PENGURUSAN PENDIDIKAN KHAS DI MALAYSIA

Sejarah
Pendidikan khas telah bermula di Malaysia sejak awal tahun 1920-an di
kalangan sukarelawan yang membuka sekolah-sekolah untuk pelajar
bermasalah atau kurang upaya penglihatan dan pendengaran. menunjukkan
tarikh-tarikh penting dalam perkembangan pendidikan khas. Di Malaysia
pendidikan khas formal bermula pada tahun 19! dengan tertubuhnya "ekolah
#endah Pendidikan $has Prin%ess &li'abeth di (ohor )haru untuk kanak-kanak
buta. Pada tahun 19* "ekolah Persekutuan $anak-$anak Pekak di tubuhkan di
Pulau Pinang untuk kanak-kanak pekak. Program pemulihan ke atas pelajar
+lembam, -lemah dalam menguasai kemahiran memba%a. menulis dan mengira
pada tahap umurnya/ bermula pada tahun 190!. Manakala program untuk
kanak-kanak 1)ermasalah Pembelajaran2 baru bermula pada tahun 19!! apabila
buat pertama kali $ementerian Pendidikan memulakan kelas perintis di "ekolah
$ebangsaan (alan )atu. $uala 3umpur. $elihatan bahawa perkembangan
pendidikan khas di Malaysia bertumpu kepada kumpulan kanak-kanak buta.
pekak. dan bermasalah pembelajaran.
Peristiwa Penting yang Mempengarhi Per!em"angan Pen#i#i!an Khas
Dalam De!$arasi Ha!%ha! Kemansiaan Sejagat -19!/ menegaskan hak bagi
setiap indi4idu mendapat pendidikan. Perkara ini ditegaskan semula dalam
Persidangan Dunia bertemakan 1Pendidikan 5ntuk "emua2 di (omtien. 6hailand
yang menekankan7 Keperluan-keperluan pembelajaran untuk orang kurang
upaya menuntut perhatian khusus. Langkah-langkah perlu diambil untuk
menyediakan persamaan akses kepada pendidikan untuk semua kategori orang
kurang upaya sebagai bahagian yang sepadu dalam sistem pendidikan.
Pert"han &angsa%"angsa &ersat -P))/ telah mengisytiharkan Hak Kanak-
kanak Sedunia dan antara yang ditegaskan ialah hak kanak-kanak istimewa iaitu
3
mereka berhak mendapat penjagaan yang khusus dan bimbingan mengikut
ke%a%atan yang dialami serta peluang menjadi seberapa normal yang mungkin.
Dasar mengenai pendidikan khas di Malaysia dinyatakan dalam A!ta
Pe$ajaran'()'. Dalam )ahagian 8 -6afsiran/ 9kta ini dinyatakan bahawa:
+sekolah khas bermakna sekolah yang menyediakan layanan pendidikan yang
khas untuk muridmurid yang kurang upaya,.
Lap*ran +awatan!asa Ka"inet ,'(-./ yang mengkaji Perlaksanaan Dasar
Pelajaran melalui Perakuan 1;9 merupakan satu titik tolak yang membawa
kepada satu penekanan dan tumpuan yang lebih jelas kepada perkembangan
Pendidikan $has di Malaysia. Perakuan ini menyebut: Dengan adanya
kesedaran bahawa kerajaan seharusnya bertanggungjawab terhadap pendidikan
kanak-kanak %a%at adalah diperakukan kerajaan hendaklah mengambil alih
sepenuhnya tanggungjawab pendidikan itu dari pihak-pihak persatuan yang
mengendalikannya pada masa ini. Di samping itu penyertaan oleh badan-badan
sukarela dalam memajukan pendidikan kanak-kanak %a%at hendaklah terus
digalakkan.
Mesyuarat +awatan!asa Peran0angan Pen#i#i!an telah bersidang pada <0
(un '(.' dan memutuskan penubuhan sebuah (awatankuasa 9ntara
$ementerian untuk mengkaji dan menentukan bidang tugas masing-masing
mengenai kanakkanak kurang upaya. $ementerian-kementerian yang terlibat
selain daripada $ementerian Pendidikan ialah $ementerian $esihatan.
$ementerian $ebajikan Masyarakat -kini $ementerian Pembangunan =anita.
$eluarga dan Masyarakat/ dan $ementerian )uruh. Pada amnya. (awatankuasa
ini menetapkan7
6anggungjawab Kementerian Pen#i#i!an terhadap pendidikan kanak-
kanak bermasalah penglihatan. bermasalah pendengaran dan kanak-
kanak bermasalah pembelajaran -teren%at akal/ yang boleh dididik.
4
6anggungjawab Kementerian Ke"aji!an Masyara!at terhadap
pendidikan kanak-kanak yang kurang upaya fi'ikal. teren%at akal
sederhana dan teruk serta kanak-kanak spastik.
6anggungjawab Kementerian Kesihatan untuk mengenal pasti di
peringkat awal dan menyaring kanak-kanak yang dilahirkan dalam
keadaan berisiko. 9kta Pelajaran 19;1 disemak semula dan digantikan
dengan A!ta Pen#i#i!an '((). "atu bab khusus mengenai Pendidikan
$has telah dimasukkan dalam akta tersebut yang menyarankan bahawa7
"eksyen 0 and seksyen 1 dalam 9kta 199* dilihat oleh pelbagai pihak
sebagai 1era baru2 dalam dunia pendidikan khas kerana Menteri
Pendidikan dikehendaki membuka kelas jika ada permintaan daripada
masyarakat. 9kta ini juga memperuntukan kuasa kepada Menteri untuk
menentukan tempoh persekolahan dan kandungan kurikulum untuk
keperluan pendidikan khas. 9malan pada masa ini. kanak-kanak
berkeperluan khas dibenarkan bersekolah sehingga mereka berumur 19
tahun. 41. 1. Tertakluk kepada subseksyen (2 dan (!" menteri boleh
melalui peraturan-peraturan menetapkan#
6empoh pendidikan rendah dan menengah yang sesuai dengan keperluan
murid yang menerima pendidikan khas.
