**^^

Boston Public Library

PURCHASED FROM THE
Maria Whimey
MEMORIAL FUND ESTABLISHED BY
James
Lyman Whimey
BIBLIOGRAPHER
AND SOMETIME LIBRARIAN
-vftgP^"^
KH^
REVEREN.PATRIS FR ATRIS SILVE
STP I PB lER I ATIS
OR.
PP E,AC
THfcOLOGIE PROFE^ SOR iS
CE LEBERRIMl S ACRI9 PA
LATII APOSTOLICI MAGl
STRIDIGNISSIMIDE
^IRIGIMAGARVM DE
/IdONVM^MlRAN
OiSLlBRX
IRES.
m
9"^
vyj
i
C^Rcuwchdiffimo&IIIaafiflimo n.Di
AngnftrnoSRo*E.Sl^
ai HadnanJ Diacono Cardnalirriuultio
F.Sylucftci Piicria* Ot*
Pi:c.& Saai
Paladi Apoftolici MagifterS.D*
ptabat apud Homerum Dux
Grcdc Agamenoti Rei
ueredilTimcdomine Deccm
fibi Ncftoras diuinitus
O
dari non dubitans quin
confilio corum breui eflfcC
Troia perituta. Quod profefto in maxima
ptudetic
laude cedere fatendu eft/quum tanti uiti iudicio fo^
la ipfa illud facile &cito potuiffer/quod tot
impcratorum^totpri
cipiurajtot copiarum fortitudo tam difFicilc ac lam logo tcmpo
tc uix potuetit.Quamotbrcm quum in bellis
conficiendis -,
tuta
in rcliquis humaneuitc rcbus bene gcrcndis
prudentiam tantum
excclere uittutibus cetetisjquas moralcs
uocat^.,uidcmuSiC[tum io
lem cernimus ftellis omnibus anteccdere.S i
igitut clariScipionc
clari Manlii cj) ob inuidas animi & corpotis
dotcsjob deletas ur-
bcs atqg prouinciassob deuidos hoftes,ilIiquidem
Africanijhi uc
lo Torquati didi funtjqto clarius & illuftrius
Gcntis Triuultie ca
gnomcntum cenfebimus quod ab ipfa.bonorum
omnium matrc
prudetia profeftum cft^Nam quum ttcis cffe uirtutis illius pattes
fapientes uiri definietintprcteritorum mcmotiam^ Intelligentia
prcfentium^fututoiumcg prouidcntiam:Ianum9 antiquiidcitca
bifrontem finxerint cp preterita at^ futuja ptofpiccretJcur no Trf*
ftontcra ac Tiiuultiara cara Gcntcra dicamus quc ab illuftriffima
ttibufc^ illis ptudentie partibusclariffimo. Hcroc originem duxc
lit:)fempctqg talibus uiris non fecus atq^ celum innumeris fyderib*
otnata tcrratum orbi fpeftabilis femper fucrit &admitanda^Et
ue
inumcrabilcs huiufcemodi ftcllas prctcrcam nc mc aut copia obii
luat aut inuidia defatigetilla tantum duo magna mundi lumina
que noftra nuper fecula
uideruntattigiffe fufficiat 1 oanncm laco
bum Sc Antonium TtiuuItios:quorum altcr Phamigcratiffimus*
Impetatot dd omnia nofttc mcmoiiebella conficienda.ea prude
tia uirtute &fortuna cunftis cxcelIuit,ut&HannibaIis iudido in
ler Akxandros Pyrrhos & Scipioncs dfgnc ucniat numcranduss
Alter uero Comcnfis Pontifex & Cardinca digniratc infignis tat%
ta omnibus in rcbus tempctantia^tanta conftantia->tanta intcgrita
te^ttantafide
clamit^utiamultis Icgationibusguibus feliciffime*
fttatliit cftnullaiesuntafacticac tam difFlciniV) qnam illc
non
t pmdcnudimo con(ilio lexciit 8C (Ingulari u iitutc cofecciit: l
s
dcmumqucm cu paccuum habuiiTe femper graca cum recordacio^
He lccctis.Nam quum Tnuultiorum fplcndorem omnibus genti^
l^usilluxiireuidcas^tum maximaeciam gaudiacx iliisuirtucu^ ac
dignicacis Caidince fulgoribus qui heredicario quafiiurc ad cep^
licrjciunccoi tuum cacicum percentanc^dum uere SC ceipfum in pa
Iiuo&m te pacruum cecognofcis . N e^ enim aliud quippiam de
luisJaudibusinprefentiaiecenfcboniiiq^ex Thuulciis uerc Trj
Kulciuv^fummissmcdiis^infimiSftua facilitacestuo mgenio.^tua hu
namtate facias fatisiTanto aute dodos uiros amorc pcofequansy
UC omncs obftnfti tibi linc ac deuindf ne^ mifari non po^int iti
fc luuencillas treis piudentirpattesenicere^qtiquidem bonash'te
sas mpiimtscoias abipfaccrcc adolefcentia dodtus quum excm#
ploium ueiuftacc tum picfcntium precepcts &facuce glocic ftimu
Iisnihil magis a(itu accenebris noltri memociam uend'care cj h'u
iciafum Iumen*Quas ob les iurc optimo tuus eft quicquid efl lu
hti iftc quem fupeiiotibus diebus de ftiigim jgaium demonum*
Q
miiandis compofuiiat^ ita nominacim tibi illum dedico non
^
pittcm ahquam tuorum in me meritoium hoc padto refercnda
iii giatia coniequi poffc confid im/ed ut maxtmi erga tc amoiis
tnei
teftis fit Si obf^cuante fempiccrnc.tt quontam in ipfo crude^
les
cacoiemonum pugnas aduerfus hominesinmebctisaconfidc*
tcs
tamennon.minusformidandas
mundi huius infidias, domc*
ftica^
uttiorum bella^que uc magna expaicc aliquando fopiatur^
optaicm
qaemadmodum Agamemnon dccem lui fimiles dareii
Kui
nobis
diuinitus Augufline
~
liuultie Scpatcie Sc uibisKom^
f^ecitf
(ciaM)biU*Y^ie*Kome
Calcndis mamis*Ai D3U(i^
IndcxHbtifpdmu
'
<^e Ht anthotis mtentiocapitulum pnmant
Qui fmc demones ac ftiigtmage:&qeotaefFed^cap7tat5
feeSdS
Aniniam
humandmeirerpidmm^ noncoipus
fubdftecem^od
inhetei^m
capuuium {efttum
Animam humanam immortalemelTec^pituIumqaaftam
Animam humanam immoitalemefle demente
aciftotehs ind^
demer
capitulum qnintum
lAhquas ciT.: (ubftantiasintelleduales biimanaanima pceftantioif
xes
capttulum fexium
^liquas effe fubftadas itclleduales ia corporeas
capftulii feptimS
Qyd de fubftantiaium mcorporearum feu inteliigetiatum
natoia
leniermtphilofophipcipuePiato &AtiftoteIes
capitulii
odauii
Quid de mcelligentiaium isatura Sc numeto:habeat
philofophu
iieca
&
chiftiana ttaditio capitulum nonum
Aliquts
iubftandas immateriales feuintelligentiaspoflTe peccatc
Si efle
malas capitulum dccimum
;A
liquasiceUigetias adii SC reipfa eifemalas & peccatrices capf.XA
Qualiter&quonncelligeciepeccarunt capirulum duodecimuni
Jncelligentias malasfeu di^mones in natuiali fapiencia eflepceftl
tiCnmoi
capitulum decimtimteftium
Demoesnaturali uttcuteeirepoTeriirmos capitulu
quaitiicffcimi!
