ngnh v ti tng cng ty hoc nhm cng ty c th; (ii) thit lp c
ch, nh ch, cng c vn hng hot ng, kim sot quyn lc v
nng lc thc hin gim st, nh gi tng ng i vi chnh sch
ch s hu theo tng cp; (iii) tch bit chc nng thc hin quyn
ch s hu ra khi cc chc nng khc ca Chnh ph; thnh lp c
quan ch s hu chuyn trch, chuyn nghip v c lp thc
hin chnh sch u t v chnh sch s hu ca Nh nc ti doanh
nghip; (iv) thc hin cng khai ha, minh bch ha chnh sch ch
s hu; v (v) thc hin tr lng cho ngi qun l theo c ch th
trng v theo mc ng gp ca h i vi kt qu sn xut,
kinh doanh ca doanh nghip.
Phn cp, phn quyn trong qun l u t cng cn r rng v iu kin,
quyn v trch nhim
Ti c cu u t cng l mt trong nhng ni dung trng tm
21
ca qu trnh ti c cu tng th nn kinh t, song cha t c
nhiu chuyn bin nh mong i. S chm tr trong ti c cu u t
cng gn nhiu vi nhng tr ngi, trong c bit l th ch phn
cp qun l kinh t ni chung, u t cng ni ring v li ch ca cc
bn c thm quyn ra quyt nh thc hin d n u t cng. Trong
khi , qu trnh hi nhp kinh t quc t din ra ngy cng su rng
cng i km vi nhiu cam kt v p lc ci cch trong nc, trong
c cc ni dung lin quan n mua sm chnh ph v ci cch DNNN.
Mt s sng kin i vi qun l u t cng c xem xt v thc
hin (Ch th 1792, d tho Lut u t cng, v.v) song mi ch l
bc i ban u v cn quyt tm chnh tr v ng lc c th ha
v thc thi c hiu qu. Hin nay, vn phn cp, phn quyn trong
qun l u t cng ang gp nhng tn ti sau:
V khun kh php l, nhn chung cc quy nh phn cp hin
hnh gip phn nh r chc nng, nhim v, ngun lc thc hin
ca cc cp chnh quyn i vi cc d n u t cng ty theo tm
quan trng, tnh cht v/hoc quy m ca cc d n ny. Tuy vy,
khun kh php l cn mt s hn ch ng k nh: (i) qu trnh phn
cp cn thiu tnh ng b, cha bo m s nht qun gia quyn
hn, trch nhim v nhim v c phn cp v kh nng thc thi cc
quyn cc c quan c phn cp; (ii) quy trnh qun l d n
u t cn nhiu giai on v th tc phc tp, rm r; (iii) cha c
quy nh c th v cc th ch thc thi hiu qu nhm ngn chn tnh
trng chia nh d n ph hp vi cc cp c thm quyn thp hn;
(iv) trong qu trnh phn cp, mc d c quy nh v ng vn u t,
nhiu ch u t xut ng vn vt qu kh nng tr n ca a
phng cng nh ca cc b, ngnh; (v) cc quy nh v phn cp
qun l u t cng c thc hin trong iu kin thiu nhiu th
ch h tr; v (vi) ni dung phn cp qun l u t v xy dng c
quy nh trong qu nhiu vn bn quy phm php lut khc nhau cng
c th gy tc ng ngc n hiu qu s dng vn.
22
V iu phi cc d n u t cng, theo nguyn tc, c quy
nh vai tr ca Chnh ph, cc Ban Ch o pht trin vng, cc
B, ngnh lin quan. Tuy nhin, cc quy nh php l v thc trng
vai tr ca cc B, ngnh ch dng mc thm nh, xem xt v
nh gi xem mt d n u t cng c thc hin quy trnh, c
ph hp vi cc quy hoch, chin lc, k hoch hin c hay khng.
Thm ch, vic iu phi ny ch gii hn (trc tip hoc gin tip)
thng qua cn i vn thc hin cc d n u t cng.
V gim st v nh gi u t cng, phn cp qun l nh
nc i vi qun l u t cng cha i km vi nhng ch ti
mnh nhm bo m k lut thng tin phc v gim st, nh gi u
t. Trong khi , Vit Nam hu nh cha c cc quy nh, hng dn
c th v phng php lin quan n nh gi hiu qu d n u t
cng. Vic iu chnh th ch nh gi (trong c phn cp nh
gi) l khng d bi khi lng cng vic tng i nhiu trong khi
s thiu ng b trong phn cp cc thm quyn c th khin thng
tin khng thng sut v gim hiu qu gim st hn na. Ngoi ra,
ni dung gim st v nh gi trn thc t cn tp trung vo cc kha
cnh b tr, qun l v s dng vn ca cc d n u t cng m t
coi trng cc ni dung lin quan n mi trng, x hi, tc ng lan
ta ca d n u t cng. Bn cnh , s tham gia ca cng ng
dn c trong qu trnh gim st, nh gi cc d n cn yu do nng
lc, iu kin v cc rng buc x hi, vic hn ch thng tin ca ch
u t cho cc nhm i tng lin quan cng cha to iu kin cho
cng tc tham vn, phn bin ca cng ng v cc chuyn gia.
V vy, trong bi cnh ca Vit Nam, phn cp qun l u t
cng ch hiu qu khi bo m cc iu kin l c s ng b gia
cc ni dung phn cp (thm quyn ph duyt, quyn v trch nhim
ngn sch v.v...); bo m nng lc v ngun lc ca cc cp tng
ng vi chc nng, thm quyn, nhim v c phn cp; v gn
cht trch nhim ca cc c nhn, t chc c th i vi cc d n
u t cng thuc thm quyn (t khu quyt nh ch trng, quyt
23
nh u t, trin khai thc hin v.v). Theo , cn u tin thc
hin mt s nh hng chnh nhm tng cng hiu qu cng tc
phn cp qun l u t cng nh: (i) nhanh chng hon thin khun
kh php l nhm y nhanh cc ni dung ti c cu u t cng v
i mi phn cp qun l u t cng ni chung; (ii) bo m tnh
k lut, hiu qu thc hin cc thm quyn, chc nng, trch nhim
qun l u t cng c phn cp trong qu trnh thc hin cc cam
kt quc t c lin quan; (iii) hon thin th ch iu phi cc d n
u t cng, cn i vn u t theo k hoch trung hn, c bit
tun th c ch th trng trong vic phn b, s dng ngun vn
cn c qun trit; v (iv) hon thin th ch gim st v nh gi
u t cng.
Vn hon thin th ch th trng nh hng XHCN cho cc hng ha v
dch v cng ch
Xy dng c ch th trng cho cc hng ha v dch v cng
ch l mt trong nhng mc tiu quan trng Vit Nam sm c
cc nc trn th gii cng nhn l mt nn kinh t th trng, v
cng l mt u tin v i mi th ch kinh t, ng thi thu ht
c cc ngun lc x hi cho u t pht trin. Tnh n cui nm
2012, tng s doanh nghip tham gia vo cc cc lnh vc hng ho
v dch v cng ch l trn 40 nghn doanh nghip, chim 12,2%
tng s doanh nghip trong b iu tra doanh nghip nm 2012.
Cc doanh nghip trong lnh vc hng ho v dch v cng ch c
kt qu kinh doanh kh thp nhng li c s lng lao ng trung
bnh cao hn so vi ton b nn kinh t. Cc doanh nghip t nhn
chim ti 94,8% tng s doanh nghip trong cc lnh vc cng ch,
cn doanh nghip nh nc (DNNN) ch chim 2,85%. Trong , s
lng DNNN hot ng trong cc lnh vc hng ho v dch v cng
ch chim ti 37,75% trong tng s 3.279 DNNN ca ton b iu
tra doanh nghip. Tnh ton t l tp trung ca cc ngnh hng ho v
dch v cng ch cho thy s ngnh c c im th trng c quyn
24
v c quyn nhm chim t l tng i ln .C th ni, Vit Nam
cn rt nhiu d a pht huy hn na vai tr ca c ch th trng
trong vic cung ng cc loi hng ho v dch v ny.
Hin nay c nhiu lnh vc v cung ng dch v x hi (nh y
t, gio dc, th vin - bo tng) v lnh vc pht thanh truyn hnh
vn cn vn hnh theo c ch s nghip c thu. Cn nhanh chng
chuyn i m hnh hot ng ca cc t chc s nghip c thu trong
cc lnh vc ny sang m hnh DNNN, y l iu kin tin quyt
c th xc nh c cc chi ph v cc mc thu ph theo ng
tn hiu cung - cu ca th trng, t , mi c th tin hnh vic
c phn ho cc t chc s nghip c thu (nh cc bnh vin cng
lp, trng cng lp). Nu lm ngc li, khng nhng c th dn
n tht thot ti sn nh nc m cn dn n mt th trng lch
lc, khng thc cht. Ngoi ra, nh nc cn r sot chuyn giao
thm vic cung ng mt s cc hot ng trong lnh vc qun l nh
nc, an ninh, quc phng sang cho khu vc doanh nghip, iu ny
gip cho nh nc tp trung nhiu hn na cho cc nhim v cha
th chuyn giao c cho th trng.
Nhiu lnh vc lin quan n h thng nh cc ngnh tin ch
(in, nc, nc thi, rc thi), giao thng (ng st, ng b,
xe but cng cng th, ng thu v hng khng), kho bi, bu
chnh, vin thng c dy, pht thanh v truyn hnh vn cha tch
c hot ng qun l v iu hnh h thng ra khi hot ng
khai thc dch v trn cc h thng . Nu tch c khai khu ny
ra khi nhau th Chnh ph cng nh cc b/ngnh c th tp trung
kim sot cc doanh nghip m nhn hot ng qun l v iu
hnh h thng, v thm ch c th tin hnh p dng m hnh hp tc
cng t (PPP) thc hin vic iu hnh mt s cng on trong
khu ny. Vi cc hot ng khai thc dch v trn cc h thng,
Chnh ph c th to dng c ch th trng cho cc doanh nghip
cnh tranh. Cc DNNN hin ang thc hin hot ng khai thc dch
25
v c th tin hnh c phn ho cc cp khc nhau m khng
nh hng n tnh an ton ca h thng.
Bn cnh , c rt nhiu lnh vc hnh thnh c ch th
trng, ti cc doanh nghip ngoi quc doanh ang nm th phn
ln trong vic cung ng dch v nh lnh vc xy dng cng trnh
chuyn dng, hot ng vn ti ng b, h tr vn ti, bc xp
hng ho, chuyn pht, vin thng khng dy, sn xut in, thot
nc v x l nc thi, v thu gom v x l rc thi. Trong cc lnh
vc ny, Chnh ph nn tin hnh c phn ho ton b cc DNNN
v xc nh l trnh thoi t a s ti ton b vn khi cc lnh
vc ny.
Vn gia nhp WTO v i mi th ch vi trng tm l ci cch DNNN
Kinh nghim th gii cho thy cc nc ang pht trin c th
s dng WTO ni ring hay cc hip nh kinh t quc t ni chung
nh mt n by t bn ngoi thc y ci cch kinh t trong
nc. Trong qu trnh gia nhp WTO, c nhiu k vng y s
l mt c hi ci thin h thng th ch kinh t th trng Vit
Nam, v quan trng khng km, s to ra p lc i vi cc DNNN
- ang c coi l ct li ca nn kinh t th trng x hi ch ngha
- phi ci cch v tr nn cnh tranh hn. Trn thc t, vic gia nhp
WTO gip ci thin khung php lut Vit Nam theo hng kinh
t th trng. Tuy nhin, gia nhp WTO cha tc ng mt cch tch
cc i vi ci cch DNNN do thiu s cng hng nhp nhng gia
mt bn l nhng n lc ci cch t thn t bn trong vi bn kia
l nhng c hi th trng cng nh p lc cnh tranh t bn ngoi.
Khng nhng th, ci cch l mt qu trnh khng ngng ngh v
do vy khng c php dng li sau khi vo WTO. ng tic l
Vit Nam, nhng ci cch th ch ng k nht u thuc v giai
on tin WTO, cn trong giai on hu WTO th gn nh t
c ci thin, thm ch mt s kha cnh cn tht li. Ni cch khc,
trc WTO, ci cch th ch i trc trnh hi nhp ca nn kinh
26
t, cn sau WTO th mi quan h ny b o ngc li. Chi tit hn,
cc mi e da tim tng i vi DNNN li c s dng to ra
mt trit l ng thun nht nh v nhu cu cp thit phi thc y
s pht trin ca DNNN, c bit l nhng tp on kinh t v tng
cng ty nh nc. S pht trin mt cch t cc tp on kinh t
nh nc c quy m ln v kinh doanh a ngnh trit tiu hu ht
cc tc ng tch cc tim tng ca vic gia nhp WTO i vi ci
cch DNNN. C th l cnh tranh trong nhiu ngnh c s hin din
ca tp on kinh t nh nc hu nh khng c tng cng, tr
cp cho gia cc DNNN chuyn sang mt hnh thc mi tinh vi v
phc tp hn, nguyn tc i x quc gia c thc hin mt cch
hnh thc khng thc cht, v s tham gia ca cc ngn hng nc
ngoi cn ht sc khim tn. V vy, trong bi cnh chun b k kt
Hip nh quan h i tc xuyn Thi Bnh Dng (TPP), nu khng
c n lc ci cch t thn t bn trong mt cch mnh m v c h
thng th mt ln na c hi ci cch v tng trng kinh t c th
li tut khi tm tay.
Vn cht lng s liu thng k
Theo cch hiu ph dng nht, th ch kinh t l mt lut
chi iu chnh cc ch th kinh t, cc hnh vi sn xut kinh
doanh v cc quan h kinh t. V th ch kinh t to ra nhng h
thng quy lut x hi c thit lp v ph bin, kin to nn cc
mi tng tc x hi nn n phi kin to c quyn s hu cho
cc ch th, kin to c thng tin/quy nh trn th trng v kin
to c ng lc v li ch, t cc ch th kinh t mi c th a
ra hnh vi theo lut chi m th ch kinh t hng ti. V vy, th
ch kinh t bao gm 3 ni dung chnh: (i) th ch xc nh v thc thi
quyn s hu; (ii) th ch kin to v phn phi thng tin/quy nh
cho th trng hot ng; v (iii) th ch to ng lc v li ch. Ni
dung th hai ca th ch v vic kin to v phn phi thng tin hiu
qu cho th trng hot ng tt, lin quan n cc vn tn ti ca
27
thng k Vit Nam. C th khng nh cht lng v tin cy ca
thng tin kinh t cng nh s liu thng k c ngha quyt nh i
vi cht lng v s hp l ca cc chnh sch kinh t v m c
Chnh ph a ra, phc v cng tc theo di, gim st, kim tra, nh
gi, d bo tnh hnh, yu cu hoch nh chin lc, chnh sch, xy
dng k hoch pht trin kinh t - x hi v p ng nhu cu s dng
thng tin thng k ca cc t chc, c nhn khc.
Mc d c lch s pht trin kh di v c ng gp khng
nh cho pht trin kinh t, x hi trong nhiu thp k qua, cng tc
thng k khng th ni l hon thin, v cn phi c nhng ci
t su rng, cn bn v thc cht. Theo nm tiu ch nh gi cht
lng cng tc thng k l bao qut, kp thi, nht qun, minh bch
v chnh xc th thng k Vit Nam cn rt nhiu tn ti. Vic cao
nhng tiu ch ny cho h thng thng k, nht l tnh minh bch, s
khng ch ci thin cht lng thng tin m cn xy dng nim tin
ca cc i tng s dng s liu vo c quan thng k quc gia.
Cc khuyn ngh c a ra theo hai nhm: nhng ci cch v th
ch v nhng khuyn ngh v mt k thut.
V mt th ch, cn ci cch trit khun kh php l v th
ch cho vic thu thp, xy dng v cng b thng tin kinh t v s
liu thng k, c th l vic sa i Lut Thng k trong thi gian
ti m bo lut thng k hng ti tnh minh bch, trung thc
v khoa hc ca s liu thng k. C quan Thng k cn c tnh c
lp tng i vi Chnh ph, c th thnh lp mt Hi ng chuyn
mn c lp, hot ng theo cc quy nh ca php lut v t di
s gim st trc tip ca mt c quan chuyn mn ca Quc hi v
Quc hi. Lut ha vic x hi ha hot ng thng k v xy dng
c ch, hnh lang php l cho php cc t chc t nhn tham gia vo
hot ng thng k. Lut Thng k cng cn qui nh r rng v minh
bch ch bo mt s liu thng k v c k hoch c th v cng
khai thi gian cng b cc s liu thng k quan trng trong nm.
28
V mt k thut, vic tnh ton ch tiu GDP cn minh bch
hn v lm r v mt phung php lun. S liu thng k thng v
qu cn c hiu chnh ma v v cc loi sai s khc v c cng
b cng khai v gii thch chi tit. S liu thng k sau khi hiu chnh
cn c lu gi c chui s trc v chui s sau hiu chnh cc
i tng s dng c th so snh mc thay i s liu. Cn tnh
ton v cng b thm mt s s liu nh tnh nh k vng lm pht,
lng tin ngi tiu dng, v.v
Nhng im nghn v th ch nu c gii quyt c th coi l
cha kha quan trng to iu kin phn b v s dng cc ngun
lc c hiu qu, thc y nhanh qu trnh ti c cu nn kinh t v
i mi m hnh tng trng, gip nn kinh t vt qua giai on suy
gim v t c tng trng bn vng v n nh kinh t v m.
29
CHNG 1
TNG QUAN KINH T V M NM 2013
DIN BIN KINH T TH GII NM 2013
Din bin chung v mt s nn kinh t trn th gii
Nn kinh t th gii khi u nm 2013 vi nhiu k vng s
tip ni phc hi c c t na cui nm 2012. ng vy, bi
cnh kinh t th gii trong hu ht nm 2013 cho thy qu trnh phc
hi l kh tch cc, tuy tc chm. Cc yu t cn tr qu trnh
phc hi bao gm thng mi chm tng trng, tng cu trong
nc khng tng nhanh nh k vng nhiu khu vc v nn kinh t
ch cht (tr Trung Quc), bt ng gia cc nn kinh t lin quan
n cc vn chnh tr v kinh t (nh vn Syria), ri ro kinh
t v m cc nc ang pht trin, v.v D vy, cc yu t thun
li cng dn chim u th, c bit l trong na cui nm 2013,
bao gm s n nh v nim tin bc u c cng c trn cc th
trng ti chnh ch cht, n lc ci cch v kch thch tng trng
mang li mt s chuyn bin, qu trnh m phn cc hip nh
thng mi t do quy m ln vn tin trin, vng m phn ha
t c nhng chuyn bin u tin sau nhiu nm b tc v.v
30
Bng 1.1. Tng trng kinh t th gii giai on 2013-2014
nh gi ca IMF nh gi ca WB
2013 2014 2013 2014
GDP th gii (tc tng trng: %) 3,0 3,7 2,4 3,2
Cc nc pht trin 1,3 2,2 1,3 2,2
Hoa K 1,9 2,8 1,8 2,8
Nht Bn 1,7 1,7 1,7 1,4
Khu vc ng Euro -0,4 1,0 -0,4 1,1
Cc nc ang pht trin 4,7 5,1 4,8 5,3
Cc nc ang pht trin chu 6,5 6,7
Trung Quc 7,7 7,5 7,7 7,6
*
ASEAN-5 5,0 5,1
Thng mi th gii (tc tng trng: %) 2,7 4,5 3,1 4,6
Gi du th -0,9 -0,3 -0,9 -0,6
Gi hng phi nhin liu (% tng, theo USD)
2
-1,5 -6,1 -7,2 -2,6
Ngun: WB (WB) (2014a) v IMF (2014). Ring d bo cho Trung Quc
nm 2014 ly t WBWB (2014b).
Trong bi cnh , kinh t th gii tng trng kh trong
nm 2013 d c gim nh so vi nm trc . c tnh ca Qu
Tin t Quc t (IMF) cho thy tng trng kinh t th gii t 3,0%
vo nm 2013, gim nh so vi nm 2012 (3,1%). Bn thn kt qu
ny cng thp hn so vi kt qu d bo vo thng 4/2013 (3,3%).
Trong khi , theo WB, tng trng kinh t th gii t 2,4% vo
nm 2013, thp hn so vi mc 2,5% ca nm 2012.
Cc nn kinh t ln bt u phc hi v c bc tng trng
nhanh hn, c bit l sau khi trnh c ri ro v ca khu vc
ng Euro (do khng hong n cng) v Hoa K t c tha thun
nhm trnh vch ti kha. Tng trng ca khi ny c t
1,3% trong nm 2013, theo nh gi ca c IMF v WB. Tuy nhin,
bn thn din bin tng trng ca cc nn kinh t ln cng c s
phn ha, khi Hoa K v Nht Bn phc hi kh trong khi khu vc
ng Euro c mc tng trng m (-0,4%).
Kinh t Hoa K phc hi chm cho n qu III v ch khi sc
mnh m vo qu IV vi mc tng trng chnh thc (so vi cng
31
k 2012) ln ti 3,2%,
1
nh c s gia tng tiu dng, u t my
mc v xut khu. Nhn xa hn, cc nh u t v h gia nh u c
nim tin tch cc hn vi nn kinh t trong qu IV, th hin qua vic
tng chi tiu ca h gia nh, sn lng cng nghip v vic lm gia
tng. Trong khi , Chnh ph Hoa K t c nhng tha thun
tch cc lin quan n ngn sch cng to nim tin ng k i vi
th trng trong trung hn. Trong bi cnh , vo thng 12, Cc D
tr Lin bang M (FED) quyt nh thu hp gi kch thch kinh
t tr gi 85 t USD hng thng, cho thy du hiu tng trng gia
tng v t l tht nghip ang gim dn
2
. Tnh chung c nm 2013,
tng trng kinh t ca Hoa K c t khong 1,8-1,9%. Tuy vy,
ri ro ngn sch v n cng vn cn hin hu, i km vi nhng bt
n chnh tr trong nc lm nh hng ng k n chnh sch ti
kha ca Hoa K.
Hnh 1.1. Kho st hot ng sn xut cng nghip Hoa K, Nht Bn v EU
Ch s PMI (+50=m rng)
Hoa K
EU
Ngun: WB (2014a).
Tnh hnh kinh t ca khu vc ng tin chung Euro ch bt u
chuyn bin tch cc t thng 12/2013 d cha thc s bn vng.
Tng trng ca khu vc ny ch yu c dn dt bi qu trnh
phc hi c t qu II. T l tht nghip cui nm 2013 gim
nh xung cn 12,1% t mc k lc 12,2% trong thng 11/2013,
3
lm
1
Bo co ca B Thng mi M.
2
Trch dn nhn nh ca Tng gim c Qu Tin t quc t (IMF).
3
Theo C quan thng k ca EU (Eurostat).
32
pht vn duy tr mc thp nhng cao hn so vi thng trc.
4

Ireland, Ty Ban Nha v B o Nha thot khi khng hong n
vi nhng kt qu tch cc trong tng trng xut khu. Hot ng
cng nghip bt u tng tr li. Tuy nhin, khu vc ny vn phi
i mt vi nhiu kh khn thng trc nh hot ng sn xut st
gim
5
, lm pht thp hn so vi mc tiu (ca Ngn hng Trung ng
chu u), t l tht nghip cn mc cao. Trong bi cnh , GDP
ca c khu vc ng Euro gim khong 0,4% trong nm 2013, d
d bo vo u nm cho thy mc gim ch khong 0,1%.
Vic kin nh thc hin cc chnh sch ci cch kinh t ca
Nht Bn bc u mang li s phc hi tng trng nc ny
k t sau cuc khng hong ti chnh ton cu. Ch s gi tiu dng
ca Nht Bn thng 12/2013 tng ti 1,61% so vi cng k nm
2012
6
- kt qu tch cc bc u cho n lc ca Ngn hng Trung
ng Nht Bn nhm t mc tiu lm pht 2%
7
v khc phc tnh
trng gim pht ko di t nhiu nm nay. Ch s Nikkei tng cao
nht k t thng 12/2007.
8
Xut khu ca nc ny cng tng trong
thng th 9 lin tip nh gia tng xut khu xe hi. S suy yu ca
ng Yn v tng cu th gii phc hi l ng lc gip nn kinh t
Nht Bn tng trng. Nim tin kinh doanh ca cc nh sn xut ln
Nht Bn tng ln mc cao nht trong 6 nm, t 16 im vo
qu IV, tng 4 im so vi qu III
9
. Theo , tng trng kinh t c
4
Gi tiu dng ca khu vc ng Euro tng 0,9% so vi cng k nm trc trong thng 11,
sau khi tng 0,7% trong thng 10, theo c quan thng k Eurostat. Lm pht ca c EU ng
mc 1% trong thng 11, cao hn mc 0,9% ca thng 10, www.europolitics.info/...monetary.../
infation-remains-min.
5
Theo Eurostat, trong thng 10, sn lng cng nghip ca 17 quc gia khu vc ng Euro
gim 1,1% so vi thng 9. Trong khi , sn lng cng nghip ca 28 nc thnh vin Lin
minh chu u (EU) gim 0,7%, sau khi tng 0,1% trong thng 9.
6
http://www.infation.eu/infation-rates/japan/historic-infation/cpi-infation-japan-2013.aspx.
7
http://www.reuters.com/article/2013/12/20/us-japan-economy-prices-idUSBRE9B-
J0EY20131220.
8
Ngy 20/12, ng Yn gim xung mc k lc so vi ng USD sau khi FED ct gim gi
kch thch kinh t QE3. Kt thc phin giao dch ngy 19/12, ch s Nikkei 225 ca Nht Bn
tng 271,42 im (+1,74%), t 15.859,22 im.
9
Theo kho st Takan ngy 16/12.
33
nm 2013 ca Nht Bn c t mc 1,7% (theo c IMF v WB).
Tuy nhin, nn kinh t Nht Bn vn gp phi mt s vn c hu
nh thm ht thng mi ngy cng ln vi tc ng tiu cc ln cn
cn thanh ton quc t, cng nh kh nng phi ct gim mnh chi
tiu ca Chnh ph, nht l k t sau nm ti kha 2015
10
.
Trong khi cc nn kinh t pht trin bt u tng trng nhanh
hn th nhm cc nn kinh t mi ni v ang pht trin li tng
trng chm li. Trn thc t, tng trng ca nhm ny c t
khong 4,7-4,8% trong nm 2013, thp hn nhiu so vi d bo u
nm (khong 5,5%) cng nh so vi cc nm trc
11
. Nhm cc
nc ang pht trin chu tip tc l khu vc nng ng, song
ch tng trng mc 6,5% trong nm 2013, thp hn so vi d bo
t u nm (khong 7,1%). D vy, do vn ng gp ch yu vo
tng trng kinh t ton cu, s suy gim ca nhm nn kinh t mi
ni v ang pht trin khin tng trng kinh t ton cu chm phc
hi hn so vi d on.
Sau mt thi gian di tng trng nhanh, kinh t Trung Quc
bt u c nhng du hiu suy gim do cc vn lin quan n
u t cng v n cng khng c kim sot hiu qu, th trng
trong nc cha pht trin nh k vng, cc vn lin quan n
cht lng hng ha v nh hng tiu cc ca hot ng sn xut
i vi mi trng, v.v... Thc t, tng trng kinh t Trung Quc
din ra kh chm trong na u nm 2013 v ch phc hi trong na
cui nm khi Chnh ph nc ny thc hin kch cu thng qua u
t xy dng ng st, u i thu cho doanh nghip nh v n
gin ha th tc xut khu. Kt qu tng trng kinh t Trung Quc
ch t mc 7,7% vo nm 2013 (theo WB).
10
Chnh ph Nht Bn c k hoch tng chi tiu cho cc cng trnh cng cng v cc lnh vc
nh quc phng, gio dc v an sinh x hi. Trong nm ti kho 2014, chnh ph Nht Bn hy
vng s duy tr mc pht sinh n thp so vi nm trc trong khi khon thu t thu d kin s
tng nh phc hi kinh t v l trnh tng thu theo k hoch.
11
Chng hn, mc tng nm 2011 l 5,9% (theo WB).
34
Trong bi cnh , Hi ngh cng tc kinh t Trung ng Trung
Quc din ra t ngy 10-13/12/2013 a ra nhng tn hiu mi, vi
im sng ln nht l tin hnh ci cch su rng ton din. Ci cch
vn l ng lc cho s pht trin v quan im ch o ca cng tc
kinh t trong nm 2014 s l tin ln trong n nh, ci cch sng
to vi hai ni dung chnh l ci cch v ri ro. Hi ngh a ra 6
nhim v kinh t ln trong nm 2014 l: (i) m bo an ninh lng
thc quc gia; (ii) iu chnh c cu ngnh ngh; (iii) phng chng
v kim sot ri ro n; (iv) thc y phi hp gia cc vng min;
(v) bo m v ci thin dn sinh; v (vi) nng cao trnh m ca
i ngoi. Mt khc, Trung ng ng Cng sn Trung Quc a
ra Nhn thc ton din quan h tng trng GDP v pht trin lnh
mnh bn vng, trong gn tng trng GDP vi yu cu nng
cao cht lng v hiu qu pht trin kinh t. Hi ngh ra mc tiu
tng trng GDP nm 2014 l 7,5%, ng thi thc y iu chnh
kt cu kinh t, gii quyt vn d tha sn lng, phng nga ri
ro n.
Do ph thuc kh nhiu vo quan h thng mi, u t vi
cc nn kinh t ch cht trn th gii cng nh chu , cc nc
ASEAN cng gp kh khn trong vic thc y tng trng kinh t
nm 2013. Trong khi , ng lc t tng cu ni a cc nc ny
l khng nhiu, do u t suy gim (Hnh 2). Bo co cp nht ca
WB (2014b) cho thy tc tng GDP ca Indonesia gim xung
5,8% (so vi d bo vo thng 4/2013 l 6,2%); tc tng GDP
ca Malaysia v Thi Lan ln lt l 4,7% v 2,9% (so vi mc d
bo vo thng 4/2013 l 5,1% v 5,3%). Ch c kinh t Philippines
t mc tng trng cao hn so vi d bo a ra t u nm
12
, nh
tng nhu cu tiu dng v u t trong nc. i vi nhiu nc
khc trong khu vc, tnh hnh xut khu vn tr tr do cc th trng
bn ngoi cha phc hi hon ton. Nhu cu ca th gii v cc mt
12
Theo nh gi cp nht ca WB (2014b), tng trng c nm 2013 ca Philippines t 7,2%,
cao hn mc d bo t u nm 2013 (khong 6,2%).
35
hng nh du c v cao su t nhin suy gim, gy nh hng mnh
n cc nn kinh t trong khu vc. Cc mt hng xut khu nh than
v ng ca Indonesia, go ca Thi Lan v in t ca Malaysia
v Thi Lan cng b tc ng. Xut khu suy yu cng vi nhng bt
n kinh t v ti chnh ton cu cng gp phn lm suy gim u t,
c bit Thi Lan v Singapore. Theo , tng trng kinh t ca
khi nc ASEAN-5 c t 5,0% trong nm 2013 (Bng 1).
Hnh 1.2. Din bin tng cu Trung Quc v mt s nc ASEAN (VT: %)
Trung Quc
Tiu dng u t Xut khu rng Sai s thng k Tng trng GDP
Indonesia Malaysia Philippines Thi Lan
Ngun: WB (2014b).
Mc d c nhiu n lc t do ha thng mi trong nm 2013
cc cp a phng, nhiu bn, khu vc v song phng, cc nc
v khu vc vn cha t c nhiu tin trin quan trng. Vng m
phn ha t c mt s kt qu quan trng vo cui nm 2013,
song tc ng l cha nhiu v cn rt nhiu vic phi lm vng
m phn ny tip tc tin trin trong thi gian ti. Bn cnh ,
bi cnh kinh t chm phc hi nhiu nc cng vi xu hng gia
tng cc bin php bo h phn no nh hng n hot ng thng
mi trong nm 2013. Theo , tng trng thng mi hng ha ch
mc khim tn, t khong 2,7%, tng ng vi kt qu nm
2012 v thp hn so vi d bo vo thng 4/2013 (3,6%).
13

Kh khn kinh t c cc nc pht trin v ang pht trin
cng nh hng n cc dng vn u t nc ngoi, k c cc dng
vn vo cc nc ang pht trin. Theo c tnh ca WB, cc dng
13
Theo IMF.
36
vn t nhn (rng) vo cc nc ang pht trin ch t mc 4,7%
GDP ca cc nc ny trong nm 2013, thp hn ng k so vi mc
5,1% GDP vo nm 2012. Dng vn vo cc nc ang pht trin
ng v Thi Bnh Dng - vn l khu vc nng ng trong
thi gian trc y - cng b nh hng tiu cc. Theo , dng
vn t nhn (rng) vo cc nc ny gim t 4,7% GDP nm 2012
xung cn 4,4% GDP nm 2013. y cng chnh l mt trong nhng
nguyn nhn khin tng trng kinh t khu vc ng v Thi
Bnh Dng gim so vi cc nm trc .
Din bin th trng ti chnh - chng khon
Th trng ti chnh ton cu chng kin nhng din bin phc
hi trong bi cnh chnh sch dn c bnh thng ha cc nc
thu nhp cao. Trin vng phc hi kinh t Hoa K, Nht Bn v
khu vc ng Euro gip gim chnh lch tng trng ca khi
nn kinh t thu nhp cao vi cc nc ang pht trin, dn n qu
trnh thoi lui dn khi chnh sch tin t ni lng sau mt thi gian
di thc hin (k t sau cuc khng hong ti chnh ton cu nm
2007-2008).
Nh cp trn, dng vn vo cc nc ang pht trin
gim ng k t gia nm 2013. Theo xu hng ny, vn u t gin
tip cng chuyn dn ra khi cc th trng mi ni v ang pht
trin. Tuyn b ca FED vo thng 5/2013 v vic c th rt dn gi
ni lng nh lng (QE) sm hn k vng khin li sut tri phiu
chnh ph Hoa K tng mnh. Theo , cc nh u t quc t cng
c nhng iu chnh ng k i vi danh mc u t ca mnh.
Trong na u nm 2013, tng vn vo cc nc ang pht
trin gim khong 45%. Sau khi t trung bnh khong 54 t USD
trong 5 thng u nm, tng gi tr pht hnh tri phiu quc t, cc
khon cho vay qua bin gii v mua c phn gim xung cn 30
t USD. Pht hnh c phiu v tri phiu rt chm trong thi k gia
nm 2013, ch yu do lo ngi ca th trng v do qu trnh ti c
37
cu danh mc u t sau khi li sut di hn Hoa K tng gn gp
i
14
. Quy m pht hnh tri phiu trung bnh trong giai on thng
6-8/2013 ch t 22 t USD, gim ti 39% so vi cng k nm 2012.
Trong khi , gi tr c phiu mi pht hnh ch t 900 triu USD
vo thng 8/2013, mc thp k lc k t thng 11/2008.
Trn th trng th cp, nh u t nc ngoi rt khong
67 t USD khi cc qu u t tri phiu v c phiu cc th trng
mi ni trong giai on t thng 6-8/2013. Gi tr ny thm ch cn
ln hn c dng vn vo cc th trng mi ni trong c nm thng
u nm. Xu hng rt vn t tri phiu r hn nhiu so vi t c
phiu. Trn thc t, qu trnh rt vn t tri phiu cc th trng
mi ni din ra trong mt giai on di nht vi quy m ln nht k
t nm 2008. Trong , cng cn lu l qu trnh rt vn t tri
phiu cc nn kinh t mi ni cng gn mt phn vi vic gia tng
u t cc th trng khc, trong c c phiu chnh cc nn
kinh t ny.
Hnh 1.3: Nh u t nc ngoi rt
vn khi cc nn kinh t mi ni
v ang pht trin
Hnh 1.4: T trng tri phiu do cc
nc ang pht trin pht hnh so
vi gi tr tri phiu ton cu
Tri phiu
Tri phiu baby
Tri phiu cc nc ang pht trin
C phiu
Ngun: WB (2014c).
Xu hng bin ng trn cng lm gim ng k gi ti sn ti
chnh cc nc ang pht trin. Trong cc thng 6-8/2013, ch s
14
T 160 im c s tng ln 290 im c s.
38
gi trn cc th trng tin t, tri phiu v c phiu cc nc ang
pht trin gim ln lt 3,8%, 10,8% v 13,2%. y cng l cc
mc gim ti t nht trong sut gn 10 nm va qua. ng thi, cc
nc ang pht trin - thng xuyn phi i mt vi nhng mt cn
i nghim trng bn trong v bn ngoi, v ph thuc nhiu vo
dng vn u t nc ngoi - cng chu nhiu nh hng tiu cc.
Cc nc b nh hng nng n nht l Brazil, n , Indonesia,
Malaysia, Th Nh K v Nam Phi. Tc ng nghim trng i vi
cc nc ni trn mt phn l do th trng ti chnh cc nc ny
cn gp cc vn lin quan n su v tnh thanh khon. c
bit, xu hng rt vn xy ra r nt hn cc nc c thm ht cn
cn vng lai ln, lm pht cao, t l n cao hoc c nguy c bt n
chnh tr. Trong khi , mt s th trng khc - nh Mexico v Peru
- d ph thuc nhiu vo cc dng vn u t nc ngoi song ch
chu tc ng khng ng k. Thm ch, gi tr ng tin khong
65% cc nc ang pht trin vn tng i n nh, thm ch cn
ln gi, trong giai on t thng 5 n thng 9/2013.
Trong cc thng cui nm, th trng ti chnh cc nc ang
pht trin phn no phc hi tr li. Qu trnh ti c cu danh mc
u t chm dt, trong khi FED quyt nh gim quy m chng
trnh mua li ti sn chm hn so vi d kin. Chnh lch li sut
CDS v chi ph vay ca cc nc ang pht trin gim so vi nh
vo thng 6/2013. Mc d vy, cc ch s ni trn ca cc nc ang
pht trin u cha phc hi so vi mc t c vo u nm 2013.
Bn cnh , quyt nh ni trn ca FED phn no cng t tc ng
i vi th trng ti chnh do cc nh u t phn nh tc ng
ca quyt nh ny vo gi ti sn.
Tuy vy, mc d c nhng bin ng ln xung trong sut nm
2013, th trng chng khon cc nc ang pht trin nhn chung
bin ng nh hn so vi cc nm sau khng hong. ng lu ,
mc bt nh ca th trng v lo ngi v n nh ti chnh cc
nc thu nhp cao t nghim trng hn.
39
Din bin gi c th gii
Tip ni din bin nm 2012, gi nhiu hng ha c bn c xu
hng i xung hoc gi tng i n nh trong nm 2013. Tnh
trung bnh nm, gi du th gim nh khong 0,9% trong nm 2013
(Bng 1). Tuy nhin, din bin gim gi du th khng lin tc; thay
vo , gi du th c nhng bin ng tng gim nh trong sut
nm 2013 (Hnh 5). y cng l xu hng chung ca gi hng nhin
liu ni chung trong nm 2013 (Hnh 7).
Gi cc mt hng phi nhin liu cng gim mnh, d gim
chm li so vi nm trc. Theo s liu ca WB (2014d), mc gim
ny t trung bnh khong 7,2% trong nm 2013. Hai nhm hng
phi nhin liu gim gi nhanh nht trong nm 2013 l phn bn v
ung. Gi phn bn gim ti 17,4% vo nm 2013 (sau khi gim
3,5% vo nm 2012). Trong khi , gi ung cng gim 10,1%
vo nm 2013, d chm hn so vi mc gim nm 2012 (19,9%).
Gi hng nng sn cng gim 7,2% trong nm 2013, tng ng
vi gi cc mt hng phi nhin liu ni chung. y cng l xu hng
chung vi gi lng thc (gim 7,1% trong nm 2013). Gi hng
kim loi cng gim 5,5%, sau khi gim ti 15,0% vo nm 2012.
Xu hng gim gi hng phi nhin liu ch yu do kinh t th gii
cha phc hi nhanh nh mong i, suy gim tng trng nhm
cc nn kinh t ang pht trin v mi ni, trong khi nhu cu mt
s th trng ln (nh Trung Quc) suy yu.
Hnh 1.5: Din bin gi du th (USD/thng)
Ngun: WB (2014d).
40
Hnh 1.6: Din bin gi kim loi qu
(USD/ounce)
Hnh 1.7: Din bin gi mt s
nhm hng
Bch kim trc tri
Vng trc tri
Bc trc phi
Ngun: WB (2014d).
Gi kim loi qu cng khng ng ngoi xu hng suy gim.
Gi vng, bch kim v bc u gim lin tc trong hu ht nm 2013,
v ch phc hi trong cc thng 7-9. Tnh chung c nm 2013, vng
mt gi ti 15,5%. C th, gi vng gim t mc 1.687 USD/
ounce vo u nm 2013 xung 1.217 USD/ounce vo u thng 7,
sau phc hi ln 1.411 USD/ounce vo u thng 9, ri li tip tc
gim xung cn 1.203 USD/ounce vo cui nm 2013. Gi bc thm
ch cn gim nhanh hn trong na u nm 2013, d c n nh hn
trong cc thng cui nm (Hnh 6).
Mt din bin khc ng lu l t gi hi oi ca USD so
vi mt s ng tin ch cht - bao gm Euro, Yn Nht v Bng
Anh. Nhn chung, ng USD gim gi ng k so vi Euro v
bng Anh trong nm 2013. Tuy vy, qu trnh gim gi ca ng
USD din ra khng lin tc. Trn thc t, so vi ng Euro, ng
USD ln gi trong ba thng u nm, sau gim gi lin tc v mc
gim thm ch cn ln hn so vi mc tng trong cc thng u nm.
Tnh chung c nm 2013, ng USD gim gi khong 3,0% so vi
ng Euro. Din bin ny ch yu do kh khn ca Hoa K dn n
vic phi duy tr ni lng nh lng trong sut nm 2013. Tng
t, ng USD cng mt gi nh (2,6%) so vi ng bng Anh. Trong
khi , do chnh sch kinh t ca Nht Bn, ng Yn thm ch cn
41
mt gi rt mnh so vi ng USD. Mc d din bin mt gi chm
li trong qu III, song tnh chung c nm 2013, ng Yn Nht mt
gi ti 16,0% so vi ng USD.
Hnh 1.8: Din bin t gi Euro v
Bng Anh so vi USD
Hnh 1.9: Din bin t gi
Yn Nht so vi USD
0.60
0.70
0.80
0.90
2
0
1
1