$urikulum yang hendaklah digunakan berhubungan dengan pendidikan
khas
$ategori murid yang memerlukan pendidikan khas dan kaedah yang
sesuai bagi pendidikan murid dalam setiap kategori sekolah khas.
9pa-apa perkara lain yang difikirkan oleh Menteri suaimanfaat atau perlu
bagi maksud topik ini. Menteri hendaklah mengadakan pendidikan khas di
sekolah khas yang ditubuhkan di bawah perenggan <-1/-b/ atau di
mana-mana sekolah rendah atau menengah yang difikirkan oleh menteri
suaimanfaat.
5
+a"atan Pen#i#i!an Khas
"ebelum 199*. pendidikan khas dikendalikan oleh 5nit Pendidikan $has yang
diletakkan di bawah )ahagian "ekolah. $ementerian Pendidikan Malaysia. yang
dikatakan kurang berkesan dalam mengendalikan pendidikan khas negara. 5nit
ini dianggotai oleh hanya empat orang pegawai yang diketuai oleh seorang
$etua Penolong Pengarah. 9pabila berlaku penstrukturan baru pada 8 >ktober
tahun 199*. 5nit Pendidikan $has dinaik taraf kepada (abatan Pendidikan $has
yang statusnya sama dengan status jabatan-jabatan lain ?al ini membolehkan
(abatan ini menjalankan tanggungjawabnya seperti yang dikehendaki oleh
negara dan tuntutan masyarakat. @isi. Misi dan Aalsafah (abatan Pendidikan
$has. Permintaan ibu bapa yang mempunyai kanak-kanak kurang upaya dan
kesedaran masyarakat terhadap pendidikan khas juga menjadi faktor utama
yang menyebabkan berkembangnya pendidikan ini. >bjektif menaik taraf
(abatan Pendidikan $has ialah untuk7
Menyediakan peluang dan kemudahan pendidikan khas untuk pelajar
dengan keperluan $has.
Menyediakan pendidikan yang sesuai dan rele4an kepada setiap pelajar
dengan keperluan khas.
Menyediakan peluang untuk mengembangkan bakat dan potensi pelajar
dengan keperluan khas.
Menyediakan bahan-bahan pengajaran dan pembelajaran yang
men%ukupi dan terkini.
Memastikan tenaga pengajar yang men%ukupi dan terlatih dalam bidang
pendidikan khas.
)agi men%apai kelima-lima objektif yang tersenarai. (abatan Pendidikan $has
terbahagi kepada tiga bahagian dan satu unit7
6
-a/ &ahagian Peran0angan Penye$i#i!an #an Dasar
)ertanggungjawab untuk merealisasikan dasar. hala tuju dan perkembangan
pendidikan khas dengan menetapkan peraturan dan perundangan mengenai
pendidikan khas dan menyelaras hasil penyelidikan dan kajian dan membuat
peran%angan bagi pelaksanaan dasar-dasar mengenai pendidikan khas.
-b/ &ahagian Pengrsan Se!*$ah
)ertanggungjawab untuk meran%ang. menggubal. mengubahsuai. mengelola
dan menyelaras kurikulum dan kokurikum.
-%/ &ahagian Latihan #an Khi#mat &ant
)ertanggungjawab untuk menyediakan latihan kepakaran bagi guru-guru
danmemberi khidmat bantu kepada pelajar. guru. ibu bapa dan masyarakat di
samping meran%ang. mengurus dan mentadbir pusat sumber jabatan dan
sekolah. dan men%etak bahan sokongan -seperti bahan )raille/.
-d/ Unit Pengrsan
)ertanggungjawab untuk meningkatkan kualiti pengurusan (abatan melalui
perbelanjaan kewangan berhemah. peningkatan kebajikan dan kemajuan
perkhidmatan warga pendidikan khas. penyebaran maklumat dan penggunaan
media elektronik.
+enis%jenis Se!*$ah Pen#i#i!an Khas
$ementerian Pendidikan Malaysia melaksanakan pendidikan khas melalui dua
Pendekatan Sekolah $endidikan Khas bagi murid bermasalah penglihatan dan
bermasalah pendengaran. $rogram $endidikan Khas %ntegrasi disediakan untuk
murid-murid bermasalah pembelajaran. bermasalah pendengaran dan
bermasalah penglihatan. ia diwujudkan di sekolah harian biasa rendah dan
menengah dan sekolah menengah teknikB4okasional yang menggunakan
pendekatan pengajaran dan pembelajaran se%ara pengasingan dan separa
7
inklusif. 6empoh belajar bagi pelajar berkeperluan khas rendah adalah ; tahun.
manakala tempoh pelajar bagi pelajar berkeperluan khas menengah adalah *
tahun. 6empoh ini boleh dilanjutkan hingga 2 tahun maksimum sama ada
peringkat rendah atau menengah mengikut keperluan pelajar berkenaan
-(abatan Pendidikan $has. 200. $ementerian Pendidikan Malaysia. 6erdapat
enam sekolah pendidikan khas untuk pelajar bermasalah penglihatan dan 2*
sekolah pendidikan khas untuk pelajar bermasalah pendengaran .(umlah pelajar
di sekolah pendidikan khas bermasalah penglihatan ialah <<0 berbanding
dengan 22<; pelajar di sekolah pendidikan khas bermasalah pendengaran.