^x
didts reddi puife rationemomnium mirandotUiQ cfFkduutxi
demoaum ac ftngimagarum capitulumaltimum
Finis primi.
,
Lfbri fecundi Index
Dcinteltcducapitulicpircop-.z^.q.y
captufumprimom
,
SfTein rerum natura mafefiaa caprulum fecundum
Cffe ia retum natura flcigas feu hmiascipituium terrium
t^einteium natuxa ftrigimagas cap.tulom quattum
Sttigimigatam
gcrtiSs cum incobis & raccobiJ rcfpeftmc inille*
cebcis Hagitiofe domeflice^ uerfati capitalum quintum
^irandos cffeAus makficules ftiigimagas habeie circa uenerea
capituiLmfextum
^oibos omnes per ilrfgtmagasa demoibus hominibus ac iume
tis &tetre nafcetibus lefiones ueradterinferiic3pitu!ii fepttmum
Quod k8C ftiigimagas demonpec uatias ipecies foimaf^ dtmo
ftrct capiculum odauum
Quodaduerfus ftrigimagarumueneficia lemedfa multa prefeiua
tiua non defintcapitutum nonum
^
aduerfus ftiigimagaram ucneficia remedfa nana non congtu^
untcapitulum decimum
Quena adueifus ftrfgimagas ucra rcmedfa cogniat capftulum.xu
iiAdueifus morbos omnes in gne t per
exoiciSnos remedia ac de
s^|riodoexor3i|ancIi capitulum ultimum*
Ffnisfecundu
Ilbiitertiilndex*
yin iD
ftrfgimsgasuti
hcieticu genus (Tt aiaducrtedu capLprffrif
rroceflum in ftiigimagas ptatice inchoari obirer capirulu iecuda
Pfoceffum in fttigimagas cotinuari pratice& obiter capit tertia
Scntcntiasproterminatiore proceflliis in (trigrimagds uarfoino
Um10
natjctase ful^fcionu (pbationu 8c gfefllonu capi^ alumOf
Digitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from
Boston Public Library
http://www.archive.org/details/destrigimagarvmdOOmazz
^Dc
Strigimagarijm dcmonmnqi mirandii Jp^rcximffi facni
lum
httera um profefiforem fratiem bilutflrium d^prieno*Sacr*
Palatii spoftolici
Magiftmm* Liber rrimu$.
ciuc
(ic authoris iatemioXapitulum p.imum*
Euotam ptebem ircam firut efcam paiiffi
ps.ii.Vciba funtprilmifte: ^ufanctoedt'
cz : quibus (lue ipfius fenachenb . (lue (ut
nonullis p]act)nabuchodonofor fjctno^
rj patcatJ narran^Cquoifi utce^ balfphco
mus in deum: 5c in dt\ populum iniuftus
fuerit 5c uiolentus inu ^ior : in eo tti itfnfu
quem allcgoricum dtcunt:& diaboiuni&
iiab olicos homincs cffmgunt: qui dcum
xxt^ aut rebus aut uerbis
auc ut ir9negant.Eiufmodi.ftiigi magi
&
crebrius fcmineo
genere ftiigimage fut;fica nobis d;fte
^
no
ftfigc modo:iieiu et & magc ideft nialcficefuntCmagi enim ide
& malefic;,26.q.j.ncc
miium)que ueram fidtm negants;falunfc
le crucis admirabile fignum
adeo parui fuciunt & uilipcndunr:ut
ncphario pede concuJcent:necnnn
dei populum innumen'i(ut ex
dicendis cla riusexrabjt) maleficiis affuiciites uorenr:inndianres
herb's.
fegetibus.pl:mf!S.brurjs.hon'inun;<$ corpoiibui: 5c quod
hiife longe detcrius eft: mm\ animabus adeo ut .s. s d<. hiis &
quidem merito eui tarir^deuorant pleb.im meam:m<euidciict
p?eb;s frucrus pecudes corpoia.ite 5l animns.Hcc uero & pleta^
alia:eo licentius & fidenriusefFicmnr;quo paftores no dosmjunc
modv>:ueru etiam interdum pofiindiflnme ftertunt; no euigil.nn^
Us )d cuftodi:im agnorum & ouium ueri fummii^ paftoris:ueiii
ad nud^tjonem:ad mulrramrad deuoritiontni ;imo ad pcccoiis
excoriitionem ujgihinri(rnni;.!0 uel mnxime cp cum plvtiq^ fuis
fcandilis oucs m prectprci.i cog.-^nt ;additnt ignorantianudtcepti
per texcnni ciptrii'! cpi 2^.q.y.qtja eiiam inqir.droribus herei.ice^
;pr;niit tisicbrtftran.^ doftrinc &C proinde fidcj zel;^tonbus flc op
ponaTrtordei bl.rpbemi9s.rot turpifilmos acrus.tot horrcnda fx
cinon.tot crn feli, * 8i ieu.i malefici:i;f.int;irmst.i& illuf oiics .-.ftfu
cntes.Cupiens
ucio 6i oinnibus prccoidiis affsd:.3ns;ne ferpat.eiuf
A
Iftddi tam mdfsTgiioifantiatliuius reffecfetagtum.s.Sv ufres 1:b
iiiiittiiharit
& dedeiit referare ftatui lid^ tribus uoiuminibus t Jfi
Ciam.Horuni uhis de principiis 5C caufis erit cum niirandociun
,
luni etiam nephandoiiim operum ftrjgimagarumac demonu
fpecialiteain genereueroomniumeorumhominum qui milis
item Sc noxiis.i. tibus auxiiio malorum demonum.Liacant & inna
tuntUiicuiufmodf funt nigromantici omneSjjincantatOiCSjfortile
Qn5c omn<no giii diibol uel confilio ueJ auxilio aut uere nocer
auf fjlio fulfragjnrur.CLuia uero noftri remporis magnatcs diui
nis Jitrfris lur
p
uum aut nitiil feu ujcant feu credunt^ex uere phi
lcfophie abditiifimis archanis:omniuni eiufmodi mirandorum
que cernimus^necnon ex chriftiane pietatis philofophis ., 6c diuo
Ihoma in primis : cjrum omnium que ocuhs quidem cernimus
mente ue.o fomnia dicimus : rationes & caufas,reddsre ft:uuiSe
cundus uero hber^ de ipfis mirandrs erit;& de feda ipfa ftrigima*
gaium necnon d: p.flimis eius effeftibus; item Sc de remediis o
..
