#$ ESP%CIES E SU&ESP%CIES ' IDENTIFICAO MELIPONA RUFIVENTRIS Nom! ci!n"()ico* +!l(pona ru)i,!n"ri brac-.c-a!"a /+our! 0 1!rr$ No,a clai)* +!lipona brac-.c-a!"a +!l(pona ru)i,!n"ri d2bia /+our! 0 1!rr$ No,a clai)* +!lipona d2bia +!l(pona ru)i,!n"ri )la,olin!a"a /Fri!!$ No,a clai)* +!l(pona )la,olin!a"a +!l(pona ru)i,!n"ri ru)i,!n"ri /L!p!l!"i!r$ No,a clai)3* +!l(pona mondor. Smi"-/a da +a"a A"l4n"ica$ +!l(pona ru)i,!n"ri L!p!l!"i!r /a do &rail C!n"ral$3 +!lipona ru)i,!n"ri para!ni Duc5! No,a clai)* +!l(pona para!ni +!l(pona ru)i,!n"ri ama6on!ni/777$ /Di8 9 C3 Ca"an-o$ Nom! popular!* Tu:uba /"upi* "u;.uba < ab!l-a amar!la$ ,aria=>o*"u:u,a? "uiu,a3 &oca d! ralo Uru=u amar!la Ira=u &u@ia Auaraipo amar!la Uru=u do planal"o c!n"ral Uru=u amar!la da Ama6Bnia ori!n"al Tuiu,a mirim/)la,olin!a"a$ O nom! popular! cauam mui"a con)u>o3 O Pomp(lio Vi!ira d! Sou6a )!6 um l!,an"am!n"o do nom! popular! da noa ab!l-a !m )!rr>o !? r!la"i,am!n"!? C d!nominada ab!l-a ru)i,!n"ri? "rancr!,o d! !u "rabal-o a !@uin"! d!nomina=D!* EIRAU ou +O+&UCA &IRA3 +!lipona ru)i,!n"ri ' H.m!nop"!ra? Apida!? Sub')am(lia +!liponina! ' Tribo +!liponini3 ' No C!arF? >o con-!cida por +ombuca &ira3 33333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333 33333333333 IRAU OU +O+&UCA +IRI+ +!lipona ru)i,!n"ri )la,olin!a"a Fri!! 'Sub')amilia +!liponina! ' Tribo +!liponini3 % !ncon"rada da C!n"ral da &acia Ama6Bnica ! no in"!rior do +aran->o3 A !n"rada do nin-o )ica no c!n"ro d! raia con,!r@!n"! d! barro3 S8 paa uma ab!l-a d! cada ,!63 EGi"!m ainda* Ira=u ou Uru=2 amar!la3 33333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333 333333 IRAU OU TUHU&A +IRI+ +!lipona ru)i,!n"ri )la,olin!a"a Fri!!3 Sub')amilia +!liponina! ' Tribo +!liponini3 S! !ncon"ra no &rail C!n"ral3 Na &acia Ama6Bnica ! no in"!rior do +aran->o3 A !n"rada do nin-o )ica no c!n"ro d! raia con,!r@!n"! d! barro3 S8 paa? ai ou !n"ra uma ab!l-a d! cada ,!63 3333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333 333333333333 TUHU&A 'TUIIVA +!lipona ru)i,!n"ri +onduri ! +!lipona ru)i,!n"ri L!p!l!"i!r ' ub')amilia +!liponina! ' Tribo +!liponini3 R!un! ob !! nom!? a ub!pJci! d! maior! "aman-o do m!liponini3 O Pro)!or! +our! ! 1!r conid!ram po(,!l di"in@uir !m @rupo d! )orma? d! "aman-o maior ! ou"ro ! ou"ro d! dim!nD! m!nor!3 A d!nomina=>o ETUIIVAE? uado no c!n"ro ! no nor"! do &rail3 Ambo o nom! d!i@nam ab!l-a mui"o di)!r!n"!3 Tra"a' ! do mai boni"o d! "odo o m!lipon(n!o do &rail3 Sua cBr J pr!"a? com mui"o d!!n-o amar!lo'r2i,o3 Arma6!na o m!l !m po"! d! K a L cm3 Al@un nin-o pod!m produ6ir a"J M Nuilo d! m!l? Nu! J mui"o doc! ! aromF"ico3 Pod! !r !ncon"rada d!d! o con"in!n"! boli,iano? a"J C Auiana3 No &rail* &a-ia? ! San"a Ca"arina3 S!u )a,o >o -ori6on"ai3 N>o )a6!m c!la r!ai3 S8 !n"ra ! ai uma ab!l-a d! cada ,!6 na !n"rada da colmJia3 Po"! com Kcm d! al"ura3 S>o a@r!i,a? b!licando a p!l! do m!liponicul"or3 Fa,o com cria -ori6on"ai ou -!licoidai3 O Nu! ! ab!? 8 nidi)ica !m Bco d! Fr,or!3 A pr8poli !Gi"!n"! na colm!ia J um pouco p!@a:oo3 3333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333 333333 URUU A+ARELA +!liponaa ru)i,!n"ri ru)i,!n"ri ' Sub)amilia +!liponina! ' Tribo +!liponini3 Ocupa Bco d! Fr,or! d! aproGimadam!n"! KOcm d! al"ura3Uma ocupa mad!ira mor"a? ma :F )oram !ncon"rada !m )ormi@u!iro abandonado ! a"J !m caa d! Ho>o d! &arro3 3333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333 3333 URUU A+ARELA DO +ARANHO OU IRUI +!lipona ru)i,!n"ri ru)i,!n"ri ubp ' Sub)amilia +!liponina! ' Tribo +!liponini3 3333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333 3333 URUU A+ARELA DO PARP +!lipona ru)i,!n"ri ru)i,!n"ri ubp ' Sub)amilia +!liponina! ' Tribo +!liponini3 3333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333 33 URUU A+ARELA DO PLANALTO CENTRAL +!lipona ru)i,!n"ri ru)i,!n"ri ubp ' Sub)amilia +!liponina! ' Tribo +!liponini3 3333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333 3333 URUU CA&OCLA +!lipona ru)i,!n"ri ubp ' Sub)amilia +!liponina! ' Tribo +!liponini3E EEm #QLO? +our! 0 1!rr di,idiam'na !m cinco ub'!pJci!? !n"r! a Nuai +3r3ru)i,!n"ri !ria a pr!!n"! !m +ina A!rai? b!m como !m "oda r!@i>o Nu! ! !"!nd! da &a-ia? ul d! AoiF ! +a"o Aoo? como limi"! nor"!? a"J San"a Ca"arina como limi"! ul3 Ho:! !m dia? !n"r!"an"o? "oda !a ub!pJci! >o conid!rada como !pJci! !parada /Sil,!ira !" al3? MOOM$? o Nu! aum!n"a a impor"4ncia d! ! pr!!r,ar a popula=D! !ncon"rada !m +ina A!rai3E Pomp!u
O Vic"or d!"acou !m m!na@!m d! #OR##RMOOS? da A&ENA? r!pond!ndo a A@o"in-o* E&!m? !a ab!l-a ocorr!m d!d! S"a Ca"arina a"J Ama6Bnia3 S!@undo in)orma=D! >o con-!cida L ub!pJci! d!"a ab!l-a3 +3 ru)i,!n"ri ru)i,!n"ri? +3 ru)i,!n"ri )la,olin!a"a? +3 ru)i,!n"ri para!ni? +3 ru)i,!n"ri brac-.c-a!"a ! +3 ru)i,!n"ri dubia3 Por!m al@un ac-a N na ,!rdad! !"a Eub!pJci!E poam na ,!rdad! !r di)!r!n"! !p!ci!3 Par!c! N o p!Nuiador! ainda ab!m mui"o pouco obr! noa ab!l-a3 D!n"ro d!"a ub!pJci!? "!m aNu!la N >o na"urai do c!rrado? clima !co ! a da +a"a A"lan"ica? clima umido3E Em OLR#MRMOOS /&!!br$? oVic"or compl!m!n"ou a ua in)orma=D! an"!rior!? no !@uin"! "!or* ES!@undo r!c!n"! !"udo? a +3 ru)i,!n"ri ocorr!m d!d! SC a"J a Ama6Bnia3 E"a !pJci!? "!m con-!cidam!n"! L ub!pJci!* +3 ru)i,!n"ri ru)i,!n"ri +3 ru)i,!n"ri )la,olin!a"a +3ru)i,!n"ri para!ni +3 ru)i,!n"ri brac-.c-a!"a +3 ru)i,!n"ri dubia En"r!"an"o? al@un p!Nuiador! ac-am N ao in,J d! "!rmo L ub!pJci!? na ,!rdad! "!mo di)!r!n"! !pJci!3 I"o ainda J ma"Jria d! !"udo3 A + ru)i,!n"ri ru)i,!n"ri >o conid!rada !m p!ri@o d! !G"in=>o !m +ina A!rai3 T!m al@uma di)!r!n=a d! -Fbi"o !n"r! !"a ub!pJci!3 S!i N a ru)i,!n"ri N ocorr!m no c!rrado >o b!m di)!r!n"! da N ocorr!m na r!@io! d! +a"a A"lan"ica3 A d! +a"a A"lan"ica? r!alm!n"!? p!lo m!no aNui no Rio? >o !ncon"rada no m!mo -abi"a" da + bicolor3E Em r!po"a a uma olici"a=>o d! A@o"in-o? F!rnando Sil,!ira d!u al@un !clar!cim!n"o? p!la Ab!na !m OKR#MRMOOS* EPr!6ado A@o"in-o? E"amo )a6!ndo a@un !"udo obr! a +3 ru)i,!n"ri no !"ado d! +ina A!rai3 A !pJci!? como compr!!ndida -o:!? ocorr! d! San"a Ca"arina a"J o +aran->o3 A"J pouco "!mpo? !ra di,idida !m ,Fria ub!pJci! Nu!? a"ualm!n"!? !">o !ndo conid!rada por mui"o au"or! como !pJci! di"in"a3 Um !G!mplo J a +!lipona )la,olin!a"a? da Ama6Bnia3 A +!lipona ru)i,!n"ri no !u !n"ido mai r!"ri"o /an"i@a +3 ru)i,!n"ri ru)i,!n"ri$? ocorr! na +a"a A"l4n"ica ! no C!rrado3 En"r!"an"o? !"udo mor)ol8@ico ! mol!cular! "Tm indicado Nu! a popula=D! d! cada um d!! bioma con"i"u!m dua !pJci! di)!r!n"!3 Por i"o? !rF publicada? !m br!,!? p!lo pro)!or Aabri!l +!lo? da UFPR? uma propo"a para Nu! ! r!con-!=a o an"i@o nom! +!lipona mondur. para a +3 ru)i,!n"ri da ma"a a"l4n"ica3 Con"udo? J po(,!l Nu! par"! da ru)i,!n"ri do c!rrado con"i"uam? ainda? uma "!rc!ira !pJci!UE DIFERENCIAO DAS SU&ESP%CIES OU ESP%CIES* Em r!po"a a um Nu!"ionam!n"o? !m OVROWRMOO#? na &!!&r? o Ho>o Va6 da Sil,a d!u o !@uin"! !clar!cim!n"o* EPr!6ado Paulo +on"!iro? A +!lipona ru)i,!n"ri r!alm!n"! apr!!n"a ,Fria ub!pJci!3 A di)!r!n=a !n"r! !la >o di)(c!i d! !r!m p!rc!bida para um l!i@o3 E- con-!cida na li"!ra"ura como uru=u amar!la ou uru=u do planal"o c!n"ral do &rail? ap!ar d! -o:! a con-!c!rmo no +aran->o? Acr! ! Ep(ri"o San"o3 E uma -abi"an"! do c!rrado? poi pr!)!r! ,!