-
0
1
2
0
1
1

-
0
2
2
0
1
1

-
0
3
2
0
1
1

-
0
4
2
0
1
1

-
0
5
2
0
1
1

-
0
6
2
0
1
1

-
0
7
2
0
1
1

-
0
8
2
0
1
1

-
0
9
2
0
1
1

-
1
0
2
0
1
1

-
1
1
2
0
1
1

-
1
2
2
0
1
2

-
0
1
2
0
1
2

-
0
2
2
0
1
2

-
0
3
2
0
1
2

-
0
4
2
0
1
2

-
0
5
2
0
1
2

-
0
6
2
0
1
2

-
0
7
2
0
1
2

-
0
8
2
0
1
2

-
0
9
2
0
1
2

-
1
0
2
0
1
2

-
1
1
2
0
1
2

-
1
2
2
0
1
3

-
0
1
2
0
1
3

-
0
2
2
0
1
3

-
0
3
2
0
1
3

-
0
4
2
0
1
3

-
0
5
2
0
1
3

-
0
6
2
0
1
3

-
0
7
2
0
1
3

-
0
8
2
0
1
3

-
0
9
2
0
1
3

-
1
0
2
0
1
3

-
1
1
2
0
1
3

-
1
2
Euro/USD GBP/USD
75
85
95
105
Tc ng ca kinh t th gii n kinh t Vit Nam
Nhn chung, nm 2013 chng kin s phc hi - d cn chm
hn so vi k vng - ca nn kinh t th gii. Tng trng kinh t
phc hi ch yu nhm nc pht trin, khi cc vn lin quan
n n cng, chnh sch ti kha phn no c ci thin. Trong khi
, nhm nc ang pht trin v mi ni, c bit l chu , li
vp phi suy gim kinh t. Tng cu trong nc cc nc ny suy
yu, trong khi dng vn u t vo cc nc ang pht trin tip
tc st gim. Tng trng thng mi ton cu duy tr mc tng
ng vi nm 2012, i km vi vic gim gi nhiu mt hng trn
th trng th gii.
Bi cnh trn c nh hng quan trng n din bin kinh t
Vit Nam trong nm 2013. Do l nn kinh t c m cao, Vit Nam
ch yu chu cc tc ng thng qua cc knh thng mi v u t.
L mt nc da vo xut khu nhiu mt hng c bn (nh nng
sn, khong sn, v.v...), Vit Nam phn no chu thit hi khi gi
cc mt hng ni trn suy gim. Chng hn, Vit Nam l nc xut
khu rng cc mt hng nng sn song gi cc mt hng ny gim
ti 7,2% trong nm 2013. Ch ring vi mt hng go, gi th gii
42
gim khong 9,58% nhng lng go xut khu c nm ca Vit
Nam t ti 6,7 triu tn. Trong khi , gi xut khu nhiu mt hng
khc cng gim ng k, nh gi cao su gim 19,9%; ht iu gim
9,32%; cht do gim 10,0%, v gi than gim 15,68%. Xu hng
gim gi ny l khng mi (tng t nh nm 2012), song Vit Nam
cha c kh nng tc ng vo gi cc mt hng ny trn th trng
th gii.
Ging nh nm 2012, gi th gii gim cng l mt nguyn
nhn quan trng gip gim ng k p lc i vi gi c trong nc,
nht l trong iu kin nn kinh t Vit Nam hi nhp su rng
hn. Thc t l gi lng thc v thc phm - mt nhm quan trng
trong r hng ha tiu dng - ch tng 5,08% trong nm 2013, thp
hn rt nhiu so vi cc nm trc (2010: 16,2%; 2011: 24,8%) d
c phc hi so vi mc tng nm 2012 (1,01%). Bn cnh , gi th
gii gim cng lm gim p lc i vi gi hng nhp khu. C th,
ch s gi nhp khu hng ha trong nm 2013 gim khong 2,36%
so vi nm 2011. Trong , mt s mt hng c ch s gi nhp khu
gim mnh l phn bn (gim 17,83%), st thp (10,48%), nguyn
ph liu dc phm (8,44%, v ha cht (5,84%). Theo , lm pht
tip tc gim so vi nm 2012 v ch cn 6,04% vo nm 2013.
Trn mt phng din khc, hot ng thng mi cng phn
no c hng li t s phc hi tng trng cc nn kinh t
pht trin, th trng m Vit Nam c mi quan h thng mi ln.
Tuy vy, c cu xut khu ca Vit Nam theo ngnh hng v theo
th trng t c thay i. C th, xut khu ca Vit Nam vn tp
trung vo cc mt hng gia cng c hm lng gi tr gia tng thp,
cc mt hng thm dng lao ng v/hoc s dng nhiu ti nguyn
thin nhin. Trong bi cnh gi hng xut khu gim, vic tng mnh
lng hng xut khu l mt nh hng quan trng gip duy tr
tng trng xut khu, mc d cn nhiu quan ngi v hiu qu
xut khu. Trong khi , xt theo a im tiu th, hng xut khu
43
ca Vit Nam vn tp trung vo cc th trng chnh nh EU, Hoa
K, Nht Bn, ASEAN, v.v...
u t nc ngoi vo Vit Nam tng tr li sau mt thi
gian suy gim. Tuy nhin, trong bi cnh cc dng vn vo cc nc
ang pht trin tr nn hn hp hn, dng vn u t vo Vit Nam
cng tng kh chm v cn thp so vi mc t c ngay sau
khi gia nhp T chc Thng mi Th gii (WTO) vo nm 2007.
Lng vn ng k v tng thm ca cc d n u t trc tip
nc ngoi vo Vit Nam t hn 21,6 t USD cho n gia thng
12/2013, tng 54,5% so vi cng k nm 2012. Vn u t trc tip
nc ngoi thc hin Vit Nam t 11,5 t USD trong nm 2013,
tng khong 9,9% so vi nm 2012.
Qu trnh phc hi, d chm, ca kinh t th gii song hnh vi
suy gim kinh t cc nc ang pht trin chu c nhng tc
ng tri ngc i vi tng trng kinh t Vit Nam thng qua
cc knh u t v thng mi. D vy, tc ng tch cc dng nh
vn l xu hng bao trm, trong bi cnh xut khu ca nc ta ph
thuc kh nhiu vo cc th trng chnh nh Hoa K v Nht Bn -
nhng th trng t nhiu c s phc hi.
DIN BIN KINH T VIT NAM NM 2013
Din bin tng trng v lm pht
Tng trng v sn lng kinh t
Ngay t u nm, Chnh ph ban hnh Ngh quyt s 01/
NQ-CP v nhng gii php ch yu ch o iu hnh thc hin K
hoch pht trin kinh t - x hi v d ton ngn sch nh nc nm
2013 v Ngh quyt s 02/NQ-CP v mt s gii php tho g kh
khn cho sn xut kinh doanh, h tr th trng, gii quyt n xu.
Mc tiu n nh v m vn c u tin hng u cng vi quyt
tm ti c cu nn kinh t. Tuy nhin, kt qu t c cha sc
thuyt phc ngi dn c th k vng vo kh nng tng trng
bn vng v n nh v m trong di hn.
44
Hnh 1.10. Mt s ch tiu kinh t v m
Ngun: Tng cc Thng k, B K hoch v u t.
Nm 2013, tng sn phm trong nc (GDP) tng 5,42% so vi
nm 2012, cao hn mc 5,25% nm 2012, nhng thp hn mc tiu
5,5%; quy m nn kinh t t hn 170 t USD. S ci thin v con
s tng trng cha gip a nn kinh t ra khi vng trng suy gim
ko di t nm 2010. Theo , tht nghip v t l thiu vic lm gia
tng khi t l tht nghip ca lao ng trong tui nm 2013 c
tnh 2,2% (khu vc thnh th 3,58%), tng hn nm 2012 (1,96% v
3,21%). T l thiu vic lm ca lao ng trong tui nm 2013 c
tnh 2,77%, trong khu vc nng thn l 3,35%, cao hn nm 2012
(2,74% v 1,56%). c bit l t l tht nghip ca thanh nin (15-24
tui) gia tng nhanh chng, c tnh 6,36% trong nm 2013, trong
khu vc thnh th ln n 11,11%, tng hn 1,94 im phn trm
so vi nm 2012. Bn cnh , thu nhp lao ng cng b nh hng
mnh. Theo B Lao ng, Thng binh v X hi
15
, tin lng danh
ngha trung bnh ca lao ng qu IV/2013 l 4,11 triu ng, tng
khng ng k so vi qu III/2013 l 4,06 triu ng, ng ngha vi
tin lng thc t ca lao ng b gim st. Nu ch nhn t nhng
con s thng k th cc mc lm pht thp, t gi n nh, cn cn
thng mi thng d v.v l nhng gam mu sng. Tuy nhin, ng
sau chng ta vn thy tim n nhng ri ro v bt n khi m ng
15
Bn tin Cp nht th trng lao ng Vit Nam, S 1, qu I nm 2014
45
lc tng trng ngy cng suy gim, d a cho cc chnh sch v m
dn cn kit. Quan trng hn na l nhng nn tng cho tng trng
v n nh nn kinh t cha c ci thin ng k, qu trnh ti c
cu v chuyn i m hnh tng trng cn chm chp, v c bit,
i mi v th ch vn cha c tho g quyt lit.
C cu ngnh trong GDP
Hnh 1.11.Tc tng trng ca cc ngnh sn xut (%)
Ngun: Tng cc Thng k.
ng gp chnh vo tng trng nm 2013 l ngnh dch v
vi tc tng trng t 6,59% (so vi 5,9% nm 2012). Tuy nhin,
mc tng ny vn cn rt thp so vi trung bnh 7,66% giai on
2005-2011. Khu vc dch v ng gp ln nht vo tng trng vi
t trng 43,3% sn lng, tng hn so vi 41,7% nm 2012. Trong
khi , ngnh cng nghip v xy dng tip tc xu hng suy gim
k t nm 2010, tc tng trng ca ngnh trong nm 2013 l
5,43%, so vi 5,75% trong nm 2012, 6,83% nm 2011 v 7,17%
nm 2010. Bn cnh , ch s tn kho ngnh cng nghip ch bin,
ch to ngy 1/12/2013 so vi cng k nm 2012 tng 10,2%. Ch s
PMI (ch s nh qun tr mua hng)
16
cho thy trong nhng thng u
16
Ch s PMI l ch s nh qun tr mua hng o lng sc khe ca khu vc sn xut, do
HSBC cng b k t thng 4/2011, da vo nm ch s ring bit: n t hng mi, Sn lng,
Vic lm, Thi gian giao hng ca nh cung cp, Tn kho cc mt hng mua. Ch s ny trn 50
im phn nh cc iu kin kinh doanh ang c ci thin so vi thng trc. Ch s ny di
50 im phn nh s gim st ca khu vc sn xut. Kt qu ch s l 50.0 l khng c s thay i.
Mc chnh lch so vi 50.0 cng ln th tc thay i m ch s bo hiu s cng ln.
46
nm cc hot ng trong lnh vc sn xut b thu hp mnh, nhng
thng cui nm c s ci thin nht nh khi tc tng trng
kh hn nhng mc tng cn rt khim tn. Nh vy, khu vc cng
nghip v xy dng vn ang gp rt nhiu kh khn v chu tc
ng nng n nht t tnh trng suy thoi chung ca nn kinh t.
S liu ca Tng cc Thng k cho thy tnh n cui nm 2013,
tng s doanh nghip ng k thnh lp mi l 76.955 doanh nghip,
tng 10,1% so vi nm 2012 vi tng vn ng k gim 14,7%. S
doanh nghip gii th hoc ngng hot ng l 60.737 doanh nghip,
tng 11,9% so vi nm 2012. Cn theo Bo co thng nin doanh
nghip Vit Nam 2013 c Phng Thng mi v Cng nghip
Vit Nam (VCCI) cng b ngy 8/4/2014, tc tng trng s
lng doanh nghip lin tc gim t sau khng hong ti chnh th
gii. n ngy 1/1/2013, Vit Nam c trn 347.000 doanh nghip,
tng 7% so vi nm trc (so vi 17% nm 2010 v 12% nm 2011).
Bnh qun giai on 2010-2012, tc tng trng doanh nghip t
12% (so vi 17% giai on 2007-2012 v hn 20% giai on 2002-
2006). Bn cnh , tng ngun vn ca khu vc doanh nghip trong
nm 2012 t khong 14,5 triu t ng, gim hn 5% so vi nm
2011 v l ln suy gim u tin trong vng 10 nm qua. Ngoi ra,
tc tng trng doanh thu cng gim mnh (3,6% so vi 36,6%
ca nm 2011, thp hn c mc 15,5% ca nm 2009 khi nn kinh
t trong tnh trng suy thoi v kinh t th gii cha ra khi khng
hong). Vn ng quan tm l doanh nghip gii th v ngng
hot ng ng ngha vi vic x hi mt i khi lng sn phm
vn c, lao ng mt vic lm gia tng, np ngn sch gim. Trong
khi , s doanh nghip mi ng k thnh lp cha hoc bc u
hot ng nn khi lng sn phm lm ra khng l bao, lao ng c
vic lm khng ng k, np ngn sch cha pht sinh. Thc t
khng th b tr v c coi l nhn t pht trin.
47
Hnh 1.12. Ch s PMI cc thng nm 2011-2013
Ngun: HSBC.
Ngnh nng nghip vn c coi l b cho nn kinh t
trong nhng giai on suy thoi trc y nhn t gc bo m
an ninh lng thc v gii quyt vic lm, vi tc tng trung
bnh 4,16% giai on 2005-2008 v 3,07% giai on 2009-2011.
Tuy nhin, k t nm 2012, b ny cng ri vo giai on suy
gim, tng gim tht thng v cha c du hiu ci thin, vi mc
tng trng ch t 2,67%. Trong bi cnh nn kinh t cha c xu
hng phc hi vng chc, mi trng kinh doanh ngy cng khc
nghit, mc ri ro trn th trng quc t cao vi xu hng nhm
ti cc sn phm c hm lng cng ngh cao hn, th suy gim
ca ngnh nng nghip l ng quan ngi.
C cu thnh t chi tiu trong GDP
Tip din xu hng t nm 2012, chi tiu t nhn vn trong
xu hng gim do thu nhp kh dng ca ngi dn cha c ci
thin. Tng mc bn l hng ha v dch v tiu dng nm 2013 theo
gi thc t tng 6,14%, so vi mc tng 9,54% nm 2012, v trung
bnh 11,49% giai on 2000-2012. Bn cnh , tng vn u t
pht trin ton x hi nm 2013 chim 30,4% GDP, mc thp nht k
t nm 2000 cho n nay. Bn cnh , tc tng tng vn u t
x hi l 8%, cao hn mc 7% ca nm 2012, nhng thp hn nhiu
so vi trung bnh 17% giai on 2007-2011. y l mt trong nhng
48
ngyn nhn gii thch cho s suy gim nhanh chng tng trng kinh
t khi m m hnh tng trng ca chng ta vn ch yu da vo u
t v cha c du hiu thay i trong nhng nm qua.
Trong c cu ca vn u t, c th nhn thy t trng u t
ca khu vc kinh t nh nc gia tng lin tip trong 3 nm (40,4%
nm 2013, so vi 37,8% nm 2012), mc cao tng ng nm
2009 v cao nht k t nm 2007. Mc d c coi l ngun vn b
p cho s suy gim ca u t t nhn (t 38,9% nm 2012 xung
37,6% nm 2013), nhng trong khi khu vc t nhn vn gp nhiu
kh khn th vic gia tng nhanh chi tiu cng v u t cng i km
vi vic ni lng hn v ti kha cng lm cho ngun vn m khu
vc t nhn c th tip cn tr nn hn hp hn. i vi khu vc
FDI, mc d ch chim 22% tng vn u t ton x hi nhng tc
tng trng ca khu vc ny li cao nht (9,9%, tng rt nhanh
so vi mc 1,4% nm 2012) v dng vn cng tp trung nhiu
hn vo lnh vc sn xut vi nhng d n quy m ln ca nhng
tp on a quc gia. iu ny cng khng nh vai tr ngy cng
ln hn ca khu vc FDI n tng trng sn lng ca nn kinh
t. Trong khi , vn u t ca khu vc t nhn suy gim cho thy
nhng kh khn rt ln m khu vc ny vn ang phi i mt nh
tng cu ni a suy gim, thiu vn ln nhng phn ng khng mn
m khi li sut gim, chi ph kinh doanh bao gm c nhng chi ph
khng chnh thc gia tng, mi trng kinh doanh cn nhiu bt cp
v.v Tc tng vn u t ca khu vc t nhn gim xung ch
cn 6,6% so vi 8,1% nm 2012.
49
Hnh 1.13. C cu u t phn theo thnh phn kinh t (%)
Ngun: Tng cc Thng k.
Tng t nm 2012, im sng trong tng trng kinh t nm
2013 l t yu t xut khu rng. Do tng cu suy gim, nhu cu
nhp khu gim st trong khi xut khu vn gi c tc tng t
cc doanh nghip FDI nn cn cn thng mi thng d 10 triu
USD (nm 2012 thng d 747 triu USD). Tuy nhin, xut siu cng
ch ng gp c 0,08 im phn trm vo tng trng GDP, trong
khi tiu dng cui cng ng gp 3,72 im phn trm v tch ly ti
sn ng gp 1,62 im phn trm vo mc tng chung.
Nh vy, v c cu ngnh, mc tng trng ca GDP nm
2013 ch yu n t khu vc dch v, trong khi ngnh cng nghip
v xy dng vn trong xu hng suy gim v phc hi mong manh,
ngnh nng nghip suy yu khin cho tc tng trng cn yu. V
pha thnh t chi tiu, chi tiu ca ngi dn v u t t nhn suy
gim l mt nguyn nhn dn n nn kinh t cha thot khi vng
trng tng trng.
50
Lm pht
Hnh 1.14. Din bin lm pht, 2011-2013 (%, y-o-y)
0
10
20
30
40
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
2011 2012 2013
Lm pht CPI Lng thc v thc phm
Nhm hng phi lng thc, thc phm Nh v vt liu xy dng
Ngun: Tng cc Thng k v tnh ton ca tc gi.
Lm pht nm 2013 gim su v n nh mc 6,04%. Lm
pht thng tnh theo cng k nm trc tng i n nh, khng c
t bin, ngoi tr giai on tng nh vo thng 7-9. Nu nhn t r
hng ha tnh CPI c th thy c mc lm pht thp nh trn ch
yu do gi lng thc c tc tng thp trong bi cnh gi th gii
suy gim trong khi ngun cung vn bo m v cu tiu dng trong
nc tng yu do thu nhp kh dng ngi dn gim st. Bn cnh
, gi hng ha c bn trn th gii cng gim mnh so vi cc nm
trc trong bi cnh cc nn kinh t cha thot khi suy thoi, theo
, ch s gi nhp khu gim 2,13% trong nm 2013. Trong cc
thng 7-9, tc tng gi nhnh hn ch yu do tc ng ca vic
iu chnh gi mt s dch v cng nh thuc v y t (c nm tng
18,97%), gio dc (c nm tng 11,71%). Tuy nhin, vic iu chnh
ni trn ch to ra nhng tc ng ngn hn v cha to thnh c sc
ln n mc gi chung trong nm. Ngoi ra, chnh sch kim sot
lm pht c cng khai, t gi n nh v d tr ngoi hi gia tng
(do thng d cn cn thng mi v cn cn thanh ton tng th), sc
mua gim mnh cng khin lm pht k vng gim su, vng xoy
lm pht - t gi - lm pht tip tc c kim sot tt.
51
Nhiu nghin cu cho thy tr ca chnh sch tin t l
khong 6-8 thng. Tuy nhin, vic chnh sch tin t c xu hng ni
lng hn trong 2 nm 2012, 2013 (so vi nm 2011) song lm pht
vn c xu hng gim thp trong nm 2013 cho thy tng cu nn
kinh t qu yu v phn ng yu t i vi ng thi ni lng chnh
sch, nguyn nhn ch yu l do chi tiu t nhn gim st mnh trong
khi cng ng doanh nghip khng cn ng lc u t do th trng
u ra kh m mt. Trong khi nhng n lc tng tng cu cha mang
li kt qu nh mong mun th tng cung ca nn kinh t cng cha
c du hiu ci thin bi cc chnh sch trng cung cha c coi
trng hoc khng t hiu qu (ti c cu, ci cch th ch, to dng
mi trng kinh doanh bnh ng v gim thiu chi ph cho doanh
nghip, h tr pht trin cng ngh v.v). Do , ci gi ca s nh
i gia lm pht v tng trng c th hin r trong 2 nm
2012-2013. Nn kinh t kim sot c lm pht mc thp nhng
phi nh i ln bng s suy gim tng trng vi khu vc doanh
nghip dn mt ng lc pht trin v b thu hp nhanh chng.
Hnh 1.15. Lm pht v tc tng cung tin v tn dng (%)
Ngun: NHNN, IFS.
52
DIN BIN CC KHU VC KINH T V M
Lnh vc kinh t i ngoi
Hnh 1.16. Gi tr xut nhp khu, cn cn thng mi v tng trng (%)
Ngun: Tng cc Thng k.
Nm 2013, theo Tng cc Thng k, kim ngch xut khu t
132,2 t USD, tng 15,4% so vi nm 2012; kim ngch nhp khu t
131,3 t USD, tng 15,4% so vi nm 2012; theo cn cn thng
mi thng d khong 10 triu USD v l nm th hai lin tip nn
kinh t c xut siu (nm 2012 xut siu 747 triu USD). Tuy nhin,
cng nh nm 2012, cn cn thng mi c ci thin c nguyn
nhn do nhu cu nhp khu tng khng ng k (tng cu trong nc
suy yu), theo , cn cn thng mi thng d khng bn vng v
cu trc sn xut v xut khu ca nn kinh t vn cha c s chuyn
dch tch cc.
Hnh 1.17. T trng cn cn thng mi theo khu vc kinh t
Ngun: Tng cc Thng k.
53
Xt theo khu vc, khu vc kinh t trong nc tip tc nhp siu
quy m ln (13,75 t USD nm 2013, 11,68 t USD nm 2012) lin
tc trong nhiu nm, cho thy khu vc ny nhp khu ch yu sn
xut cho th trng ni a, nng lc cnh tranh xut khu cn hn
ch v c bit l t c c hi tham gia vo chui gi tr ton cu.
Trong khi ch mt s t DNNN c hot ng xut khu quy m ln
nh du kh, than, cao su v dt may nhng li l khong sn, sn
phm th v hng gia cng cho nc ngoi, hu ht cc DNNN cn
li ch yu l nhp khu v trong qu trnh pht trin cha xy dng
nng lc sn xut theo hng gim dn s l thuc vo nhp khu,
cha thot khi tnh trng cc d n tng thu ln v quan trng ri
vo tay cc cng ty nc ngoi gp phn lm trm trng hn tnh
trng nhp siu, c bit l t Trung Quc. Ngay c cc DNNN c
xut khu phn ln cng l khai thc ti nguyn th v lao ng gi
r, cha c chin lc v tm nhn pht trin cng nghip h tr cho
sn phm xut khu ca mnh v nng cao gi tr gia tng.
Trong khi , khu vc c vn u t nc ngoi FDI c ng
gp quan trng vo s ci thin ca cn cn thng mi vi quy m
xut siu gia tng rt nhanh (2010: 2 t USD, 2011: 6,26 t USD,
2012: 11,98 t USD v 2013: 13,76 t USD). Tnh ring xut khu,
khu vc FDI (cha bao gm du th) trong nm 2013 xut khu
80,91 t USD (tng 26,4%), chim hn 65% tng gi tr xut khu.
Nguyn nhn gia tng nhanh chng xut khu ca khu vc FDI l do
s suy gim cu trong nc khng tc ng mnh n khu vc ny
bi cc doanh nghip FDI vn hng n th trng nc ngoi, cc
tp on a quc gia tham gia su vo chui gi tr ton cu v ang
dn dch chuyn u t sn xut mt s khu trong chui gi tr t
Trung Quc v Thi Lan sang Vit Nam. Theo , xut khu khu vc
FDI tng ch yu cc mt hng cng nghip ch to nh in t,
my tnh v linh kin; in thoi cc loi v linh kin v.v
Tuy nhin, nhng phn tch trn cho thy mt s vn chng
ta cn lu tm. Mc d xut khu ca khu vc FDI gia tng nhng
54
i cng vi l nhp khu cc yu t sn xut cng gia tng nhanh
chng va to gi tr gia tng thp cho nn kinh t nc ta va th
hin tnh ph thuc cao vo nc ngoi.Hu ht xut khu ca nhm
ngnh cng nghip ch bin ch to (nhm ngnh cc doanh nghip
FDI xut khu v u t ln tn dng lao ng r) u kch thch
nhp khu mnh m. Nm 2013, nhp khu ca khu vc ny chim
ti 56,7% tng kim ngch nhp khu (tng 24,3%), so vi 52,7%
(tng 22,7%) trong nm 2012. Ngoi ra, mc d khu vc FDI ng
gp kh ln trong GDP nhng ang dn c tc ng thiu tch cc
n tng thu nhp quc dn (GNI) bi s gia tng nhanh chng v
quy m phn li nhun chuyn v nc ca cc doanh nghip FDI.
V c cu hng ha, hu nh c cu xut nhp khu khng
thay i trong nhiu nm qua. Nhp khu vn ch yu l nhm hng
my mc, nguyn nhin vt liu phc v cho sn xut trong nc
v xut khu (t trng khong 90% tng kim ngch nhp khu), cho
thy nn cng nghip h tr trong nc cn yu km, ph thuc vo
nc ngoi gia tng nh hng ln n tnh bn vng ca pht trin
kinh t.
Trong khi , xut khu ca Vit Nam c xu hng gim
dn t trng cc mt hng th hoc mi s ch (t nhm 1 n 5 theo
tiu chun SITC). Nu nh nm 1995, t trng ca cc nhm hng
ny chim xp x 70% th n nm 2013 gim xung di 40%.
Xut khu cng c s dch chuyn theo hng gim t trng sn
phm nng, lm, thy sn v tng dn t trng sn phm hng cng
nghip. Nm 1996, sn phm nng, lm thy sn chim hn 40%
tng gi tr xut khu th n nm 2012 con s ny gim mt na
(20,8%). Cng vi l s gia tng tng nhanh chng ca hng ha
ch bin cng nghip nh in thoi v linh kin, in t my tnh,
dt may, da giy v.v... Tuy nhin, khi so snh vi mt s nc trong
khu vc nh Trung Quc v ASEAN, c cu hng xut khu ca
Vit Nam vn thin v cc mt hng th s hoc s ch n gin. So
55
vi Trung Quc v Malaysia, t trng hng xut khu l my mc,
phng tin vn ti v ph tng ca Vit Nam thp hn rt nhiu v
ch tng ng vi Indonesia. Thay vo , Vit Nam vn c th
mnh trong xut khu lng thc, thc phm, c bit l go, so vi
cc nc trong khu vc, vi t trng nhm hng ny chim ti 20%
tng gi tr xut khu. i vi nhm ngnh xut khu cng nghip
ch to, ch bin gi tr gia tng mc thp do phn ln nhp khu
ca chng ta l phc v cho gia cng lp rp cc mt hng ch to.
Theo Tng cc Thng k, gi tr nhp khu cc mt hng phc v
hot ng gia cng lp rp chim t trng kh cao trong kim ngch
xut khu hng ha. Kim ngch nhp khu in thoi cc loi v linh
kin (tr in thoi di ng) chim 33,3% kim ngch xut khu in
thoi cc loi v linh kin; kim ngch nhp khu vi chim 48,3%
gi tr xut khu hng dt may v.v Vi c cu hng ha nh hin
nay, gia tng xut khu ng ngha vi gia tng nhp khu.
Trong c cu th trng, Trung Quc vn l th trng nhp
khu ln nht ca Vit Nam vi gi tr nhp khu t Trung Quc
nm 2013 c tnh t 36,8 t USD, tng 26,7%, dn ti mc nhp
siu ln n 23,7 t USD. Vit Nam xut siu i vi cc khu vc
khc trn th gii cng ch b p quy m nhp siu k lc
t quc gia ny. Bng 1 cho thy nhp siu ca Vit Nam t Trung
Quc ch yu t nhm hng trung gian v hng ha vn (my mc
thit b u vo sn xut). Xu hng ny cng r hn khi Vit Nam
hi nhp su vo nn kinh t khu vc v th gii, ko theo s tham
gia su rng vo mng sn xut ton cu. Nhiu doanh nghip, nh
my nhp khu my mc, nguyn vt liu t t Trung Quc gia
cng vi gi tr gia tng thp, phc v c tiu th trong nc v xut
khu. Phn nhp siu ny khng c ng gp tch cc vo s gia tng
nng lc sn xut trong nc ca Vit Nam.
56
Bng 1.2. Nhp siu ca Vit Nam vi Trung Quc theo nhm hng, 2000-2012
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Gi tr (triu USD)
Hng tiu dng 17 70 64 150 218 -445 -1,258
Hng trung gian 3,412 6,388 7,355 6,016 7,965 9,465 13,044
Hng ha vn 1,248 2,808 4,055 5,068 4,524 5,284 4,900
Xng du -398 -230 -443 163 -68 -918 -458
Hng ha khc 2 1 1 4 2 2 2
Tng s 4,280 9,038 11,033 11,401 12,642 13,388 16,231
T trng
Hng tiu dng 0 1 1 1 2 -3 -8
Hng trung gian 80 71 67 53 63 71 80
Hng ha vn 29 31 37 44 36 39 30
Xng du -9 -3 -4 1 -1 -7 -3
Hng ha khc 0 0 0 0 0 0 0
Tng s 100 100 100 100 100 100 100
Ngun: Tng cc thng k, B Cng thng.
Mc thm ht thng mi ko di vi Trung Quc xut pht
t mt s nguyn nhn nh sau: (i) ngnh cng nghip h tr trong
nc yu km trong khi Trung Quc li c nhng loi u vo ph
hp vi nhu cu ca cc doanh nghip trong nc; (ii) i vi nhm
hng my mc thit b, do gi c ph hp vi kh nng ti chnh ca
cc doanh nghip trong nc v hng sn xut v bn trong nc
khng i hi kht khe v mt tiu chun cht lng nn cc doanh
nghip trong nc c xu hng chn nhp cc loi my mc, thit
b t Trung Quc; (iii) cc mt hng xut khu quan trng ca nc
ta l giy dp, dt may, linh kin in t v my tnh li xut sang
cc th trng EU hoc Hoa K m khng th tm sang th trng
Trung Quc do h c li th so snh v gi c v mu m cc mt
hng ny; v (iv) trong nhng nm gn y, mc d cn nhiu quan
ngi v vn cng ngh v chi ph u vo khng minh bch nhng
57
Trung Quc lin tc c tham gia v trng thu cc cng trnh v
d n ln, hn na, cc gi thu m doanh nghip Trung Quc trng
thu thng c thc hin theo hnh thc EPC, c ngha l cc nh
thu Trung Quc lm trn gi t khu thit k, mua sm thit b n
xy dng dn n tnh trng cc cng trnh u nhp thit b, u vo
t Trung Quc, qua lm tng p lc i vi nhp siu, cng ngh
khng tin b.
Trong khi cn cn thng mi gn nh cn bng th ng gp
chnh vo thng d cn cn vng lai l t dng kiu hi. Nm 2013,
kiu hi tip tc gia tng cao v t 11 t USD. Bn cnh , ti
khon vn vn tip tc thng d mc cao nh cc nm khi vn FDI
ng k mi tng 35,9% so vi nm 2012 vi mc gii ngn t 11,5
t USD, tng 9,9%. Vn ODA v vn vay u i k kt t 6,431 t
USD, tng 9, 07% so vi nm 2012, trong gi tr gii ngn t
5,137 t USD
17
, tng 23% so vi nm 2012.
Vi thng d t cn cn vng lai v ti khon vn, cn cn
thanh ton tng th nm 2013 thng d v i km vi l d tr
ngoi hi cng tng nhanh v m bo c 12 tun nhp
khu. y l nguyn nhn quan trng NHNN c th duy tr c
t gi n nh trong nm 2013.
Hnh 1.18. Tnh hnh thu ht v gii ngn vn FDI (t USD)
Ngun: B K hoch v u t.
17
Trong gii ngn vn vay c t: 4.686 triu USD, vin tr khng hon li c t 451
triu USD
58
Bng 1.3. Cn cn thanh ton (triu USD)
STT Ch tiu Q1-2013 Q2-2013
A. CN CN VNG LAI (1+2+3+4) 2.596 1.737
1 Cn cn thng mi 2.776 1.789
Xut khu (FOB) 29.129 32.41
Nhp khu (FOB) 26.353 30.621
Nhp khu (CIF) 28.896 33.576
2 Dch v -710 -1.025
Thu 2.4 2.525
Chi 3.11 3.55
3 Thu nhp u t -1.552 -1.419
Thu 49 66
Chi 1.601 1.485
4 Chuyn tin 2.082 2.392
Khu vc t nhn 1.979 2.152
Khu vc Chnh ph 103 240
B CN CN VN V TI CHNH (5+6+7+8+9+10) 2.832 -1.803
5 u t trc tip 1.731 1.595
FDI vo Vit Nam 1.931 2.515
FDI ca Vit Nam ra nc ngoi 200 920
6 Vay trung-di hn 531 414
Vay 1.398 1.477
Vay ca Chnh ph 850 860
Vay ca DN (tr DN FDI) 548 617
Tr n gc 867 1.063
Tr n ca Chnh ph 350 344
Tr n ca DN (FDI+DNVN) 517 719
7 Vay ngn hn -442 1.183
Vay 3.097 4.792
Tr n gc 3.539 3.609
8 u t vo giy t c gi 420 732
u t ca nc ngoi vo Vit Nam 386 706
u t ca Vit Nam ra nc ngoi -34 -26
9 Tin v tin gi 1.33 -3.264
10 Ti sn khc -738 -2.463
C LI V SAI ST (D-A-B) -2.384 -3.273
D CN CN TNG TH (-E) 3.044 -3.339
11 Thay i tng d tr ngoi hi -3.044 3.339
Ngun: Ngn hng Nh nc.
59
Lnh vc ti chnh - tin t - t gi
Trong nm 2013, bn cnh mc tiu n nh kinh t v m v
kim ch lm pht, Chnh ph cng u tin tp trung tho g kh
khn, thc y sn xut - kinh doanh, theo , chnh sch tin t tip
tc c ni lng vi k vng tng cng tn dng cho khu vc sn
xut thc ca nn kinh t. Tip ni xu hng t na cui nm 2012,
cc cng c li sut c iu chnh gim khi li sut ti cp vn
gim t 9% cui nm 2012 xung cn 8% vo ngy 25/3/2013, v
7% vo 27/6/2013. Li sut ti chit khu tng ng cng gim t
7% xung cn 6% v sau l 5%. Li sut k hn 7 ngy trn th
trng m cng c iu chnh gim t 7,8%/nm xung 7%/nm
vo cui nm 2012 v tip tc xu th gim v mc 5,5%/nm nm
2013. T mc 8% vo cui nm 2012, trn li sut huy ng i vi
tin gi gim xung cn 7,5% vo ngy 25/3/2013, sau gim tip
xung cn 7% vo 27/6/2013. T cui thng 6, trn li sut ch p
dng vi cc khon tin gi k hn di 6 thng, trong khi cc t
chc tn dng c php n nh li sut vi cc khon tin gi k
hn trn 6 thng trn c s tha thun. Trn li sut huy ng USD
cng c iu chnh gim kh mnh, ch cn 1,25% (vi tin gi c
nhn). Trn li sut cho vay vi cc lnh vc u tin cng c gim
tng ng xung cn 9%/nm.
Hnh 1.19. Cc mc li sut giai on 2011-2013
0
3
6
9
12
15
18
01-2011 09-2011 05-2012 01-2013 09-2013
%
Li sut iu hnh v trn li sut huy ng 2011 - 2013
LS c bn
LS ti chit khu
LS OMO
LS ti cp vn
Trn li sut H
VND <1T
Trn li sut H >=
1T
Ngun: Ngn hng Nh nc.
60
Vi n lc ca Ngn hng Nh nc, mt bng li sut gim
nhanh v cho n cui nm, li sut cho vay ph bin i vi cc lnh
vc u tin mc 7-8%/nm; lnh vc sn xut, kinh doanh khc
khong 9-10,5%/nm i vi ngn hn, 11-12,5%/nm i vi trung
v di hn, trong mt s doanh nghip c tnh hnh ti chnh lnh
mnh, minh bch, phng n, d n sn xut kinh doanh hiu qu li
sut cho vay ch cn 6-7%/nm. Nh vy, mc li sut thi im
cui nm 2013 tng ng mc li sut ca nm 2005-2006.
Mc d cc mc li sut gim nhanh nhng tng phng tin
thanh ton (M2) nm 2013 cng ch tng trng mc va phi.
n cui thng 11, tng phng tin thanh ton tng 13,9% v t
c mc tiu (thnh tch) v cung tin v tn dng, NHNN dn
dp tng cung tin trong thng cui nm t mc 18,85% so vi
cui nm 2012, cao hn so vi mc tiu 14-16% cho c nm 2013
nhng vn thp hn mc tng 22,4% nm 2012. Tuy nhin, d n
tn dng cho nn kinh t gia tng rt yu t. Tng trng tn dng c
nm 2013 l 12,5% (trong tn dng VND tng 18,57%, tn dng
ngoi t gim 15,04%) nhng nu tnh theo thng tc tng d n
rt chp chp khi m n thng 11 mi ch tng 8,21% so vi cui
nm 2012, v thng 12 tng dn dp t mc 12,52%. Nhng
din bin ny cho thy chng ta cn lu tm n hai vn : (i) kh
nng hp th vn ca nn kinh t vn rt thp, cc doanh nghip hu
nh phn ng rt yu t vi chnh sch ni lng tin t khi m li
sut gim v mc tng ng nhng nm trc suy thoi. Theo
y ban Gim st Ti chnh Quc gia
18
, t l n by ti chnh (N/
Vn ch s hu) ca cc doanh nghip phi ti chnh gim, phn nh
nhu cu tn dng ca cc doanh nghip suy gim; (ii) dn cung tin
v tn dng khi lng ln vo thng cui nm t thnh tch v
tng trng trong khi nng lc hp thu ca doanh nghip cn yu dn
n ri ro dng tin khng c a vo sn xut kinh doanh v c
th tc ng n lm pht sau tr trung bnh 6-8 thng.
18
Bo co tng quan v th trng ti chnh nm 2013.
61
Hnh 1.20. Tng trng cung tin v d n tn dng cc thng nm 2013 (%)
Ngun: Ngn hng Nh nc.
Thanh khon ca h thng ngn hng trong nm 2013 kh di
do. Theo UBGSTCQG
19
, tin gi t cc t chc kinh t v dn c
tng 23,6% so vi cui nm 2012 (phn nh knh tin gi ngn hng
vn c a chung trong bi cnh cc th trng ti sn khc vn cn
nhiu ri ro), t l cho vay trn th trng 1/tin gi ca cc t chc
kinh t v dn c gim t 98% (cui nm 2011) xung cn 85,4%
(cui nm 2013). Mc d thanh khon di do nhng tng trng
tn dng cn rt kh khn cho thy dng tin tip tc b kt trong h
thng v ang c cc ngn hng s dng mua cc ti sn c gi
khc (li sut thp nhng an ton hn) nh tri phiu Chnh ph hay
tn phiu NHNN. Tng khi lng tri phiu Chnh ph (TPCP) pht
hnh thnh cng trong nm 2013 t 194.800 nghn t ng
20
. Nh
vy, cc NHTM ang dn tr thnh ngn hng phc v Chnh ph
l ch yu, cc dng vn c vo khu vc cng thay v a vo
khu vc t nhn (thng qua vay tn dng sn xut). Khng nhng
th, phn ln khi lng TPCP pht hnh cha gii ngn ang c
Kho bc Nh nc gi ti cc NHTM ly li l vng lun qun,
khin cho vic kim sot thanh khon ca NHNN gp kh khn, lm
gim hiu lc ca cc bin php trung ha. V mt l thuyt, c th
19
Bo co tng quan v th trng ti chnh nm 2013
20
Theo UBGSTCQG.
62
c s phi hp qun l thanh khon gia NHNN vi Chnh ph (v
d B Ti chnh c th pht hnh v bn tri phiu Chnh ph nhiu
hn mc cn thit ti tr thm ht ngn sch v gi phn d ti
NHNN di hnh thc tin gi). Khon mc ny khng to thanh
khon nu c gi ti ti khon NHNN v khng s dng trong
th trng ni a. Hoc c th gia tng lng tin gi ca Chnh ph
NHNN (thay v gi cc NHTM) khon mc tn dng rng cho
Chnh ph mang du m. Nhng bin php trn nu thc hin s c
tc dng lm gim ti sn trong nc rng (NDA), b li phn gia
tng NFA (do tng d tr ngoi hi) v gi cho lng tin c s (tin
mt lu thng v tin gi ca NHTM ti NHNN) khng thay i.
Mt trong nhng l do quan trng khin tn dng kh c th
tng nh k vng l vn n xu vn cha c gii quyt hiu
qu. Cng ty qun l ti sn ca cc t chc tn dng (VAMC) c
thnh lp t thng 6 nm 2013 nhng n ngy 1/10/2013 mi c
giao dch mua li n xu u tin t ngn hng Agribank. Tnh n
ht nm, tng cng VAMC mua c 38.900 t ng n gc, tng
ng 32.400 t ng gi tr tri phiu c bit t 35 t chc tn
dng, ln nht l t Agribank v SCB. Bn thn cc ngn hng cng
y mnh cc bin php gim n xu nh trch lp d phng ri ro,
ti c cu n, c cu li thi hn tr n ph hp v.v Tnh chung
trong nm, h thng x l c khong 105,9 nghn t ng n
xu. Cho d t l n xu gim nh vic tr hon thc hin Thng t
02 v phn loi ti sn c, mc trch, phng php trch lp d phng
ri ro v vic s dng d phng x l ri ro trong hot ng ca t
chc tn dng, theo NHNN, t l n xu vn tng t 4,3% vo thng
1 ln 4,67% vo thng 4, sau gim nh xung cn 4,46% vo
thng 6 trc khi tng tr li v t 4,62% vo thng 9 (cao hn mc
4,08% vo cui nm 2012). Tc tng n xu chm li trong 2
thng cui nm, t l n xu ca h thng gim v mc 3,63% tng
d n tn dng thi im cui thng 12/2013, nhng vn cn cao
so vi mc 3,07% cui nm 2011. Trong khi , tnh ton ca mt
63
s t chc xp hng quc t nh gi theo chun mc v thng l
quc t cho thy t l n xu cao hn nhiu so vi con s cng b ca
NHNN. Ri ro n xu buc cc t chc tn dng phi tp trung nhiu
hn vo lm sch bng cn i k ton ca mnh v t dnh u tin
thc hin chc nng l knh phn b vn ca nn kinh t. Mt vn
kh nhy cm khc trong x l n xu l vic thiu nht qun trong
cng b s liu v n xu v ang lm suy gim lng tin ca nh
u t trong n lc gii quyt vn n xu nc ta.
21
i vi iu hnh t gi
22
, t gi bnh qun lin ngn hng
c gi kh n nh trong nm 2013. Tip ni din bin trong nm
2012, t gi VND/USD bnh qun lin ngn hng lun mc 20.828
cho n cui thng 6. T ngy 28/6, t gi chnh thc c iu
chnh tng ln 21.036 (khong 1%), v c gi khng i cho n
cui nm 2013. Bin giao dch t gi c gi c nh mc 1%.
Vic gi n nh t gi mc d c ng gp ln n nh v m, nhng
cng hm cha mt s nguy c nh: (i) t gi b dn p v nguy c
ph gi v quy m ph gi gia tng khi iu kin kinh t thay i v
t gi vn b tc ng ln bi yu t tm l; (ii) c cu sn xut v
xut khu khng c ng lc thay i theo hng tch cc; (iii) neo
c nh theo USD khin thng mi quc t c th i din vi ri
ro bin ng ng USD trn th trng th gii; v (iv) kim sot
lm pht kh khn hn do phi ph thuc vo hiu qu cc bin php
trung ha.
21
Vo thng 3/2012, Thng c NHNN khng nh trc Quc hi con s n xu l 10%. Ngy
21/8/2012, NHNN thng bo n gia nm 2012 n xu mc 8,6% trong phin tr li cht
vn ca y ban Thng v Quc hi. Trc NHNN a ra s liu tng hp t cc t chc
tn dng l 4,47%. Ngy 15/2/2014, Chnh Thanh tra NHNN cng b n ht nm 2013 n xu
mc 5,56%. Sau ch 3 ngy, NHNN li cng b theo bo co ca cc Ngn hng Thng
mi, n xu gim mnh trong 2 thng cui nm 2013 xung ch cn 3,63% nm 2013. Ngy
18/2/2014, Cng ty nh mc tn nhim Moodys cng b ti sn xu ca Vit Nam chim 15%
tng ti sn, v nu quy i th n xu xp x 25% tng d n; NHNN lp tc cng b ngay c
khi tnh ton mt cch cn trng nht th n xu ca Vit Nam cng ch c mc 9%. Ngy
1/4/2014, ch 40 ngy sau khi cng b con s 9%, trong cuc hp thng k ca Chnh ph,
Thng c NHNN nhn nh con s n xu ca ngnh ngn hng thc t ch l 7% ( Ngun:
Tng hp ca chng trnh Bn tin Ti chnh, i truyn hnh Vit Nam).
22
Xem chi tit chng 2 ca Bo co.
64
V can thip th trng vng ca NHNN, c nhng kin
khc nhau lin quan n kt qu thc hin Ngh nh 24, vic cng
quyt yu cu cc NHTM tt ton trng thi huy ng vng theo
thi hn t ra l ngy 30/6/2013 l mt thnh cng, nhng vic bc
tch hon ton vn vng cng nhng xo trn, ri ro ca n khi h
thng ngn hng l vn ln t ra. Vic NHNN tip tc t chc
cc phin u thu vng ngay c khi thi hn tt ton cho cc ngn
hng thng mi qua cng t ra nhng cu hi v nhu cu thc
s i vi vng cng nh kh nng duy tr ngun cung ca NHNN
trong trung v di hn
23
. Mc d NHNN lin tc cung cp khi lng
vng quy m ln thng qua cc phin u thu nhng chnh lch gi
vng vn duy tr mc ng k
24
. Nu nh vic chnh lch gi ch
ko di cho n thi hn 30/6/2013 th c th hiu l do nhu cu vng
rt ln cc NHTM tt ton trng thi vng th chnh lch gi vng
trong nc v quc t duy tr mc rt cao cng nh lng vng
tip tc c cung ng vi s lng ln sau thi im 30/6 gy ra
mt s quan ngi lin quan n hiu qu ca vic qun l th trng
vng, cng nh gy thit thi cho nhng ngi dn c nhu cu hp
l. Chnh lch gi c th kch hot hot ng nhp lu vng do gii
u c c th chuyn ha vng nhp lu sang vng n trang trong bi
cnh nhu cu vng cn ln, mt phn do nn kinh t cn bt n v
do vy vng vn c coi l ni tr n an ton doanh nghip hay
ngi dn bo ton vn v ct tr gi tr. Bn cnh , vic NHNN
c quyn nhp khu vng v cung ng cho th trng gy ra mi
quan ngi v vic d tr ngoi hi c th b nh hng (do phi s
dng nhp khu vng) cng cc h ly. Cng c nhiu quan
ngi v vic chc nng qun l, gim st th trng vng v trc tip
kinh doanh vng cn cha c tch bch r rng. Vic iu tit
23
Ngn hng Nh nc bn c gn 51,9 tn vng sau 50 phin u thu c t chc t
ngy 28/3 n ngy 6/8.
24
Trc 30/6, gi vng trong nc cao hn gi vng th gii khong 5,5 triu ng/ lng, sau
30/6, chnh lch gia gi vng trong nc v th gii dn c thu hp li, song vn cn
mc cao.
65
thng qua nhng p ch hnh chnh c th t c mt s mc tiu
nht nh trong ngn hn, song c th to ra h ly mang tnh t
bin c trong trung v di hn khi cc nguyn tc c bn ca kinh t
th trng khng c tun th y
25
.
Lnh vc ti kha - ngn sch
V thu ngn sch, theo B Ti chnh
26
, tng thu NSNN nm
2013 c t 822 nghn t ng, vt 0,7% so vi d ton. Ch tiu
thu ngn sch vt mc tiu mt phn t vic thu t c tc DNNN
v phn li nhun cn li sau khi trch np cc qu ca cc Tp on,
Tng cng ty Nh nc s hu 100% vn iu l (khong 29,1 nghn
t ng). Mt s ngun thu quan trng nh thu t DNNN ch t
91,43% d ton, thu t khu vc ngoi quc doanh t 91,58%, thu t
hot ng xut nhp khu t 93.2%. Nguyn nhn c bn l do tnh
trng kh khn chung ca nn kinh t nn kh nng thu ngn sch
suy gim. Nguyn nhn th hai l do trong nhiu nm Vit Nam
c quy m ngn sch thu cao hn mc hp l v khng cn khng
gian d phng cho thu ngn sch, theo , ngn sch s d gp kh
khn di tc ng ca cc bin ng kinh t. Ngoi ra, lm pht
thp cng tc ng lm gim phn NSNN c c do tng gi.
Hnh 1.21. Quy m, tc tng thu NSNN, tng GDP v gi hng nm
Ngun:V S Cng (2013), tnh ton t s liu ca B Ti chnh, Tng cc
Thng k.
25Trong khi , mt s sn phm hng ha khc nh xng du, in, than, dch v y t, gio
dc ang ghi nhn n lc thc hin theo gi th trng.
26
Theo Bo co nh gi b sung v kt qu thc hin NSNN nm 2013, tnh hnh trin khai thc
hin d ton NSNN nm 2014 gi phin hp ton th ca UBKT ca QH, ngy 25/4/2014.
66
C th nhn thy thu NSNN vn tip tc da phn ln vo cc
ngun thu khng bn vng. Nm 2013, cc khon thu khng thng
xuyn nh thu t du th, t giao quyn s dng t, t vic bn cc
ti sn s hu nh nc chim khong 25% tng thu NSNN. Trong
khi , cc ngun thu khc (t khu vc doanh nghip, thu t xut
nhp khu) suy gim do chnh sch thu thay i (thu thu nhp
doanh nghip ch cn 22% t 1/1/2014 thay v 25%) v cam kt ct
gim thu quan theo cc hip nh thng mi. Theo , t l thu/
GDP gim mnh t mc khong 26% GDP nm 2011 xung cn
20,4% GDP nm 2013.
V chi ngn sch, theo c tnh ban u, tng chi NSNN t
1017,5 nghn t ng, t khong 104% d ton nm. Nh vy, so
vi cc nm trc, t l vt d ton l thp, cho thy chi ngn sch
cng c chuyn bin tch cc. Tuy nhin, c cu chi ngn sch
c mt s vn ng quan tm. Th nht, chi tr n (c li v gc)
trong tng chi ngn sch ang gia tng do quy m vay n trong
nhng nm qua tng cao v nhiu khon vay n hn. Theo B Ti
chnh, hin nay, ngha v n cng/thu ngn sch mc khong
18% v d bo s n phi tr s vt qua mc 25% tng thu ngn
sch nh nc trong 2 nm 2015, 2016 (l mc an ton theo quyt
nh s 689/Q-TTg ngy 4/5/2013 ca Th tng Chnh ph v
khuyn ngh ca WB). Bn cnh , n cng trong nc thng
k hn ngn ang gy ri ro ln n ngn sch. Phn ln tri phiu
Chnh ph c k hn di 3 nm v chim t trng ln n 75,3%
trong nm 2013.
67
Bng 1.4. Tri phiu Chnh ph theo k hn giai on 2010-2013 (t ng)
K hn 2010 2011 2012 2013
Di 1 nm 7.491,4 2.293,5 30.945,6 25.663
2 nm 10.607 18.014,2 35.644 35.558
3 nm 20.190 30.117,1 41.760 41.140
5 nm 21.904 22.678,5 29.725,15 24.737
7 nm 0 0 0 0
10 nm 8.100 7.344 4.500 7.328
15 nm 0 0 0 1.500
Tng 68.292,4 80.447,3 142.574,8 135.926
Ngun: Bo co ca B Ti chnh v n cng nm 2012.
Th hai, chi thng xuyn vn tip tc chim t trng ln (nm
2013 tng n 68,23%), theo , chi thng xuyn ln hn
mc thu t thu v ph. Nh vy, cc bin php ci cch hnh chnh
vn cha pht huy tc dng, h thng v c ch chi tiu thng
xuyn cha c ci thin tch cc v trong nhng nm ti kh nng
gim nhanh chi thng xuyn l khng d dng, gy nh hng ln
n thm ht ngn sch v n cng trong trung v di hn khi m
ngn sch c th phi i vay chi thng xuyn ch khng phi
u t pht trin.
Th ba, do chi thng xuyn tng cao nn t trng chi u t t
NSNN gim dn, ch cn 21,4% nm 2013. Trong thc t, u t nh
nc trong tng u t x hi vn tng ( b p phn thiu ht ca
u t t nhn), tuy nhin, t trng chi u t trong ngn sch suy gim
mnh cho thy mt c cu chi thiu tch cc khi phn ln cc khon
chi ngn sch khng phc v cho mc tiu u t h tr tng trng
m tp trung vo chi thng xuyn. Do ngun thu khng bn vng
v c xu hng gim, chi ngn sch tng cao v c cu khng hp l
nn thm ht ngn sch tip tc gia tng. Thng 11/2013, Quc hi
thng qua Ngh quyt iu chnh d ton ngn sch nh nc nm
2013 v d ton ngn sch nh nc nm 2014, trong , trn bi chi
68
ngn sch Nh nc cho 2 nm c nng ln 5,3% GDP. Thm ht
ngn sch thc t nm 2013 tng ln 5,3% (so vi 4,8% nm 2012)
dn ti quy m vay n tng ln nhanh chng. Trong nm 2013, Chnh
ph pht hnh khong 194,8 nghn t ng tri phiu chnh ph,
tng 16,2% so vi nm 2012
27
. Gia tng pht hnh TPCP dn n mt
s ri ro nh sau: (i) phn ln TPCP do cc NHTM mua v sau s
dng ti cp vn hoc tham gia th trng m vi NHNN v nh
vy l v bn cht NHNN ang ti tr cho thm ht ngn sch; (ii) s
tin huy ng c ca Kho bc Nh nc khi cha gii ngn c
gi ti cc NHTM dn n vic kim sot thanh khon ca NHNN s
kh khn hn; v (iii) nhiu khon u t t TPCP cha c a vo
cn i ngn sch nn TPCP mc d khng lm thm ht ngn sch
tng nhng li gy p lc lm tng ngha v n cng.
Bng 1.5. Thm ht ngn sch ca Vit Nam qua cc nm (% GDP)
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
BTC
a
-4,9 -4,9 -4,9 -5,0 -5,7 -4,6 -6,9 -5,6 -4,9 -4,8 -5,3
BTC
b
-1,8 -1,1 -0,9 -0,9 -1,8 -1,8 -3,7 -2,4 -2,1 -2,8 -3,8
IMF -4,8 -1,2 -3,0 0 -2,4 -1,1 -6.6 -2.9 -2.9
ADB -2,2 0,2 -1,0 1,2 -0,9 0,6 -3,6 -2,1 -3,0 -4,0
Ghi ch: B Ti chnh
a
: Thm ht gm c chi tr n gc, B Ti chnh
b
:
Thm ht khng gm chi tr n gc.
Ngun: Tng hp t B Ti chnh, World Economic Outlook (IMF, 2013),
Key Economic Indicators (ADB, 2013).
Theo B Ti chnh
28
, nm 2013 tng mc n cng l 53,5%
GDP, d n Chnh ph 41,7% GDP, d n nc ngoi 37,2% GDP.
So vi ngng khng ch ca QH kh 13 n cng khng vt qu
65% GDP th vn nm trong ngng. Tuy nhin, ri ro n cng ca
nc ta nm hai yu t: (i) n cng trn cha tnh n n ca khu
vc DNNN trong khi khu vc ny vn lun nhn c ngn sch
mm t Chnh ph v l ngun tim n i vi n cng; (ii) tc
27
Theo Bo co tng quan th trng ti chnh nm 2013 ca UBGSTCQG.
28Bo co nh gi b sung v kt qu thc hin NSNN nm 2013, tnh hnh trin khai thc
hin d ton NSNN nm 2014 gi phin hp ton th ca UBKT ca QH, ngy 25/4/2014.
69
gia tng n cng nhanh trong khi trin vng tng trng kinh t cn
nhiu kh khn pha trc, ngn sch trung hn thiu bn vng, t
trng tr n vay trong tng chi ngn sch sp vt ngng cho php
ang l nguy c rt ln n nn kinh t. Theo s liu ca B Ti
chnh, n cng 2013 tng 26,89% so vi 2012 trong khi tng trng
GDP ch t 5,42% v tc thu ngn sch c tng 6,4% so vi
thc hin 2012.
Bng 1.6. N cng Vit Nam qua cc nm (% GDP)
2010 2011 2012 2013 Ngng
Tng n cng 56,3 54,9 55,7 53,5 65,0
N cng nc ngoi 31,1 26,3 24,6 n/a n/a
N nc ngoi 42,2 41,5 41,1 37,2 50,0
Ghi ch: Ngng n cng v n nc ngoi ca Vit Nam hin nay.
Ngun: B Ti chnh, y ban Ti chnh - Ngn sch ca Quc hi.
Tm li, nn kinh t Vit Nam ang trong giai on chuyn i
m hnh tng trng t chiu rng sang tng trng theo chiu su
i km vi ti c cu nn kinh t hng ti s tng trng nhanh
v bn vng hn trong thi gian ti. Tuy nhin, nhng din bin kinh
t v m trong nm 2013 nh phn tch trn y mt ln na khng
nh nn kinh t vn cha c nhng thay i cn bn v nn tng tng
trng, qu trnh ti c cu trong ba lnh vc (u t cng, DNNN,
ngn hng thng mi) cha c tin trin ng k. Theo , nn kinh
t mc d t c nhng kt qu tch cc nhn t cc cn i v
m c bn nhng vn cn tim n nhiu ri ro v nguy c bt n. Mt
trong nhng nguyn nhn cn bn ca tnh trng ni trn l do iu
kin tin cho i mi m hnh tng trng v ti c cu kinh t vn
cha c khai thng - l i mi t duy pht trin i cng vi ci
cch th ch mt cch quyt lit. Cc chng tip theo ca bo co s
cp n nhng im nghn quan trng trong th ch kinh t ang
cn tr s vn ng ca cc quy lut kinh t th trng ph qut v
khch quan, lm mo m th trng v phn b ngun lc nc ta.
70
71
CHNG 2
C CH T GI: NH GI RI RO V
GII PHP TH CH

DN NHP
Trong giai on 2011-2013, t gi tng i n nh v gp
phn ng k vo n nh kinh t v m. Tuy nhin, vic gi t gi
c nh mt thi gian di ang t ra mt s vn nh: (i) gi tr
thc ca VND ang tng ln liu c nh hng n nng lc cnh
tranh ca hng xut khu Vit Nam, trong iu kin d tr ngoi hi
ang gia tng, liu c nn iu chnh t gi? (ii) t gi n nh nhng
nhng giai on nht nh t gi vn b y ln, liu c ch hin
thi c th hn ch nhng hnh vi khng? (iii) trong nm 2014
v nhng nm tip sau, gi USD trn th trng th gii vn xu th
gim gi, iu ny nh hng th no n c ch iu hnh t gi?
(iv) trong bi cnh hi nhp kinh t ang ngy cng su rng, nhng
cam kt m ca ti khon vn ang dn n gn th mi lin h gia
iu hnh t gi v chnh sch tin t t NHNN vo s la chn
nh th no gia n nh t gi v s c lp ca chnh sch tin t?
Chng ny s nghin cu nhng vn trn ca c ch iu hnh
t gi v xut cc gii php th ch hp l cho iu hnh t gi
trong ngn v trung hn.
c im c ch iu hnh t gi ti Vit Nam
Ti Vit Nam, chnh sch t gi c th coi l mt thnh phn
trong chnh sch tin t, bao gm vic la chn ch t gi, cc cng
c can thip v iu tit t gi (nh mua bn ngoi hi, iu chnh li
sut, xc lp bin dao ng t gi, ph gi/nng gi ng ni t, s
72
dng qu d tr ngoi hi v.v) tc ng n cung cu ngoi t
trn th trng ngoi hi v t c mc tiu ca chnh sch tin t
l kim sot lm pht v n nh sc mua ca ng tin; khuyn khch
xut khu, hn ch nhp khu v gp phn vo tng trng kinh t.
Bng 1 tng kt li c ch iu hnh t gi Vit Nam p dng
k t 1989 ti nay, theo h thng phn loi ca Qu Tin t Quc t
(IMF). Theo , thng 3/1989, Vit Nam chnh thc p dng c ch
neo t gi vi bin c iu chnh, t gi chnh thc c iu
chnh da trn cc tn hiu lm pht, li sut, cn cn thanh ton; t
gi th trng t do, t gi ngn hng thng mi c php dao
ng trong gii hn 5% t gi chnh thc. Trong giai on 1990-
1991, t gi chnh thc thng xuyn thp hn t gi t do v gii
quyt vn ny, th trng ngoi hi chnh thc c thnh lp vo
nm 1991 bao gm 2 sn giao dch ngoi hi H Ni v TP. H Ch
Minh. T gi chnh thc c xc nh da trn t gi u thu ti 2
sn, t gi ngn hng thng mi ch c php dao ng khng qu
0,5% so vi t gi chnh thc.
Bng 2.1.C ch t gi ca Vit Nam giai on 1989-2013
Thi gian C ch p dng c im ch t gi thc t (de facto)
Trc 1989 C ch nhiu t gi
- Ba t gi chnh thc.
- T gi th trng t do tn ti song song vi cc t gi ca nh
nc.
1989-1990
Neo t gi vi bin
c iu chnh
(crawling bands)
- T gi chnh thc (OER) c thng nht.
- OER c NHNN iu chnh da trn cc tn hiu lm pht, li sut,
cn cn thanh ton v t gi th trng t do.
- Cc ngn hng thng mi c php thit lp t gi giao dch
trong bin +/-5%.
- Vic s dng ngoi t c kim sot cht ch.
1991-1993
Neo t gi trong
bin (pegged
exchange rate
within horizontal
bands)
- Kim sot vic s dng ngoi t cht ch hn; hn ch mang tin
ra khi bin gii.
- Thnh lp qu d tr ngoi t chnh thc n nh t gi.
- Thnh lp 2 sn giao dch ngoi t TP. HCM v H Ni.
- OER c hnh thnh da trn cc t gi u thu ti hai sn; NHNN
can thip mnh vo giao dch trn hai sn.
- T gi ti cc ngn hng thng mi dao ng thp hn 0,5% OER
cng b.
73
1994-1996
C ch t gi
neo c nh
(conventional fxed
peg arrangement)
- Th trng ngoi hi lin ngn hng c hnh thnh thay th cho
2 sn giao dch t gi; NHNN tip tc can thip mnh vo giao dch
trn th trng ny.
- OER c hnh thnh v cng b da trn t gi lin ngn hng.
- T gi ti cc NHTM dao ng trong bin +/-0,5% OER cng
b. n cui 1996, bin c ni rng t thp hn +/-0,5% ln
+/-1% (11/1996).
- OER c gi n nh mc 11.100VND/USD.
1997-1998
Neo t gi vi bin
c iu chnh
(crawling bands)
- Bin t gi ti cc ngn hng thng mi so vi OER c ni rng
t +/-1% ln +/-5% (02/97)v t +/-5% ln +/-10% (13/10/97)
v sau c iu chnh xung khng qu 7% (7/8/98).
- OER c iu chnh ln 11.800VND/USD (16/02/98) v 12.998
VND/USD (07/08/98).
1999-2000
C ch t gi
neo c nh
(conventional fxed
peg arrangement)
- OER cng b l t gi lin ngn hng trung bnh ngy lm vic hm
trc (28/2/99)
- Bin t gi ti cc ngn hng thng mi gim xung khng
qu 0,1%.
- OER c gi nnh mc 14.000VND/USD.
2001-2007
C ch neo t
gi c iu chnh
(crawling peg)
- OER c iu chnh dn t mc 14.000VND/USD nm 2001 ln
16.100 VND/USD nm 2007.
- Bin t gi ti cc NHTM c iu chnh ln mc +/-0,25% (t
1/7/02 n 31/12/06) v +/-0,5% nm 2007.
2008-2011
Neo t gi vi bin
c iu chnh
(crawling bands)
- OER c iu chnh dn t mc khong 16.100VND/USD vo u
nm 2008 ln 16.500 VND/USD (06/08 n 12/08), ln 17.000 VND/
USD (01/09 n 11/09), ln 17.940 VND/USD (12/09 n 01/10), ln
18.544 VND/USD (t 02/10 n 08/2010), ln 18.932 VND/USD (t
08/10 n 02/11), v sau ln 20.693 (t 02/2011) v iu chnh
tng dn n 20.828 vo cui nm 2012.
- Bin t gi ti cc NHTM c iu chnh nhiu ln ln mc
+/-0,75% (t 23/12/07 n 09/03/08), +/-1% (10/03/08 n
25/06/08), +/-2% (26/05/08 n 05/11/08), +/-3% (06/11/08
n 23/03/09), +/-5% (24/03/09 n 25/11/09), v +/-3%
(26/11/09 n 11/02/2011), v sau c thu hep xung +/-1%
(t 11/02/2011).
2012 -2013
C ch t gi
neo c nh
(conventional fxed
peg arrangement)
- OER gi nguyn 20.828 VND/USD t thng 1/2012 n 28/6/2013,
tng ln 21.036 VND/USD
- Bin giao dch c gi c nh +/-1%
Ngun: Tc gi cp nht t Nguyn Th Thu Hng, inh Tun Minh, T
Trung Thnh, L Hng Giang v Phm Vn H (2010), v NHNN.
74
Th trng lin ngn hng c thnh lp vo thng 9/1994
thay th cho 2 sn giao dch ngoi hi, t gi chnh thc c NHNN
quyt nh da trn t gi giao dch trn th trng ny. gia tng
tnh linh hot ca t gi v vi mc ch nh gi thp tin ng cho
mc tiu xut khu, bin dao ng ca t gi c ni lng t
0,5% ln 1% vo thng 11/1996, ln 5% vo thng 2/1997, 10% vo
thng 10/1997 trc khi gim xung cn 7% vo thng 8/1998. Do
nh hng bi nhng yu t ni ti ca nn kinh t nh lm pht, mt
cn i cn cn thanh ton nn NHNN phi gim gi mnh tin
ng 2 ln lin tip trong nm 1998 (thng 2 v thng 8) vi tng t
l ph gi ln n 16,3%. n thng 2 nm 1999, t gi chnh thc
cng b l t gi lin ngn hng trung bnh ngy lm vic hm trc,
v t gi ca NHTM ch cn c php giao dch xung quanh 0,1%
v sau vi nm c ni lng thm ln 0,25% vo thng 7/2002 v
0,5% vo nm 2007.
Sau khi Vit Nam gia nhp su hn vo kinh t ton cu vi
vic chnh thc l thnh vin ca T chc Thng mi Th gii
(WTO), chnh sch iu hnh t gi c nhng bin ng mnh so
vi giai on trc. Dng vn vo nn kinh t gia tng t bin
trong 2 nm 2007-2008 khin th trng ngoi hi tr nn d tha
ngoi t quy m ln, VND tng gi v t gi NHTM lun nm
sn di ca bin cho php. Tuy nhin, nhng tc ng t khng
hong kinh t th gii khin lung u t gin tip vo Vit Nam o
chiu t na cui nm 2008 cng vi sc p t lm pht, nhp siu
gia tng, chnh lch ln gia gi vng trong nc v quc t, yu
t tm l lo ngi v kh nng ph gi khin VND mt gi danh
ngha, chnh lch t gi chnh thc v t do tng vt, t gi NHTM
lun cn trn bin cho php trong nm 2009. NHNN phi lin
tc gia tng t gi chnh thc v ni lng bin giao dch cho php
ln 0,75% (t 23/12/07 n 09/03/08), 1% (10/03/08 n 25/06/08),
2% (26/05/08 n 05/11/08), 3% (06/11/08 n 23/03/09) v 5%
(24/03/09 n 25/11/09). Vi sc p mnh m n VND, NHNN
75
buc phi chnh thc iu chnh 5,4% vo ngy 26/11/2009, t l
iu chnh cao nht trong mt ngy trong vng 10 nm.
Din bin t gi tip tc phc tp trong nm 2010 bt chp nhng
ln tng t gi chnh thc mc cao vo u nm v thng 8, hng
lot cc bin php hnh chnh nh gim t l d tr bt buc i vi
tin gi ngoi t, m rng i tng cho vay ngoi t, chm dt vic
giao dch vng trn cc ti khon nc ngoi ca cc NHTM v cc
t chc tn dng, ng ca cc sn vng v tng li sut. Mt s nguyn
nhn c bn ca tnh trng ni trn l do: (i) nhp siu vn mc cao;
(ii) tn dng ngoi t tng mnh trnh li sut tin ng tng cao
khin cu ngoi t tng cao khi cc khon vay ngoi t (thng l
ngn hn) n hn; (iii) bin ng trn th trng vng, chnh lch
gi vng trong nc v quc t tng cao dn n cc hot ng bun
lu vng v u c, gy sc p ln n th trng ngoi hi. Trc
nhng bt n kinh t v m cng thng, thng 2 nm 2011, Chnh ph
ra Ngh quyt 11/NQ-CP vi mc tiu n nh kinh t v m, kim
ch lm pht, theo , NHNN iu chnh tin VND mc cao nht
trong lch s (9,3%), ng thi gim bin xung cn 1%. T gi
n nh tr li, trong khi chnh lch t gi trn th trng t do v
th trng chnh thc gim mnh t cui thng 4/2011, NHNN
mua li c lng ngoi t ln v gia tng d tr ngoi hi (t thng
4 n thng 7/2011 mua vo c gn 7 t USD).
Hnh 2.1. Din bin t gi, 2012-2014
Ngun: Tng hp ca tc gi t nhiu ngun.
76
Tip ni din bin t na cui nm 2011, giai on 2012-2013
chng kin s n nh ca t gi, c trn th trng chnh thc v
th trng t do. T gi bnh qun lin ngn hng c gi c nh
mc 20.828 VND/USD trong sut mt thi gian di (t u nm
2012) trc khi c iu chnh nh ln 21.036 VND/USD t cui
thng 6/2013, trong khi , bin giao dch gi nguyn mc 1%
t u thng 2/2011. T gi chnh thc giao dch ti cc ngn hng
thng mi kh n nh v nhn chung u nm trong bin cho
php. Ti nhiu thi im, t gi giao dch ti ngn hng thp hn
kh nhiu so vi bin cho php, d c vt so vi t gi lin ngn
hng. Trong khi , t gi trn th trng t do hu ht u bm kh
st vi din bin th trng chnh thc.
Mt im mi trong hai nm gn y (2012, 2013) l NHNN
ch ng hn trong vic thng tin v nh hng iu hnh t gi,
vic iu hnh thanh khon ngoi t cng c lu tm hn, thng
qua cc hot ng ca NHNN vi vai tr l ngi mua/ngi bn
cui cng trn th trng v hn ch trng thi ngoi t ca cc t
chc tn dng (theo Thng t 07/2012/TT-NHNN ngy 20/3/2012).
Trn mt phng din khc, NHNN cng n lc bnh n th trng
vng, thc hin nghim yu cu kt thc tt ton hot ng huy ng
vng vo cui thng 6/2013. NHNN cng sp xp li th trng
vng, trc tip tham gia vi t cch l u mi c quyn nhp khu,
c quyn sn xut vng ming v thc hin cung ng ra th trng
thng qua c ch u thu. Tnh t ngy 28/3/2013 n 31/12/2013,
NHNN t chc 76 phin u thu bn vng ming vi tng khi
lng trng thu l 1.819.900 lng trn tng s 1.932.000 lng
cho thu. Mc d hiu qu ca cc bin php can thip th trng
vng cn gy nhiu tranh ci, nhng y l mt trong nhng nguyn
nhn khin hot ng u t, u c trn th trng vng gim ng
k so vi giai on trc.
Tuy nhin, s n nh ca t gi trong giai on 2012-2013 ch
yu bt ngun t nguyn nhn quan trng nht l bi cnh kinh t
77
kh khn lm gim ng k nhu cu nhp khu v thm ht thng
mi so vi cc nm trc , theo lm gim nhu cu ngoi t trn
th trng. Trong khi , ngun cung ngoi t vn tng i di do
vi mc gii ngn u t nc ngoi v kiu hi n nh v d tr
ngoi hi gia tng.
Bng 2.2. Cn cn thng mi giai on 2004-2013
Nm Cn cn thng mi (T USD) CCTM/GDP (%) Nhp siu/xut khu (%)
2004 -5,45 12,0 20,6
2005 -4,54 8,5 14,0
2006 -5,06 8,3 12,7
2007 -14,12 19,9 29,1
2008 -18,03 20,1 28,8
2009 -12,85 14,0 22,5
2010 -12,60 12,4 17,4
2011 -9,84 8,1 10,2
2012 0,75 0,5 na
2013 0,0003 na na
Ngun: Tng cc Hi quan.
Nh vy, v bn cht, ch t gi hi oi ca Vit Nam xoay
quanh ch neo t gi theo USD. Trn nn tng chnh sch neo t
gi ny, t gi chnh thc v bin dao ng c s thay i trong
tng giai on phn ng vi nhng c sc. C th, bin t gi
rng hn trong cc giai on 1989-1991 (Vit Nam bc sang c
ch th trng), giai on 1997-1999 (khng hong ti chnh chu
), giai on 2008-2009 (khng hong ti chnh v suy thoi kinh t
ton cu th gii). T gi chnh thc cng c iu chnh mnh
nhng thi im th trng ngoi hi cng thng trong nhng nm
gn y (2009-2011).Tuy nhin, ngay khi tc ng ca cc c sc
chm dt, chnh sch t gi li quay tr v c ch t gi neo c nh
hoc neo c iu chnh. V mt l thuyt, c ch t gi ny c th
gim c cc chi ph giao dch v ri ro t gi, ph hp vi nhng
78
quc gia nh, thng mi quc t ph thuc vo mt (mt s) i tc
chnh v cha m ca hon ton th trng ti chnh. Tuy nhin, c
ch ny d b tn thng khi xut hin hin tng u c v nn kinh
t phi nh i gia hi nhp ti chnh v tnh c lp ca chnh
sch tin t (theo l thuyt B ba bt kh thi). Mt im lu na l
s tn ti song song ca th trng t do bn cnh th trng chnh
thc ti Vit Nam v c nhng nh hng tiu cc n th trng
chnh thc trong mt s giai on nht nh.
Ri ro ca c ch iu hnh t gi hin nay
Ni dung phn ny s phn tch nhng ri ro ca c ch iu
hnh t gi hin nay, bm theo 3 mc tiu quan trng nht ca chnh
sch t gi Vit Nam l n nh t gi, kim sot lm pht v h tr
cn cn thng mi.
Ri ro bt n t vic gi t gi n nh trong thi gian di
T gi c gi n nh trong thi gian di, mc d lm pht
c kim sot tt nhng vn mc cao so vi th gii, dn n
tin ng ang c nh gi cao, gy p lc dn nn n t gi,
theo , yu t tm l v u c vn c th e da s n nh ca
th trng ngoi hi, c bit trong bi cnh yu cu tng t gi
h tr xut khu ang c tranh lun v p lc lm pht ang phn
no suy gim. Thc tin cho thy mt s thi im trong nm
2013 t gi th trng t do tng mnh v cao hn nhiu t gi chnh
thc lin quan n tm l n on iu chnh tin ng (vo thng
6/2013 v cui nm khi NHNN cn d a iu chnh t gi theo
cng b u nm).
Tuy nhin, ri ro ln hn l Vit Nam ang phi i mt vi p
lc iu chnh mnh, theo s nh hng mnh n n nh v m,
mt khi kinh t o chiu, tng trng tt hn, nhu cu nhp khu
gia tng v/hoc gim st cc dng vn vo do bt n kinh t, chnh
tr th gii. Trong bi cnh kinh t trong nc cn nhiu ri ro bt
n, th kh nng ni trn vn cn phi c tnh n. Bn cnh ,
79
nhiu chuyn gia nhn nh dng tin nng vo Vit Nam trong vi
nm qua gia tng nhanh chng ch yu tn dng mc li sut cao
so vi mt bng li sut chung ca th gii. Tuy nhin, li sut ang
c xu hng gim nhanh v cc dng tin nng ny c th i chiu
nhanh chng, gia tng ri ro n n nh t gi.
Kim sot lm pht ph thuc vo hiu qu bin php trung ha
V l thuyt, gi n nh t gi s c nh hng tch cc n
kim sot lm pht thng qua vic to dng nim tin vo ng ni t,
n nh gi c hng ha tiu dng v u vo nhp khu.
Tuy nhin, v c bn, tc ng ca c ch t gi hin nay n
lm pht ph thuc rt ln vo hiu qu ca cc bin php trung ha
ca NHNN trong rng buc b ba bt kh thi. L thuyt b ba bt
kh thi pht biu rng: mt quc gia khng th ng thi t c
cng mt lc ba mc tiu chnh sch v m l: (i) n nh t gi; (ii)
t do ha ti khon vn; v (iii) chnh sch tin t c lp; trong ,
chnh sch tin t c lp c hiu l kh nng NHTW c th ch
ng thc thi cc cng c chnh sch tin t thch hp vi cc mc
tiu xc nh - v d khi nn kinh t qu nng, NHTW c th tng
li sut v gim cung tin; hay khi nn kinh t suy thoi, Ngn hng
Trung ng (NHTW) c th gim li sut v tng cung tin, m
khng b tc ng v nh hng bi cc yu t khc nh bin ng
dng vn vo ra nn kinh t. Chnh sch tin t c lp cho php gia
tng hiu qu chnh sch khi cc cng c a ra c th tc ng n
kt qu ca nn kinh t theo nh hng mc tiu mong mun.
M hnh kim cng nghin cu s nh i gia cc mc
tiu chnh sch trong rng buc b ba bt kh thi v kh nng gim
nh s nh i nh s dng hiu qu d tr ngoi hi ca Vit
Namcho thy giai on 1993-2000, m v ti chnh cn thp, cc
bin php kim sot ti khon vn vn cn cht ch nn mt mt t
gi c gi n nh mc cao, mt khc, Vit Nam vn gi c
tnh c lp nht nh v chnh sch tin t. Trong giai on 2001-
80
2007, Vit Nam c la chn m ca hn v ti chnh vi vic
g b nhiu quy nh php l v chu chuyn cc dng vn quc t,
nhng vn tip tc theo ui mc tiu t gi n nh i km vi d
tr ngoi hi gia tng mnh. iu ny ch ra rng, ni lng kim sot
ti khon vn thu ht c rt nhiu cc dng vn vo, NHNN
kim sot t gi bng cch m rng quy m d tr ngoi hi. Tuy
nhin, c 2 m hnh kim cng u cho thy mc d NHNN gia
tng d tr ngoi hi v y khi lng tin ng ln ra nn kinh
t gi t gi n nh nhng mc c lp ca chnh sch tin
t khng b suy gim; cho thy NHNN trung ha dng vn ngoi
tng i hiu qu v cha gnh chu nhiu h ly v chi ph (do quy
m cc dng vn vo ra cha ln v d kim sot). iu ny thng
nht vi l thuyt cho rng nu trung ha c hiu qu th can thip
thng qua d tr ngoi hi l mt bin s c th gim nh c s
nh i gia cc mc tiu trong tam gic bt kh thi, cho php cc
nh hoch nh chnh sch linh hot hn trong s nh i gia mc
c lp chnh sch tin t v n nh t gi trong trng hp
m ti khon vn t thay i ln.
Tuy nhin, k t nm 2008 n nay chng ta chng kin
nhng thay i ln trong x l b ba bt kh thi ti Vit Nam. Trong
khi t l d tr ngoi hi/GDP khng c thay i ln, gia tng m
ti chnh v ni lng kim sot cc dng vn chu chuyn khin
NHNN phi hi sinh s n nh v t gi mt mc nht nh.
Theo nguyn tc B ba bt kh thi, do hai ch s mc tiu chnh sch
trn c bin ng ngc chiu th ch s cn li (mc c lp ca
chnh sch tin t) c th gi c n nh. Tuy nhin, mc c
lp v chnh sch tin t gim mnh, phn nh cc bin php trung
ha dng vn ca NHNN cha c hiu qu cao, theo , kim sot
n nh t gi thc ra li nh hng tiu cc n mc tiu kim sot
lm pht. Bi hc ca nm 2007-2008 l mt v d in hnh.
Bn cnh , thm ch nu trung ha c hiu qu th cc bin
php trung ho vn c nhng h ly v chi ph. Theo bo co ca
81
NHNN ti cuc hp thng k Chnh ph thng 3, NHNN mua
c k lc 7,7 t USD ch trong vng 1 qu (so vi khong 10 t
c nm 2013). Nh vy, ring qu I, NHNN tung ra khong 160
nghn t ng mua ngoi t. Tuy nhin, cc bin php trung ha
(k t nm 2012) ch yu thng qua pht hnh tn phiu NHNN (do
th trng ti chnh cn cha pht trin, cc ti sn c gi cn thiu,
th trng th cp cho cc ti sn ny cn mng v b phn on).
K t ngy 15/3/2012 n ngy 9/12/2013, NHNN pht hnh tng
cng 412.591 t ng tn phiu cc k hn t 28 n 182 ngy, trong
nm 2012 NHNN pht hnh 173.850 t ng v nm 2013 pht
hnh 238.741 t ng, trong khi lng tn phiu o hn nm
2012 l 115.290 t ng v trong nm 2013 l 252.164 t ng
29
.
Ring trong qu I nm 2014, khi lng tn phiu pht hnh ln
n 244.804 t ng, cao nht t trc n nay. Tnh chung t ngy
15/3/2012 n nay, NHNN pht hnh 674.683 t ng tn phiu,
trong c 500.879 t ng tn phiu o hn, hin cn 173.804
t ng tn phiu cha o hn, trong tn phiu k hn 28 ngy l
61.381 t ng v k hn 91 ngy l 112.423 t ng.
Hnh 2.2. Khi lng pht hnh tn phiu NHNN nm 2012-2014
Ngun: NHNN, Reuteur.
29
http://cafef.vn/tai-chinh-ngan-hang/tin-phieu-ngan-hang-quy-mo-va-lai-phai-tra-ngay-cang-
tang-2013121307114058316ca34.chn
82
Trung ha gnh chu chi ph rng, phn nh s chnh lch gia
li sut phi tr trn nhng ti sn n (tn phiu NHNN v.v) m
NHNN pht hnh hp th thanh khon v li tc nhn c t ti
sn nc ngoi nm gi trong d tr ngoi hi. Hin nay, chi ph ca
bin php v hiu ha qua tn phiu NHNN gia tng nhanh v vt
xa li tc thu c t ti sn trong d tr ngoi hi. iu ny m ch
rng, theo thi gian, quy m can thip cng ln th chi ph rng cng
gia tng. Ngay trc mt, vi khi lng tn phiu NHNN ang gia
tng mc cao nh hin nay, k hn li ngn (28 v 91 ngy) th
trong qu 2/2014 ti, p lc pht hnh tip tc tn phiu NHNN gia
tng, nh hng v gy p lc n vic iu ha cung tin v chnh
sch tin t. Ngoi ra, kh c th ci thin c hiu qu hot ng
ca cc NHTM khi h phi gi mt khi lng ln tn phiu NHNN
c mc li sut thp trong danh mc u t ca mnh.
Vic s dng cng c d tr bt buc cn ht sc thn trng v
cng c ny s hu hiu khi s dng gim bt khi lng cung
tin nhm chng lm pht ch khng dng iu tit li nhun.
Ngoi ra, bin php ny nu lm dng c th bp mo ti chnh
(fnancial distortion), cn tr s pht trin ca th trng tri phiu
v thay i hnh vi ca ngn hng. Bin php ny cng c th a ra
tn hiu sai khi nn kinh t ang t do ha th trng ti chnh. Tng
d tr bt buc thc ra l nh thu vo cc NHTM, dn n cc hot
ng trung gian ti chnh - tin t c th dch chuyn ra khi h thng
ngn hng chnh thc, v lm yu i kh nng kim sot chnh sch
tin t ca NHNN.
Tm li, vi c ch iu hnh t gi v m v ti khon vn
duy tr nh hin nay ti Vit Nam th tnh c lp ca chnh sch tin
t, v hiu qu kim sot lm pht c ri ro ln l ph thuc vo hiu
qu ca cc bin php trung ha, trong khi tnh phi hiu qu v chi
ph ca cc bin php ang cng ngy cng gia tng cng vi quy
m trung ha.
83
iu hnh t gi t c tc ng n cn cn thng mi
Hnh 2.3. T gi REER, NEER v nhp siu