portunfs.Tcrtius aurem de eo modo quo explodatur genus hoc
peruetfifTimum cum uirorum tum muiierum piecipueiquod di:^
boluspro explofa idolatria mundo inferre curauir; quod equide
humini generis inimicum diabolum coJit,neneratur,adorat :n6
iam in fculptilibus, aut certc ignoranter: acfi fpirirum bonum:ut
oIim:cetcrum potius fcientcr dc in coipore^b ipfo fathana:ex aere
Sc craflb terre uaporc compaginato : in quo ujnomm hominum
fenfibus kfc ingeratodotandum Et quanq de eiufmodi nonulli
fcripfere cx ordine diui parris Dominfc5':'ueIur? io.nider pene no
bis contcmporaneuSgin preceptorio Sc formicaroriofuo: necnon
diredorium inquifito^ : item 5c pofticnio uir magnns Hcnricus
snftirotis ac fociusiquoi?^ er opus quod maleficaiii m^illtais inkii
bif uniue^fitate colonienfi ,pbsf,&n6nulli ahi quos ^'opoftunius
d^ducemus in med u:h5s tii non obftantibtis
^
pcefenre noftu la
bore ne du opo tunii
^
uerumerTa necefTHm duximos:fiu
e.q> no
lljla & quide fildan eta pciruAjjUtca oia
q
tofo libroprimo de^
ducemus inracta reliquerirft:fiue
q>
alia breuius
q
res pfa poftula
ratinonulla etia .phxe nfm/u rerigtre:fiue q>
doLcdi modia no fer^
!iarint:q res tediii maximu L'd:otf aiferat oprer.Igsfdeo opt. ma
uimo chiifto^' domino ac i ndcm uero dco his uerficulis muO'
cato:c!a
pstcr angufta ctli confcenderefededn
facile cutfijm
2t^
audatibus
annue
ceptisjvem aggredfor
Qu? fint
demones.que itngimsgciSc quc mitanda quo
rum
piincipia
exeqairunf Cap.ii
T V ero quii9 ftatim norit quid querimus i quid uc
molimuri& quorum exquiiimus abditiflima pnn^
cipiamt
demones omitcamus omniu^malofu ciuf-
modi cx animo uel occafione principia j qui almj
funtnihil
q
fubftantie immortales nitelleduales,
natura bone,uoIuntate
mak:de quibus infra multa fumus clocu*
turi:rcliqua paucis
punftis explicanda funt
CTPrimum.Hoc
genus uiroium aut ceite uctius femfniiUm;>qui
bus demon
malus
acfiinftrumentisinpernicie popuiorum uti*
tur 6c abutitur:5c fi rKuIti fimplicia nomina obtmutrit:nulIum ta
mcn eiusmodi
nomen omncm eomm maliciam fonat & com*
pleftitur.Nam
plerum^italicofermonemafcharc uocantur.id
cft laruc
autlaruatepctfone:fciIicetcp laiuatornm inftar pleium<5
inccdant.>demonum
uirtutcmcognite&inuifeacitidem noce-
ant Non nunq uero ftrige per metaphoram.f
q^
uel nodte preci
pue in maleficiis uerfentui :eft enim ftiix auis nodurna a ftnden-
do dida.^ fcilicct clamando ftiidande qua lacJn*C* quod trepi*
dus bubo quod ftrix noduma queruntur:que & a pueroium coK
pufculis fanguincm
ebfbit.Vfitatius ucro dicutur lamic:non a uo
luptuofa uita qud cum dhibolo incubo aut ctiam fuccubo ducut
fed a maleficiorum
crudeiitate, Eft enim lamia beftia monftruo-'
r?.:3pud gloifay.J4cuius pedes equios: cetera ueio mebra huma
nam effmgut fpem & figuram Vnde fecundu Crcg.34.mora ha
bet humana fpem:corpus uero beftiale.I ft uero i-dwO ciudeljs ut
proprios fihos dilaniet:unde & lamia quafi lania d?fta cft . Scd
necnomina cum fimplicia fint:natuia totam eiufmodi hominu
cxprimunt minime:cum infuper ex toto genere fint iijfideles (
a-
poftatant enim a fide^fint uoltjptuofijfinr malffici: adeo ut ttiam
an propria pignora feuiant & fua cxeitcant facinoia:qq ad hec plc
lumqj ab co cui fe dedere diabolo criam mufti cogunrur.Vci um
quiauolupruofi nofte uel precipuc uoluptut fi effe noftunf, malc
fici uciio & nodepantcc ^dic maleficus incumbunt : rediusa
A ii
loctuma awe d:malcfidjs ftrigimagc dkatunSc gnc qu!4cm fcmt
neo$*r*abundintius fexu femineo conltent*
4C"^*unaumlccundum.Pnmu$hatuni
eftcdus:cuiasnobi$
effc
ftiuacaufa ucftiganda cfttapoftatatio e a ch.iftiina lide: cui
fi-ut
&bapiifmo abrenunciant:ut p:itebit:ideo ut conculcct cruce:da
bolum
ucio adormt.d iepenitus dcdicantcs* Qui cqLudem
cffc'
ftus oon cft mirabilisjfi hbettatem humane uoluncacis cotempla
li
hbucrit:qnippeque liberc in omnia feratur:
e ueio mirabihs fi
humanumcoiitemplemur ingenium:quonam fwihcet modo pof
fit id Jiiudicarchomini condaccn? acbonum:uttehdlodeobo
nitatis foate,& patete generis noftiiafpontc ac fcienter fe diabolo
trtdercomnmC ut ica dixciim) pcccatorum fuggcftori ac proindc
aurhjri:ar9exeqiendopunitori:necnon humanigcneris inimi^
co prcdpuo:non aUter qfi pueriparcnrnm
finuni effu^iei:autIeo-
nirmtferpentifefcagglutinctdtuoradus. Vnde ctiam huiuscau
fa confideranda cnt.iMe ucro eiufmodi eff.dus ahcui incredibihs
uideatur:cxh!sque dicemusnullasid
porcftnifi pioteruiendo
negarC'Nam utproceffus iuridicc infticutosCqui numctii fui mul
tituiine non habcnr^om ff )s factamus:mixime ucro cos qui pet
magiftrum hcnricum inftitoris & focium inquifi^ores in p:utix
busgcrm4niccditos:nunc Romc apud iudices pattjni & apui
tnquifitoiem cumanumpartim funtproceffus1d.jo.uf9 nu Ticio
omnes in agro cumano.in tcira mufivcdfri:cx quibus cum ifiiitis
sliis uidere hcctnullu n ad uoluptuofatfagttia que in ludo dia^
bohco explcntui admitci.nifi penitus aucrtatur n deo Sc ad diabo
Jum conueitatiir.omnes enim his proccffibus aff^di* quoru pars
eft per abiurationcml ad penitcntiam admiffi: pars ucio ignibas
cxpIofa:fidcm negarunt.crucem calcarunr.diabolum adorarunt
auithomine aut diabolo inftigantc.Cum enim ad hanc fcdam cri
uiri tum mulicrcs inducuntur:6^ id aut ab homincCquod crebrius
cft)aut a diabolo.quod miximc tcmporc tnbulationum acddcre
dixeii s . utiouismodo fi^t ddlLis ordo fcruatur. Qiiin ctiam
funt aliqui mpdi profitedi in hac fanft 1 diibolica rehgionc : ut
ex innumcris liuius fede hominii cof^ffionibus conftnt .'^'ndc iit
redtant 6c experti funt audores didi maliei : duphcem obferuane
profltcndi modum;ad inftai religionum chrifti;unum fcilicct fol
3
emnem
aliam priuatam* Ht priuatus quMem fir in omni loco!