@!"a=>o mai ab!r"a do Nu! a ma"a3 R!alm!n"! ! "ornou uma raridad! aNui !m +ina? d!,ido ao d!ma"am!n"o? ! como :F no"ici!i? :F a !ncon"r!i !m caa d! :o>o d! barro ! cupim d! Fr,or!3 Con-!=o doi "ipo d!"a ab!l-a* O prim!iro "ipo? J uma ab!l-a amar!la? com p!lo !curo /n!@ro$ na la"!rai do abdom!n ! no "!r@i"o )inai ! apr!!n"a "ambJm a corb(cula n!@ra3 Xuando ! )a6 r!,i>o !m ua caiGa? aum!m a"i"ud! d!)!ni,a ! !nrocam no cab!lo ! barba do !Gaminador3 Na colBnia? ap!na uma ab!l-a )ica d! @uarda na !n"rada? ond! ob!r,amo a ua cab!=a3 % o "ipo mai comum3 O !@undo "ipo? J uma ab!l-a mai amar!la? n>o apr!!n"ando p!lo !curo ou a corb(cula n!@ra3 % mai di)(cil d! ! lidar com !la? a colBnia >o mai populoa? ! ! ob!r,a Nu! !mpr! uma "rT ab!l-a )icam d! @uarda pouada do lado d! )ora do ori)(cio d! !n"rada3 % uma ab!l-a mai rara3 Paulo? !"! !@undo "ipo? !u "!n-o d2,ida ! J uma ru)i,!n"ri ou uma m!lipona bicolor bicolor3E M$ NIDIFICAO NATURAL Por ,Frio d!poim!n"o ! con"a"a=D!? conid!rando a d! clima !co ! a d! clima 2nido? a d! clima 2mido >o !G"r!mam!n"! d!p!nd!n"! da ma"a ou da proGimidad! d! ma"a3 A da r!@i>o ama6Bnica? normalm!n"! ocorr!m !m ma"a )!c-ada ! d! locai inundF,!i duran"! o in,!rno ou pico da c-!ia3 A da r!@i>o da ma"a a"l4n"ica "ambJm? d! r!@i>o 2mida3 O +arco Yail!Z5i !m dua m!na@!n da b!!br? para a r!@i>o do ParanF? in)orma "ambJm "al condi=>o d! nidi)ica=>o* a prim!ira !m MLRO#RMOO#* ES!i por r!la"o d! p!oa idon!a Nu! !"a !p!ci! !Gi"! na ma"a? E a !@unda !m OWROMRMO#* EToda a in)orma=D! >o d! !poca paada? Nuando ainda !Gi"ia a !G"ra=>o d! mad!ira3 Noa r!@i>o )a6 par"! da APA d! AUARATU&A !m Nu! n>o ! p!rmi"! a r!"irada d! n!n-um !G"ra"o d! mad!ira da Na"ur!6a3 E"a !pJci! ocorr! ap!na !rra abaiGo como )alam o na"i,o3 +ui"o cor"ador! d! mad!ira "i,!ram a opor"unidad! d! con-!c!r !"a ab!l-a ! por"an"o poo a)irmar Nu! ! "ra"a d! uma !pJci! Nu! n>o ! adap"a !m ar!a mui"o )ria3333di)!r!n"! da mandaaia ! @uaraipo /bicolor$3E ' A+&IENTE DE OCORR[NCIA* #K ' A+&IENTE DE OCORR[NCIA* D!"aca b!m o Vic"or Co!l-o* \D!n"ro da ub!pJci!? "!m aNu!la Nu! >o na"urai do c!rrado? clima !co ! a da +a"a A"l4n"ica? clima 2mido3] A d! clima 2mido* Melpona ru)i,!n"ri rufiventris*/+!lipona mondur.$ \ANui? na S!rra da Ibiapaba? no C!arF? "!mo "rT 6ona !col8@ica b!m d!)inida^ _ona 2mida? carraco /6ona !ca$ ! !r">o3 A +3 ru)i,!n"ri? ocorr! om!n"! na 6ona 2mida3 N!"a r!@i>o ainda !Gi"!m r!Nu(cio d! ma"a a"l4n"ica3] F3 A3 +acambira3
Melpona ru)i,!n"ri flavolineata* \A!ralm!n"! J !ncon"rada na ba! d! "ronco d! Fr,or!? como na r!@i>o &ra@an"ina Nua! om!n"! >o !ncon"rada Fr,or! @roa pr8Gimo do i@ap8 /ma"a ciliar! ou parcialm!n"! inundF,!i$? J ali Nu! -o:! !ncon"ramo a maioria do nin-o na"urai d!"a !pJci!3] A3 V!n"uri!ri3 Melpona rufiventris paraensis* Melpona rufiventris amazonensis* A d! clima !co* Melipona rufiventris brachichaeta ' SU&STRATOS DE NIDIFICAO In)ormou F!rnando Sil,!ira /Ab!na'OKR#MRMOOS$* EA uru=u amar!la ou "u:uba nidi)ica pr!)!r!ncialm!n"! !m Bco d! Fr,or! ,i,a3 En"r!"an"o? !ncon"ramo um nin-o !m cupim6!iro ! um nin-o !m um nin-o abandonado d! :o>o'd!'barro3E ' ELE+ENTOS DO EN`A+E* ENTRADA #M 9 En"rada* cada !pJci! ou ub!pJci! "!m !n"rada carac"!r("ica3 FLAVOLINEATA* \Sua !n"rada J b!m carac"!r("ica )ormando uma p!Nu!na pla"a)orma com a borda r!cor"ada]3 A3 V!n"uri!ri3 PARAENSIS* Um )uro impl! !m raia3 Ap!na uma ab!l-a )ica d! @uarda na !n"rada3 A !n"rada d!iGa paar ap!na uma ab!l-a3 % con"ru(da com r!ina? c!ra? barro? !m!n"!? p!drico /AO PASSAR A +O PARECE U+ RALO? DAa A DENO+INAO AXUI NO A+A_ONAS DE* BOCA DE RALO$^ Ao p!rc!b!r!m p!ri@o /arapuF ! )ormi@a$ )!c-am a !n"rada com bola d! r!ina ! n>o !n"ram n!m m!mo a ab!l-a da colBnia Nu! !">o )ora3 Paado o p!ri@o? abr!m ou pod! !r ab!r"o com aram!3 RUFIVENTRIS* MONDURI: BRACHYCHAETA* DUBIA* AMAZONENSIS*
POPULAO* b 9 POPULAO* \I-!rin@ /#QSO$ !"imou a popula=>o d! +3 ru)i,!n"ri !m b3OOO indi,(duo3] /&runo Alm!ida d! Sou6a 9 "!! d! m!"rado obr! a ab!l-a +3ail,ai? pF@3 Mb$ Ou na pr8pria pala,ra d! I-!rin@*EPar!c!u'm! !r o nin-o mai populoo Nu! !Gamin!i a"J a@ora ! c!r"am!n"! -a,ia n!l! um n2m!ro d! ab!l-a p!lo m!no i@ual ao da c!lula? Nu!? como :F )oi di"o? impor"a,am !m b3OOO3E S ' N>o d!,! -a,!r )al"a d! !pa=o na colmJia !m r!la=>o a popula=>o do !nGam! / ,!r i"!m popula=>o$3 '"rabal-am mui"o ! !nc-!m rFpido a m!l@u!ira3 Ob!r,!i Nu! "oda a colBnia ond! ocorr!u o abandono /diminui=>o r!p!n"ina da op!rFria adul"aR!nGam!a=>o$? normalm!n"! !"a,am com m!l@u!ira "o"alm!n"! compl!"aRocupada com po"! d! m!l ! p8l!n? d!no"ando a in)luTncia da )al"a d! !pa=o3 'Nunca d!iGar )al"ar !pa=o para "rabal-o* colocando mai m!l@u!ira ou !G"raindo o m!l3
INVcLUCRO DISCOS DE CRIAS 'CASTAS* Ca"a d! )Fcil id!n"i)ica=>o* OPERPRIAS op!rFria* J di)!r!n"! da princ!a ! do 6an@>o3 RAINHA PRINCESA princ!a* d! cor ca"an-a? do "aman-o da princ!a d! ou"ra !pJci!3 _ANAO 6an@>o* /M!paraensis$apr!!n"a "rT "racin-o branco na )ac!3 Para n>o )al"ar 6an@>o / mac-o$ ! rain-a /princ!a$? obr!"udo na cria=>o racional? J bom man"!r a colmJia ba"an"! alim!n"ada? como )orma d! !mpr! -a,!r a dua ca"a3 V!:a a ob!r,a=>o d! +arcia +auJ'V!n"uri!ri? !m ua di!r"a=>o d! m!"rado? obr! a Fla,olin!a"a* EXuando -F ba"an"! alim!n"o dipon(,!l no nin-o? mac-o ! rain-a ,ir@!n >o !ncon"rada com )r!NuTncia3E D!n"ro do man!:o d!,! !mpr! ob!r,ar a pr!!n=a d! rain-a ,ir@!n como bom in"oma do !nGam!? poi como ob!r,a 1!rr ao d!"acar o nacim!n"o d! Sd a MLd d! rain-a ,ir@!n? como um ,!rdad!iro E!@uro d! ,idaE da colmJia3 OUTROS ELE+ENTOS* /REALEIRA$ /PRISO REAL$ FAUNA ASSOCIADA Na "!! obr! Fla,olin!a"a a +Frcia +auJ ainda ob!r,a* EFoi ob!r,ada a !Gi"Tncia d! mui"o Fcaro no nin-o in"alado no labora"8rio? id!n"i)icado como Macrocheles sp" T#ropha$%s p%trescentia e &emilei%s initialis? )ica,am na par!d! da caiGa ! no ba"um! /proGimo ao ,idro$? apar!n"!m!n"! alim!n"ando'! do )un@o Nu! ! acumulam n!"! locai? ! no mon"! d! liGo3E CO+PORTA+ENTO* #S 9 CO+PORTA+ENTO O&SERVADO a$ Iniciam o "rabal-o C L -ora3 Da #M C #L -ora? diminu!m o ri"mo d! "rabal-o^ b$ D!idra"am o nJc"ar ! o Garop! )ora da colmJia^ Ob!r,a=>o do Dr3 1!rr* \d$ A +3 ru)i,!n"ri "Tm uma ,an"a@!m obr! ou"ra ab!l-a3 Ela ed!cobriram; Nu!? na condi=D! da Ama6Bnia? J m!l-or d!idra"ar o m!l )ora da colmJia? ond! !mpr! "!r>o uma umidad! d! S a SOd abaiGo Nu! d!n"ro da colmJia3] c$ Xuando -F a"aNu! d! ou"ra ab!l-a? inclui,! da m!ma !pJci!? a ab!l-a Nu! a!m da colmJia ,ibram a aa inci"ando a a(da d! mai ab!l-a para d!)!nd!r o !nGam!^ d$ % !Gc!l!n"! produ"ora d! m!l? d!d! Nu! -a:a )lorada^ !$ -F uma "!ndTncia d! abandono Nuando a colmJia "!m pouca popula=>o^ )$ % d!)!ni,a* V!:a a ob!r,a=>o d! Da,i Said Aidar* \Encon"r!i colBnia !G"r!mam!n"! a@r!i,a aNui na Ama6Bnia3 A op!rFria a"racam a mand(bula no noo ro"o di)icul"ando mui"o a manipula=>o do nin-o3 Nunca no"!i io na ru)i,!n"ri do ul3 E"! compor"am!n"o ,aria d! colBnia para colBnia da m!ma !pJci!3] Compar! com a ob!r,a=D! d! Vic"or Co!l-o ! Eduardo Por"o* \Poo "! di6!r? Nu! >o ab!l-a mui"o d8c!i ! por ,!6 ou ou"ra b!licam ou bri@am] /Vic"or Co!l-o$^ \a ob!r,a=>o m! )a6 di6!r Nu! >o ab!l-a !G"r!mam!n"! d8c!i? apar!n"!m!n"! !m maior n2m!ro Nu! a manda=Fia3] /Eduardo Por"o$3 S$ CRIAO RACIONAL* EPara uma boa cria=>o d! ab!l-a >o n!c!Fria boa colmJia3 Uma boa colmJia J aNu!la Nu! o)!r!c! "oda a condi=D! r!Nu!rida p!la ab!l-a? com um !pa=o in"!rno id!al para ua acomoda=>o ! uma boa pro"!