6erdapat kira-kira 99 guru pendidikan khas yang mengajar pelajar bermasalah
penglihatan berbanding dengan *<1 guru pendidikan khas yang mengajar pelajar
bermasalah pendengaran di seluruh negara. "e%ara umum. pada tahun 2002
daripada jumlah pelajar yang mengikuti program pendidikan khas yang
dikelolakan oleh $ementerian Pendidikan Malaysia. 00C terdiri daripada pelajar
bermasalah pembelajaran. 2*C bermasalah pendengaran dan *C bermasalah
penglihatan.
&a#an%"a#an &!an Kerajaan yang 1er$i"at #engan Pen#i#i!an Khas
"etakat ini kita perbin%angan kita telah bertumpu kepada usaha-usaha
$ementerian Pendidikan Malaysia menyediakan pendidikan khas. "elain
$ementerian Pendidikan. pendidikan khas juga dikendalikan oleh pelbagai
organisasi. persatuan dan badanbadan sukarelawaan. )adan )ukan $erajaan
atau DE> -&on-'o(ernmental )rganisations/. ditubuhkan oleh masyarakat
setempat dan wujud di merata-rata tempat di negara kita. Peristiwa 16ahun
9ntarabangsa >rang-orang Fa%at pada 19!;2 telah membuka mata pelbagai
pihak terhadap pendidikan untuk kanak-kanak berkeperluan khas. &koran
daripada itu berbagai-bagai akti4iti dilaksanakan bagi menyedarkan ibu bapa dan
masyarakat tentang hal-hal berkaitan dengan kanak-kanak berkeperluan khas.
"elepas tahun tersebut. bilangan kanak-kanak berkeperluan khas yang berdaftar
di pusat tertentu serta guru pendidikan khas telah bertambah. yang
8
memperlihatkan kesedaran pelbagai pihak terhadap keperluan pendidikan
kepada golongan ini. 9ntara )adan )ukan $erajaan yang terlibat dengan
penyediaan pendidikan khas ialah7
Persatuan $anak-kanak "pastik -Spasti* +hildren,s -sso*ation/ yang
menyediakan inter4ensi awal untuk kanak-kanak keren%atan mental di
antara umur 2-1; tahun.
Pusat )imbingan "inaran Matahari yang mengajar kanak-kanak
berkeperluan $has kemahiran hidup serta kemahiran sosial.
Pusat ?arian $anak-$anak 8stimewa yang terlibat dengan inter4ensi awal
bagi kanak-kanak di antara 0-; tahun serta kemahiran hidup untuk kanak-
kanak diantara umur ;-1; tahun.
Gayasan "indrom Down $iwanis -Ki.anis /o.n Syndrome 0oundation/
yang komited kepada kebajikan kanak-kanak sindrom down dan tumpuan
ialah kepada kanak-kanak di bawah ; tahun. $ini Gayasan ini
mengendalikan enam pusat pendidikan untuk kanak-kanak sindrom down
di merata tempat dalam Malaysia.
PENGURUSAN PENDIDIKAN KHAS DI LUAR NEGARA
"eperti juga di Malaysia. pada peringkat permulaannya pelaksanaan
pendidikan khas di barat. khususnya di )ritain dan di 9merika tidak begitu
mendapat perhatian. Damun. berbanding di Malaysia perkembangan dan
pembangunan di negara barat lebih %epat dan maju. Perbin%angan seterusnya
difokuskan di )ritain dan 9merika supaya anda dapat membandingkan
perkembangan dan pembangunannya dengan apa yang berlaku di Malaysia. Di
Malaysia. kepesatan pembangunan pendidikan khas bermula apabila 9kta
Pendidikan 199; diwartakan dan di 9merika apabila $ubli* La. 1123
diperkenalkan. Manakala di )ritain pengumuman =arno%k #eport 190!
meran%akkan perkembangan pendidikan khas. $edua-dua negara tersebut
mendahului lebih kurang 20 tahun lebih awal daripada Malaysia yang kesannya
9
amat besar dari aspek pertumbuhan dan perkembangan serta kemajuan dalam
pendidikan khas. Dalam hal ini. selain daripada kesedaran masyarakat terhadap
pendidikan khas. peranan undang-undang atau polisi pemerintah merupakan
penggerak utama untuk membangunkan pendidikan khas. "ebagai
perbandingan. kita akan teliti se%ara umum perkembangan dan pembangunan
pendidikan khas di 9merika dan di )ritain.
Pen#i#i!an Khas #i Ameri!a Syari!at
Mi%hael ialah seorang kanak-kanak autistik yang berjaya mendapat
anugerah pelajar terbaik semasa beliau di sekolah rendah dan sekolah
menengah. )eliau telah memasuki uni4ersiti dan memperolehi ija'ah sarjana
muda dan kini bekerja walaupun dianggap seorang yang kurang upaya. Mi%hael
terdiri daripada ramai orang kurang upaya yang berjaya akibat daripada
kelulusan undang-undang terkenal pada tahun 00-an. Pada 29 Do4ermber. 190*
$ongres -atau Parlimen/ 9merika "yarikat meluluskan $ubli* La. 14-142 yang
dahulunya dikenali sebagai 9kta Pendidikan untuk "emua $anak-$anak Fa%at
-4du*ation 5or -ll Handi*apped +hildren -*t. 5ndang-undang ini menjamin
bahawa setiap indi4idu diantara umur < hingga 21 tahun akan menerima
pendidikan per%uma dalam persekitaran yang seberapa boleh tidak menghalang
perkembangan intelek mereka.