&tcmpore
diue:{is mediisJnrerdum enim aducrfa foituna tnfli
bus. demon triftem alloquiturtr uc per reiprum urfi biliter.au t per
mediam
pcrfonam:& (i fecundum ems confilia tnftis fe actui um
fpondecjomnia
profutura ad nutum pariter fpondeti&dehmc ad
piedicti inducitordme quodam.a kuioribus fumpto principio
Nonnunq
etiamhuiiis
diabolicercligion sfprofclTorestcum cx
iua
folemn^ profeifione ut libro* \u patebn leneanrur alios pro*
uir
ibus ad diaam fedtam artiahere:his de quibus fidunt^pomit^
tu^tgaudia magna cum mulieribus H uiri :aut cum uirislii funf
mulietes:&
deindc fi afTentiuntinducunt ad predicta fadnora^pc/
gationem
fcilicet fidei :conailcationem crucis:cultum diaboli:
&eiufmodi
. Et ita ciTe iafiniti proceflus afttuunt: Modus ucro
folcmnis
profv-flfionis hic cft Detcrminato loco &dfe:diabolias
\^\% religiofii^m concionem uocarisrapparcns princpalis dcmon
in
aflfumpta efFsgie* ad fcruandam fibi fidelitarcm cum tempoia^
lium
felicitate & uite longitudinc hortatur:& tuc magtftra nomV
tie uel nouiai:iIIam uel dlum diabolo commendando offcrrQui
fi
nouitiam de abneganda fidc &cultu chrftiano &cxcefa mulie^
leCficenim
regiiiam uirginum appellanr)& facramentis nun^* ue
nerandis
uoluatariam deprehenacrit:protefa binc inde m^nu. fti
pulatur.
Et ftatim fathanas fubiungit:hec fufFi cere minime.Noui
tia ueio querentciquid fupcific ipondendum:fubinfertHomagtii
oportct cxhibere:quod faJicet id conrinet:ut in corpore & in ani
ma fibi etcmalitcr attincat: &quofcun<5 alios utriuf^ fcxus pto
uiribus fibiaflfociare cnrctradiunges ut cetta un|i,Ufta cx oflibus U
membris puerorum &predpue eorum qui fonte baprifmatis \t*
nati non funt:fibi confid it : per que inquic cundas ruas uolunta^
xts me afllftente &iuuanrc perficies Hiic moduni diai inqu fito
ics fc didicifTe dicunt^m opido bnxiacho diocefis bafilicii. plcnc
informari pcr iuuenculam malcficam quidem . fcd penitcntem
&fub iureiurando inrerrogatam.Cui rei eriam fidem aflFert;quod
refert uir preclaius & penenoftis tcmporibus uiuus io .nidcr in
fuo formicario
: cx relatu inquifitor s eduenfis dioc.
q>
fdhcet in
ducatu laufm. qoidam malefid propnos natos coxerant &man^
ducarant,6c
$
modusIirccndi hanc aitcm fuit.ut maleficis in c6-
doneuoc4t!s:op^reeorumdemoneinafl*Limpta
imagfnc homi*
nis uiderent,CLu nouitius necirfljrio detfidcm de negado chHilia
niflimor&eucharsftia nunqadoiada ;6(:cMkadi cruce nbi
\mn*
rer id pofl*er.Ad hcc accedit
q
idem ibideni lefeit fuifle comune
fama refeiente p.tro iuiice in boltigcm.tredecini infjntes in tct
la bernenfium deuoratos:,ppter quod ijfticiapublica
anim^idaer
tebat in taUs.Que.eti ueio petiO a quad)m mnlefica
:
quona mo
do pueros uorarenr;diX!t
q
inftanfedemone^spueris infidi.inf
ma
ximc non baprizatisj5^ crucis figno no munins ne .f bapnzentur
Sc faIuentur:quos ad laiera pareiu uei in cunis occidimus:&
de tti
mulo deinde exceptos in caldario ufq; sd ofl^um euulfionem
dc
coquimas:rota carne m potabile qu.d iefoluta
, ex craifiori partc
unguentum conficimus noflrris artibus Sc tranflationibus acomo
d'am:ex rehquo humore utrem aut flafconem replemns cu
>
qui
fucrit pat-uus:p^ucis additis ft.itim (ede noftre magifter ciftcjf-
Ji cceflerit
q>
refF^rt idem in dtfta bernefi exequutione.caprum it!
uenem cum uxore maleficos: afleicnte fi fpes fibi fore pcflet falii^
tis:omniafc'jeferiituru*^fleietibus uero littcfatis quiaderantj
id poit.: fieri modo ueraciter penireret SC fuadeni;bus:ordo inquit
talis eft:quo etia fedudtus fum. Oporter enim futuru nouitium
iie! difcipuUim:dominica die anteaque bencdicende confecra
tione cum magiftds eccUfiam intrare,& coram eis fidc baptifma
$C um"uerfaie ecclefia abneg3re:deinde homagium preftare ma -
gifterulo:ideft demoni.,quenominediminutiuo fignificant
qii
abfcns eftme nomen aliud his
q
no pUne difpofiti funr rerrore
in
cutiatihcctinterdu.Ca benedifpofitis Jp'"edemon homagiu pre-'
fcntialitcr excipiandeinde inquit.bibit de utre predjftoiquo fado
ftjtim fentif fe inrerius attis noftre imagines concipete^& rerinc
tc fuperiede huins rims precipucs.ln huc inquit mcdii fedudus
fum 8c uxor mea:qna tn tanteobftmattois exiftimorq^ malit mo
ti & coburi
p
)tijfq fateri:& ita aftum eft>iuuenc miia contritio^
neutuidebafextindo.Ecceergo qualitcr
primodeum negantq
adorent diabolu & prius di^bolum adorat
q
admitrjnf ad fccrc
tiora ludorum Sc maleficioiu* Vndc contra eum qui f^fllis eft lu
dn
diaboli fe gratia uoluptatis intraflcjcft fufpitio uiolenta cj>
rc
garit fidej& diabolq adoraiitjcu alias nun^aiiter uifum fir
3
^
lirPuiK^am
tettmm.Secnndus effedus iioluptas efl incubomm
^T
luccuboiu Jeu certe cii incLibis &fi!ccubis refpediuc. Qiii equi
d;in rfftdus eft mirabilisait homo cum fpiritu habeatccitum ac
iniiim
aue tii'\ pafljuu;& adeo teahtec ut mde nifcatur no homo
modo ueru eti.mi gigas:t!tomnibus theologis placet^ Huius er-
go va
iiuieftigand^ eft in hocp.inio libroisx qua in fecundo fol
uenf
iiifinite qucftioes.Quod ueto fmt hmo! cocubiius inter ho
nines ot rpiiifusa-jtia nuHus nifi proteruicndo negare pot:cu hoc
jnfii.UipaiTus -ift uanr.&fitfacrisdodionbusac lit.eris diuinis
coiifentani.um.Dicif cnim per mofem geii 6 Cigantes aut erant
fuper terram in diebus iIIjsPc ftq enim ingiefl funt fihi dei ad fi
lias hominum:ille9 genuerunt^ifti funt potentes a feculo uiri fa*
mofi.Qiiod pertraftans aug. crfi in otdme ad poetarum fabulas*
3
de ci.deica.f r.fub dubio relinquit^dices:utvu potueiit uenus tx