=>o con"ra parai"a ! ,aria=D! do clima3 A colm!ia d!,!m )acili"ar o cr!cim!n"o da colBnia ! p!rmi"ir Nu! !la !:am di,idida ar"i)icialm!n"! !m maior! dano C colmJia3 Ela "ambJm? como m!ncionado por Aidar /#QQW$? d!,!m proporcionar m!l-or apro,!i"am!n"o ! )acilidad! na col-!i"a do produ"o !laborado p!la ab!l-a? alJm d! n>o pr!:udicar o )a,o d! cria? o Nu! pod! comprom!"!r o d!!n,ol,im!n"o da colBnia3E Pomp!u COL+%IA RACIONAL* PARA RUFIVENTRIS COL+EIA Em con,!ra com P!dro Paulo? criador apaiGonado d! T!r!8poliRRH? !l! )!6 a ob!r,a=>o d! Nu! a al"ura d! dua al=a J p!Nu!na poi a colmJia d!l! "!m MO c!n"(m!"ro d! al"ura para o nin-o ! a r%'i(entris !nc-! d! )a,o d! cria a"J !m cima /)undo da m!l@u!ira$3 S!@undo H3 ,on I-!rin@? a ru)i,!n"ri "!m uma popula=>o d! bOOO ab!l-a? o Nu! !Gi@! um bom !pa=o para a popula=>o ! a din4mica !n"r! po"ura ! p!rda condiciona a uma maior Nuan"idad! d! dico d! cria3 EUma das caracterstcas m!"rta#tes das c"$m%as &t$'adas !"r #(s % a es!ess&ra de s&as !aredes) de *&atr" ce#tmetr"s e *&e c"rres!"#de + m%da m#ma e#c"#trada #"s ##,"s #at&ras- C"$m%as c"m !aredes mas es!essas a.&dam #" c"#tr"$e t%rmc" de#tr" d"s ##,"s) ./ *&e) se0&#d" R"&12 e Pera$ta 345678) a term"rre0&$a9:" d" ##," !"r M. rufiventris #:" % !er;eta- Nesta es!%ce) as tem!erat&ras #ter#as da c<mara de cra) d"s !"tes de a$me#t" e d" es!a9" da ca=dade d" ##," ac"m!a#,am as ;$&t&a9>es da tem!erat&ra am1e#te e?ter#") de ac"rd" c"m estes a&t"res-EPomp!u3 /@ri)o m!u$3 No "ocan"! C colmJia? o F!rnando Sil,!ira? um do ori!n"ador! d! Pomp!u? :F d!"aca,a? !m OKR#MRMOOS/A&ENA$* EEn"r! ou"ra coia? !"amo "!"ando modi)ica=D! na colmJia para ,!r ! aum!n"a a noa !)iciTncia na r!produ=>o da colBnia3E Uma indica=>o d! Nu! a colmJia !"F p!Nu!na para o !nGam! J a pr!!n=a d! )a,o no,o mi"urado com )a,o maduro3 Eu ob!r,!i na colm!ia d! #L G #L? com al"ura d! #Wcm3 :u"am!n"! a !Gi"Tncia d! )a,o d! cria no,o ao lado d! )a,o maduro3 Em con,!ra com Ro@Jrio +arco? ob!r,ou !l! Nu! ua para a r%'i(entris a m!ma colmJia u"iliada para a Uru=u do nord!"! /+3 cu"!llari$3 Ao con,!rar com a Al8ria obr! o "aman-o da colmJia? )alou'm! !la Nu! a colmJia u"ili6ada p!lo P!ral"a para a r%'i(entris !ra r!alm!n"! @rand!3 Em con,!ra com Ho>o F!rnand! /Salic-a$? a)irmou !l! Nu! "!m "ido uc!o com a &oca d! ralo !m colmJia d! #L G #L? ma com um nin-o ! doi obr!nin-o? mai ou m!no MK c!n"(m!"ro d! al"ura3 E Nuan"o C capacidad! da colmJia? nada m!l-or Nu! a "rancri=>o do "!G"o? obr! Melipona r%'i(entris L!p3 ' Tu:uba? )!i"a por H3 ,on I-!rin@? C pF@ina KWORKWS? do Nual pod!m !r "irada boa li=D!* EEm #L d! +ar=o d! #QO# adNuiri d! um caipira um nin-o d!"a !pJci! ! Nu! :F -F al@un ano ! !ncon"ra,a !m !u pod!r3 E"a,a num "ronco d! c!dro ! o ba"um! up!rior )ora ub"i"uido por um p!da=o d! "Fbua? ao pao Nu! !m baiGo -a,ia o ba"um!n na"ural? d! barro? com #M cm3 d! !p!ura3 ANui !"a,a a por"a d! !n"rada? com #Lmm3 d! lar@ura? por #O mm3 d! al"ura? !@uindo'!? para cima? o canal d! MW cm3 d! comprim!n"o? Nu! condu6ia ao nin-o propriam!n"! di"o3 E"! coni"ia d! uma par"! m!diana? o )a,o com !u in,8lucro ! lam!la d! c!ra ! para baiGo? para o lado ! para cima ac-a,am'! o po"!3 O canal "!rmina,a :un"o ao po"! in)!rior!? n>o alcan=ando o con:un"o do )a,o3 A ca,idad! u"il? !n"r! o doi ba"um!n? m!dia LWcm3? !m cima com #L cm3? !m baiGo com ML cm3 d! diam!"ro3 Por "oda a par"!? a par!d! ac-a,am'! r!,!"ida com c!ra !cura3 O po"!? !m @!ral? com par!d! ba"an"! )ina? m!diam KL G SL a KO mm3^ Nuai "odo con"in-am m!l? 8 um ou doi con"in-am pol!n3 Ao "odo -a,ia c!rca d! li"ro ! m!io d! m!l? d! cor Nua! amar!lo'!,!rd!ada? mui"o doc!? ma !m aroma !p!cial3 O )a,o !ram !m n2m!ro d! #L? o in)!rior! um pouco m!nor!? o do m!io com c!rca d! MK )il!ira d! cJlula? num ! nou"ro !n"ido? p!r)a6!ndo LbW cJlula ! ao "odo c!rca d! b3OOO3 O )a,o? !m poi=>o -ori6on"al? li@a,am'! un ao ou"ro por m!io d! pila"ra cur"a ! n>o -a,ia ori)(cio d! comunica=>o d! um )a,o para ou"ro3 O in"!r,alo !n"r! doi )a,o m!dia b a V mm3? cada cJlula #O a ## mm3 G L?Lmm3 N>o -a,ia cJlula r!ai3 O #O )a,o up!rior! !ram d! con"ru=>o r!@ular? )!i"o d! c!ra bruno'amar!lada? ao pao Nu! o L )a,o in)!rior! "in-am !"ru"ura irr!@ular? a cor !ra bruno'!cura ! "ando o )undo como a "ampa r!,!"ido com c!ra !cura? d! modo mui"o apar!n"!3 E"! )a,o? d! r!con"ru=>o por"an"o? !ram o mai r!c!n"!? poi con"in-am um min@au l(Nuido ! om!n"! o,o? !"! com a !@uin"! dim!nD!* S a S?Lmm3 d! comprim!n"o ! # a #?M mm d! !p!ura3 Do )a,o up!rior!? o b prim!iro con"in-am cria madura? o S ub!Nu!n"!? lar,a b!m d!!n,ol,ida3 O K prim!iro !ram compl!"o ao S !@uin"!? porJm? )al"a,a a par"! c!n"ral? Nu! -a,ia ido r!"irada? d!poi d! !cluido o ima@o3 E"! "rabal-o d! d!moli=>o da cJlula !r,ida com!=a p!la par"! up!rior3 Ha,ia mac-o n!"! nin-o ! "ambJm c!r"o n2m!ro d! parai"a? principalm!n"! col!op"!ro ! acaro3 O nin-o? d!poi d! !Gaminado? )oi com "odo cuidado "ranpor"ado para uma caiGa d! ob!r,a=>o3 Por i"o? n>o )oi po(,!l proc!d!r C con"a@!m da popula=>o? !G"raordinariam!n"! num!roa3 Par!c!u'm! !r o nin-o mai populoo Nu! !Gamin!i a"J a@ora ! c!r"am!n"! -a,ia n!l! um n2m!ro d! ab!l-a p!lo m!no i@ual ao da c!lula? Nu!? como :F )oi di"o? impor"a,am !m b3OOO3 Ao )a6!r a "ran)!rTncia do nin-o para a caiGa d! ob!r,a=>o? coloNu!i o )a,o ! par"! do po"! na par"! in)!rior? o r!"o do po"! na di,i>o up!rior3 A ab!l-a cuidaram lo@o do arran:o mai n!c!Frio? !)or=ando'! !m prim!iro lu@ar por )iGar o nin-o na par!d! da caiGa3 Para "al )im !la d!"ruiam al@un po"! da par"! c!n"ral? apro,!i"ando !"a c!ra para alar@ar o po"! mar@inai3 Aim acon"!c!u Nu! aNu!l! po"!? Nu! ! !nco"a,am no ,idro d! ob!r,a=>o? apr!!n"a,am'! como Nu! !m !c=>o? pod!ndo'! aim ob!r,ar como !ram !nc-ido com m!l? o Nu! con!@uiram ao cabo d! #L dia^ "ambJm ocupa,am'! !m "ra6!r pol!n? como pro,i>o3 A !"! "!mpo :F -a,ia "an"o po"! no,o? Nu! !l! "odo Nuai ! li@a,am3 Na di,i>o in)!rior ! no )undo da caiGa -a,ia ido d!poi"ado barro? para a )orma=>o do ba"um!n3 P!noo "orna,a'! C ab!l-a r!"irar a compan-!ira mor"a? caida no )undo da caiGa? poi Nu! !ra pr!cio "ranpor"ar o cadF,!r! dai a"J a !n"rada? na par"! d! cima3 Para )acili"ar'l-! a "ar!)a? abri ou"ra !n"rada !m baiGo? ma a ab!l-a pouco ! u"ili6a,am d!"a paa@!m ! Nua! 8 para o "ranpor"! do mor"o? Nu! !ram arra"ado? com @rand! !)or=o? a"J o ori)(cio? ma d!poi "ranpor"ado ,oando3 TambJm a c!ra ,!l-a !ra con"an"!m!n"! r!:!i"ada ! "odo o nin-o man"ido !m a!io3 Em )in d! +ar=o pud! ob!r,ar a !limina=>o do mac-o3 Um d!"! !"a,a !ndo "ranpor"ado por uma ab!l-a ! caiu no c->o? Nua! mor"o? pro,a,!lm!n"! )!rido a mordida3 D!n"ro do nin-o o mac-o !ram a@arrado p!la aa ! arra"ado para a por"a^ c!r"a ,!6 dua obr!ira a@arraram um mac-o? cada uma por uma aa? ma a ,("ima pod! ! li,rar da a"acan"! ! !cond!r'!3 C!r"a ,!6 pud! ob!r,ar a rain-a ao p!rambular p!adam!n"! na par"! !G"!rna do nin-o? ma lo@o d!poi !la umiu ou"ra ,!6? !m m!io do )a,o3 A !n"rada J !mpr! @uardada d! modo Nu! ou"ra ab!l-a n>o pod!m p!n!"rar )acilm!n"! no nin-o^ uma ,!6 d!cob!r"a lF d!n"ro? >o lo@o mor"a ! "ranpor"ada para )8ra3 A pouca di"4ncia d!"a colmJia -a,ia ou"ra? d! M! anthi)ioi)es? EmandaaiaE? ! como a dua caiGa !ram in"!iram!n"! !m!l-an"!? a ab!l-a C ,!6! ! !n@ana,am3 Aim pud! r!parar Nu! o @uarda da mandaaia ! d!)!ndiam !n!r@icam!n"! con"ra al@uma "uiu,a? Nu! !mpr! d! no,o procura,am p!n!"rar n!! nin-o ! Nu! a)inal pa@aram com a mor"! por ua ob"ina=>o3/K$3E /bruno ' d!,! !r* brumo7$ Ao !clar!c!r o Nu! J uma colmJia )raca ! uma colmJia )or"! a um criador com probl!ma com ru)i,!n"ri? Vic"or? !m MLROMRMOOL? na A&ENA? !cr!,!u* EUma colonia d! ru)i )or"!? "!m mai d! #W dicoUU3333 :F ,i colonia com mai d! MOUUUU3 K dico? como :F di! J uma colonia mui"o )racaUE Cab! !Gp!rim!n"ar a )orma=>o da colmJia com maior al"ura para o dico d! cria? obr!pondo* liG!iraf m!l@u!ira p!rman!n"! f nin-o f al=a !m )undo f obr!nin-o /)i@3333$3 +ELIPONPRIO* SUPORTES* O upor"! d!,!m !r indi,iduai? "!r pro"!"or con"ra )ormi@a ! b!un"ado con"ra cupim3 D!,! ob!d!c!r a di"4ncia d! cinco m!"ro3