Ngun: Tng cc Thng k v tnh ton ca tc gi.
V mt l thuyt, nu tin ng c nh gi cao, hng ha
ni a s mt dn tnh cnh tranh, nh hng n xut khu v cn
cn thng mi; ngc li nu tin ng c nh gi thp, hng
ha trong nc c tnh cnh tranh hn, ng gp vo tng trng
xut khu v ci thin cn cn thng mi. Hnh 3 th hin t gi
NEER v REER
30
v t l cn cn thng mi/GDP (%) ti Vit Nam
trong giai on 1996-2013. Kt qu cho thy do iu hnh t gi
tng i cng nhc nn k t nm 2005 n nay, chnh lch NEER
v REER gia tng nhanh chng, v t nm 2011 n nay, tin ng
ang c nh gi qu cao. Tuy nhin, Hnh 3 cho thy trong thc
30
trong , e
ij
l t gi danh ngha song phng ca nc j
trong thi k i vi Vit Nam, c tnh ton thng qua t gi ca hai nc vi ng
USD; e
0j
l t gi danh ngha song phng ca nc j vi Vit Nam trong thi k
gc. K gc c chn trong tnh ton ny c s dng l qu I/1996; w
j
l t trng
xut nhp khu ca nc j trong tng gi tr xut nhp khu ca Vit Nam. REER
i
=
NEER
i
. (CPI
i
VN
/CPI
0
VN
)/(CPI
i
w
/CPI
0
w
), trong , CPI
i
w
l ch s gi ca nc w trong
thi k i; CPI
i
VN
l ch s gi ca Vit Nam thi k i. Thi k gc CPI
0
c chn l
qu I nm 1996. Trong tnh ton ny chng ti s dng s liu ca 16 quc gia c gi
tr xut nhp khu ln nht trong kim ngch xut nhp khu ca Vit Nam bao gm:
Australia, Campuchia, Canada, Hng Kng, Trung Quc, n , Indonesia, Nht
Bn, Hn Quc, Malaysia, Philippines, Lin bang Nga, Singapore, Thi Lan, Vng
quc Anh v M.
84
t, t gi v cn cn thng mi ti Vit Nam t thy mi quan h
cht ch theo l thuyt.
Hnh 2.4. C cu nhp khu phn theo nhm hng
Ngun: Tng cc Thng k.
iu ny phn nh cn cn thng mi ca Vit Nam ch yu
ph thuc vo nhng yu t thc, c cu ch khng phi l yu
t danh ngha. L do l v c cu sn xut trong nc v xut khu
ph thuc phn ln u vo nhp khu trong khi ngnh cng nghip
ph tr cn thiu vng v cha pht trin. Nhp khu Vit Nam vn
ch yu l nhp khu t liu sn xut, bao gm: my mc, thit b,
dng c, ph tng v nguyn nhin vt liu. T l ny lun chim trn
90% tng gi tr hng ho nhp khu, ko di lin tc trong nhiu
nm m khng c du hiu thay i. Phn ln cc mt hng xut
khu ca Vit Nam l mt hng gia cng, bi th khi xut khu tng
cng ng ngha vi nguyn, nhin vt liu nhp khu cng tng
theo (Hnh 4).
Trong giai on 2007 cho n nay u t kch thch nhp khu
nhiu nht, c bit l u t cng. Nu u t tng thm 1 n v
sn phm s kch thch n nhp khu 1,69 n v sn phm. iu
ny c th thy cng u t khng hiu qu th cng kch thch nhp
khu mnh. Bn cnh , khi tng 1 n v sn phm xut khu s
lan to n 1,5 n v nhp khu, v ch s ny tng ln rt ln so
vi giai on trc (17%). Trong khi tiu dng cui cng sn
85
phm sn xut trong nc lan to n nhp khu gim so vi giai
on trc: nu trong 10 nm trc tiu dng sn phm trong nc
lan to n nhp khu l 1,4 th trong giai on hin nay gim xung
cn 1,26
31
.
Hnh 2.5. Nhp khu lan to bi cc nhn t ca nhu cu ni a
Ngun: Bi Trinh, Kiyoshi Kobayashi (2014).
i su vo cc ngnh hng xut khu c th thy hu ht xut
khu ca cc nhm ngnh cng nghip ch bin - ch to u kch
thch nhp khu mnh m. Trong thc t, khu vc FDI ng gp n
65% gi tr xut khu, trong khi cc doanh nghip FDI ch yu
tn dng lao ng r gia cng ti Vit Nam. V d Samsung Vina
gn nh nhp khu 100% linh kin ca Samsung t Trung Quc
sn xut hng in thoi, gi tr gia tng ti Vit Nam khng ln
trong tng s 12 t USD xut khu nm 2012 v gn 23 t USD xut
khu nm 2013. V vy, mc d doanh nghip ny ng gp ln n
xut khu nhng cng l th phm gia tng nhp khu.
Nh vy, c th nhn nh rng nguyn nhn quan trng dn
n tnh trng nhp siu trong giai on qua l do c cu sn xut v
xut khu trong nc, c th l hiu qu u t thp v nhu cu nhp
khu gia tng cho cc ngnh hng xut khu (c bit l nhng ngnh
mang nng tnh gia cng nh nhm ngnh cng nghip ch bin ch
to). Nh vy, mc tiu ci thin cn cn thng mi mt cch bn
31
Xem thm Bi Trinh, Kiyoshi Kobayashi (2014),
86
vng kh c th t c vi cc cch iu hnh t gi nu khng
c ci thin trong m hnh tng trng kinh t v c cu nn kinh t.
iu ny hm , nu t gi c iu chnh mnh hn th cha chc
cn cn thng mi c ci thin, mc tiu ly t gi h tr xut
khu l khng ph hp trong giai on hin nay. Tuy nhin, nu gi
t gi n nh mt cch cng nhc trong giai on di th c cu sn
xut v xut khu cng khng c ng lc thay i theo hng
tch cc. C th, ch t gi nh gi cao tin ng khin vic xy
dng cng nghip h tr kh khn hn do khuyn khch nhp khu
cc yu t u vo thay v khuyn khch v h tr sn xut trong
nc, theo , lm trm trng thm tnh trng gia cng ca nn kinh
t. Bn cnh , cc doanh nghip FDI t c ng lc gia tng
hm lng cng ngh v gi tr gia tng ni a, v c hi thu ht
thm cc doanh nghip nc ngoi c kh nng ng gp cao hn
vo tim lc khoa hc v cng ngh quc gia s t i.
Bn cnh , c ch neo c nh theo USD hin nay nh hng
khng thun li n cn cn thng mi kha cnh l tin ng qu
l thuc vo USD. Hin nay, c cu xut khu ca Vit Nam vo M
cha ti 20%, trong khi nhp khu ca Vit Nam t M ch chim
khong 4% tng kim ngch nhp khu. Trong nm 2013, tng kim
ngch xut nhp khu gia Vit Nam v M ch chim 11%, trong
khi Trung Quc l 19%, Nht Bn l 9,5% v EU l 12,8%.
Ngoi ra, c cu ng tin trong n nc ngoi ca Vit Nam
cng tr nn a dng, khng ch ph thuc chnh vo ng USD.
Cc ch n ln ca Vit Nam nm 2012 bao gm Nht Bn (34,5%
tng n), WB (28,8%) hay ABD (15,5%). Nh vy, phn ln n
nc ngoi ca Vit Nam ch yu nh gi bng cc ng tin mnh
nh JPY, SDR, USD v EUR. Cn nu tnh n thng 12/2010, c
cu n cng nc ngoi Vit Nam l JPY (38,8%), SDR (27,1%),
USD (22,2%) v EUR (9,2%).
Vic ph thuc ln vo USD, trong khi thng mi v vay n
ph thuc vo ng tin cc nc khc vi t trng cao hn khin
87
cho t gi song phng gia Vit Nam v cc nc bn hng ln
b nh hng trong quan h thng mi v u t, khng phn nh
c ng tng quan kinh t gia Vit Nam v cc nc bn hng,
c bit trong bi cnh tin USD trn th trng th gii bin ng
mnh nh hin nay.
Hnh 2.6. C cu xut nhp khu ca Vit Nam theo cc khi nc
C cu xut khu
C cu nhp khu
Ngun: Tng cc Thng k
88
Hnh 2.7. C cu ch n nc ngoi ca Vit Nam nm 2012 (%)
Ngun: B Ti chnh.
Kt lun v khuyn ngh chnh sch
Nhng phn tch trn cho thy, c ch iu hnh t gi hin
nay l neo c nh theo USD, theo , ri ro bt n t gi ang b
dn p, vic kim sot cung tin v lm pht ang gp thch thc
do chi ph ca cc bin php trung ha ang gia tng nhanh chng.
Trong khi s dng cng c t gi c th khng ng gp nhiu vo
ci thin cn cn thng mi bn vng th vic gi t gi c nh
trong thi gian qu di khng to c ng lc pht trin cng
nghip h tr trong nc cng nh khng khuyn khch c vic
gia tng hm lng cng ngh v gi tr gia tng ca cc ngnh hng
xut khu. V th, nh hng chung l cn thay i c ch iu hnh
t gi linh hot hn.
Tuy nhin, iu chnh c ch t gi sang c ch th ni c qun
l cha phi l thi im thch hp bi cc iu kin thc hin cha
c v vn c mt s l do tr hon trong thi gian ngn. T gi
hi oi ch c th linh hot cao mt khi cc th trng ti chnh v
cng c ti chnh, cng vi cc cng ty ngoi lnh vc ti chnh, c
th t bo him cc ri ro bng cn i k ton ca h, i km vi
mt th trng ngoi hi pht trin v hin i. V d, cc cng ty c
th bo him ri ro t gi thng qua hon i ri ro vi ngn hng,
89
ngn hng t bo him bng cch hon i ri ro vi ngi nc
ngoi. Nhng iu ny ch lm c nu kim sot vn c d b.
Trong giai on trc mt, t do ho hon ton ti khon vn vn
cha n hn (cho n nm 2018), trong khi , hin nay th trng
ti chnh km pht trin, sc cnh tranh ca cc nh ch ti chnh
trong nc thp, mc ri ro cao ng thi li thiu c ch gim st
ti chnh y v hiu qu, cng vi tm quan trng ca chin lc
cng nghip ha theo nh hng xut khu m Vit Nam vn ang
theo ui. V vy yu cu cn hin nay trc khi m ca hon ton
ti khon vn l phi cng c c h thng ti chnh lnh mnh,
pht trin cc ti sn v cng c ti chnh a dng, v theo , cc
ri ro c th c gim thiu bi cc bin php t bo him; gia tng
cc quy nh v gim st ti chnh thn trng; tng cng minh bch
v qun tr ni b cng ty. y cng l giai on cn tng cng qu
trnh ti c cu nn kinh t ni chung v khu vc ti chnh ngn hng
ni ring. Trong giai on ti khon vn vn cha hon ton m ca
th duy tr t gi n nh c th vn gi c c lp chnh sch tin
t mc nht nh nu NHNN tng cng hn na hiu qu cc
bin php trung ha v gim thiu cc chi ph trung ha.
V vy, trong giai on ngn hn trc mt (2014-2015), cn
c c ch kim sot vn hiu qu c th n nh c t gi mc
nht nh cng vi gia tng d tr ngoi hi ln v nng cao
hiu qu cc bin php trung ha chng li cc c sc, ci thin
c tnh c lp ca chnh sch tin t, c bit trong bi cnh kinh
t th gii cn i din nhiu ri ro bt n kh lng trong nhng
nm sp ti.
Kim sot vn hiu qu nn th hin vic la chn cch thc
kim sot vn hp l trong bi cnh phi m ca nn kinh t, lin
quan n u tin m ca khu vc no v mc n u. Kim
sot vn nn coi l gii php tm thi v trong giai on chuyn i
trc khi t do hn vo nm 2018, v Vit Nam cn tn dng thi
90
gian ny nn kinh t c th x l cc vn trong nc v xy
dng th trng ti chnh lnh mnh
32
. Trong giai on ny, mt
s bin php sau y cn c bit c ch nh: (i) kim sot n
nc ngoi; (ii) kim sot vn u t gin tip; (iii) tng cng cc
bin php chng la ha v vng ha; (iv) tht cht ti kha (mt
bin php tc ng tng t nh kim sot vn); v (v) xy dng cc
bin php gim st ti chnh c hiu qu.
i vi c ch iu hnh t gi, cn c nhng bin php gim
thiu ri ro v hn ch ca c ch hin thi. C th:
- Vic neo gi cht vo ng USD khin la chn chnh sch
tr nn thu hp hn. Kinh nghim ca cc quc gia cho thy
33
, chuyn
sang c ch neo gi mt gi tin t l mt la chn hp l, va gi
c n nh t gi mc nht nh, va m bo tnh linh hot
ca chnh sch. C th ni Vit Nam hin nay p ng cc iu
kin cho vic neo t gi theo gi tin t bi m kinh t nc ta ln
nhng li khng b l thuc ch yu vo mt i tc c th no nn
c ch ny khng nhng khng khin Vit Nam b tc ng mnh
bi cc c sc t th trng tin t bn ngoi m cn gip Vit Nam
ngn chn tt hn cc c sc t th trng hng ha quc t.
32
Kinh nghim ca Malaysia cho thy nm 1998 (sau khng hong ti chnh chu ), Malaysia
kim sot vn cht ch hn, theo ui t gi hi oi c nh v khng cho php giao dch
quc t ng Ringgit, v t c c chnh sch tin t c lp hn, BNM c th gim li
sut kch thch tng trng kinh t m khng cn phi lo lng v lun chuyn vn hoc bin
ng tin t. Tuy nhin, y ch l phn ng tm thi v l gii php cui cng cc nh hoch
nh chnh sch c thm thi gian x l cc vn trong nc v phc hi kinh t t khng
hong. Mt khi mt quc gia thc hin kim sot vn, c bit l trn cc dng vn ra th cc
nh u t s ngh rng h c th b kim sot mt ln na trong tng lai, iu ny c th ngn
cn cc dng vn hiu qu trong tng lai. V vy, k t khi nn kinh t phc hi, Malaysia
dn loi b cc bin php kim sot ti khon vn (c dng vn vo v ra i vi c ngi dn
c tr v khng c tr). Trong giai on 1999-2005, Malaysia vn neo gi ng Ringgit vo
USD, nhng chu chuyn vn quc t dn dn c khi thng, c bit l sau nm 2001. BNM
ti m ca cho cc dng vn (t nm 2001), ngi dn c php m ti khon ngoi t
bng tin vi cc ngn hng trong v ngoi nc (t nm 2008), theo , cc dng vn (c bit
l FDI) dn gia tng tr li.
33
Ngy 21/7/2005, NHTW Malaysia chnh thc cng b loi b vic neo gi ng Ringgit theo
USD v thay th bng ch t gi nh gi so vi mt gi cc loi tin t, t ly li c
tnh c lp ca chnh sch tin t. Ch t gi th ni c qun l v chnh sch quc t ha
ng Ringgit l cc yu t quan trng cho php NHTW Malaysia thit lp c chnh sch li
sut ph hp vi tnh hnh trong nc.
91
- tng cng tnh linh hot ca t gi trong gii hn n nh
cho php, cn tng bin dao ng ca t gi NHTM xung quanh
t gi chnh thc thay v vn gi mc 1% hin nay (k t u nm
2011). Bn cnh , cn trnh xu hng iu chnh tng t ngt mt
chiu t gi sau gi nguyn t gi chnh thc trong thi gian di,
thay vo , cn to mt khun kh linh hot hn cho t gi vi s
thay i t gi chnh thc c ln, c xung vi mc iu chnh nh
vi tn sut nhiu hn.
- Gia tng hiu qu cc bin php trung ha trong ngn hn vi
cc gii php:
Pht trin hn na th trng m cc bin php trung ha
mang tnh th trng. c hng ha trn th trng ny v khng
l thuc vo tn phiu NHNN (bt buc hay khng bt buc) thng
mang li chi ph cao hn, th th trng tri phiu Chnh ph th cp
nn c pht trin mnh m.
Cn s dng thm mt s cc cng c ca bin php trung
ha (hoc cc bin php b sung hay cho kt qu tng t) c
th gim nh nhng chi ph t bin php thng qua pht hnh tnh
phiu NHNN nh chuyn tin gi ca Chnh ph t cc NHTM v
NHNN. Bin php ny khng lm gia tng chi ph ti kha (hoc cn
ti kha) tr phi li sut ca cc khon tin gi ny ti NHNN cao
hn ti cc NHTM.
- Tip tc y mnh ti c cu h thng ngn hng xy
dng mt h thng pht trin, c kh nng tham gia su rng vo th
trng ngoi hi trong nc v quc t, chng li c cc ri ro t
bn ngoi, m bo l mt ch th quan trng cng vi NHNN c tc
ng tch cc n t gi.
Trong trung hn (2016-2018), khi cc iu kin v m chn
mui, th trng ti chnh trong nc c ci thin cng vi cc c
ch gim st hu hiu, m ca ti chnh l bt buc v tt yu theo l
trnh cam kt m ca ti khon vn th c ch th ni t gi c qun
l l mt la chn hp l.
92
93
CHNG 3
I MI QUN TR DOANH NGHIP
TRONG QU TRNH TI C CU DNNN
DN NHP
i mi v sp xp li khu vc DNNN l mt ni dung c
bn ca qu trnh ci cch, m ca chuyn i sang nn kinh t th
trng nc ta. Hng lot cc gii php nh c phn ha, giao,
bn, khon, cho thu, sp nhp, gii th, cng ty ha v.v i
vi DNNN c thc hin v thu c kt qu nht nh. Trong
nhng nm gn y, mt gii php mi thng hay nhc n l p
dng cc nguyn tc qun tr hin i trong qun tr cc DNNN, nht
l cc tp on, tng cng ty nh nc. Th tng Chnh ph ban
hnh Quyt nh s 704/Q-TTg ngy 11/6/2012 ph duyt n
i mi qun tr doanh nghip theo thng l kinh t th trng. y
l gii php nng cao hiu qu ca DNNN khng ch c nc ta,
m cn ph bin trong cc nc thnh vin ca T chc Hp tc v
Pht trin kinh t (OECD). lm iu , OECD t nm 1999
ban hnh cun cm nang hng dn v nhng nguyn tc v thc
tin qun tr tt i vi DNNN cc thnh vin p dng.
Tng t nh cc cng ty c phn i chng quy m ln, vn
ct li ca qun tr DNNN bt ngun t s tch bit hon ton gia
ch s hu v qun l kinh doanh. C th l, ch s hu b vn u
t thnh lp doanh nghip kinh doanh; l ngi gnh chu ri ro
v hng phn li cui cng t hot ng kinh doanh. Tuy vy, cc
cng ty c phn i chng, chnh nhng ngi qun l, ch khng
phi l ch s hu nm quyn kim sot, phn b v s dng cc ti
94
sn ca cng ty. Vn ct li ca qun tr cng ty y l mi quan
h gia ch s hu v nhng ngi qun l cng ty. cng ty kinh
doanh hiu qu th nhng ngi qun l phi c trao quyn v
mc t ch qun l cng ty; nhng mt khc, nhng ngi
qun l cng phi c ngn nga, gim st h khng lm dng
quyn v v th c giao t li, lm hi n li ch ca cng ty v
c ng ca cng ty. V vy, ch s hu cn c c ch v cng c
gim st, ngn nga c hiu qu i vi ngi qun l.
i vi DNNN, ch s hu trn thc t ch l nhng ngi i
din qua nhiu tng nc khc nhau. Nh vy, y khng ch c tch
bit gia ch s hu v ngi qun l, m cn c s tch bit hon
ton gia ch s hu thc v ch s hu i din. V vy, qun
tr DNNN trn thc t thng phc tp, km r rng hn nhiu so vi
cc cng ty bnh thng. Qun tr DNNN l th ch phn chia, phn
cng, xc nh c th quyn, ngha v v trch nhim ca ch s hu
i din nhiu tng nc v ngi qun l cng ty, cch thc t chc
thc hin v gim st, nh gi thc hin cc quyn, ngha v v trch
nhim ca h theo hng bo m cao nht li ch ca doanh nghip,
ca khu vc kinh t nh nc v ca c nn kinh t ni chung.
Do tnh phc tp ca n, chng ny khng c tham vng trnh
by y ni dung v vn ca qun tr DNNN hin nay nc
ta m ch gii thiu v xut mt s gii php hon thin th ch
thc hin quyn ch s hu nh nc theo cc nguyn tc qun tr tt
gp phn vo cc cuc trao i, tho lun v hon thin v nng cao
hiu lc
34
qun tr DNNN nh mt trong s cc gii php ci cch,
ti c cu, nng cao hiu qu DNNN trong giai on n nm 2020.
Khun kh thng nht cho qun tr DNNN
Qun tr tt trc ht phi l mt khun kh hp thnh bi h
thng cc gii php ng b, gn kt, b sung v phi hp vi nhau
34
Cc nghin cu thc nghin trn th gii v c bn c kt lun thng nht l qun tr tt l mt
trong s cc yu t nng cao hiu qu hot ng ca doanh nghip.
95
hng ti gii quyt c hiu qu cao cc vn qun tr cng ty. C
th ni, qun tr DNNN hin ti cha phi l mt khun kh thng
nht vi cc ni dung c kt ni, b sung v phi hp vi nhau.
Trc ht, cc ni dung ca qun tr DNNN ang c quy nh
mc nht nh bi cc vn bn ring l khc nhau. i vi c
quan i din ch s hu, cc quy nh thng nhn mnh v quyn
nhiu hn l ngha v, trch nhim, c bit l quy nh cha tht r
v trch nhim gii trnh v nhng trch nhim php l khc ca t
chc v c nhn lin quan. Vai tr, s mnh v chc nng ca khu
vc DNNN ni chung cha c quy nh c th hoc quy nh
cha hp l; cng khai, minh bch ha thng tin, theo di, gim st
nh gi, v ch thng pht va thiu
35
, va cha hp l v bao
qut ht. Gim st, cng khai, minh bch ha thng tin khng ch i
vi tng doanh nghip, m c i vi c quan qun l doanh nghip,
v cc c quan, c nhn i din thc hin quyn ch s hu doanh
nghip v.v
Hnh 3.1. Khun kh thng nht cho qun tr DNNN
35
Cha quy nh v cng khai ha, minh bch ha
96
Ch s hu v thc hin quyn ch s hu DNNN
Theo OECD th khung qun tr cng ty phi bo v c cc
quyn ca c ng, phi thc y v to iu kin tt c cc c
ng u thc hin c quyn ca mnh; ng thi, phi m bo
i x bnh ng gia cc c ng vi nhau. Nh nc cng l mt
ng ch c bit trn t nht 2 phng din so vi cc ng ch
khc. Mt l, Nh nc va l c ng, ch s hu, va l ngi
c nhng chc nng v quyn lc khc m nhng c ng, ch s
hu khc khng th c. Hai l, Nh nc lun thc hin vai tr ch
s hu ca mnh mt cch gin tip thng qua ngi i din. Theo
thc tin tt, th m bo thc hin cng bng v c hiu qu
quyn s hu ca nh nc, xt v qun tr cng ty, nh nc cn
phi lm mt s cng vic sau y:
Nh nc phi xy dng v ban hnh chnh sch s hu,
trong nh r vai tr, chc nng, mc tiu tng qut ca
s hu nh nc, vai tr ca nh nc trong cc cng ty
c s hu nh nc v cch thc thc hin chnh sch ch
s hu v.v... iu ny l cn thit phn nh v tch bit
chnh sch s hu vi cc chnh sch khc ca nh nc.
Nh nc cn quy nh r t chc trong b my nh nc
chuyn trch thc hin quyn ch s hu; c th l mt
c quan phi hp, hoc mt c quan tp trung v chuyn
trch.
Nh nc khng nn trc tip tham gia vo vic qun l
iu hnh ti cng ty; tn trng quyn t ch v chuyn
nghip ca HQT.
Nh nc phi l mt nh u t tch cc, thc hin quyn
ch s hu ca mnh ph hp vi c cu s hu ca cng
ty tng t nh cc c ng khc.
Nh nc v DNNN phi tn trng quyn ca cc c ng
khc v m bo i x cng bng vi cc c ng .
97
So vi nguyn tc v thc tin tt v qun tr cng ty nh nc,
th thc tin nc ta cn mt khong cch kh xa. C th ni, cho
n nay cha c mt vn bn chnh thc ca Nh nc v chnh
sch ch s hu. Do khu vc doanh nghip nc ta cn ln v i
din ch s hu c nhiu cp khc nhau. V vy, chnh sch ch s
hu cng nn c cc cp tng ng. Quc hi c giao i din
quyn ch s hu ton dn; tip theo, Quc hi y quyn cho Chnh
ph thng nht thc hin quyn ch s hu ton dn (t , c khi
nim s hu nh nc) v Chnh ph tip tc y quyn cho c
quan ch s hu
36
v cui cng, c quan ch s hu y quyn cho
ngi i din y quyn trc tip thc hin quyn ch s hu.
Chnh sch ch s hu do Quc hi ban hnh
37
l cn c hay
c s php l y quyn cho Chnh ph thng nht qun l, thng
nht thc hin quyn ch s hu v chu trch nhim trc Quc hi
v nhn dn i vi hiu qu ca tt c s vn u t ca nh nc
ti cc doanh nghip. Ni dung c bn ca chnh sch ch s hu
do Quc hi quy nh t nht gm: xc nh vai tr, chc nng ca
DNNN trong nn kinh t
38
, mc tiu tng qut v c th trong trung
hn (3-5 nm) v di hn (6-10 nm) ca DNNN ni chung trong nn
kinh t, phm vi ngnh, ngh kinh doanh ca DNNN
39
, cc loi quyt
nh ln cn c s chp thun ca Quc hi, v.v Mc tiu v phm
vi kinh doanh r rng phi ph hp v tng thch vi vai tr, chc
nng ca DNNN trong nn kinh t.
36
Hin nay, ang giao cho cc b, y ban nhn dn cc tnh, thnh ph trc thuc trung ng.
37
C th quy nh tng qut thnh mt ni dung trong Chng v DNNN ti Lut DNNN sa
i.
38
Vai tr v chc nng ca u t nh nc, DNNN ni chung phi ph hp vi vai tr v chc
nng ca nh nc trong nn kinh t th trng.
39
V phm vi ngnh, ngh kinh doanh ca DNNN, Kt lun hi ngh 6, Kha XI v tip tc sp
xp, i mi v nng cao hiu qu DNNN xc nh theo hng thu hp li so vi hin nay;
l tp trung vo nhng khu, cng on then cht ca cc lnh vc: an ninh, quc phng,
c quyn t nhin, cung cp dch v hng ha cng thit yu; v mt s ngnh cng nghip
nn tng, cng ngh cao c sc lan ta ln
98
Hnh 3.2. S phn cp thc hin quyn ch s hu nh nc

Chnh sch ch s hu ca Chnh ph l c th ha v trin khai
thc hin cc ni dung trong chnh sch ch s hu ca Quc hi.
Ni dung ca n t nht cn phi c: (i) mc tiu hng nm v trung
hn ca u t nh nc ni chung v u t trong tng ngnh ni
ring (bao gm c mc tiu ti chnh v phi ti chnh), cng vi h
thng cc ch tiu nh gi cc mc tiu nh ni trn; (ii) cc
vn lin quan n ch s hu thuc thm quyn quyt nh ca
Chnh ph; (iii) cc gii php thc hin mc tiu v cch thc thc
hin (bao gm c c phn ha, thoi vn v c cu li cc khon mc
u t), c quan chu trch nhim; (iv) cc gii php ngn nga v
khc phc cc mo b c th c do DNNN to ra i vi th trng;
v (v) cch thc theo di, gim st, nh gi v bo bo v.v Trn
c s chnh sch ch s hu chung (ca Quc hi v Chnh ph),
Chnh ph xc nh s mnh, vai tr, v tr ca tng DNNN trong
tng ngnh, lnh vc, mc tiu v ch tiu c th v phn cng c
quan, c nhn chuyn trch thc hin quyn ch s hu ti cc doanh
nghip lin quan. V c quan (cc c quan ny) trc tip thc hin
quyn ch s hu ti cc doanh nghip trong vai tr l ch s hu,
thnh vin hay c ng v c bn tng t nh ch u t ca cc
thnh phn kinh t khc. Tm li, xy dng, hon thin ni dung
chnh sch ch s hu cc cp khc nhau, trong , Quc hi phi
99
l c quan khi xng v tin phong, l ni dung u tin khng th
thiu c ca hon thin qun tr cng ty i vi DNNN.
C quan ch s hu i vi DNNN
C quan ch s hu l c quan c phn cng hay c giao
trc tip thc hin cc quyn ch s hu ca nh nc trong vai
tr l ch s hu, c ng hoc thnh vin ca cng ty. So vi cc
nguyn tc v yu cu qun tr hin i, th thc trng c quan ch
s hu v vic thc hin quyn ch s hu nh nc trc tip cn
mt s vn sau y:
Mt l, cha tch bit chc nng thc hin quyn ch s hu
vi cc chc nng khc ca nh nc (xy dng v thc thi chnh
sch pht trin kinh t - x hi v chc nng gim st, qun l th
trng). C th, cc b, nht l cc b chuyn ngnh va thc hin
chc nng ch s hu, va lm chnh sch v thc hin chnh sch,
va qun l v gim st th trng. Nguy c xung t li ch l rt
ln; chnh sch v cch thc thc hin chnh sch c th thin v
c li cho DNNN thuc ngnh qun l; cc DNNN c quyn hoc
thng lnh th trng cng khng b gim st, hoc khng c gim st
mnh ngn chn lm dng v th, lm mo m th trng, gy
bt li cho cnh tranh v li ch ca a s ngi tiu dng.
Hai l, quyn ch s hu nh nc ti doanh nghip cha c
thc hin tp trung v thng nht
40
. Quyn ch s hu trong vai tr
c ng hay thnh vin cng ty l tp hp cc quyn c th lin quan,
gn b v thng nht vi nhau, nn phi c thc hin mt cch tp
trung v thng nht. Do , nguyn tc qun tr hin i y l cc
quyn ch s hu phi c thc hin v c chu trch nhim mt
cch tp trung v thng nht; i vi mi mt doanh nghip ch c
mt v duy nht mt c quan, t chc trc tip thc hin tt c cc
quyn ca ch s hu, v chu trch nhim gii trnh v kt qu thc
hin tt c cc quyn . Tuy vy, thc t hin nay nc ta c mt
40
Tr cc doanh nghip thuc thm quyn ca SCIC.
100
s b (hay s cp a phng) c phn cng thc hin quyn
ch s hu, v mi b ch thc hin mt hoc mt s quyn trong tp
hp cc quyn ca ch s hu nh nc. H qu l cc quyt nh c
lin quan ca ch s hu thng phi qua nhiu th tc hnh chnh,
ko di v thi gian; cc quyt nh
41
v cc quyn c th (do cc c
quan khc nhau thc hin) c th khng tng thch v mc tiu, thi
hn v ni dung; va lm gim hiu lc quyn ch s hu, va lm
hn ch quyn t ch v gy kh khn cho hot ng kinh doanh ca
doanh nghip. Vic phn tn thc hin quyn ch s hu ni trn
lm m trch nhim gii trnh v trch nhim php l khc ca cc
c quan, c nhn c lin quan; v cui cng, khng c c quan, c
nhn trc tip chu trch nhim cui cng v kt qu, hiu qu kinh
doanh, kt qu bo ton, pht trin vn u t nh nc trong nn
kinh t ni chung v ti tng doanh nghip ni ring.
Ba l, vic thc hin quyn ch s hu nh nc ti doanh
nghip l cha chuyn trch, cha chuyn nghip
42
. Vic thc hin
quyn ch s hu v bn cht l rt khc bit so vi vic lm chnh
sch, thc thi chnh sch, qun l v gim st th trng. V vy, cn
c b my chuyn trch vi cc k nng v cng c thc hin chc
nng ch s hu, phi khc bit v tch bit vi thc hin cc chc
nng khc. Tuy vy, trn thc t, b my cng chc hnh chnh vi
cc cng c, k nng v quy trnh lm vic tng ng ang ng thi
thc hin cc chc nng ch s hu nh nc ti doanh nghip.
Tm li, c ch thc hin quyn ch s hu nh nc ti doanh
nghip hin nay l khng cn ph hp vi nguyn tc qun tr hin
i; va lm mo m th trng, va khng m bo thc hin y
, hiu qu v hiu lc quyn ch s hu nh nc ti doanh nghip.
V vy, thay i t chc b my v cch thc thc hin quyn ch s
hu nh nc cng l vic khng th b qua trong thit lp qun tr
hin i i vi DNNN.
41
Nh quyt nh v chin lc, k hoch kinh doanh, k hoch u t v d n u t, v cp
vn, v o to v tuyn dng lao ng, nht l nhng ngi qun l v.v
42
Tr cc trng hp SCIC nh gii thch trn.
101
V vn ny, hin nay c xut hai phng n thnh lp
c quan ch s hu nh sau. Phng n th nht thnh lp y ban
Qun l, Gim st ti sn nh nc ti doanh nghip thuc Chnh
ph vi ngi ng u tng ng cp B trng lm u mi
thc hin chc nng i din ch s hu nh nc i vi khong 30
tp on kinh t, tng cng ty nh nc quan trng, bao gm c Tng
cng ty u t v kinh doanh vn nh nc (SCIC). B, UBND cp
tnh qun l cc DNNN cng ch c th kh c kh nng x hi ha.
B Cng an, B Quc phng thc hin cc quyn, ngha v ca ch
s hu nh nc i vi DNNN cng nghip quc phng, trc tip
phc v an ninh, quc phng. SCIC thc hin chc nng i din ch
s hu i vi cc DNNN cn li. Nh vy, s c mt s c quan
ch s hu vi phm vi thm quyn khc nhau; nhng c chc nng
ging nhau theo quy nh
43
ca Lut Doanh nghip. Phng n hai
l thnh lp Cc/V hoc Ban trong cc b chuyn ngnh, cc tnh,
thnh ph vn cn s lng ln DNNN lm u mi chuyn trch
thc hin quyn, ngha v ca ch s hu nh nc i vi DNNN,
vn u t ca Nh nc ti doanh nghip thuc din qun l. Chn
bt k mt trong hai phng n nu trn u l bc tin trong ci
cch DNNN so vi thc trng hin nay. Tuy vy, cng vi vic thoi
vn, c phn ha cc DNNN khng cn nm gi vn, th phng n
th nht l s ci cch tng i trit v nguyn tc, khc phc
c cc khim khuyt hin nay.
Hi ng thnh vin cng ty TNHH 100% s hu vn nh nc
V hnh thc, hi ng thnh vin cng ty TNHH 100% vn
nh nc c chc nng, vai tr v a v php l tng t nh cc
cng ty TNHH khc. Tuy vy, im c th c th l phm vi thm
quyn ca hi ng thnh vin cng ty TNHH 100% vn nh nc b
gii hn hn so vi cc cng ty khc. C th l, i vi mt s vn
43
C quan ch s hu thng nht thc hin quyn v ngha v ca ch s hu cng ty TNHH
mt thnh vin c 100% vn s hu nh nc; l thnh vin cng ty TNHH hai thnh vin tr
ln c vn gp ca nh nc; l c ng cng ty c phn c c phn nh nc
102
quan trng
44
, thc hin ch cng tham gia quyt nh gia hi
ng thnh vin v c quan ch s hu; v cc vn hi ng
thnh vin tho lun, ra ngh quyt thc hin ch trng, nh hng
ca c quan ch s hu. Nhng gii hn v thm quyn i vi Hi
ng thnh vin phi va c quan ch s hu nh hng
v gim st c cc hot ng ca Hi ng thnh vin khng i
chnh ra ngoi s mnh v mc tiu ca doanh nghip, ng thi,
phi to ra c khng gian ln Hi ng thnh vin pht
huy c tnh ch ng, cc sng kin v quyn t ch khi ra cc
quyt nh qun l doanh nghip.
Theo di, gim st v nh gi trong qun tr DNNN
Theo di, gim st v nh gi l mt ni dung c bn trong
qun tr cng ty hin i. C hai loi gim st. l gim st ni b,
bn trong v gim st bn ngoi. Gim st ni b, bn trong l gim
st, nh gi ca ch s hu i vi kt qu hot ng ca nhng
ngi qun l v kt qu u t kinh doanh ca doanh nghip. Gim
st bn ngoi l gim st ca th trng, ca x hi v ca tt c
nhng ai quan tm i vi kt qu hot ng ca i din ch s hu
cc cp, kt qu hot ng ca cc DNNN ni chung v tng DNNN
ni ring. Gim st bn trong v gim st bn ngoi l kt hp vi
nhau, b sung cho nhau to rng buc a chiu, c th lm gim nguy
c trong nhng ngi i din ch s hu, nhng ngi qun l
lm dng quyn v v th c giao t li ring, gy hi cho li
ch ca ngi dn, ca x hi ni chung v ca khu vc DNNN ni
ring. Vn l quy nh php l mnh cc ch th gim st
bn ngoi thc hin.
Gim st ca Quc hi i vi Chnh ph
Gim st ni b u tin l gim st ca Quc hi i vi
Chnh ph trong vic thc hin chnh sch ch s hu ca nh nc.
44
B nhim cc chc danh qun l ch cht, u t gp vn vo doanh nghip khc, quyt inh
cc d n ut quy m ln, quan trng, cc giao dch c bit c quy m ln v.v
103
Trong my nm gn y, thc hin iu 168 Lut Doanh nghip
(2005), hng nm Chnh ph bo co Quc hi v thc trng bo
ton v pht trin vn u t nh nc trong nn kinh t. l iu
tin b so vi trc. Tuy vy, bo co ch yu l cung cp thng
tin cho cc i biu Quc hi hn l gii trnh trc Quc hi, trc
c tri v cng vic v kt qu hot ng ca Chnh ph trong vic
thng nht thc hin cc quyn ch s hu i vi tt c s vn u
t ca nh nc ti doanh nghip. Bo co ch cung cp thng tin
v mt s ch tiu s b v tng qut v thc trng ti chnh ca khu
vc DNNN; khng c thng tin v cc ch tiu phi ti chnh nh
gi cht lng ca u t nh nc ti cc doanh nghip. Cc thng
tin trong bo co cng thng ch theo tng nm, khng c thng tin
theo chui thi gian nh gi bin ng hay thay i ca cc ni
dung cn nh gi; khng c thng tin so snh vi cc DNNN tng
t cc nc khc, so snh vi cc doanh nghip khc trong nc.
Do cha c chnh sch ch s hu, Quc hi cha th nh gi tnh
y , tnh chnh xc ca ni dung bo co, cng nh hiu lc qun
l v hiu qu hot ng ca Chnh ph trong vai tr i din ch
s hu i vi tt c vn u t ca nh nc ti doanh nghip. Mt
khc, Quc hi mi nm hp 2 k, mi k c nhiu ni dung v mi
ni dung u khng ch thi gian nn khng c iu kin xem xt,
nh gi n cng. Nh vy, cc cng vic Quc hi cn thc hin
nng cao hiu lc, hiu qu gim st i vi Chnh ph c th gm:
(i) xc nh chnh sch ch s hu nh nc trong nn kinh t; (ii)
hng nm, yu cu Chnh ph c bo co y v thc trng thc
hin chnh sch ch s hu, dnh thi gian thch ng tho lun v
bo co co ca Chnh ph; (iii) c quan chuyn mn ca Quc hi
bo co tng hp kt qu gim st bn ngoi, c thm tra trc khi
lp bo co; v (iv) ra ngh quyt chuyn v DNNN, trong , c
yu cu c th i vi Chnh ph v nhng vic phi lm, v nhng
ni dung phi bo co, gii trnh lm r.
104
nh gi ca Chnh ph i vi c quan ch s hu
C th ni, cho n nay cha c theo di, gim st v nh gi
ca Chnh ph i vi cc c quan ch s hu. Trong bo co thng
nin ca cc b, khng c gii trnh trc Chnh ph ni ring v x
hi ni chung v cc cng vic v kt qu thc hin quyn i din
ch s hu trc tip ca nh nc ti cc doanh nghip thuc thm
quyn. Chng ta cng cha thy bo co ca cc b c lin quan,
nht l b chuyn ngnh v tng s vn u t ca nh nc ti cc
doanh nghip thuc b, kt qu bo ton v pht trin vn ni chung
ca b, kt qu v hiu qu hot ng kinh doanh ca tng doanh
nghip thuc b qun l v.v Tuy nhin, vi cch thc thc hin
quyn ch s hu phn tn, chia ct v hnh chnh nh hin nay,
khng c c quan, c nhn chu trch nhim trc tip v cui cng v
vic thc hin cc quyn ch s hu nh nc ti cc doanh nghip
c th, cng nh kt qu v hiu qu kinh doanh ca doanh nghip
, th khng th i hi cc b c lin quan thc hin cng vic
ni trn. Cho n khi thit lp c mt c cu t chc hp l, v
c gim st, nh gi ca Chnh ph i vi kt qu hot ng ca
c quan ch s hu trong thc hin quyn ch s hu nh nc ti
doanh nghip thuc thm quyn qun l, th y vn s l mt trong
s cc khim khuyt ca qun tr DNNN.
Gim st, nh gi ca c quan ch s hu i vi tng doanh nghip c th
Gim st, nh gi ca c quan ch s hu i vi tng DNNN
c th v bn cht tng t nh gim st, nh gi ca thnh vin,
c ng i vi cc cng ty ca khu vc kinh t t nhn. Chnh ph
va mi ban hnh Ngh nh s 61/2013/N-CP thay th Quyt nh
224/2006/Q-TTg ca Th tng Chnh ph v gim st DNNN. C
th trnh by tm tt cch thc nh gi hin nay ca c quan ch s
hu i vi DNNN nh sau:
V tiu ch nh gi, c 5 ch tiu c s dng nh gi
kt qu hot ng ca DNNN, gm doanh thu v thu nhp, t sut
105
li nhun/vn ch s hu, kh nng tr n ngn hn, tnh hnh chp
hnh lut php v cung ng cc sn phm cng ch. Cc DNNN hng
nm phi tng c doanh thu v t sut li nhun/vn ch s hu;
v tc tng cng ln, th doanh nghip c nh gi cng cao.
Nh vy, nh gi hin nay thin v kt qu ti chnh vi cc tiu
ch nh gi gin n v khng y ; khng c cc ch tiu nh
gi cht lng ca doanh nghip nh nng sut lao ng, hiu qu
s dng vn, trnh cng ngh v mc i mi cng ngh, cht
lng cc ti sn, trnh ngi lao ng, mc tha mn yu
cu khch hng v.v Yu cu lin tc tng doanh thu v li nhun,
v ly l c s nh gi kt qu hot ng i vi doanh nghip
va khng hp l, va khng cng bng. Cc ch tiu ni trn r
rng khng phn nh ng v y s mnh v mc ch ca tng
doanh nghip c th. Ni cch khc, c quan ch s hu khng
xc nh mc tiu
45
v s mnh c th cho tng doanh nghip trc
thuc; hoc khng xc nh tiu ch tng ng vi mc tiu nh.
Ch s hu trc tip khng xc nh c mc tiu v cc tiu ch
r rng tng ng vi mc tiu ca doanh nghip; r rng l mt
khim khuyt c bn ca c quan ch s hu.
Thi hn nh gi mt nm/ln l qu t, khng th hin tnh
lin tc; xc nhn kt qu nh gi thng chm tr (hai nm sau
nh gi), lm gim, thm ch mt i ngha ca nh gi trong
qun tr cng ty. y l im yu hay l hng tip theo trong qun
tr DNNN.
Vic nh gi ca c quan ch s hu ng l phi thng
xuyn, lin tc; cn c nh gi ti thiu phi l k hoch kinh doanh
v k hoch ti chnh hng qu, hnh nm ca doanh nghip. nh
gi phi so snh gia mc tiu, ch tiu v kt qu thc t t c;
ng thi, phi ch ra c nguyn nhn lm pht sinh chnh lch
45
Mc tiu c th hng nm i vi tng doanh nghip phc thuc vo iu kin bn ngoi, cc
im mnh v yu c th, c hi v ca ch s hu v.v trong thi k k hoch v phi
c th hin trong k hoch hng nm v trung hn ca doanh nghip.
106
gia kt qu v k hoch; ch ra c c nhn, b phn c cng hoc
chu trch nhim v kt qu ni trn. Ni cch khc, ch s hu phi
hiu c ti sao doanh nghip t c hoc khng t c mc
tiu ca k hoch v ai phi chu trch nhim v iu .
nh gi nng v t nh gi ni b, nh gi c lp bn
ngoi gn nh khng c; lm gim tnh khch quan v tin cy ca
bo co nh gi. Cc b ch qun rt th ng, hu nh ph thuc
hon ton vo kt qu t nh gi ca nhng ngi qun l doanh
nghip. Mi lin h gia nh gi kt qu hot ng ca DNNN v
trch nhim gii trnh, cc n by khuyn khch v cc gii php k
lut i vi nhng ngi c lin quan, nht l nhng ngi qun l
ch cht rt m nht, thm ch khng c ngha thc t.
Hnh 3.3. Kin ngh khun kh theo di, nh gi ca c quan ch s hu i
vi tng DNNN c th thuc thm quyn qun l
Trc ht, c quan ch s hu phi hiu v nhn thc c
y s mnh, mc ch ca tng DNNN thuc thm quyn qun
l. Cu hi m c quan ch s hu phi gii quyt l DNNN c
107
thnh lp lm g, t mc ch g?. Trn c s s mnh, mc ch
nh, c quan ch s hu (cng vi nhng ngi qun l doanh
nghip) xc nh mc tiu cho tng thi k c th; t c mc
tiu d kin, hng lot cc ch tiu o lng hay phn nh mc tiu
ni trn s c xc nh. Ty thuc vo tnh hnh v iu kin c
th, mc tiu tng giai on (c th hng nm) l khng ging nhau
v cc ch tiu tng ng cng c th thay i (xem tham kho
hnh 3 trn y). Cc mc tiu, ch tiu c th hin trong chin
lc, k hoch trung hn, k hoch hng nm, hng qu ca doanh
nghip (gm k hoch sn xut kinh doanh v k hoch ti chnh,
hay k hoch ngn sch). Cc k hoch ni trn l c s ch s
hu, nhng ngi qun l v cc bn c lin quan theo di, gim st
v nh gi kt qu hot ng ca doanh nghip.
Vic theo di, gim st v nh gi l qu trnh thng xuyn,
lin tc v thu thp, tp hp, phn tch thng tin c lin quan v so
snh k hoch vi din bin thc t. Mt trong cc ngun thng
tin quan trng l bo co cc loi t doanh nghip tng ng vi cc
mc tiu, ch tiu k hoch nh. Ngoi ra, ch s hu cng phi
thu thp cc thng tin khc lin quan n th trng, cc yu t bn
ngoi c th tc ng n kt qu hot ng ca doanh nghip. Cui
cng, nh gi phi so snh mc tiu v thc t, xc nh chnh
lch gia mc tiu v thc t, xc nh nguyn nhn, trch nhim
ca cc bn lin quan, t c cc iu chnh cn thit, gm c khen
thng v k lut kp thi, nhm t c mc tiu nh.
Vic cha thit lp v thc hin gim st thng xuyn, lin tc
ca c quan ch s hu i vi kt qu hot ng ca DNNN nh
trnh by trn y l mt khim khuyt ln
46
trong qun tr DNNN.
46
Thay v thit lp h thng theo di, gim st v nh gi thng xuyn ca c quan ch s
hu nh trnh by trn y, chng ta li thc hin ch thanh tra, kim tra nhiu loi theo
v vic, thanh tra, kim tra i vi nhng vic thc hin vi cch thc v tiu ch khng ph
hp vi hot ng kinh doanh,.v.v.., lm cho hot ng qun l doanh nghip tr nn rt ri ro,
khng chc chn. Thc t phn no lm gim tnh t ch, sng to v dm chp nhn ri
ro kinh doanh ca nhng ngi qun l; lm cho nhng ngi qun l doanh nghip ng x
tng t nh cng chc nh nc, hn l ngi qun l iu hnh doanh nghip.
108
Khim khuyt ny lm gim, thm ch v hiu ha gim st ni
b; khng p t c k cng nh nc i vi doanh nghip
ni chung v nhng ngi qun l doanh nghip ni ring. V vy,
vic i mi qun tr DNNN trong thi gian ti nht thit phi khc
phc c khim khuyt ny.
Cng khai ha v minh bch ha thng tin
Cng khai v minh bch ha thng tin l mt ni dung quan
trng, khng th thiu trong khung qun tr cng ty. C th ni,
DNNN v bn cht l mt cng ty i chng, trong c s tch bit
hon ton gia ch s hu v nhng ngi qun l. Ngi ch s
hu thc s phi c thng tin y , kp thi v chnh xc v doanh
nghip, phi bit c ti sn ca mnh ang c qun l v s
dng nh th no, c ng mc ch v hiu qu hay khng, quyn
v li ch ca h ang c bo v ra sao v.v? V vy, cng khai,
minh bch ha thng tin ca DNNN l mt yu cu khch quan. Tuy
vy, cho n nay, cng khai ha, minh bch ha thng tin i vi
DNNN cha c quy nh thnh mt ngha v php l bt buc.
y l mt l hng tip theo trong qun tr DNNN hin nay. Nhn
thc r khim khuyt ni trn, D tho Lut Doanh nghip (sa i)
b sung cc quy nh, yu cu DNNN phi cng khai, minh bch
ha thng tin theo cc chun mc tng t nh i vi cc cng ty
nim yt hin nay trn th trng chng khon. Cng khai ha, minh
bch ha thng tin l c s th trng, x hi v cc bn c lin
quan khc thc hin gim st, nh gi i vi DNNN, c quan ch
s hu v ngi qun l doanh nghip; buc h phi n lc ti a,
trung thc, trung thnh v cn trng trong qun l iu hnh doanh
nghip, ng thi, chu trch nhim gii trnh i vi kt qu hot
ng ca doanh nghip.
Nh vy, cng khai, minh bch ha thng tin s to iu kin
thun li, pht huy hiu lc, hiu qu ca gim st bn ngoi i
vi doanh nghip, ngi qun l doanh nghip. iu kt hp vi
109
gim st ni b nh trnh by trn y chc chn s lp c cc l
hng tng ng trong qun tr cng ty, qua , p t c k cng
ca nh nc v k lut ca th trng i vi cc DNNN ni chung,
nhng ngi qun l v nhng ngi i din ch s hu ni ring.
Tin lng v cc n by khuyn khch khc
Mt trong s cc n by c bn c s dng lm hi ha
li ch ca ngi qun l v ngi ch s hu l h c tr lng
theo hiu qu v kt qu hot ng ca doanh nghip do h qun
l iu hnh; v mc lng ca h ng nhin phi tng ng
vi nhng ngi qun l cng loi trn th trng lao ng (c th
l th trng ngi qun l). Tuy vy, i vi ch s hu, c bit
l nhng c ng thiu s, thng khng quan tm nhiu n qun
l cng ty, hoc khng c thng tin v doanh nghip; trong khi
, nhng ngi qun l c coi l ngi bn trong, c y
thng tin v c th tm kim cch thc hp php t tr lng
cho mnh. Kh khn tng t cng xy ra i vi C quan ch s
hu DNNN.
nc ta, trong my nm gn y, trc d lun x hi cho
rng lng ca nhng ngi qun l DNNN l qu cao
47
, cc c
quan nh nc phn ng bng vic quy nh mc trn tin lng
i vi cc ch tch, thnh vin hi ng thnh vin, v gim c,
tng gim c tp on, tng cng ty nh nc. C th ni, hu ht
cc i tng p dng cc quy nh ni trn u cho rng p t trn
tin lng i vi ngi qun l DNNN l khng hp l; ang gy
kh khn cho doanh nghip trong vic tuyn chn lao ng, nht l
lao ng qun l v lao ng c trnh , k nng cao..
47
V d, thanh tra nh nc pht hin tin lng ca mt tng gim c tng cng ty l 80 triu/
thng; v cho rng tin lng nh vy l qu cao. Bo ch sau vo cuc, m x nhiu chiu,
ph phn gay gt v mc lng qu cao ca ng tng gim c. Tuy vy, khng ai nu
c qu cao so vi ci g? V mc lng no c coi l hp l? Cch thc tho lun nh th
c th lm thay i mt vic t hp l sang bt hp l, t tin b sang phn tin b trong qu
trnh ci cch DNNN.
110
Vy, tin lng ca h nn c xc nh th no? Tin lng
cn phi c tr cn c vo kt qu v hiu qu cng vic. Kt qu
v hiu qu hot ng ca ngi qun l phi c nh gi theo
mc hon thnh cc mc tiu, ch tiu k hoch hot ng ca
doanh nghip. Khi nh gi, phi xc nh c s ng gp ca cc
n lc qun l, loi tr cc yu t khch quan, tc ng n kt qu
ni trn. Tuy vy, nh trn trnh by, hin nay c quan ch s hu
cha xc nh c th mc tiu, ch tiu hot ng hng nm (v c
trung hn) cho tng doanh nghip c th. V vy, thiu cn c u
tin nh gi kt qu hot ng ca nhng ngi qun l doanh
nghip. Tin lng l gi ca sc lao ng, phi c xc nh
theo quan h cung - cu trn th trng. Tuy vy, hnh nh tin lng
ca ngi qun l DNNN ang c nh theo mi tng quan vi
lng ca cng chc nh nc, hn l ngi qun l doanh nghip.
Thc t ni trn phn no th hin s vn vng trong i x i
vi ngi qun l doanh nghip; h l ngi qun l doanh nghip
nhng ng thi vn l cng chc nh nc. Tm li, mt l, phi
tch bit bn phn v chc nng ca ngi qun l doanh nghip;
h ch l ngi qun l doanh nghip, khng phi l cng chc nh
nc; khng p dng cc chnh sch, ch , cng c lm vic, cch
thc nh gi v tr lng ca cng chc nh nc cho ngi qun
l doanh nghip. Hai l, tin lng ca ngi qun l doanh nghip
phi c tr cn c mc hon thnh mc tiu, ch tiu k hoch
hng nm ca doanh nghip, do c quan ch s hu xc nh v giao
ph; ph hp vi tin lng v cung - cu lao ng trn th trng
nhng ngi qun l cng ty. Bn l, ton b tin lng v thu nhp
khc t doanh nghip ca ngi qun l phi c cng khai y
trong Bo co hng nm v qun tr doanh nghip.
Kt lun v khuyn ngh
nng cao hiu lc qun tr hin i i vi DNNN, cc gii
php sau y cn phi c thc hin:
111
Mt l, Nh nc vi t cch l nh u t vn, thnh vin, c
ng cc cng ty, cn xy dng v cng khai ho chin lc, chnh
sch s hu v u t kinh doanh trong nn kinh t, trong tng ngnh
v ti tng nhm cng ty hoc tng cng ty c th. Chnh sch u t
v s hu bao gm: (i) chnh sch ch s hu do Nh nc thc hin
quyn ch s hu ti doanh nghip; (ii) chnh sch ch s hu ca
Chnh ph, c th ha chnh sch ch s hu ca Quc hi, v xc
nh chnh sch ch s hu i vi tng ngnh kinh t; v cui cng
l chnh sch ch s hu ca C quan ch s hu (cp b), trong ,
xc nh mc ch, s mnh, mc tiu v ch tiu m ch s hu giao
ph i vi tng doanh nghip c th. Tu thuc vo t l s hu ca
nh nc, cc mc tiu c th ca chnh sch s hu nh nc ti
tng cng ty c th c th gm: (i) t sut li nhun; (ii) doanh thu
v t l sn phm, dch v xut khu; (iii) yu cu v mc v trnh
pht trin cng ngh trong mt giai on c th; (iv) yu cu v
nng lc nghin cu v pht trin cng ngh; v (v) v th v th phn
trong nc v nc ngoi.
Hai l, thit lp c ch, nh ch, cng c v nng cao nng lc
thc hin gim st, nh gi tng ng i vi chnh sch ch s hu
theo tng cp. Trc ht, Quc hi theo di, gim st v nh gi i
vi Chnh ph; hng nm, sau khi tho lun, nh gi cc bo co c
lin quan ca Chnh ph, Quc hi ra ngh quyt ring v u t nh
nc v thc hin quyn ch s hu nh nc ti cc doanh nghip.
Tip , Chnh ph phi theo di, gim st v nh gi i vi c
quan ch s hu; v c quan ch s hu phi theo di, gim st, v
nh gi thng xuyn, lin tc i vi kt qu hot ng ca doanh
nghip v nhng ngi qun l doanh nghip.
iu quan trng l phi thit lp h thng thng tin qun l vn
ch s hu nh nc ti cc doanh nghip, kt ni t cc c quan
c lin quan trung ng, trc ht l c quan ch s hu n cc
doanh nghip c th. H thng thng tin ny khng ch h tr cho
112
vic nh gi kp thi, y thc trng bo ton v pht trin vn
kinh doanh ca nh nc, m cn gip cc c quan, t chc i din
ch s hu v nhng ngi khc c lin quan c th gim st hiu
qu i vi cc doanh nghip c s hu nh nc v c nhng ngi
qun l cc doanh nghip .
Ba l, tch bit chc nng thc hin quyn ch s hu ra khi
cc chc nng khc ca Chnh ph; thnh lp c quan ch s hu
chuyn trch, chuyn nghip v c lp thc hin chnh sch u
t v chnh sch s hu ca Nh nc ti doanh nghip.
Bn l, thc hin cng khai ha, minh bch ha chnh sch ch
s hu, kt qu thc hin chnh sch ch s hu i vi Quc hi,
Chnh ph v c quan ch s hu; thc hin cng khai ha, minh
bch ha thng tin i vi DNNN theo cc tiu ch v chun mc ca
cng ty nim yt trn th trng chng khon.
Nm l, khng coi ngi qun l DNNN l cng chc nh
nc; thc hin tr lng cho ngi qun l DNNN theo c ch th
trng v theo mc ng gp ca h i vi kt qu sn xut,
kinh doanh ca doanh nghip; b trn gii hn v tin lng i vi
ngi qun l v.v
V th ch, cc gii php ni trn c th c quy nh trong
d n Lut Doanh nghip (sa i) v Lut v Qun l v S dng
vn nh nc u t vo sn xut kinh doanh m Quc hi s tho
lun ti k hp th 7 v d kin thng qua ti k hp th 8 ti y.
113
CHNG 4
I MI PHN CP, PHN QUYN TRONG
QUN L U T CNG
DN NHP
Chin lc pht trin kinh t - x hi giai on 2011-2020 hin
ang c trin khai vi yu cu thc hin ci cch nhm gii quyt
ba im nghn chnh i vi tng trng kinh t, l: (i) hon thin
th ch kinh t th trng nh hng x hi ch ngha, trng tm l
to lp mi trng cnh tranh bnh ng v ci cch hnh chnh; (ii)
pht trin nhanh ngun nhn lc, nht l ngun nhn lc cht lng
cao, tp trung vo vic i mi cn bn v ton din nn gio dc
quc dn; gn kt cht ch pht trin ngun nhn lc vi pht trin
v ng dng khoa hc, cng ngh; v (iii) xy dng h thng kt cu
h tng ng b, vi mt s cng trnh hin i, tp trung vo h
thng giao thng v h tng th ln. Nm 2012, Chnh ph cng
ban hnh n tng th v ti c cu nn kinh t vi 3 trng tm,
trong ti c cu u t cng
48
l mt trong nhng ni dung trng
tm ca qu trnh ti c cu tng th nn kinh t. Tuy vy, thc tin
trin khai n nay cho thy qu trnh ti c cu u t cng mi ch
c nhng chuyn bin bc u cp v m, cn cp a phng
cha din ra nh mong i. Ngay c v mt hnh thc, vic xy dng
cc nhm gii php c th nhm ti c cu u t cng cng cn
chm. S chm tr trong ti c cu u t cng xut pht t nhiu
nguyn nhn, trong c c nhng tr ngi trong th ch phn cp
qun l u t cng v li ch ca cc bn c thm quyn ra quyt
48
u t cng hin nay c hiu bao gm u t t ngn sch nh nc, tri phiu chnh ph,
tn dng nh nc v u t ca DNNN (DNNN)
114
nh thc hin d n u t cng. Tc tng n cng nhanh v p
lc n cng ngy cng ln trong khi ti c cu u t cng cp
tng th v cp ngnh, lnh vc v cp a phng cha c
c trin khai quyt lit.
Trong khi , nc ta vn ang tip tc y nhanh qu trnh
hi nhp kinh t quc t, vi vic tham gia m phn, k kt v thc
hin nhiu hip nh thng mi t do.
49
Nhiu hip nh mang hnh
mu th h mi, vi phm vi v mc cam kt su rng hn, k c
nhng vn mi nh mua sm chnh ph, ci cch DNNN, bo h
u t, v.v... Cc cam kt lin quan s nh hng ng k n vic
thc hin cc d n u t cng v cc bn lin quan, khng ph
thuc vo cp qun l cc d n ny. Qu trnh chun b v thc hin
cc hip nh ny i km vi nhng ci cch trong nc, qua nh
hng n hiu qu qun l u t cng ni chung v hiu qu phn
cp qun l u t ni ring.
Cho n nay, mt s ch trng, chnh sch i vi qun l u
t cng c xem xt v thc hin. ng lu nht l Ch th s
1792/CT-TTg ca Th tng Chnh ph ban hnh nm 2011 nhm
sit cht k lut u t t ngun Ngn sch Nh nc (NSNN) v
Tri phiu Chnh ph. Chnh ph cng giao B K hoch v u t
ch tr d tho Lut u t cng nhm thit lp khun kh php l
cao hn i vi hot ng u t cng. Tuy nhin, nhng ch trng
ch l bc u, ch yu dng trn giy t v vic hin thc ha mc
tiu tng cng hiu qu qun l u t cng, k c phn cp qun l
u t cng cha lm c nhiu, i hi phi c nghin cu su vi
quyt tm chnh tr v s phi hp cao ca cc b ngnh.
Chng ny tp trung phn tch mt s vn chnh trong thc
trng phn cp qun l u t cng, qua xc nh nhng u tin
nhm tng cng hiu qu cng tc phn cp qun l u t cng. C
th, ni dung tp trung vo cc vn lin quan n khun kh php
49
Xem tng kt trong bo co ca Vin Nghin cu qun l kinh t Trung ng (2013).
115
l, th ch iu phi hot ng u t cng, th ch gim st v nh
gi d n u t cng v p lc t cc iu c quc t m ta ang
m phn. Cc tc gi khng phn tch thc trng p dng chu trnh
qun l u t cng nc ta, chiu theo thng l quc t.
50
Cc ni
dung ca chng tp trung vo giai on t nm 2000-2013, c thm
nhng cn nhc v bi cnh trong cc nm 2014 v 2015.
NHNG VN T RA
nh gi tng quan v u t cng
u t cng nc ta c nhng din bin khc nhau trong
sut giai on t nm 2001 n nay (Bng ). Trong giai on 2001-
2005, u t cng chim ti 53,4% tng vn u t ton x hi. Tuy
nhin, t nm 2006 tr li y, t l ca u t cng trong tng vn
u t ton x hi c xu hng gim gn nh lin tc. C th, t l
ny gim xung cn 44,1% vo nm 2010, 39,1% vo nm 2012 v
37,5% nm 2013. ng lu , t l ca u t cng gim chm hn
trong nhng nm 2008, 2009, ch yu do tc ng ca gi kch thch
ti kha nhm ng ph vi suy gim kinh t trong nc v tc ng
ca khng hong ti chnh th gii.
Xt v c cu theo ngun, u t t ngun NSNN lun chim
t trng ln nht trong u t cng. T trng ca ngun vn ny trong
tng u t ton x hi t trung bnh 22,9% trong giai on 2001-
2005, sau gim cn 21,8% vo nm 2006, 20,6% vo nm 2010
v 18,7% vo nm 2013. Xu hng gim ny khng phi do u t
t ngun NSNN b thu hp, m ch yu do tng u t ton x hi
(trong c u t t khu vc t nhn trong nc v khu vc c vn
u t trc tip nc ngoi) tng nhanh hn rt nhiu. Nh trnh
by trn, u t t ngun NSNN tng rt nhanh vo nm 2009
50
Chng hn, xem chu trnh m t trong Rajaram v cng s (2010). Phn phn tch v thc
trng p dng theo chu trnh ny c th tham kho ti on Hng Quang v cng s (2013),
V Thnh T Anh (2013).
116
nhm ng ph vi suy gim kinh t trong nc, khin t trng trong
u t ton x hi tng ln 25,6%.
Trong khi , u t ca DNNN ch tng theo gi tr hin hnh
v c t trng ngy cng gim trong tng u t ton x hi. Gi tr
u t ca cc DNNN tng t 58,1 nghn t ng nm 2006 ln
80,4 nghn t ng nm 2010 v 90,8 nghn t ng nm 2013. Tuy
nhin, t trng trong u t ton x hi gim lin tc t 14,4%
nm 2006 xung cn 8,7% nm 2012 v 8,4% nm 2013.
Ngun vn tn dng ca Nh nc li bin ng khng theo
mt xu th r rt. T trng ca ngun vn ny trong tng u t ton
x hi gim t 8,6% nm 2006 xung cn 5,6% nm 2009. Sau
, t trng ny tng tr li ln 6,3% nm 2010, 8,7% nm 2012 v
9,7% nm 2013.
Cui cng, cn lu l ngun vn u t t Tri phiu Chnh
ph (TPCP) thu ht c nhiu s ch hn trong thi gian gn y.
Theo gi hin hnh, phn vn u t t ngun tri phiu chnh ph
tng mnh t hn 10 nghn t vo nm 2006 ln gn 53 nghn t
ng vo nm 2009 v 62,4 nghn t vo nm 2010. Trong cc nm
2012-2013, quy m ngun vn ny c duy tr ln lt cc mc
62,2 nghn t ng v 57,8 nghn t ng. Theo , t trng ca ngun
vn TPCP tng t 2,6% nm 2006 ln 7,5% trong giai on 2009-
2010, sau gim nh xung cn 6,2% v 5,4% ln lt vo cc
nm 2012 v 2013.
117
B

n
g

4
.
1
.