cocubiru mchik eneam parere.fub dubio relinquamu$:Tii qtum
ad .pceflum fcripturc:pene inqtinfcripturis talis queftio oritiu
q
querituf:urffl preuiricatores fpus cum filiabus hominum concti
bui; Eint:unde natis gigatibus.i.nmiiu grandibus &fortibus uiris
tunc terra rep'eta ell.Sed in ordine ad facras fcripturas libro.s ca
23
quc^ione dererminans ait.Crcberrima fjma eft.muti^ fe exp
to^jUi 1 ab .\s qui cxperti erant(de quoru fide dubitandu non eft)
fe audiutfie confirmant;filuanos & flunos quos uulgus incubo*
uocaf,improbos ext!tifl*e mulieribus : ac carum appetifie & perc*
^\^>i. concubitum.Et quofdam demones quos dufios galJ! nuncu
p.int-,a(T!duc hanc immunditiam & renrjre & efficere : plurcs ta-
lefc^ ifieuerant:ut hoc negare. inipu Jenrie ndea!ur. I^-ec ille Po
ftea uero ibi determinit illam
queftiune gm.C, ^uper iiiis uerbis
uideres fi\\\ dz\ filias hominu nn.f.cum fihe bominum efiint filic
cain & fucceiTorunnfilii dt\ debeant mtelligi per gratia.i.fiiii fet:
uel
\^p
crerinone.i.angeli mali;& dic\t<\^ no de incubis ft)lu intel
ligif:ubi widA uelle
qj
utroq? modo polTir intelhgi.V bi dicit gU
No eft incredibileno ab hommibus fed ?b angelis uel quibufda
demonibus qui mulieribus funt improbi^efufmodi homincs

u
gigares procreatos:de quibus in lirrera dicitur gigantes aute erat
fuper terr.1m.ifido.quo9
'ibro odjuo c;ip'tuIo ultimo tradas il
lud ifay .rj.pilofi ibi falt.ibant; huic knmiiiz teftimoniu zdikit
iHcc s inhec ucrba* PilofiqaigrcccpanirciMaiincincnbiappcr
lanrur.unde 6i, incubi dicunrur ab incubando.hoc eft ftupfandot
fepc cnim nnprobi cxiftuntetiam muJictibus & carum pfragunt
concubirum:quo$ demones galli duCios uocant:quia afliduc
hac
peragunt immunduiam* Quem autemuulgo incubonemuo'
canc huuc Romani fjunum ficarm dicur:ad que;;14oratius
dicir
fiune ny^mpharum fugicntium ;imatoi:pcr meos fines: 8i aprics
lura . lenis incedas
i ranieo infinita cxpeiimcnraique iplc noui
qualitct plerum<5 uiolar per uim:deo permittentc;
c^ftas fed
fotteetatas moniale$;qualitet noui mulieies (pontc talesamafios
habentcs.que ab hoc moibocurari noluntafta ucro autdeclama
li.auc ad feminirum aures attingeieipelTimum forct:
q f^icilc iuis
libidinibus expIendis:demones aduocarcnr*
UTi^undum
quarrumJEff<'du$ tctrius eft delario nelox pcr multa
fpaci) terrarum.Qiu equide mirabilis cft rudibus:peritis aut nons
quippe qui noaint iferiora coipoia quo ad locale moiu. angelis
et iathane obedifc ad nutu Siqm homme fi dcbilitas eius
&
-nhc
litus patercf;pofiet tempore in prcceptibili ficut mouere.ita 6c fex
le
ab ortu lolis ad occ3fum:de quo ad prefens fupeifcdeo: in hoc
codem uolumine fpecidlicapite multa ex archanis phie didttums
Itaautcmeflepoire.utdemon permitrentedeohominem fetat:
& littere facre. h
philofophie documcnta tcftantunut patcbir: ira
autcm aliqii effz.Sc expsrimenta & magorum cpcra Sc inquifito^
rum
infiniti procefius atteftantur:led quia de hiis in fecundo uo*
lumiiie intellcdu. ca-epi^^^.q.; .datuii multa diceniusrad picicns
ueiba fuccido.
UTi^uiidum quintum. Effvdus quart^ cft apparitio:qua diabolus
appiret ncdum fanrific modo^uemm etiam ipfis lenfibus corpo^
ris: ioforma uiri aut mulieris aur beftie aut alicuius infenfibi!js;fi-
cuti t^fte Creg in dLiiogo mulicri in fpe latuce2pparuir,Qin eqiii
dem cffedus miran Jiiv tft:quo nam fcilicer pacto aliquods orpus
fic
comp:iginare diabolus poff t :ut humanum. uel ec.iiinum. uel
eiufmodi uidcntui*. Ita ueioinf.>ftoquandoq? effe^eni-mlJttere
fac e aftruunt:angeius enmi fjthane: apoftolo docer'te:rrar;ffigii'
lat fe in angeium lucis:qucm fcilicet dubium non eft ?n unnis fpe
ciebus appaire;tam in fon^ipno
q
etia in uigiIi:i.-A ft>uu= & hifto-
iic 6i expetimenta
5
nt
&xperimcta iiuero ifiniii & thcologf ac oes
poetc claitiant*.
CTPundum
fcxtumEffedu$ ucro quintustrcmm
oecultatio cft
prcfcntiumper cam paffioncm quam theologi aai(iam:aug txO
lo aorafiam uocatiquc cccitaj cft non fimplicitcr:ucrum
cxpaitei
qua unum uidete uctamurmon autcm aliud:ut fit inrcrdum
malc
fica
inuifibilitcr&|moueatui:&opcJctur*Itaantcmcflc
expct^
inur intcrdum:cum deperditum quippiam^tcLquater* &
pluric^.
codem loco pcrquirimus:ubi deinde il lud inucnfmus : teftantuf
ctiam procefius multi<item ^expcrimcnta multa: ut latius in II
bro (ecundo probabitur*
CTPunaum feptimum.Effeftus ucro fextus eft ludificatioTcnfua
cum intcriorum tuctiam exteriorum:ut fieriplerum<5 ccrnitur in
preftigiis:dum aut in unguc^aut i fpeculo.feu aqua* fcu cette quo-
cun^ corpo re cxpolito & terfo figui-c uidenturrqua de rc &tcrra
'
& catholica ccclcfia plena cft ; logc aiit msigis iudcoj;: finagoga
icfertior
CTPunftum ultimum, EfFed^ ultimus maleficia funr:quc dixttis
miranda ^fed:o:ut
per ca liquetiqde fri.& malc.Iura decidetuudi
xctunt uero
doftorcs in*4*fententiap^ libio : ubi de mattimonii
jmpedimcntis
pettadiatur* Et hec fine numero fiit circa homincs
iumentnta dc
fruges:quas eiufmoi homines demonum^coopcrati
ne feuifiimis
turbinibus ac gradinibus cucttut. Adhec quo9 rc
ducutur etcorpo^
beneficia miiandaj^ fanationii:que incantatio
nibus 6c
carminibus
fiunt^Vtrucjcni &morbus & {mitSLS eiufmo
di:authoiediabolo
fit:qui intcrdu utjpdat aias.corpora fanat:ficut
& inficitOppofitc^
etn eade eft dtfciplina.Prcdictop^ ctgo
oiuni
caufcprinc!pia|&fundameta:hoc
primouoluminc "fctutanda &
rcfcranda
ftatuuntur
Animam
hiianam cife fpiritii &n6 corpus:fubfiftente
&n6inherentem.