LOCAL % corr!"a a ob!r,a=>o Nu! )!6 o Vic"or Co!l-o a r!p!i"o do local d! cria=>o da r%'i(entris? !m ori!n"a=>o a um criador Nu! !"a,a com probl!ma com r%'i(entris? na m!na@!m da"ada d! MLROMRMOOL? na A&ENA* EPara "!n"ar al,ar ua colmJia !u u@iro l!,F'la para um lu@ar ond! -F ma"a3 E"a ab!l-a >o di)(c!i d! criar3 Como ,c mora !m bairro populoo ! indu"rial? ac-o N n>o con!@uirF criar !"a ab!l-a3EETudo d!,!mo )a6!r para al,ar !"a ab!l-in-a N >o !G"r!mam!n"! d!p!nd!n"! d! ma"a para a obr!,i,Tncia3E O H!an Loca"!li? !m ##R#MRMOOS? na &!!br? !mi"iu a ua ac!r"ada conclu>o* EO Nu! conclui a"J o mom!n"o? !m )undam!n"a=>o concr!"a? J Nu! !a ab!l-a d!p!nd!m !m mui"o do local !m Nu! ,i,!m? Nu!r !:a d! )lor! d! Fr,or! na"i,a? Nu!r d! al@um ou"ro i"!m d!con-!cido /F@ua po"F,!l? ar limpo? "!rra ,!@!"al para con"ru=>o do nin-o? al@um in!"o imbion"!?!"c$3 ColmJia "ran)!rida para a cidad! pod!m o)r!r d!maiadam!n"! com a Nu!">o urbana /luminoidad!? barul-o? polui=>o? inola=>o? pr!dador!333$? por !r!m m!no adap"F,!i do Nu! ou"ra !pJci! !"r!am mui"o o Nu! d!,! concorr!r para com ua mor"!?E Ob!r,ou o Vic"or !m OLR#MRMOOS* ETl,6 ,c "!n-a probl!ma? poi pr!ciam d! ma"a ao r!dor ! >o ba"an"! !l!"i,a na col!"a d! polJm3E
PASTAAE+ +ELIPONaCOLA No C!arF? H3A3 +acambira ci"a a !@uin"! plan"a ,ii"ada p!la r%'i(entris*ET!n-o ob!r,ado Nu! pouca plan"a >o ,ii"ada por !la? como marm!l!iro? l!uc!na? acFcia c-u,a d! ouro? @oiaba ! uruc23E ANui no Ama6ona :F ob!r,!i a para!ni !m @oiaba d! an"a /b!lucia$?3333 SOL ` SO+&RA Aplica'! a "oda a ab!l-a !m )!rr>o a r!@ra d! n>o !Gpor a colmJia ao ol Nu!n"!3 A ombra )a6'l-! b!m3 O ol Nu!n"! )a6 mal C po"ura3
DIREO % !mpr! bom colocar a dir!=>o da !n"radaRa(da para o nac!n"!3
DISTgNCIA #O 9 COLOCAO DAS COL+%IAS N>o colocar r!c!b!ndo o ol? poi J mui"o !n(,!l ao calor^ Nunca colocar colmJia a m!no d! "rT m!"ro3 +!l-or a cinco m!"ro? S! "ranpor"ar mai d! uma colmJia para ou"ro m!liponFrio? J acon!l-F,!l n>o abri'la no m!mo -orFrio Nu! a ou"ra ,i6in-a3 CALOR ` FRIO K$ TRANSFER[NCIA DE NINHOS NATURAIS Ob!r,ou Ho>o Va6 da Sil,a? !m OVROWRMOO#? na &!!&r? Nuan"o ao di)(cil man!:o da +3 ru)i,!n"ri* EXuando col!"ada ! colocada !m caiGa racionai ! mudada para ou"ro lu@ar J comum Nu! a colonia obr!,i,a om!n"! um ano ou pouco mai? d!no"ando a in"!@ra=>o Nu! !la "in-a com o !u ambi!n"! na"ural ! a ua )al"a d! adap"a=>o a ou"ro ambi!n"!3E A ob!r,a=>o acima !r,! d! ori!n"a=>o para Nu!m pr!"!nd! criar a ru)i,!n"ri? poi d!,! in"alF'la !m condi=D! aproGimada d! clima ! o)!r"a d! alim!n"o3 L$ CAPTURA CO+ CAI`A ISCA %POCA DE EN`A+EAO PREPARO DE CAI`A ISCA INSTALAO DE CAI`A ISCA TRANSFER[NCIA DA CAI`A ISCA PARA CAI`A RACIONAL W$ +ULTIPLICAO DE EN`A+E Q 9 +ULTIPLICAO Al@un conid!ram a mul"iplica=>o como probl!mF"ica3 HF di6ia Ho>o Va6 da Sil,a /&!!br' OVROVRMOO#* EA ru)i,!n"ri J d! man!:o mui"o dir)(cil do Nu! a manda=aia? di)(cil para Nu! a di,i>o d! uma colBnia !m dua ocorra !m probl!ma^E 9 A mul"iplica=>o d!,! !r )!i"a Nuando pr!!n"ir Nu! a colmJia !"F up!rpopuloa para !,i"ar o probl!ma do abandono /!nGam!a=>o 7$ da ab!l-a adul"a^ h L!mbr!'! do Nu! J uma colmJia )or"!? como ob!r,ou o Vic"or? para !l!cionar a colmJia a !r mul"iplicada^ 9 Na di,i>oR mul"iplica=>o? a colBnia ma"ri6 n>o d!,! p!rd!rRc!d!r a maior par"! da ab!l-a adul"a3 D!,!'! !,i"ar o d!!Nuil(brio populacional? !p!cialm!n"! da camp!ira? na colmJia ma"ri63 A maior par"! d!,! )icar com a colBnia ma"ri6^ 9 O Sr3 S!ba"i>o d! Paula P!r!ira Sobrin-o? d! &ra(lia? /)on! W# 9 WMV3MMLO$ paou'm! a !@uin"! ob!r,a=D!? ainda n>o con)irmada ou !Gp!rim!n"ada* 'ap8 a di,i>o? 8 abrir o in,8lucro d!poi d! "rin"a dia^ 'a colmJia )il-a 8 d!,! !r mul"iplicada ap8 um ano^ 'a colBnia ma"ri6 pod! !r di,ida ap8 !i m!!3 ' Na "Jcnica d! mul"iplica=>o por obr!nin-o? o !nGam! ! r!cup!ra mai rFpido do Nu! a mul"iplica=>o p!la "Jcnica "radicional 3 L$\S!@undo um ami@o no Rio d! Han!iro? a di,iD! d! Ru)i,!n"ri >o )!i"a com p!lo m!no S dico d! cria ! d! acordo com a ua a)irma=>o n>o )al-a nunca3 HF "i,! uma i"ua=>o d! abandono d! colmJia? )icando a rain-a ! dico d! cria? como a ru)i,!n"ri pr!cia d! mui"a ab!l-a para a )orma=>o da colmJia? ap!na n>o p!rdi por "!r ou"ra Nu! )orn!c!u a campeiras (Marco Torres) Abena/26/10/05. W$ +om!n"o d! mul"iplica=>o para !,i"ar !nGam!a=>o? con)orm! in)orma=>o p!oal por "!l!)on! dada por P!dro Paulo do Rio d! Han!iro* Xuando o )a,o d! cria c-!@ar!m !m cima? !nco"ando na #i m!l@u!ira /caiGa ,!r"ical$ ou na "ampa/caiGa -ori6on"al$3 b$ Di)iculdad! d! )orma=>o ! ac!i"a=>o d! rain-a* A)irma ainda o Sr3 P!dro Paulo Nu! -F di)iculdad! d! ac!i"a=>o ! )orma=>o d! rain-a3 Formar o !nGam! com "rT dico ! ! a"J o "!rc!iro dico d! cria n>o -ou,!r rain-a? d!,!m !r acr!c!n"ado mai doi dico3 O P!dro Paulo n>o "!m p!rdido !nGam!? ma ap!na ,!ri)ica mor"! d! princ!a ou di)iculdad! d! )orma=>o d! rain-a3 Para !col-a ! )orma=>o d! rain-a? Nuando )or ,i"a princ!a? pod! !r ado"ada a prF"ica do P! &ru!nnin@* )!c-ar a colmJia3 Di)iculdad! d! )orma=>o d! rain-a? poi a ab!l-a ma"am a princ!a* 'Formar n2cl!o 8 com ab!l-a :o,!n^ 'Ap8 !l!i"a ! )!cundada a rain-a? o)!r!c!r no,o )a,o d! cria maduro para aum!n"ar a popula=>o^ ou 'Cap"urar ab!l-a adul"a? d!iGando'a !m Nuar!n"!na por KV -ora? ! d!poi :un"ar ao n2cl!o3 A prop8i"o "rancr!,o uma m!na@!m do Rud. d! MSR#ORMOOL? Nu! prim!iro d!mon"ra a di)iculdad! d! )orma=>o d! rain-a ! !@undo a n!c!idad! d! ! "!r mai d! uma )am(lia para ocorr!r a ou"ra !m cao d! n!c!idad! ! "ambJm !,i"ar par!n"!co na )!cunda=>o* EOLP A TODOS3 ESTOU CO+ U+ PRO&LE+A? SE ALAU%+ PUDER AHUDAR* ANTES DO FRIO? +INHA TUHU&A/+3RUFIVENTRIS$? ESTAVA cTI+A? TINHA ## OU #M DISCOS DE CRIA? ASSI+ X CO+EOU A ESXUENTAR ELA DEU SINAIS CLARO DE EN`A+EAAE+? FALEI CO+ O CRIADOR XUE +E VENDEU E ELE +E DISSE PARA DIVIDIR LOAO3 FI_ ISSO? +AS NO FOR+OU RAINHA NA NOVA CAI`A? E PRA CO+PLETAR A CAI`A +E? AAORA TA+&%+ ESTP ORF? FA_ ALAU+ TE+PO3 TE+ DISCOS DE CRIA NAS DUAS CAI`AS? +AS SO TODOS DE OPERPRIAS? DELES NASCE+ APENAS +ACHOS? E NENHU+A OPERPRIA OU PRINCESA3 ELAS VO ACA&AR E+ POUCO TE+PO? ASSI+ X +ORRERE+ TODAS AS OPERPRIAS3 O&S* OS ESTOXUES DE +EL E POL%+ SO +UITO &ONS3 HP CONTACTEI CO+ M CRIADORES CONHECIDOS? TODOS CO+ +AIS DE #S COLjNIAS DE RUFIVENTRIS? +AS333333333? ELES DISSERA+ XUE NO TINHA+ DISCOS +ADUROS AAORA? E OLHA XUE % PRA CO+PRARE+3 NO % DE+AIS7 DESSA FOR+A SE ALAU%+ PUDER AHUDAR? EU AOSTARIA DE ADXUIRIR UNS DOIS DISCOS E TENTAR SALVAR +INHAS CAI`AS3E AlJm do mai? o mac-o nacido !m a pr!!n=a da rain-a normalm!n"! >o in,iF,!i3 N>o ! pod! d!iGar a colmJia por mui"o "!mpo /;a' a$0&m tem!"$ !m rain-a ob p!na d! )icar 6an@an!ira ! a op!rFria n>o ac!i"ar!m princ!a in"rodu6ida ou nacida d! )a,o d! cria3 /Locali6a=>o d! r!al!ira$ Di,i>o do dico d! cria Dico d! cria no,a/,!rd!$ Dico d! cria ,!l-o/maduro$
