CORPUS THOMISTICUM

Sancti Thomae de Aquino

Super Evangelium S. Matthaei lectura
caput I lectio III
Reportatio !eodegarii "i##untini
Caput $
!ectio %
&'(%)*+ Super Mt., cap. $ l. %
-ominu# dicit #ic ora.iti#, non hoc ora.iti#. /on prohi.et
aliud a. hoc orare, #ed docet #ic orare. Unde haec oratio
ha.et tria0 e#t enim .revi#, per1ecta et e2ca3. "revi# e#t, ut
omne# po##ent capere tam docti quam indocti. Item ut
daret 4duciam de 1acile impetrando5 unde I#. 6, 7%0 ver.um
a..reviatum 1aciet dominu#. Item per1ecta e#t5 ip#e enim
-eu# tradidit hanc, et -ei per1ecta #unt opera. Item e2ca35
unde apo#toli dice.ant0 doce no# orare. Ip#e autem #ic di3it
#ic ora.iti#0 pater no#ter qui e# in caeli# et cetera. Et in hac
oratione, #icut in oratione rhetorum, duo 1acit. Primo captat
.enevolentiam5 #ecundo docet quid petendum. Captat
.enevolentiam, #ed alio modo quam captet homo homini#
.enevolentiam, ut #cilicet 8ectat eum ad #e. Captamu#
autem no# -ei .enevolentiam, ut elevemur ad eum.
Requiruntur duo ad dantem0 quod po##it, et velit. Et ut velit,
dicit pater0 #i enim e#t pater, vult utilitatem 4liorum. 9uod
po##it, o#tendit #u.den# qui e# in caeli#0 #i enim e#t in
caeli#, pote#t quod vult. Hoc autem quod dicit pater no#ter,
valet ad 4dei in#tructionem. Et removet duo# errore#, qui
de#true.ant orationem. 9uidam enim dice.ant -eum non
ha.ere curam de humani#, ut ha.etur E:. I6, v. ;0 dereliquit
dominu# terram, et dominu# non videt. 9uidam autem
di3erunt quod ha.et curam, et providet de omni.u#5 #ed
providentia dat nece##itatem re.u#5 et #ic non oportet
orare, quia #i providet -eu#, ita erit. Sed i#ta# opinione#
de#truit cum dicit pater0 #i enim e#t pater, providet 4lii#, ut
ha.etur Sap. 6II, *%0 non e#t autem aliu# -eu# quam tu, cui
e#t cura de omni.u#. Item pater dicitur ad 4lium, ut
dominu# ad #ervum. In eo enim quod ip#e pater e#t,
dicimu# no# li.ero#0 non enim dicitur pater aliarum rerum.
Si ergo #umu# li.eri, ha.emu# li.ertatem ar.itrii. Ergo
aliquid e#t a no.i#. Per hoc vero quod dicit qui e# in caeli#,
o#tendit omnia impetra.ilia, quando ip#e i.i immo.ili# e#t.
9uia #icut ip#e qui e#t in caeli#, di#po#uit e<ectu# produci
e3 cau#i#, ita providit talem petitionem per talem orationem
no.i# dari. Unde valet ad #u.levandum #pem. !c. 6I, *%0 #i
vo#, cum #iti# mali, no#ti# .ona data dare 4lii# ve#tri#,
quanto magi# pater ve#ter caele#ti# et cetera. Item pater
valet ad e3ercitandum caritatem0 naturale enim e#t, quod a
patre diligatur 4liu#5 Eph. I, *0 4lii, o.edite parenti.u#
ve#tri# in domino. Item invitamur ad imitandum5 #upra ,
)=0 ut #iti# 4lii patri# ve#tri et cetera. Item ad humilitatem
provocamur5 Mal. c. I, $0 4liu# honorat patrem et dominum
#ervu#. Si ergo pater ego #um, u.i e#t honor meu#> Et #i
dominu# ego #um, u.i e#t timor meu#> Item dicen# pater
no#ter0 a<ectu# ordinatur ad pro3imum, quia #i unu# pater
omnium, non de.et contemnere qui# pro3imum ratione
generi#. Item dicit pater no#ter, non dicit. Pater meu#, quia
Chri#tu# voluit #ervare quod #i.i proprium e#t, quia quadam
#ingularitate e#t 4liu# -ei5 unde dicit Io. 66, *(0 a#cendo ad
patrem meum, et patrem ve#trum, quia aliter meum, aliter
ve#trum. Item docuit pro toto populo orare. Chr?#o#tomu#0
dulcior e#t apud -eum oratio quam non tran#mittit
nece##ita#, #ed 1raternita#. Secundo ad captandum
.enevolentiam dicitur qui e# in caeli#, non pro corporali
loco, quia caelum et terram ego impleo, dicit dominu#, Ier.