Capitulii tertium.
P
incfpiii ergo pdictoR oium indagaturirnocx
diui
nislitterismodo:ueruetiacxuerepIiiepriucipiis
&
'
naturalis nfi luminis itel lectualis uirtute:ab nfc ani

me
natura exordiu pri mu
p
multa puda fumamus
C"Pundii primuHumana animai^ca icm gaa prt^
B
mouiuim^& opcramutitclligedo maximc(aiata cni ufua dicim^
leliquj auc uitacarcre)cecorpusueI iiatura corpofca:multi falfo
cxiftimiusmrNa Galtnus medicus animam dixit elemeto^ aut
fl-jaliMtu elemetarm copkxione effermotus indc
g?
uidcamus ex
dmerfis coplexionibus xn nobis educi uarios cfFettus:quo$ paffio
ncs dicut:que aic cu humanc tii bratali :a(ciibunf: ficut faciic ira^
fcuntur colcrici:5 maleconici triftan^^Errauit uero deccpt^:iCj> na
diitinxit paitiontis quona paao.& coplexioni & aic attribaucur;
quippc coplexioni attribuunf quafi dt/poneti Sc qru ad ilJud dU'
t-iXit quod in paflione eft matctiale:ut in ira cft accefiio & motus
fangumis circa uitc principiu cor:aic uero no equide ficut difpo-
renri:ied ilcutprincipio principaliter clTidcnti :& qtii ^d id quod
in pafTione formale cft:ut in ira eft uindicte cocupiicetia. ConttA
Gaietiii etgo ficarguo,p~PrimoSi eniaia coplexio cft elemetoj;:
aut qualitatu elemetatimaut ergo coplcxio eft materialiter*i.ele
iticnta c6plcxa:aut fotmaliter.i.ipfa habitudo fiue^ ordo fiue
rfo
elemcntoji: c6plexofti.Et profccto primii falfum eft:alioquin aia
cflet fimul:rerra:aqua:acr:& ignis:aur?'hoiv qualirates:& cofcqucn
tcretitquedaquattuor diftincta.qd^ftatimipofTjbile dixerisuiel
linii mixtii cotpus cx quattuor^qd pcne ftatim iprobabf^ueJ una
qualitas mixta cx quattuor:& cofequcnterno crir fubftantia:nec
ho^uel pars hoismc^ hoi fpem c6fcrrctSimiliter ailt Sc fccunduj
alioquin aia (icut 6C relatio nulJi^ cet operatiois pricipiir.imo ncc
fubfiftetia ncc cns abfolutum aliqd* uel et realc:fi'id tin cet qd^for
maliter e relarioN6 eft ergo elemetoK c^plexioaia.p^Scd^o.Co
plexio i^3 qualitatibus clemerarib'^ inferior fit oportcr:qppe que
ab cis caufat.Aia ucro ncdij hiia ueruetia brutoii! at^plantaium:
qualitaribus clcmetof;:
pftantior Si fuperior fit ncceffe eft:quippe
aic ucgetabilis operatio & loge plusxognirio aic fcnfitiue: ekmc
tarcs qualitates excedincum taliu qualrtatu opatioi ab cxtrinfcco
ficno cni ignis fcipm calefacit & fic i ceteris:ois uero opario aie
ab intrinfcco eft:ut digereie:cgctcrc:&
eiufmodi:uiua cni dicimus
quc feipfa monet.N6 e igi(
aiac6plcxio:al!oqui ide rcfpfctu ciuf
dem:&.fupcrius 8C ifcrius forct.fTcrrio cotf
aialis Jocali motu
a coplcxione n6moucf
jmoucrcf cni motu pdominatis cri: quip
|e fortius fp mncitj&
cofequetcr Ip dcorfum ferte. Aia aiit aiale
<r
torp^
mouct:& in omne p.irfe monetNo cft ergo aia copkxia.
j^QuartoNa qcf coplexione corpoiis regit:ffenatJ& uincit:com
pkxio no (itopottetut planu e.Aia ueto huana(qcquid (itde biu
tali)humanu
corpus rcgit:fi:enat corporeas pafliocs dc uicit: quc
corpisfcquunc6pIcxiGne:interdu eniadifas& cocapifccniias
pnioies:agete aia min^itafcun^:minu5 et c6cupifcut:utinc6tineti
bus
patet< N6 eR: ergo aia ipfa c6pIexio:aut corpo^aut corpoieji
tum
qualitatu CTPrcdictc ucrobpiuioni Galcne: fimilis^A o^u
nio to^ qui animi aimonia dixere:quippc qui n6 fonof^ (ed co
trationim atmonia intendebat:ex quibus alata corpota componi
uideban<Ethec quide fentetia ab AriJn hbro de aia empedocli:
a
Grcgo.ucronilcno dinorcho afcribi^I mpugnatur ucro ut pcc
dcns:& ultctius ct rationibus ^priis.p"Prinio,Oe
cni corpus mi-
xtii atmonia habcat oportet:& i oplexione: nec armonia corpus
aut mouere aut regcrc p6t:uel frcnarc
paiii6es:ficuc nec^ c6pkxio
intedi^ ct &femittif:ficnt
&c6pIexio*Ex quib^oibns liquct aiamt
n6 effe armonia fiait ncc^
c6pIexioue* fSctfo^Armonic i6.rma^
fis
corpo^^ qualitatibus
q
aie c6gruit:na fanitas armonia quedl
umotum cft:fortiTudo ncruo^
&
offiu:pukhritudo ucromebro
rum at^ colo^;quop;i aut armonia fitfcnfus ucl intcircctus :affi^
gnari n6 p6t:nec ceterojy quc ad aiam
fpectantN6 efl igi aia at
monia.p^Teruo*N a armonia
duplice efTc c6ftat:ipfam.f compo
fitionem:& ipfius copoficionis
rationem
feu proportione & mo.-
dum.Anima uero compofitio
n6 fit oportet;quippe qualibet aic
parte eflfc compofitione
aliquaru
partiii
corporis oporteret;quod
aifignarc non c6ingit;fimiliter
aut compofitionis ro effe n6 po-
lcft:quia cum in part bus corporis diuerfis diuerfa fit eiufmodi c6
pofitionis
ratio^fingulcpartescorporis
fingulas animas nccefTa^
lio
haberet:utos;caro:&neruus:queindiuerfa
proportionc con^
ftituta funt.Hoc aur falfutn
conftar:quippe homo no efTct ahqua
una rpecfes.No eft igitLir
nnnonfa
ah.