u

t

n
g

t
r
o
n
g

c

u

t

n
g

u

t

t
o

n

x

i
C
h

t
i

n

v

n
h
2
0
0
1
-
0
5
2
0
0
6

2
0
0
9
2
0
1
0

2
0
0
6
-
1
0
2
0
1
1
2
0
1
2
2
0
1
3

T

n
g

s

(
g
i

h
i

n

h

n
h
)

N
g
h

n

t

n
g

1
.
2
4
3
,
9
4
0
4
,
7
7
0
8
,
8
8
3
0
,
3
3
.
0
9
2
,
6
9
2
4
,
5
1
.
0
1
0
,
1
1
.
0
7
5
,
5

S
o

v

i

G
D
P

%

3
9
,
0
4
1
,
5
4
2
,
7
4
1
,
9
4
2
,
7
3
3
,
3
3
1
,
1
2
9
,
1
I
.

u

t

n
g


N
g
h

n

t

n
g

6
6
4
,
2
1
9
1
,
6
3
3
1
,
7
3
6
5
,
8
1
.
3
4
1
,
6
3
4
1
,
6
3
9
4
.
5
4
0
3
,
6
T

t
r

n
g

%

5
3
,
4
4
7
,
3
4
6
,
8
4
4
,
1
4
3
,
4
3
6
,
9
3
9
,
1
3
7
,
5
1
.
V

u

t

n
g
u

n

N
S
N
N

N
g
h

n

t

n
g

2
8
5
,
3
8
8
,
3
1
8
1
,
4
1
7
1
,
0
6
6
4
,
5
1
7
8
,
0
2
0
5
,
0
2
0
1
,
6

T

t
r

n
g

%

2
2
,
9
2
1
,
8
2
5
,
6
2
0
,
6
2
1
,
5
1
9
,
3
2
0
,
3
1
8
,
7
2
.
V

n

T
P
C
P

N
g
h

n

t

n
g

1
9
,
5
1
0
,
3
5
2
,
9
6
2
,
4
1
6
9
,
2
4
4
,
9
6
2
,
2
5
7
,
8

T

t
r

n
g

%

1
,
6
2
,
6
7
,
5
7
,
5
5
,
5
4
,
9
6
,
2
5
,
4
3
.
V

n

t

n

d

n
g

n
h

c

N
g
h

n

t

n
g

1
7
4
,
2
3
4
,
9
4
0
,
0
5
2
,
0
1
9
7
,
0
6
9
,
2
4
0
,
3
5
3
,
4

T

t
r

n
g

%

1
4
,
0
8
,
6
5
,
6
6
,
3
6
,
4
7
,
5
8
,
7
9
,
7
4
.

u

t

a

D
N
N
N

N
g
h

n

t

n
g

1
8
5
,
2
5
8
,
1
5
7
,
4
8
0
,
4
3
1
0
,
9
4
9
,
5
8
7
,
0
9
0
,
8

T

t
r

n
g

%

1
4
,
9
1
4
,
4
8
,
1
9
,
7
1
0
,
1
5
,
4
8
,
7
8
,
4
I
I
.
V

u

t

n
g
o

i

n
h

c


N
g
h

n

t

n
g

5
7
9
,
7
2
1
3
,
0
3
7
7
,
1
4
6
4
,
5
1
.
7
9
1
,
1
5
8
2
,
9
6
1
5
,
6
6
7
1
,
9
T

t
r

n
g

%

4
6
,
6
5
2
,
6
5
3
,
2
5
5
,
9
5
7
,
9
6
3
,
1
6
0
,
9
6
2
,
5
5
.

u

t

a

h

g
i
a

n
h

v

k
h
u

v

c

t

n
h

n

N
g
h

n

t

n
g

4
0
3
,
7
1
5
4
,
0
2
4
0
,
1
2
9
9
,
5
1
.
1
5
5
,
4
3
5
6
,
0
3
8
5
,
0
4
0
7
,
4

T

t
r

n
g

%

3
2
,
5
3
8
,
1
3
3
,
9
3
6
,
1
3
6
,
1
3
8
,
5
3
8
,
1
3
7
,
9
6
.

u

t

t
r

c

t
i

p

n

c

n
g
o

i

N
g
h

n

t

n
g

1
7
6
,
0
5
9
,
0
1
3
0
,
0
1
5
6
,
0
6
0
6
,
2
2
2
6
,
9
2
1
8
,
6
2
4
1
,
5

T

t
r

n
g

%

1
4
,
1
1
4
,
6
1
8
,
3
1
8
,
8
1
9
,
6
2
4
,
5
2
1
,
6
2
2
,
5
7
.

u

t

k
h

c

N
g
h

n

t

n
g


7
,
0
9
,
0
2
9
,
5
-
1
2
,
0
2
3
,
0

T

t
r

n
g
%

1
,
0
1
,
1
1
,
0
-
1
,
2
2
,
1
N
g
u

n
:

T

n
g

h

p

t

l
i

u

c

a

B

h
o

c
h

v

u

t

.
118
Bng 4.2 th hin c cu vn u t ca khu vc kinh t Nh
nc theo cc ngnh kinh t. C th thy c cu vn u t tp
trung kh nhiu cc ngnh h tng. C th, ngnh vn ti, kho bi
chim t trng ln nht trong u t ca khu vc kinh t nh nc.
Tuy vy, t trng ca ngnh ny gim gn nh lin tc t 20,7% nm
2005 xung cn 18,1% vo cc nm 2009-2010 v 15,6% vo nm
2012. Trong khi , mt lnh vc h tng khc l sn xut v phn
phi in, kh t, nc nng, hi nc v iu ha khng kh cng
chim t trng kh ln trong c cu vn u t ca khu vc nh nc,
d t trng ny c dao ng trong khong t 13,2 n 16,8% trong
sut giai on 2005-2012. Khu vc cng nghip ch bin, ch to
ngy cng chim t trng ln hn, tng t 8,4% nm 2005 ln 9,5%
nm 2010 v 12,1% nm 2012, tr mt s giai on bin ng mnh.
ng lu l xt v t trng, khu vc nng - lm nghip v thy sn
ngy cng nhn c t u t hn ca khu vc nh nc, vi t trng
gim t 7,1% xung 5,2% trong giai on 2005-2012. Bn cnh ,
mt s ngnh quan trng cho pht trin bn vng trong di hn - nh
gio dc v o to, y t - ch chim t trng kh nh trong c cu
vn u t ca khu vc kinh t nh nc.
119
B

n
g

4
.
2
.

C

u

v

u

t

a

k
h
u

v

c

k
i
n
h

t

N
h

c

t
h
e
o

n
g

n
h
,

g
i

h
i

n

h

n
h

(
2
0
0
5
-
2
0
1
2
)

(

V
T
:

%
)
2
0
0
5
2
0
0
7
2
0
0
8
2
0
0
9
2
0
1
0
2
0
1
1
2
0
1
2
T

n
g

s

(
n
g
h

n

t

n
g
)
1
6
1
.
6
3
5
1
9
7
.
9
8
9
2
0
9
.
0
3
1
2
8
7
.
5
3
4
3
1
6
.
2
8
5
3
4
1
.
5
5
5
3
7
4
.
3
0
0
N

n
g

n
g
h
i

p
,

l

m

n
g
h
i

p

v

t
h

y

s

n

7
,
1
4
6
,
7
5
7
,
2
0
5
,
8
6
5
,
8
6
5
,
6
0
5
,
1
5
K
h
a
i

k
h
o

n
g
8
,
4
3
7
,
6
9
7
,
7
9
6
,
7
0
6
,
5
1
6
,
2
9
5
,
9
8
C

n
g

n
g
h
i

p

c
h

b
i

n
,

c
h

o
8
,
3
6
1
2
,
1
7
5
,
8
8
8
,
6
1
9
,
5
2
9
,
7
8
1
2
,
0
5
S

n

x
u

t

v

p
h

n

p
h

n
,

k
h

t
,

n

c

n

n
g
,

h

i

n

c

v

u

h
o

k
h

n
g

k
h

1
4
,
6
0
1
3
,
1
6
1
2
,
5
6
1
6
,
7
5
1
5
,
0
1
1
4
,
5
2
1
3
,
3
1
C
u
n
g

c

p

n

c
;

h
o

n
g

q
u

n

l

c

t
h

i
,

n

c

t
h

i
4
,
1
3
3
,
6
8
3
,
5
9
3
,
8
8
3
,
8
6
3
,
7
5
3
,
1
8
X

y

d

n
g
4
,
2
0
4
,
5
3
4
,
7
7
4
,
6
3
5
,
1
4
5
,
3
5
5
,
8
2
B

n

b
u

n

v

n

l

;

s

c
h

,

m

,

x
e

m

y

v

x
e

c

n
g

c

k
h

c
1
,
2
7
1
,
2
3
1
,
5
7
2
,
1
7
2
,
3
9
2
,
5
3
3
,
2
0
V

n

t

i
,

k
h
o

b

i
2
0
,
6
8
1
8
,
3
4
2
2
,
5
1
1
8
,
1
0
1
8
,
0
9
1
7
,
3
1
1
5
,
6
1
D

c
h

v

u

t
r

n

u

n
g
0
,
4
2
0
,
4
3
0
,
5
1
1
,
2
5
1
,
2
2
1
,
3
9
1
,
5
8
T
h

n
g

t
i
n

v

t
r
u
y

n

t
h

n
g
5
,
5
7
5
,
5
7
5
,
4
7
5
,
5
7
5
,
6
0
5
,
4
3
5
,
2
6
H
o

n
g

t

i

c
h

n
h
,

n
g

n

h

n
g

v

o

h
i

m
0
,
4
4
0
,
7
8
0
,
9
9
1
,
4
8
1
,
4
9
1
,
6
5
1
,
9
3
H
o

n
g

k
i
n
h

d
o
a
n
h

b

n
g

s

n
1
,
0
0
1
,
5
6
1
,
5
8
2
,
1
2
2
,
1
7
2
,
4
5
2
,
8
5
H
o

n
g

c
h
u
y

n

m

n
,

k
h
o
a

h

c

v

n
g

n
g
h

1
,
3
2
1
,
9
1
2
,
0
8
1
,
9
5
1
,
9
0
2
,
0
3
2
,
0
7
H
o

n
g

h

n
h

c
h

n
h

v

c
h

v

t
r

1
,
6
3
1
,
5
3
1
,
5
8
1
,
6
3
1
,
7
3
1
,
6
8
1
,
3
9
H
o

n
g

c

n
g

C

n
g

s

n
,

t

c
h

c

c
h

n
h

t
r

-

x

i
;

q
u

n

l

N
h

c
,

a
n

n
i
n
h

q
u

c

p
h

n
g
;

m

b

o

x

i

b

t

b
u

c
6
,
6
6
7
,
3
8
8
,
5
8
7
,
4
4
7
,
9
5
8
,
4
4
8
,
0
1
G
i

o

d

c

v

o

t

o
5
,
4
4
5
,
3
0
5
,
1
5
3
,
5
5
3
,
9
5
4
,
0
5
5
,
3
5
Y

t

h
o

n
g

t
r

g
i

p

x

i
3
,
3
7
3
,
2
7
3
,
3
4
2
,
8
7
2
,
7
0
2
,
9
3
2
,
8
5
N
g
h

t
h
u

t
,

v
u
i

c
h

i

v

g
i

i

t
r

2
,
1
1
2
,
6
7
2
,
6
0
2
,
5
2
2
,
4
2
2
,
5
5
2
,
0
6
H
o

n
g

k
h

c
3
,
2
2
2
,
0
4
2
,
2
3
2
,
9
3
2
,
4
9
2
,
2
7
2
,
3
5
N
g
u

n
:

T

n
g

c

c

T
h

n
g

k

.
120
Mt kha cnh khc cn quan tm l c cu thc hin u t
ca khu vc kinh t Nh nc phn theo cp qun l. Din bin ny
c th hin ti Hnh 4.1. C th thy tng quan gia vn u t
do Trung ng qun l v vn u t do a phng qun l c s
thay i r rt k t nm 2005. C th, trong giai on 1995-2005,
u t ca khu vc kinh t nh nc do Trung ng qun l ln hn
so vi gi tr vn u t do a phng qun l. K t nm 2006,
u t do a phng qun l vt so vi phn vn do Trung
ng qun l. c bit, chnh lch lin tc c ni rng trong giai
on 2010-2012: Nu nh c cu Trung ng - a phng ch l
48%-52% vo nm 2010 th n nm 2012, t trng vn u t do
a phng qun l ln ti 58,7%. Nu tnh ring phn ngn sch
nh nc phn cho a phng, bao gm c phn h tr c mc tiu
t trung ng cho a phng th t trng vn do a phng qun l
ln ti 70%. Din bin ny xut pht ch yu t qu trnh phn cp,
phn quyn trong qun l v thc hin u t cng v c ch phn
phi vt d ton, quyn quyt nh chi ca a phng Vit Nam,
nht l t nm 2006. Ngun vn b phn tn v khng c tp trung
thng nht dn n hiu lc qun l ngun vn u t, nht l kh
nng huy ng ngun vn ngn sch trong nc xy dng cc cng
trnh trng im b hn ch.
Hnh 4.1. u t ca khu vc kinh t Nh nc theo cp qun l (1995-2012)
n v tnh: Nghn t ng
0
50,000
100,000
150,000
200,000
250,000
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Trung ng a phng
Ngun: Tng cc Thng k.
121
C nhiu phng php nh gi hiu qu ca u t cng, song
u da trn nhng gi nh quan trng bi u t cng nhiu khi
cn gn vi cc mc tiu phi kinh t v c cc tc ng lan ta n
cc khu vc khc. Nu gi thit hiu qu ca u t cng bng vi
hiu qu ca u t t cc khu vc khc, ch s hiu sut vn - sn
lng (ICOR)
51
c th c s dng tnh hiu qu u t chung
ca nn kinh t. Theo , h s ICOR ca Vit Nam tng t mc
bnh qun 6,18% trong giai on 1996-2000 ln 7,04% trong cc
nm 2001-2005 trc khi gim tr li cn 6,18% giai on 2006-
2010. Nh vy, h s ICOR ca Vit Nam cao hn nhiu so vi cc
nc khc trong khu vc.
52
Tnh ton cho thy ICOR ca khu vc
kinh t nh nc thm ch cn cao hn nhiu so vi cc khu vc
khc, phn nh hiu qu u t cng Vit Nam cn tng i thp
(Hnh 4.2.). Tuy nhin, cng nhn thy rng vic s dng ICOR
nh gi hiu qu u t cng Vit Nam cha tht chnh xc theo
nh thng l quc t.
53

Hnh 4.2. ICOR ca Vit Nam theo thnh phn kinh t
Ngun: CIEM.
51
Th hin s ng vn cn b ra c c 1 ng tng trng.
52
H s ICOR ca Trung Quc trong thi k 2001-2006 l 3,9 vi mc tng GDP bnh qun l
9,7%. Hn Quc c h s ICOR l 3,0 nhng t tc tng GDP bnh qun 7,9%/nm trong
thi k 1961-1980. Thi Lan vo thi k 1981-1995 t tc tng GDP trung bnh 8,1%/nm
vi h s ICOR l 4,1. Malaysia c h s ICOR l 4,6 v tc tng bnh qun nm l 7,1%
trong nhng nm 1981-1995. Xem Bo co ca Chnh ph (thng 8/2013).
53
Vn u t Vit Nam c s dng n b v gii phng mt bng rt ln, ci bit c d
n ln ti 50-60%, trong khi theo thng l cc nc, vn u t ch tnh vn tch ly u t.
122
T mt gc nhn khc, s dng m hnh vec-t sai s hiu
chnh (VECM)
54
nhm nh gi tng tc gia cc bin s kinh t
theo thi gian tnh ton cc chuyn gia cng ch ra hiu qu ca
u t t nhn cao hn so vi u t cng. C th, u t t nhn
tng 1% c th lm sn lng tng 0,33%, trong khi u t cng tng
1% ch ng gp 0,23% tng sn lng trong cn bng di hn. Nh
vy, hiu qu ca u t cng thm ch cn thp hn so vi hiu qu
u t trong nn kinh t ni chung - ch yu do tnh cht c th ca
hot ng u t cng.
Nhn chung, u t cng c xu hng gim lin tc trong giai
on t nm 2001 cho n nay, d c cu trong tng u t c bin
ng do u t cc khu vc khc. Ngun lc cho u t cng lin
tc c b sung cho thy khu vc kinh t Nh nc vn gi vai tr
quan trng trong u t v pht trin kinh t. C cu vn u t tp
trung kh nhiu cc ngnh h tng, trong khi t tp trung vo cc
ngnh trc tip phc v pht trin con ngi (nh gio dc, y t).
Hiu qu ca u t cng nhn chung cn hn ch, thp hn so vi
khu vc t nhn v thp hn nhiu so vi cc nn kinh t ng
trong thi k pht trin tng ng.
Khun kh php l phn cp phn quyn trong qun l u t cng
Phn cp qun l c coi l mt ni dung then cht nhm
ci thin chc nng v tng cng trch nhim ca cc cp chnh
quyn ngay t khi nc ta bt u cng cuc i mi. Ni dung ny
c nhn mnh trong Vn kin i hi ng ton quc ln th
VI, sau c c th ha trong Ngh quyt Hi ngh ln th 8, Ban
chp hnh Trung ng kho VII v Ngh quyt Hi ngh ln th 3,
Ban chp hnh Trung ng kho VIII.
55
Nhn chung, qu trnh phn
cp din ra rt chm trong sut thp k 1980 v 1990, mt phn do xu
hng mun gi cc chc nng qun l nh nc quan trng chnh
54
Ting Anh l Vector Error Correction Model.
55
Tham kho L Xun B v cng s (2007).
123
quyn Trung ng v mt phn do lo ngi v nng lc thc hin cc
chc nng ny cp a phng. Ch t u thp nin 2001, qu
trnh phn cp mi c y nhanh hn vi cc nh hng, chnh
sch v chng trnh c th.
56
c bit, Ngh quyt s 08/2004/N-
CP do Chnh ph ban hnh vo thng 6/2004 (Ngh quyt 08) l mt
bc tin quan trng trong vic th ch ho qu trnh phn cp qun
l. Ngh quyt ny quy nh su lnh vc phn cp cho cp tnh,
bao gm: (i) phn cp qun l quy hoch, k hoch v u t pht
trin; (ii) phn cp qun l ngn sch nh nc; (iii) phn cp qun
l t ai, ti nguyn, ti sn nh nc; (iv) phn cp qun l DNNN;
(v) phn cp qun l cc hot ng s nghip, dch v cng; v (vi)
phn cp qun l v t chc b my v cn b cng chc. T nm
2004, cc lnh vc phn cp ny c c th ho bng nhiu vn
bn php quy, c th l Lut Ngn sch Nh nc, Lut t ai, Lut
Doanh nghip (nm 2005), Lut u t (nm 2005) v.v
Theo xu hng , qun l nh nc i vi u t cng cng
c tng cng phn cp cho cc a phng. Trn thc t, hot
ng u t cng chu s iu tit ca rt nhiu lut nh Lut Ngn
sch Nh nc, Lut u t, Lut u thu v Lut Xy dng. Cc
lut ny u th hin r tinh thn phn cp qun l nh nc i vi
cc kha cnh, lnh vc lin quan n u t cng. i vi hot ng
u t, tinh thn ny thm ch cn c th hin ngay t nm 1999
ti Ngh nh s 52/1999/N-CP, trong mt trong nhng nguyn
tc c bn l Phn nh r chc nng qun l ca Nh nc v phn
cp qun l v u t ... ph hp vi tng loi ngun vn u t v
ch u t. Theo , cc d n u t s dng vn ngn sch Nh
nc c chia thnh 3 nhm A, B v C ty theo lnh vc v/hoc
tng mc vn, bn cnh cc d n quan trng quc gia do Quc hi
thng qua v quyt nh ch trng. Ty theo nhm d n m cp
thm quyn ph duyt c th l Th tng, B trng, Th trng
c quan ngang B, hoc Ch tch y ban nhn dn cc a phng
56
c bit l Chng trnh tng th Ci cch hnh chnh giai on 2001-2010 ca Chnh ph.
124
(cc cp). Tiu ch v quy m vn ca tng nhm d n sau cng
c iu chnh tng,
57
qua lm tng quyn quyt nh cc d n
ca B trng, Th trng c quan ngang B, hoc a phng. Qu
trnh phn cp tip tc c y mnh vi cc th ch ha cc quy
nh trn trong Lut Xy dng 2003 v Lut u t nm 2005 cng
nh cc ngh nh hng dn, ch khng ch dng tm ngh nh.
Cc quy nh phn cp ny cng gn lin vi phn cp thm quyn
thm nh u t bi cp thm quyn no ra quyt nh u t d n
th chu trch nhim t chc v thm nh d n u t (ring d n
do Th tng Chnh ph quyt nh u t phi lp Hi ng thm
nh d n).
V phn cp ch u t, theo Ngh nh s 112/2006/N-CP
nm 2006, i vi d n do Th tng Chnh ph quyt nh u t
th ch u t l mt trong cc c quan, t chc sau: B, c quan
ngang B, c quan thuc Chnh ph, c quan khc Trung ng
(gi chung l c quan cp B), y ban nhn dn tnh, thnh ph
trc thuc Trung ng (gi chung l y ban nhn dn cp tnh) v
DNNN. i vi d n do B trng, Th trng c quan cp B,
Ch tch y ban nhn dn cc cp quyt nh u t th ch u t l
n v qun l, s dng cng trnh.
Phn cp ngn sch Nh nc cng l mt ni dung quan trng
v nh hng n kh nng b tr vn ca a phng hoc kh nng
p ng vn i ng. Lut Ngn sch Nh nc nm 2002 (hiu lc
t nm 2004) quy nh r Ngn sch Nh nc v Ngn sch Trung
ng do Quc hi ph duyt, cn Ngn sch a phng do Hi ng
Nhn dn cp tnh ph duyt. Lut cng quy nh tng quyn ch
ng hn cho U ban Nhn dn cc cp trong iu hnh ngn sch
a phng, c th trong lnh vc thu v chi. h tr cho qu trnh
phn cp, Lut Ngn sch Nh nc nm 2002 cng quy nh gi n
nh cho ngn sch tnh trong vi nm, cn mt s tnh cha cn i
c ngn sch s c nhn b sung t Ngn sch Trung ng.
57
Theo Ngh nh 12/2000/N-CP ngy 5/5/2000.
125
Lnh vc u thu cng c phn cp; theo Th tng
Chnh ph chu trch nhim v ni dung u thu v ph duyt hoc
u quyn ph duyt la chn nh thu i vi d n do Th tng
Chnh ph ra quyt nh u t. Cc B/ngnh v U ban nhn dn
cc tnh/thnh ph chu trch nhim v cng tc u thu i vi cc
d n ca n v mnh ph trch.
Cui cng, mt nhm i tng quan trng trong cc d n u
t cng - cc d n u t xy dng c bn - cng c tng cng
phn cp cho a phng, nht l trong giai on 2000-2005. Cc
quy nh ny c tun theo cc quy nh lin quan n phn cp qun
l u t cng, song cng gn thm vi cc quy nh lin quan n
phn cp qun l i vi lnh vc u t xy dng. C th, cc Ngh
nh s 52/1999/CP v 12/2000/CP, 111/2006/N-CP (sau ny thay
th bi Ngh nh 58/2008/N-CP), 112/2006/N-CP v 16/2005/
N-CP lm r hn chc nng qun l nh nc, chc nng ca
ch u t, ng thi phn nh c th quyn hn, trch nhim ca
cc cp, ngnh trong tng khu ca ton b chu trnh qun l u t
v xy dng, nht l quy hoch, chun b u t, thm nh d n,
quyt nh u t, trin khai thc hin d n u t, qun l u thu,
thanh quyt ton vn u t, v.v
Nhn chung, cc quy nh phn cp gip phn nh kh r
chc nng, nhim v, ngun lc thc hin ca cc cp chnh quyn
i vi cc d n u t cng ty theo tm quan trng, tnh cht v/
hoc quy m ca cc d n ny. iu ny gip gim ti khi lng
cng vic cho Chnh ph v cc c quan Trung ng, qua to iu
kin thm cho qu trnh hoch nh chnh sch cp v m. Bn cnh
, qu trnh phn cp cng to thm s ch ng cho cc B, ngnh
v a phng (cc cp) trong vic thc hin cc hot ng u t
cng ph hp vi thm quyn v yu cu nhim v ca mnh.
Tuy vy, khun kh php l lin quan n phn cp qun l u
t cng cn mt s hn ch nh sau:
126
Th nht, qu trnh phn cp cn thiu tnh ng b, cha bo
m s nht qun gia quyn hn, nhim v c phn cp v kh
nng thc thi cc quyn cng nh trch nhim cc c quan c
phn cp. V d in hnh nht l phn cp v ngn sch cha gn
kt vi vic m bo cc iu kin thc hin. iu ny dn n
mt s h ly nh: (i) cc nhim v c phn cp chm c thc
hin hoc thc hin thiu hiu qu; (ii) nhiu d n do a phng
ph duyt song chm thc hin hoc khng hon thnh c bn
giao do ngn sch a phng khng b tr vn; (iii) gia tng chi
ph thc hin d n so vi d ton c ph duyt do ngn sch
a phng chm b tr vn v thi gian thc hin lu hn so vi
k hoch ra; (iv) n ng xy dng c bn trong do a phng
ph duyt d n song khng b tr c vn, buc cc nh thu phi
ng trc vn thc hin; (v) t lu tm n theo di, nh gi d
n (hoc ch lm mt cch hnh thc) do kinh ph thp. Thm ch,
trong lnh vc ODA, nhiu tnh khng c kh nng lo c ngun
vn i ng dn n vic thc hin d n ODA chm tin so vi
k hoch.
58
Trn thc t, mc d c Lut Ngn sch Nh nc song
Hi ng Nhn dn v y ban Nhn dn cc cp c kh t quyn ch
ng, hu nh khng th t quyt nh thu - chi ca cp mnh m
phi tun theo s phn b v giao d ton thu - chi, cng nh ch
chnh sch do Nh nc quy nh. Tiu ch phn b vn u t
59

c ban hnh chnh thc ti Quyt nh s 210/2006/Q-TTg nm
2006 (p dng cho giai on 2007-2010) v Quyt nh s 60/2010/
Q-TTg nm 2010 (p dng cho giai on 2011-2015) nhm tng
tnh minh bch v d bo kh nng ch ng ngun vn cho a
phng, song cng khng c c ch gim st mt cch hu hiu.
Th hai, quy trnh qun l d n u t tuy phn cp, nhng
cn bao gm rt nhiu giai on v th tc phc tp, rm r. Phn
cp c y mnh nhiu khu c th v c gn trch nhim vi
58
L Xun B v cng s (2007).
59
Bao gm dn s, trnh pht trin, din tch t nhin, s n v hnh chnh v tiu ch b sung.
127
cc c nhn c th (c bit l ngi quyt nh), song ti khi c
c quyt nh vn phi qua nhiu cp kim tra, thm nh. iu
ny dn n nhiu cp tham gia thm nh, xt duyt trong khi qu
trnh thm nh, xt duyt tng cp cn thiu thc cht do: (i) n
lc vn ng ca ch u t; (ii) quan h lng ghp gia c quan ch
qun (nhiu khi li l ni a ra tng v ch thc hin d n) v
c quan thm nh, xt duyt; (iii) thiu ngun lc v chuyn mn
lin quan n thm nh, nht l cp a phng;
60
v (iv) c quan
thm nh, xt duyt cho rng d n c thm nh, xt duyt
nghim tc, ng quy trnh cc cp trc . Theo , trch nhim
c dn tri rt nhiu cp v nhiu c nhn lin quan v v bn
cht l khng quy c trch nhim c th cho mi c nhn c th
c lin quan; ngi c phn cp thc t vn khng c thc quyn
quyt nh. Nh vy, cng tc phn cp gn nh c khon trng
cho a phng.
61

Mt trong nhng vn quan trng nh hng n qu trnh
phn cp l khng quy nh r ngi ra quyt nh u t ch c
quyt nh trong phn ngn sch c giao qun l - c ngha l ra
quyt nh u t v t chu trch nhim b tr ngun vn thc
hin, khng c quyt nh ngun vn do cp khc qun l. Thc
t cho thy c ch u t a phng quyt nh d n c tng mc
trn nghn t ng, nhng ngun vn li do Trung ng b tr. Mt
h ly km theo l xu hng ph duyt cc d n m khng da vo
kh nng cn i vn, kh nng thc thi, dn n u t phn tn,
dn tri, buc Th tng Chnh ph phi ban hnh Ch th s 1792/
60
Trn thc t, ph thm nh d n c quy nh mc rt thp. Chng hn, nh mc thm
chi ph thm tra thit k k thut i vi cng trnh giao thng c yu cu thit k 3 bc, thit
k bn v thi cng i vi cng trnh c yu cu thit k 2 bc ch l 0,129% tng mc u
t ca d n (nu di 7 t, theo Cng vn 1751/BXD-VP ca B Xy dng ngy 14/8/2007).
nh mc chi ph thm tra tnh hiu qu v tnh kh thi ca d n u t xy dng cng trnh
giao thng (di 15 t) ch l 0,074% tng mc u t, theo Quyt nh s 957/Q-BXD ca
B Xy dng ngy 29/9/2009. Trong khi , dch v thm nh d n u t cng li cha c
x hi ha.
61
Xem V i Lc (2012).
128
CT-TTg nm 2011 nhm sit cht hot ng qun l (trong c ph
duyt) u t cng.
Th ba, cha c quy nh c th v cc th ch thc thi hiu
qu nhm ngn chn tnh trng chia nh d n ph hp vi cc
cp c thm quyn thp hn. Tng t, mt s d n c xy dng
vi quy m nh hn, lc bt nhng phn khc nhm ph hp vi
vic thm quyn trnh a ln cp cao hn. Trong khi , khi cc
d n b chia nh, chi ph v thi gian v tin bc cho vic chun b
v thc hin d n ni chung s b lp li v tng so vi khi ch thc
hin mt d n thng nht.
Th t, trong qu trnh phn cp, mc d c quy nh v ng
vn u t, nhiu ch u t xut ng vn vt qu kh nng
tr n ca a phng cng nh ca cc B, ngnh. Trong qu trnh
trin khai thc hin cc d n u t, do mong mun y nhanh tin
, sm a cng trnh vo s dng, nhiu lnh o a phng yu
cu hoc cho php cc nh thu t b vn s hu hoc vay vn ngn
hng thi cng qu mc s vn b tr theo k hoch v khng c
kh nng tr n. H qu l doanh nghip gp kh khn, n xu ca
ngn hng tng.
Th nm, cc quy nh v phn cp qun l u t cng c
thc hin trong iu kin thiu nhiu th ch h tr. Chng hn, cc
quy hoch pht trin kinh t - x hi, quy hoch v chin lc pht
trin ngnh c ban hnh lm nn tng cho nhiu d n u t
cng, song cha bo m c s c cc d n ny theo mt l
trnh hiu qu (c v kinh t - x hi), kh thi (v b tr ngun lc,
c bit l vn). Chnh v vy, trong cng mt ngnh, i khi d n
km hiu qu hn li c ph duyt v thc hin trc trong khi d
n hiu qu hn li c ph duyt sau, thm ch khng c ph
duyt. Thm ch, mt s quy hoch dng nh cn nhm hp thc
ha cc tng d n u t cng c sn, thay v to nn tng
khch quan, khoa hc xy dng cc d n u t cng ph hp.
129
Bn cnh l cc hn ch v thng tin lin quan, thiu cc tiu
ch chun la chn d n dn n xy dng danh mc d n qu
nhiu nhng khng ph hp vi kh nng v vn, thi gian, trnh
qun l.
62

Th su, s phi hp gia cc b ngnh trong vic ban hnh
cc quy nh khng hiu qu, dn n xung t chnh sch, ng
vi B ny nhng li sai vi B kia; hoc cng mt vn nhng
hng dn thc hin khc nhau v.v Bn cnh , vn t duy
nhim k (thc cht l vn li ch) cng dn n vn u t dn
tri, lng ph v khng hiu qu.
Cui cng, ni dung phn cp qun l u t v xy dng
c quy nh trong qu nhiu vn bn quy phm php lut khc
nhau cng c th gy tc ng ngc n hiu qu s dng vn.
Nh trnh by trn, ngay cp Ngh nh cng c nhiu vn
bn cn hiu lc, c vn bn cn hiu lc mt phn, cha k cc
vn bn hng dn di Ngh nh. iu ny lm tng chi ph thc
hin cc ni dung qun l c phn cp do phi theo di nhiu ni
dung khc nhau ti nhiu vn bn khc nhau. Trong khi , vic b
sung, chnh sa cc vn bn lin quan (ngay c cc Lut) cng kh
lm tng tnh ng b bi do khng c thc hin song song. Nh
trnh by trn, hot ng u t cng c th chu s iu chnh
ca rt nhiu Lut, song cc Lut ny khng c sa ng thi nn
cha ci thin c tnh ng b
63
.
iu phi cc d n u t cng
Mt phng din ng quan tm na l vic iu phi cc
d n u t cng, nht l cng tc iu phi cp vng v cp c
62
Ngay c vi cc d n ODA do kh khn ngun vn, nn nhiu b, a phng khng c
vn i ng thc hin.
63
Chnh ph ang giao B K hoch v u t ch tr son tho Lut u t cng, d kin trnh
Quc hi xem xt, thng qua ti k hp th 7 vo thng 5/2014. D tho Lut vo thng 8/2013
xut Th tng quyt nh ch trng u t cc d n nhm A, thay v cc B, ngnh, a
phng theo quy nh hin hnh. y khng phi l quy nh mang tnh o ngc phn cp,
m thc cht gip tng hiu qu phn cp bi nhiu d n nhm A c quy m rt ln v vt
qu kh nng b tr vn ca cc B, ngnh, a phng.
130
nc. V nguyn tc, cng tc iu phi ny c quy nh vai tr
ca Chnh ph, cc Ban Ch o pht trin vng, cc B, ngnh lin
quan - th hin chc nng, nhim v ca cc c quan ny cng nh
ti cc quy hoch, chin lc, k hoch pht trin kinh t - x hi
ca c nc v cc ngnh. Tuy nhin, cc quy nh php l v thc
trng vai tr ca cc B, ngnh ch dng mc thm nh, xem xt
v nh gi xem mt d n u t cng c thc hin quy trnh, c
ph hp vi cc quy hoch, chin lc, k hoch hin c hay khng.
Thm ch, vic iu phi ny ch gii hn (trc tip hoc gin tip)
thng qua cn i vn thc hin cc d n u t cng. Trong khi
, cng tc iu phi trong nhiu trng hp cha c th hin
vic xem xt hai hay nhiu d n c trnh trong cng mt giai
on thi gian nhm la chn d n ph hp nht vi cc quy hoch,
chin lc, k hoch hin c v c tnh kh thi cao nht.
Kt qu l nhiu d n cng loi c ph duyt mt cch
d di rt nhiu a phng trong c nc, thm ch c cc a
phng ln cn nhau. Chng hn, trong hn 20 nm qua, nhiu cng
nc su c hnh thnh sut dc b bin pha ng ca Vit
Nam (Hnh 4.3). Mc d gp phn khng nh trong vic pht trin
kinh t ni chung v xut nhp khu ca cc a phng, h thng
cng nc su qu dy c cng cho thy mt s lng ph v vn
u t cng. Vic gii thch cho mc dy c cc cng nc su
Duyn hi min Trung (t Thanh Ha n Ninh Thun) l iu
khng n gin, song trc mi d n ny u kh thi v c hiu
qu (nu khng tnh n cc d n khc). Ton b nhng cng ny
u do nh nc u t t ngun ngn sch Trung ng hoc ngn
sch a phng, gy ra lng ph ln trong iu kin tim lc cn eo
hp - trong khi l ra cc khon vn ny c th c s dng cho cc
mc ch khc. Mng li dy c khin cc cng phi cnh tranh
gay gt vi nhau v trong bi cnh quy m hot ng thng mi
cha ln, hu ht cc cng u c cng sut s dng mc thp.
Mt cc cng qu dy c song nc ta li qu thiu nhng cng
131
c quy m ln vi h thng logistics thun tin c th tip nhn
c nhng tu ln hoc nhng tu chuyn dng.
64

R rng, s trng lp ca nhiu d n u t cng trong cng
mt lnh vc cho thy thiu hiu qu iu phi ca cc d n ny
cp vng. iu ny khin tng d n p ng ng v quy trnh (k
c khu thm nh) song cng tc thm nh, xt duyt li cha c
ng yu cu. Mt trong nhng nguyn nhn quan trng l thiu th
ch iu phi mnh v theo di cng vic st sao cp vng.
Mc d nhiu quy hoch vng kinh t, x hi, vng kinh t trng
im c ph duyt, nhng khng c b my Trung ng, hay b
my cp vng thc thi mt cch trit . Tiu ch nh gi kt qu
hot ng ca cc cp chnh quyn nhiu mt cha st vi thc t,
cn nng v kinh t, lo tng thu cho ngn sch a phng (c phn
do Lut Ngn sch Nh nc quy nh), dn n tnh trng khng
gian kinh t b chia ct theo qun l hnh chnh, khng c iu
phi to ra sc mnh tng th. Bn cnh , nhiu l do khch quan
v hn ch nng lc, tm nhn c th c a ra nhm gii thch cho
hiu qu iu phi thp. Chnh v vy, hiu qu ca phn cp, phn
quyn i vi qun l u t cng cn thp v lm gim ng gp
ca u t cng i vi s pht trin kinh t - x hi ca c nc.
Gim st v nh gi u t cng
Trong mt thi gian di, nc ta thiu cc quy nh c th lin
quan n gim st v nh gi d n u t cng, d trong cc quy
nh v phn cp c gn vic theo di, gim nh v nh gi cho
cc c quan c phn cp thm quyn quyt nh u t. Ch n
cui nm 2009, Chnh ph mi c Ngh nh s 113/2009/N-CP
65