5ndang-5ndang ini memberi kuasa kepada negeri-negeri -9merika
"yarikat terdiri daripada *0 negeri/ dan pihak berkuasa tempatan melindungi hak
serta memenuhi keperluan bayi. kanak-kanak dan belia yang kurang upaya serta
keluarga mereka. Melalui undang-undang ini. kanak-kanak yang kurang upaya
dibenarkan belajar bersama dengan kanak-kanak normal atau biasa. )agaimana
pun. sekiranya kekurangan upaya kanak-kanak itu melampaui dan didapati dia
tidak akan maju dalam kelas biasa. dia ditempatkan dalam kelas khas. "etiap
sekolah disediakan dengan seorang Euru Pendidikan $has. Pada tahun 1990.
Publi% 3aw 9-12 diberi nama baru dan diperluaskan. $ini ia panggi. 5ndang-
10
undang ini menunjukkan betapa penting hak orang kurang upaya dilindungi.
9ntara yang ditekankan ialah7
Penyediaan pendidikan per%uma dan pendidikan ber%orak awam yang
sesuai kepada kanak-kanak berkeperluan khas -$ro(ide a 5ree and
appropriate publi* edu*ation/. ?al ini bermakna tidak ada sebarang
bayaran dikenakan ke atas kanak-kanak khas terhadap persekolahan
mereka. "emuanya dibiayai oleh kerajaan yang mendapat hasil daripada
sistem per%ukaian negara. yang kemudiannya disalurkan kepada sekolah
dan kanak-kanak ini.
Pendidikan bagi kanak-kanak khas dilaksanakan dalam persekitaran yang
tidak menghalangkan mereka untuk berkembang -4du*ate *hildren in the
least restri*ti(e en(ironment/. ?al ini membawa pengertian bahawa tidak
ada pengasingan sama ada dalam bentuk sekolah atau kelas dalam
pelaksanaan pendidikan khas. $anakkanak khas boleh belajar di dalam
sekolah awam biasa dan di dalam kelas kanakkanak biasa. Pendidikan
ber%orak sebegini dikenali sebagai +pendidikan inklusif,.
$anak-kanak khas dilindungi daripada sebarang elemen ber%orak
diskriminasi dalam penilaian pendidikan -$rote*tion against dis*rimination
in testing/. Penilaian pendidikan dilaksanakan dalam pelbagai %ara.
Damun dengan terlaksananya undang-undang ini. penilaian ke atas
kanak-kanak khas hendaklah mengambil kira %iri-%iri yang ada pada
kanak-kanak khas dan hendaklah disesuaikan dengan ke%a%atan atau
kekurangan mereka.
Penglibatan ibu bapa dalam meran%ang dan menentukan perkembangan
pendidikan setiap murid. Memberi dan membuka ruang kepada ibu bapa
yang mempunyai kanak-kanak khas untuk melibatkan diri dalam
11
meran%ang dan menentukan perkembangan pendidikan untuk anak-anak
mereka. ?al ini tidak diberikan penumpuan sebelum ini.
Penyediaan ran%angan pendidikan indi4idu bagi setiap murid khas. iaitu
guru pendidikan khas dikehendaki menyediakan ran%angan pendidikan indi4idu
bagi setiap murid khas dengan mengikut prosedur yang ditetapkan. ?al ini bagi
membolehkan guru meran%ang objektif yang hendak di%apai oleh murid khas
dalam satu-satu jangka masa tertentu semasa kanak-kanak khas ini bersekolah
dengan mengambil kira potensi dan kekurangan seseorang kanak-kanak khas.
Dalam hal ini konsep 1kolaboratif2 dalam pendidikan diamalkan iaitu satu konsep
yang mana pelbagai pihak seperti ibu bapa. kaunselor dan guru. terlibat sama
dalam meran%ang pendidikan murid-murid khas.
"ebelum 8D&9. ramai kanak-kanak seperti Mi%hael tidak diberi peluang
pendidikan Fontohnya. pada tahun 1900. hanya seorang daripada lima kanak-
kanak kurang upaya berpeluang pergi ke sekolah. $ebanyakkan negeri-negeri di
9merika "yarikat mempunyai undang-undang yang tidak membenarkan kanak-
kanak pekak. buta. ke%elaruan emosi atau keren%at mental menghadiri sekolah
biasa. >leh kerana %/4-. kini program inter4ensi awal disediakan untuk lebih
200.000 bayi dan kanak-kanak kurang upaya dan pada tahun 2000 di 9merika
"yarikat. $ira-kira-kira ;.* juta kanak-kanak dan belia menerima pendidikan khas
dan perkhidmatan lain bagi memenuhi keperluan mereka. 3ebih ramai pelajar
kurang upaya menghadiri sekolah di kawasan perumahan masingmasing yang
dahulunya tidak terbuka untuk mereka. Pelajar kurang upaya yang belajar dalam
kelas atau bangunan terasing telah berkurangan dan kini belajar bersama
dengan pelajar lain. 8D&9 dilihat sebagai satu pembaharuan yang mana
pendidikan untuk kanak-kanak berkeperluan khas diberi perhatian yang lebih
khusus. Melalui akta ini juga konsep 1pendidikan untuk semua2 dan
1pendemokrasian pendidikan2 diperkemaskan dan ibu bapa yang mempunyai
kanak-kanak khas dilibatkan sama dalam peran%angan keperluan pendidikan
anak-anak mereka. Di samping itu konsep 1kolaborasi2 dalam pendidikan yang
12
membabitkan pihak dalam pelbagai kepakaran disepadukan untuk kepentingan
masa depan kanak-kanak berkeperluan khas. 9kta ini juga dijadikan asas
panduan dalam pelaksanaan pendidikan khas di sesetengah negara lain.