66III, 7), #ed propter eminentiam. Unde per hoc in4rmi#
providetur, ut con#iderent per id quod #upremum e#t in
corpori.u#, quod -eo de.ent o.#equi. Propter hoc ver#u#
orientem oramu#, quia a. oriente vertitur caelum. Et #icut
caelum #upra corpu#, ita -eu# #upra #piritum. Unde #icut
corpu# convertitur ad caelum, ita #piritu# convertitur ad
-eum. Ut ergo #piritu# revocetur a terreni#, dicit pater
no#ter, qui e# in caeli#. Aliter per caelo# #ancti intelliguntur0
I#. I, 70 audite, caeli, et auri.u# percipe, terra5 et P#. 66I, )0
tu autem in #ancto ha.ita#. -at enim 4duciam impetrandi,
quia non longe #unt a no.i#. Sancti4cetur nomen tuum. Hic,
captata .enevolentia, accedit ad petitione#. Sed omni#
petitio ha.et de#iderium. Unde in hac oratione continetur
omne quod homo de#iderare pote#t, et eo ordine quo
petere de.et0 homo enim de#iderat con#equi .onum, et
vitare malum. 9uatuor autem petuntur de#ideranda.
-e#iderium enim tendit in 4nem0 unde in unoquoque quod
primo de#iderandum e#t, e#t 4ni#. @ini# autem e#t -eu#0
unde honor -ei primo e#t petendu#0 et hoc tangitur
#ancti4cetur nomen tuum. Item petenda #unt quae ad no#
pertinent0 et primum e#t gloria -ei0 et haec tangitur
adveniat regnum tuum. Item virtute# et merita .ona0 et hoc
tangitur 4at volunta# tua et cetera. Item #u.#idia mortali#
vitae, #ive temporalia, #ive #piritualia5 et hoc tangitur
panem no#trum quotidianum0 #ive intelliga# panem
temporalem, #ive #piritualem, vel #acramentalem. Item
malum e#t vitandum. Contra .ona #unt quaedam
impedimenta. Contra primum non e#t impedimentum, quia
#emper e#t honorandu# -eu#, #ive veli#, #ive noli# ha.ere.
"eatitudinem impedit peccatum5 ideo petit dimitte no.i#
de.ita no#tra et cetera. irtute# etiam et operatione# .ona#
impedit tentatio0 ideo dicitur et ne no# induca# in
tentationem. Ha.ere nece##aria huiu# vitae impedit malum5
ideo dicitur #ed li.era no# a malo. Sancti4cetur nomen
tuum. Semper #ancti4catum e#t, quomodo ergo petimu#>
E3ponitur #ic. Sancti4cetur, ide#t quod in #e #anctum e#t
mani1e#tetur in no.i#5 non quod accre#cat #i.i, #ed no.i#
accre#cit mani1e#tatio gloriae #uae. Aliter Chr?#o#tomu#0
#ancti4cetur etc., ide#t #ancti4cetur e3 operi.u# no#tri#,
ide#t det no.i# talia opera 1acere ut #ancti4cetur. Secundum
C?prianum0 #ancti4cetur, ide#t #ancti4ca no# in nomine tuo.
I#. III, *)0 et erit vo.i# in #ancti4cationem. Sed #ancti4cari
e#t, ut qui non #unt #ancti #ancti4centur, et ut #ancti in
#anctitatem per#everent5 et #i quidem #ancti4cati non #int,
contrarium amoveatur. Sequitur adveniat regnum tuum,
ide#t 1ac no# ad regnum tuum pervenire, ut dicitur Ain1ra
66, %)B0 venite, .enedicti, percipite paratum vo.i# regnum
a con#titutione mundi. Aliter Augu#tinu# in Serm. domini in
monte0 -eu# regnare incepit, cum mundum redemit.