v gim st v nh gi u t, p dng cho cc c quan, t chc, c
nhn c lin quan n hot ng u t trc tip v hot ng gim
st, nh gi u t. T gia nm 2010, B K hoch v u t
64
Xem Vin Nghin cu qun l kinh t Trung ng (2013).
65
Hiu lc thi hnh t ngy 01/02/2010.
132
c Thng t s 13/2010/TT-BKH quy nh mu bo co gim st,
nh gi u t. Tuy nhin, vic thc hin bo co gim st, nh gi
u t nhn chung cn chm. Trong khi , ngay c cc bo co
gi vn c nhng ni dung thiu ph hp do cha hiu ng v cha
nm c vn . iu ny phn no hn ch cng tc ch o, iu
chnh phng hng iu hnh v tho g kh khn cho hot ng
u t cng. Ni cch khc, vic phn cp qun l nh nc i vi
qun l u t cng cha i km vi nhng ch ti mnh nhm
bo m k lut thng tin phc v gim st, nh gi u t.
Bng 4.3. T l gi bo co gim st, nh gi u t
T l gi bo co
Gim st, nh gi u t cho nm
2010 2011 2012
n ngy 20/1 (nm tip theo) 16,1%
Ht k bo co vo qu I (nm tip theo) 90,3% 88,71% 96,75%
Ngun: Tng hp t cc bo co ca B K hoch v u t.
Trong khi , nc ta hu nh cha c cc quy nh, hng dn
c th v phng php lin quan n nh gi hiu qu d n u t
cng. Ch c cc d n s dng ngun vn h tr pht trin chnh thc
(ODA) c thc hin cc tiu ch v hng dn nh gi chnh thc,
ch yu do yu cu ca pha nh ti tr. Trong khi , vi cc d n
u t v xy dng trong nc, vic nh gi (trong c nh gi
gia k v sau khi hon thnh d n) cng thuc thm quyn ca n
v c thm quyn ra quyt nh u t. im tch cc ca cc quy
nh ny l to s ng b gia vic phn cp thm quyn ra quyt
nh u t v phn cp nh gi d n - bi cc n v c phn cp
l cc n v theo di st sao nht v c nhiu thng tin nht v d n.
Tuy nhin, xt v logic th rt t c quan nh gi nhng d n thuc
thm quyn c phn cp m mnh ra quyt nh u t l thiu hiu
qu hoc khng tun th ng cc quy hoch, k hoch ra. Vic
iu chnh th ch nh gi (trong c phn cp nh gi) l khng
d bi khi lng cng vic tng i nhiu trong khi s thiu ng
133
b trong phn cp cc thm quyn c th khin thng tin khng thng
sut v gim hiu qu gim st hn na.
Trong mt chng mc khc, ni dung gim st v nh gi trn
thc t cn tp trung vo cc kha cnh b tr, qun l v s dng vn
ca cc d n u t cng. Trong khi , cc ni dung lin quan n
kha cnh mi trng, x hi, tc ng lan ta ca d n u t cng,
v.v... nhn chung t c coi trng. iu ny mt phn l do s tham
gia cn hn ch ca cng ng dn c trong qu trnh gim st, nh
gi cc d n ny. Bn cnh , vic hn ch thng tin ca ch u t
cho cc nhm i tng lin quan cng cha to iu kin cho cng
tc tham vn, phn bin ca cng ng v cc chuyn gia. Chnh v
vy, cng ng dn c nhiu khi ch bit n cc vn trong b tr,
qun l v s dng vn sau khi hon thnh kim ton d n, ch t
c thng tin c th trong cc qu trnh thc hin v/hoc iu chnh
d n, nht l cc d n cp a phng (do c qu nhiu d n
nh vy).
Nh vy, cng tc gim st, nh gi d n u t cng ang
chuyn bin dn theo hng bi bn hn, song vn cn bc l nhiu
vn trong cng tc thng tin, bo co u vo, cng nh s mt
cn i trong cc ni dung bo co. Chnh v vy, vai tr gim st,
nh gi cp vng v c nc cn thiu tnh thc cht, qua lm
gim hiu qu ca cc d n u t cng - nht l cc d n cp
a phng.
p lc t cc iu c quc t
Thch thc i vi qu trnh ti c cu v nng cao hiu qu
phn cp qun l u t cng cn ln hn trong thi gian ti khi
nc ta tip tc y mnh hi nhp kinh t quc t v c nhng
cam kt su rng hn trong cc iu c quc t. Mt s hip nh
thng mi t do nh Hip nh i tc xuyn Thi Bnh Dng
(TPP), Hip nh thng mi t do Vit Nam - EU (EVFTA), v.v...
c phm vi cam kt kh su rng, vi nhiu vn mi. Cc cam
kt v tip cn th trng (k c i x quc gia) cng lm gim d
134
a cho can thip mang tnh hnh chnh ca chnh quyn cc cp
nhm bo h cc doanh nghip v cc ngnh sn xut trong nc.
nh hng trc tip ca cc cam kt ny i vi hiu qu phn cp
qun l u t cng, nht l cp a phng, l khng nhiu do cc
DNNN (DNNN, thuc a phng qun l) khng cn gi vai tr p
o cc a phng. Kt qu kho st nng lc cnh tranh cp tnh
nm 2013 cho thy cc a phng u i nhiu hn cc doanh nghip
tin thn l DNNN v doanh nghip thn hu vi chnh quyn, v
cc doanh nghip c vn u t nc ngoi. Theo , vic phn cp
qun l u t cng thng qua DNNN t chu nh hng trc tip.
Bn cnh , cc quy nh v mua sm chnh ph, bo h u
t, DNNN, v.v... hin ang l ch m phn trong cc hip nh
quan trng m ta ang tham gia m phn.
66
Vit Nam mi ch l
quan st vin ca Hip nh Mua sm Chnh ph trong khun kh
WTO, song kh nng s phi c mt s cam kt chnh thc trong
khun kh TPP, EVFTA, v.v... iu ny s nh hng n c 3 mc:
(i) mua sm phc v cc hot ng ca b my nh nc; (ii) u
t t ngun NSNN v cc ngun c tnh cht nh NSNN; v (iii)
u t ca cc DNNN. Cc ni dung lin quan hnh thc la chn
nh thu, quy trnh u thu, s dng cc phng tin in t trong
u thu
67
- mt khi c thc hin - s i hi cc a phng phi
tm hiu k v tun th cht ch hn trnh b kin tng. Vic u
i doanh nghip a phng trong thc hin cc d n u t cng
s kh khn hn nhiu, trong khi nu thiu bin php v c ch ph
hp th cc doanh nghip ny c th ch tr thnh thu ph cho nh
thu nc ngoi.
Ni dung v DNNN thm ch cn phc tp hn nhiu. iu
ny mt phn l do nh ngha DNNN (bao gm c tnh cht v mc
tiu hot ng ca cc doanh nghip ny) l kh khc nhau Vit
66
Chng hn nh Hip nh i tc xuyn Thi Bnh Dng (TPP), Hip nh thng mi t do
Vit Nam - EU (EVFTA), v.v.
67
Tham kho Nguyn ng Trng (2012).
135
Nam cng nh cc nc tham gia m phn cc hip nh thng
mi t do vi Vit Nam. Thch thc vi cc a phng, do , l x
l quan h vi cc doanh nghip cng ch trn a bn nhm trnh
kh nng b kin vi phm - sau khi cc hip nh c k kt v thc
hin. Bn cnh , ri ro cn ln hn do nhng bt nh lin quan
n qu trnh m phn v khng c nhng thng tin c th t cc c
quan m phn (do cam kt bo mt). Cho n thng 3/2014, ngay c
hip nh TPP cng cha c d tho Chng c th cho m phn v
DNNN v bt c thay i trong qu trnh m phn Chng ny s
c th nh hng n qu trnh phn cp u t cng a phng.
KT LUN V MT S KIN NGH
Trong bi cnh nn kinh t cn nhiu kh khn khi n xu vn
mc cao, nng lc cnh tranh ca doanh nghip trong nc cn
thp, trong khi kh nng cn i thu chi ngn sch cn kh v c th
ko di ht giai on k hoch 5 nm 2011-2015, vic Chnh ph
xut nng trn bi chi NSNN nm 2013-2014 v tng pht hnh
Tri phiu Chnh ph giai on 2014-2016 (bn cnh k hoch pht
hnh cho giai on 2011-2015) v c Quc hi thng qua ti
k hp th 6 vo cui nm 2013 l bin php b sung nhm duy tr
tng trng hp l, x l nhng nhu cu cp bch trong u t cng.
Vic b sung ngun lc cho u t cng - trong bi cnh ngun lc
ti chnh cng cn hn hp v nhiu quan ngi lin quan
68
, c th gy
ra tc ng ph - i hi phi i km vi nhng bin php ti c cu
u t cng v nng cao hiu qu u t cng. Trong , i mi
cng tc phn cp phn quyn trong qun l u t cng l mt nh
hng quan trng.
Trong bi cnh ca Vit Nam, phn cp qun l u t cng
ch hiu qu khi bo m cc iu kin sau: (i) c s ng b gia
cc ni dung phn cp (thm quyn ph duyt, ngn sch, v.v...);
68
Nh hiu qu u t cng thp, mc bn vng ca n cng, v.v. Xem Nguyn Anh Dng
(2013).
136
(ii) bo m nng lc v ngun lc ca cc cp tng ng vi chc
nng, thm quyn, nhim v c phn cp; v (iii) gn cht trch
nhim ca cc c nhn, t chc c th i vi cc d n u t cng
thuc thm quyn (k c thm quyn trc y). Nhng iu kin
ny l khng mi, thm ch c ch ra trong nhiu nghin cu,
kin ngh chnh sch trc y. Tuy nhin, vic c th ha khun
kh chnh sch v th ch thc thi cn nhiu hn ch. Nhng phn
tch trong chng ny cho thy mt s vn vn hin hu trong
khun kh php l, th ch iu phi, th ch gim st v nh gi,
v nhng p lc c th c t cc cam kt quc t c nh hng n
u t cng. Theo , chng ta cn u tin thc hin mt s nh
hng chnh nhm tng cng hiu qu cng tc phn cp qun l
u t cng.
Th nht, cn nhanh chng hon thin khun kh php l
nhm y nhanh cc ni dung ti c cu u t cng ni chung v
i mi phn cp qun l u t cng ni chung. Lut u t cng
ang trong qu trnh hon thin d tho Quc hi xem xt, d
kin thng qua ti k hp th 7 vo thng 5/2014. Trong , nh
trnh by trn, ni dung phn cp thm quyn ph duyt ch
trng u t i vi cc d n nhm A c xut chuyn tr li
cho Th tng Chnh ph, thay v ngi ng u cc B, ngnh
v a phng nh hin nay. Bn cnh , Lut cng a vo khun
kh u t trung hn nhm bo m n nh ngun lc cho cc B,
ngnh v a phng, qua gip n v c phn cp ny t ch
ng quyt nh v hon thnh cc d n tng ng. Tinh thn ch
cho php ph duyt d n khi b tr vn vn c gi ti ni dung
Lut, tip ni sau Ch th s 1792/CT-TTg. Ngay sau khi ban hnh,
Lut u t cng cn nhanh chng c cc hng dn c th nhm
t hiu lc thc thi sm.
Tuy vy, cc ni dung qun l u t cng hin cn c chia
ct, phn tn nhiu Lut (nh Lut u t, Lut Ngn sch Nh
nc, Lut u thu, Lut Xy dng, v.v...) v cc vn bn di lut
137
tng ng. Vic Quc hi thng qua Lut u t cng l mt bc
tin quan trng trong vic lp li khun kh php l cao nht tng
bc a u t cng vo n np. Mc d vy, ngay c khi c
thng qua, Lut u t cng cng ch c th gip gii quyt mt
phn tnh trng trn. Qu trnh sa cc lut khng din ra song song,
m ch tp trung vo mt s lut nht nh. iu ny khin qu trnh
sa cc lut cha gip gii quyt c s thiu ng b trong cc
ni dung phn cp lin quan n qun l u t cng. Chnh y,
qu trnh tham vn nhm son tho cc lut cn c tin hnh rng
ri cc bn lin quan n qun l u t cng, ch khng ch cc bn
ph hp vi cc lut ny.
Bn cnh , mt s ni dung hin c trong khun kh php l
hin nay cng cn c iu chnh nhm tng hiu qu thc hin cc
chc nng, thm quyn, trch nhim c phn cp cc B, ngnh
v a phng. Chng hn, cn iu chnh tng nh mc cc chi ph
lin quan n qun l u t cng, c bit l chi ph thm tra, theo
di v nh gi - song phi gn vi tng cng trch nhim ca cc
n v thc hin. Vic tng nh mc cng c th song hnh vi n
lc th trng ha cc dch v lin quan n qun l u t cng
khu vc t nhn c th tham gia - qua gim bt p lc cng vic
cho b my cc B, ngnh v a phng c phn cp. Bn cnh
, cn c th ha vic gn nh trch nhim lin quan n cc d n
u t cng nhm trnh tnh trng dn tri v trch nhim, khng ai
quan tm n hiu qu thc s ca d n u t cng v do ph
duyt d n trn lan. Mt ni dung quan trng khc l chnh thc ha
cc phng php thm nh cc ni dung lin quan n xut d
n u t cng, vi cc hng dn cn nhc c th v cc kha cnh
kinh t, x hi, mi trng, sc khe, v.v...
Th hai, bo m hiu qu thc hin cc thm quyn, chc
nng, trch nhim qun l u t cng c phn cp trong qu
trnh thc hin cc cam kt quc t c lin quan. Lin quan n nh
hng trn, khun kh php l cn c hon thin theo hng tip
138
cn cc thng l quc t v mua sm chnh ph v ci cch DNNN.
Qu trnh ny chc chn s nh hng n qu trnh trin khai cc
d n u t cng, nht l cc a phng trong bi cnh cha c
s chun b v thng tin v nng lc th ch. D vy, qu trnh ny
s l rt cn thit, nu khng ni l kh trnh khi khi nc ta ang
y mnh ci cch th ch nhm xy dng mt nn kinh t th trng
theo hng hin i. Theo , qu trnh hon thin khun kh php
l cn gn cht vi tin trnh m phn tham gia cc iu c quc
t c nh hng n u t cng. Bn cnh , cng tc chun b
cn hng ti nng lc trong nc, trc mt l nng lc ca cc c
quan ch qun v ch u t ca cc d n cp a phng. Nng
lc ny cn c th hin c s hiu bit v cc cam kt quc t m
ta s tham gia, nh hng i vi hot ng u t cng, u thu,
c ch x l tranh chp, v.v
Th ba, hon thin th ch iu phi cc d n u t cng.
Hon hin c ch qun l, cn i vn u t theo k hoch trung hn.
c bit ly c ch th trng trong vic phn b, s dng ngun vn
cn c qun trit. Phn cp nhiu hn cho cc B, ngnh v a
phng khng c ngha l cc c quan, n v ny c th ph duyt
mi d n. Yu cu v b tr vn theo thm quyn qun l vn nhm
trnh vic ph duyt d n trn lan. Tuy nhin, ngay c khi cc d n
b tr vn th vai tr iu phi cp vng v cp ton quc l rt
cn thit trnh d n trng lp (khi ngun lc hn hp c th
c phn b sang cc mc ch khc ph hp hn), ng thi gip
tng d n c ph duyt s mang li tnh hiu qu ngay c sau khi
hon thnh. Chnh y, Quc hi cn th hin vai tr mnh m hn
trong vic a ra cc ch trng ln v cc d n quan trng tm
quc gia v gim st qu trnh thc hin cc d n . Bn cnh vic
nng cao nng lc xem xt iu phi cc d n, Quc hi cn c
ch mnh m trong vic chp thun hoc bc b xut d n theo
nhng tiu ch r rng, minh bch v c tham vn rng nht trong
iu kin c th. Vi cc nhm d n cn li, B K hoch v u
139
t cn nng lc th ch ph hp nhm ch tr, phi hp vi cc B,
ngnh xem xt, cn nhc iu phi cc d n cp vng.
Cui cng, cn hon thin th ch gim st v nh gi u t
cng. Trc mt, cn ci thin k lut bo co, thng tin ca cc c
quan c phn cp i vi cc B, ngnh qun l lnh vc ca cc
d n, nhm bo m nm r c tnh hnh thc hin cc d n
c nhng ch o, iu chnh chnh sch ph hp. Quy nh v trch
nhim gim st, qun l ngnh ca cc B, ngnh cn c cng c
nhm gn trch nhim ny vi cc c nhn c th, qua to thm
ng lc cho gim st cht ch v hiu qu. Bn cnh , cn hon
thin cc quy nh nhm tng cng vai tr v hiu lc php l gim
st ca cc cng ng dn c a bn thc hin d n, song song
vi cng c c ch tip nhn thng tin, phn hi ca cc cng ng
dn c ny. Bn thn cc tiu ch, phng php nh gi hiu qu cc
d n (gia k hoc sau khi hon thnh) cn c chun ha, vi cc
hng dn v tham chiu c th nhm bo m nh gi mang tnh
thc cht, thng nht, d so snh; iu ny s gip nh hng xy
dng v thc hin d n, ng thi gip th ch ha cng tc gim
st u t cng.
140
141
CHNG 5
HON THIN TH CH TH TRNG CHO
CC HNG HA V DCH V CNG CH
DN NHP
Mt th trng hng ha hoc dch v cng ch l mt loi
th trng gn vi mt loi hng ha hay dch v cng ch no .
Nhng hng ho thng c coi l cng ch v chng t nhiu mang
mt v/hoc hai c tnh khng th loi tr (non-excludable) v
khng xung t (non-rival) trong qu trnh tiu th (xem Sandler,
2002; trong UNIDO, 2008). c tnh u c ngha l mt hng ho
cng ch, mt khi c cung ng cho mt ai trn th trng th s
rt tn km loi tr nhng ngi khc tiu dng n. c tnh th
hai c ngha l khi mt ngi s dng hng ho , li ch ca anh ta
khng b nh hng nu ngi khc ng thi s dng n. Cc loi
dch v nh an ninh - quc phng, bu chnh, vin thng, pht thanh,
truyn hnh, in, nc, rc thi, y t, gio dc, giao thng, v.v u
t nhiu mang cc c tnh ca hng ho cng ch.
Xy dng c ch th trng cho cc hng ha v dch v cng
ch l mt trong nhng mc tiu quan trng Vit Nam sm c
cc nc trn th gii cng nhn l mt nn kinh t th trng. Nh
hu ht cc quc gia khc trn th gii, cc lnh vc hng ho v
dch v cng ch Vit Nam thng c Nh nc can thip di
hnh thc ny hay hnh thc khc. Tuy nhin, khng nht thit Nh
nc phi p dng nhng bin php can thip ging nhau cho tt c
cc hng ho v dch v cng ch. Do s khc bit v hai tiu ch kh
nng loi tr v kh nng xung t li ch khi tiu dng, cng nh
142
mt s tiu ch khc v cu trc th trng, chng ta nn cn nhc p
dng nhng bin php can thip ph hp cho mi th trng c
th pht huy c sc mnh ca th trng nhiu nht c th.
Vic tm hiu c im ca cc th trng cung ng nhng loi
hng ho v dch v ny s gp phn a ra cc bin php can thip
ph hp vo mi th trng sao cho pht huy c sc mnh ca th
trng nhiu hn. y, trong bi cnh ti c cu nn kinh t, ta cn
ch trng vo cc kha cnh sau y. Th nht, nh gi v vai tr
ca cc doanh nghip nh nc (DNNN) cung ng cc loi dch v
cng ch. y c th coi l mt trong nhng trng tm ca chng
trnh ti c cu khu vc DNNN m Chnh ph ra gn y. Th hai,
quan trng hn l to dng mt c ch th trng cho cc lnh vc
ny. Vic to dng c ch th trng s thu ht c cc nh u t
t nhn v nc ngoi tham gia cung ng cc loi dch v , qua
to sc p cnh tranh cho cc DNNN trong cc lnh vc hng ha v
dch v cng ch hot ng hiu qu hn.
Chng ny s ch dng li mc nh gi s b v tr v
vai tr ca cc lnh vc hng ha v dch v cng ch trong nn kinh
t cng nh mc th trng ha ca tng lnh vc. T gi m
cc chnh sch nng cao hiu qu hot ng ca cc lnh vc .
PHN LOI LNH VC HNG HO V DCH V CNG CH
Da trn nh ngha v hng ho v dch v cng ch (Sandler,
2002; trong UNIDO, 2008), chng ti r sot cc ngnh trong bng
phn loi ngnh cng nghip Vit Nam 2007 (VSIC 2007) v lc
ra 5 nhm ngnh hng ho v dch v cng ch. Nhng m ngnh
mang c im hng ho cng ch c lc ra c th l ngnh cp 2
(lin quan n cc lnh vc dch v x hi), ngnh cp 3 (lin quan
n lnh vc dch v tin ch), hoc ngnh cp 4 (lin quan n giao
thng, pht thanh truyn hnh, vin thng), v ngnh cp 5 (lin quan
n xy dng cc cng trnh chuyn dng)
69
. Nhng ngnh hng ho
69
Xem Ph lc 1.
143
v dch v cng ch c la chn cp cao hn (t cp 4 n cp
2) l nhng ngnh m c ton b cc ngnh con cng l cc ngnh
hng ho v dch v cng ch.
phn nh chnh xc nht c im v hot ng ca cc
doanh nghip theo cc s liu thng k ly t cc b iu tra doanh
nghip ca Tng cc Thng k, chng ti s thc hin mt s bc
sng lc nh sau:
Cc ch s lin quan n doanh thu v lao ng: lc cc doanh -
nghip hot ng trong lnh vc hng ho v dch v cng ch trong
cc ngnh kinh doanh chnh v cc ngnh kinh doanh khc, sau
gp li thnh mt b. y l cc s liu c thng k y cho
cc ngnh kinh doanh chnh v ph.
Cc ch s khc nh ti sn, vn, li nhun: ch ly s liu -
ca cc doanh nghip c ngnh kinh doanh chnh lin quan n hot
ng cung ng hng ho v dch v cng ch.
CC C IM CHUNG CA CC NGNH HNG HA V DCH V CNG CH CA
VIT NAM
S lng
Tnh n cui nm 2012, tng s doanh nghip tham gia vo
cc cc ngnh hng ho v dch v cng ch l 43.296 n v nu da
theo phn ngnh cp 5, v l 42.939 n v nu da theo phn ngnh
cp 2.
70
iu ny c ngha l ch c 357 doanh nghip c ngnh kinh
doanh ph, cung cp hng ho v dch v trong cng cc ngnh cp 2
v cung cp hng ho v dch v cng ch, cn a phn ch tham gia
mt ngnh kinh doanh chnh.
71
Xt trn tng 354.072 doanh nghip
70
y l s doanh nghip c doanh thu ln hn khng trong b iu tra doanh nghip. C 473 do-
anh nghip trong cc lnh vc cung cp hng ho v dch v cng ch c trong b iu tra doanh
nghip b thiu s liu v doanh thu nn b loi ra khi cc tnh ton trong nghin cu ny.
71
Chng hn mt doanh nghip c hot ng kinh doanh trong hai ngnh c m 52101 v
52211, trong ngnh 52101 l ngnh kinh doanh chnh cn ngnh 52221 l ngnh kinh doanh
ph. Nu da trn phn ngnh cp 5 th s chng ta s coi l c 2 n v kinh doanh trn hai
ngnh khc nhau. Nhng nu da trn phn hnh cp 2 th chng ta ch c mt n v kinh
doanh ngnh c m 52 m thi.
144
trong b iu tra doanh nghip nm 2012 th s lng doanh nghip
tham gia cc ngnh hng ho v dch v cng ch chim 12,2%.
Trong s ny, s lng doanh nghip lin quan n ngnh giao
thng vn ti, c bit l vn ti ng b, l ng nht. C th c ti
13.818 doanh nghip tham gia cc hot ng vn ti hnh khch v
hng ho ng b, chim ti 31,9% tng s doanh nghip cung ng
hng ho v dch v cng ch; 6.200 doanh nghip xy dng cng
trnh ng b, chim 14,3% tng s doanh nghip cung ng hng
ho v dch v cng ch; v 1.048 doanh nghip cung ng dch v h
tr trc tip cho vn ti ng st v ng b, chim 2,4% tng s
doanh nghip cung ng hng ho v dch v cng ch.
Tip n l s lng cc doanh nghip xy dng cc cng trnh
cng ch, vi 3.288 n v, chim 7,6%; cc doanh nghip cung ng
dch v gio dc, vi 3.275 n v chim 7,57%; cc doanh nghip
lp t h thng in, vi 2.852 n v, chim 6,6%; v cc doanh
nghip truyn ti v phn phi in, vi 1.302 n v, chim 3%. Cc
lnh vc khc, s lng doanh nghip u di 1.000 n v.
72
Doanh thu v lao ng
Trong nm 2012, cc ngnh cung cp hng ho v dch v cng
ch chim t trng doanh thu v lao ng ln lt l 11,1% v 13,1%
tng doanh thu v lao ng ca ton b doanh nghip trong b iu
tra doanh nghip. Nu so vi t trng s doanh nghip trn th cc
doanh nghip trong lnh vc hng ho v dch v cng ch to ra
doanh thu trung bnh thp hn, nhng li c c s lng lao ng
trung bnh cao hn so vi ton b nn kinh t.
Trn kha cnh doanh thu tnh theo nm ca cc lnh vc sn
xut, truyn ti v phn phi in, xy dng cng trnh ng b,
72
Lu rng trong rt nhiu lnh vc cung ng dch v x hi v lnh vc pht thanh v truyn
hnh, a phn dch v c cung ng bi cc n v s nghip c thu, v khng nm trong b
iu tra doanh nghip. Chnh v th cc so snh cho cc lnh vc ny y ch mang tnh tham
kho v so snh tng i trong phm vi cc doanh nghip nm trong b iu tra doanh nghip,
ch khng phn nh chnh xc thc t hot ng ca cc lnh vc ny. Xem trong phn phn
tch chi tit cc lnh vc nm r hn.
145
hot ng vin thng khng dy, xy dng cng trnh ng b v
vn ti hng ho bng ng b chim t trng doanh thu ln nht,
ln lt l 31,6%, 13,4%, 9,6% v 6,4% tng doanh thu ton b lnh
vc hng ho v dch v cng ch trong nm 2012. Tuy nhin, xt
trn kha cnh lao ng th lnh vc Xy dng cng trnh ng b
v Xy dng cng trnh cng ch mi l nhng ngnh s dng nhiu
lao ng nht, ln lt l 21,4% v 11,6% tng lao ng ton b lnh
vc hng ho v dch v cng ch. Tip n l cc ngnh vn ti hng
ho bng ng b, sn xut, truyn ti v phn phi in, lp t h
thng in, gio dc, v vin thng c dy, vi t trng s dng lao
ng ln lt l 9,8%, 9,3%, 4,6%, 3,8% v 3,8% tng lao ng ton
b lnh vc hng ho v dch v cng ch.
Da trn tiu ch t l doanh thu trn mt lao ng th ngnh
vin thng khng dy xp hng cao nht, t 12,6 t ng/lao ng.
Cc ngnh mng li nh in, ng ng kh t, vin thng,
ng st v hng khng u l nhng ngnh c t l doanh thu trn
lao ng cao. Tiu ch ny cho thy y l nhng lnh vc thm dng
vn ln, nh th mt lao ng c kh nng to ra 2 t ng doanh thu
trong mt nm. Lnh vc gio dc v y t c t l doanh thu trn lao
ng kh thp, ln lt l 241,55 triu ng v 316,32 triu ng/lao
ng, tng ng vi nhiu lnh vc cng ch khc nh vn ti xe
but hay x l rc thi.
Kt qu kinh doanh
Kt qu kinh doanh ca lnh vc cung cp hng ho v dch v
cng ch kh thp so vi trung bnh ca ton nn kinh t. T l li
nhun trc thu trn tng ti sn v t l li nhun trc thu trn
vn s hu ln lt ch t mc 0,7% v 1,9% so vi mc 1,9% v
6,5% ca ton b nn kinh t.
Trong s cc ngnh hng ho v dch v cng ch th c mt s
ngnh kinh doanh t li nhun cao nh vn ti ng ng (ROA t
38,9%), chng trnh cp v v tinh (ROA t 10,3%), vin thng
146
khng dy (ROA t 6,8%), vin thng c dy (ROA t 6,2%), hot
ng ca t chc ng, t chc chnh tr x hi (ROA t 5,4%),
hot ng y t (ROA t 2%). i lp vi kt qu kinh doanh ca
cc ngnh k trn l s lm n thua l ca rt nhiu cc ngnh khc,
tiu biu nh ti ch ph liu, vn ti bng xe but, vn ti ng
thu ni a, vn ti hnh khch hng khng, hot ng pht thanh v
truyn hnh, hot ng gio dc, v hot ng tr gip x hi khng
tp trung. Nhng ngnh cn li tuy hot ng c li nhng mc li
kh thp so vi mt bng chung ca nn kinh t.
C cu ch s hu
Xt v s lng doanh nghip th ngoi tr lnh vc vn ti
ng st, tt c cc lnh vc khc u c s lng cc doanh nghip
t nhn chim a s (>50%). C th, doanh nghip t nhn chim ti
94,8% tng s doanh nghip trong cc ngnh cng ch, cn DNNN
ch chim 2,85%. C ti 41/47 ngnh trong danh mc lit k trn
c thnh phn doanh nghip t nhn chim trn 80% tng s doanh
nghip.
Tuy nhin, xt trn kha cnh quy m v doanh thu th DNNN
li chim a s trong nhiu ngnh. Trong ton b cc ngnh hng
ho v dch v cng ch, tng doanh thu ca khu vc DNNN chim
63,5% tng doanh thu ca ton b. Nhng ngnh c t trng doanh
thu t DNNN trn 80% l sn xut, truyn ti v phn phi in
(95%), khai thc, x l v cung cp nc (85,4%), vn ti hnh
khch ng st (99,5%), vn ti hnh khch hng khng (92,9%),
hot ng dch v h tr trc tip cho vn ti hng khng (84,7%),
hot ng vin thng c dy (96%), hot ng vin thng khng dy
(97,6%), hot ng ng, on th (99%), v hot ng th vin, lu
tr, bo tng (95,2%). C kh nhiu lnh vc m t nhn chim a
s v doanh thu, tiu biu nh sn xut kh t, phn phi nhin liu
bng ng ng (87,4%), ti ch ph liu (90,1%), lp t h thng
in (81,3%), vn ti ng b (trn di 90% cho cc lnh vc vn
ti hnh khch, hng ho), hot ng y t (81,3%).
147
Xt tng quan vi ton b nn kinh t th s lng DNNN
hot ng trong cc ngnh hng ho v dch v cng ch chim ti
37,75% trong tng s 3.279 DNNN ca ton b b iu tra doanh
nghip. Con s ny ln hn rt nhiu (3 ln) so vi t l tng s
doanh nghip hot ng trong cc ngnh hng ho v dch v cng
ch trn tng s doanh nghip ca b iu tra doanh nghip.
Mc tp trung
T l tp trung th trng (concentration ratio - CR) ca mt
nhm doanh nghip c tnh ton bng tng doanh thu ca cc
doanh nghip trong nhm chia cho tng doanh thu ca ton th
trng. Thng th gii nghin cu v lm chnh sch quan tm n
t l tp trung ca 4 doanh nghip c doanh thu ln nht th trng
(CR4), 8 doanh nghip c doanh thu ln nht th trng (CR8), 20
doanh nghip c doanh thu ln nht th trng (CR20) v 50 doanh
nghip c doanh thu ln nht th trng (CR50) nh gi mc
cnh tranh trong cc ngnh cng nghip. Ngi ta thng phn
cc t l tp trung th trng thnh ba nhm: di 50% l biu hin
c mc tp trung thp, t 50% n 80% l biu hin mc tp
trung trung bnh v trn 80% l biu hin ca mc tp trung cao.
Mc tp trung thp c ngha l th trng c mc cnh tranh
cao. Mc tp trung trung bnh biu hin th trng c quyn
nhm. Mc tp trung cao cho bit l th trng c quyn. Tu
tng mc ch khc nhau m ngi ta s dng CR4, CR8, CR20, hay
CR50 nh gi mc cnh tranh ca th trng. CR4 v CR8
thng hay c s dng nhiu hn c.
Tnh ton t l tp trung ca cc ngnh hng ho v dch v
cng ch ti Vit Nam chng ta c th thy s ngnh c c im th
trng c quyn v c quyn nhm chim t l tng i ln. Xt
cp CR4, c 7 lnh vc c c tnh ca th trng c quyn (
tp trung >80%), v 18 lnh vc c c tnh c quyn nhm (c mc
tp trung tng i cao, t 50% n 80%). c bit l tron s 7
148
ngnh c tnh c quyn cp CR4 th c ti 6 ngnh l c c
quyn cp CR1, tc mc tp trung rt cao.
Khi chuyn dch dn t cp CR1 ln cp CR50 th s
ngnh c quyn tng mnh trong di t 4 n 8 doanh nghip tp
trung. y, s ngnh c tnh c quyn v c quyn nhm tng
mnh t 13 ln 41 ngnh. Ti cp CR50 th ch cn c 6 ngnh l
c tnh cnh tranh cn li th l c biu hin ca c quyn v c
quyn nhm. S ngnh c biu hin c quyn (tc 50 doanh nghip
chim ti trn 80% th phn) ln ti 31.
Bng 5.1. Phn loi s lng cc ngnh hng ho v dch v cng ch
theo loi th trng v mc tp trung th trng
Cnh tranh
(<=50%)
c quyn nhm (T
50% n 80%)
c quyn
(>80%)
Tng
CR1 34 7 6 47
CR4 22 18 7 47
CR8 19 7 21 47
CR20 10 11 26 47
CR50 6 10 31 47
Ngun: Tnh ton ca tc gi t b s liu iu tra doanh nghip 2012.
Xt v c cu s hu, c ti 24/47 ngnh hng ho v dch v
cng ch c DNNN c th phn ln nht; c 15/47 ngnh c 3 DNNN
nm trong tp 4 doanh nghip c th phn ln nht; v c 32/47
ngnh c t nht mt DNNN nm trong tp 4. iu ny cho thy khu
vc DNNN hin ang ng vai tr ch o, xt trn kha cnh doanh
thu, trong nhng ngnh hng ho v dch v cng ch.
Tuy nhin, xt mc tp trung t cp CR8 n cp
CR50 th s lng doanh nghip ngoi nh nc chim th phn a s
bt u ln dn. C th c ti 30/47 ngnh hng ho v dch v cng
ch c s doanh nghip ngoi nh nc nhiu hn s DNNN trong
tp 8 doanh nghip c th phn ln nht. Con s ny tng ln 41/47
lnh vc trong tp 50 doanh nghip c th phn ln nht. iu ny cho
149
thy, doanh nghip ngoi nh nc ang ngy cng ng vai tr quan
trng trong vic tham gia cung ng hng ho v dch v cng ch.
PHN TCH CHI TIT CC NGNH HNG HA V DCH V CNG CH CA VIT NAM
V CC GI CHNH SCH CI CCH NGNH
Cc ngnh dch v tin ch
c im ngnh
Cc ngnh dch v tin ch (utilities sector) l nhng ngnh c
cu tng i n nh. y l cc ngnh c tnh mng li hoc c
cc a im t c s sn xut i hi s quy hoch t trc. Ngoi
tr ngnh sn xut, truyn ti v phn phi in v ngnh sn xut
kh t, phn phi nhin liu bng ng ng c quy m mng li
quc gia, cc ngnh khc c tnh mng li a phng. iu ny c
ngha l trong cc ngnh ny s c rt nhiu cc doanh nghip cung
ng dch v nhng mi mt doanh nghip s cung ng cho mt khu
vc a l nht nh thuc mng li c quy hoch t trc.
Vi c im phn phi dch v theo mng li c quy
hoch t trc, lun tn ti mt b phn cc doanh nghip thit
lp v vn hnh mng li hot ng trong mi trng c tnh c
quyn t nhin; b phn cc doanh nghip cung ng hng ho v
dch v vo mng li s hot ng trong mi trng c quyn mua
(monopsony); v b phn phn phi hng ho v dch v t mng
li n ngi tiu dng cui cng hot ng trong mi trng c
tnh c quyn cnh tranh (monopolistic competition).
Ti Vit Nam, c ba ngnh thuc loi c quyn nhm l: sn
xut, truyn ti v phn phi in, sn xut kh t, phn phi nhin
liu bng ng ng, v x l nhim v hot ng qun l cht thi
khc. Ngoi tr ngnh ti ch ph liu l ngnh c tnh cnh tranh,
cc ngnh cn li u c dng c quyn cnh tranh.
C ch gi c
Do trong cc ngnh tin ch, cc hot ng cung ng hng ho
v dch v c lin quan vi nhau gia cc khu v t nhiu c tnh
150
c quyn nn c ch nh gi ca cc ngnh ny chu s can thip
ca nh nc nhng mc khc nhau.
Trong ngnh sn xut truyn ti v phn phi in, gi in v
c bn c hnh thnh theo c ch hnh chnh. Cc mc gi in
bn cho cc h tiu th khc nhau c quyt nh bi B Ti chnh.
T nm 2013, ngnh in n lc hnh thnh th trng pht in
cnh tranh, theo lng in a vo h thng c hnh thnh
da trn c s gi cho mua gia cc cng ty pht in v n v
mua bun duy nht (Cng ty Mua bn in thuc Tp on in lc
Vit Nam).
Cc ngnh dch v tin ch khc cng p dng c ch gi hnh
chnh l: khai thc, x l v cung cp nc, thot nc v x l
nc thi. Gi nc sch cng nh ph thot nc c quy nh
bi UBND cc tnh thnh ph. Trong lnh vc thu gom v x l rc
thi, khu thu gom c ph thu gom rc c doanh nghip n nh
da trn khung gi hnh chnh, cn cc khu khc hon ton theo gi
th trng.
C ch nh gi trong ngnh sn xut kh t, phn phi nhin
liu bng ng ng v c bn da trn gi tham chiu ca th trng
kh t th gii.
Khuyn ngh ci cch
Xu hng ci cch theo hng th trng ca cc ngnh dch
v tin ch l phn tch cc cng on cung ng dch v trong mi
ngnh nhm thit k cc c ch th trng khc nhau cho mi cng
on. C th, cng on thit lp v vn hnh c s h tng s do mt
cng ty c quyn thuc s hu nh nc m nhim. C ch hnh
thnh gi ch yu l gi do Nh nc quy nh da trn chi ph bnh
qun cng vi mt t l li nhun nht nh (mark-up pricing). Cc
cng on khc s do cc cng ty t nhn m nhim, vi c ch gi
cnh tranh c vn hnh theo nhng hnh thc u thu khc nhau
(auction pricing).
Chi tit cc khuyn ngh xem bng.
151
B

n
g

5
.
2
.

m

c

c

n
g

n
h

t
i

c
h

v

k
h
u
y

n

n
g
h

c
h

n
h

s

c
h
M

n
g

n
h
M

d
o
a
n
h

n
g
h
i

p
T

D
N
N
N

R
O
A
C
R
5
0
C
R
2
0
C
R
8
C
R
4
C
R
1
L
o

i

t
h

t
r

n
g
V
a
i

t
r

c
h
i

p
h

i

c

a

D
N
N
N
H
i

u

q
u

k
i
n
h

d
o
a
n
h
C

c
h

n
h

g
i

K
h
u
y

n

n
g
h

i

c

c
h
-
1
-
2
-
3
-
4
-
5
-
6
-
7
-
8
-
9
-
1
0
-
1
1
-
1
2
-
1
3
-
1
4
-
1
5
3
5
1
S

n

x
u

t
,

t
r
u
y

n

t

i

v

p
h

n

p
h

n
1
3
0
2
8
.
2
2
%
1
.
3
5
%
9
6
.
4
0
%
8
7
.
6
0
%
7
0
.
8
0
%
5
5
.
9
0
%
2
8
.
3
0
%

c

q
u
y

n

n
h

m
C

T
h

p
H

n
h

c
h

n
h

(
n
g
o

i

t
r

t

p
h

n

k
h

u

p
h

n
)
-

S

m

h

n
h

t
h

n
h

t
h

t
r

n
g

n

b

n

b
u

n

v

n

l

-

T

c
h

c

n
g

t
y

m
u
a

b

n

k
h

i

E
V
N
.
-

T

c
h

k
h

u

p
h

n

c

a

E
V
N

t
h

n
h

n
h
i

u

c

n
g

t
y

g
i

c

q
u
y

n
.
-

C

p
h

n

h
o

c

d
o
a
n
h

n
g
h
i

p

t
h
u

c

E
V
N
.

N
h

c

c
h

n

n

m

c

p
h

n

c
h
i

p
h

i

t

i

m

t

s

n
g

t
y

s

n

x
u

n

l

n
.



-
9
5
.
0
1
%

-
8
8
.
0
0
%
-
9
0
.
0
0
%
-
1
0
0
.
0
0
%
-
1
0
0
.
0
0
%
-
1
0
0
.
0
0
%





152
3
5
2
S

n

x
u

t

k
h

t
,

p
h

n

p
h

i

n
h
i

n

l
i

u

b

n
g

n
g

n
g
1
6
0
.
0
0
%
2
.
8
2
%
1
0
0
.
0
0
%
1
0
0
.
0
0
%
9
8
.
4
0
%
9
1
.
3
0
%
3
3
.
3
0
%

c

q
u
y

n

n
h

m
K
h

n
g
C
a
o
T
h

t
r

n
g
K
i

m

s
o

t

h

n
h

v
i

c

u

k

t

g
i

.



0
.
0
0
%

0
.
0
0
%
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%





3
6
0
K
h
a
i

t
h

c
,

x

c
u
n
g

c

p

n

c
5
0
6
2
5
.
3
0
%
4
.
6
9
%
8
3
.
4
0
%
6
3
.
2
0
%
3
9
.
9
0
%
2
8
.
2
0
%
1
4
.
1
0
%

c

q
u
y

n

c

n
h

t
r
a
n
h
C

t

C
a
o
H

n
h

c
h

n
h
-

P
h

n

t

c
h

c

c

k
h

u

k
h
a
i

t
h

c
,

x

c
u
n
g

c

p

d

n
g

c

c

c

c
h

g
i

k
h

c

n
h
a
u
.
-

K
h
u
y

n

k
h

c
h

t

n
h

n

t
h
a
m

g
i
a

v

o

l

n
h

v

c

n

y
.
-

C

p
h

n

h
o

c

D
N
N
N

m

t

s

n
g

n

k
h
a
i

t
h

c

v

n
g

c
a
o

h
i

u

q
u

.
-

C

n
g

n

v

n

h

n
h

h

t
h

n
g

n

n

t
h
u

n
h

n

v

n

h

n
h
.



-
8
5
.
3
5
%

-
8
6
.
0
0
%
-
8
5
.
0
0
%
-
1
0
0
.
0
0
%
-
1
0
0
.
0
0
%
-
1
0
0
.
0
0
%





153
3
7
0
T
h
o

t

n

c

v

c

t
h

i
2
0
5
4
.
8
8
%
4
.
9
1
%
9
4
.
3
0
%
8
6
.
3
0
%
7
3
.
0
0
%
6
4
.
3
0
%
3
2
.
0
0
%

c

q
u
y

n

c

n
h

t
r
a
n
h
C

t

C
a
o
H

n
h

c
h

n
h
-

P
h

n

t

c
h

k
h

u

t
h
o

t

n

c

v

c

t
h

p

d

n
g

c

c

c

c
h

g
i

k
h

c

n
h
a
u
.
-

K
h
u
y

n

k
h

c
h

t

n
h

n

t
h
a
m

g
i
a

v

o

k
h

u

x

c

t
h

i
.
-

C

p
h

n

h
o

c

D
N
N
N

l
i

n

q
u
a
n

n

x

c

t
h

i
.



-
5
9
.
2
8
%

-
1
6
.
0
0
%
-
3
0
.
0
0
%
-
5
0
.
0
0
%
-
5
0
.
0
0
%
-
1
0
0
.
0
0
%





3
8
1
T
h
u

g
o
m

r

c

t
h

i
5
7
7
1
5
.
6
0
%
4
.
0
3
%
7
2
.
1
0
%
4
8
.
9
0
%
3
3
.
4
0
%
2
6
.
1
0
%
1
3
.
1
0
%

c

q
u
y

n

c

n
h

t
r
a
n
h
C

t

C
a
o
H

n

h

p
-

C

p
h

n

h
o

c

D
N
N
N

t
h
u

g
o
m

r

c

t
h

i
.

N
h

c

k
h

n
g

c

n

n

m

c

p
h

n

c
h
i

p
h

i
.
-

p

d

n
g

c

c
h

u

t
h

u

g
i

t
h
u

g
o
m

r

c

t
h

i

t

i

c

a

b

n

k
h

c

n
h
a
u
.



-
6
8
.
8
4
%

-
6
8
.
0
0
%
-
7
0
.
0
0
%
-
6
2
.
5
0
%
-
5
0
.
0
0
%
-
1
0
0
.
0
0
%





154
3
8
2
X

t
i

u

h
u

c

t
h

i
1
0
8
3
.
7
0
%
0
.
8
2
%
9
9
.
4
0
%
9
2
.
3
0
%
6
6
.
8
0
%
4
8
.
7
0
%
2
9
.
2
0
%

c

q
u
y

n

c

n
h

t
r
a
n
h
K
h

n
g
T
h

p
T
h

t
r

n
g
-

Q
u
i

h
o

c
h

c

m

x

t
i

u

h
u

c

t
h

i
.
-

T
i

p

t

p

d

n
g

c

c
h

t
h

t
r

n
g
.
-

C

p
h

n

h
o

t
o

n

b

c

D
N
N
N
.

N
h

c

k
h

n
g

c

n

n

m

c

p
h

n

c
h
i

p
h

i
.



-
1
8
.
9
7
%

-
8
.
0
0
%
-
2
0
.
0
0
%
-
3
7
.
5
0
%
-
5
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%





3
8
3
T

i

c
h

p
h

l
i

u
1
1
7
0
.
0
0
%
-
4
0
0
.
2
3
%
9
4
.
0
0
%
7
1
.
3
0
%
4
9
.
0
0
%
3
6
.
4
0
%
1
2
.
6
0
%
C

n
h

t
r
a
n
h
K
h

n
g
R

t

t
h

p
T
h

t
r

n
g
-

Q
u
i

h
o

c
h

c

m

t

i

c
h

p
h

l
i

u
.
-

T
i

p

t

p

d

n
g

c

c
h

t
h

t
r

n
g
.




0
.
0
0
%

0
.
0
0
%
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%





3
9
0
X

n
h
i

m

v

h
o

n
g

q
u

n

l

c
h

t

t
h

i

k
h

c

3
0
3
.
3
3
%
-
1
6
.
3
4
%
1
0
0
.
0
0
%
9
9
.
9
0
%
9
3
.
8
0
%
8
0
.
5
0
%
6
0
.
8
0
%

c

q
u
y

n

n
h

m
C

t

t
h

p
H

n

h

p
-

C

p
h

n

h
o

c

D
N
N
N

t
r
o
n
g

l

n
h

v

c

n

y
.

N
h

c

k
h

n
g

c

n

n

m

c

p
h

n

c
h
i

p
h

i
.



-
6
0
.
7
9
%

-
3
.
3
3
%
-
5
.
0
0
%
-
1
2
.
5
0
%
-
2
5
.
0
0
%
-
1
0
0
.
0
0
%





155
Ch thch:
- Ct (4): gi tr trong ngoc n l t trng doanh thu ca DNNN.
- Ct (5) n Ct (10): t l DNNN trong tng cp tp trung.
- Ct (13): So snh trong mi tng quan vi ROA ton nn kinh t l 1,9%.
ROA <=0,5%: Rt thp; ROA t 0,5% n 1,5%: Thp; ROA t 1,5% n 2,3%;
Trung bnh; ROA t 2,3% n 3%: Cao; ROA ln hn 3%: Rt Cao.
Ngun: Tnh ton ca tc gi t b iu tra doanh nghip 2012.
Ngnh xy dng cc cng trnh chuyn dng
c im ngnh
y l nhng ngnh chuyn xy dng cc cng trnh cng ch
nh ng x, h thng in, nc, v cc cng trnh cng ch khc.
V bn cht cng ngh, nhng ngnh ny khng khc nhiu so vi
nhng ngnh xy dng cc cng trnh dn dng khc. S khc bit
ln nht y l khch hng ca cc doanh nghip hot ng trong
lnh vc ny thng l cc c quan nh nc. Cc d n xy dng
thng nm trong h thng qui hoch trc ca cc b/ngnh v
a phng. Ngoi vic xy dng cc cng trnh chuyn dng, cc
doanh nghip hot ng trong cc lnh vc ny hon ton vn c th
cung ng hng ho v dch v cho cc khch hng phi nh nc.
Vi bn cht nh ni trn, cc doanh nghip hot ng trong
ngnh xy dng cc cng trnh chuyn dng cng chu p lc cnh
tranh trong vic nhn c cc hp ng cung ng dch v cho cc
c quan nh nc.
Ti Vit Nam, ngoi tr ngnh xy dng cng trnh ng st
l c th trng c quyn nhm, cc lnh vc cn li u c dng
cnh tranh. Cc ngnh ny u c t l tp trung th trng kh thp.
Vai tr ca khu vc DNNN cng ch chi phi ti lnh vc xy dng
cng trnh ng st. Tuy khng c v tr chi phi nhng cc DNNN
thng vn chim th phn ln nht trong hu ht cc ngnh ny.
C ch gi c
C ch nh gi ti cc ngnh ny ch yu c hnh thnh t
c ch u thu. Tuy nhin, s lng cc d n c ch nh thu
156
vn cn rt ln
73
. C mt hin tng din ra trong vic xy dng cc
cng trnh chuyn dng cng ch l gi thu thng thp, c c vn
li dng, to c hi hai bn v li. Tuy nhin, trong qu trnh
thc hin th gi thc t b i tng rt nhiu. iu ny cho thy gi
c cha hn c hnh thnh theo c ch th trng m vn cn
mang tnh hnh chnh y. Hay ni cch khc, c ch nh gi ti
cc ngnh ny l c ch hn hp.
Khuyn ngh ci cch
Xu hng ci cch trong cc ngnh xy dng cc cng trnh
chuyn dng l pht huy ti a c ch th trng. V th, cc DNNN
trong tt c cc lnh vc ny nn c c phn ho trit . Nh nc
khng nhng ch c phn ho m cn nn rt ton b vn u t khi
cc doanh nghip hot ng trong cc ngnh ny.
Cc c quan nh nc nn tp trung vo khu quy hoch v
cng tc u thu sao cho c ch gi hon ton theo c ch th
trng. Mt khi cc c quan nh nc tch hon ton khi vic iu
hnh cc doanh nghip th s khng cn hin tng va bng
va thi ci trong lnh vc xy dng cc cng trnh chuyn dng v
cng ch. Khi vic thc hin xy dng cc cng trnh chuyn dng
s c cht lng cao hn v trnh c nhiu tht thot hn.
Chi tit cc khuyn ngh xem bng.
73
S liu ca B K hoch v u t cho thy, s lng gi thu p dng hnh thc ch nh
thu, bao gm c u t pht trin v chi thng xuyn nm 2011 l 70%, nm 2012 l 73%
so vi tng s gi thu (http://www.tapchitaichinh.vn/Trao-doi-Binh-luan/Xiet-chat-hinh-thuc-
chi-dinh-thau/34880.tctc).
157
B

n
g

5
.
3
.

m

c

c

n
g

n
h

x

y

d

n
g

c

c

c

n
g

t
r

n
h

c
h
u
y

n

d

n
g

v

k
h
u
y

n

n
g
h

c
h

n
h

s

c
h
M

n
g

n
h
M

d
o
a
n
h

n
g
h
i

p
T

D
N
N
N
R
O
A
C
R
5
0
C
R
2
0
C
R
8
C
R
4
C
R
1
L
o

i

t
h

t
r

n
g
V
a
i

t
r

c
h
i

p
h

i

c

a

D
N
N
N
H
i

u

q
u

k
i
n
h

d
o
a
n
h
C

c
h

n
h

g
i

K
h
u
y

n

n
g
h

i

c

c
h
-
1
-
2
-
3
-
4
-
5
-
6
-
7
-
8
-
9
-
1
0
-
1
1
-
1
2
-
1
3
-
1
4
-
1
5
4
2
1
0
1
X

y

d

n
g

c

n
g

t
r

n
h

n
g

s

t
1
1
1
1
1
.
7
1
%
1
.
2
3
%
9
8
.
4
0
%
8
0
.
3
0
%
4
8
.
5
0
%
3
2
.
5
0
%
1
2
.
0
0
%

c

q
u
y

n

n
h

m
C

T
h

p
H

n

h

p
-

Q
u
i

h
o

c
h

h

t
h

n
g

n
g

s

t

c

m

n
h

n

d

i

h

n

v

t
o

n

q
u

c
.
-

C

p
h

n

h
o

t
o

n

b

c

D
N
N
N

t
r
o
n
g

l

n
h

v

c

n

y
.

T
i

n

t

i

v
i

c

r

t

t
o

n

b

n

n
h

c

r
a

k
h

i

c

c

d
o
a
n
h

g
h
i

p

c

p
h

n

t
r
o
n
g

l

n
h

v

c

n

y
.
-

K
i

m

s
o

t

c

c
h

u

t
h

t
r

n
h

c

u

k

t

g
i

a

c

c

d
o
a
n
h

n
g
h
i

p

l

n
,

c

b
i

t

l

c

D
N
N
N
.



-
4
2
.
7
9
%

-
2
4
.
0
0
%
-
4
3
.
3
8
%
-
6
2
.
5
0
%
-
5
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%





158
4
2
1
0
2
X

y

d

n
g

c

n
g

t
r

n
h

n
g

b

6
2
0
0
2
.
8
5
%
0
.
3
2
%
3
0
.
0
0
%
2
0
.
5
0
%
1
2
.
8
0
%
8
.
9
0
%
3
.
2
0
%
C

n
h

t
r
a
n
h
K
h

n
g
R

t

t
h

p
H

n

h

p
-

Q
u
i

h
o

c
h

h

t
h

n
g

n
g

b

m

n
h

n

d

i

h

n

v

t
o

n

q
u

c
.
-

C

p
h

n

h
o

t
o

n

b

c

D
N
N
N

t
r
o
n
g

l

n
h

v

c

n

y
.

T
i

n

t

i

v
i

c

r

t

t
o

n

b

n

n
h

c

r
a

k
h

i

c

c

d
o
a
n
h

g
h
i

p

c

p
h

n

t
r
o
n
g

l

n
h

v

c

n

y
.
-

C

i

t
i

n

c

c
h

u

t
h

n
h

t
h

n
h

c

c
h

u

t
h

u

c

n
h

t
r
a
n
h
.



-
2
2
.
4
5
%

-
2
8
.
0
0
%
-
4
7
.
4
6
%
-
6
2
.
5
0
%
-
7
5
.
0
0
%
-
1
0
0
.
0
0
%





4
2
2
0
0
X

y

d

n
g

c

n
g

t
r

n
h

c

n
g

c
h
3
2
8
8
2
.
9
8
%
0
.
7
9
%
4
7
.
4
0
%
3
3
.
2
0
%
1
8
.
1
0
%
1
0
.
8
0
%
3
.
2
0
%
C

n
h

t
r
a
n
h
K
h

n
g
T
h

p
H

n

h

p
-

C

p
h

n

h
o

t
o

n

b

c

D
N
N
N

t
r
o
n
g

l

n
h

v

c

n

y
.

T
i

n

t

i

v
i

c

r

t

t
o

n

b

n

n
h

c

r
a

k
h

i

c

c

d
o
a
n
h

n
g
h
i

p

c

p
h

n

t
r
o
n
g

l

n
h

v

c

n

y
.
-

C

i

t
i

n

c

c
h

u

t
h

n
h

t
h

n
h

c

c
h

u

t
h

u

c

n
h

t
r
a
n
h



-
2
2
.
8
4
%

-
3
4
.
0
0
%
-
4
0
.
0
0
%
-
5
0
.
0
0
%
-
7
5
.
0
0
%
-
1
0
0
.
0
0
%





159
4
3
2
1
0
L

t

h

t
h

n
g

n
2
8
5
2
0
.
6
3
%
1
.
2
7
%
4
1
.
1
0
%
2
8
.
1
0
%
1
7
.
8
0
%
1
2
.
1
0
%
4
.
9
0
%
C

n
h

t
r
a
n
h
K
h

n
g
T
h

p
H

n

h

p
-

Q
u
i

h
o

c
h

h

t
h

n
g

n

c

m

n
h

n

d

i

h

n

v

t
o

n

q
u

c
.
-

C

p
h

n

h
o

t
o

n

b

c

D
N
N
N

t
r
o
n
g

l

n
h

v

c

n

y
.

T
i

n

t

i

v
i

c

r

t

t
o

n

b

n

n
h

c

r
a

k
h

i

c

c

d
o
a
n
h

n
g
h
i

p

c

p
h

n

t
r
o
n
g

l

n
h

v

c

n

y
.
-

C

i

t
i

n

c

c
h

u

t
h

n
h

t
h

n
h

c

c
h

u

t
h

u

c

n
h

t
r
a
n
h
.



-
4
.
9
9
%

-
6
.
0
0
%
-
1
0
.
0
0
%
-
1
2
.
5
0
%
-
2
5
.
0
0
%
0
.
0
0
%





4
3
2
2
1
L

t

h

t
h

n
g

c

p
,

t
h
o

t

n

c
5
5
3
6
.
8
7
%
0
.
1
6
%
7
0
.
4
0
%
5
3
.
3
0
%
3
7
.
2
0
%
2
5
.
7
0
%
1
1
.
8
0
%
C

n
h

t
r
a
n
h
K
h

n
g
R

t

t
h

p
H

n

h

p
-

Q
u
i

h
o

c
h

h

t
h

n
g

c

p
,

t
h
o

t

n

c

c

m

n
h

n

d

i

h

n

v

t
o

n

q
u

c
.
-

C

p
h

n

h
o

t
o

n

b

c

D
N
N
N

t
r
o
n
g

l

n
h

v

c

n

y
.

T
i

n

t

i

v
i

c

r

t

t
o

n

b

n

n
h

c

r
a

k
h

i

c

c

d
o
a
n
h

n
g
h
i

p

c

p
h

n

t
r
o
n
g

l

n
h

v

c

n

y
.
-

C

i

t
i

n

c

c
h

u

t
h

n
h

t
h

n
h

c

c
h

u

t
h

u

c

n
h

t
r
a
n
h
.



-
2
1
.
9
6
%

-
1
8
.
0
0
%
-
1
0
.
0
0
%
-
2
5
.
0
0
%
-
2
5
.
0
0
%
-
1
0
0
.
0
0
%





160
Ch thch:
- Ct (4): gi tr trong ngoc n l t trng doanh thu ca DNNN.
- Ct (5) n Ct (10): t l DNNN trong tng cp tp trung.
- Ct (13): So snh trong mi tng quan vi ROA ton nn kinh t l 1,9%.
ROA <=0,5%: Rt thp; ROA t 0,5% n 1,5%: Thp; ROA t 1,5% n 2,3%;
Trung bnh; ROA t 2,3% n 3%: Cao; ROA ln hn 3%: Rt Cao.
Ngun: Tnh ton ca tc gi t b iu tra doanh nghip 2012.
Ngnh vn ti v kho bi
c im ngnh
Vn ti v kho bi l dch v a hnh khch v hng ho t
im ny n im khc trn nhng tuyn ng c sn. Hiu qu
kinh t t c cng ln nu nh tn sut vn chuyn trn cc tuyn
ng cng cao, min l vn m bo khng dn n ch tc trong
qu trnh vn chuyn.
Vi c im nh trn, cc doanh nghip trong lnh vc vn ti
kho bi chu p lc cnh tranh nht nh t chnh trong loi hnh vn
ti ca mnh cng nh t cc loi hnh vn ti khc.
Ti Vit Nam, a s cc lnh vc vn ti vn c tnh c quyn,
c bit l cc lnh vc vn ti hnh khch. l cc lnh vc: vn
ti ng st (c hng ho vn hnh khch), vn ti bng xe but,
vn ti hnh khch bng hng khng, vn ti bng ng ng, vn
ti hnh khch bng ng thu ni a, vn ti hnh khch ven bin
v vin dng. Ngoi ra, hai lnh vc bu chnh v chuyn pht ln
lt cng l nhng ngnh c quyn v c quyn nhm.
Vai tr ca cc DNNN trong cc ngnh vn ti v kho bi kh
ln. l cc ngnh vn ti ng st, vn ti bng xe but, vn ti
hng ho vin dng, vn ti hnh khc hng khng, cc hot ng
h tr vn ti, v bu chnh. Ngnh vn ti bng ng b l ngnh
c s tham gia nhiu nht ca cc doanh nghip t nhn.
C ch gi
Ngoi tr vn chuyn bng xe but v bu chnh l c c ch gi
hon ton mang tnh hnh chnh, cc ngnh vn ti khc t nhiu u
161
c c ch gi theo tn hiu th trng. Trong mt s ngnh, Nh nc
a ra mc gi trn (nh hng khng) qui nh v bnh n gi (nh gi
v ng st cho gh cng), hay cc qui nh v cc mc trn ph bn
bi, nhng doanh nghip hon ton c quyn c nh gi.
Khuyn ngh ci cch
Tng t cc ngnh dch v tin ch, i vi cc ngnh vn ti
v kho bi, xu hng ci cch l tch phn iu hnh h thng mng
li giao thng ra khi cc hot ng vn ti. y l cc b phn c
tnh c quyn v cng ch cao, i hi s hu ca nh nc. Nh
nc c th p dng m hnh hp tc cng t (PPP) nh thu cc
doanh nghip t nhn tham gia iu khin h thng gim chi ph
vn hnh.
C th, cc hot ng qun l, bo dng v iu hnh giao
thng ng b, h thng xe but, ng st, ng thu v ng
hng khng cng cn tch hon ton ra khi cc hot ng vn ti
v kho bi. Cc hot ng ny s c iu hnh bi cc DNNN
c quyn. Nh nc cng c th p dng m hnh hp tc cng t
thu t nhn vn hnh mt s khu bo dng v iu hnh h
thng.
Trong khi , cc hot ng kinh doanh vn ti ng st cn
trit khuyn khch t nhn tham gia khai thc. Vi cc DNNN
trong ngnh ny cng cn tin hnh c phn ho trit . iu tng
t cng p dng cho h thng xe but, h thng ng thu, cc
ng bay trong nc v quc t.
Ring vi h thng xe but, nn a dng hnh thc v cng
ngh bn v ngi dn c nhiu la chn thay v ch c hai kiu
v duy nht l v tuyn v v thng. Chng hn nh cc loi v tnh
tin theo s bn, theo gi lin tuyn, theo ngy, theo tun, v.v Gi
xe but cng c th bn km cng v tham quan ti cc danh lam
thng cnh hoc a im vui chi gii tr ca thnh ph to iu
kin cho khch du lch.
162
Theo xu hng chung, Vit Nam tch hot ng bu chnh
khi hot ng chuyn pht v truyn thng. Tuy nhin, hot ng
bu chnh tr thnh mt hot ng c qun l c quyn bi Tng
cng ty bu chnh Vit Nam, v gi cc bu chnh c n nh bi
Nh nc. Hin nay a s cc hot ng bu chnh truyn thng b
cnh tranh rt mnh bi rt nhiu hnh thc truyn tin hin i khc
(e-mail, nhn tin in thoi), nn chng khng cn l mt hng ha
thit yu, chim chi ph ln trong danh mc chi tiu ca ngi dn,
v v th khng nht thit phi tr gi h thng ny. m bo
truyn pht cng vn quc gia n tt c cc tr s thn x trong c
nc, Nh nc ch cn duy tr b phn bu chnh c bit ny, cn
tt c cc hot ng khc cn tr cho th trng cnh tranh.
Hot ng chuyn pht c tnh th trng. Khng cn thit gi
cc DNNN trong lnh vc ny.
Chi tit cc khuyn ngh xem bng.
163
B

n
g

5
.
4
.

m

c

c

n
g

n
h

v

n

t

i

k
h
o

b

i

v

k
h
u
y

n

n
g
h

c
h

n
h

s

c
h
M

n
g

n
h
M

d
o
a
n
h

n
g
h
i

p
T

D
N
N
N
R
O
A
C
R
5
0
C
R
2
0
C
R
8
C
R
4
C
R
1
L
o

i

t
h

t
r

n
g
V
a
i

t
r

c
h
i

p
h

i

c

a

D
N
N
N
H
i

u

q
u

k
i
n
h

d
o
a
n
h
C

c
h

n
h

g
i

K
h
u
y

n

n
g
h

i

c

c
h
-
1
-
2
-
3
-
4
-
5
-
6
-
7
-
8
-
9
-
1
0
-
1
1
-
1
2
-
1
3
-
1
4
-
1
5
4
9
1
1
V

n

t

i

h

n
h

k
h

c
h

n
g

s

t

6
6
6
.
6
7
%
2
.
3
1
%
1
0
0
.
0
0
%
1
0
0
.
0
0
%
1
0
0
.
0
0
%
9
9
.
5
0
%
6
5
.
9
0
%

c

q
u
y

n
C

C
a
o
H

n

h

p
-

T

c
h

r
i

n
g

h
o

n
g

q
u

n

l

,

b

o

d

n
g

v

n

h

n
h

h

t
h

n
g

n
g

s

t

r
a

k
h

i

c

c

h
o

n
g

k
h

c
.

M

t

D
N
N
N

t
r

c

t
i

u

h

n
h
.

N

p

d

n
g

h

n
h

t
h

c

P
P
P

c
h
o

m

t

s

c

h
o

n
g

b

o

d

n
g

v

n

h

n
h
.
-

C

p
h

n

h
o

c

D
N
N
N

t
r
o
n
g

l

n
h

v

c

k
i
n
h

d
o
a
n
h

v

n

t

n
g

s

t
.

N
h

c

n

n

r

t

v

n

k
h

i

l

n
h

v

c

n

y
.
-

K
h
u
y

n

k
h

c
h

t

n
h

n

t
h
a
m

g
i
a

k
h
a
i

t
h

c

k
i
n
h

d
o
a
n
h

n
g

s

t
.



-
9
9
.
5
1
%

-
6
6
.
6
7
%
-
6
6
.
6
7
%
-
6
6
.
6
7
%
-
1
0
0
.
0
0
%
-
1
0
0
.
0
0
%





164
4
9
1
2
V

n

t

i

h

n
g

h

n
g

s

t

1
4
1
4
.
2
9
%
1
.
0
8
%
1
0
0
.
0
0
%
1
0
0
.
0
0
%
9
8
.
9
0
%
9
0
.
0
0
%
3
5
.
1
0
%

c

q
u
y

n

n
h

m
C

T
h

p
H

n

h

p
X
e
m

n

t

i

h

n
h

k
h

c
h

b

n
g

n
g

s

.



-
3
7
.
8
3
%

-
1
4
.
2
9
%
-
1
4
.
2
9
%
-
2
5
.
0
0
%
-
2
5
.
0
0
%
-
1
0
0
.
0
0
%





4
9
2
0
V

n

t

i

b

n
g

x
e

b
u

t

1
1
8
6
.
7
8
%
-
3
3
5
.
5
4
%
9
3
.
0
0
%
7
8
.
6
0
%
6
4
.
5
0
%
5
7
.
0
0
%
3
6
.
7
0
%

c

q
u
y

n

n
h

m
C

t

t
h

p
H

n
h

c
h

n
h
-

T

c
h

h
o

n
g

u

h

n
h

h

t
h

n
g

x
e

b
u

t

r
a

k
h

i

h
o

n
g

v

n

t

i
.
-

C

p
h

n

h
o

c

D
N
N
N

t
r
o
n
g

l

n
h

v

c

v

n

t

i

x
e

b
u

t
.

N
h

c

n

n

r

t

v

n

h
o

n

t
o

n

k
h

i

l

n
h

v

c

n

y
.
-

p

d

n
g

c

c
h

g
i

a

d

n
g

v

l
i
n
h

h
o

t

h

n
.



-
5
4
.
7
3
%

-
1
4
.
0
0
%
-
1
5
.
0
0
%
-
2
5
.
0
0
%
-
5
0
.
0
0
%
-
1
0
0
.
0
0
%





4
9
3
1
V

n

t

i

h

n
h

k
h

c
h

n
g

b

t
r
o
n
g

n

i

t
h

n
h
,

n
g
o

i

t
h

n
h

(
t
r

n

t

i

b

n
g

x
e

b
u

t
)

5
9
8
0
.
1
7
%
0
.
2
1
%
7
4
.
1
0
%
5
8
.
5
0
%
4
5
.
1
0
%
3
7
.
7
0
%
2
7
.
9
0
%
C

n
h

t
r
a
n
h
K
h

n
g
R

t

t
h

p
T
h

t
r

n
g
-

T

c
h

h
o

n
g

u

h

n
h

h

t
h

n
g

n
g

b

k
h

i

h
o

n
g

v

n

t

i
.
-

C

p
h

n

h
o

t
r
i

c

D
N
N
N
.



-
0
.
2
7
%

0
.
0
0
%
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%





165
4
9
3
2
V

n

t

i

h

n
h

k
h

c
h

n
g

b

k
h

c
2
9
9
4
1
.
0
7
%
1
.
0
5
%
3
9
.
2
0
%
2
7
.
6
0
%
1
8
.
6
0
%
1
2
.
8
0
%
5
.
2
0
%
C

n
h

t
r
a
n
h
K
h

n
g
T
h

p
T
h

t
r

n
g
C

p
h

n

h
o

t
r
i

c

D
N
N
N

k
i
n
h

d
o
a
n
h

v

n

t

i
.



-
5
.
6
3
%

-
4
.
0
0
%
-
1
0
.
0
0
%
-
2
5
.
0
0
%
-
2
5
.
0
0
%
0
.
0
0
%





4
9
3
3
V

n

t

i

h

n
g

h

a

b

n
g

n
g

b

1
0
1
0
8
0
.
5
8
%
-
0
.
7
2
%
2
3
.
8
0
%
1
6
.
6
0
%
1
1
.
0
0
%
8
.
4
0
%
5
.
1
0
%
C

n
h

t
r
a
n
h
K
h

n
g
R

t

t
h

p
T
h

t
r

n
g
C

p
h

n

h
o

t
r
i

c

D
N
N
N

k
i
n
h

d
o
a
n
h

v

n

t

i
.



-
1
.
7
4
%

-
2
.
0
0
%
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%





4
9
4
0
V

n

t

n
g

n
g

1
0
.
0
0
%
3
8
.
9
4
%
1
0
0
.
0
0
%
1
0
0
.
0
0
%
1
0
0
.
0
0
%
1
0
0
.
0
0
%
1
0
0
.
0
0
%

c

q
u
y

n
K
h

n
g
R

t

C
a
o
H

n

h

p
K
i

m

s
o

t

g
i

c

q
u
y

n
.



0
.
0
0
%

0
.
0
0
%
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%





5
0
1
1
V

n

t

i

h

n
h

k
h

c
h

v
e
n

b
i

n

v

v
i

n

d

n
g
8
2
1
.
2
2
%
2
.
1
5
%
9
8
.
9
0
%
9
3
.
0
0
%
8
1
.
4
0
%
6
4
.
2
0
%
3
0
.
1
0
%

c

q
u
y

n

n
h

m
K
h

n
g
T
r
u
n
g

b

n
h
T
h

t
r

n
g
-

T

c
h

h
o

n
g

u

h

n
h

h

t
h

n
g

n
g

t
h
u

k
h

i

h
o

n
g

v

n

t

i
.
-

C

p
h

n

h
o

t
r
i

c

D
N
N
N

k
i
n
h

d
o
a
n
h

v

n

t

i
.
-

K
i

m

s
o

t

g
i

c

q
u
y

n

n
h

m
.



-
0
.
6
4
%

-
2
.
0
0
%
-
5
.
0
0
%
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%





166
5
0
1
2
V

n

t

i

h

n
g

h

a

v
e
n

b
i

n

v

v
i

n

d

n
g
5
0
3
5
.
1
7
%
-
5
.
4
5
%
7
9
.
2
0
%
6
2
.
3
0
%
4
4
.
1
0
%
3
1
.
9
0
%
1
2
.
2
0
%
C

n
h

t
r
a
n
h
C

t

t
h

p
T
h

t
r

n
g
-

T

c
h

h
o

n
g

u

h

n
h

h

t
h

n
g

n
g

t
h
u

k
h

i

h
o

n
g

v

n

t

i
.
-

C

p
h

n

h
o

t
r
i

c

D
N
N
N

k
i
n
h

d
o
a
n
h

v

n

t

i
.



-
5
1
.
9
6
%

-
3
8
.
0
0
%
-
5
0
.
0
0
%
-
8
7
.
5
0
%
-
1
0
0
.
0
0
%
-
1
0
0
.
0
0
%





5
0
2
1
V

n

t

i

h

n
h

k
h

c
h

n
g

t
h
u

a

1
0
4
2
.
8
8
%
-
6
.
3
6
%
9
3
.
1
0
%
7
4
.
7
0
%
5
6
.
8
0
%
4
4
.
6
0
%
1
8
.
7
0
%

c

q
u
y

n

n
h

m
C

t

t
h

p
T
h

t
r

n
g
-

T

c
h

h
o

n
g

u

h

n
h

h

t
h

n
g

n
g

t
h
u

k
h

i

h
o

n
g

v

n

t

i
.
-

C

p
h

n

h
o

t
r
i

c

D
N
N
N

k
i
n
h

d
o
a
n
h

v

n

t

i
.



-
2
4
.
7
6
%

-
6
.
0
0
%
-
1
5
.
0
0
%
-
2
5
.
0
0
%
-
5
0
.
0
0
%
-
1
0
0
.
0
0
%





5
0
2
2
V

n

t

i

h

n
g

h

n
g

t
h
u

a
9
2
4
3
.
2
5
%
-
3
.
2
2
%
5
5
.
2
0
%
3
8
.
3
0
%
2
5
.
4
0
%
1
8
.
5
0
%
6
.
7
0
%
C

n
h

t
r
a
n
h
K
h

n
g
R

t

t
h

p
T
h

t
r

n
g
-

T

c
h

h
o

n
g

u

h

n
h

h

t
h

n
g

n
g

t
h
u

k
h

i

h
o

n
g

v

n

t

i
.
-

C

p
h

n

h
o

t
r
i

c

D
N
N
N

k
i
n
h

d
o
a
n
h

v

n

t

i
.



-
1
5
.
4
9
%

-
2
0
.
0
0
%
-
1
5
.
0
0
%
-
1
2
.
5
0
%
-
2
5
.
0
0
%
-
1
0
0
.
0
0
%





167
5
1
0
0
V

n

t

i

h

n
h

k
h

c
h

h

n
g

k
h

n
g

4
5
0
.
0
0
%
-
2
.
4
3
%
1
0
0
.
0
0
%
1
0
0
.
0
0
%
1
0
0
.
0
0
%
1
0
0
.
0
0
%
9
2
.
5
0
%

c

q
u
y

n
C

t

t
h

p
H

n

h

p
-

T

c
h

h
o

n
g

u

h

n
h

h

t
h

n
g

n
g

t
h
u

k
h

i

h
o

n
g

v

n

t

i
.
-

C

p
h

n

h
o

t
r
i

c

D
N
N
N

k
i
n
h

d
o
a
n
h

v

n

t

i
.



-
9
2
.
9
4
%

-
5
0
.
0
0
%
-
5
0
.
0
0
%
-
5
0
.
0
0
%
-
5
0
.
0
0
%
-
1
0
0
.
0
0
%





5
1
2
0
V

n

t

i

h

n
g

h

a

h

n
g

k
h

n
g

5
0
.
0
0
%
0
.
5
9
%
1
0
0
.
0
0
%
1
0
0
.
0
0
%
1
0
0
.
0
0
%
1
0
0
.
0
0
%
6
1
.
6
0
%

c

q
u
y

n

n
h

m
K
h

n
g
T
h

p
T
h

t
r

n
g
-

T

c
h

h
o

n
g

u

h

n
h

h

t
h

n
g

n
g

t
h
u

k
h

i

h
o

n
g

v

n

t

i
.
-

C

p
h

n

h
o

t
r
i

c

D
N
N
N

k
i
n
h

d
o
a
n
h

v

n

t

i
.



0
.
0
0
%

0
.
0
0
%
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%





5
2
1
0
K
h
o

b

i

v

u

g
i

n
g

h

a
5
7
7
1
4
.
9
0
%
1
.
4
2
%
7
5
.
1
0
%
6
0
.
3
0
%
4
8
.
7
0
%
4
0
.
4
0
%
2
2
.
9
0
%
C

n
h

t
r
a
n
h
K
h

n
g
T
h

p
T
h

t
r

n
g

C

p
h

n

h
o

t
r
i

c

D
N
N
N

k
h
o

b

i

v

u

g
i

n
g

h
o

.