Pen#i#i!an Khas #i &ritian
Pada tahun 190. (awatankuasa 8nkuiri Pendidikan $anak-kanak Fa%at
=arno%k ditubuhkan dengan tujuan mengkaji semula pendidikan khas di )ritain.
3aporan =arno%k yang diumumkan pada 190! banyak mempengaruhi
perkembangan dan pembangunan pendidikan khas di )ritain. =alaupun
%adangan-%adangan yang dikemukan dalam laporan itu tidak dilaksanakan serta
merta tetapi laporan =arno%k dijadikan asas dalam pelaksanaan pendidikan
khas dan %adangan-%adangan yang dikemukan dimasukkan dalam akta
pendidikan pada tahun-tahun berikutnya. umpamanya. sebelum laporan ini
dikemukakan. konsep pendidikan untuk kanak-kanak berkeperluan khas adalah
berasaskan kepada 1pengasingan2 iaitu kanak-kanak berkeperluan khas belajar
di sekolah khas yang menyekat dan menghalang mereka daripada bergaul
dengan kanak-kanak biasa. 3aporan ini menekankan kepada konsep
per%ampuran antara kanak-kanak berkeperluan khas dengan kanak-kanak biasa
yang dikenali sebagai 1integerasi2 atau 1inklusif2 diperluaskan.
$onsep integrasi atau inklusif menekankan bahawa kanak-kanak
berkeperluan khas perlu belajar di sekolah harian biasa dan berpeluang bergaul
dengan kanak-kanak biasa. Dasar ini dilaksanakan dan diamalkan sehingga ke
hari ini. Dasar ini juga dijadikan panduan kepada negara-negara lain dalam
melaksanakan pendidikan khas. 9kta Pendidikan 19!1 pula meletakkan
kepentingan peranan ibu bapa dalam pelaksanaan pendidikan khas. Manakala
9kta $anak-kanak 19!9 -+hildren,s -*t" 1161 memperkukukan pelaksanaan
pendidikan khas melalui dua perubahan yang ditekankan. Pertama. amalan
membuat diagnosis ke atas kanak-kanak berkeperluan khas yang sebelum ini
dilakukan oleh hanya ahli perubatan dipinda kepada konsep 1koloboratif2 iaitu.
13
diagnosis dilakukan oleh pelbagai pihak yang terlibat dalam pendidikan khas
mengikut kepakaran dan keperluan. 5mpamanya. ahli psikologi pendidikan
membuat diagnosis ke atas keperluan mengikuti pendidikan dan ahli patologi
bahasa membuat penilaian terhadap keupayaan berbahasa ke atas kanakkanak
berkeperluan khas. 9pa yang jelas. akta ini memberi ruang kepada pelbagai
pihak dengan pelbagai kepakaran dalam menentukan pendidikan kanak-kanak
berkeperluan khas. $eduanya. konsep 1pengasingan2 tempat belajar kanak-
kanak berkeperluan khas diganti dengan konsep integrasi atau inklusif iaitu
kanak-kanak berkeperluan khas belajar bersama dengan kanak-kanak biasa
dalam sekolah dan kelas yang sama.
$edua-dua akta -9kta Pendidikan 19!1 dan 9kta $anak-kanak 19!9/
tersebut telah mengambil kira %adangan-%adangan dalam 3aporan =arno%k. ?al
ini selari dengan apa yang berlaku di 9merika. Perubahan yang berlaku berkait
rapat dengan kesedaran masyarakat dan dasar semasa yang dilaksanakan oleh
kerajaan terhadap pendidikan kanak-kanak berkeperluan khas di )ritain.
PERANAN KELUARGA DALAM PENDIDIKAN KHAS
"elain guru dan pihak sekolah. keluarga juga memainkan peranan penting
dalam pendidikan khas. $ini. lebih ramai guru berpendapat bahawa penglibatan
ibu bapa adalah mustahak untuk menjayakan pendidikan khas. 8bu bapa pada
seorang kanak-kanak kurang upaya sudah tentu mengetahui dengan mendalam
tentang anak mereka. Mereka mempunyai banyak maklumat tentang %iri-%iri
kurang upaya anak mereka. >leh itu. adalah sangat berfaedah sekiranya guru
melibatkan ibu bapa dalam pendidikan anak mereka. Pada suatu ketika dahulu.
tugas mendidik kanak-kanak berkeperluan khas diserahkan kepada sekolah dan
guru pendidikan khas. 8bu bapa tidak terlibat dan pihak sekolah pun tidak
menggalakkan %ampur tangan keluarga dalam pendidikan anak mereka. 8bu
bapa juga berpendapat bahawa pihak sekolah yang serba mengetahui dan
biarlah guru yang mendidik anak mereka. 3agipun. guru adalah seorang pakar
14
dan ibu bapa tidak begitu arif tentang strategi dan kaedah pendidikan khas walau
pun merekalah yang paling rapat dengan anak mereka. "ejak tahun !0-an
peranan ibu bapa telah berubah. Peranan ibu bapa yang dahulunya pasif telah
berubah kepada penglibatan aktif dalam perkembangan anak mereka. $ini
kolaborasi di antara ibu bapa. pelajar kurang upaya dan guru pendidikan khas
digalakkan.. Program pendidikan khas tidak hanya bertumpu kepada pelajar
sahaja tetapi seluruh keluarga pelajar berkenaan termasuk ibu bapa. adik-
beradik. nenek dan datuk. dan keluarga dalam pelaksanaan $endidikan Khas
Menurut Eargiulo dan Ea4es -1991/. untuk menggalakkan penglibatan keluarga
dalam pendidikan anak mereka. pihak sekolah dan guru pendidikan khas perlu
mengambil langkah-langkah berikut7
Menerang!an Isti$ah Penting !epa#a I" &apa
#amai ibu bapa tidak ada pengalaman dengan kanak-kanak berkeperluan khas.