T%CNICA TRADICIONAL DE +ULTIPLICAO T%CNICA DE SO&RENINHO OU SI+ILAR DE +ULTIPLICAO
Tran)!rTncia da colmJia ma"ri6 ' di"4ncia m(nima Dica para !,i"ar r!"orno ou aNu! p!la colmJia ma"ri6 na colmJia )il-a b$ +ANEHO* PRO&LE+AS E SOLUkES \A Ru)i,!n"ri J a ab!l-a d! mai di)icil man!:o? di)!r!n"! d! "oda a ou"ra Nu! crio ! cri!i? ocorr!m i"ua=D! como abandono in!p!rado do nin-o ! ou"ra "an"a coia :F d!cri"a p!lo Sr Raimundo Vidarico3 Xu!m cria +anda=aia ou Auaraipo n>o "!m idJia da di)iculdad! Nu! J criar a ru)i,!n"ri? -o:! dipon-o d! al@uma colmJia r!c!n"!m!n"! di,idida? ma p!ri8dicam!n"! moni"orada3]+arco AurJlio Torr!3 REVISO^ ## 9 REVISO A r!,i>o d!,! !r )r!Nl!n"! para olu=>o d! probl!ma /)al"a d! rain-a? )al"a d! alim!n"o? )al"a d! op!rFria? !Gc!o d! liGo? pr!!n=a d! )or(d!o$? &om in"oma* ba"an"! ab!l-a ao r!dor da !n"rada d!idra"ando nJc"ar ou Garop!3 Ha,!ndo diminui=>o? procurar !Gaminar^ Xuando -ou,!r in,8lucro @roo ! da cor do po"! /!curo$? procur! ,!ri)icar a Fr!a da cria? poi procuram !cond!r a d!"rui=>o do )a,o d! cria^ Xuando no"ar Nu!da do mo,im!n"o da camp!ira? "ambJm d!,! !r !Gaminada a colmJia? para ! id!n"i)icar a caua^ Normalm!n"!? Nuando m!Gida a colmJia )or"! ou m!mo ba"ida? a!m mui"a ab!l-a ! cauam al,oro=o ! r!boli=o3 Da( a n!c!idad! d! um c!r"o a)a"am!n"o !n"r! colmJia^ S! duran"! a r!,iD! con"a"ar um )alo in,8lucro /@roo ! !curo$? d!,! o m!mo !r a)a"ado? )a6!ndo'! o m!mo ! con"a"ar o al,Jolo r!!cado* ,!ri)icada a !Gi"Tncia d! rain-a? )a6!r )or"al!cim!n"o ! acompan-ar ! -F po"ura^ ! d!"ro!m? pro,a,!lm!n"!? indica probl!ma da rain-a^ "!ndo mui"a ab!l-a? ba"a in"rodu6ir princ!a ou rain-a !m bob por !i -ora? an"! d! ! "ornar 6an@an!ira /8 nac! mac-o$^ "!ndo pouca ab!l-a? dar um )a,o d! cria ! )or"al!c!r com ab!l-a /mudan=a d! local$3 Por ou"ro lado? ob!r,ou a p!Nuiadora mamin! Nu! n>o ! d!,! abrir mui"o a colmJia d! r%'i(entris3 D! c!r"o modo? par!c! !r ,!rdad!iro "al proc!dim!n"o !p!rado poi caiGa an"i@a d! r%'i(entris con"inuam com a !)!"i,a "roca d! rain-a3 % inclui,! o con!l-o d! S!ba"i>o? d! &ra(lia? d! 8 abrir o in,8lucro ap8 "rin"a dia da di,i>o3 +a acon!l-a,a Vic"or? !m LR#MRMOOS* EN>o >o ab!l-a ">o r2"ica aim? )a=a inp!=D! r!@ularm!n"!3E Aim? para )acili"ar a ,iuali6a=>o do !nGam!? o nin-o d! cria d!,!rF !r colocado por obr! a m!l@u!ira? pro,ida d! uma !n"r!"ampa d! ,idroRacr(licoRplF"ico? o Nu! ,ai poibili"ar acompan-ar o d!!n,ol,im!n"o da di,i>o !m abrir a colmJia? o Nu! normalm!n"! J bom ! b!nJ)ico3 ' \Um con!l-o dado p!lo r H!an Loca"!lli* Nunca abra uma R%'i(entris F noi"!? d!,! !r !@uido F rica poi a m!ma ,>o "oda para a borda da caiGa numa i"ua=>o d!)!ni,a? J Nua! impo(,!l colocar a "ampa a m!no Nu! ! u! o plF"ico] /+arco Torr!' Ab!na MWR#OROL$3 ' \Xuando o nin-o )ica )or"! !"a ab!l-a >o mui"o a@r!i,a? d!)!nd!ndo ua colmJia com mui"a cora@!m3 R!com!ndamo Nu! no man!:o d!a !pJci!? !mpr! !:a u"ili6ado um ,Ju d! )il8 obr! a cab!=a]3 A3V!n"uri!ri3 ' \Para man!:ar a bu@ia /do m!u ami@o$ Nu! !"ou cuidando? !mpr! )!c-o a !n"rada com uma )ol-a? da( !la n>o incomodam a"J a @!n"! "!rminar o !r,i=o3 Conclua a alim!n"a=>o ou )aGina ! a cG )!c-ada? ! r!"ira a )ol-a ! ai d! p!r"o Nu! !la )a6!m uma r!,oada ! ! acalmam333 "!n"! pra ,!r ! a "ua ac!i"am !! man!:o7]/H!an Carlo Loca"!li$3 ALI+ENTAO* V 9 ALI+ENTAO* ' Conom!m ba"an"! alim!n"o3 Dar ba"an"! alim!n"a=>o^ ' Em alim!n"ador! col!"i,o? !mpr! ocorr!m bri@a3 V>o a alim!n"ador! d! ou"ro !nGam!? ! !G"!rno? m!mo Nu! indi,iduai ! a)a"ado^ ' Uar !mpr! alim!n"ador indi,idual? d! pr!)!rTncia in"!rno^ ' Diminuindo a )r!NlTncia no alim!n"ador in"!rno? d!mon"ra diminui=>o d! popula=>o? !ndo inal d! probl!ma com rain-a? n>o !Gi"! ou n>o nac!u no,a^ ' +an"!r "oda com alim!n"a=>o !Nuilibrada para n>o -a,!r aNu! !m ou"ra colmJia )raca /!nGam! )or"! com pouca alim!n"a=>o aNu!ia !nGam! )raco com ba"an"! alim!n"a=>o$3 HF di6ia Ho>o Va6 da Sil,a /&!!bbr' OVROVRMOO#* E! ,Fria colBnia con,i,!m no m!liponFrio ! ! ua um alim!n"ador col!"i,o ab!l-a d! colBnia di)!r!n"! bri@am!n"r! i a"J a mor"!3E F8rmula do Garop! Ho>o6in-o/&!l"!rra$ &ombom Cappa F8rmula +arco AurJlio Torr! COLETA DE NECTAR E PcLEN* EO p!o ! a amora n>o ,ariaram i@ni)ica"i,am!n"! !n"r! a !"a=D! ! o m!l ! apr!!n"ou !m maior! Nuan"idad! n>o !"a=>o !ca3 O ,olum! d! m!l !"ocado J in,!ram!n"! corr!lacionado com p!r(odo d! c-u,a? ao con"rFrio do Nu! ocorr! coma amora? Nu! in)lu!nciada poi"i,am!n"! p!la c-u,a? alJm da "!mp!ra"ura do ambi!n"!3E Pomp!u EUma maior Nuan"idad! d! c-u,a acumulada !m dua !mana corr!pond! a uma maior !"oca@!m ub!Nu!n"! d! amora3333E id!m EA m!nor Nuan"idad! d! m!l na !"a=>o !ca corrobora com al@un dado da li"!ra"ura para m!liponina d! ou"ra r!@iD!3E Id!m EA ocorrTncia d! m!nor! !"oNu! d! m!l ap8 p!r(odo c-u,oo pod!ria !r !Gplicada "ambJm d! ou"ra dua )orma3 No p!r(odo d! c-u,a? o nJc"ar pod!ria !"ar !ndo dilu(do p!la al"a umidad! r!la"i,a do ar /1!,an 0 &a5!r? #QVM$? ou !"ar !ndo la,ado? p!la c-u,a? da )lor! d! corola mai ab!r"a3 A ou"ra !Gplica=>o !ria? impl!m!n"!? a r!du=>o drF"ica da col!"a d! alim!n"o duran"! a c-u,a? !m Nu! a a"i,idad! d! )orra@!am!n"o da ab!l-a? com !Gc!=>o d! al@uma maman@a,a duran"! c-u,a )raca? J in"!rrompida /1EVAN 0 &A1ER? #QVS$? ma !u conumo p!la op!rFria con"inua d!n"ro da colBnia3E Id!m EEra d! ! !p!rar Nu! o "aman-o populacional d! op!rFria )o! corr!lacionado C Nuan"idad! d! p8l!n arma6!nado na colBnia? no m!! an"!rior!? uma ,!6 Nu! a produ=>o d! cria d!p!nd! d!"! !"oNu! /Roubi5? #QVM$3 A r!la=>o !n"r! o !"oNu! d! p8l!n ! "aman-o populacional? !n"r!"an"o? par!c! n>o !r ">o impl! ! dir!"a? !Gi"indo ,Frio )a"or! in"!rli@ado3 Uma @rand! diponibilidad! d! p8l!n na colBnia poi,!lm!n"! acarr!"a !m maior o,ipoi=>o p!la rain-a? o Nu! l!,a a um maior conumo d! alim!n"o para apro,iionam!n"o da cJlula d! cria3 Como r!ul"ado? o aum!n"o no )orra@!am!n"o !? como con!NuTncia ao aum!n"o da popula=>o d! op!rFria l!,a? !@undo Harbo /#QVW$? a maior! Nuan"idad! d! alim!n"o !"ocado comp!nando aim o alim!n"o conumido an"!riorm!n"!3E Id!m EA maior ou m!nor a"i,idad! da colBnia por c!r"o J? !m @rand! par"!? r!ul"ado d! !u "aman-o populacionai? como d!mon"rado p!la corr!la=>o !n"r! !"! )a"or!? ma a diponibilidad! d! alim!n"o? d! acordo com Imp!ra"ri6'Fon!ca /!" al3 #QVL$? "ambJm J uma Nu!">o r!l!,an"!3E Id!m E% u@!rido Nu! a alim!n"a=>o ar"i)icial com m!l /ou Garop!$? para man"!r a colBnia !mpr! )or"! ou )or"al!c!r a mai )raca? d!,! ocorr!r principalm!n"! na !"a=>o !ca? Nuando o !"oNu! d! m!l !">o mai baiGo? ! o p8l!n )!rm!n"ado d!,! !r admini"rado !mpr! Nu! a colBnia apr!!n"!m !ca!6 d!"! r!curo3EId!m EA alim!n"a=>o ar"i)icial? r!com!ndada por No@u!ira'N!"o/#QbO? #QQb$ ! 1!rr /#QQW$? J uma m!dida pr!,!n"i,a para ! man"!r colBnia !mpr! )or"! ou uma m!dida d! )or"al!cim!n"o da mai )raca3 Ela d!,! ocorr!r !mpr! Nu! a colBnia n!c!i"!m? !n"r!"an"o? pod!mo !p!rar Nu! o m!l /ou Garop!