-
2
8
.
7
4
%

-
2
8
.
0
0
%
-
3
0
.
0
0
%
-
3
7
.
5
0
%
-
5
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%





168
5
2
2
1
H
o

n
g

d

c
h

v

t
r

t
r

c

t
i

p

c
h
o

v

n

t

n
g

s

t

v

n
g

b

1
0
4
8
5
.
0
6
%
4
.
7
5
%
6
4
.
8
0
%
4
7
.
2
0
%
3
3
.
1
0
%
2
3
.
4
0
%
7
.
9
0
%
C

n
h

t
r
a
n
h
K
h

n
g
R

t

C
a
o
H

n

h

p
C

p
h

n

h
o

t
r
i

c

D
N
N
N

k
i
n
h

d
o
a
n
h

h

t
r

n

t

i
.



-
1
6
.
7
8
%

-
3
2
.
0
0
%
-
2
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%





5
2
2
2
H
o

n
g

d

c
h

v

t
r

t
r

c

t
i

p

c
h
o

v

n

t

n
g

t
h

y
3
3
7
1
1
.
5
7
%
-
2
.
9
0
%
8
5
.
8
0
%
7
3
.
5
0
%
6
3
.
9
0
%
5
7
.
2
0
%
4
2
.
0
0
%

c

q
u
y

n

n
h

m
C

t

t
h

p
H

n

h

p
C

p
h

n

h
o

t
r
i

c

D
N
N
N

k
i
n
h

d
o
a
n
h

h

t
r

n

t

i
.



-
6
6
.
9
4
%

-
4
0
.
0
0
%
-
5
0
.
0
0
%
-
7
5
.
0
0
%
-
7
5
.
0
0
%
-
1
0
0
.
0
0
%





5
2
2
3
H
o

n
g

d

c
h

v

t
r

t
r

c

t
i

p

c
h
o

v

n

t

i

h

n
g

k
h

n
g
2
0
5
4
.
8
8
%
6
.
6
7
%
9
8
.
7
0
%
9
5
.
3
0
%
9
0
.
6
0
%
8
4
.
0
0
%
5
7
.
9
0
%

c

q
u
y

n

n
h

m
C

t

C
a
o
H

n

h

p
C

p
h

n

h
o

t
r
i

c

D
N
N
N

k
i
n
h

d
o
a
n
h

h

t
r

n

t

i
.



-
8
4
.
7
2
%

-
1
4
.
0
0
%
-
3
5
.
0
0
%
-
6
2
.
5
0
%
-
7
5
.
0
0
%
-
1
0
0
.
0
0
%





5
2
2
4
B

c

x

p

h

n
g

h

a

6
1
9
8
.
8
9
%
2
.
1
1
%
7
8
.
7
0
%
6
0
.
8
0
%
4
2
.
5
0
%
3
2
.
0
0
%
1
6
.
7
0
%
C

n
h

t
r
a
n
h
C

T
r
u
n
g

b

n
h
T
h

t
r

n
g
C

p
h

n

h
o

t
r
i

c

D
N
N
N

k
i
n
h

d
o
a
n
h

h

t
r

n

t

i
.



-
5
1
.
3
9
%

-
4
6
.
0
0
%
-
5
5
.
0
0
%
-
5
0
.
0
0
%
-
7
5
.
0
0
%
-
1
0
0
.
0
0
%





169
5
2
2
9
H
o

n
g

d

c
h

v

t
r

k
h

c

l
i

n

q
u
a
n

n

v

n

t

i
3
8
5
4
1
.
1
4
%
5
.
1
2
%
4
6
.
5
0
%
3
3
.
4
0
%
2
2
.
6
0
%
1
6
.
1
0
%
5
.
5
0
%
C

n
h

t
r
a
n
h
K
h

n
g
R

t

C
a
o
T
h

t
r

n
g
C

p
h

n

h
o

t
r
i

c

D
N
N
N

k
i
n
h

d
o
a
n
h

h

t
r

n

t

i
.



-
9
.
5
9
%

-
1
0
.
0
0
%
-
2
0
.
0
0
%
-
1
2
.
5
0
%
-
2
5
.
0
0
%
0
.
0
0
%





5
3
1
0
B

u

c
h

n
h
3
5
2
2
.
8
6
%
5
.
0
4
%
1
0
0
.
0
0
%
1
0
0
.
0
0
%
9
9
.
5
0
%
9
8
.
4
0
%
9
6
.
7
0
%

c

q
u
y

n
C

t

C
a
o
H

n
h

c
h

n
h
-

T

c
h

h
o

n
g

c
h
u
y

n

p
h

t

c

n
g

v

n

n
h

c

r
i

n
g

r
a

k
h

i

c

c

h
o

n
g

k
h

c
.

H
o

n
g

n

y

c

t
h

n

c

n

v

n

h

n
h

b

i

m

t

D
N
N
N
.
-

C

p
h

n

h
o

c

D
N
N
N

t
r
o
n
g

c

c

h
o

n
g

b

u

c
h

n
h

k
h

c
.
-

X
o

v
i

n
h

h

n
h

c
h

n
h

c

c

p
h

n
.

c
h
o

c

c

d
o
a
n
h

n
g
h
i

p

t

q
u
y

n
h

g
i

.



-
9
8
.
9
3
%

-
2
2
.
8
6
%
-
4
0
.
0
0
%
-
7
5
.
0
0
%
-
7
5
.
0
0
%
-
1
0
0
.
0
0
%





5
3
2
0
C
h
u
y

n

p
h

t
4
1
0
1
.
2
2
%
4
.
9
7
%
9
0
.
0
0
%
8
1
.
4
0
%
6
7
.
7
0
%
4
5
.
2
0
%
1
6
.
8
0
%

c

q
u
y

n

n
h

m
K
h

n
g
R

t

C
a
o
T
h

t
r

n
g
C

p
h

n

h
o

t
r
i

c

D
N
N
N

k
i
n
h

d
o
a
n
h

h

t
r

n

t

i
.



-
3
1
.
1
1
%

-
1
0
.
0
0
%
-
2
5
.
0
0
%
-
3
7
.
5
0
%
-
7
5
.
0
0
%
0
.
0
0
%





170
Ch thch:
- Ct (4): gi tr trong ngoc n l t trng doanh thu ca DNNN.
- Ct (5) n Ct (10): t l DNNN trong tng cp tp trung.
- Ct (13): So snh trong mi tng quan vi ROA ton nn kinh t l 1,9%.
ROA <=0,5%: Rt thp; ROA t 0,5% n 1,5%: Thp; ROA t 1,5% n 2,3%;
Trung bnh; ROA t 2,3% n 3%: Cao; ROA ln hn 3%: Rt Cao.
Ngun: Tnh ton ca tc gi t b iu tra doanh nghip 2012.
Pht thanh - Truyn hnh - Vin thng
c im ngnh
Pht thanh, truyn hnh v vin thng l cc dch v truyn
thng tin di dng m thanh, hnh nh, v ch vit (bo in t) t
ngi ny ti ngi khc. c im chung ca lnh vc ny l cn
mt h thng thu, truyn ti v pht tn hiu. Vi trnh cng ngh
hin ti, cc h thng pht thanh, truyn hnh, v vin thng u c
th m nhn c cc chc nng thu, truyn ti, v pht tn hiu. S
khc bit do vy nm ni dung thng tin truyn ti ch khng cn
h thng. H thng vin thng kt ni trao i trc tip gia ngi
vi ngi; h thng pht thanh t chc, bin tp ni dung thu m v
pht cho ngi nghe; cn h thng truyn hnh t chc, bin tp ni
dung ghi hnh, thu m v pht cho ngi xem.
Vi c im nh trn, lnh vc pht thanh, truyn hnh v
vin thng chu s cnh tranh khng nhng trong vic cung cp ni
dung m cn c trong vic thu, truyn ti, v pht tn hiu. Cc h
thng thu, truyn ti, v pht tn hiu cnh tranh vi nhau thu ht
ngi s dng tham gia h thng ca mnh. Cc n v cung cp ni
dung cnh tranh vi nhau thu ht ngi nghe v ngi xem. Khi
c nhiu ngi nghe v ngi xem ni dung, cc n v ny s kim
c tin qung co.
Ti Vit Nam, hai lnh vc pht thanh v truyn hnh hot ng
vn theo c ch s nghip c thu. Cc i pht thanh v truyn hnh
u trc thuc Chnh ph hoc UBND tnh. Ngun doanh thu t
171
qung co s c cc i pht thanh v truyn hnh s dng u
t hoc tr ph cp cho nhn vin di hnh thc ghi thu ghi chi.
Trong nhng nm gn y, nhiu hot ng xy dng ni dung
pht thanh v truyn hnh hot ng theo c ch th trng. Cc
doanh nghip s k kt hp ng vi cc i pht thanh v truyn
hnh cung ng mt s ni dung no theo tho thun. Hin ti,
s lng doanh nghip tham gia vo hot ng pht thanh cn rt t,
ch c ba n v. Hot ng truyn hnh c kh hn vi 39 n v. a
phn cc n v cung ng cc dch v ni dung l cc doanh nghip
t nhn. Ngoi ra, cc chng trnh truyn hnh cp v v tinh cng
c th trng ho. Cc DNNN hu nh chi phi vic cung ng cc
chng trnh truyn hnh cp v v tinh ny.
Vi lnh vc vin thng, do tnh kinh t nh qui m, hot ng
cung ng cc dch v trong lnh vc ny c tnh c quyn v c
quyn nhm. Dch v vin thng c dy gn nh c cung ng c
quyn bi Tng cng ty Vin thng Vit Nam (VNPT). Cc doanh
nghip cung ng dch v vin thng c dy v khng dy a phn l
DNNN. Trong khi , hot ng vin thng v tinh a phn l do cc
cng ty lin doanh cung ng.
C ch gi
Do cc n v cung cp dch v pht thanh v truyn hnh vn
hot ng theo c ch s nghip c thu nn vic hch ton gi cho
vic cung cp cc dch v ny rt kh tch bch. Vi cc hot ng
cung cp ni dung, tuy c da trn hp ng k kt gia cc i
pht thanh v truyn hnh vi cc cng ty cung cp ni dung, gi c
s khng th phn nh c ht cc thng tin v s thch v chi ph
mt khi chng c cc n v s nghip c thu xc lp.
C ch nh gi vin thng c dy v khng dy hin nay c
quyt nh bi qu trnh cnh tranh gia cc DNNN. Mt s cng ty
nc ngoi tham gia vo th trng vin thng Vit Nam nhng vn
khng cnh tranh c vi cc DNNN ny.
172
Khuyn ngh ci cch
Trong khi lnh vc vin thng v truyn hnh cp c s tch
bch kh r rng gia hot ng cung ng h tng vin thng vi
hot ng cung ng dch v ni dung nhng iu ny cha din ra
trong lnh vc pht thanh v truyn hnh. n lc, lnh vc pht
thanh v truyn hnh cng cn p dng c ch tng t nh cc lnh
vc cung cp dch v tin ch v vin thng, Vit Nam cn tch hai
cng on ny ra khi nhau. Hot ng vn hnh h thng pht thanh
v truyn hnh nn c qun l bi cc cng ty c lp. Cc cng
ty ny trc ht s l cc doanh nghip 100% vn nh nc. Sau
mt thi gian vn hnh s chuyn dn thnh cc cng ty c phn nh
nc. Song song vi cc DNNN hoc c phn nh nc ny, Chnh
ph cng nn cho php cc doanh nghip t nhn tham gia cung ng
h tng pht thanh v truyn hnh.
Cc hot ng cung cp ni dung s c m nhn hon ton
bi cc doanh nghip, c nh nc ln t nhn. Nh nc tip tc
iu hnh mt s DNNN chuyn cung cp cc ni dung tuyn truyn
v gio dc. C th Nh nc s buc mt s cc DNNN vn hnh
h thng pht thanh v truyn hnh dnh mt s khung gi pht sng
nht nh cho cc chng trnh ny. Cc chng trnh ni dung khc
s c kim duyt theo mt c ch kim duyt cng khai v minh
bch.
Vi lnh vc vin thng, vic c phn ho cc doanh nghip
cn mnh m hn tng tnh cnh tranh. C ch gi cn c gim
st trnh cc hin tng cu kt gia cc doanh nghip.
Chi tit cc khuyn ngh xem bng.
173
B

n
g

5
.
5
.

m

c

c

n
g

n
h

p
h

t

t
h
a
n
h
,

t
r
u
y

n

h

n
h
,

v

v
i

n

t
h

n
g

v

k
h
u
y

n

n
g
h

c
h

n
h

s

c
h
M

n
g

n
h
M

d
o
a
n
h

n
g
h
i

p
T

D
N
N
N
R
O
A
C
R
5
0
C
R
2
0
C
R
8
C
R
4
C
R
1
L
o

i

t
h

t
r

n
g
V
a
i

t
r

c
h
i

p
h

i

c

a

D
N
N
N
H
i

u

q
u

k
i
n
h

d
o
a
n
h
C

c
h

n
h

g
i

K
h
u
y

n

n
g
h

i

c

c
h
(
1
)
(
2
)
(
3
)
(
4
)
(
5
)
(
6
)
(
7
)
(
8
)
(
9
)
(
1
0
)
(
1
1
)
(
1
2
)
(
1
3
)
(
1
4
)
(
1
5
)
P
h

t

t
h
a
n
h

-

t
r
u
y

n

h

n
h
6
0
1
0
H
o

n
g

p
h

t

t
h
a
n
h
3
0
.
0
0
%
-
1
0
.
8
8
%
1
0
0
.
0
%
1
0
0
.
0
%
1
0
0
.
0
%
1
0
0
.
0
%
3
9
.
7
%

c

q
u
y

n
-

S

n
g
h
i

p

c

t
h
u
-

K
h

n
g
R

t

t
h

p
H

n

h

p
-

C
h
u
y

n

h
o

n
g

p
h

t

t
h
a
n
h

t
h

n
h

h
o

n
g

k
i
n
h

d
o
a
n
h
.

-

T

c
h

h
o

n
g

c
u
n
g

n
g

h

n
g

p
h

t

t
h
a
n
h

k
h

i

h
o

n
g

c
u
n
g

n
g

n

i

d
u
n
g
.

T
r

c

m

t
,

h
o

n
g

c
u
n
g

n
g

h

n
g

p
h

t

t
h
a
n
h

h
i

n

n
a
y

s

d
o

c

c

D
N
N
N

m

n
h

n
.

T
i

n

t

i

c

p
h

n

h
o

c

D
N
N
N

n

y
.

-

C
h
o

p
h

p

t

n
h

n

t
h
a
m

g
i
a

c
u
n
g

n
g

h

n
g

p
h

t

t
h
a
n
h
.
-

N
g
o

i

t
r

t

s

i

d
u
n
g

c

n
h

t
u
y

n

t
r
u
y

n
,

c

c

h
o

n
g

c
u
n
g

n
g

n

i

d
u
n
g

s

c

c

c

d
o
a
n
h

n
g
h
i

p

t

n
h

m

n
h
i

m
.
-

C

c

n

i

d
u
n
g

p
h

t

t
h
a
n
h

s

c
h

u

m

t

c

c
h

g
i

m

s

t

c

n
g

k
h
a
i

v

m
i
n
h

b

c
h
.
(
0
.
0
0
%
)
(
0
.
0
0
%
)
(
0
.
0
0
%
)
(
0
.
0
0
%
)
(
0
.
0
0
%
)
(
0
.
0
0
%
)
174
6
0
2
1
H
o

n
g

t
r
u
y

n

h

n
h
3
9
5
.
1
3
%
-
1
5
.
9
7
%
1
0
0
.
0
%
9
9
.
5
%
9
5
.
4
%
8
7
.
5
%
4
7
.
9
%

c

q
u
y

n

n
h

m
-

S

n
g
h
i

p

c

t
h
u
-

K
h

n
g
H

n

h

p
-

C
h
u
y

n

h
o

n
g

t
r
u
y

n

h

n
h

t
h

n
h

h
o

n
g

k
i
n
h

d
o
a
n
h
.

-

T

c
h

h
o

n
g

c
u
n
g

n
g

h

n
g

t
r
u
y

n

h

n
h

k
h

i

h
o

n
g

c
u
n
g

n
g

n

i

d
u
n
g
.

T
r

c

m

t
,

h
o

n
g

c
u
n
g

n
g

h

n
g

t
r
u
y

n

h

n
h

h
i

n

n
a
y

s

d
o

c

c

D
N
N
N

m

n
h

n
.

T
i

n

t

i

c

p
h

n

h
o

c

D
N
N
N

n

y
.

-

C
h
o

p
h

p

t

n
h

n

t
h
a
m

g
i
a

c
u
n
g

n
g

h

n
g

t
r
u
y

n

h

n
h
.
-

N
g
o

i

t
r

t

s

i

d
u
n
g

c

n
h

t
u
y

n

t
r
u
y

n
,

c

c

h
o

n
g

c
u
n
g

n
g

n

i

d
u
n
g

s

c

c

c

d
o
a
n
h

n
g
h
i

p

t

n
h

m

n
h
i

m
.

-

C

c

n

i

d
u
n
g

t
r
u
y

n

h

n
h

s

c
h

u

m

t

c

c
h

g
i

m

s

t

c

n
g

k
h
a
i

v

m
i
n
h

b

c
h
.
(
1
7
.
6
6
%
)
(
5
.
1
3
%
)
(
1
0
.
0
0
%
)
(
1
2
.
5
0
%
)
(
2
5
.
0
0
%
)
(
0
.
0
0
%
)
6
0
2
2
C
h
u

n
g

t
r

n
h

c

p
,

v

t
i
n
h

v

c

c
h

n
g

t
r

n
h

t
h
u

b
a
o

k
h

c
7
0
7
.
1
4
%
1
0
.
3
3
%
9
9
.
9
%
9
5
.
6
%
8
6
.
3
%
7
6
.
0
%
6
1
.
3
%

c

q
u
y

n

n
h

m
C

t

C
a
o
H

n

h

p
-

C

p
h

n

h
o

t
r
i

c

D
N
N
N

c
u
n
g

n
g

h

n
g

c

p
.
-
G
i

i

D
N
N
N

c
u
n
g

n
g

c

c

n

i

d
u
n
g

c

n
h

t
u
y

n

t
r
u
y

n
.

C

c

d
o
a
n
h

n
g
h
i

p

c
u
n
g

n
g

n

i

d
u
n
g

k
h

c

c

c

c

p
h

n

h
o

t
r
i

.
(
6
6
.
6
4
%
)
(
1
0
.
0
0
%
)
(
2
0
.
0
0
%
)
(
2
5
.
0
0
%
)
(
5
0
.
0
0
%
)
(
1
0
0
.
0
0
%
)
175
V
i

n

t
h

n
g
6
1
1
0
H
o

n
g

v
i

n

t
h

n
g

c

y
1
6
6
9
.
0
4
%
4
.
1
8
%
9
9
.
8
%
9
9
.
2
%
9
5
.
7
%
9
1
.
7
%
8
2
.
2
%

c

q
u
y

n
C

t

C
a
o
T
h

t
r

n
g
-

C

p
h

n

h
o

c

D
N
N
N

c
u
n
g

n
g

h

n
g

d

c
h

v

v
i

n

t
h

n
g

v

y
.
-

G
i

m

s

t

c

c
h

g
i

t
r

n
h

c

q
u
y

n
.
(
9
6
.
1
3
%
)
(
2
6
.
0
0
%
)
(
6
0
.
0
0
%
)
(
7
5
.
0
0
%
)
(
7
5
.
0
0
%
)
(
1
0
0
.
0
0
%
)
6
1
2
0
H
o

n
g

v
i

n

t
h

n
g

k
h

n
g

d

y
2
5
1
6
.
3
7
%
6
.
8
2
%
9
9
.
9
%
9
9
.
6
%
9
8
.
9
%
9
5
.
9
%
5
6
.
7
%

c

q
u
y

n

n
h

m
C

t

C
a
o
T
h

t
r

n
g
-

C

p
h

n

h
o

c

D
N
N
N

c
u
n
g

n
g

h

n
g

d

c
h

v

v
i

n

t
h

n
g

k
h

n
g

d

y
.
-

G
i

m

s

t

c

c
h

g
i

t
r

n
h

c

u

k

c

q
u
y

n

n
h

m
.
(
9
9
.
0
2
%
)
(
2
8
.
0
0
%
)
(
6
5
.
0
0
%
)
(
8
7
.
5
0
%
)
(
1
0
0
.
0
0
%
)
(
1
0
0
.
0
0
%
)
6
1
3
0
H
o

n
g

v
i

n

t
h

n
g

v

t
i
n
h
1
4
0
.
0
0
%
-
2
7
.
4
7
%
1
0
0
.
0
%
1
0
0
.
0
%
9
8
.
7
%
9
5
.
8
%
8
0
.
9
%

c

q
u
y

n
K
h

n
g
R

t

t
h

p
T
h

t
r

n
g
-

G
i

m

s

t

c

c
h

g
i

t
r

n
h

c

u

k

c

q
u
y

n

n
h

m
.
(
0
.
0
0
%
)
(
0
.
0
0
%
)
(
0
.
0
0
%
)
(
0
.
0
0
%
)
(
0
.
0
0
%
)
(
0
.
0
0
%
)
C
h

t
h

c
h
:
-

C

t

(
4
)
:

g
i

t
r

t
r
o
n
g

n
g
o

n

l

t
r

n
g

d
o
a
n
h

t
h
u

c

a

D
N
N
N
.
-

C

t

(
5
)

n

C

t

(
1
0
)
:

t

D
N
N
N

t
r
o
n
g

t

n
g

c

p

t
r
u
n
g
.
-

C

t

(
1
3
)
:

S
o

s

n
h

t
r
o
n
g

m

i

t

n
g

q
u
a
n

v

i

R
O
A

t
o

n

n

n

k
i
n
h

t

1
,
9
%
.

R
O
A

<
=
0
,
5
%
:

R

t

t
h

p
;

R
O
A

t

0
,
5
%

n

1
,
5
%
:

T
h

p
;

R
O
A

t

1
,
5
%

n

2
,
3
%
;

T
r
u
n
g

b

n
h
;

R
O
A

t

2
,
3
%

n

3
%
:

C
a
o
;

R
O
A

l

n

h

n

3
%
:

R

t

C
a
o
.

N
g
u

n
:

T

n
h

t
o

n

c

a

t

c

g
i

u

t
r
a

d
o
a
n
h

n
g
h
i

p

2
0
1
2
176
Qun l nh nc, gio dc, y t v cc hot ng dch v x hi khc
c im ngnh
Trong cc hot ng dch v x hi ny th lnh vc Qun l
nh nc, an ninh v quc phng v c bn thuc c quyn ca nh
nc. Ngi dn ca mt quc gia bt buc phi s dng dch v
do mt nh nc duy nht cung cp. Ch c mt s t cc hot ng
v dch v c thu trong lnh vc Qun l nh nc, an ninh v quc
phng c th vn hnh bi cc doanh nghip, tc cho php ngi dn
c quyn la chn cung ng t cc n v khc nhau. Tri li, vic
cung ng cc dch v x hi khc nh y t, gio dc, v.v. u c th
vn hnh bi cc doanh nghip.
Ti Vit Nam, a s cc hot ng dch v x hi u c cung
ng bi cc c quan nh nc, cc n v s nghip c thu hoc cc
on th x hi trc thuc nh nc. Ngoi tr hot ng gio dc v
y t, cc hot ng khc ch c vi ba chc doanh nghip tham gia.
Vi hot ng gio dc v y t, s doanh nghip tham gia vo lnh
vc ny kh nhiu. S vn ch s hu b vo u t cho hai lnh vc
ny nm 2012 ln lt l 18 nghn t ng v 11,7 nghn t ng.
a phn cc doanh nghip hot ng trong lnh vc cung ng
dch v x hi ti Vit Nam nh y t, gio dc, iu dng, v hip
hi l cc doanh nghip t nhn. iu ny khng phn nh c mc
nh hng ca nh nc trong cc lnh vc ny. Thc cht, a
phn cc dch v ny c cung ng bi cc n v s nghip c thu,
nh cc trng hc cng (i hc, trung hc, c s, mu gio), bnh
vin cng, bo tng, cng vin, v.v Nhng n v ny tuy l cc t
chc cng lp nhng cung ng cc dch v hon ton tng t nh
cc trng hc t, bnh vin t, hay cc bo tng t nhn.
C ch gi
C ch nh gi ti cc lnh vc ny c phn chia thnh hai
loi. Cc n v cng lp (bnh vin cng lp, trng cng lp, bo
177
tng nh nc) ch c php thu ph theo cc mc ph do nh nc
qui nh. Trong khi cc doanh nghip hot ng trong cc lnh
vc y t, gio dc, c ch ng nh gi theo c ch th trng.
Bi cc t chc n v cng lp c tr gi trc tip t nh nc
nn cc doanh nghip hot ng trong cc lnh vc ny rt kh cnh
tranh. V l cc doanh nghip t nhn hot ng trong lnh vc
dch v x hi ch c th tham gia vo mt s phn khc th trng
nh dy ting Anh, dy ngh, v.v hay khm cha bnh c truyn
thay v c th tham gia tch cc hn na trong cc lnh vc ny.
Khuyn ngh ci cch
Ci cch cc ngnh cung ng dch v x hi cn hng vo
vic to lp cc th trng sao cho cc doanh nghip t nhn sn
sng gia nhp ngnh. Mun vy, vic trc tin l cn chuyn i
loi hnh hot ng ca cc t chc cng lp sang m hnh doanh
nghip. Tc l cc bnh vin cng lp, trng cng lp cn hot
ng nh l cc DNNN. Cc n v ny s xc lp mc lng bng
cho nhn vin theo tn hiu th trng. Chng hn, cc thy gio gii
hay bc s gii c th nhn lng cao hn cc thy gio, bc s bnh
thng khc. Cc phn h tr ca nh nc cn c hch ton r
rng vo vn ch s hu hay tr gi. L li ti cc n v cng ny
s c hch ton theo hng thng cho nhn vin, gi li nng
cp u t, hay tr v cho nh nc.
C th ni y l bc u tin v quan trng nht xc lp
c chi ph v gi dch v ng ti cc lnh vc ny. Mt khi xc
nh c chi ph v gi dch v ng vi nhu cu v kh nng ca
th trng th nh nc c th p dng c ch tr gi bnh ng cho
cc doanh nghip t nhn tham gia hot ng.
Sau mt thi gian th trng vn hnh thng sut, c th t
3 n 5 nm, s l giai on c phn ho cc n v cng. Nu nh
cha xc lp c gi th trng tng i cho cc hot ng dch
178
v ti cc lnh vc ny m tin hnh c phn ho qu sm cc n v
cng s dn n tht thot ti sn ca nh nc m khng ci thin
c cht lng cung ng dch v.
Ring vi lnh vc Qun l nh nc, an ninh, v quc phng
v lnh vc Hot ng ca cc hip hi, Vit Nam cn m rng thm
cc loi hnh hot ng cho php cc doanh nghip c th tham gia.
Chng hn cc hot ng lin quan n qu hu tr, qu tr cp tht
nghip v.v... u c th a mt phn ra khi h thng nh nc
cho cc doanh nghip m nhim.
Chi tit cc khuyn ngh xem bng.
179
B

n
g

5
.
6
.

m

c

c

n
g

n
h

d

c
h

v

i

v

k
h
u
y

n

n
g
h

c
h

n
h

s

c
h
M

n
g

n
h
M

d
o
a
n
h

n
g
h
i

p
T

D
N
N
N
R
O
A
C
R
5
0
C
R
2
0
C
R
8
C
R
4
C
R
1
L
o

i

t
h

t
r

n
g
V
a
i

t
r

c
h
i

p
h

i

c

a

D
N
N
N
H
i

u

q
u

k
i
n
h

d
o
a
n
h
C

c
h

n
h

g
i

K
h
u
y

n

n
g
h

i

c

c
h
-
1
-
2
-
3
-
4
-
5
-
6
-
7
-
8
-
9
-
1
0
-
1
1
-
1
2
-
1
3
-
1
4
-
1
5
8
4
H
o

n
g

c

C
S
,

t

c
h

c

c
h

n
h

t
r

-
x

i
,

q
u

n

l

n
h

c
,

a
n

n
i
n
h
,

q
u

c

p
h

n
g
,

b

m

x

i

b

t

b
u

c
6
5
0
.
0
0
%
5
.
3
8
%
1
0
0
.
0
0
%
1
0
0
.
0
0
%
1
0
0
.
0
0
%
9
9
.
6
0
%
8
3
.
1
0
%
-

H

t
h

n
g

d

c
h

v

n
h

c
h

n
h
C

t

C
a
o
H

n
h

c
h

n
h
M

n
g

t
h

m

c

c

h
o

n
g

c
h
o

p
h

p

c

c

d
o
a
n
h

n
g
h
i

p

c

t
h

t
h
a
m

g
i
a

c
u
n
g

n
g

d

c
h

v

.
-

D
o
a
n
h

n
g
h
i

p

t
h
a
m

g
i
a

m

t

s

t

d

c
h

v

-
9
8
.
9
9
%

-
5
0
.
0
0
%
-
5
0
.
0
0
%
-
5
0
.
0
0
%
-
7
5
.
0
0
%
-
1
0
0
.
0
0
%





180
8
5
H
o

n
g

g
i

o

d

c
3
2
7
5
1
.
0
1
%
-
0
.
1
7
%
6
1
.
8
0
%
4
6
.
4
0
%
3
0
.
5
0
%
1
8
.
9
0
%
7
.
6
0
%
-

H

t
h

n
g

n

v

n
g
h
i

p

c

t
h
u
K
h

n
g
R

t

t
h

p
H

n

h

p
-

T

o

l

p

t
h

t
r

n
g

k
i
n
h

d
o
a
n
h

b

n
h

n
g

t
r
o
n
g

l

n
h

v

c

g
i

o

d

c

b

n
g

c

c
h

c
h
u
y

n

c

n

v

n
g
h
i

p

c

t
h
u

s
a
n
g

c

c

D
N
N
N
.
-

C

d
o
a
n
h

n
g
h
i

p

t
h
a
m

g
i
a

c
u
n
g

n
g

c

c

d

c
h

v

-

T
r

g
i

n
h

n
g

c
h
o

c

c

d
o
a
n
h

n
g
h
i

p

t

n
h

n

c
u
n
g

n
g

c

c

d

c
h

v

g
i

o

d

c

t

n
g

t

n

v

n
g
.

-

S
a
u

m

t

t
h

i

g
i
a
n

(
3
-
5

n

m
)

c
h
u
y

i

c

n

v

n
g
h
i

p

c

t
h
u

s
a
n
g

c

c

D
N
N
N

s

t
i

n

h

n
h

c

p
h

n

h
o

c

d
o
a
n
h

n
g
h
i

p

n

y
.



(
3
.
7
1
%
)

-
4
.
0
0
%
-
5
.
0
0
%
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%





181
8
6
H
o

n
g

y

t

9
4
8
0
.
6
3
%
2
.
0
4
%
7
4
.
0
0
%
5
6
.
1
0
%
3
4
.
4
0
%
2
1
.
2
0
%
6
.
8
0
%
-

H

t
h

n
g

n

v

n
g
h
i

p

c

t
h
u
K
h

n
g
T
r
u
n
g

b

n
h
H

n

h

p
-

T

o

l

p

t
h

t
r

n
g

k
i
n
h

d
o
a
n
h

b

n
h

n
g

t
r
o
n
g

l

n
h

v

c

y

t

n
g

c

c
h

c
h
u
y

n

c

n

v

n
g
h
i

p

c

t
h
u

s
a
n
g

c

c

D
N
N
N
.
-

C

d
o
a
n
h

n
g
h
i

p

t
h
a
m

g
i
a

c
u
n
g

n
g

c

c

d

c
h

v

-

T
r

g
i

n
h

n
g

c
h
o

c

c

d
o
a
n
h

n
g
h
i

p

t

n
h

n

c
u
n
g

n
g

c

c

d

c
h

v

y

t

n
g

t

n

v

n
g
.

-

S
a
u

m

t

t
h

i

g
i
a
n

(
3
-
5

n

m
)

c
h
u
y

i

c

n

v

n
g
h
i

p

c

t
h
u

s
a
n
g

c

c

D
N
N
N

s

t
i

n

h

n
h

c

p
h

n

h
o

c

d
o
a
n
h

n
g
h
i

p

n

y
.



(
0
.
5
8
%
)

0
.
0
0
%
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%





182
8
7
H
o

n
g

c
h

m

s

c
,

u

d

n
g

t

p

t
r
u
n
g

3
2
0
.
0
0
%
1
.
5
2
%
1
0
0
.
0
0
%
9
9
.
9
0
%
9
2
.
6
0
%
7
9
.
3
0
%
5
1
.
5
0
%
-

H

t
h

n
g

n

v

n
g
h
i

p

c

t
h
u
K
h

n
g
T
r
u
n
g

b

n
h
H

n

h

p
-

T

o

l

p

t
h

t
r

n
g

k
i
n
h

d
o
a
n
h

b

n
h

n
g

t
r
o
n
g

l

n
h

v

c

c
h

m

s

c
,

u

d

n
g

b

n
g

c

c
h

c
h
u
y

n

c

n

v

n
g
h
i

p

c

t
h
u

s
a
n
g

c

c

D
N
N
N
.
-

C

d
o
a
n
h

n
g
h
i

p

t
h
a
m

g
i
a

c
u
n
g

n
g

c

c

d

c
h

v

-

T
r

g
i

n
h

n
g

c
h
o

c

c

d
o
a
n
h

n
g
h
i

p

t

n
h

n

c
u
n
g

n
g

c

c

d

c
h

v

c
h

m

s

c
,

u

d

n
g

t

n
g

t

n

v

n
g
.

-

S
a
u

m

t

t
h

i

g
i
a
n

(
3
-
5

n

m
)

c
h
u
y

i

c

n

v

n
g
h
i

p

c

t
h
u

s
a
n
g

c

c

D
N
N
N

s

t
i

n

h

n
h

c

p
h

n

h
o

c

d
o
a
n
h

n
g
h
i

p

n

y
.



(
0
.
0
0
%
)

0
.
0
0
%
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%





183
8
8
H
o

n
g

t
r

g
i

p

x

i

k
h

n
g

t

p

t
r
u
n
g
1
2
0
.
0
0
%
1
0
0
.
0
0
%
1
0
0
.
0
0
%
1
0
0
.
0
0
%
9
0
.
8
0
%
3
4
.
3
0
%
-

H

t
h

n
g

n

v

n
g
h
i

p

c

t
h
u
K
h

n
g
R

t

t
h

p
H

n

h

p
-

T

o

l

p

t
h

t
r

n
g

k
i
n
h

d
o
a
n
h

b

n
h

n
g

t
r
o
n
g

l

n
h

v

c

c
h

m

s

c
,

u

d

n
g

b

n
g

c

c
h

c
h
u
y

n

c

n

v

n
g
h
i

p

c

t
h
u

s
a
n
g

c

c

D
N
N
N
.
-

C

d
o
a
n
h

n
g
h
i

p

t
h
a
m

g
i
a

c
u
n
g

n
g

c

c

d

c
h

v

-

T
r

g
i

n
h

n
g

c
h
o

c

c

d
o
a
n
h

n
g
h
i

p

t

n
h

n

c
u
n
g

n
g

c

c

d

c
h

v

c
h

m

s

c
,

u

d

n
g

t

n
g

t

n

v

n
g
.

-

S
a
u

m

t

t
h

i

g
i
a
n

(
3
-
5

n

m
)

c
h
u
y

i

c

n

v

n
g
h
i

p

c

t
h
u

s
a
n
g

c

c

D
N
N
N

s

t
i

n

h

n
h

c

p
h

n

h
o

c

d
o
a
n
h

n
g
h
i

p

n

y
.



(
0
.
0
0
%
)

0
.
0
0
%
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%





184
9
1
H
o

n
g

c

a

t
h

v
i

n
,

l

u

t
r

,

b

o

t

n
g

v

c

h
o

n
g

v

n

h
o

k
h

c

2
9
1
0
.
3
4
%
1
.
1
5
%
1
0
0
.
0
0
%
1
0
0
.
0
0
%
9
8
.
3
0
%
9
6
.
0
0
%
3
9
.
4
0
%
-

H

t
h

n
g

n

v

n
g
h
i

p

c

t
h
u
C

T
h

p
H

n

h

p
-

T

o

l

p

t
h

t
r

n
g

k
i
n
h

d
o
a
n
h

b

n
h

n
g

t
r
o
n
g

l

n
h

v

c

t
h

v
i

n
,

l

u

t
r

o

t

n
g

b

n
g

c

c
h

c
h
u
y

n

c

n

v

n
g
h
i

p

c

t
h
u

s
a
n
g

c

c

D
N
N
N
.
-

C

d
o
a
n
h

n
g
h
i

p

t
h
a
m

g
i
a

c
u
n
g

n
g

c

c

d

c
h

v

-

T
r

g
i

n
h

n
g

c
h
o

c

c

d
o
a
n
h

n
g
h
i

p

t

n
h

n

c
u
n
g

n
g

c

c

d

c
h

v

t
h

v
i

n
,

l

u

g
i

,

b

o

t

n
g

t

n
g

t

n

v

n
g
.

-

S
a
u

m

t

t
h

i

g
i
a
n

(
3
-
5

n

m
)

c
h
u
y

i

c

n

v

n
g
h
i

p

c

t
h
u

s
a
n
g

c

c

D
N
N
N

s

t
i

n

h

n
h

c

p
h

n

h
o

c

d
o
a
n
h

n
g
h
i

p

n

y
.



(
9
5
.
2
0
%
)

-
1
0
.
3
4
%
-
1
5
.
0
0
%
-
3
7
.
5
0
%
-
7
5
.
0
0
%
-
1
0
0
.
0
0
%





185
9
4
H
o

n
g

c

a

c

c

h
i

p

h

i
,

t

c
h

c

k
h

c
1
8
0
.
0
0
%
-
5
.
5
6
%
1
0
0
.
0
0
%
1
0
0
.
0
0
%
9
7
.
7
0
%
8
3
.
0
0
%
3
4
.
6
0
%
-

H

t
h

n
g

n

v

n
g
h
i

p

c

t
h
u
K
h

n
g
R

t

t
h

p
T
h

t
r

n
g
M

n
g

t
h

m

c

c

h
o

n
g

c
h
o

p
h

p

c

c

d
o
a
n
h

n
g
h
i

p

c

t
h

t
h
a
m

g
i
a

c
u
n
g

n
g

d

c
h

v

.
-

C

d
o
a
n
h

n
g
h
i

p

t
h
a
m

g
i
a

c
u
n
g

n
g

c

c

d

c
h

v

0
.
0
0
%

0
.
0
0
%
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%
0
.
0
0
%





C
h

t
h

c
h
:
-

C

t

(
4
)
:

g
i

t
r

t
r
o
n
g

n
g
o

n

l

t
r

n
g

d
o
a
n
h

t
h
u

c

a

D
N
N
N
.
-

C

t

(
5
)

n

C

t

(
1
0
)
:

t

D
N
N
N

t
r
o
n
g

t

n
g

c

p

t
r
u
n
g
.
-

C

t

(
1
3
)
:

S
o

s

n
h

t
r
o
n
g

m

i

t

n
g

q
u
a
n

v

i

R
O
A

t
o

n

n

n

k
i
n
h

t

1
,
9
%
.

R
O
A

<
=
0
,
5
%
:

R

t

t
h

p
;

R
O
A

t

0
,
5
%

n

1
,
5
%
:

T
h

p
;

R
O
A

t

1
,
5
%

n

2
,
3
%
;

T
r
u
n
g

b

n
h
;

R
O
A

t

2
,
3
%

n

3
%
:

C
a
o
;

R
O
A

l

n

h

n

3
%
:

R

t

C
a
o
.
N
g
u

n
:

T

n
h

t
o

n

c

a

t

c

g
i

u

t
r
a

d
o
a
n
h

n
g
h
i

p

2
0
1
2
.
186
KT LUN
Vi nhng phn tch trn v cc ngnh hng ho v dch v
cng ch ca Vit Nam da trn b iu tra doanh nghip cho thy
Vit Nam cn rt nhiu d a pht huy hn na vai tr ca c ch
th trng trong vic cung ng cc loi hng ho v dch v ny.
cp th nht, chng ti thy rng c nhiu lnh vc v
cung ng dch v x hi (nh y t, gio dc, th vin - bo tng, v
hot ng hip hi) v lnh vc pht thanh truyn hnh vn cn vn
hnh theo c ch s nghip c thu. Chng ti cho rng cn phi nhanh
chng chuyn i m hnh hot ng ca cc t chc s nghip c
thu trong cc lnh vc ny sang m hnh DNNN. y l iu kin
tin quyt c th xc nh c cc chi ph v cc mc thu ph
theo ng tn hiu cung - cu ca th trng. Ch trn c s ny
chng ta mi nn tin hnh vic c phn ho cc t chc s nghip
c thu (nh cc bnh vin cng lp, trng cng lp) trong cc lnh
vc ni trn. Nu lm ngc li, khng nhng c th dn n tht
thot ti sn nh nc m cn dn n mt th trng y mo m
v sai lch.
Bn cnh , chng ti cng cho rng Nh nc nn r sot
chuyn giao thm vic cung ng mt s cc hot ng trong lnh
vc qun l nh nc, an ninh, quc phng v hot ng ca cc
hip hi, t chc khc sang cho khu vc doanh nghip. iu ny s
gip cho Nh nc tp trung tt hn na cho cc nhim v cha th
chuyn giao cho th trng.
cp th hai, chng ti thy rng nhiu lnh vc lin quan
n h thng nh cc ngnh tin ch (in, nc, nc thi, rc thi),
giao thng (ng st, ng b, xe but, ng thu, v hng
khng), kho bi, bu chnh, vin thng c dy v pht thanh, truyn
hnh ca Vit Nam vn cha tch c hn cc hot ng qun l
v iu hnh h thng ra khi cc hot ng khai thc dch v trn
cc h thng . Nu nh tch c khai khu ny ra khi nhau th
187
Chnh ph cng nh cc B/ngnh ch cn tp trung vo kim sot
cc doanh nghip m nhn nhim v qun l v iu hnh h thng.
Ngoi ra, Chnh ph c th tin hnh tip p dng m hnh hp tc
cng t (PPP) thc hin vic iu hnh mt s cng on trong
khu qun l v iu hnh h thng ny. Vi cc hot ng khai
thc dch v trn cc h thng, Chnh ph c th to dng c ch th
trng cho cc doanh nghip cnh tranh. Cc DNNN hin ang thc
hin cc hot ng khai thc dch v c th tin hnh c phn ho
cc cp khc nhau m khng nh hng g n tnh an ton ca
h thng.
cp th ba, chng ti thy rng c rt nhiu lnh vc
hnh thnh c ch th trng, ti cc doanh nghip ngoi quc
doanh nm vai tr ng k trong vic cung ng dch v. l cc
lnh vc xy dng cc cng trnh chuyn dng, cc hot ng vn ti
ng b, h tr vn ti, bc xp hng ho, chuyn pht, vin thng
khng dy, sn xut in, thot nc v x l nc thi, v thu gom
v x l rc thi. Trong cc lnh vc ny, chng ti khuyn ngh
Chnh ph nn tin hnh c phn ho ton b cc DNNN. Chnh ph
cng nn xc nh l trnh thoi t a s ti ton b vn khi cc
lnh vc ny.
188
PH LC
Danh mc cc ngnh hng ho v dch v cng ch da trn VSIC 2007
A. Dch v tin ch
351 Sn xut, truyn ti v phn phi in
352 Sn xut kh t, phn phi nhin liu bng ng ng
360 Khai thc, x l v cung cp nc
370 Thot nc v x l nc thi
381 Thu gom rc thi
382 X l v tiu hu rc thi
383 Ti ch ph liu
390 X l nhim v hot ng qun l cht thi khc
B. Xy dng cc cng trnh chuyn dng
42101 Xy dng cng trnh ng st
42102 Xy dng cng trnh ng b
42200 Xy dng cng trnh cng ch
43210 Lp t h thng in
43221 Lp t h thng cp, thot nc
C. Vn ti v kho bi
4911 Vn ti hnh khch ng st
4912 Vn ti hng ha ng st
4920 Vn ti bng xe but
4931 Vn ti hnh khch ng b trong ni thnh, ngoi thnh (trvn ti bng xe but)
4932 Vn ti hnh khch ng b khc
4933 Vn ti hng ha bng ng b
4940 Vn ti ng ng
5011 Vn ti hnh khch ven bin v vin dng
5012 Vn ti hng ha ven bin v vin dng
5021 Vn ti hnh khch ng thu ni a
5022 Vn ti hng ha ng thu ni a
5110 Vn ti hnh khch hng khng
5120 Vn ti hng ha hng khng
5210 Kho bi v lu gi hng ha
189
5221 Hot ng dch v h tr trc tip cho vn ti ng st v ng b
5222 Hot ng dch v h tr trc tip cho vn ti ng thy
5223 Hot ng dch v h tr trc tip cho vn ti hng khng
5224 Bc xp hng ha
5229 Hot ng dch v h tr khc lin quan n vn ti
5310 Bu chnh
5320 Chuyn pht
D. Pht thanh, truyn hnh, v vin thng
6010 Hot ng pht thanh
6021 Hot ng truyn hnh
6022 Chng trnh cp, v tinh v cc chng trnh thu bao khc
6110 Hot ng vin thng c dy
6120 Hot ng vin thng khng dy
6130 Hot ng vin thng v tinh
E. Dch vu x hi
84
Hot ng ca ng cng sn, t chc chnh tr-x hi, qun l nh nc, an ninh quc
phng, bo m x hi bt buc
85 Hot ng gio dc
86 Hot ng y t
87 Hot ng chm sc, iu dng tp trung
88 Hot ng tr gip x hi khng tp trung
91 Hot ng ca th vin, lu tr, bo tng v cc hot ng vn ho khc
94 Hot ng ca cc hip hi, t chc khc
Ngun: Trch t bng phn loi m ngnh VSIC 2007.
190
Cc c im v phn loi hng ho v dch v cng ch
Li ch Xung t Xung t mt phn Khng xung t
C kh nng loi
tr
Hng ho t nhn thun
tu
Thc phm
Xe c, nhin liu

Cc loi hng ho cu lc b
V tinh quc t
Trm khng gian quc t
Knh, ng thu
Cc trm gim st
thi tit
Khng c kh
nng loi tr
Cc loi hng ho cng
cng
Bi c chung
Cc ng i chung
Cc bi sn bn
Hnh lang chung
Cc hng ho cng cng
khng thun khit
nh bt c i dng
Kim sot cn trng
Cc loi hng ho
cng cng thun tu
Kim sot nhim
Cc chng trnh xo
b dch bnh
Cc v kh chin lc
Cc hot ng ti
chnh tin cy
Nghin cu c bn
Loi tr mt phn
Cc hng ho cng cng
khng thun khit
Lan truyn thng tin
Cc dch v khuyn nng