8a mungkin merupakan pengalaman pertama dengan seorang anak kurang
upaya. Fontohnya. konsepsi mereka terhadap keren%atan mental atau kurang
upaya penglihatan berlainan daripada konsepsi seorang profesional seperti guru
pendidikan khas. >leh itu. pihak sekolah perlu menerangkan kepada ibu bapa
tentang %iri-%iri kurang upaya yang dihadapi oleh anak mereka serta istilah-istilah
yang kerap digunakan -%ontohnya penglihatan terhad. inter4ensi awal.
kompetensi sosial. perkembangan motor dan sebagainya/
Mengam"i$ Kira Perasaan I" &apa
3a'imnya. ibu bapa akan berasa ke%ewa dan mempunyai perasaan negati4e
apabila mengetahui bahawa anak mereka adalah pelajar kurang upaya. 9hli
professional seperti guru pendidikan khas hendaklah meyakinkan ibu bapa
bahawa tidak salah mereka mempunyai perasaan sedemikian dan anak mereka
boleh berkembang dengan asuhan yang teratur. Fontohnya7
+Mengapa anda menyalahkan diri sendiriH,
+8ni bukan salah anda,
+9nak anda berkemampuan untuk lebih maju,
15
Men#engar Apa yang Di!ata!an *$eh I" &apa
(ika guru pendidikan khas ingin mengetahui pemikiran dan perasaan ibu bapa.
dia perlu mendengar apa yang diluahkan oleh ibu bapa berkenaan anak mereka.
Dengan ini. dia dapat men%ari jalan untuk meyakinkan mereka tentang masa
depan anak mereka.
Mem"eri Ma!$mat !epa#a I" &apa
Euru perlu sentiasa berkomunikasi dengan keluarga anak yang diajar. 8bu bapa
perlu diberitahu tentang prestasi yang di%apai oleh anak mereka dan tunjukkan
bahawa guru mengambil berat tentang anak mereka dan ingin bekerjasama.
Meya!in!an I" &apa
Euru hendaklah meyakinkan ibu bapa iaitu pihak sekolah ingin membantu anak
mereka merealisasi potensinya. 8bu bapa perlu menganggap guru sebagai
sahabat yang ingin bekerjasama membantu anak mereka menguasai
pengetahuan dan kemahiran ke arah melahirkan indi4idu yang berdikari. Dalam
usaha memupuk kerjasama di antara pihak sekolah dan keluarga. guru harus
sedar bahawa hubungan dengan ibu bapa mungkin berbe'a tertakluk kepada
latar belakang keluarga. 8bu bapa berpelajaran rendah mungkin lebih berhati-hati
berinteraksi dengan guru berbanding dengan ibu bapa berpelajaran tinggi. >leh
itu. guru harus sabar dan mengambil kira perbe'aan keper%ayaan dalam usaha
mendidik kanakkanak berkeperluan khas atau kurang upaya.
PERKHIDMA1AN DAN KEMUDAHAN YANG DISEDIAKAN UN1UK KANAK%
KANAK PENDIDIKAN KHAS
Kementerian Pe$ajaran Ma$aysia
Program Pendidikan $has $ementerian Pelajaran Malaysia dilaksanakan
melalui7
16
"ekolah $has bagi murid bermasalah penglihatan dan bermasalah
pendengaran.
Program Pendidikan $has 8ntegrasi disediakan untuk murid-murid
berkeperluan khas bermasalah pembelajaran. bermasalah pendengaran
dan bermasalah penglihatan. la diwujudkan di sekolah harian biasa
rendah dan menengah dan sekolah menengah teknikB4okasional yang
menggunakan pendekatan pengajaran dan pembelajaran se%ara
pengasingan dan separa inklusif.
Program Pendidikan $has 8ntegrasi ini ditadbirkan sepenuhnya oleh (abatan
Pendidikan Degeri manakala (abatan Pendidikan $has bertanggungjawab
terhadap perkara-perkara yang berkaitan dengan dasar dan pengisiannya.
$urikulum Program Pendidikan $has 7 $urikulum yang diguna pakai di sekolah-
sekolah pendidikan khas dan Program Pendidikan $has 8ntegrasi ialah kurikulum
kebangsaan dan kurikulum alternatif. Murid Pendidikan $has menjalankan akti4iti
kokurikulum seperti murid biasa.
Pentaksiran Murid-Murid Pendidikan $has7 "emua pelajar pendidikan khas
mengambil peperiksaan awam seperti 5jian Penilaian "ekolah #endah -5P"#/.
Penilaian Menengah #endah -PM#/ dan "ijil Pelajaran Malaysia -"PM/ ke%uali
mereka yang mengikuti kurikulum alternatif.
)agi murid-murid yang mengikuti kurikulum alternatif iaitu "tandard $emahiran
$ebangsaan -"$$/ akan ditauliahkan "ijil $emahiran Malaysia. dan $ursus "eni
3ukis dan "eni #eka akan dianugerahkan "ijil Perakuan "ekolah dan "ijil $has
@okasional.
17
Program Pendidikan Pemulihan $has7
Program yang dijalankan ialah Program Pendidikan Pemulihan $has
6ahap "atu -P$6"/. Murid disaring dengan menggunakan 8PP<M
-8nstrumen Penentu penguasaan <M/. 8PP<M terbahagi kepada 8PP<M 1
-bagi kegunaan murid tahun 1/ 8PP<M 2 -bagi kegunaan murid tahun 2/
dan 8PP<M < -bagi kegunaan murid tahun </.