Adveniat5 ide#t veniat con#ummatio regni tui5 !c. 66I, %*0
prope e#t regnum -ei. el #ic. Adveniat regnum tuum, ide#t
regne# in no.i#, non peccatum. Unde Rom. I, *70 non
regnet peccatum in ve#tro mortali corpore. Sed non pote#t
venire qui# ad regnum caele#te ni#i 4at caele#ti#5 ideo
petimu# ut 4amu# caele#te#. @iat volunta# tua #icut in caelo,
ide#t 1ac no# caele#te#. Unde petimu# ut volunta# -ei
impleatur per no#. Et hoc 1ru#tra, ni#i a -eo e##et5 et ideo
dicitur 4at volunta# tua, quia -eu# operatur in no.i#. Sed
quid> Sicut in caelo et in terra, ide#t #icut Angeli 1aciunt
voluntatem in caelo, #ic no# terreni 1aciamu# in terra. el
aliter. @iat volunta# tua #icut in Chri#to, #ic in Eccle#ia. Unde
4at volunta# tua #icut in caelo, ide#t in Chri#to, et in terra,
ide#t Eccle#ia. el aliter. Per caelum #ancti, per terram
peccatore#. Unde 4at volunta# tua etc., ide#t converte
peccatore#, ut #erviant ti.i ut iu#ti. Unde P#. 6II, 7;0
illuminan# lucernam meam, domine, illumina tene.ra#
mea#. el aliter0 quia #piritu# comparatu# ad carnem, ita
contrariatur. Unde apo#tolu#0 video aliam legem in mem.ri#
mei# repugnantem legi menti# meae. Unde, 4at etc., ide#t
#icut #piritu# concordat voluntati tuae, #ic et caro. Et nota
quod dicitur #ancti4cetur nomen tuum, et non
#ancti4cemu#. Et hoc e#t, quia ad #alutem requiritur
per#ona -ei, et li.erum ar.itrium. Sed #i in prima per#ona
peteretur, iam videretur quod #olum ad li.erum ar.itrium
pertineret. Panem no#trum #uper#u.#tantialem da no.i#
hodie. Po#tquam docuit petere gloriam, et .eatitudinem, et
operatione# virtutum5 hic docet petere quae #unt
nece##aria ad prae#entem vitam, cum dicit panem no#trum
et cetera. Hoc autem e3ponitur quatuor modi#. Primo
e3ponitur de pane qui e#t Chri#tu#, qui dicit de #eip#o, Io.
I, =70 pani# quem ego da.o, caro mea e#t pro mundi vita.
Sed dicit no#trum, quia non cuiu#cumque, #ed 4delium
#olum5 I#. I6, $0 parvulu# natu# e#t no.i# et cetera. Unde e3
quo qui# .apti:atu# e#t, iu# ha.et in i#to pane. Sed hoc
quod dicit #uper#u.#tantialem, loco eiu# ha.etur in Craeco
u#ion, ide#t peculiarem5 et quod #it #uper#u.#tantiali#,
ha.etur ad Ephe#. I, 7D0 con#tituen# ad de3teram #uam in
caele#ti.u# #upra omnem principatum, pote#tatem, et
virtutem, et dominationem. I#te pani# e#t quotidianu#, qui
quotidie de.et #umi non a quocumque, #icut in li.ro de
eccle#ia#tici# dogmati.u# dicit Augu#tinu#, quod quotidie
recipere nec laudo, nec vitupero0 #ed in Eccle#ia quotidie
de.et #umi a 4deli.u#, et percipiatur #i non #acramentaliter,
tamen #piritualiter. Sed Orientale# aliam con#uetudinem
ha.ent, quia in aliquorum Eccle#ii# non cele.ratur ni#i
#emel in he.domada. Et Augu#tinu# in Serm. domini in
monte dicit, quod illud #u#tinetur. -a no.i#. Sed qualiter
dicitur da no.i#, #i no#trum e#t> C?prianu#0 da no.i#, ide#t
da ita vivere, quod per peccatum non reddamur non idonei
ad ha.endum i#tum panem. /on enim datur ei qui indigne
recipit, #ed a##umit in damnum #uum. 9ui enim manducat
et .i.it indigne, iudicium #i.i manducat et .i.it, ut ha.etur I
ad Cor. 6I, 7;. Sed quid e#t quod dicit hodie> -icendum
quod hodie aliquando accipitur pro prae#enti die, aliquando
pro tota vita no#tra. Unde da no.i# hodie, ide#t ut in tota
vita no#tra po##imu# percipere, quia in hac vita tantum e#t
nece##ariu#0 in alia enim, ha.ita veritate, non indige.imu#.