Ngun: Bng 1.1, UNIDO (2008, trang 8).
191
CHNG 6
GIA NHP WTO V CI CCH DOANH
NGHIP NH NC VIT NAM
DN NHP
Nhiu nghin cu cho rng cc nc ang pht trin c th s
dng WTO ni ring hay cc hip nh kinh t quc t ni chung nh
mt n by t bn ngoi thc y ci cch kinh t trong nc
(Fewsmith 2000, Davis 2006, World Bank 2009). Quan im ny c
th hin ht sc r rng v sc tch trong pht biu ca ng Pascal
Lamy (2012) khi cn ng nhim v tr Tng Gim c ca WTO:
Vo WTO l mt cng c nng cao nng lc cnh tranh
thng qua ci cch trong nc... Gia nhp WTO c chng
minh l mt cht xc tc cho cc ci cch thng mi trong nc...
Hn na, gia nhp WTO cng l mt cng c c tnh sng cn
kha cht ci cch. N m ra con ng gip cc quc gia tin hnh
ci cch trong nc. Vic tun th cc quy nh ca WTO li Chnh
ph theo hng qun tr v hp tc quc t tt hn. Cc cam kt c
tnh rng buc to ra mt v bc cho cc nh ci cch v c vai tr
nh mt s bo him chng li cm d ri ngc tr v li mn c
vn khng c tnh cnh tranh.
Tuy nhin, trn thc t, tc ng ca vic gia nhp WTO
i vi ci cch kinh t thng khng ng nht, thm ch ngay
gia cc h thng kinh t - chnh tr ging nhau
74
. V d trong khi
Trung Quc tng i thnh cng trong vic s dng WTO nh mt
74
Xem nh gi ca Drabek and Bacchetta (2010) v tc ng ca vic gia nhp WTO i vi
qu trnh ra chnh sch v ci cch th ch ca cc nn kinh t chuyn i ng u vo cui
thp nin 1990.
192
phng tin p t k lut th trng i vi cc DNNN, buc cc
doanh nghip ny tr nn minh bch v c tnh cnh tranh cao hn
(Fewsmith 2000; Breslin 2004, Thun 2004; Yusuf, Nabeshima, v
Perkins 2006; Steinfeld 2010), th Vit Nam li cha lm c iu
ny k t khi chnh thc gia nhp WTO vo thng 1/2007. Trong
phm vi Vit Nam, tc ng ca cc cam kt quc t khc nhau cng
khng ng nht. Ni mt cch hnh tng th vi BTA th chng
ta t y dc i ln, cn vo WTO ri th chng ta t nh dc i
xung
75
. Thc t ny t ra cu hi: Ti sao li c s khc nhau ny
gia hai ln hi nhp?
Mc d phm vi bao trm ca chng ny l nh gi s tng
tc gia cc hip nh thng mi quc t v ci cch th ch Vit
Nam nhng bi vit c tnh tp trung v khng qu di, chng ti
ch tp trung vo mt ni dung ht sc trng yu ca ci cch th ch
hin nay Vit Nam - l ci cch DNNN. Chng ti cng s ch
ra rng vic gia nhp WTO em li tc ng tch cc cho ci cch
DNNN nht thit phi c s cng hng nhp nhng gia nhng n
lc ci cch t thn t bn trong vi nhng c hi th trng cng
nh p lc cnh tranh t bn ngoi. Vic pht trin mt cch t cc
tp on kinh t nh nc (TKTNN) c quy m ln v kinh doanh
a ngnh trit tiu hu ht cc tc ng tch cc tim tng ca vic
gia nhp WTO i vi ci cch DNNN.
Trong thi gian qua c rt nhiu nghin cu phn tch v ch
ra nhiu tc ng tch cc ca vic gia nhp WTO i vi nn kinh
t Vit Nam. Tuy nhin, trong khun kh hn hp ca mt chng
trong Bo co Kinh t v m thng nin, chng ti s khng nu li
nhng nh gi ni trn m s tp trung i thng vo cc ni dung
sau: (i) phn tch cc tc ng tch cc tim tng ca vic gia nhp
WTO i vi ci cch DNNN Vit Nam; (ii) phn tch mi lin
h gia qu trnh gia nhp WTO vi s nhn rng m hnh tp on
75
Xem Lp li kch bn no - BTA hay WTO? http://mobile.thesaigontimes.vn/ArticleDetail.
aspx?ID=101803, truy cp ngy 31/8/2013.
193
kinh t nh nc k t gia thp nin 2000; phn ny cng s ch ra
rng sau mt giai on pht trin nhanh, cc TKT tr nn rt ln
v rt phn tn, v chnh iu ny lm cho vic ci cch cc TKT
gi y tr nn kh khn hn trc rt nhiu; (iii) phn tch cc tc
ng tch cc cng nh nhng hn ch ca WTO i vi ci cch
DNNN Trung Quc; v (iv) kt lun mt s pht hin chnh v
trnh by mt s hm chnh sch cho Vit Nam.
CC CAM KT WTO C TH TC NG N CI CCH DNNN NH TH NO?
V nguyn tc, GATT v sau l WTO, hon ton trung tnh
v phng din s hu. Hn na, ch c cc nc thnh vin v
Chnh ph ca chng mi l i tng iu chnh ca WTO. Nhng
iu ny ng rng WTO khng c quy tc c bit dnh ring cho
DNNN. Tuy nhin, cc cam kt WTO v vic thc hin cc cam kt
ny c th c nhiu tc ng quan trng i vi hot ng v qun
tr ca cc DNNN. T gc l thuyt, WTO c th tc ng n
ci cch DNNN qua nhiu cch, c phn thnh ba nhm chnh v
c tm tt trong Bng 6.1.
Bng 6.1. Nhng tc ng tch cc tim tng ca vic gia nhp
WTO i vi ci cch DNNN
Thay i lut chi
Khung php lut
i x quc gia
Gim hng ro thu quan v phi thu quan
Tr cp v cc bin php chng tr cp
M ca khu vc dch v ti chnh
Ci thin qun tr
DNNN tng cng t ch v hot ng trn c s thng mi
Thc y tch bch gia iu tit v s hu trong DNNN
Cng c hiu lc ca cc ch ti
WTO ng vai tr nh mt ch ti ng tin cy
WTO gip p t k lut i vi cc nhm c quyn c li
194
Thay i lut chi
Thay i khung php lut
Vic gia nhp WTO em li nhiu thay i quan trng trong
khung php lut ca Vit Nam vn phi c iu chnh thch ng
vi cc gi tr c bn ct li ca WTO nh t do thng mi, cnh
tranh cng bng v khng phn bit i x. c tnh rng p ng
cc yu cu ca vic gia nhp WTO, Vit Nam phi ban hnh hoc
sa i khong 500 o lut.
76
Chng hn nh, tun th nguyn
tc i x quc gia, Lut DNNN c loi b v thay th bng
Lut Doanh nghip thng nht (2005), p dng cho tt c cc doanh
nghip khng phn bit thnh phn s hu. Tng t nh vy, Lut
u t nc ngoi v Lut Khuyn khch u t trong nc c
gp thnh Lut u t. phn nh nguyn tc cnh tranh cng
bng ca WTO, Vit Nam ban hnh Lut Cnh tranh, trong c
nhng iu khon (chng hn nh iu 6) c th ni thm ch cn
cp tin hn so vi o lut cnh tranh mu ca OECD.
Theo nhn nh chung ca gii chuyn gia Vit Nam, ng
gp quan trng nht ca WTO nm tc ng ca n i vi s thay
i th ch, c bit l khung php lut, t nht l v mt vn bn.
Sau rt nhiu n lc xy dng v iu chnh, n thi im gia nhp
WTO, v c bn Vit Nam c mt khung php lut tng i
hon chnh v tng thch vi cc nguyn l ca WTO, v do vy
c th s dng lm c s iu chnh hnh vi ca cc tc nhn kinh t
trong nn kinh t th trng ngy cng tr nn phc tp hn.
i x quc gia
Nguyn tc ny ngn cm Chnh ph s dng thu v cc bin
php iu tit bo h sn xut trong nc. Nh vy, cc sn phm,
dch v v sn phm s hu tr tu - hoc t ngun nhp khu hoc
do cc doanh nghip c vn u t nc ngoi (FIEs) sn xut -phi
76
Xem Phm Duy Ngha, T l lng n Lex Universum: Vai tr ca gii lut hc trong lp
php thi nay, http://luatvadoanhnhan.com/law_club.php?&id=38, truy cp ngy 21/4/2014.
195
c i x bnh ng nh cc cng ty trong nc ni chung v cc
DNNN ni ring. Hn na, mt khi nguyn tc i x cng bng
c thc hin i vi doanh nghip FDI th Chnh ph khng mun
v cng khng th t chi quyn p dng nguyn tc ny ca cc
doanh nghip t nhn trong nc. Kt qu l, nu nh nguyn tc
i x quc gia c p dng mt cch nghim tc th n khng ch
cn bng li sn chi vn nghing v pha DNNN m cn gip thc
y s pht trin ca khu vc t nhn, qua to thm sc p cnh
tranh i vi DNNN.
Gim hng ro thu quan v phi thu quan
Gim ro cn thng mi l mt mc tiu chnh ca cc phin
m phn WTO. Khi gia nhp WTO, Vit Nam cam kt rng buc
vi ton b biu thu nhp khu hin hnh bao gm 10.600 dng
thu, trong mc thu quan trung bnh c gim u t 17,4%
xung cn 13,4% trong giai on t 5-7 nm (Bng 6.2)
77
. Tng t
nh vy, cc hng ro phi thu quan (NTBs) cng phi gim, thm
ch b hy b.
Cc hng ro thu quan v phi thu quan c mt s tc ng
ln DNNN. Mt cch trc tip, chng lm gim phm vi c quyn
ca DNNN, ng thi lm gia tng cnh tranh trn th trng ni
a, c bit l t cc FIEs. Mt cch gin tip, cng vi cc ng
lc quc t ha khc nh gim chi ph vn ti v thng tin, cc hng
ro thu quan v phi thu quan gp phn lm thay i gi tng i
ca hng ha v dch v
78
. Thay i ny c hai h qu quan trng i
vi cc DNNN. Th nht, gi tng i s thay i theo hng gim
t trng ca hng ha phi ngoi thng, m y li l lnh vc vn
thuc c quyn hoc nm di s chi phi ca khu vc DNNN, v
do vy chc chn lm vai tr tng i ca DNNN trong nn kinh t
suy gim. Th hai, s thay i ca gi tng i cng a n s hi
77
Mc thu trung bnh ca cc sn phm nng nghip gim t 25,2% xung 21,0%,cn i vi
cc sn phm phi nng nghip gim t 16,6% xung cn 12,6%.
78
Xem Frieden, Jeffry A. and Ronald Rogowski (1996).
196
t ca gi trong v ngoi nc, khin cho nn kinh t ni a chu tc
ng ca nhng c sc bn ngoi, qua lm bc l nhng yu km
c tnh c cu ca nn kinh t, trong bao gm c s km hiu qu
ca DNNN nh chng ta c chng kin k t 2008. Tt c cc
tc ng ny, tu trung li, cng ch v mt hng, l lm thay i
tng quan quyn lc v nhn nh ca cng chng i vi cc khu
vc kinh t theo hng bt li cho khu vc DNNN.
Bng 6.2. Tm tt cam kt v thu quan ca Vit Nam
Nhm mt hng
Thu sut MFN
2006 (%)
Thu sut cam kt ti
thi im gia nhp
WTO (%)
Thu sut cam kt
gim cui thi k
thc hin (%)
1. Nng sn 23,5 25,2 21,0
2. C v sn phm t c 29,3 29,1 18,0
3. Du kh 3,6 36,8 36,6
4. G, giy 15,6 14,6 10,5
5. Dt mau 37,3 13,7 13,7
6. Da, cao su 18,6 19,1 14,6
7. Kim loi 8,1 14,8 11,4
8. Ha cht 7,1 11,1 6,9
9. Thit b vn ti 35,3 46,9 37,4
10. My mc, thit b c kh 7,1 9,2 7,3
11. My mc, thit b in 12,4 13,9 9,5
12. Khong sn 14,4 16,1 14,1
13. Hng ch to khc 14 12,9 10,2
C biu thu 17,4 17,2 13,4
Ngun: Trung tm WTO thuc VCCI. Cam kt chung v thu quan: Cam
kt gia nhp WTO trong lnh vc hng ha, c th truy cp ti http://trungtamwto.
vn/wto/gioi-thieu-chung-ve-cam-ket-thue-quan-doi-voi-hang-hoa-nhap-khau.
Tr cp v cc bin php chng tr cp (SCM)
Trong qu trnh m phn, tr cp ca Nh nc, nht l tr
cp xut khu v cho DNNN, ni ln nh mt vn c nhiu
thnh vin m phn quan tm nht v chng vi phm nhng nguyn
197
tc c bn nht ca WTO nh cnh tranh cng bng v i x quc
gia. i vi cc DNNN, trong mt thi gian di, Vit Nam s dng
rt nhiu cc bin php tr cp khc nhau duy tr cc DNNN thua
l, h tr cho hot ng c phn ha v ti cu trc DNNN, v
thc y cc DNNN then cht - tc l cc tp on kinh t (TKT)
v tng cng ty (TCT) nh nc.
79
p li s lo ngi ca cc i tc
m phn, i din m phn ca Vit Nam cam kt rng ton b
cc tr cp b cm khc s b xa b k t ngy gia nhp WTO v
bt k chng trnh tr cp no khc cn li cng s c iu chnh
ph hp vi quy nh ca Hip nh v Tr cp v cc Bin php
chng tr cp ca WTO. Vit Nam s thng bo cho WTO v cc
bin php xa b hai chng trnh tr cp ni trn cng nh v bin
php xo b cc tr cp b cm khc. i din Vit Nam cng xc
nhn rng ti thi im gia nhp WTO, Vit Nam s np ln U ban
Tr cp v cc Bin php chng tr cp ca WTO bn Thng bo tr
cp theo quy nh ca iu 25 ca Hip nh v Tr cp v cc bin
php chng tr cp. Cam kt ny, nu c tun th cht ch, s
tng cng k lut chi tiu i vi cc DNNN v nh gim tm
l li ca chng vo s tr gip ca Nh nc.
Mt iu ng lu l mc d Vit Nam cam kt tun th
SCM, song khc vi Trung Quc, trong Bo co ca Ban Cng tc
v vic Vit Nam gia nhp WTO (sau y gi tt l Bo co ca Ban
cng tc) khng h cp cng khai v tr cp cho cc DNNN thua
l v cng khng c iu khon no v vic Vit Nam chp nhn cc
bin php chng tr cp (xem tho lun ca Bajona and Chu (tr.15)
v cc cam kt tng ng ca Trung Quc).
M ca khu vc dch v ti chnh
Sau khi gia nhp WTO, nhng cam kt m ca kh ton din
khu vc dch v ca Vit Nam trong khun kh BTA s c a
79
Trong bi vit ny, TKT v TCT l cc ch vit tt ca tp on kinh t v tng cng ty nh
nc.
198
phng ha cho tt c cc thnh vin ca WTO. C th ni vic m
ca lnh vc dch v ti chnh, c bit l dch v ngn hng
80
, l mt
trong nhng cam kt quan trng nht lin quan n ci cch DNNN.
Khi cc u i v vn, tn dng ca Nh nc khng cn c nh
trc th cc DNNN phi ph thuc nhiu hn vo tn dng ngn
hng. Th nhng vic m ca th trng ti chnh - m bn cht l
tng cng tip cn th trng v p dng nguyn tc i x quc
gia i vi cc ngn hng nc ngoi - s gip thc y cnh tranh
trn th trng ti chnh trong nc. Nhng p lc cnh tranh ny
s buc cc ngn hng thng mi nh nc (NHTMNN) hot ng
ngy cng theo nh hng li nhun v do gim tr cp cho v
tn dng ch nh cho cc DNNN. Kt qu l, c hai ngun ti chnh
ch yu ca DNNN, c th l tr cp ca Chnh ph v cc khon
vay NHTM nh nc vi li sut u i, s b thu hp. iu ny c
ngha l cc DNNN phi i din vi mt gii hn ngn sch ngy
mt cht ch hn.
Bn cnh m ca khu vc dch v ti chnh, tip cn th trng
cng c m rng ng k i vi mt s dch v quan trng
khc nh phn phi, vin thng, vn ti - cc lnh vc m khu vc
DNNN vn c hng v th c quyn hoc ta c quyn. Mt
ln na, vic m ca nhng th trng ny - ngay c khi i km vi
l trnh 5-7 nm - to ra mt p lc cnh tranh ng k i vi cc
DNNN, buc chng phi tr nn hiu qu hn nu khng mun b
loi ra khi cuc chi hoc phi c Nh nc cu gip.
Mc d t phng din l thuyt, vic gia nhp WTO c th
em li nhng tc ng th ch quan trng, nhng trn thc t, chng
ta cng phi tha nhn nhng hn ch ca WTO nh mt n by
thay i th ch Vit Nam. Mt v d in hnh l Lut Cnh tranh.
Nu khng c tc ng t bn ngoi th c th ni rng p lc ban
80
Theo B K hoch v u t (2012, tr.19-20) th cam kt m ca th trng trong khun kh
WTO i vi ngnh dch v ngn hng rng ri hn so vi cc quy nh hin hnh (c ngha l
rng ri hn so vi BTA)
199
hnh v thc thi Lut Cnh tranh Vit Nam rt khim tn v bn
thn Chnh ph dnh cho cc DNNN ln v th c quyn hoc
thng tr trong nhng ngnh quan trng nht nh nng lng, giao
thng vn ti, vin thng v ti chnh. Nhng gia nhp WTO,
Vit Nam buc phi c Lut Cnh tranh. Chnh v thay i th ch
khng xut pht t ng c ni ti, m tri li do s p buc t bn
ngoi nn khng c g phi ngc nhin khi thy rng mc d DNNN
thng xuyn v cng khai lm dng quyn lc c quyn v hn
ch cnh tranh nhng chng ch tr thnh i tng iu chnh ca
Lut Cnh tranh k t phin bn th 8 tr i, tc l khi qu trnh son
tho Lut i c na chng ng. Khng nhng th, ngay c
khi DNNN tr thnh i tng ca Lut Cnh tranh th k t nm
2005 ch c mt DNNN b x pht do lm dng u th hn ch
cnh tranh. V d ny nhc nh chng ta rng ch ring s thay i
th ch v mt hnh thc l cha , bi v n c th b lm xi mn,
thm chi b v hiu ha khi cc th ch lin quan khng tng thch
hoc khi cc ch ti thc thi khng hiu qu.
Ci thin qun tr
DNNN tng cng t ch v hot ng trn c s thng mi
Cc DNNN mt nc nh hng x hi ch ngha nh Vit
Nam khng ch thc hin chc nng kinh doanh m cn phi thc
hin cc nhim v x hi v chnh tr. Chng hn nh cho n tn
ngy nay, cc DNNN Vit Nam vn c giao nhim v n nh
kinh t v m, m bo an sinh x hi v gp phn xa i gim
ngho. Hiu c thc trng ny nn trong qu trnh m phn, cc
thnh vin WTO i hi cc DNNN ca Vit Nam (bao gm c cc
doanh nghip thng mi nh nc) phi hot ng trn c s thng
mi.
81
p li yu cu ny, Chnh ph Vit Nam cam kt rng Vit
Nam s m bo tt c cc doanh nghip thuc s hu Nh nc hay
81
Cho n tn thng 9/2005, tc l ch mt nm trc khi kt thc m phn, vn cn tn ti s
khc bit ng k gia Vit Nam v M v chc nng v v th ca cc doanh nghip thng
mi nh nc (state trading enterprises).
200
do Nh nc kim sot, k c cc doanh nghip c c phn ha
nhng Nh nc vn nm gi quyn kim sot, v cc doanh nghip
c hng c quyn hay c quyn s thc hin vic mua sm
khng phc v cho nhu cu ca Chnh ph v bn hng trong hot
ng thng mi quc t ch da trn cc tiu ch thng mi, tc
l cc tiu ch v gi c, cht lng, kh nng bn ra th trng, kh
nng cung cp, v rng cc doanh nghip ca cc thnh vin WTO
khc s c c hi tha ng, theo ng vi tp qun kinh doanh
thng thng, khi cnh tranh tham gia vo cc giao dch mua bn
vi cc doanh nghip ny m khng b phn bit i x.
Mt iu kin tin quyt cc DNNN v cc doanh nghip
do Nh nc kim sot hot ng trn c s thng mi thun tu
l chng phi c trao quyn t ch, vn va l iu kin tin
va l ng lc ci cch ca cc doanh nghip ny. Cam kt m
bo quyn t ch kinh doanh cho cc DNNN c xc nhn trong
Bo co ca Ban cng tc nh sau: Ngoi ra, Chnh ph Vit Nam
s khng tc ng d l trc tip hay gin tip ti cc quyt nh
thng mi ca cc doanh nghip thuc s hu Nh nc, do Nh
nc kim sot, hay cc doanh nghip c hng c quyn hay
c quyn, gm cc quyt nh v s lng, gi tr hay nc xut x
ca bt k hng ha no c mua hay bn, tr trng hp can thip
theo cch thc ph hp vi cc quy nh ca Hip nh WTO v cc
quyn tng t quyn dnh cho cc ch doanh nghip hay c ng
khc khng phi l Chnh ph. v c phn Nh nc do cc B,
ngnh v U ban nhn dn cp tnh nm gi. Tuy nhin, theo quy
nh mi, cc DNNN t chu trch nhim v hot ng v s sng
cn ca mnh, tc l c ton quyn t ch trong vic tin hnh cc
hot ng kinh doanh ca mnh v c th ra quyt nh i vi cc
hot ng kinh doanh ca doanh nghip.
Phn tch gia iu tit v s hu
Chnh ph Vit Nam c vai tr kp - va l c quan iu tit,
va l c ng - trong mi quan h vi DNNN v doanh nghip c
201
phn ha (CPH). Cc doanh nghip, c bit l cc doanh nghip do
Nh nc kim sot hoc s hu 100%, n lt mnh cng c nhim
v kp, bao gm c trch nhim thng mi v phi thng mi. C
cu qun tr c th ny ca cc DNNN lm cho chng d b quy kt
l vi phm nguyn tc i x quc gia ca WTO. Ngay c khi chnh
sch ca mt DNNN hon ton c tnh thng mi, v ngay c khi
t cch php nhn ca n c lp vi Chnh ph (v d nh sau khi
c phn ha), nhng ch cn doanh nghip ny hot ng theo nh
hng ca Chnh ph v c ng c ln thc hin cc nhim v
phi thng mi, th chnh sch ca cng ty c th b coi tng ng
vi mt quy nh ca Chnh ph (Xie 2006). Ni cch khc, chnh
sch ca cng ty c nguy c b coi l khng ph hp vi nguyn tc
i x quc gia c nu trong iu III: 4 ca GATT 1994.
Cng c c ch cng ch thi hnh
WTO nh mt c ch cng ch thi hnh ng tin cy
Khi gia nhp WTO, cc thnh vin ng nhin phi chp nhn
c ch cng ch ca WTO, m theo nhiu hc gi (Bello 1996,
Moore 2000, Bown 2004, Davis 2012), c chng minh l kh
hiu qu. Do , WTO c th c coi l mt c ch thc thi bn
ngoi ng tin cy i vi cc hot ng trong nc lin quan n
WTO. V d nu nh sau khi gia nhp WTO, Vit Nam vn tip tc
thc hin cc bin php tr cp DNNN b WTO cm th cc thnh
vin ca WTO c th a v vic ra C quan Gii quyt Tranh chp
(DSB), tt nhin ch sau khi mi n lc tham vn hoc ha gii
tht bi. Cui cng, nu DSB quyt nh rng tr cp ca Vit Nam
thc s vi phm Hip nh v tr cp v cc bin php chng tr cp
(ASCM) th c quan ny s ra phn quyt buc Vit Nam thu hi tr
cp. Nu sau mt thi gian nht nh, Vit Nam khng tun th phn
quyt ca DSB th sau DSB s cho php thnh vin khiu kin
thc hin cc bin php i ph thch hp.
82
Tnh ng tin cy ca
82
Hip nh v tr cp v cc bin php chng tr cp, iu 4.10.
202
c ch x pht a phng ny nm ch chnh cc nc vi phm
thy rng mnh nn tun th phn quyt ca WTO v quyn li kinh
t lu di ca chnh mnh. H qu l mt khi cam kt vi cc hip
nh ca WTO th cc chnh sch v hnh x ca Chnh ph Vit
Nam i vi cc DNNN s phi chu s gim st ca tt c cc thnh
vin khc, v vic khng tun th cc hip nh ny s lun ng
trc nguy c b trng pht.
WTO gip p t k lut i vi cc nhm c quyn c li
Vit Nam, c rt nhiu nhm li ch c bit lin quan n
DNNN. u tin phi k n cc c quan i din ch s hu ca
DNNN, bao gm chnh quyn trung ng (v d cc b ch qun),
chnh quyn a phng, v cc tp on - tng cng ty nh nc.
Bn cnh ch s hu cn c cc bn c li ch lin quan n DNNN,
bao gm cc c quan, t chc c lin quan, cc NHTM (c bit l
cc ngn hng thng mi quc doanh) v mt s hip hi.
Mc d s km hiu qu ca DNNN c tha nhn mt
cch cng khai trong thi gian di, tuy nhin, cho n nay kt qu
ci cch DNNN cn rt hn ch
83
. Nguyn nhn chnh l do n lc
ci cch DNNN Vit Nam gp phi rt nhiu tr lc, c bit l
ca cc nhm li ch c hng li t vic gi nguyn trng thi
hin ti.
ng thi, duy tr nh hng x hi ch ngha, khu vc
DNNN lun chim v tr trung tm trong chin lc pht trin kinh
t ca Vit Nam. ng v Nh nc k vng khu vc ny lm nng
ct kinh t nh nc thc hin c vai tr ch o; l lc lng
vt cht Nh nc nh hng, iu tit nn kinh t v n nh
kinh t v m; phi nng cao sc cnh tranh v hiu qu kinh doanh;
v phi hon thnh cc nhim v x hi v cng ch
84
.
83
Xem Kt lun ca Ban Chp hnh Trung ng ng s 50-KL/TW ngy 29/10/2012.
84
Xem Quyt nh s 929/Q-TTg ca Th tng Chnh ph ngy 17/7/2012 v Ti cu trc
DNNN.
203
Mc d mc v phm vi c th khc nhau, song qu trnh ci
cch DNNN Trung Quc trong giai on tin WTO cng gp phi
nhng s chng i tng t nh Vit Nam (Pei 2013). thc
c mt cch su sc s chng i n t chnh bn thn h thng
kinh t - chnh tr ni ti, Trung Quc s dng WTO nh mt n
by chin lc thay i vai tr ca chnh ph cng nh cc nhm
li ch khc trong chng trnh ci cch DNNN. Theo nhn nh ca
Bajona v Chu (2004), ci cch DNNN nay tr thnh nhim v thc
hin cam kt quc t m khng nht thit phi c s ng ca cc
B, ng thi vi thin hng cng nhn tnh chnh ng ca lut
php quc t, vic tin hnh ci cch thng qua WTO s d dng hn
nhiu so vi thng qua b my quan liu trong nc.
GIA NHP WTO V VIC NHN RNG M HNH TP ON KINH T NH NC
WTO nh mt cht xc tc cho vic nhn rng m hnh tp on kinh t
Trong qu trnh gia nhp WTO, Vit Nam cng nh nhiu
nc khc, thng c mt s lo s chnh ng rng cc doanh nghip
ni a kh c th cnh tranh c vi cc tp on a quc gia, v
do vy s b lp v ngay trn sn nh. Vit Nam, ni lo lng ch yu
dnh cho khi DNNN. Nh vy, Vit Nam ng trc mt tnh th
kh x: vic gia nhp WTO s m ra nhng c hi ln t nc
pht trin nhanh v ton din hn, song ng thi cng t ra nhng
thch thc rt gay gt, c nguy c lm xi mn vai tr ch lc ca khu
vc DNNN v do lm chch nh hng x hi ch ngha.
Gii php cho tnh trng ny l song song vi qu trnh gia
nhp WTO, cc DNNN, c bit l cc tr ct ca n (bao gm cc
tp on v tng cng ty nh nc) c giao trng trch ng vai
tr ch o trn th trng ni a v ch lc trong hi nhp quc
t
85
. thc hin c cc vai tr ny, cc DNNN nng ct phi
85
y l quan im c tnh nht qun trong cc vn kin quan trng ca ng v hi nhp, thc ra
c khng nh t Ngh quyt s 07-NQ/TW ngy 27/11/2001 ca B Chnh tr V hi nhp
kinh t quc t (xem mc II.2 v IV.5) v Ngh quyt Hi ngh ln th ba Ban Chp hnh Trung
ng ng kho IX v tip tc sp xp, i mi, pht trin v nng cao hiu qu DNNN.
204
c pht trin mt cch nhanh chng. iu ny c th hin trong
Ngh quyt s 08-NQ/TW (ngy 5/2/2007) v mt s ch chng
chnh sch ln nn kinh t pht trin nhanh v bn vng khi Vit
Nam l thnh vin ca WTO. Theo ngh quyt ny, nng cao sc
cnh tranh ca DNNN, cn phi:
Thc hin c hiu qu vic chuyn mt s tng cng ty nh
nc sang tp on kinh t, hot ng theo m hnh cng ty m -
cng ty con c s tham gia c phn ca t nhn trong nc v cc
nh u t nc ngoi, trong Nh nc nm gi c phn chi
phi. Tp trung ch o sp xp, i mi, nng cao hiu qu, sc
cnh tranh ca nhng doanh nghip ln trong nhng ngnh, lnh
vc quan trng lm tt vai tr ch lc trong hi nhp kinh t quc
t v cc ngn hng thng mi, t chc ti chnh nh nc gi
c vai tr ch o trn th trng ti chnh, tin t trong nc.
Tt nhin vic gia nhp WTO khng phi l nguyn nhn duy
nht, cng khng phi l nhn t quyt nh nht cho vic y mnh
m hnh TKT nh nc, nhng n ng vai tr nh mt cht
xc tc, mt cht men kt dnh quan trng to iu kin cho s ng
thun mnh gip y nhanh tin m rng ca cc tp on kinh
t nh nc c v phm vi v quy m. Kt qu l t nm 2005 cc
TKT nh nc lin tc ra i. n thi im Vit Nam chnh thc
gia nhp WTO c 8 TKT c thnh lp, v n gia nm 2011,
tng cng c ti 13 TKT (Bng 6.3).
205
Bng 6.3. Danh sch, thi im thnh lp v s hu nh nc trong cc
tp on kinh t th im
Tn tp on Nm thnh lp
S hu nh nc
ti cng ty m
Tp on Ti chnh Bo him Bo Vit 28/11/2005 74,17%
Tp on Dt may Vit Nam 02/12/2005 100%
Tp on Cng nghip Than v Khong sn Vit Nam* 26/12/2005 100%
Tp on Bu chnh Vin thng Vit Nam 09/01/2006 100%
Tp on Cng nghip Tu thy Vit Nam 15/05/2006 100%
Tp on in lc Vit Nam 22/06/2006 100%
Tp on Du kh Vit Nam 29/08/2006 100%
Tp on Cng nghip Cao su Vit Nam 28/10/2006 100%
Tp on Vin thng Qun i 14/12/2009 100%
Tp on Ha cht Vit Nam 23/12/2009 100%
Tp on Cng nghip xy dng Vit Nam 12/01/2010 100%
Tp on Pht trin nh v th Vit Nam 12/01/2010 100%
Tp on xng du Vit Nam 31/05/2011 94,99%
Ngun: Tng hp t cc Quyt nh ca Th tng Chnh ph v vic thnh
lp cng ty m ca cc tp on kinh t nh nc.
Ghi ch: * Tp on Cng nghip Than v Khong sn Vit Nam c tin thn
l Tp on Than Vit Nam, c quyt nh thnh lp vo ngy 8/8/2005. Hin
nay gii th mt s tp onnh Tp on pht trin nh v th Vit Nam, Tp
on cng nghip tu thy Vit Nam, Tp on cng nghip xy dng Vit Nam.
S m rng c v quy m ln phm vi ca cc tp on kinh t
Cc TKT nh nc c k vng tr thnh cng c Nh
nc bo m cc cn i ln, t nh hng, iu tit nn kinh
t v n nh kinh t v m.
86
Bn cnh , nh trn trnh by, cc
TKT phi nng cao nng lc cnh tranh tr thnh ch o trn th
trng ni a v ch lc trong hi nhp kinh t quc t
87
. thc hin
c nhng vai tr v m v chin lc ny, cc TKT c hng v
th c quyn hoc thng tr tt c cc th trng chng hot ng,
86
Ngh nh 101/2009/N-CP (5/11/2009) v Q 929/Q-TTg (17/7/2012).
87
Ngh quyt Hi ngh ln th ba Ban Chp hnh Trung ng ng kho IX (2001) v Ngh
nh 101/2009/N-CP (5/11/2009).
206
ng thi c u i v tip cn vn, tn dng, t ai, ti nguyn
v c hi kinh doanh. Kt qu l ch trong mt thi gian rt ngn, cc
TKT c quy m rt ln v phm vi hot ng rt rng.
V quy m, nu nh cc TCT c thit k c quy m ln
th TKT c thit k c quy m rt ln. Mc d Chnh ph
khng a ra quy m vn iu l ti thiu, song qu trnh tch t vn
ca cc TKT din ra vi tc chng mt, c bit l k t sau nm
2005. Ngoi ra, vic hnh thnh cc tp on kinh t nc ta n
thun l mt php cng s hc v mang tnh hnh thc, v bn cht
th khng c nhiu nhn t ng lc. T to ra t chc b my
cng knh, qun tr doanh nghip ri rm, li ch nhm hnh thnh v
chi phi v.v lm chi ph hot ng tng cao v hiu qu thp.
Hnh 6.1 cho thy trong s cc TKT c s liu, gi tr ti sn
danh ngha nhn chung u tng rt nhanh, c bit nh Tp on Du
kh tng ti 13 ln v Tp on Cng nghip Than v Khong sn
tng ti gn 20 ln.
Hnh 6.1. Tng trng ti sn danh ngha ca cc tp on kinh t
(nm 2001 = 100%)
Ngun: Tnh ton ca tc gi. S liu ca nm 2001 v 2005 c ly t bo
co Tng hp s liu v cc tng cng ty nh nc giai on 2000 - 2005 ca
Cc Ti chnh doanh nghip, B Ti chnh. S liu ca nm 2010 c ly t n
Ti cu trc DNNN ca B Ti chnh (ti liu hp thng k ca Chnh ph, thng
4/2012).
207
Tm quan trng ca cc TKT trong mi quan h tng i
vi quy m ca nn kinh t c th c o bng doanh s bn tnh
theo t l phn trm vi GDP
88
. Theo s liu Bng 6.4, v phng
din doanh s, v th ca cc TKTNN ca Vit Nam (37,3% GDP)
cao hn hn so vi tt c cc nc trong bng so snh, v ch thua
km cc Chaebol Hn Quc vo thi im cc thnh (nm 1995).
Bng 6.4: Doanh s v mc a dng ha ca cc tp on ln nht
Quc gia Doanh s
(1)
(% GDP) Mc a dng ha
(2)
ng
Trung Quc 9,4 2,3
Hn Quc 49,0 1,7
i Loan 19,0 1,6
ng Nam
Indonesia 25,0 2,1
Philippines - 3,1
Thi Lan - 3,5
Vit Nam 37,3 6,4
Chu M - La-tinh
Argentina 11,0 -
Brazil 8,0 1,4
Chile - 5,1
Mexico 10,0 2,7
Ghi ch v s liu:
S liu ca Vit Nam l ca nm 2010, thu thp trc tip t
trang web ca cc TKTNN.
(1) S liu v doanh s l ca 10 tp on ln nht. S liu
ca Trung Quc l ca nm 2005, ca tt c cc nc khc
l nm 1995.
88
Mc d thc o ny cha phi l tng nhng do Vit Nam cha c bt k mt thng k no
(d ch l c tnh) v ng gp ca cc tp on kinh t nh nc vo GDP; hn na trn th
gii cng rt kh tm c lng ng gp ca cc tp on kinh t cho GDP, cho nn bi vit
ny nh phi tm chp nhn thc o doanh s theo t l GDP. Trn thc t, nhiu nghin
cu t trc n nay cng s dng thc o ny, v d nh Schneider (2009), Khana v Yafeh
(2007), v Guilln (2001).
208
(2) Mc a dng ha ca tp on c tnh bng s
ngnh hai ch s (theo phn loi ISIC) m tp on c hot
ng. S liu ca Trung Quc l trung bnh 10 nm (1994-
2003) v ly t Lee (Business Groups in China, 2010).
S liu ca cc quc gia cn li cho giai on cui thp
nin 1990 v ly t Khana and Yafeh (Business Groups in
Emerging Markets: Paragons or Parasites?, 2007).
Phm vi bao ph ca cc tp on trong nn kinh t c th c
o lng bng mc a dng ha (hay phn tn) ca tp on, c
tnh bng s ngnh hai ch s (theo phn loi ISIC) m tp on c
hot ng. Theo tiu ch ny, cc TKT c mc a dng ha cao
nht trong s cc quc gia so snh Bng 6.4. Mt TKT ca Vit
Nam trung bnh hot ng trong 6,4 ngnh hai ch s, trong khi con
s ny quc gia c mc a dng ha th hai l Chile cng ch
l 5,1 ngnh. ng lu l hu ht cc TKT ca Vit Nam u c
hot ng trong cc ngnh ri ro cao nh bt ng sn, ti chnh,
ngn hng, bt chp mt thc t l nhng ngnh ny khng h lin
quan n hot ng kinh doanh ct li ca chng.
Khng ch trong nhng lnh vc hin nhin c tnh u c v
tm kim c li (rent-seeking) nh va k trn, cc TKT cn sn
sng nhy vo nhng lnh vc m mnh khng h c chuyn mn
cng nh li th so snh.
89
H qu l trung bnh, ch tnh cc chi
nhnh m cc tp on nh nc s hu trn 50% th mt tp on
kinh t nh nc ca Vit Nam c ti gn 30 chi nhnh, tc l
thm ch cn nhiu hn so vi cc Chaebol Hn Quc thi cc
thnh ngay trc khng hong ti chnh khu vc, v cao hn bn
ln so vi s lng chi nhnh trung bnh ca cc tp on kinh t nh
nc Trung Quc.
89
thi k m rng mnh m nht, Vinashin tng c ti trn 400 chi nhnh, sn xut t sn
phm tiu dng n cng nghip nng.
209
CC TP ON KINH T V HIU HA TC NG TIM TNG CA WTO NH
TH NO?
Gim tc dng ca chnh sch cnh tranh
Vit Nam ban hnh Lut Cnh tranh p ng yu cu
ca vic gia nhp WTO. Vi vic ban hnh Lut Cnh tranh, Chnh
ph Vit Nam cam kt m bo quyn t do cnh tranh ca tt c
cc doanh nghip trong mt mi trng cnh tranh cng bng. Tht
vy, Bo co ca Ban cng tc dnh c mt phn lm r cc
cam kt ca Vit Nam v chnh sch cnh tranh (cc kh t [104]
n [109]).
Trong nhiu trng hp, cc tp on kinh t nh nc c
hnh thnh bng cch sp nhp hay hp nht mt s DNNN hot
ng trong cng lnh vc hoc trong cc lnh vc c lin quan. V
mt nguyn tc, v hnh vi sp nhp hay hp nht ny dn n s tp
trung kinh t nn nht thit phi c t di s gim st ca c
quan qun l cnh tranh. C th l, iu 18 ca Lut Cnh tranh cm
tp trung kinh t nu th phn kt hp ca cc doanh nghip tham gia
tp trung kinh t chim trn 50% trn th trng lin quan. Nu iu
khon ny c p dng mt cch nghim ngt th bn thn s hnh
thnh ca tt c cc TKT r rng l vi phm Lut Cnh tranh.
Tuy nhin, theo iu 25 ca Lut Cnh tranh th Th tng Chnh
ph c quyn quyt nh vic min tr i vi vic tp trung kinh t
c tc dng m rng xut khu hoc gp phn pht trin kinh t - x
hi, tin b k thut, cng ngh, v v cc TKT c chnh Th
tng Chnh ph k quyt nh thnh lp dn dt s pht trin ca
t nc nn chng hin nhin thuc i tng c min tr.
Gn y, nhn thy hot ng km hiu qu ca cc tp on
kinh t, ng v Nh nc c ch trng khn trng c cu li
ngnh ngh kinh doanh ca cc tp on kinh t v cc tng cng
ty nh nc, tp trung vo mt s ngnh, lnh vc then cht ca nn
kinh t.
90

90
Vn kin i hi ng ln th XI (2011).
210
Hnh thc mi ca tn dng ch nh v tr cp cho gia cc DNNN
Vic chuyn sang kinh doanh a ngnh, trong bao gm c
ngn hng, bo him v cng ty ti chnh sn sinh ra nhiu hnh
thc mi ca tn dng ch nh v s hu cho gia cc DNNN. iu
ng lu l nhng hnh thc ny rt kh pht hin, v ngay c khi
pht hin c th cng rt kh ch ti theo cc quy nh ca WTO.
Hy hnh dung mt tng cng ty ban u ch c mt ngnh
kinh doanh chnh v mt s t cc ngnh kinh doanh b tr v c
lin quan. Nay tng cng ty ny c nng cp thnh TKT c
c ngn hng, cng ty ti chnh v cng ty bo him. Khi cn l tng
cng ty th ch c ba ngun tn dng quan trng nht l h tr hay
vay u i t Nh nc, tn dng ngn hng (bao gm c tn dng ch
nh), hay tn dng thng mi, trong hai ngun tn dng u tin
l quan trng hn c. Nh tho lun, khi gia nhp WTO, tn dng
trc tip t Nh nc v tn dng ch nh s b cm, v do vy trn
nguyn l khng cn na. S tht cht tn dng ny r rng l mt c
sc ln i vi DNNN vn sng da vo ngun tn dng d di.
Vic c nng cp ln tp on kinh t vi m hnh kinh
doanh a ngnh cu nguy cho tnh trng suy kit tn dng. Vi m
hnh kinh doanh mi ny, cc TKT c th huy ng vn t nhiu
ngun - t cc cng ty ti chnh, t ngun tin nhn ri ca cc cng
ty bo him, v quan trng nht, t chnh NHTM do TKT s hu,
sau bm tn dng cho cc hot ng sn xut kinh doanh ca
mnh. Trong iu kin kinh t thun li, vi nhng ngun vn ni
b di do ny, cc TKT khng cn cn n h tr ca Nh nc
hay tn dng ch nh na. Mt cch tr tru, chnh s tha vn - ch
khng phi thiu vn - m khng c nng lc tn dng mt cch hiu
qu khin cho mt s TKT gp nhiu kh khn.
Ngh quyt Hi ngh Trung ng 3 (kha IX) khng nh vic
hnh thnh mt s tp on kinh t mnh trn c s cc tng cng ty
nh nc, c s tham gia ca cc thnh phn kinh t, kinh doanh a
211
ngnh, trong c ngnh kinh doanh chnh, chuyn mn ha cao v
gi vai tr chi phi ln trong nn kinh t quc dn, c quy m rt ln
v vn, hot ng c trong nc v ngoi nc, c trnh cng ngh
cao v qun l hin i, o to, nghin cu trin khai vi sn xut
kinh doanh. Th im hnh thnh tp on kinh t trong mt s lnh
vc c iu kin, c th mnh, c kh nng pht trin cnh tranh
v hi nhp kinh t quc t c hiu qu nh: du kh, vin thng, in
lc, xy dng Trin khai thc hin Ngh quyt trn, Chnh ph
ch o xy dng th im m hnh tp on kinh t t u nm
2005. Ln sng u t ca cc tp on v tng cng ty vo khu vc
ngn hng bt u n r t thi im ny khi m c phn ngn hng
tr nn nng v cc ngn hng o t pht hnh c phiu tng vn
iu l. Tn dng c hi ny, trong cc tp on cng c phong tro
s hu ngn hng. l l do ti sao trong giai on 2006-2008, u
t ca cc TKT v TCT vo lnh vc ti chnh li tng t bin nh
vy, trong u t vo ngn hng trung bnh chim n gn 60%
(Hnh 6.2). Nm 2009, do tc ng ca chnh sch kim ch lm
pht trong nc v khng hong ti chnh ton cu, u t ca cc
TKT v TCT vo khu vc ngn hng tuy c gim nhng tng li
ngay trong nm 2010. Khng nhng th, bt chp yu cu ca Chnh
ph buc cc cc TKT v TCT phi thoi vn khi cc ngnh kinh
doanh khng phi l nng ct, u t ca cc doanh nghip ny vo
ngn hng vn tng lin tc trong nm 2011 v 2012. Cho n cui
nm 2013, tt c 10 cc tp on cn tn ti u s hu t nht mt
ngn hng vi cc mc s hu khc nhau.
91
Tt nhin l vic huy
ng vn v cho vay ni b cng c nhng gii hn nht nh v phi
tun th nhng quy nh (tuy khng c cng ch nghim ngt)
v an ton hot ng, nht l trong khu vc ngn hng.
91
Ba TKT c chuyn ngc tr li thnh TCT l Vinashin, VNIV, v HUD.
212
Hnh 6.2. u t ra ngoi ngnh ca cc tp on kinh t v tng cng ty
(2006-2012)
Ngun: Tnh ton ca tc gi da theo cc bo co ca B Ti chnh.
Lch qua quy tc i x quc gia
Trong mt thi gian rt di Vit Nam tn ti tnh trng phn
bit i x r rt gia khu vc Nh nc v khu vc t nhn c
trong v ngoi nc. Theo nguyn tc i x quc gia th sau khi
gia nhp WTO, tnh trng phn bit i x ny phi b xa b. Th
nhng trn thc t, s tn ti ca nhng tp on kinh t ln lm cho
tnh trng phn bit i x vn tn ti mt cch ng nhin hoc
c ngy trang di mt hnh thc hp l. V vy, mc Chnh
ph c th u i khu vc DNNN tuy c th gim bt t khi Vit
Nam tr thnh thnh vin ca WTO nhng iu ny khng c ngha
l s u i ny b loi b hon ton.
Mt cch ng nhin, TKT c hng c quyn tip cn
vi cc ngun lc ca nh nc, trong quan trng nht bao gm
t ai, ti nguyn t nhin, tn dng h tr pht trin, u t cng
(c bit l c s h tng) v mua sm cng. Vic gia nhp WTO
nhn chung khng h ng chm g ti cc cc c quyn ny.
Bn cnh , v th c quyn hoc ta c quyn trong hu
ht cc ngnh TKT hot ng gip cc TKT ny l ngi iu
khin cuc chi trn th trng ni a. Khng nhng th, v th c
quyn ny cn em li cho cc TKT nhiu u th tuyt i khc.
213
Th nht, Chnh ph hon ton c th nhn danh chnh sch h tr
ngnh h tr mt TKT c bit no . V mt hnh thc, chnh
sch h tr mt ngnh cng nghip c tnh khng phn bit i x
khng h mu thun vi cc nguyn tc ca WTO. Tuy nhin, v
TKT l doanh nghip duy nht trong ngnh nn v thc cht, y
l chnh sch nhm n mt doanh nghip c th.
Th hai, v l doanh nghip duy nht trong ngnh, li thuc s
hu ca Nh nc nn trong hu ht trng hp, chnh nhng TKT
ny l ni son tho chin lc v k hoch pht trin ca ton ngnh.
Nh vy, mt trong nhng li ch tim tng ca vic gia nhp WTO
- khuyn khch tch bch gia chc nng iu tit v s hu - khng
nhng khng c hin thc ha m tnh trng nhp nhng gia s
hu, iu tit, v ra chnh sch thm ch cn tr nn trm trng hn
cng vi s hnh thnh ca cc tp on kinh t nh nc.
Hn ch tc ng ca m ca th trng ti chnh
Kinh nghim th gii cho thy vic m ca th trng ti chnh
s lm gia tng cnh tranh gia cc NHTM, c bit l vi cc ngn
hng nc ngoi, v do buc cc NHTM quc doanh phi cho vay
c tnh thng mi hn. H qu l cc DNNN phi chp nhn mt
mc li sut gn hn vi li sut th trng, v do rng buc ngn
sch tr nn cng hn. Tuy nhin, Vit Nam thi k hu WTO, v
cc TKT v TCT c php s hu ngn hng nn tc ng tch cc
ny b gim ng k v quan h tn dng trn th trng gia TKT v
NHTM b bin thnh giao dch ni b bn trong tp on.
214
Bng 6.5. C cu cc loi hnh ngn hng thng mi Vit Nam (2001-2012)
Ngn hng 2001 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
NHTMNN 5 5 5 5 5 5 5 5
NH TMCP 39 34 34 40 37 37 35 34
[1]
NH lin doanh 4 5 5 5 5 5 4 4
Chi nhnh NH nc ngoi 26 31 41 39 40 48 50 50
NH 100% vn nc ngoi 0 0 0 5 5 5 5 6
Cng 74 75 85 94 92 100 99 99
Ghi ch: [1] Vo cui 2010, tng s NHTMCP l 37, cui nm 2011 gim
cn 35 ngn hng sau khi 3 ngn hng SCB, TNB, v FCB hp nht. Nm 2012,
Habubank sp nhp vo SHB nn tng s NHTMCP gim cn 34.
Ngun: Tng hp t cc bo co thng nin ca NHNN.
Vo nm 2006, ngay trc thi im gia nhp WTO, Vit
Nam c 5 ngn hng lin doanh, 31 chi nhnh ngn hng nc ngoi,
v cha c mt ngn hng 100% vn nc ngoi no. Ngay sau khi
gia nhp WTO, s lng chi nhnh ngn hng nc ngoi tng vt
v n 2012 con s ny ln ti 50. Tng t nh vy, mt lot
ngn hng 100% vn nc ngoi c thnh lp sau khi Vit Nam
gia nhp WTO v duy tr s lng n nh k t . Nh vy, ton
b s lng ngn hng gia tng trong giai on 2006-2012 u l t
khu vc nc ngoi.
Tuy nhin, nu nhn vo th phn th nhng thay i quan trng
nht xy ra khng phi trong khu vc ngn hng nc ngoi m l
trong khu vc ngn hng ni a. Nu nh vo nm 2006 khu vc
NHTM c phn chim cha ti mt phn nm th phn huy ng v
cho vay th n nm 2012, nhm ny chim ti mt na th phn.
Ngc li, th phn ca cc NHTM nh nc gim t mc hn hai
phn ba xung ch cn cha ti 40% trong cng giai on.
215
Hnh 6.3.Th phn tin gi v cho vay phn theo loi hnh s hu (2006-2012)
(a) Th phn tin gi (b) Th phn cho vay
Ghi ch: S liu tng hp cho c th trng 1 v th trng 2.
Ngun: Tng hp t cc bo co ca NHNN.
Thot nhn th c v nh s chuyn ha t tn dng nh nc
sang tn dng t nhn nh vy l rt tch cc. Tuy nhin, c nhng
ch bo cho thy mt phn quan trng ca cc khon tn dng c
gi l t nhn ny li l tn dng ca cc NHTM c phn cho chnh
nhng ch s hu ca mnh l cc TKT v tng cng ty vay. K t
nm 2005 khi ln sng tp on v tng cng ty s hu ngn hng
bt u cho n nm 2012 c ti 15 trn tng s 34 NHTM c s
hu ca cc TKT v tng cng ty nh nc
92
. Thc t ny gii thch
phn no mi tng quan cht ch gia th phn ca cc NHTM c
phn v u t v mc u t vo khu vc ngn hng ca cc tp
on v tng cng ty (xem Hnh 6.3)
Nu nh vo nm 2005, tng d n tn dng ca 14 tng cng
ty c s liu (7 trong s ny sau tr thnh TKT) l 186.000 t
ng th n nm 2010 ln ti 733.000 t ng, tng ng vi
30,3% tng tn dng ni a. Mt h qu ca tnh trng ny l n xu
trong h thng tng nhanh trong nhng nm qua.
92
Khng nhng th, y ban nhn dn tnh v thnh ph - ch s hu ca cc TCT - cng tham
gia vo cn st u t ngn hng. Hin nhin l cc chnh quyn a phng ny c th dng
nh hng ca mnh ch nh cc ngn hng do chng s hu ti tr cho hot ng ca cc
tng cng ty ca mnh.
216
KINH NGHIM QUC T: WTO V CI CCH DNNN TRUNG QUC
Bi cnh v quyt tm ci cch DNNN ca Trung Quc
Mc d qu trnh ci cch kinh t Trung Quc bt u t nm
1978, nhng ci cch DNNN nc ny ch thc s tr thnh mt
u tin chnh sch k t nm 1981. Th nhng cho n cui thp nin
1990, sau nhiu thi k ci cch vi cc bin php khc nhau, t cc
iu chnh c tnh vi m nh ni rng quyn t ch cho n t nhn
ha; to ra cc n by khuyn khch cho ti chp nhn ban gim
c v cng nhn hon ton s hu doanh nghip ni mnh lm vic;
t ch duy tr cu trc cng nghip phn tn cho n hnh thnh cc
tp on kinh doanh (qiye jituan) bng bin php hnh chnh, Chnh
ph Trung Quc tha nhn rng ngoi tr c phn ha, v c bn cc
bin php ci cch DNNN khng thnh cng trong vic nng cao
hiu qu ca khu vc DNNN. Bng chng l trong nm 1996, ln
u tin khu vc DNNN b l rng vi mc l xp x 1% tng gi
tr sn xut cng nghip ca c nc, v tnh trng ny ko di cho
n nm 1999. Li nhun thp, thm ch l, c ngha l n xu ca
cc DNNN tip tc tng trong h thng ngn hng, c bit l ti cc
NHTM nh nc. Bn cnh , cuc khng hong ti chnh ng
1997-1998 l mt li cnh bo nghim khc, em n cho cc nh
lnh o Trung Quc mt cm gic cp bch v yu cu phi ci cch
khu vc DNNN v NHTM nh nc
93
.
Vo thng 3/1998, Chnh ph Trung Quc a ra K hoch
3 nm ci cch Doanh nghip Nh nc hng n 8.000 (trong
tng s 14.820) DNNN c quy m va v ln ang thua l. Mc tiu
93
Mc d nn kinh t Trung Quc khng ri vo khng hong nh lng d tr ngoi t v
dng vn FDI di do song nhng vn c tnh cu trc - nh tnh trng u t qu mc,
doanh nghip km hiu qu, n xu dng cao - ca Trung Quc cng tng t nh cc nc
khng hong.
Nguyn th tng Chnh ph Trung Quc Chu Dung C, trong Bo co cng k hoch
5 nm ln th 10 trc Quc hi khng nh nn kinh t ca Trung Quc n ngng
khng th pht trin hn na nu khng ti cu trc (Theo Fewsmith, Joseph. (2001). The
Political and Social Implications of Chinas Accession to the WTO. The China Quarterly
(167):573-910).
217
ca k hoch ny rt tham vng, c th l gim 1/3 s doanh nghip
thua l ngay trong nm 1998, 1/3 tip theo trong nm 1999, v 1/3
cn li trong nm 2000.
94
Mc d dn rt nhiu n lc v ngun
lc vc dy khong 1/3 DNNN thua l trong nm 1998 nh k
hoch, song theo s liu ca Tng cc Thng k Trung Quc th tng
l ca cc DNNN (bao gm c cc cng ty m l DNNN) trong nm
1998 ln ti 102,3 t NDT (tng ng 12,4 t USD), tc l tng
21,9% so vi nm trc.
Trc tnh th ny, vo u nm 1999 Trung Quc i n
mt quyt nh lch s: Chp nhn hu nh ton b cc iu kin
kht khe ca WTO (ch yu l t Hoa K) m trc y Trung Quc
lun t chi c th gia nhp WTO trong thi gian sm nht, sau
s dng cc cam kt WTO lm n by v to p lc khc ch
s chng i ca cc nhm li ch - m bn cht l cc nhm c
quyn c hng c li t nguyn trng - v ti cu trc nn kinh
t
95
. Nh vy, vi vic gia nhp WTO, Trung Quc t nguyn t
b nhiu bin php nhm bo h cc DNNN khi sc p cnh tranh
quc t .
96