Pendekatan pengajaran dan pembelajaran ialah dengan menggunakan
system pengasingan sementara.
"yarat kemasukan murid ke program di "ekolah Pendidikan $has ialah7
berumur tidak kurang dari * tahun -Program Prasekolah di "ekolah
Pendidikan $has/
berumur ;I hingga 1I tahun -Program Pendidikan #endah di "ekolah
Pendidikan $has/
berumur 1<I hingga 19I tahun -Program Pendidikan Menegah di "ekolah
+a"atan Ke"aji!an Masyara!at
Pendaftaran dan Kad Kenal Diri - 6ujuan pendaftaran adalah untuk
mengumpul data dan statisti% bagi maksud peran%angan perkhidmatan B
program pemulihan. pen%egahan. latihan dan pendidikan serta inter4ensi
awal. $ad $enal Diri adalah suatu tanda pengenalan diri yang dikeluarkan
kepada >rang $urang 5paya ->$5/ yang berdaftar bagi memudahkan
mereka berurusan dengan pihak-pihak yang berkenaan.
Bantuan Alat Tiruan/Otortik - )antuan ini bertujuan membantu >$5
membeli peralatan tiruanBsokongan seperti kerusi roda. kaliper. anggota
tiruan dan lain-lain peralatan yang tidak mampu dibeli oleh >$5. Dengan
adanya alat ini dapat membantu mereka bergerak dan meneruskan akti4iti
kehidupan harian.
18
Geran Pelancaran - )ertujuan membantu >$5 yang ada pengetahuan
dan kemahiran tetapi tidak mempunyai modal -kewangan/ dan peralatan
bagi menjalankan projek jaya diri B perniagaan ke%il B pertanian.
Peruntukkan geran pelan%aran berkadar maksimum #M2.000.
Elaun Pekerja Cacat (EPC) - "kim ini bertujuan menggalakkan >$5
terus bekerja dan berdikari tanpa bergantung kepada ahli keluarga atau
orang lain. dan sebagai penyenggaraan pendapatan untuk memenuhi
keperluan asas kehidupan.
Bengkel Terlindung - (abatan berusaha mendapatkan peluang
pekerjaan di se%tor awamBswasta atau menempatkan >$5 di )engkel
6erlindung seperti )engkel Daya $lang. )engkel Daya "g. Petani atau di
1< buah bengkel terlindung yang diuruskan oleh pertubuhan sukarela.
Latian Ke!airan "oka#ional - Pusat 3atihan Perindustrian dan
Pemulihan )angi - kursus peringkat persijilan dan mendapat pengiktirafan
M3@$ -Majlis 3atihan @okasional $ebangsaan/ ini ditawarkan kepada
>$5 anggota. berumur antara 1!-0 tahun. berkelulusan sekurang-
kurangnya PM# atau setaraf dengannya dan boleh berdikari. $ursus
ditawarkan seperti komputer dan kesetiausahaan. jahitan dan rekaan
fesyen. unit membuat alat tiruan. penyenggaraan komputer. pendawaian
lektrik. elektronik. bengkel roti dan kek. fotografi dan kelas memandu.
Ke!a#ukan Ke $n#titu#i Pe!ulian ( Ta!an %inar &ara'an) - 3atihan
Pemulihan diberikan kepada indi4idu >$5 kategori teren%at akal sehingga
ke tahap sempurna mengikut kemampuan dan kebolehan masing-masing.
Perlindungan dan jagaan juga diberi kepada >$5 yang mengalami
ke%a%atan yang teruk. 9kti4iti dijalankan ialah latihan pemulihan
kehidupan harian. latihan pra 4okasional. kelas akademik tidak formal.
pendidikan agamaBmoral. sukanBrekreasi. dan akti4iti luar.
Pe!ulian Dala! Ko!uniti (PDK) - PD$ satu strategi dalam
pembangunan komuniti untuk golongan >$5 menjalani pemulihan dalam
keluarga dan masyarakat sendiri di mana memberi peluang kepada >$5
menjalani pemulihan. menge%api peluang yang sama rata dan
19
berinteraksi dengan masyarakat. 9kti4iti yang dijalankan ialah kemahiran
motor kasar. kemahiran motor halus. perkembangan bahasa.
perkembangan sosial. pengurusan diri. pra-<M. kreati4iti. sukan dan
rekreasi.
Kem#ahan #an !eistimewaan yang #ise#ia!an "agi *rang !rang paya2
Ke!udaan Pendidikan - (abatan Pendidikan $has $ementerian
Pendidikan menyediakan kelas khas kepada kanak-kanak kurang upaya.
Program pendidikan dijalankan di sekolah khas pendidikan dan melalui
program integrasi di sekolah biasa. $erajaan juga menge%ualikan bayaran
pendaftaran kemasukan pelajar-pelajar kurang upaya pendengaran yang
mengikuti latihan kemahiran di institusi-institusi pengajian di bawah
kelolaan $ementerian Pendidikan. )agi Pelajar yang berjaya mereka akan
mendapat elaun bulanan.
Ke!udaan Pengangkutan A(a! - 9ntaranya M9" memberi tambang
murah.
Kementerian Kesihatan Ma$aysia
Per!hi#matan2 Penilaian awal oleh pasukan multidisiplin. Pemulihan %arakerja.
Pemulihan anggota B fisioterapi. Pemulihan pertuturan. Pemulihan pendengaran.