it^
urfus alii 16gegraui'
eEwntes.animam corpus cifc
aftruxcrur;ut antiquinaturales philo
fophi;q nihil prerer corpora efle
credfderiit^ut infrn parebit^quo^g
opiniones
&fi uarfe
fuerunt:c6muni
rame cocordia fic refellun
tur pPrimo. Animaeftin
hifs inferioiibus princfpfum uite
;
uon quodcun^;fic cnim
&oculus
&omne inftiumcntumanimc
B ii
$;^ct afatquippe quod eifet principiu uite.u uitalisroper^troist fed
jiQimani pdncipiii uite dicimus pr imumi. quo primo uiuimus:
quafi principio omnium principiomm uite* Et fi uero aliqued
jcorpus principiumuitceffepoteft:ueluticorin animali eft uitc
principiummullam tamen corpuspoteftclTe uite principium pri
mum;quippe eflfe uiues-aut uite principium.corpori no congruit
ca ratione qua corpus eft:aIioquin omnc corpus aut uiuens aut ui
|ie principmm elTetiundcidci
congruit ex eo c^ cft tale corpus:
quod aut eft adu tale.ex aliquo ei pricipio cogruat oportef:quod
actus cim eftificut cal du calore:& homo huiuanitare homo: &
gnimatum corpus anima animatum eft.Non ergo corpus anima
cft:confequenter aiit nec
anima corpus. P"Seciido
v
iuetia cii res
(int naturales:ex materia
f^
forma copofita fint oporret Ex corpo
ic aut &aia quc actu uiuens facir:c6ponunf. Igitur anima 6c cot-
pusforma&materiaeiTeoportet^utaltejti forma:aIteru matetia
fit.Corpus aiit fotma ee ncquit:quippe quod in alrero ficut in ma
tcria 8C rubiecco no eftAnima igi( forma erit fi altei^ eop: forma
eft*No crgo aia e corpus:qc nullii corpus forma eft. p^Tertio duo
corpora in loco uno eode tpe ee: impoffibile eft. Aia ucro ibi ct^
vbi 8C corp^qcf aia uegetaf:n6 eni feorfum a corpore aia eft:aur ui
uit*N6 eft igitur aia corp^.f^Qyarto.Oe diuifibilercuiufmodi oe
corp9cft:c6tineteidiget &*unietc partes.Ugif fi da corp^ jcft: ali-
quid aliud fuas pattes unies habeat neceffe eft:illudcp uricg magis
critai3:imoanimaaie:corp^em aiarecedentc diifolui uidemus:
&fi iteru illud cotinens diuifibilc fit:ad aliquid & indiuifibile.&
incorporeii deuenire oportcbit:qd' utitj crit aia.aut in infinitum
critpccdere:quodomninoipoffibileee:ctiaphu$ monftrauir.2.
mc&.S.phy.No eft igitur aia corpus. p"Ciuinto Qucadmodii in
fequetibus oftedctur:iteIIigere ullius corporis actus ce nequit: eft
oero actus aie:& c6fequetef aia corpus effc nequit. Vri hecopinio
^.f.aia corpus fir:a diuina fcripturafip.2.ex ftulrore pfona poni^
turjdc anim j profitentiu sitc^ dicentiii.
f
umus & flatus eft in nari
bus noftris:& lccmo fcinrille ad mouendum cor,
4^Punctu fcd^m.Principiil nfc inteIIectioni quodhois anima
dicimusree quoda n6 incorporeii modo:ut pbauimus:ucruetiam
Si
fubfiftes:ficut iapis aut arboi uel cquus 8c h6:ad aiit inhcrcns
1
iljcui ut
albcdo
ucl caIor*p^Primo.Na
homfnc
p
itntllecru oim
corpom
formas
&namras poflc cognofcereim^inifeflu efl.Qiiod
uero
aliqiia pot
cognofccremullu coijj in fua natur.i habcar opor
tctiricut
pupilla oi colorc carcrc qucoes colores pcipit mQntt ej
&
giialiter omncm
fcnfum priuaii fuo fenfibihrio uero huius eft:
quippc
iJIudqdf
potetic cognitiuc naturaliter incflr^lio^-cognitio
ncm neccltario
ppcdirct ficut hngua infecta coleiico ac perindcl
amaro humore:dulcc
n6pcrcipit:fcd amara oia nunciat.Tgitur (i
intcllectualc
principiii.i.itellcctus ucl aia noftraiin fc cuiufuis cok
poris natura
coplectcrcturroia corpora cognofccre& diiudicarc
no poflet^
I mpoflibilc
cft \g\i intcllecmalc principiu*habcrc cor^
pu$:imo5ipoiribiIc
cft
q? p
organu corporalc intelligat Na & iU
lius organi
corporci
determinata naturajoim corpop^noticia "cx>
cluderct:ucluti fi quis
detcrminat^ color fit no in pupilla mo: uc-
liictiam in^uitrco
uafc:infufus liquor uidcf coloris ciufde. Ipfum
jgif intclligibilc
principiii.quod intcllcctus df:opcratione pctfc
habcat opottct:cui
corp^ uUatcnus no coicct.Nihil ucro p fc opc
rari p6t:quod p fc
fubfifterc no potjopcrati cni foli^ cnts in actii
eft &ipm operari
ipfum ce pfupponit:undccomodo aliquidopc
ratur quo
cxiftitipptcr qd* calidu &no calore calefaccrc dicimus:
quippe calidu eft qcf
eftjcalor ucro^no eft:led calorc aiiquid talc
puta calidii cft. Rcliquum
eft igirur ut anima humana :quc mcns
ucl intellcctus
dicitur:a]iquid & incorporcu & fubfiftcns fit
CTPunctu
tcrtiu.Bruto^j
ucro aic fubfiftcntcs minimc funt. Et
(i
ctii antiqui naturalcsrinter
fcnfii & itcllcctu no diftinxcriit: utruq^
coTporco principio
afcribetcs:cx quo fcqucbaf utru^ ce inhcresj
plato uero intcr ca diftinxit:utiu9 afcribes icorporco & imatcria
W
pricipio.i.aie ffeipfam:CKquo ittide fcqucbaf utru^ ce fubfiftes
cofcquetcr aut& brutaIcs;aias:ariftotclcs tn diftinxir:aftrues intei
ocs animc opcrationcs intclligcrcicofcqucntcr aiit &ucIlc:fo!uni
finc corporali organo cxplcri:fcnrirc ucro & cofcquetcs
opcratio
ncs aic manifcftc cu tranfmuratioc corporea accidcrc:ficut pupiU
la uidedo fpe coloris imutatuf:& ide.in aIiis*Sic igitut manifcftu
iitjaiam (cnfiriua
p
fe finc corpore no habcrc ce:fed omnetale ce
cdiucti:&^c6fcquetet aia brutalis
q
cft fcnfiriua diitaxatJp fe non
opciaf:& coicquetei
p
fc nd/ubfiftitcu uniiquod^fimilitei: fit6c
opcccf
p
fe ucl cu alioincc poffc qd i fc fubfiftit cc ociofu*
f^Ncc
pieditis obftat primo cjj aia hois cft aliquid fubfiftes^cofcqucntcr