Unde in hac vita et nunc peculiari# e#t, tunc continuu#. Alia
e3po#itio, ut per panem -eu# vel divinita# intelligatur. !c.
6I, *=0 .eatu# qui manducat panem in regno caelorum5 P#.
!66II, 7=0 panem Angelorum manducavit homo. Unde da
no.i# hodie0 da ut in prae#enti vita po##imu# ea 1rui. Item
aliter pote#t e3poni de pane #apientiae5 unde0 venite,
comedite panem meum0 ille enim comedit panem
#apientiae, qui inquirit documenta #aluti#, qui 1acit divina
praecepta. 9uarto e3ponitur de pane corporali. -i3erat
#ancti4cetur nomen tuum, et 4at volunta# tua et cetera.
Unde docuerat no# caele#te# e##e5 #ed memor 1ragilitati#
no#trae docet no# petere terrena ad vitam nece##aria, et
non #uper8ua, #ed nece##aria. Unde0 ha.ente# alimenta, et
qui.u# tegamur, hi# contenti #umu#. Idem petiit patriarcha
Iaco.0 #i dederit mihi panem quo ve#car, et ve#te# qui.u#
operiar et cetera. Sed dicit no#trum, quia de proprio, non de
rapina. Alia ratio quare dicit no#trum, quia hoc datur ad
nece##itatem. Unde de.emu# accipere ut communia, ut
dice.at Io.0 #i comedi .uccellam pani# #olu#. Sed quid e#t
quod dicit #uper#u.#tantialem> Hoc ideo dicit, quia Aut dicit
Augu#tinu# in !i.. de orando -eum ad Pro.amB id quod e#t
praecipuum in vita homini# e#t pani#. Eccli. 66I6, 7'0
initium vitae homini# aqua et pani#. Unde per hunc omnia
quae #unt #u.#tantialia ad vitam intelliguntur. Sed dicit
quotidianum, ide#t pro hac vita .revi0 #i enim peteret ad
longum tempu#, contrariaretur petitioni #uae, quae di3it
adveniat regnum tuum, ide#t ad no# veniat. Si ergo longa
petitio e##et, contrariaretur orationi praecedenti. Item ut
#uper8uitatem tollat, quia quod nece##arium, e#t ad diem5
contra quo#dam qui plu# e3pendunt uno prandio quam
nece##e e##et in multi# die.u#. Item dicit da no.i#.
Chr?#o#tomu#0 temporalia ha.ent .oni et mali0 .oni ad
utilitatem, mali ad damnum0 .oni igitur a -eo, mali a
-ia.olo. Alia ratio. Sicut #i aliqui# o<erret panem #acerdoti
ad #ancti4candum, po#tea peteret a #acerdote iam
#ancti4catum5 #ic dicitur da no.i#, ide#t #ancti4ca no.i#, et
#ancti4catur per orationem. Et quia noluit ut petatur ad
longum tempu#, ideo dicit hodie0 vel hodie, ide#t in vita i#ta.
Sed quaeritur quare dominu# prohi.uit #ollicitudinem5 unde
dicit nolite #olliciti e##e et cetera. Hic autem docet petere.
Sed homo licite pote#t de#iderare quae nece##aria #unt ad
vitam5 et non #olum quae ad vitam, #ed quae ad #tatum,
quia plura #unt nece##aria regi quam comiti0 unde licet
haec petere. Sed aliud e#t de#iderare, et aliud #ollicitum
e##e. Item videtur quod non petendum #it ni#i ad unum
diem, quia dicit hodie. Solutio. /on intendit quin cogite# de
1uturo0 #ic enim periret populu# -ei, quia #ic non e##et
congregandum in ae#tate quod comedendum e#t in hieme5
#ed #ollicitudinem removet de 1uturo. Sequitur dimitte no.i#
de.ita no#tra et cetera. Hic intendit ponere petitione# quae
4unt ad remotionem mali, et primo magi# principali# quod
magi# impedit. Hoc autem e#t peccatum5 ideo dicit et
dimitte no.i# de.ita no#tra0 quia contra eum peccavimu#5
no# enim indigemu# de .ono -ei. Hieron?mu#0 indignum e#t
quod agamu# aliquid contra -eum. 9uando tu pecca#, tu
u#urpa# quod -ei e#t0 quia volunta# -ei e#t regula omnium.