$? d!,a !r in"rodu6ido !m maior Nuan"idad! na !"a=>o c-u,oa? Nuando o !"oNu! d! m!l na colBnia !">o baiGo /V!:a cap("ulo M$3 Ao con"rFrio? n>o -F uma Jpoca id!al para a upl!m!n"a=>o d! p8l!n /,!:a cap("ulo M$3 El! d!,! !r !mpr!@ado naNu!la colBnia Nu!? por ,!n"ura? apr!!n"!m !ca!6 d!"! alim!n"o3 N!"! cao? para !,i"ar a in)!"a=>o da colmJia por )or(d!o? d!,!'! in"rodu6ir po"! d! p8l!n )!c-ado? pr!,iam!n"! pr!!nc-ido !m um local li,r! d!"! in!"o3EId!m EN`A+EAO* M 9 O !nGam! !"F )or"!Rpopuloo !? d! r!p!n"!? a popula=>o )ica r!du6ida3 D!iGa d! -a,!r mo,im!n"o? a camp!ira n>o a!m para col!"a ! n>o -F !n"rada d! p8l!n3 \abandono in!GplicF,!i do nin-o] /F!rnando Sil,!ira$3 D! no,o? a ob!r,a=>o d! Ho>o Va6 da Sil,a /&!!&r' OVROVRMOO#$* EEm c!r"a Jpoca do ano par!c! Nu! a popula=>o da colBnia diminui ba"an"! u@!rindo ua uc!p"ibilidad! a mudan=a no ambi!n"!3E Conid!ro Nu! !:a a a(da d! !nGam! /!nGam!a=>o$? poi n>o -F ab!l-a mor"a no in"!rior da colmJia ! normalm!n"! )icam a ab!l-a :o,!n ! a rain-a3 Cr!io Nu! ! "ra"a d! !nGam!a=>o poi ob!r,ou b!m Edon Sou6a Lima d! No,a `a,an"inaR+T? !m m!na@!m d! OKR#ORMOOL /ab!na$* E)a=a lo@o an"! Nu! par"! d!la procur!m no,a moradia3E Ori!n"a=>o* #'o mom!n"o c!r"o para mul"iplica=>o J Nuando o !nGam! d!mon"ra @rand! popula=>o? a Nual n>o !ndo )!i"a r!ul"a c!r"am!n"! no ci"ado abandono^ M'Con"a"ada a Nu!da da popula=>o p!lo pouco mo,im!n"o? d!,! o m!liponicul"or con"inuar a alim!n"a=>o? poi a(ram a ab!l-a adul"a ! )icaram a ab!l-a :o,!n? ainda !m condi=D! d! )orra@!ar3 O !nGam! ! r!cup!ra mai rFpido^ S'Uar !mpr! alim!n"ador indi,idual ! in"!rno^ KAcompan-ar a r!cup!ra=>o^ L'F!c-! a colmJia para !,i"ar p!rda d! ab!l-a :o,!n ! !n"rada d! )or(d!o^ W'ColoNu! bolin-a d! p8l!n um!d!cido ou )r!co^ b'Uma !n"r!"ampa d! ,idroRacr(licoRplF"ico* a:uda a acompan-ar a r!cup!ra=>o3 FOR+IAA E CUPI+*ATAXUERCONTROLE 333333 FORaDEOS* W ' FORaDEOS Da colmJia Nu! p!rdi d! ru)i,!n"ri? a maioria )oi por a"aNu! d! )or(d!o? normalm!n"! Nuando !"a,a ,ia:ando? !m pod!r comba"T'lo3 Ap!ar d! a !n"rada )icar !mpr! ocupada por uma 2nica ab!l-a /n>o paa mai Nu! uma$? !ria d! ! !p!rar Nu! di)icilm!n"! !n"rariam )or(d!o3 A r%'i(entris J capa6 d! p!@ar )or(d!o no ar ! normalm!n"! :o@am a lar,a )oram3 Todo Nu! criaram ! criam >o un4nim!* >o )rF@!i ao )or(d!o3 Ori!n"a=>o* D!iGar armadil-a con"ra )or(d!o? a Nuai d!,!m !r r!,iada poi normalm!n"! a ab!l-a "apam a !n"rada da armadil-a? o Nu! "orna in!)ica6 a armadil-a3 +INHA PRPTICA* para !,i"ar o )!c-am!n"o do )uro da armadil-a? uo o "ubo branco Nu! acondiciona )ilm! )o"o@rF)ico ! in"rodu6o num bob para cab!lo? d! modo Nu! a par"! d! cima do bob !nco"! na "ampa ! imp!=a a !n"rada da ab!l-a ! o )or(d!o paam p!la )r!"a do bob3 /&O& DO+PEL' Nn K 9 R!)3 SLK ' Ind3 PlF"ica ! +!"al2r@ica L"da 9 CaGia do Sul 9 RS$3 Em m!na@!m d! QRMMROS? r!pondia Vic"or para A@o"in-o* ECaro ami@o A@o"in-o? min-a !Gp!riTncia com a ru)i,!n"ri mo"ra N !a ab!l-a >o mui"o doc!i ! d! )acil cria=>o3 Por!m ali!n"o N !"ou numa ar!a d! ocorrTncia na"ural d!a !pJci!3 D! modo @!ral o unico cuidado N "omo J com o )orid!o3E Ainda !m OLR#MRMOOS? compl!m!n"ou Vic"or* EPoo "! di6!r? N >o ab!l-a mui"o doc!i ! por ,6 ou ou"ra b!licam ou bri@am3 Xuando io ocorr!r? ! ,c "i,!r al@uma colonia? )iNu! a"!n"o? poi c!r"am!n"! al@o d! !rrado !"a ocorr!ndo com a colonia3 For(d!o? por !G!mplo3 T!n-o ob!r,ado N !la >o mui"o )ra@!i ! uc!"(,!i a a"aNu! d!"a moNuin-a3 +an"!n-a !mpr! armadil-a para )orid!oUE ARANHA 333333 REFORO DE EN`A+ES* CRIAS? OPERPRIAS E ALI+ENTAO* K ' O "rT probl!ma an"!rior! /#'bri@a? M'!nGam!a=>o ! S')al"a d! !pa=o para a popula=>o$ di)icul"am a manu"!n=>o do !nGam! )or"! ! populoo3
\di)iculdad! pura ! impl! d! man"!r )or"! a colBnia] /F!rnando Sil,!ira$3 'Xuando o probl!ma J d! alim!n"a=>o? o )orn!cim!n"o d! Garop! r!"ab!l!c! o mo,im!n"o da colBnia^ 'Xuando o probl!ma J d! op!rFria !m d!corrTncia da di,i>o? a m!l-or olu=>o J )orn!c!r )a,o d! cria nac!n"!3 For"al!cim!n"o com op!rFria adul"a / mudan=a d! local$ r!ul"a !m lu"aRbri@a? a n>o !r Nuando Nua! n>o !Gi"!m op!rFria^ 'Xuando o probl!ma J r!ul"an"! do abandono r!p!n"ino da ab!l-a adul"a !? -a,!ndo rain-a? ba"a con"inuar a alim!n"a=>o3 D!,! !r )!c-ada a colmJia para amadur!cim!n"o da ab!l-a :o,!n ! !,i"ar a !n"rada d! )or(d!o3 DISCOS DE CRIAS % impor"an"! ,!ri)icar ! "!r con-!cim!n"o da Nuan"idad! d! dico d! cria do !nGam! d! Ru)i,!n"ri? ,i"o Nu! a Nuan"idad! d! uma boa colmJia J d! mai d! d!6 dico d! cria3 H3 ,on I-!rin@ !cr!,!u* EO )a,o !ram !m n2m!ro d! #L? o in)!rior! um pouco m!nor!? o do m!io com c!rca d! MK )il!ira d! cJlula? num ! nou"ro !n"ido? p!r)a6!ndo LbW cJlula ! ao "odo c!rca d! b3OOO3 O )a,o? !m poi=>o -ori6on"al? li@a,am'! un ao ou"ro por m!io d! pila"ra cur"a ! n>o -a,ia ori)(cio d! comunica=>o d! um )a,o para ou"ro3 O in"!r,alo !n"r! doi )a,o m!dia b a V mm3? cada cJlula #O a ## mm3 G L?Lmm3E V!:a o r!la"o d! um criador inician"! do RH Nuan"o a ua colmJia ! a ob!r,a=>o d! uma p!oa !Gp!ri!n"! /+!na@!m A&ENA d! MLROMRMOOL$* EComi@o ocorr!u al@o Nua! d!!p!rador3 Tin-a a colmJia com K ! L dico /Nua"ro ! cinco andar!$ d! nin-o3 A colmJia !"a,am )or"! dando @o"o d! ,!r3 Do )inal do ano para cF n>o ba"a! a diminui=>o !Gpr!i,a d! n2m!ro d! camp!ira? a ab!l-a d!"ruiram o nin-o por d!n"ro /Por d!n"ro da bola d! c!ra$ d!iGando ap!na doi dico ou !:a? DOIS ANDARES d! dico d! cria3E /)!lip!3nun!$ EUma colonia d! + ru)i,!n"ri com K ou L dico? n>o J uma colonia )or"!? p!lo con"rFrio? ou ! "ra"a d! uma r!c!n"! di,i>o ou uma colonia !m d!cadTncia3 N>o -ou,! nada d! !p!cial no clima do Rio d! d!6!mbro pra ca Nu! :u"i)iNu! al@um probl!ma para a ru)i ou NualNu!r ou"ra !pJci!3 S! ,c !"a "!ndo al@um probl!ma? d!,! !r por mF acomoda=>o d! ua colonia ou man!:o improprio3 3333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333 33333333333333333333333333333333333 A cria=>o ! man!:o d!"a ab!l-a n>o d!,! !r )!i"o por Nu!m n>o a con-!c!? !la n>o >o Eru"icaE ou )ac!i d! criar como >o a mandacaia3E/Vic"or$ AUS[NCIA DE DISCOS DE CRIAS Pod! "!r dua caua * AuTncia d! rain-a ! -ib!rna=>o /INTRODUO DE REALEIRA$R/INTRODUO DE DISCOS DE CRIAS$ FALTA DE RAINHA Troca d! rain-a duran"! o in,!rno ' probl!ma* Hip8"!!* ' diminui=>o da o)!r"a d! p8l!n? p!la di)iculdad! d! col!"a^ ' a rain-a diminui a po"ura^ ' a ab!l-a !n">o ma"am a rain-a3 Solu=>o* ' )orn!c!r p8l!n3 O probl!ma acima :F )oi ob!r,ado com a d!,ida ori!n"a=>o para olu=>o por +arco A3 Torr!?!m m!na@!m par"icular? com r!la=>o a Auaraipo* EAl@uma !pJci! d! ab!l-a c!am a po"ura Nuando !m p!r(odo mui"o @rand! d! auTncia d! pro"!ina Nu! J o cao do Auaraipo /m!lipona bicolor c-!n5i$ Nu! !m condi=D! ad,!ra ao clima da r!@i>o d! ocorrTncia c!am a po"ura ou n>o "rocam d! rain-a porJm acri)icam a po!d!ira ! !"a n>o J ub"i"u(da )icando a colmJia 8r)> acabando por p!r!c!r3 Xuando n>o J mor"a a )io@F"rica? adicionamo p8l!m d! cap"o"ri@ona a !a colmJia ! !"a !m L dia /na !Gp!riTncia Nu! "i,!$ o @uaraipo ,ol"ou C po"ura3E A ob!r,a=>o d! +arco ! aplica a +3 ru)i,!n"ri? obr!"udo Nuando criada )ora d! ! habita" na"ural /em c"#d9>es ad=ersas a" c$ma da re0:" de "c"rr@#ca$? d!,!ndo o criador a@ir pr!,!n"i,am!n"! Nuando iniciar o "!mpo ad,!ro ao )orra@!io da ab!l-a3 No nor"!? !p!ci)icam!n"! duran"! a "orr!nciai c-u,a do p!r(odo d! in,!rno3 INTRODUO DE RAINHA O acompan-am!n"o da !Gi"Tncia d! rain-a J mui"o impor"an"!? poi p!rc!bida lo@o a auTncia pod!'