#awatan susulan. Penilaian pemakanan. dan #awatan psikologi.
3arta A$ir Per!hi#matan Kesihatan
Langkah 1 # Penilaian A(al
Penilaian awal dilakukan oleh doktor pakar untuk mengenal pasti jenis
ketidakupayaan kanak-kanak. Dapatkan penilaian oleh pengamal perubatan di
klinik kesihatan B klinik pakar kanak-kanak B klinik pakar perubatan pemulihan.
20
Langkah 2 # Penge#aan Ketidaku'a)aan
Pengesahan dalam 1)orang Pendaftaran J Fadangan Penempatan $anak-
$anak Dengan $eperluan $has2. $anak-kanak yang disahkan kurang upaya
perlu daftar dengan (abatan $ebajikan Masyarakat bagi tujuan mendapat
bantuan B perkhidmatan kebajikan.
Langkah ! # Penilaian Ku#u# Ole Pa#ukan *ultidi#i'lin
$anak-kanak yang disahkan kurang upaya dirujuk ke unit multidisiplin dan dibuat
penilaian bersama untuk rawatan selanjutnya. Pasukan multidisiplin terdiri
daripada pakar fisioterapi. jurupulih %arakerja. pegawai pemulihan pertuturan.
pegawai pemulihan pendengaran. pakar psikologi klinikal. pakar kaunseling dan
pegawai pemakanan.
Langkah 4 # Perancangan +a(atan
Langkah 3 # Perlak#anaan +a(atan
Langkah 7 # +a(atan %u#ulan dan Penilaian %e!ula
Penilaian semula bagi penempatan sebenar pra-sekolah B sekolah khas B sekolah
4okasional
Langka %elanjutn)a #
$anak-kanak yang disyaki layak syarat kemasukan boleh daftar dengan (abatan
Pendidikan Degeri bagi tujuan memasuki Program Pendidikan $has
$ementerian Pendidikan Malaysia. $anak-kanak yang mempunyai masalah yang
serius atau gagal mengikuti Program Pendidikan $has $MD akan dirujuk kepada
(abatan $ebajikan Masyarakat untuk tindakan selanjutnya.
21
KESIMPULAN
Pendidikan $has adalah satu %abang perkhidmatan pendidikan yang
disediakan untuk murid berkeperluan khas. )idang ini sedang berkembang pesat
seiring dengan perkembangan sistem pendidikan negara. "elain perkhidmatan di
"ekolah Pendidikan $has dan Program Pendidikan $has 8ntegrasi. Pendekatan
Pendidikan 8nklusif juga dilaksanakan di sekolah tertentu di seluruh negara bagi
memenuhi keperluan murid dan juga permintaan ibu bapa. Dasar sedia ada yang
diterima pakai sekian lama memperuntukkan hak mendapat pendidikan formal
bagi kanak-kanak berkeperluan khas. dan dasar tersebut diperkukuh oleh dasar
1Pendidikan =ajib2 dan 1Pendidikan untuk "emua2 yang kini menjadi asas
perkiraan dalam peran%angan pelaksanaan pendidikan khas di Malaysia.
Dengan termaterai dua dasar tersebut. pendekatan pendidikan inklusif menjadi
perkara penting dalam menghadapi %abaran dan isu-isu semasa pendidikan
khas. $ertas ini membin%angkan komitmen dan peranan guru aliran perdana
dalam menangani murid berkeperluan khas berdasarkan dapatan kajian-kajian
empirikal yang telah dilaksanakan di negara ini dan kajian rintis yang sedang
dijalankan di beberapa sekolah tertentu.
5ntuk menjana suasana pembelajaran yang kondusif. hubungan positif
antara guru dan murid adalah penting. "ebagaimana dinyatakan sebelum ini.
murid berkeperluan khas mempunyai konsep kendiri yang rendah hasil interaksi
yang negatif dan pengalaman yang tidak konstruktif. 5ntuk mengubah konsep
kendiri murid berkeperluan khas. usaha orang dewasa yang berterusan serta
gigih dan dan mengambil masa yang lebih panjang. Penolakan -reje%tion/
daripada ibu bapa atau keluarga kerana ke%a%atan atau d85i*it yang ada dan
kritikan yang berterusan daripada rakan sebaya atau masyarakat menyebabkan
murid berkeperluan khas kurang keyakinan diri. )agi murid berkeperluan khas.
perubahan adalah perkara yang tidak digemari ke%uali ke arah perkaraBtugasan
yang sangat diminatinya. Euru perlulah menjadi sumber penjana kekuatan untuk
berubah.
22
Rj!an
Aay. (. dan Aunk. D. -199*/. 6ea%hing =ith 3o4e and 3ogi%. 6he 3o4e and logi%
Press7 5"9.
?ani' 8brahim -199!/. 8n%lusi4e &du%ation in Malaysia7 6ea%hers2 9ttitude to
Fhange. PhD thesis. 5ni4ersity of &Kerter. 5nprinted. 10
Dik $hairun Disa 9bu )akar. -200/. $elas 8nklusif 7 $esediaan. kesesuaian dan
keberkesanan program bagi murid P$)$ "$ 6aman "ri Mawar. $rosiding
Seminar Kajian Tindakan 'uru-guru &egeri Sembilan /arul Khusus kali kedua.
m.s !<-!;.
"upiah "aad -200</. Malaysian Pres%hool Fhildren with 9D?D in 8n%lusi4e
"ettings. PhD thesis. 5ni4ersity of =arwi%k. 5nprinted.
$.9.#a'hiyah -200*/. Menjadi Euru Pendidikan $has. P6" Professional
Publishing "dn. )hd. $uala 3umpur.
23