Tc ng ca vic gia nhp WTO i vi ci cch DNNN Trung Quc
Vic gia nhp WTO c nhiu tc ng quan trng i vi
cc DNNN ca Trung Quc. u tin, hng ro thu quan trung bnh
c gim t 15,3% vo nm 2001 xung cn 8,9%, trong hu
ht vic ct gim ny c hiu lc t nm 2004. ng thi, cc hng
94
Kobayashi, Shigeo, Jia Baobo, and Junya Sano(1999).The Three Reformsin China: Prog-
ress and Outlook. http://www.jri.co.jp/english/periodical/rim/1999/RIMe199904threere-
forms/. (September 1999).
95
Thun (2004):Mt phn, vic s dng cc p lc bn ngoi l chin lc r rng ca chnh
ph Trung Quc. S cnh tranh pht sinh t vic gia nhp WTO, theo li gii thch ca Th
tng Chu Dung C, s cung cp n by quan trng gip thc y ti cu trc cc DNNN
ngoan c, v sthc y nn kinh t Trung Quc pht trin nhanh v lnh mnh hn.
96
Trong Bo co ca Ban Cng tc v vic Trung Quc gia nhp WTO, trong bn cnh
nhng phn lin quan n DNNN nh chnh sch cnh tranh, chnh sch gi c, tr cp v cc
bin php chng tr cp v.v th c hn mt mc (mc II.6) dnh ring cho nhng cam kt ca
Trung Quc v cc DNNN v doanh nghip do nh nc u t - mt tin l u tin v duy
nht t trc n nay ca WTO.
218
ro phi thu quan nh hn ngch nhp khu, giy php, iu kin u
thu v.v cng c tho g hon ton vo nm 2005. Vic tun
th nguyn tc i x quc gia song hnh vi t do ha hn na
u t trc tip nc ngoi trong dch v ti chnh (ngn hng, bo
him) v trong ngnh cng nghip ch to ch bin, to iu kin
thun li cho cc doanh nghip nc ngoi gia nhp th trng v
qua to sc p cnh tranh ngy cng gay gt i vi cc DNNN
ca Trung Quc.
C th ni tc ng quan trng nht ca WTO i vi nn kinh
t Trung Quc l cng c thm nhng nh hng chin lc m
chnh Trung Quc chn, v nh vy, quyt nh gia nhp WTO
gn nh bng mi gi ca Trung Quc nht qun vi chin lc ci
cch m ca t nm 1978. R rng nu tnh trung bnh theo n v
thi gian th Trung Quc l quc gia c hng li nhiu nht trong
lch s kinh t th gii, v vic gia nhp WTO ch cng cng c thm
xu hng ny
97
.
Mt cch nh tnh, cc nghin cu nhn chung ng vi
nhau rng vic gia nhp WTO c tc ng cng hng quan trng
vi quyt tm ci cch DNNN ca Trung Quc. Vic gia nhp WTO
tip tc gip Trung Quc duy tr nng lc cnh tranh trong cc ngnh
ch bin - ch to thm dng lao ng nh dt may, giy dp, chi
v dng c th thao. Bn cnh , WTO cng to c hch quan trng
cho ngnh cng nghip in t pht trin. Vo nm 2002, tc l ch
mt nm sau khi gia nhp WTO, kim ngch xut khu my tnh v
thit b vin thng ca Trung Quc ln ti 55 t USD, tng gp ri
so vi nm 2001. Cc hng ch to my tnh hng u ca i Loan
nh Acer, Hon Hai, v Quanta u di chuyn hot ng lp rp ca
mnh sang Trung Quc.
97
Cng theo Fewsmith (2001, tr.573), trong vng hn hai thp k mt cht, t 1978 n 2000,
tng kim ngch ngoi thng ca Trung Quc tng gn 24 ln, t 20 ln 474 t -la. FDI ca
Trung Quc ch trong vng 5 nm (1996-2000) ln ti 290 t -la, ng vai tr quan trng
trong vic to vic lm v nng cao sc cnh tranh ca nn kinh t.
219
Hp 6.1. S pht trin ca ngnh sn xut -t Trung Quc
Trong khi cc ngnh thm dng lao ng nhn chung c li t vic gia nhp WTO th cc ngnh
thm dng vn nh -t, thp cht lng cao, ch to my do khng phi th mnh ca Trung Quc
(do chi ph cao) gp rt nhiu kh khn khi phi ng u vi sc p cnh tranh quyt lit vi nhau
v vi bn ngoi. Trn thc t, phn tch di y cho thy s pht trin ca ngnh -t Trung Quc
chng minh s ng n ca Chu Dung C .
Theo cam kt vi WTO, Trung Quc s phi gim hng ro thu quan nhp khu -t t mc 80-
100% vo nm 2001 xung ch cn 25% vo nm 2006. ng thi, cc hng ro phi thu quan cng
dn dn phi g b. Khng nhng th, k t nm 2006, cc cng ty ca M bt u c php cp
tn dng tiu dng cho ngi mua xe Trung Quc. Mt lot nh my sn xut -t ca Trung Quc
bt u sa thi cng nhn v nhiu nh my ngh n vic ng ca.
Trong bi cnh ny, ta s thy vai tr ca chnh sch quan trng n nhng no. Bt u t cui
thp nin 1990, khi cc nh my sn xut -t ca Trung Quc ng trc vin cnh kh khn v
nguy c ng ca sau khi gia nhp WTO th Chnh ph Trung Quc quyt nh y mnh chnh sch
lin doanh gia cc nh sn xut trong nc vi nc ngoi, ng thi cho php cc lin doanh ny
sn xut nhiu dng xe cng mt lc. V bn cht, y l chnh sch i cng ngh ly th trng
- tc l i ly quyn tip cn th trng y ha hen Trung Quc, cc hng sn xut -t nc
ngoi phi chp nhn lin doanh vi mt i tc trong nc, ng thi phi u t vn, chuyn giao
cng ngh v k nng qun l.
Kt qu khng ch l s lng lin doanh tng vt, m quan trng hn, cm ngnh (cluster) cng
nghip -t ca Trung Quc dn tr nn hon chnh v c tnh cnh tranh hn. Khng nhng th,
ng trc sc p cnh tranh ni a gia cc cng ty lin doanh, tt c cc hng u phi tng
cng cht lng sn phm v a nhng cng ngh v mu xe mi hn, thm ch mi nht, vo
th trng Trung Quc. Sau mn m u ca General Motors (GM) thnh lp lin doanh tr gi 1,52 t
USD vi Tp on Cng nghip -t Thng Hi (Shanghai Automobile Industry Corporation - SAIC)
vo nm 1997, cc lin doanh khc bt u cm thy hi nng cnh tranh ngy mt gia tng. Vo
nm 2000, sau nhiu nm ch sn xut mt dng sn phm da trn cng ngh t thp nin 1970,
cui cng Volkswagen cng trnh lng mu xe Passat Thng Hi, v vo nm 2001 thng bo s
u t 2,2 t USD cho hot ng Trung Quc.
Khng ch cnh tranh v mu m v cht lng, cc lin doanh cn cnh tranh vi nhau v gi. Gi
ca mt chic Santana gim t 158.000 RMB vo nm 1995 xung ch cn 114.000 RMB vo
nm 1998. Vo thng 7/2000, Lin doanh Citroen V Hn bt u gim gi, lm cho doanh s ca
Santana gim gn 18% trong na u 2000, v do Lin doanh Citroen hu nh khng c la chn
no khc ngoi vic gim gi Santana thm 15.000 RMB. Vo u nm 2002, mt ln sng gim gi
na li c bt u.
220
Ni tm li, mc d rt kh nh lng tc ng ca WTO i
vi vic ci cch Trung Quc, song nhiu nghin cu cho n nay
khng nh rng WTO thi mt ln gi mi y sinh kh vo
nn kinh t Trung Quc. Nh vo vic bit tn dng c c hi th
trng ln sc p cnh tranh t bn ngoi h tr cho quyt tm ci
cch trong nc, Trung Quc tin c nhng bc di trn con
ng cng nghip ha v hin i ha. Nn cng nghip ca Trung
Quc c chuyn ha ton din vi nhiu cng ty hiu qu, cng
ngh tin tin v qun l hin i. WTO ni ring v hi nhp kinh t
quc t ni chung gip gii phng tim nng to ln ca con ngi
v nn kinh t Trung Quc, gip quc gia ny thot ra khi nn kinh
t t cp t tc v k hoch ha tp trung, tr thnh quc gia xut
khu ln nht v nn kinh t ln th hai th gii.
Hn ch ca WTO i vi ci cch DNNN Trung Quc
Bn cnh vic cng nhn nhng thnh cng ca Trung Quc
trong vic tn dng c c hi v sc p ca WTO ci cch DNNN
th chng ta cng cn nhn nhn mt cch khch quan nhng hn ch
ca WTO.
Th nht, v cc hip nh ca WTO ch lin quan n thng
mi hng ha, thng mi dch v v s hu tr tu m khng bao gm
cc kha cnh quan trng khc lin quan n hot ng ca DNNN
nh u t, mua sm chnh ph, lao ng v.v nn tc ng ca
chng khng ton din. Khng nhng th, nh trnh by phn
trn, v mt nguyn tc, do WTO khng c quy nh ring v DNNN
nn tc ng ca WTO n DNNN ch yu c tnh gin tip.
98
Th hai, quan trng hn, nhng cam kt gia nhp WTO nh
hng tiu cc n li ch ca cc nhm c quyn - c li nht
nh s gp phi s chng i ca cc nhm ny, c bit l trong
qu trnh thc hin cam kt. Ti Trung Quc, gia cc quy nh chnh
98
Ngay c trong trng hp c bit ca Trung Quc, mc d c hn mt mc ring cam kt v
DNNN nhng cng khng ton din.
221
thc v vic thc hin chng c th c nhng khong cch nht nh.
V d nh nu ch xem cc cam kt ca Trung Quc v lnh vc ti
chnh th s d c cm tng rng chng my chc cc ngn hng
nc ngoi s x n Trung Quc v chim bt th phn ca cc
NHTM nh nc. Tuy nhin, Chnh ph Trung Quc cng ban hnh
quy nh bt buc cc ngn hng nc ngoi khi m chi nhnh mi,
giao dch bng c ngoi t v nhn dn t, phi c ti thiu 600 triu
nhn dn t (73 triu USD) vn hot ng cho mi chi nhnh mi.
Trn thc t, ch mt vi ngn hng ln mi c th tha mn quy
nh ny. Bn cnh , B Ti chnh cng p thu doanh thu 7%
(trc khi khu tr chi ph), khin cho vic c li nhun mc kh
d i vi cc ngn hng t nhn tr nn gn nh bt kh thi. Mt ro
cn quan trng na trong qu trnh thc hin cc cam kt ca WTO
xut pht t s can thip ca chnh quyn a phng, vn c tnh t
ch v tnh bo h rt cao. Khi cam kt ca chnh quyn trung ng
nh hng tiu cc n li ch ca chnh quyn a phng th chnh
quyn a phng c th c nhiu cch b cong cc cam kt ny,
chng hn nh thng qua v s cc quy nh phc tp, th tc cp
php phin h, thanh tra kim tra nh k v t xut v.v
Th ba, quan trng nht, mt th ch t bn ngoi, d l WTO
(hay bt k mt hip nh kinh t quc t no) v c thit k tinh
vi n u, cng khng th no tc ng n nhng tng su nht
trong h thng th ch kinh t - chnh tr ca mt quc gia c thc
ch quyn, nht l thc ny li c hu thun bng c yu t vt
cht v tinh thn nh Trung Quc.
222
Hp 6.2. H thng th ch ca mt quc gia
Th ch y c hiu l tp hp cc quy tc iu chnh hnh vi v tng tc ca con ngi cng
vi nhng c ch cng ch thc thi cc quy tc ny. H thng th ch ca mt quc gia c th c
chia thnh ba tng. Tng th nht - cc quy tc bc thp (low level rules) - bao gm cc chnh sch
hay quy tc iu tit hnh vi ca cc tc nhn kinh t. Trong tnh hung ang xem xt Trung Quc,
cc quy tc bc thp ny c th l chnh sch ct tr cp cho cc DNNN, buc cc DNNN phi cnh
tranh vi nhau v vi doanh nghip nc ngoi, hay t do ha khu vc ti chnh.
Tng th hai - cc quy tc bc trung (medium level rules) - bao gm cc quy tc xc lp ai c quyn
lc g v th tc thc hin quyn lc ny nh th no. Trong trng hp t do ha ti chnh Trung
Quc, cc quy tc bc trung ny gip xc nh nhng ai c quyn ban hnh lut, cc quy nh iu
tit, v c ch thc thi t do ha ti chnh cng vi cc th tc tng ng. C th l Trung Quc, v
mt danh ngha, Quc hi c quyn ban hnh cc lut lin quan n t do ha ti chnh nh Lut v
NHTM, chng khon, bo him. Bn cnh , chnh quyn trung ng c thm quyn ban hnh cc
quy nh v chnh sch iu tit (tc l cc quy tc bc thp) nh quy nh v vn hot ng ti thiu
600 triu nhn dn t hay p thu doanh thu 7% i vi cc NHTM. Ri chnh quyn a phng cng
c quyn ban hnh cc bin php qun l c th trong phm vi a phng mnh nh cc quy nh v
th tc cp php, thc hin chc nng qun l nh nc nh thanh tra, kim tra.
Tng th ba - cc quy tc bc cao (high level rules) - bao gm nhng quy tc minh nh cch thc
xc lp cc quy tc bc trung v bc thp cng nh cc c ch thc thi chng. Cc quy tc bc cao l
nhng quy tc chnh tr - th ch nn tng xc nh cc khuyn khch ca cc tc nhn chnh tr,
v do vy hnh vi chnh tr ca nhng tc nhn ny. Chng bao gm cc quy tc trong Hin php,
ch chnh tr v kinh t, cc quy tc bu c, quan h gia cc cp chnh quyn v.v Chnh nhng
quy tc bc cao ny, cng vi bi cnh v cc nhn t khng chnh thc khc (tc l cc th ch phi
chnh thc), s quyt nh cch thc vn hnh v kt qu ca h thng hoch nh chnh sch (v d
nh mc c lp ca cc c quan t php, mc trng dng nhn ti v tnh chuyn nghip ca
b my hnh chnh, vai tr thc thi v din gii lut ca c quan hnh php v.v).
Nh chng ta thy, mc d WTO vt qua c tng th
nht ca h thng th ch Trung Quc nhng n tng th hai th
bt u gp kh khn, cn n tng th ba th hon ton khng chm
ti c, trong khi chnh tng th ba ny - tng th ch chnh tr v
th ch ca ton h thng - mi c tnh quyt nh cui cng ti cht
lng v hiu lc ca hai tng cn li. Tuy nhin, mt iu may mn
223
cho Trung Quc l vo thi im gia nhp WTO, nhm lnh o cao
nht thc s c quyt tm ci cch, v vy tc ng t bn ngoi ca
WTO n mt cch ch ng, xut pht v c ni lc t bn trong.
y l l do quan trng nht quyt nh s thnh cng - tt nhin l
mt cch tng i - ca Trung Quc sau khi gia nhp WTO.
Tuy nhin, cng cn lu l do tng th ch su nht nm
ngoi phm vi tc ng ca WTO nn mc d WTO c tc ng tch
cc nhng cng ch ci thin hot ng ca cc DNNN ti mt
mc v trong mt qung thi gian nht nh. Nh c th hin
qua Hnh 6.4 mc d sau khi gia nhp WTO, t l li nhun trn ti
sn (ROA) ca khu vc DNNN c ci thin ng k song vn lun
thp hn nhiu so vi khu vc t nhn. Khng nhng th, trong giai
on khng hong ti chnh th gii va qua, trong khi ROA ca khu
vc t nhn vn tng u n th ROA ca khu vc DNNN nh nc
gim mnh, v n cui nm 2012, ch bng khong 40% so vi khu
vc doanh nghip t nhn.
Hnh 6.4. So snh hiu qu ti chnh ca khu vc DNNN v DN t nhn
Trung Quc (1998-2012)
Ngun: Nicholas R. Lardy (2013). Third Plenum: Transformation of State Firms
Role Likely to Accelerate
Nhng phn tch trn y hm rng nu Trung Quc khng
c nhng ci cch trit t tng su nht ca h thng th ch th
nhng thay i th ch v chnh sch vng ngoi ch c tc dng
gim bt sc p ca tnh th v mua thm mt t thi gian. Tuy nhin,
sm hay mun, vn km hiu qu ca khu vc DNNN v nhng
224
gnh nng khu vc ny gy ra cho nn kinh t s quay tr li, thm
ch vi phm vi v mc rng ln hn, v do vy s i hi mt
n lc chnh tr cao hn v tn tht ngun lc ln hn rt nhiu
sa cha.
KT LUN V KHUYN NGH
Cc nghin cu trc y thng chng minh rng vic gia nhp
WTO c th c s dng nh mt p lc t bn ngoi v mt cam kt
ng tin cy bn trong vt qua s phn khng i vi nhng n
lc ci cch kinh t trong nc. Tuy nhin, trn thc t, tc ng ca
vic gia nhp WTO i vi ci cch kinh t cc nc khng h ng
nht, khng nhng th cn c th gy ra tc ng tiu cc.
Trong qu trnh gia nhp WTO ca Vit Nam, nhng ngi c
t duy ci cch hy vng rng vic gia nhp WTO s l mt c hi
ci thin h thng th ch kinh t th trng Vit Nam, v quan
trng khng km, s to ra p lc i vi cc DNNN - ct li ca nn
kinh t th trng nh hng x hi ch ngha - v buc cc DNNN
phi ci cch v tr nn cnh tranh hn.
Trn thc t, vic gia nhp WTO gip ci thin khung php
lut ca Vit Nam theo hng kinh t th trng. Tuy nhin, cc mi
e da tim tng i vi DNNN c s dng to ra mt s
ng thun nht nh v nhu cu cp thit phi thc y s pht trin
ca DNNN, c bit l ca nhng tp on kinh t v tng cng ty
nh nc. Nh vy, theo mt cch no , vic gia nhp WTO
gp phn vo s xut hin ca cc tp on kinh t nh nc, khng
ch tr nn qu ln c th ci cch m cn c kh nng v hiu
ha nhiu tc ng tch cc tim tng ca vic gia nhp WTO i
vi chnh mnh.
Chng ny lp lun rng khng phi tt c cc tc ng ca
vic gia nhp WTO u tch cc, n gin l v bt k lc tc ng
no t bn ngoi cng s tt yu to ra phn lc t bn trong, ch yu
225
l bo v nguyn trng. S tng tc gia cc lc bn trong v
bn ngoi s quyt nh kt qu cui cng. Do , hip nh thng
mi quc t khng nht thit c li cho ci cch nh k vng, thm
ch trong mt s trng hp c th tr nn phn tc dng.
Chng ti cng ch ra rng vic gia nhp WTO cha tc
ng mt cch tch cc i vi ci cch DNNN v thiu s cng
hng nhp nhng gia mt bn l nhng n lc ci cch t thn t
bn trong vi bn kia l nhng c hi th trng cng nh p lc
cnh tranh t bn ngoi. Khng nhng th, ci cch l mt qu trnh
khng ngng, v do vy khng c php dng li sau khi vo
WTO. ng tic l Vit Nam, nhng ci cch th ch ng k nht
u thuc v giai on tin WTO, cn trong giai on hu WTO
th t c tin b ng k. Vic bng n mnh m cc tp on kinh
t nh nc c quy m ln v kinh doanh a ngnh trit tiu hu
ht cc tc ng tch cc tim tng ca vic gia nhp WTO i vi
ci cch DNNN. C th l cnh tranh trong nhiu ngnh c s hin
din ca TKT hu nh khng c tng cng, s hu cho gia
cc DNNN tinh vi v phc tp hn, nguyn tc i x quc gia c
thc hin mt cch hnh thc nhng khng thc cht, v s tham gia
ca cc ngn hng nc ngoi cn ht sc khim tn. Nu chng ta
khng c nhng n lc ci cch t thn t bn trong mt cch mnh
m v c h thng th nhng c hi ci cch sp ti khi chng ta gia
nhp TPP, k Hip nh thng mi t do Vit Nam - EU (EVFTA),
v.v... v nhiu hip nh hp tc quc t khc, mt ln na c th li
tut khi tm tay.
226
227
CHNG 7
MINH BCH V NNG CAO
CHT LNG S LIU THNG K
DN NHP
Sn phm ca ngnh thng k theo nh ngha ca H thng
cc ti khon quc gia (SNA) l mt sn phm phi th trng. Hot
ng ny theo H thng ngnh kinh t Vit Nam, 2007 nm trong
nhm ngnh Hot ng ca ng cng sn, t chc chnh tr x hi,
qun l Nh nc, an ninh, quc phng, m bo x hi bt buc.
S d sn phm ca hot ng thng k phi th trng v hot ng
ny hon ton do tin t ngn sch Nh nc v n c y c
tnh ca mt loi hng ho dch v cng (public good).
Th nht, n c tc dng ngoi lai (externality) tch cc, ngha
l khi mt ch th s dng cc sn phm thng k d cho mc ch
c nhn nhng ton x hi vn c th c li. V d cc c quan
Chnh ph s dng thng k kinh t a ra cc chnh sch qun
l hoc cc doanh nghip ln k hoch sn xut kinh doanh u c
nh hng tt cho ton x hi. Th hai, mt khi thu thp v x l,
thng tin thng k c chi ph cho mi ngi s dng thm gn nh
khng ng k (near zero marginal cost). C quan thng k hu nh
khng tn thm chi ph no cho doanh nghip v ngi dn s dng
sn phm ca mnh sau khi Chnh ph s dng nhng sn phm
. Th ba, mt c quan s dng thng tin thng k khng c ngha
thng tin khng th ti s dng hoc n ht gi tr cho nhng
n v khc. Thc t cng nhiu ngi s dng sn phm thng k
tc dng ngoi lai tch cc cho x hi cng ln. L thuyt v thc
228
tin cho rng nhng hng ho dch v c tnh cht cng nh vy nn
l mt sn phm phi th trng do Nh nc cung cp.
H thng thng k Vit Nam t khi thnh lp (1946) n nay v
c bn khng c s thay i v cu trc. C 11 nhm s liu trong h
thng s liu Thng k bao gm: (1) n v hnh chnh, t ai v
kh hu; (2) S liu v dn s v lao ng; (3) Ti khon Quc gia;
(4) Ngn sch Nh nc; (5) Nng nghip, lm nghip v thy sn;
(6) Cng nghip; (7) u t; (8) Thng mi gi c; (9) Vn ti v
bu in; (10) Gio dc, y t, vn ha v i sng; (11) S liu v
thng k nc ngoi.
Mc d c lch s pht trin kh di nh vy v c ng gp
khng nh cho pht trin kinh t, x hi ca t nc trong nhiu
thp k qua, cng tc thng k khng th ni hon thin, cn cn
phi c nhng ci t su rng. Trong bi vit ny chng ti s a
ra cc tiu ch chung xy dng v nh gi mt h thng thng
k quc gia, qua nh gi c th v cht lng cng nh nhng
im cn tn ti ca cng tc thng k kinh t hin nay Vit Nam.
Cui cng l mt s khuyn ngh chnh sch c th nhm hon thin
khun kh th ch, c th l sa i Lut Thng k sa i trong thi
gian ti cng nh cc khuyn ngh nhm nng cao cht lng v tnh
minh bch thng tin kinh t.
Cc tiu ch nh gi mt h thng thng k
nh gi mt h thng thng k chng ta thng da trn
nm tiu ch, bao gm: tnh y , kp thi, nht qun, minh bch
v chnh xc.
y
Mt h thng thng k c cht lng phi bo m cung cp
nhng ch s quan trng ca mt nn kinh t. Tt nhin l mt
khi nim kh thng nht v ty thuc vo ch quan ca tng ngi.
Mt chuyn gia v ti chnh s mun c hng nghn ch tiu lin quan
n h thng ngn hng, th trng chng khon, ngc li nhng
229
ngi nghin cu v th trng lao ng li mun c nhiu s liu v
vic lm, lng bng. Mt vn khc l chi ph, nhng nc giu
c ngn sch ln cho c quan thng k quc gia hin nhin s c ni
dung thng k rng hn cc nc ngho, bi vy cn c ngha
s dng ngn sch cho thng k mt cch hp l
99
.
Vit Nam, bt u t nm 1993 chnh thc a vo p
dng theo h thng ti khon quc gia
100
trn phm vi c nc thay
cho h thng bng cn i kinh t quc dn v cc ch tiu kinh t
tng hp tng ng, thay th ch tiu tng hp ca h thng MPS
nh thu nhp quc dn c bng ch tiu tng ng GDP (Quyt
nh s 183/TTg ngy 25/12/1992 ca Th tng Chnh ph). y
c coi l mt bc tin ln trong cng tc thng k ti Vit Nam.
Trong khi thu nhp quc dn c tip cn t pha cung (tc l cng
tt c sn lng thun ty ca cc ngnh vo vi nhau) th ch tiu
GDP a ra bi kinh t gia J. M. Keynes c tip cn t pha cu.
H thng ti khon quc gia cc phin bn u ly bng I/O ca
Leontief lm trung tm nn d tip cn t pha cung hay pha cu u
ra mt con s l GDP, v cn hiu GDP l tng cu cui cng. Tuy
nhin, i vi nc ta sau hn 20 nm chnh thc p dng h thng
ti khon quc gia vn cha c c cu t chc thng tin c th
tnh ton mt cch trc tip v c lp GDP t pha cu cui cng
(c quan thng k gi l GDP theo phng php s dng cui cng).
Ngy nay khi nh gi v nn kinh t tri thc thng s dng thc
o s tng ln ca ti sn v hnh trong GDP hoc tng tch ly ti
sn, iu ny ph hp vi tng ca SNA. Nhng ng tic ngay
99
Trc y trong Nin gim thng k ca VN cn thu thp s liu s qut my, phch nc
c sn xut hng nm, s my cng nng c lp rp, thm ch s huy chng Seagames,
trong khi rt thiu s liu v tht nghip v vic lm. Xt trn kha cnh ny ni dung thng
k khng v s liu thng k ca VN khng th ni l c cht lng v cha s dng tt
ngn sch.
100
Trn th gii t trc n nay c hai h thng thng k kinh t quc dn, l h thng cc
bng cn i vt cht (Material Product System - MPS) v h thng cc ti khon Quc gia
(System of National Accounts - SNA). H thng MPS c cc nc x hi ch ngha trc
y s dng v nay ch cn Triu Tin v Cu Ba vn cn p dng; phn cn li ca th gii p
dng thng k kinh t theo h thng SNA.
230
trong cc nin gim TK cng thng nh ngha GDP ging ht thu
nhp quc dn cng thm phn dch v.
C th thy mong mun l kh, nhng ch t phi c mt
mc ti thiu no . hu ht cc nc, s liu thng k kinh t
phi m bo thu thp cho h thng ti khon quc gia (theo chun
SNA ca LHQ), thng k ti chnh (theo chun ca IMF), thng k
v gi c (CPI/PPI, lng bng, gi nh t...), thng k vic lm,
thng k xut nhp khu, v thng k ngn sch/chi tiu Chnh ph.
Ngoi tr thng k vic lm, cc ni dung cn li ca Vit Nam
, mc d i vo chi tit c th cha hon chnh. n c l thng
k ti chnh theo yu cu ca IMF (cho h thng cnh bo ri ro sm
ca h) chng ta cn thiu kh nhiu v tn sut cung cp s liu
cng khng t yu cu
101
.
Mt iu kh th v lin quan n cng tc thng k l hu ht
cc nc u x hi ha mt phn vic thu thp s liu (kinh t)
m rng ni dung thng k m khng phi tn thm ngn sch.
Thng tin kinh t lun l mt mt hng bn chy nn cc cng ty t
nhn c ng c tin hnh thu thp v bn s liu ny. Trn th gii
c nhiu cng ty chuyn thu thp v bn s liu thng k kinh t ti
chnh nh Bloomberg, Reuters, Haver Analytics, Markit. Trong mt
s trng hp s liu thng k t nhn cn cnh tranh vi s liu
chnh thc ca Nh nc
102
.
Kp thi
Trong gii ti chnh c mt thut ng l s liu thi gian
thc, ngha l thng tin c ngay tc th khi hot ng kinh t tng
ng va kt thc hoc thm ch ang din ra, v d ch s chng
khon c cp nht ngay lp tc trn mn hnh c nhn song song
vi trn sn giao dch. Tt nhin s liu kinh t v m khng th v
101
y l trch nhim ca NHNN ch khng phi TCTK, nhng y tm gp cc c quan c
trch nhim thu thp s liu kinh t vo lm mt.
102
V d trang web ShadowStats ca John Williams hoc Billion Price Project ca MIT cung
cp s liu lm pht cnh tranh vi s liu thng k chnh thc ca M.
231
khng cn phi cp nht nhanh nh vy. Khng th v rt nhiu s
liu thng k phi kho st v thu thp trn ton quc, x l th trc
khi cng b. Khng cn v nn kinh t l mt c my kh nng n c
qun tnh ln nn hai thi khc gn nhau qu khng em li nhiu
thng tin c ch. Vn kp thi ca s liu thng k cng ph thuc
vo ngn sch/chi ph thu thp s liu v chnh xc, cng nhanh
cng tn km v cng t chnh xc.
Thng thng s liu ti khon quc gia (SNA) c thu thp
v cng b theo qu, cc loi s liu khc theo thng (gi c, lao
ng, xut nhp khu). S liu ti chnh c th thu thp theo ngy
hoc theo tun, trong khi s liu dn s v mt s ch tiu x hi khc
(gio dc, y t) c th theo nm. S liu thng k ca nc ta c im
rt khc bit so vi cc nc. S liu qu (v d GDP) thng c
cng b vi ngy trc khi qu kt thc, s liu thng (v d CPI)
cng c cng b trc khi thng kt thc. iu ny tng chng
cho thy tnh kp thi ca s liu rt cao, nhng thc t n chng t
c quan thng k khng s dng ht thng tin ca chu k thng
k cho mi chui s liu. Tt nhin, sau c quan thng k s tip
tc hiu chnh cc ch s thng k khi c thm thng tin nh thng l
quc t. Nhng iu khc bit gia VN v th gii l thi im ca
cc hiu chnh khng c cng b rng ri v cc chui s liu
c khng c lu gi. Hoc i vi s liu v n cng, trong khi
ng h n cng nhiu nc cp nht ngi dn c th theo di
n cng theo tng giy th Vit Nam d hon ton c kh nng cp
nht nhng con s n cng c tr rt ln. Nh nm 2014 mi c
s n cng ca nm 2012.
Ly v d s liu GDP ca cc nc thng c cng b t
nht 3 ln: cng b s b, chnh sa ln mt, v chnh sa ln hai
hay cn gi l cng b cui cng. Cng b s b thng c thc
hin 1-2 thng sau ngy cui cng ca qu, chnh sa ln mt thng
trc khi qu tip theo kt thc, cng b cui cng sau 1-2 thng.
232
Hu ht nhng ngy cng b s liu u c bo trc rng ri v
s liu chnh sa ra sao s c nu ra c th. Thng th c quan
Thng k khng c ngha v (theo Lut) phi gii thch ti sao s liu
li thay i nh vy, nhng trn thc t h vn nu ra/gi nhng l
do khch quan (v d v thin tai, nh cng...) bo gii v nhng
ngi s dng thng tin c c s phn tch. Mt vn quan trng
na l tt c s liu ca cc ln cng b/sa i phi c lu tr
cc nh nghin cu c th phn tch/nh gi thc trng kinh t
chnh xc
103
.
Ngoi vn tn sut v thi im cng b/sa i s liu,
tnh cht kp thi cn th hin qua cch thc cng b s liu ra cng
chng. Rt nhiu s liu thng k kinh t c nh hng ln ln th
trng ti chnh nn cc c quan thng k thng c qui nh v
cch thc cng b rt cht ch m bo tnh cng bng. Trc
y, mt s nc nht phng vin ca cc bo v hng tin vo mt
phng, cng b s liu cho h h c thi gian nghin cu v vit
tin ri ng gi m ca phng cho phng vin ra chuyn tin v ta
son. Hin nay, cng ngh thng tin pht trin hn nn s liu
thng c cng b vo mt thi im nh trc trn mt trang
web hoc mt h thng in t bt k ai cng c th truy cp v
bit thng tin nh nhau. Cc hng tin ti chnh ln nh Bloomberg
hay Reuters thng truyn ti s liu t cc c quan thng k ngay
lp tc cho khch hng, sau h mi vit bi phn tch. m bo
thng tin c cung cp cng bng nh vy cng l mt kha cnh
cht lng m c quan thng k phi tnh n.
Mt im na lin quan n vn kp thi l ngoi vic cung
cp s liu cho ngi s dng trong nc, cc c quan thng k cn
cung cp thng k cho cc t chc quc t nh WB, IMF, BIS...
Mt iu kh hiu l trong khi TCTK cng b s liu rt nhanh vo
103
Gii phn tch kinh t vn thng tranh lun vi nhau nn s dng s liu s b hay s liu
cui cng, mc d s liu cui cng chnh xc hn nhng s liu s b li c tc ng tm l
ln hn.
233
mi cui qu hoc thng, th chng ta li kh chm chp khi cp nht
s liu cho cc t chc quc t. Mt s loi d liu ca Vit Nam
trong c s d liu ca IMF c khi tr n gn 2 nm
104
. iu ny
t nh hng n cc nh hoch nh chnh sch trong nc nhng
gy kh khn cho nhng nh nghin cu v u t nc ngoi khi h
cn thng tin v Vit Nam. V mt ny cht lng ca thng k Vit
Nam khng th ni l kp thi v cn phi ci thin.
Nht qun
Mt chui s liu c tnh cht nht qun khi n phn nh mt
kha cnh/hot ng kinh t n nh theo thi gian v khng gian. n
nh theo thi gian c ngha l gia 2 thi im khc nhau bn cht
ca chui s liu khng thay i. iu ny tng n gin nhng
thc ra rt kh m bo, ngay c nhng nc pht trin. C mt s
nguyn nhn lm bn cht cc chui s liu thay i theo thi gian.
Th nht l kha cnh/hot ng kinh t m n phn nh thay i
nn buc ngi lm cng tc thng k phi thay i cch thu thp d
liu v tnh ton thng k
105
. Hin nhin chui s trc v sau nhng
thay i khng cn nht qun v cc nh nghin cu phi ch
n im ny. y vic lu tr song song chui d liu theo c hai
cch tnh trong mt thi gian di s gip nhng ngi s dng s
liu trnh sai st khi c nhng thay i ln nh vy.
L do th hai l bn thn c quan thng k thay i cch tnh
v c nhng phng php thng k mi ra i
106
. Nhng thay i
v phng php tnh nh vy lm cc chui s liu b mt tnh nht
qun, nhiu trng hp gy ra tranh ci v nghi ng trong d lun.
104
V d thi im thng 4/2014 d liu BoP hay s liu d tr quc gia ca Vit nam trong
c s d liu IFS ca IMF mi ch cp nht n nm 2012.
105
GDP ca M c mt thay i ln trong nm 2013 v cch tnh thay i phn nh gi tr
gia tng ca cc hot ng lin quan n cc ti sn v hnh nh s hu tr tu.
106
V d chui s lao ng phi nng nghip (NFP) ca M khong hn chc nm trc c
thay i cch tnh p dng mt m hnh v s lng cng ty mi thnh lp v ph sn (birth-
death model) hiu chnh s liu kho st th. Mt v d khc l chui s CPI th ca M
c chnh li theo m hnh hiu chnh gi theo cht lng, v d mt ci my tnh c tc x
l tng 20% th nu gi tng ln 20% coi nh ch s gi ca n khng i.
234
Trong trng hp ny tnh cht minh bch v cng quan trng v c
quan thng k phi ht sc thn trng khi a ra mt cch tnh mi.
L do th ba l mu kho st thay i. y cng c th coi l
s thay i ca phng php thng k nhng trong mt s trng
hp do mu kho st tng ln hay gim xung do thay i ngn sch
thng k. Cch y khong 2 nm Australia gim bt s lng kho
st vic lm v ngn sch thng k b ct nn cho d phng php
ly mu v cch tnh khng i chui s liu mi s khng nht qun
vi chui s trc y, ch t v mt sai s v mc bin ng. C
quan thng k cng c th thay i mu kho st v bin ng dn s
hay thi quen tiu dng. Trong trng hp ny, cc chuyn gia thng
k c th gim thiu nh hng vo tnh nht qun ca d liu bng
cch p dng mt s k thut hiu chnh.
l nht qun theo thi gian, cn nht qun theo khng gian
ngha l chui s liu i din cho mt kha cnh/hot ng kinh t
cc a phng khc nhau, cc quc gia khc nhau v bn cht phi
ging nhau. y l l do cc t chc quc t nh UN, WB, IMF...
a ra cc b tiu chun thng k nh SNA, BOP thng k ca
cc nc c th so snh c vi nhau. Trong phm vi tng quc
gia, thng k a phng d c thu thp v tnh ton theo cng mt
chun, nhng cht lng chn mu, thu thp, x l c th vn khc
nhau. V d GDP khu vc nng thn c th s b b xt nhiu hot
ng phi chnh thc hn GDP ca thnh ph. Vn GDP ca cc
tnh/thnh ph cao hn GDP ca c nc phn nh tnh trng khng
nht qun v mt khng gian ny.
nc ta, trc y khi ngi dng tin mun s dng s liu
thng k thng bi ri v khng bit s liu trong website ca ngnh
Thng k hay s liu trong cun Nin gim c in ra giy l s liu
chnh thc. Ngnh Thng k thng coi s liu trong cun Nin
gim Thng k c pht hnh bng giy v c c quan thng k
bn mi l chnh thc cn s liu trn website l khng chnh thc.
235
Hn na cun Nin gim ca nm sau (2012) hon ton khc
s liu trong nin gim nm trc (2011) v ng nhin nin gim
2012 c coi l chnh thc, nh vy c 2 vn t ra l cc quyt
sch ca Nh nc, doanh nghip, cc nghin cu ca ngi dng
tin v n/GDP, bi ch ngn sch/GDP, t l u t/GDP, GDP bnh
qun u ngi v.v... trc thi im xut bn Nin gim 2012 u
kh c th s dng.
Mt im khng nht qun khin cc nh hoch nh chnh
sch v Quc hi trong qu trnh gim st thng bi ri l vic nh
ngha v cng b s liu v vn u t (investment) v tng tch
ly ti sn (gross capital formation). V mt kinh t, ni hm hai
khi nim trn phi ging nhau v trong phn gii thch thut ng
pha trc mc u t v xy dng trong Nin gim Thng k
cng cho thy iu . Tuy nhin, s liu cng b cho hai ch tiu
trn li hon ton khc nhau. Hoc i vi ch s tn kho thi im
v thay i tn kho (change in inventory) cng cha c s phn bit
r rng. Thng thng TCTK cng b ch tiu tng v tn kho ti
mt thi im ca nm nay so vi cng thi im nm trc. V d
ch s tn kho ngnh cng nghip ch bin, ch to ti thi im
ngy 1/3/2014 tng 13,4% so vi thi im nm trc trong khi thi
im nm trc tng 16,5% v chng ta cho rng ngnh cng nghip
hi phc l khng chnh xc, v nh vy, v mt bn cht th tn
kho vn ang mc rt cao v vic cng b con s nh vy l hu
nh khng c ngha. V d nh ti thi im 1/3/2013 tn kho tng
16,5% tng ng lng tn kho l 1.000 tn thp, n 1/3/2014
tng 13,4% so vi cng k tc l s thp tn kho tng ln 1.134 tn
thp. Nh vy l tn kho nm trc cao v nm nay lng tn kho
li tng cao hn, l nguy c ch khng phi thnh tch. Ch
tiu c ngha hn v mt kinh t m cc nh hoch nh chnh sch
v Quc hi cn gim st l s tng gim ca thay i tn kho ca
nm, qu Ngoi ra s liu tn kho trong bo co ca c quan thng
236
k cha phn bit ti sn c nh v ti sn lu ng, trong khi v
nguyn tc tn kho ch cp n ti sn lu ng. Do , ch tiu
thay i tn kho, mt nhn t ca GDP, cng ch l chnh lch cui
k v u k ca ti sn lu ng. V d chnh lch tn kho ti thi
im cui qu II so vi u qu II l 1200 tn thp; chnh lch tn
kho ti thi im cui qu I so vi u qu I l 1500 tn thp. Nhn
vo s liu ny c th thy ngha v mt kinh t l lng tn kho
trong qu II gim so vi qu I.
Tm li s liu thng k c cht lng theo kha cnh nht
qun s phi tun th cht ch cc tiu chun quc t, phng php
thu thp v x l n nh, mu kho st ln sai s khng vt
qu ngng cho php. Nhng iu ny i hi c quan Thng k
phi c ngn sch v ngun lc mnh.
Minh bch
Nh phn tch bn trn, vic c quan Thng k minh bch
phng php v qui trnh kho st, thu thp v x l s liu rt cn
thit cho ngi s dng cui cng. c bit khi mt chui s liu
no c thay i ln, vic gii thch c th nhng thay i s
gip trnh nhng nhm ln ng tic. V d nh khi nhiu c quan
thng tn t vn cho rng GDP bnh qun u ngi Vit Nam
tnh theo USD tng 23% trong nm 2013. Khi s liu c iu
chnh (sau cc ln sa i nh k chnh thc), cc chui s c nn
c lu gi tin so snh, i chiu. Vi nhng chnh sa do thay
i phng php tnh, v d cch y vi nm TCTK thay cch tnh
tc lm pht nm bng trung bnh lm pht thng thay v so vi
cng k nm trc, c quan thng k nn tnh li chui s liu trong
qu kh bng phng php mi ngi s dng c th so snh vi
cch tnh c.
Minh bch cn th hin s lng v mc chi tit s liu
thng k c cng b. Ly v d chui CPI c cu thnh bi hng
trm loi hng ha khc nhau, ch cng b ch s tng hp hoc
237
mt vi nhm hng ha ln s gy kh khn, thm ch nghi ng vi
ngi s dng cui cng. Trc y vi nm, trong s chi tit ca
CPI khng c cng b, hay d tr ngoi hi quc gia d c
cung cp cho cc t chc quc t nhng cha chnh thc cng b cho
ngi dn v doanh nghip trong nc. Nu v lo ngi cng b nhiu
s liu nhy cm c th c nh hng xu n nn kinh t, v d
c ngi s b gii u c quc t tn cng tin t, th c th cng b
s liu chm li mt thi gian. Tuy tnh kp thi ca s liu km i
nhng li gia tng tnh minh bch ca s liu cng b.
Vic rt nhiu chui s liu nay c cng b cng khai (v
min ph) trn website ca TCTK, NHNN v nhiu B/ngnh khc,
l mt bc tin ng khen v mt minh bch. Tuy nhin, nhng
website ny cn c th c ci thin tt hn khi chi ph phn cng
ngy cng gim, tc ng truyn ngy cng tng, cc c quan
Thng k c th nng s lng s liu cung cp cho ngi s dng
ln, c th thu mt mc ph dch v nhng nn cng khai iu ny
107
.
Nhng tt nht vn l cung cp d liu min ph ng nh mt loi
hng ha dch v cng cho mi i tng s dng v cng nhiu
ngi s dng s liu thng k (c cht lng tt) th nh hng tch
cc ca vic ny vo nn kinh t cng ln.
Mt thiu st na trn website ca c quan (Thng k) l cha
c mc hi p v hng dn cho ngi s dng cui cng. Ti
thiu nhng s liu c cung cp cn phi c nh ngha y
v r rng, nhng chui s liu c c th (ca Vit Nam) cng cn
gii thch r trnh ng nhn. Ly v d GDP bnh qun u ngi
theo USD cn phi ni r l GDP theo gi hin hnh bng VND
chia cho s dn ri qui i ra USD theo t gi trung bnh trong nm.
Trong thi i ca cng ngh kt ni Internet hin nay s liu trn
website hay thm ch trong ti liu dng pdf hoc doc cng c th ni
thng n nh ngha hoc gii thch. Nhng trang web cung cp s
107
C kin cho rng phi quen bit ai mua s liu t TCTK hay cc c quan khc.
238
liu hng u hin nay u cho php truy cp n nh ngha v gii
thch, nhiu trng hp cn c th v th trc tip v trch xut
d liu di nhiu nh dng khc nhau. Nhng website ny c th
xy dng din n hi p, gii thch cc thc mc v s liu thng
k cho ngi s dng.
Trong nhng nm gn y, khi c quan thng k cng b tng
GDP theo gi thc t rt cao nhng li cha c gii thch r rng
mc tng c tnh vo mc no v v sao tng. V d, GDP nm
2012 cng b ban u tng 5,02% nhng sau tnh li tng 5,23%.
GDP t nm 2009 t ngt c tnh tng ln, c bit nhm ngnh
hot ng ti chnh, ngn hng, bo him mi nm c tnh tng
ln u n so vi s c 309%. Chng ta u bit gi tr sn xut ca
hot ng ngn hng thng bao gm doanh thu t cc dch v trc
tip, li nhun t hot ng tn dng v phn chi thng xuyn ca
NHNN, vy ngnh ngn hng c tnh tng ln trn 309% l cho
cc hot ng no th khng c gii thch r rng
108
. Mt s nh
ngha v cc ch s v ni dung s liu cng b ca ch s trong
cc cun nin gim thng k hng nm khng tng thch v lin
quan vi nhau cng gy kh khn rt nhiu cho ngi s dng. V
d nin gim thng k nh ngha tng sn phm trong nc bng
tng gi tr tng thm ca tt c cc ngnh kinh t cng vi thu
nhp khu hng ha v dch v nhng trong ni dung s liu cng
b li cho thy tng gi tr tng thm cc ngnh kinh t ng bng
vi GDP. Chng ta c th t cu hi l nh vy th thu nhp khu
hng ha v dch v c tnh vo ch no? Ngoi ra, khi nim
thu nhp khu dch v c a ra cng khng thc s chnh xc
trong trng hp ny
109
.
108
T 2009 n nay c nhng nm tn dng c ni lng, c nm tht cht v mc chnh lch
gia li sut huy ng v cho vay cng rt khc nhau v nh vy mi nm t l ca cc hot
ng chnh hnh thnh nn gi tr sn xut ca ngn hng ca mi nm cng rt khc nhau. Phn
gi tr sn xut ca ngnh ngn hng do hot ng tn dng phi c phn b li trong cc
ngnh khc ca nn kinh t v tng GDP l khng i trong trng hp ny.
109
Cc nc khng c khung thu sut cho nhp khu dch v.
239
Hay i vi cc s liu GDP, do cc tnh/thnh ph cng b v
GDP c nc c s vnh nhau ln m nhiu chuyn gia cng nh
cc i biu Quc hi t cu hi v tnh minh bch v chnh xc
trong cch tnh ton v cng b. Thng thng vic ly gi nm gc
ca c quan thng k l nhng nm c bng ngun hoc s dng
v bng I/O t lm c s tnh GDP v gi so snh. Hin nay
vic tnh GDP v gi so snh nm gc khng theo chun mc quc
t, khng s dng quyn s t bng ngun (supply and use tables)
hoc bng cn i lin ngnh (input-output table) m ch n thun
s dng cc ch s gi sn xut v tiu dng p thng cho gi tr tng
thm ca cc ngnh. Cch lm ny dn ti GDP theo gi so snh
c th b bp mo p tc tng trng v t dn n ch s
gim pht GDP (GDP defator) rt kh l gii trong mt s trng
hp. i vi cc tnh/thnh ph ch s ny thng rt thp GDP
tng cao, iu ny khng ch din ra cc a phng m cn c
cp quc gia. Do mi c hin tng GDP cc tnh cng b hu
ht trn 10% nhng GDP c nc ch khong 6-7%. Ngoi ra, ch s
CPI l tng ha ca ch s gi ca sn phm sn xut trong nc v
ch s gi nhp khu. Do vy khi nhn vo s liu cng b nm 2013,
ch s iu chnh GDP l 4,8%, ch s gi nhp khu gim -2,03%,
nhng ch s CPI vn l 6,6%. Nhng con s ny khng m bo s
gn kt v logic vi nhau v cc chuyn gia buc phi t cu hi
phi chng chng ta ch ng ly ch s gi tnh GDP thp t
tng trng nm 2013 l 5,42%?.
240
Hnh 7.1. So snh CPI, GDP Defator v MPI giai on 2003-2013
Ngun: Tng cc Thng k v tnh ton ca tc gi.
Gia tng tnh minh bch chc chn s tn thi gian, cng sc,
tin bc v nht l cn s thay i quan nim ca nhng ngi lm
cng tc thng k v cc c quan qun l Nh nc lin quan. Nhng
y l mt iu cn thit v c nhiu li ch cho pht trin kinh t,
nht l khi Vit Nam mong mun c mt nn kinh t tri thc. Vic
lm minh bch h thng thng tin thng k phi phi bt u t khu
iu tra thng k v coi sa s liu gc l mt hnh ng vi phm
php lut nghim trng.
Chnh xc
Chnh xc l yu cu quan trng nht ca s liu thng k nn
khng c g kh hiu khi nhiu ngi nh ng cht lng vi
chnh xc v b qua nhng tnh cht khc lit k bn trn. Nhng
ngay c hiu nh vy cng khng n gin, nht l vi nhng s liu
thng k kinh t v m c tnh tng hp cao. Nu thng k ch n gin
m s phch nc, qut my c sn xut th xc nh tnh chnh
xc kh r rng. Khi mt hot ng/kha cnh kinh t phc tp hn th
tnh chnh xc trc ht ph thuc vo khi nim v nh ngha ca
ch tiu thng k d nh i din cho hot ng kinh t .
Ly v d, nu mun o lng tc tng gi tiu dng trong
nn kinh t trong mt nm, ngi ta c th a ra mt ch s bng
trung bnh trng s tc tng gi ca mt r hng ho i din m
241
ngi dn mua trong nm. Tt nhin y l nh ngha ca ch s
CPI, tuy nhin d thy ch s ny c mt vi khim khuyt khi i
din cho tc tng gi hng tiu dng. Th nht, r hng ho ch l
i din, mi c nhn, mi gia nh c thi quen tiu dng khc nhau.
Th hai, v trng s ca mi loi hng ho c nh nn cch tnh nh
vy loi tr kh nng thay i hnh vi tiu dng khi gi tng i
gia 2 loi hng ho thay i (v d ngi tiu dng chuyn sang
un nu bng in khi gi gas tng ln). Th ba, cch tnh trung bnh
trng s (da vo mc chi tiu cho tng loi hng ho) cha chc
ng theo ngha phn nh c cm nhn v lm pht trong x
hi. Khng ch Vit Nam, nhiu ni trn th gii ngi dn nghi
ng chnh xc ca con s lm pht m c quan thng k cng b
v h ch cm nhn lm pht nh l mt con s trung bnh n gin
mc tng gi ca mt vi loi hng ho m h d nhn din nh
lng thc, xng du.
V d ch s CPI trn cng cho thy tnh chnh xc ca mt ch
s thng k ph thuc vo ch quan ca ngi s dng n. R rng
mt b ni tr hng ngy i mt vi gi go, tht s c cm nhn
v lm pht khc vi Thng c NHNN v do vy s c khi nim
chnh xc rt khc khi cng nhn vo mt con s thng k. Nhiu
nc cng b CPI v CPI ct li (cha k cn c cc loi CPI c
hiu chnh khc nh trung bnh rt gn hay trung vi lm pht), thc
ra ch l cch lm tng chnh xc ca s liu thng k cho cc
i tng s dng cui cng khc nhau. Nh vy, tng chnh
xc, kha cnh tho mn nhu cu s dng cui cng ca cc i
tng khc nhau, c quan thng k nn a ra nhiu cch tnh, cch
hiu chnh cho cng mt chui s liu th (cn phn bit iu ny vi
tnh bao qut bn trn). Gia tng tnh minh bch cng gip tng cm
nhn ca ngi s dng v chnh xc ca s liu.
Trong cng tc thng k vic chnh sa s liu l iu ti k.
Tuy nhin c nhng lc vic chnh sa l cn thit gia tng tnh
242
chnh xc ca kt qu thng k. Nhu cu chnh sa s liu th c
hai nguyn nhn. Th nht, hiu chnh cc lch lc trong phng
php thng k/kho st m v l do ngn sch hn hp hay yu cu
kp thi m s liu th khng chnh xc. V d vic hiu chnh CPI
v c s thay i cht lng ca hng ha trong r iu tra nh
trnh by bn trn. Th hai, l hiu chnh yu t ma v khi s liu
thng k c thu thp theo qu hay theo thng. Trong c hai trng
hp cc c quan Thng k lp lun rng chui s liu th c sai s
h thng v ngi s dng t kinh nghim c th s b cc sai s
lm nhm ln. Bi vy c quan Thng k c trch nhim hiu chnh
li s liu trc khi cng b loi b sai s. Trong trng hp th
hai, a s cc nc cng b ng thi s liu th v s liu c
hiu chnh yu t ma v.
Nu yu t minh bch c bo m ti a, c th giao ph
trch nhim hiu chnh sai s cho ngi s dng d liu cui cng
v h s c thng tin hiu chnh. Tuy nhin trn thc t iu
ny khng tn ti ngay c nhng nc tin tin v cng khng th
trng i bt k ai cng c trnh hiu v t hiu chnh cc
sai s . Bi vy tnh chnh xc ca s liu c hiu chnh s
khng ch ph thuc vo qu trnh thu thp s liu ca c quan thng
k m cn vo nng lc k thut x l ca h. Hin ti s liu thng
k ca Vit Nam cha c hiu chnh ma v v cc loi sai s khc
nn c th ni mc chnh xc cn hn ch. Tuy nhin, y l im
c th d dng ci thin v cc k thut v phn mm hiu chnh ma
v cng nh cc loi sai s khc c cc nc tin tin pht trin
kh lu v cng b rng ri. Tt nhin, bt k s hiu chnh no cng
cn phi c cng khai v gii thch chi tit.
Mt yu t khc nh hng n tnh chnh xc ca s liu thng
k l kh nng kim tra cho vi cc ngun s liu khc nhau. Ly v
d, s liu xut khu ca Vit Nam c th d dng c kim tra khi
so snh vi tng s liu nhp khu t Vit Nam ca tt c cc nc
243
bn hng
110
. C l cng quan im nh vy nn nhiu nc giao vic
thng k s liu kinh t x hi cho nhiu c quan khc nhau ngoi
c quan Thng k quc gia, va to ra s cnh tranh trong cng tc
thng k va to iu kin kim tra cho s liu t cc ngun khc
nhau. Vic x hi ha nhiu mng thng k kinh t cng gip vic
kim tra cho d dng hn.
im cui cng lin quan n tnh chnh xc ca s liu thng
k l tnh c lp ca c quan thng k quc gia. Mt c quan c
lp bn ngoi Chnh ph vi ngn sch y (do Quc hi duyt
cp hng nm) v c s php l vng mnh s trnh c sc p
cng b s liu p, ng thi sc ch ti cc t chc v c
nhn khc trong qu trnh thu thp d liu.
Quay li vi cch tnh ton ch tiu GDP nc ta, GDP nhn
t pha cu bao gm tiu dng cui cng ca dn c, tiu dng cui
cng ca Nh nc, tch ly gp ti sn (gross capital formation),
xut, nhp khu hng ha v dch v. i vi tiu dng cui cng
cn so snh vi tng mc bn l v doanh thu dch v. Tuy nhin,
nhn vo s liu cng b c th thy ch s gi tiu dng 2 thng
u nm nay tng so vi thng 12 nm 2013 ch l 1,24% thp nht
trong nhiu nm nay nhng tc tng v tng mc bn l hng ha
v doanh thu dch v loi tr yu t gi vn tng kh n tng
(6,2%) so vi cng k nm 2013, nh vy khng th ni l do cu
tiu dng yu c. Chng ta khng th nh ng tng mc bn
l hng ha v doanh thu dch v (trc y gi l tng mc bn l
hng ha v dch v) vi tiu dng cui cng v v nguyn tc tng
mc bn l v doanh thu dch v cha bao gm cc khon t sn xut
t tiu dng, nh t ca dn c v.v..., nhng li ln mt s khon
bn cho sn xut trong .
110
S liu GDP ca TQ thng xuyn b gii phn tch quc t nghi ng v h kim chng li
bng cch so snh vi sn lng in tiu th cng k. Vic TQ c mt ngun s liu v in
nng c lp vi s liu GDP ca c quan Thng k l mt sc p ln c quan ny phi ci thin
cht lng thng k GDP.
244
Theo s liu cng b ti website ca Tng cc Thng k t
2000 cho thy t l ca tng mc bn l so vi tiu dng cui cng
ca nhng nm gn y tng ln t bin v nhanh chng, thm ch
tng mc bn l vt qua c tiu dng cui cng (t 68% nm 2000
tng 103% nm 2013 xem biu di). Mc d t nm 2005, Tng
cc Thng k tnh thm mt khon kh ln cho nh t c t ca
dn c, m khon ny cha c trong tng mc bn l v doanh thu
dch v. y l iu rt kh hiu i vi ngi s dng s liu thng
k v t ra nhng cu hi v tnh chnh xc ca s liu cng b.
Phi chng khi tnh thm cho ngnh kinh doanh bt ng sn
pha cung m qun tnh thm cho tiu dng pha cu? Nhng nu
t l gia tng mc bn l v tiu dng cui cng c t l nh trc
y (khong 75%-80%) th c th suy gim v cu tiu dng cc k
mnh m v GDP cng khng th l s nh cng b.
Hnh 7.2. Tng mc bn l so vi tiu dung cui cng
Ngun: Tng cc Thng k.
Hoc i vi khi nim vn u t m c quan Thng k
hin ang tnh ton v cng b, trong c ch s ICOR
111
. Theo
cch tnh ca cc t chc quc t, tnh ton gi tr vn ti thi
im no ngi ta cng tt c cc u t trc , ri tr i khu
hao TSC hng nm; phng php khc xc nh gi tr ca vn
111
nh ngha tng qut nht v u t: u t l phn sn lng c tch ly nhm tng nng
lc sn xut tng lai ca nn kinh t (xem Sachs-Larrain, 1993). Vn (hay t bn - capital)
ti mt thi im no c nh ngha bng gi tr tng cc u t qua cc nm, tnh n
thi im .
245
ti mt thi im no c cn c vo gi th trng hin ti ca
khi lng vn ny. Tuy nhin, phng php th 2 l rt kh thc
hin bi mun xc nh cn phi c tng iu tra (kim k) ti sn
trn phm vi ton quc. Mc d vy, hai khi nim c bn trn cha
c cn nhc v p dng ti Vit Nam. Hin nay c quan thng k
c ch tiu vn u t nhng thc cht ch tiu ny khng phi vn
cng khng hon ton l u t m thc cht ch l ngun tin b
ra trong mt nm ca cc thnh phn kinh t nhm mc ch u t
nhng cha chc i vo sn xut.
Cc chuyn gia cng t du hi i vi ch tiu thu nhp bnh
qun u ngi m chng ta cng b v nh gi l mt thnh tch
ln trong nhng nm gn y. Hin nay chng ta ang mc nhin
xem GDP/ngi l thu nhp bnh qun u ngi v khi ni n
GDP bnh qun u ngi nhiu ngi lp tc so snh n thu nhp
ca dn c. Thu nhp ca ngi lao ng c hiu thu nhp bng
tin v hin vt ca lao ng t qu trnh sn xut. Hin nay, hng
nm Tng cc Thng k khng cng b ch tiu ny, nhng da vo
bng cn i lin ngnh c th c tnh thu nhp t lao ng chim
khong 49% GDP, nh vy GDP bnh qun u ngi nm 2012
khong 1.755 USD trong thu nhp t sn xut c tnh khong
860 USD u ngi, cng theo s liu ca Tng cc Thng k tng
thu nhp bnh qun u ngi nm 2012 khong 1.152 USD, iu
ny c ngha khon thu nhp bnh qun u ngi ngoi sn xut (t
s hu v t chuyn nhng) l khong 292 USD; t l gia thu nhp
t sn xut so vi tng thu nhp nm 2012 v 2013 khong 74-75%.
Hnh di y cho thy khong cch gia thu nhp t sn xut v
tng thu nhp ngy cng dong ra, iu ny do lng kiu hi nhng
nm gn y chuyn v Vit Nam l kh ln. Vi tnh ton nh trn
cho thy nu GDP bnh qun u ngi ca Vit Nam nm 2013 l
1.960 USD th thu nhp t sn xut vo khong 960 USD v tng
thu nhp bnh qun u ngi c tnh vo khong 1280 USD. Tuy
nhin vic quy thu nhp bnh qun u ngi ra USD i khi ch
246
mang tnh c l v khi cng lm pht v t gi gia USD v VND
hu nh khng thay i th thu nhp bnh qun u ngi cng cao.
Vi s liu ca Tng cc Thng k 2012 v thu nhp bnh qun u
ngi khong 2 triu ng thng th tng thu nhp bnh qun u
ngi ca Vit Nam nm 2013 khong hn 2,2 triu ng thng; thu
nhp ny thc ra l rt kh khn cho ngi dn, c bit l khu vc
nng thn, tng thu nhp bnh qun u ngi/thng nm 2012 ch
l 1.541 triu ng trong khi 68% dn s l nng thn.
Hnh 7.3. Thu nhp bnh qun u ngi
Ngun: Tng cc Thng k v tnh ton ca tc gi.
Tm li, tnh chnh xc ca d liu thng k ph thuc vo
nhiu yu t, t nng lc k thut trong thu thp v x l n cu trc
t chc v c s php l, ngn sch ca c quan thng k. Nhng
cho d nhng iu ny tt n u tnh minh bch ca t chc ny l
iu kin tin quyt ngi s dng s liu cui cng tin vo cht
lng ca thnh qu thng k.
Kt lun v mt s khuyn ngh chnh sch
C th khng nh, cht lng v tin cy ca thng tin kinh
t cng nh s liu thng k c ngha quyt nh i vi cht lng
v s hp l ca cc chnh sch kinh t v m c Quc hi v
Chnh ph a ra, phc v cng tc theo di, gim st, kim tra, nh
gi, d bo tnh hnh, yu cu hoch nh chin lc, chnh sch, xy
dng k hoch pht trin kinh t - x hi v p ng nhu cu s dng
247
thng tin thng k ca cc t chc, c nhn khc. Vic nng cao nng
lc v d bo, iu hnh v phn tch v m rt cn nhng thng tin
v kinh t x hi c cht lng cao phn nh trung thc tnh trng
ca nn kinh t. nng cao cht lng cng tc thng k phi bt
u t vic tun th cht ch 5 tiu ch c phn tch: bao qut,
kp thi, nht qun, minh bch v chnh xc. Vic cao nhng tiu
ch ny cho h thng thng k Vit Nam, nht l tnh minh bch, s
khng ch ci thin cht lng thng tin m cn xy dng nim tin
ca cc i tng s dng s liu vo c quan thng k quc gia.
c th lm c iu , cc tc gi xut mt s khuyn ngh
theo hai nhm: nhng ci cch v th ch v nhng khuyn ngh v
mt k thut.
Th nht, cn ci cch trit khun kh th ch cho vic thu
thp, xy dng v cng b thng tin kinh t v s liu thng k, c
th l vic sa i Lut Thng k trong thi gian ti phi m bo:
Lut Thng k cn hng ti tnh minh bch, trung thc v
khoa hc ca s liu thng k. Hin nay vic p dng Lut
Thng k dng nh l mt chiu khi cc c quan lin quan
phi c trch nhim bo co vi c quan thng k v ch c
quan Thng k c quyn tng hp, tnh ton v cng b
cc s liu tng hp v kinh t x hi m cha c c quan
gim st, phn bin tng ng. Cn c qui nh c th trong
Lut v ngha v v trch nhim cung cp thng tin t c
i tng thu thp ln c quan Thng k.
C quan Thng k cn c tnh c lp tng i vi Chnh
ph, ch hot ng tun theo cc quy nh ca php lut. C
th thnh lp mt Hi ng chuyn mn c lp, bao gm
cc chuyn gia t cc c quan v c s nghin cu, trng
i hc v thm ch c mi c chuyn gia nc ngoi, chu
s gim st trc tip ca mt c quan chuyn mn ca
248
Quc hi v Quc hi gim st tnh minh bch, trung thc
v khoa hc ca s liu c cng b.
Lut ha vic x hi ha hot ng thng k theo vic
thu thp, x l v cng b s liu thng k khng cn l
lnh vc c quyn ca Tng cc Thng k nh hin nay.
Xy dng c ch, hnh lang php l cho php cc cc t
chc t nhn tham gia vo hot ng thu thp s liu, to
iu kin pht trin th trng mua bn thng tin gip
tng ni dung thng k cho nn kinh t.
Lut Thng k cn quy nh r rng v minh bch ch
bo mt s liu thng k m bo cng bng cho tt c
cc i tng s dng s liu, trnh tnh trng mua bn
ni b (insider trading) do thng tin thng k b r r ra
trc thi im cng b chnh thc. C quan Thng k cn
c k hoch c th v cng khai thi gian cng b cc s
liu thng k quan trng trong nm, c th phi hp vi k
hoch cng b thng tin ca cc t chc thng k t nhn
c lp.
Tip tc pht trin cc c s d liu online ngi dn v
doanh nghip c th d dng tm kim v truy cp s liu.
Th hai, tip tc hon thin vic xy dng v cng b s
liu ti khon quc gia (SNA) cng nh cc loi s liu khc, mt s
khuyn ngh v mt k thut bao gm:
Vic tnh ton ch tiu GDP cn c minh bch hn, lm
r v mt phng php lun l chng ta ang tnh ton GDP
theo phng php no
112
. Cn tin ti vic tnh GDP theo c
ba phng php: tiu dng, thu nhp v sn xut.
112
Nu l phng php sn xut th cn lm r gi tr sn xut c xc nh th no, theo gi g,
c bao gm nguyn vt liu ca ngi t hng khng? H s gi tr tng thm (value add) trn
gi tr sn xut (gross output) ca cc ngnh c da vo bng cn i lin ngnh (input-output
table) hoc bng ngun v s dng (supply and use tables) hay c xc nh ring? Nu h s
gi tr tng thm trn gi tr sn xut c xc nh ring th phn b fsim ca nhm ngnh ti
chnh phn b th no.
249
S liu thng k thng v qu cn c hiu chnh ma v
v cc loi sai s khc v c cng b rng ri, c cng
khai v gii thch chi tit. Cn tnh ton v cng b cc
ch s gi tham kho nh lm pht li (core infation). Cn
xem xt iu tra cc s liu nh tnh nh k vng lm pht
(infation expectation), lng tin ngi tiu dng (consumer
confdence), v.v S liu tht nghip nn iu tra v xy
dng chui ch s U1-U6 hoc t nht l U3 v U6113.
S liu thng k sau khi hiu chnh cn c lu gi c
chui s trc v chui s sau hiu chnh (vintages) cc
i tng s dng c th so snh mc thay i s liu.
iu ny p dng cho c s liu c thay i thng k
ln nhng ln thay i phng php thng k ln.
113
Tham kho nh ngha ti: http://en.wikipedia.org/wiki/Unemployment
250
251
TI LIU THAM KHO
Ting Vit
B K hoch v u t. Cc bo co tng hp cng tc nh
gi, gim st tng th u t (cho cc nm 2010, 2011 v
2012).
Bi Trinh, Kiyoshi Kobayashi (2014), Mt s nguyn nhn ca
thm ht thng mi quc t Vit Nam, K yu Din n
Kinh t Ma xun.
Chnh ph, 2013, Bo co phn tch thc trng u t s dng
vn nh nc. Thng 8.
inh, Tun Minh. 2012. Gii Quyt N Xu C Tnh H Thng
Trong Qu Trnh Ti C Cu Nn Kinh T Vit Nam
(Resolving Systemic Bad Debts in the Process of
Vietnams Economic Restructuring) In Proceedings
of the Autumn Economic Forum, ed. Vietnam National
Assemblys Committee of Economic Affairs. H Ni.
on Hng Quang, L Minh Tun, v Nguyn Anh Dng, 2013,
Qun l u t cng Vit Nam [Public Investment
Management in Vietnam]. Bi vit cho WB.
FETP. 2014. S Hu Chng Cho Gia Cc T Chc Tn Dng
V Tp on Kinh T Ti Vit Nam: nh Gi V
Cc Khuyn Ngh Th Ch (The Pyramidal and Cross
Ownership among Economic Groups and Credit
Institutions in Vietnam: Assessment and Institutional
Recommendations). Hanoi: Tri Thuc Publishing House.
L Xun B, Nguyn Th Tu Anh, Ng Minh Tun, ng Th Thu
Hoi, V Xun Nguyt Hng, v Trn Th Hnh, 2007,
252
Phn cp qun l vn h tr pht trin chnh thc (ODA):
Chnh sch v thc hin a phng. H Ni: Nh xut
bn Ti chnh.
MPI. (2013). nh Gi Tng Th Tnh Hnh Kinh T - X Hi
Vit Nam Sau 5 Nm Gia Nhp T Chc Thng Mi
Th Gii (Overall Asessment of Vietnams Economic
and Social Situation after 5 Years of Joining the WTO).
Vol. Hanoi: Ministry of Planning and Invesment.
Nguyn Anh Dng, 2013, Nng trn bi chi v Tng pht hnh
Tri phiu Chnh ph: Mt s phn tch, Bi vit cho
Din n Phc hi tng trng v ti c cu kinh t: C
hi v Thch thc ti Vin Nghin cu qun l kinh t
Trung ng, 22/11/2013.
Nguyn ng Trng, 2012, Mua sm Chnh ph trong TPP,
Pht biu ti hi tho Hip nh i tc Xuyn Thi
Bnh Dng v ngha i vi doanh nghip ngy
23/5/2012.
Nguyn Th Thu Hng, inh Tun Minh, T Trung Thnh, L Hng
Giang, Phm Vn H. 2010. La chn t gi trong bi
cnh phc hi kinh t, Bo co kinh t Vit Nam thng
nin 2010 - La chn tng trng bn vng. NXB Tr
Thc.
Phm Th Lan Hng, 2013, Thc trng v hiu qu u t cng
ti Vit Nam, Bi trnh by ti Hi tho Nng cao nng
lc thm nh d n u t cng ti Vit Nam. Thng 4.
Qu Tin t Quc t (IMF, 2014), Cp nht trin vng kinh t
th gii [World Economic Outlook Update]. Thng 1.
Ting Anh.
T Trung Thnh (2013), Cc bin php v hiu ha trong rng
buc b ba bt kh thi ti Vit Nam - nh gi v nhng
253
khuyn ngh chnh sch, Tp ch Kinh t v Pht trin,
thng 1/2013.
T Trung Thnh (2013), X l vn b ba bt kh thi trong
iu kin nn kinh t Vit Nam, ti khoa hc cp B,
m s B2011-06-05.
T Trung Thnh v Nguyn Tr Dng (2012), T bt n v m
n con ng ti c cu kinh t, (ch bin), Nh xut
bn Tri Thc.
T Trung Thnh, 2012, u t cng ln t u t t nhn:
Gc nhn t m hnh thc nghim VECM, Bi Nghin
cu s NC-27, Trung tm Nghin cu Kinh t v Chnh
sch.
Tng cc Thng k H thng ngnh kinh t Vit Nam, 2007
NXB Thng k
Tng cc Thng k, 2013, S pht trin ca doanh nghip Vit
Nam giai on 2006-2011. H Ni: Nh xut bn Thng
k.
Trn, Tin Cng and Nguyn Cnh Nam. (2011). Bo Co V
Th im Thnh Lp Tp on Kinh T Nh Nc
Central Institute of Economic Management.
Trn, Tin Cng et. al. (2005). Tp on Kinh T: L Lun
V Kinh Nghip Quc T ng Dng Vo Vit Nam. H
Ni: The Transport Publishing House.
Vy GDP chy i u, VnEconomy.com, http://vneconomy.
vn/20131015113842293P0C9920/vay-gdp-da-chay-di-
dau.htm
Vin Nghin cu qun l kinh t Trung ng, 2013, nh gi
tng th tnh hnh kinh t - x hi ca Vit Nam sau 5
nm gia nhp T chc Thng mi Th gii. H Ni:
Nh xut bn Ti chnh.
254
V i Lc, 2012, i mi c ch phn cp qun l u t
cng trong qu trnh ti cu trc u t cng.
V Thnh T Anh, 2013, Qun l v phn cp qun l u t
cng: Thc trng Vit Nam v kinh nghim quc t,
Chng trnh ging dy kinh t Fulbright.
Ting Anh
Abonyi, George, Romeo Bernardo, Richard Bolt, Ronald
Duncan and Christine Tang. (2013). Managing Reforms
for Development: Political Economy of Reforms and
Policy-Based Lending Case Studies: Asian Development
Bank.
Aizenman, J., Chinn, .M.D, Ito, .H. (2008), Assessing the emerging
global fnancial architecture: Measuring the trillemmas
confgurations over time, NBER Working paper series.
Aizenman, J., Glick, R. (2008), Sterilization, Monetary policy,
and Global fnancial integration, NBER Working paper
series, Page 1 - 18.
Athukorala, Prema-chandra and Australian National University.
Research School of Pacifc and Asian Studies. (2005).
Trade Policy Reforms and the Structure of Protection
in Vietnam. Canberra, ACT: The Australian National
University, Dept. of Economics, Research School of
Pacifc and Asian Studies.
Bajona, Claustre and Tianshu Chu. (2004). Chinas WTO
Accession and Its Effect on State-Owned Enterprises.
Pp. 34: East-West Center, Economics Study Area,
Economics Study Area Working Papers: 70.
Bhattasali, Deepak, Shantong Li, and Will Martin, eds. (2004).
China and the Wto: Accession, Policy Reform, and
255
Poverty Reduction Strategies: The World Bank and
Oxford University Press.
Bown, Chad P. (2004). On the Economic Success of GATT/
WTO Dispute Settlement. The Review of Economics
and Statistics 86(3):811-23.
Brandt, Loren, and Eric Thun.(2010). The Fight for the Middle:
Upgrading, Competition, and Industrial Development in
China. World Development 38: 1555-74.
Breslin, Shaun. (2003). Reforming Chinas Embedded
Socialist Compromise: China and the WTO. Global
Change, Peace & Security 15(3):213-29.
Breslin, Shaun. (2004). Globalisation, International Coalitions,
and Domestic Reform. Critical Asian Studies 36(4):657-
75.
CES Net Birth/Death Model, Bureau of Labor Statistics, http://
www.bls.gov/web/empsit/cesbd.htm
Changes to How the US Economy is measured roll out July
31, Bureau of Economic Analysis, http://blog.bea.
gov/2013/07/23/gdp_changes/
Commision of the Eropean Communities, UN, OECD, IMF, WB
SNA, 1993 Brussels/Luxembourg, New York, Paris,
Washington, D.C., 1993
Davis, Christina L. (2006). Do WTO Rules Create a Level
Playing Field? Lessons from the Experience of Peru and
Vietnam, Edited by J. S. e. Odell: Cambridge and New
York: Cambridge University Press.
Davis, Christina L. (2012). Why Adjudicate? : Enforcing Trade
Rules in the WTO. Princeton N.J.; Oxford: Princeton
University Press.
Drabek, Zdenek and Marc Bacchetta. (2010). Effects of
256
WTO Accession on Policymaking in Sovereign States:
Lessons from Transition Countries: New York: St.
Martins Press, Palgrave Macmillan.
Fewsmith, Joseph. (2001). The Political and Social Implications
of Chinas Accession to the WTO. The China Quarterly
(167):573-91.
Frieden, Jeffry A. and Ronald Rogowski. (1996). The Impact
of the International Economy on National Policies: An
Analytical Overview, Edited by R. O. Keohane and H. V.
e. Milner: Studies in Comparative Politics. Cambridge;
New York and Melbourne: Cambridge University Press.
Grindle, Merilee S. and John W. Thomas. (1989). Policy Makers,
Policy Choices, and Policy Outcomes: The Political
Economy of Reform in Developing Countries. Policy
Sciences 22(3-4):213-48.
Macroeconomics in the Global Economy Prentice Hall, 1993
- Business & Economics
Keohane, Robert O. and Helen V. Milner. (1996).
Internationalization and Domestic Politics. Cambridge:
Cambridge University Press.
Kobayashi, Shigeo, Jia Baobo, and Junya Sano(1999).The
Three Reformsin China: Progress and Outlook.
http://www.jri.co.jp/english/periodical/rim/1999/
RIMe199904threereforms/. (September 1999).
Labor Force, Australia, Jun 2008, Australian Bureau of
Statistics, http://www.abs.gov.au/AUSSTATS/abs@.nsf/
allprimarymainfeatures/0C238E95E8BF069BCA25749
D00152805?opendocument
Lamy, Pascal. (2012). WTO Accession as a Tool to Enhance
Competitiveness. (speech delivered at the University of
257
Addis Ababa on 11 May 2012, available at http://www.
wto.org/english/news_e/sppl_e/sppl227_e.htm).
Lee, Keun and Young-sam Kang. (2010). Business Groups
in China. in Oxford Handbook of Busines Groups,
edited by Asli Colpan and T. H. a. J. Lincoln: Oxford
University Press.
Lin, Justin Yifu. (2001a). WTO Accession and Financial
Reform in China. CATO Journal 21(1):13-18.
Lin, Justin Yifu. (2001b). WTO Accession and Chinas
DNNN Reform. in Chinas Integration with the World
Economy: Repercussions of Chinas Accession to the
WTO, edited by K. T. Lee, J. Y. Lin and S. J. Kim.
Seoul, Korea: Korea Institute for International Economic
Policy.
Main Economic Indicators - Sources and Defnitions, United
States - Consumer price indexes, OECD Statistics, http://
stats.oecd.org/mei/default.asp?lang=e&subject=8&coun
try=USA
Monetar and Financial Statistics - Compilation Guide,
International Monetary Fund, 2008, http://www.imf.org/
external/pubs/ft/cgmfs/eng/index.htm
Moore, Michael. (2000). WTOs Unique System of Settling
Disputes Nears 200 Cases in 2000. Geneva: World Trade
Organization.
Patterson KD, Which vintage of data to use when there are
multiple vintages of data? Cointegration, weak exogeneity
and common factors, Economic Letters, 2000
Perkins, Dwight H. and V Thnh T Anh. (2011). Industrial
Policy in Vietnam - from Industrial Policy to Industrial
Development: Development Strategy Institute, Ministry
of Planning and Investment.
258
Pham Thi Hong Hanh. (2011). Does WTO Accession Matter
for the Dynamics of Foreign Direct Investment and Trade?
Vietnams New Evidence. Economics of Transition
19(2):255-85.
Rajaram, A., Le, T.M., Biletska, N., v Brumby, J., 2010, Khun
kh phn tch nhm nh gi qun l u t cng [A
Diagnostic Framework for Assessing Public Investment
Management], Bi vit cho WB.
Steinfeld, Edward S. (2010). Playing Our Game: Why Chinas
Rise Doesnt Threaten the West. New York: Oxford
University Press.
Thun, Eric. (2004). Keeping up with the Jones: Decentralization,
Policy Imitation, and Industrial Development in China.
World Development 32(8):1289-308. doi: http://dx.doi.
org/10.1016/j.worlddev.2004.02.007.
Tommasi, Mariano. (2004). Crisis, Political Institutions, and
Policy Reform the Good, the Bad, and the Ugly. Paper
presented at the Annual World Bank Conference on
Development Economics, Europe 2003.
UNIDO (2008), Public goods for economic development,
Vienna: UNIDO.
Vietnam: Staff Report for the 2012 Aritical IV Consultation
- Informational Annex, Annex IV. Statistical Issues,
International Monetary Fund, 2012.
Walter, Andrew. (2008). Governing Finance: East Asias
Adoption of International Standards: Cornell University
Press.
WB (2014a), Trin vng kinh t ton cu: ng ph vi bnh
thng ha chnh sch cc nc thu nhp cao [Global
Economic Prospects: Coping with Policy Normalization
in High-Income Countries]. Thng 1. Ting Anh.
259
WB (2014b), Cp nht Trin vng kinh t ng v Thi
Bnh Dng: Duy tr n nh v Kch thch tng trng
kinh t [East Asia Pacifc Update: Preserving Stability
and Promoting Growth]. Thng 4. Ting Anh.
WB (2014c), Trin vng th trng ti chnh th gii [Financial
Markets Outlook]. Thng 2. Ting Anh.
WB (2014d), Trin vng th trng hng ha th gii
[Commodity Markets Outlook].Thng 4. Ting Anh.
Woods, Ngaire. (2006). The Globalizers : The IMF, the World
Bank, and Their Borrowers. Ithaca, N.Y. ; London:
Cornell University Press.
WTO, 2006. Report of the Working Party on the Accession of
Viet Nam. WT/ACC/VNM/48. October 27, 2006.
Xie, Xuejun. (2006). WTO Rules on State-Owned Enterprises
and Implications for Chinese DNNN Reforms. in China
and the WTO: Some Refections, edited by E. Mrudula
and P. Raju: ICFAI University Press.
Yafeh, Tarun Khanna and Yishay. (2007). Business Groups in
Emerging Markets: Paragons or Parasites?. Journal of
Economic Literature XLV:331-72.
Yusuf, Shadid, Kaoru Nabeshima, Dwight Perkins and Yasheng
Huang. (2008). Under New Ownership: Privatizing
Chinas State-Owned Enterprises. Economic
development and cultural change 56(4):935.
Zoellick, Robert. 2014. International Treaties Can Once
Again Help China Advance. Financial Times, March
10, 2014.
260
Bo co kinh t v m 2014
CI CCH TH CH KINH T:
CHA KHA CHO TI C CU
Chu trch nhim xut bn:
CHU HO
Bin tp:
NGUYN BCH THY
Sa bn in:
HONG NAM
V ba:
THI DNG
ISBN : 978-604-908-974-9
In 1000 cun, kh 16x24 cm ti Doanh nghip t nhn In H Pht. Giy ng k KHXB
s: 685-2014/CXB/11-08/TrT. Quyt nh xut bn s: 20/QLK-NXBTrT ca Gim c
NXB Tri thc ngy 23/6/2014. In xong v np lu chiu qu III nm 2014.