! ado"ar pro,idTncia an!adora? !,i"ando Nu! a colmJia ! "orn! 6an@an!ira? dond! norlm!n"! 8 nac!m mac-o in,iF,!i3 INTRODUO DE PRINCESA Como :F d!"acado? J !mpr! bom ob!r,ar a pr!!n=a d! princ!a no !nGam! an"! d! )a6!r NualNu!r di,i>o ou mul"iplica=>o? poi 8 aim -a,!rF c!r"!6a d! )orma=>o d! rain-a !m NualNu!r da colmJia +J"odo*p!ral"aRmarco a3 "orr!3 COLETA DE CA+PEIRAS F8rmula +arco A3 Torr!* inc!no HI&ERNAO Hib!rna=ao J um compor"am!n"o biol8@ico da ab!l-a para up!rar di)iculdad! climF"ica3 % !m!l-an"! C dormTncia d! al@uma !m!n"!? Nu! 8 @!rminam Nuando -F a condi=D! )a,orF,!i para o d!!n,ol,im!n"o da plan"a3 No cao da ab!l-a ocorr! o m!mo Nuando !n"!m Nu! a condi=D! >o d! di)iculdad! para o d!!n,ol,im!n"o do !nGam! ! da cria3 V!:amo al@un d!poim!n"o* E@on Ro!p5!? !m MbROKRMOOL'A&ENA* EO noo ami@o Capa cr!io Nu! !"F !r"o poi pa!i por i"o a al@un ano3 A min-a mada=aia )icaram !m cria no m! d! mar=o )iNu!i au"ado no mom!n"o ma "udo ,ol"ou ao normal d!poi d! al@um "!mpo3E No !n"an"o? -F olu=>o para up!rar a -ib!rna=>o? a Nual 8 d!,! !r aplicada com o d!,ido cuidado para Nu! n>o ! !Gpon-am a ab!l-a a rico climF"ico !G"!rno? !p!cialm!n"! !m r!@iD!? ond! !la poam )icar con@!lada3 EG!mplo d! up!ra=>o d! -ib!rna=>o J o !ninam!n"o d! Val"air Andr!o""i /ab!na MbROKRMOOL$* E+ORO NO NORTE DO ESTADO DO PARANP? E +INHAS +ANDAAIAS NO PARA+ A POSTURA? +ES+O NOS +ESES DE FRIO /HUNHORHULHO$3 EU AS ALI+ENTO TODO O ANO? +AS NO PERaODO DO FRIO A ALI+ENTAO % REFORADA /+AIS ALI+ENTO$3E A&ELHA LI+O 333 CONSANAUINIDADE Em d2,ida? ado"ar m!dida d! ,ariabilidad! @!nJ"ica3 Trocar )a,o d! criar? "rocar !nGam! com ou"ro criador! !? Nuando )or di,idir? u"ili6ar )a,o d! cria d! ou"ro m!liponFrio3 U+IDADE 333333 SAXUERPILHAAE+ V!:a o r!la"o dd! F3A3+ACA+&IRA /Uba:ara'C!arF$ !m m!na@!m d! OQROMRMOOK? na A&ENA* ENo cur"o in"!r,alo para o almo=o? )ui ,!ri)icar uma caiGa com um )am(lia d! Scaura la"i"ari? Nu! -F L dia r!"ir!i d! um cupin6!iro aJr!o? Nu! -a,ia ! d!pr!ndido d! uma Fr,or!3 Xual n>o )oi a min-a urpr!a? Nuando ,i a min-a ru)i,!n"ri a"acando !"a caiGa ! mai uma d! Nanno"ri@ona punc"a"a? Nu! -F !i m!! con,i,ia ao lado da ru)i,!n"ri3 R!@i"ro para o @rupo? poi J a prim!ira ,!6 Nu! ob!r,o !"! compor"am!n"o na +!lipona ru)i,!n"ri3?E &RIAA* # ' S>o ab!l-a mui"o bri@ona* Da colmJia Nu! bri@aram com @rand! mor"andad!? "oda p!r!c!ram^ )oram )icando )raca? d!"ru(ram o al,Jolo com cria para ! alim!n"ar!m ! ma"aram a rain-a ou !"a morr!u por )al"a d! Nu!m a alim!n"a! ! a lar,a :F d!!n,ol,ida r!!cam no al,Jolo3 \lu"a !n"r! colBnia Nu! r!ul"am !m @rand! mor"alidad!]/F!rnando Sil,!ira$ V!:a um con!l-o dado p!la p!Nuiadora mamin!? !m m!na@!m d! MVROQRMOOK? na A&ENA* EPr!6ado Francico a +!lipona ru)i,!n"ri J uma ab!l-a ba"an"! a@r!i,a ! ao m!mo "!mpo mui"o )rF@il3 A colBnia d!,!m )icar lon@! uma da ou"ra ! ,c d!,! in"!r)!rir o m!no po(,!l3E N>o d!,!m !r colocada pr8Gima a colBnia3 P!lo m!no? S m!"ro d! di"4ncia3 Id!al* cinco m!"ro3 E"a ob!r,a=D! lo@icam!n"! >o )!i"a para a cria=>o !m m!liponFrio? Nuando >o a@lom!rada mui"a colmJia? poi na na"ur!6a a condi=D! >o mai !Nuilibrada3 N>o dar alim!n"a=>o col!"i,a^ D!iGar "oda a colmJia com alim!n"a=>o !Nuilibrada LI+PESA* L 9 D!poi"am mui"a )!6! d!n"ro da colmJia ! ao m!mo "!mpo n>o r!mo,!m para )ora? d!morando "ambJm na r!"irada da p!l(cula )ormada p!lo )undo do al,Jolo d! cria /!cu"!lo$3 Normalm!n"!? no )inal da "ard! )a6!m r!mo=>o do liGo3 Duran"! a r!,iD!? d!,!m !r r!mo,ido o liGo ! r!"o r!!Nuido d! po"! ! in,8lucro ! do )undo do al,Jolo d! ond! nac!ram a ab!l-a3 N>o r!mo,a a )auna aociada ou ! o )i6!r Nu! !:a para ocorr!r ou"ra colmJia3
FAUNA ASSOCIADA V!ri)iNu! ! -F )auna aociada3 N>o -a,!ndo col!"! d! ou"ra colmJia um pouco d! liGo com )auna aociada ! coloNu! na colmJia3 V!:a um probl!ma apon"ado por Eduardo Por"o ! a olu=>o dada por P!dro +ar"ini? !m d!corrTncia da auTncia d! )auna aociada Nu! comba"! )un@o* EP!oal? con"a"!i Nu! uma da min-a caiGa d! +anda=aia apr!!n"ou al@un dico d! cria com al@un o,o !co? i"o J podia'! ,!r o o,ulo !m a par"! d! cima ! com a par"! d! alim!n"o da lar,a r!!cada ! !m inal da ab!l-a :o,!n? i"o pro@r!diu a"J Nua! a )alTncia do !nGam!? coloNu!i dico no,o ! con!@ui !"abili6a'lo Nuando !"a,a pro@r!dindo b!m? d! no,o apar!c!ram o,o !co do m!io para )ora do dico i"o acon"!c!u por "r! ,!6!? !"ou "!n"ando no,am!n"! al@u!m ab!ria o porNu!7 conid!rando Nu! -ou,! uma "roca d! rain-a no p!r(odo !m Nu! r!)orc!i com dico no,o3 !"! acon"!cim!n"o J !"ran-o uma ,!6 Nu! acon"!c! ap!na !m uma caiGa3333 !duardo por"o ppE
EAlB Eduardo O )a,o d! cria par!c!m um "iro d! !pal-a c-umbo? c-!io d! )al-a7 A lar,a morr!m ! >o r!mo,ida )icando o r!"o do alim!n"o no )undo3 Pod! !r p8l!n con"aminado por )un@o3 S! "i,!r al@uma caiGa com aNu!l! piol-o !branNui=ado? r!mo,a um pouco d! ba"um! com !! bic-in-o ! in"rodu6a na caiGa com o probl!ma3 D!n"ro d! um mT o )a,o d!,!m !"ar c-!io? !m )al-a3 &oa or"!? +ar"ini3E Cao ua cria=>o n>o !"!:a !m local !m Nu! poa !Gi"ir a )auna aociada? d!,! pro,id!nciar ur@!n"!m!n"!? poi a pr!!n=a da m!ma a"ua para a !"abilidad! biol8@ica da colmJia3 Di)!r!n"!m!n"! da moca? cu:a ori@!m J a umidad! da mad!ira Nu! a"rai a o,ipoi=>o com p!n!"ra=>o da lar,a por br!c-a da colmJia3 PRPTICAS PARA +ANEHO PRODUTIVO DE RUFIVENTRIS* Colocar a colmJia a L m!"ro d! di"4ncia3 Dar alim!n"a=>o indi,idual? in"!rna3 Colocar ca=a')or(d!o p!rman!n"! /i"!ma bob$3 ENuilibrar a alim!n"a=>o do !nGam!3 Aum!n"ar no p!r(odo di)(cil d! col!"a maior Nuan"idad! d! alim!n"o? !p!cialm!n"! p8l!n3 Di,idir o !nGam! )or"!3 N>o d!iGar )al"ar !pa=o para arma6!na@!m d! m!l* !mpr! acr!c!n"ar m!l@u!ira ,a6ia? pod!ndo u"ili6ar a m!l@u!ira c-!ia para )or"al!c!r !nGam! )raco3 Di,idir o !nGam! )il-o 8 ap8 um ano3 Proporcionar c!r"a umidad! ao !nGam!3 Em r!umo? como di6 o H!an Loca"!li/m!na@!m !m p,"$ ECon"rol! d! )or(d!o com ica d! ,ina@r!3 Alim!n"a=>o con"(nua3E PRPTICAS A SERE+ E`PERI+ENTADAS E ACO+PANHADAS* Fa6!r !nGam! com rain-a )io@F"rica d! ou"ro !nGam!3 Fa6!r !nGam! u"ili6ando cria d! mai d! uma colmJia ! ab!l-a d! ou"ra/ )i@33$3 Fa6!r !nGam! na )orma d! n2cl!o com princ!a do !nGam! A ! ab!l-a ! cria do !nGam! &3 HF r!)!rTncia d! Nu! "rocam a rain-a duran"! o in,!rno ! mui"a ,!6! n>o -F princ!a* di,idir o !nGam! an"! do in,!rno para Nu!? !ndo :o,!m a rain-a? n>o -a:a a "roca no in,!rno3 Duran"! o in,!rno? colocar a m!l@u!ira !m baiGo ! o nin-o !m cima? com !n"r!"ampa d! ,idroRacr(licoRplF"ico? para acompan-ar a pr!!n=a da rain-a3 Compro,ar ! dando mai !pa=o o !nGam! con"inuarF )or"! ! populoo^ Fa6!r n2cl!o a par"ir d! rain-a? na )orma d! produ=>o mai,a ado"ada por Aon6a@a3 Ado"ar a ba! do +arco A@o"in-oREduardo Por"o*band!:a com F@ua pr8Gimo C ba! da colmJia para !n,ol,!r a colmJia com mai umidad!/)i@3 $3 V$ OS PRODUTOS DAS A&ELHAS +EL EO m!l produ6ido p!la uru=u amar!la J d!licioo ma a podu"i,idad! da colBnia /p!lo m!no na condi=D! do noro!"! d! +ina$ J mui"o p!Nu!na ' !m mJdia? c!rca d! #OO'SOO ml por ano333EF!rnando Sil,!ira /Ab!na OKR#MRMOOS$ PcLEN PRcPOLIS &ATU+E EN`A+E