Si ergo dimitti# voluntatem -ei pro voluntate tua, u#urpa#
quod -ei e#t. Ideo dimitte no.i# peccata. Et hoc ille pete.at
P#. 666III, *)0 dimitte mihi, ut re1rigerer priu# quam
a.eam, et ampliu# non ero. Et per hoc duo# errore# e3cludit.
Error #cilicet Pelagii, qui dice.at, quod #ine peccato poterat
homo vivere0 et hoc e#t 1al#um, quia e##et aliqui# qui non
po##et dicere hanc orationem5 #ed hanc dominu# dedit
omni.u#5 omne# ergo peccatum ha.ent. Et Ioanne# in prima
canonica I, '0 #i di3erimu# quod peccatum non ha.emu#,
no# ip#o# #educimu# et cetera. Item, aliu# error, quod #i
qui# peccavit, non pote#t agere poenitentiam5 #ed hoc non
doceret dominu# petere, ni#i vellet remittere. Unde Io. I, *70
dedit ei# pote#tatem 4lio# -ei 4eri0 quod non 4eret ni#i
remitterentur peccata. Sicut et no# dimittimu# de.itori.u#
no#tri#. -e.itore# dicuntur duo.u# modi#0 vel quia peccant
contra no#5 vel quia aliquid no.i# de.ent, ut pecuniam, et
huiu#modi. /on ergo docet ut dimittam de.ita pecuniae,
#ed de.itum quo peccavit qui# contra me5 vel etiam #i
o<endit me pro #olvenda pecunia, o<en#am teneor
dimittere, non pecuniam0 indignum enim e##et quod
peterem mi#ericordiam, #i remittere non vellem5 unde Eccli.
66III, %0 homo homini #ervat iram, et a -eo petit medelam.
Sed #unt multi qui nolunt dimittere, de.entne dicere pater
no#ter> et cetera. 9uidam enim #u.trahe.ant ver.um illud
#icut et no# etc., #ed tali# omitten# peccat, quia 1ormam
Eccle#iae non #ervat. -icendum ergo quod, licet #it in
peccato, de.et dicere, quia de.et 1acere quicquid .oni
pote#t5 quia licet non #int meritoria ad vitam aeternam,
tamen #unt pro4cua ad impetrandam gratiam. Item oratio
dicitur in per#ona Eccle#iae0 unde licet ip#e non remittat,
tamen Eccle#ia remittit. Item quaerit Augu#tinu#, #i #olum
illi# qui remittunt o<en#a#, dominu# remittit. Et vult
Augu#tinu# quod eo tenore dimittamu#, quo dimittit
dominu#0 dominu# enim roganti.u# dimittit. 9ui ergo
paratu# e#t roganti dimittere, 1ructum recipit orationi#. Et ne
no# induca# in tentationem. C?prianu# e3ponit #ic0 et ne
no#, ide#t non #ina# no# perduci in tentationem5 tentatio
enim utili# e#t, #ed ille inducitur in tentationem, qui
tentationi #uccum.it0 multi volunt igne cale4eri, #ed non
igne com.uri. @ideli# -eu# qui non permittit vo# tentari ultra
quam po##iti#. Et per hoc amovetur error Pelagii, qui
dice.at, quod homo poterat per#everare per li.erum
ar.itrium. Et hoc amovet, cum docet non con#entire
tentationi. Ad Phil. II, *%0 -eu# operatur in no.i# velle et
per4cere pro .ona voluntate. Ultimum e#t #ed li.era no# a
malo, prae#enti vel 1uturo, poenae vel culpae. Unde
Augu#tinu# in hoc ver.o0 omni# homo lacrima# 1undit. Ita
dice.at ille P#. !III, 70 eripe me de inimici# mei#, -eu#
meu#. Sequitur autem amen, ide#t ita 4at. He.raeum e#t.
-atur #ecurita# impetrandi, #i tale# 1uerimu# quod
dimittamu# et cetera. In Craeco adduntur tria ver.a0
quoniam tuum regnum, et verita#, et gloria. Et haec tria
tri.u# praemi##i# re#pondent. el #ic. Tu pote#, quia tuum
regnum, tua e#t virtu#, quae pote#t donare. Item totum ad
gloriam -ei5 P#. C6III, *0 non no.i#, domine, non no.i#, #ed
nomini tuo da gloriam.