Q$ PORXUE CRIAR RUFIVENTRIS +!na@!m d! +arco A@o"in-o? :F )al!cido? d! ##R##RMOOS* EHF d!6 ano a"ra a manda=aia !ram b!m mai rara do Nu! -o:!? ! ob"i,!!mo um !nGam! d! cada criador 8 da r!@i>o SUL? inicialm!n"!? :F pod!r(amo iniciar o r!po,oam!n"o no Nu! r!"ou da noa ma"a a"lan"ica3 Porio !n"!ndo impor"an"! Nu! criador! mai an"i@o !m man!:o "!n"!m r!cup!rar !"a !pJci! Nua! !G"in"a ! mai !ni,!i para Nu! )u"uram!n"! !la c-!@u!m ao ni,!i populacionai da manda=aia ! ou"ra3 C!r"am!n"! a di)iculdad! !r>o maior!? porJm o pra6!r da pr!!r,a=>o "ambJm3 N!"! !n"ido J Nu! pro)!o a uni>o do m!liponicul"or! com o ob:!"i,o d! )a6!r um cada"ro d! criador! d! !pJci! rara? como a ru)i,!n"ri? @uaraipo ! ou"ra3 O in"!rc4mbio d! ma"!rial proporcionarF condi=D! @!nJ"ica d! mul"iplica=>o ! pr!!r,a=>o da !pJci!? porNu! uma Eandorin-a n>o )a6 ,!r>oE? d! Nu! adian"a "!r uma ou dua caiGa d! !pJci! rara ! n>o ,ai pod!r aum!n"ar a popula=>o por caua do cu"o @!nJ"ico? !m pouco "!mpo o criador ,!rF Nu! !nGam! !n)raNu!c!m por )al"a d! op=D! para !,i"ar cona@uinidad!3E O H!an Carlo Loca"!li !Gpr!ou pala,ra Nu! "ambJm mo"i,am a cria=>o da ru)i,!n"ri? !m #MROWRMOO#* ENo "!G"o da Sora.a? !la ci"a o iolam!no @!o@rF)ico do !nGam!? d!,ido ao d!ma"am!n"o? Nu!imada da noa )lor!"a? ! p!la a=>o indicriminada do m!l!iro3 Io? no imprim! uma r!ponabilidad!? ainda maior? d! pr!!r,armo o !nGam! !Gi"!n"!3 Por"an"o -F d! ! ab!r ond! !">o? d! )orma a ! p!rmu"ar ma"!rial @!nJ"ico? a )im d! !,i"ar o d!)in-am!n"o ! con!Nu!n"! !G"in=>o da !pJci!? o Nu! pod! ocorr!r d!,ido ao )racionam!n"o d!! !nGam! !m r!@iD! n>o comunicF,!i3 N>o omo dono do mundo? ! im )il-o d!l!3 Ou m!l-or? "!mo d! no d!ap!@ar ma"!rialm!n"! do Nu! no )oi conc!dido a ua @uarda3 O !n"im!n"o d! po! ! o ci2m!? Nu! !u "ambJm con!r,o p!la min-a colBnia? "!m d! c!d!r !pa=o a conci!n"i6a=>o !col8@ica ! a r!ponabilidad! d! r!cup!rarmo o n2m!ro m(nimo d! )am(lia por r!@i>o /!@undo 1!rr KK$? propiciando C m(nima condi=D! da !pJci! ! man"!r na na"ur!6a3E Ei um al!r"a d! F!rnando Sil,!ira? ab!na OKR#MRMOOS* EA !pJci! !"F ! "ornando mui"o rara !m +ina A!rai? principalm!n"! d!,ido ao d!ma"am!n"o !G"!ni,o3 En"r!"an"o? ond! ainda -F popula=D! !l,a@!n? !la o)r!m com a !Gplora=>o pr!da"8ria p!lo m!l!iro3 O m!mo "!m ocorrido !m ou"ra par"! do &raill3 A !@uir!m a coia como !">o? J b!m po(,!l Nu! a +3 ru)i,!n"ri !:a inclu(da na li"a d! !pJci! am!a=ada d! !G"in=>o do &rail? !m ua ,!rD! )u"ura3E #O$ PERAUNTAS E RESPOSTAS3 HF uma p!r@un"a )ormulada !m OWROWRMOO#? por Paulo +on"!iro? r!da"or' Arand! Rio ' Alobo* EAmi@o a li"a* obr! a +!lipona ru)i,!n"ri? r!la"ada !m r!c!n"! m!na@!n? ac-o Nu! do H!an? "!n-o uma d2,ida ! @o"aria Nu! o !p!ciali"a !clar!c!!m3 HF ,Fria ub!pJci! ou uma 87 % como !m manda=aia? Nu! a ub!pJci! ! cru6am num -(brido7 Xu!m pud!r? m! r!ponda3E Em OWROWRMOOW? o +Frcio 1ipp!r da Sil,a? na &!!br? d!u uma r!po"a* EEGi"!m p!lo m!no !i ub!p!ci! con-!cida d! +!lipona ru)i,!n"ri3 Acr!di"o Nu! "oda !la >o capa6! d! cru6ar !n"r! i? ma io pod! n>o !r ,!rdad! para "oda3 A &iolo@ia ! uma Ci!ncia mui"o compl!Ga com mui"a poibilidad!3E Em par"! )oi !clar!cida por Sora.a +a"o d! Vaconc!lo ! p!la no,a clai)ica=>o obr! a ru)i,!n"ri3 ##$ CRIADORES CONHECIDOSRSUAS ESP%CIES I,an Co"a ! Sou6a R&A'+ondor.R Ho>o6in-oR&!l"!rraRPA'Fla,olin!a"a H3A3 +acambiraRUba:araRCE'+ondor.R P!dro PauloRT!r!8poliRRH'+ondor.R +arco Yail!Z5iRSCR+ondor.R Ro@!rio +arcoR&A'+ondor.R +arco Torr!RP3Al!@r!RRS'+ondor./do Rio d! Han!iro$ ! Para!ni /do ParF$ Raimundo VidaricoR+anauRA+ 'Para!ni ! San"arJmRPA'Fla,olin!a"a Yilon +!loR&arra do CordaR+A'Ru)i,!n"ri S!ba"i>o d! Paula P!r!ira Sobrin-oR&ra(liaRDF? /)on! W# 9 SWMV3MMLO$Ru)i,!n"ri Edon Sou6a Lima d! No,a `a,an"inaR+TRRu)i,!n"ri Yalmir _l@!RPOPRRSR +ondor.R Rud. P3 Vaconc!loRI"ibiranaRSP'7777 Arnold Lu."!nRCuiabFR+TRRu)i,!n"ri Carlin-oRRio d! Han!iroRRFR+ondor.R HoJ Em(dioR Sal,adorR&A' +ondor. Comunidad! rural ori!n"ada por Ordil!na /L!na do INPA$RA+' Para!ni N!u6il!na /Di8$RCar!iro Ca"an-oRA+'Ama6on!ni/7$ A r!la=>o acima !@u! a conclu>o d! Aabri!l A3 R3 +!lo ! )oi colocado o nom! da !pJci! !@undo a r!@i>o d! ocorrTncia? d! modo Nu! o criador! com !pJci! i@uai pod!m ocorr!r'! !n"r! i? para al,ar ! ,ariar @!n!"icam!n"! o !u !nGam!3 #M$ LITERATURARTESESRDISSERTAORARTIAOSRETC? SO&RE M3 RUFIVENTRIS *AMILO+ATI,UE" *l-%sa + Variabili)a)e )o comportamento )e Melipona r%'i(entris r%'i(entris .&#menoptera" Apoi)ea/! *AMILO+ATI,UE" *le%sa + Est%)os sobre o comportamento )as abelhas sem 'err0o com especial re'er-ncia ao processo )e o(iposi10o )as c2l%las!VIII! Melipona r%'i(entris Lepeletier *E**ATO" S%zette R! + 3i(is0o )e trabalho entre as oper4rias )e Melipona r%'i(entris 'la(olineata .&#menoptera" Apoi)ea/! MAU5S+VENTURIERI" M4rcia + Aspectos etol6$icos )o processo )e o(iposi10o em Melipona r%'i(entris 'la(olineata Friese" 7899 .&#menoptera" Api)ae" Meliponinae/! PESSOTI" Isaas + 3iscrimina10o con)icional em Melipona .Micheneria/ r%'i(entris Lepeletier! MATOS 3E VAS*ON*ELOS" Sora#a + 3i(er$-ncia :en2tica em Pop%la1;es )e M! r%'i(entris .&<MENOPTERA" API3AE" MELIPONINAE/! SANTOS POMPEU" Ma%rcio" Aspectos =ion>micos )e Melipona r%'i(entris .&#menoptera? Meliponina/ e S%$est;es para s%a conser(a10o! *osta" R:" Santana" A:" Serr0o" @E!A99A! Mor'olo$ia )as $lBn)%las hipo'arn$eas em Melipona r%'i(entris! Fi)al$o" AO" Cleinert" Damp!A99A! =otanical an) climate in'l%enses on nectar an) pollen 'ora$in$ b# Melpona r%'i(entris! Fi)al$o" AO" Leinert" AMP" A99A! Fora$in$ patterns o' Melipona r%'i(entris! Lima" MAP!A99E! Aspectos )a biolo$ia )e Melipona r%'i(entris Lepeletier" 7FGH e )e Melipona mon)%r# Smith" 7FHG3 Lima+SiI%eira" MA" *ampos" LAO!A99E! =iolo$# o' Melipona mon)or# an) Melipona r%'i(entris! Marsaaioli" AJ" Flach" A" Fernan)es" MS" Pe)roni" J" Patrcio" EFLRA!A99E! Melipona r%'i(entris Lepeletier" 7FGH an) Melipona sc%tellaris Latreile" 7F77" KaL chemical composation chan$es )%e to a temporar# association! Matoso" S" Sil(eira" FA" =astos" EMAF!A99E! 3i''erential eLploitation o' 'loral reso%rces b# )i''erente colonies o' Melipona r%'i(entris .&#menoptera" Api)ae?Meliponina/ In a Mcerra)oN area in northeaster Minas:erais" =razil! Pompe%" MS" Sil(eira" FA!A99A! Varia10o mensal )a ati(i)a)e e nOmero )e abelhas campeiras )e col>nias )e Melipona r%'i(entris! Soares" SM" Sil(eiria" FA! A99A! Rec%rsos 'lorais para Melipona r%'i(entris no *erra)o )e Minais :erais! Soares" SM! A99G! Fontes )e alimento para Melipona r%'i(entris .&#menoptera" Api)ae/" %ma esp2cie amea1a)a no cerra)o )e Minais :erais! Mara" :T" *ampos" LAO! Repro)%10o )e col>nias )e Melipona r%'i(entris! Mara" :T e o%tros! Variabili)a)e $en2tica em pop%la10o )e Melipona )o $r%po R%'i(entriis . / no esta)o )e Minas :erais! Mara" :T! A99E! Repro)%10o )e col>nias )e Melipona r%'i(entris Lepelletier" 7FGH" em con)i1;es controla)as! So%za" S!*!F! Notes on pilla$e beha(ior o' Melipona r%'i(entris 'la(olineata .&#menoptera" Apoi)ea/! CERR" P!E!" RO*&A" R! *om%nica10o em Melipona r%'i(entris e Melipona compressipes! J&ERIN:" &! (on! 78G9! =iolo$ia )as abelhas melli'eras )o =rasil! LINS" A!*!S! e o%tros + Est%)o I%mico )e p6len apcola )e Melipona r%'i(entris e an4lise )a ati(i)a)e antira)icalar )os polens apcolas )e M! r%'i(entris" M! compressipes" M! s%bniti)a e Scaptotri$ona bip%nctata! So%za" Pomplio Vieira )e" Meliponinae + Abelhas sem 'err0o! Melo":abriel A!R! + Notas sobre meliponneos neotropicais" com a )escri10o )e tr-s no(as esp2cies .&#menoptera" Api)ae/!