aut & aia bmtsjcu fmt efufde gcncrisj qt licet ho coueniat in ghe
cii brutisjrpc i n diffetrrdifFcreniia aut fpcciei attcnditut fm difFe-
rcntiam fotme:<S<: confcqueterdifFm sia fcu fotma bruti a forma
hominis.p"Nec.2cp fenfus ad fenfibilia fic fe habcat ut intelkctus
ad intclligibihajqui ea fine corpore intelligin&cofcqueter utiucj
p
fe opeiatur 6c fubfiftit:quia fe bnt quodamodo fimilictr- in^tii
utziiq^ eft in potentia ad fua obiccta
p
fimilitudine cxcipienda: Sc
quodamodo djfiimiliteninqtu fenfus a fenfibili ciicorporiiiimu
tatione patitur:unde ab excelleti fenfibili corrumpitur: puta uifus
a luce nimia:qd' in intellectu no contingit:quippeq poil maxima
inteligibilia magis pot uidere minota.Et fi incclligedo fatigatur
corpus
p
accides ic^,C uires fenfiue obieaa illi miniftretq lunt
i
corpote.p^ec obftnr.j.q? btutoiii ah:corpus mouet:qd' no mo
uetut a fcipfo:& cofequetct opatione habet fine corpe;qr uis mo
tiua duplex e,fuis appetitiua iperans motu^oiius opatio in aiaicn
fitiuano eft fine corpore:imo ira gsudiii & hmoi^pafliocs funtcu
trafmutatione corporca:alia uero eft exequens motn pei qua me
braJmotuihabilia rcddunf:cuius actus no eft moucrc fed moucii:
undc moucre patet no effe actu rcnfiue mirac fine corporC'
Cr
A^^inia humana jmortale eife Capitulu quariu
^.,
j
Tfi ex hiis ia haberi poteft:cp aia humana immotta^
f^^
\
lis e:qujppc que fine corpore poteft opcrari:c6feque
^
M
^^^ ^^^ ^t-Hkiin nooalhs puctis id habudati^ aftmef
^, %}
firi^uncLu primiiCirca ifta queftione multiplicitet
^j^i^foltm opinaiu eft Quida cni a* antiqui & naturalcs
ph!:inte!Iectu a fenfu diftinctii minime putates:ficut fentirc ita Si
intclligere.a cotpore pedere putarut:c6iequenter ucro aiam intel
tectiuareiTe
cotruptibile Bc n.uumm corpojrea fcqnuunde eom ali
quic^m eflfe ignc patarunt:alii uapofe:aIii armonia-Quam quide
opinione Aniloielcs plenius exrinxit:oftendes intellectu abfolu^
tum c0*e & a corpore independes habece:oia cnim corpora itclli^
gitconfequcnteraiit&infeomnia
cotpora tecipit:ficut & uifus
pmniauiiajconfequentetaute ab omni cotpore nudusfit opor^
tet^ficut
&omnc rcdpicnsanatura rcccpti
mundum
eftrSalioquin
fi quam
narura corporca in fuanamra
compkaeretuihlU in cxiis
j)hibeir
aliorum notionejiicut fi pupilla colorata
effet:omneico
lores
neqnaqua exdpcretnnio fi pcr mediu coloiatu uideat ccup
mtium
uirivkjDmma uiridia uidcbunrur.vnde
intellcctus dicitui
corporis acttis mmime e(re:& ab Amcenadicitur non cffc forma
fubmeifa in matcmiSc in Jibro dc caufis dicitur no cffe fupcr coi-
pus delatus*
<
Jijfdim uero ut pktagoras ac plato aiam rationalc
immoitaie numntjde corpore tn in corpus migrare
putaiunt:qd
quide Aii.in primo dc aia ea rationc deitruxit :
^
anima corpoii
&forma & moroi fit:determinatc
aute formc dctcmiinata matc^
riam fubcffe:& detcrminato motorideterminatu organu ncccffe
elfcqueadmodu 5c ars quelibct ^ptiis utitut inftiumctisjquo aan
putcs:ut hcc anima non nifi huius corporis forma ct motoi cffc
poffitQuidam rutfus ut auctroes & fcctatores:&quidam
aJii :ra^
tionalem animamcx parte coiruptibiIcmf ^mm ad id quod de
anima huic corpoii ppriii cft*ex parte ueto incorruptibile
effc du
xere.fqmm ad id q<f de aia omnibus coc eft^lntcllectu cni agcn
tcm
8Ci
quidam etia intellecmm poflibile^unii oim hoim cffe pu
tar'ant:& hunc fubftantia incorr^iptibile &feparata:in nobis aute
ce tmtumodo fantafmau lumineintellcctus agetisluftraca.q pof
fibile intellectu moucat ac fic eis:ut putaiut:intel ligimus* Scd hcc
opiniobodieitacft dapnatanedu catholica afertionc: uem ctia
philofophids r6nibus:ut nos fatigare non fit opus. Quarta igif
pofitio ejqua ucra philofophia &catholica pictas nfitcfcaiam^ura
tionalcmfubftantiam cffe a corpe minime depenoentcm-jcorpnj
tanien humanum uiuificantem acucgctantcm: &fm humi^no^
rum f^corpopi multitudine multiplicatammtquifc^ homo habeat
proprianuIIiaItenc6mune:q>9corponbus
refolutis ipfeaie fc*
parate fubfiftant:nulla alia corpora ulterius adeuntes
dTPunctu fecundu*NiccOc cftetgo quod catholica fides aftruit:
ctiam philofophicc nonnegarc:animam fcilicet rationalemim^
mortalcm forc* fPrimo* Nam ex duplici ratione aliqua rcs coi
rumpi poffe dcprehcnditur:aut uidehcet per fe aut per accidcns*
Impoffibilcueroeftfubftantiamideft rem fubfiftentcm :pcr ac--
ddes aut gcnciari aut corrumpi:ideft altcro aut geneiato aut coi-
d
tuptoiqujppe fic aliqttfd aut gcncraF aut corrfipif: ficut nancifcif
aucdepsrdu ipfum (fe:qiiod nece02rio res fubfiftcs pcr fepatjtui!
non per acddeos^unde pcracta gcncracione ipfa cft:n6 quia

aliud
fed quia ipla cftsdniihtcr imt & corrumpif:quc ueto no
fubfiftut
ficut nc
p
kfunukd pcr aliud cui inuituuf^Cut^qualitates Sc gent
talitct accidetia adformc materialcs qnon lubfiftut)fic,nec
per fc
acquitunt uel pcrdunt effeikd alio acquirentcsaut pcrdenrc*
Ani^
tna aut rationalis cft pcr k fubfiftcnsiquippe que eft pcr fc
operas:
no em intcHigendo utitur corporco organo ut ^batum
cft: non
aiic aia brutalis cft pcr fc fubfiftcnsjficut nc^
p
k operas:
non cm
opus habet fioc corporciq? folu intclljgerc intet operationcs
ani^
tne fine coiporco organo finquippe operationes fenfiue
& infra:
fnanifcfte per co?pus extictnt* Igttut humana
anima
non nifi
p
fe
corrunips poteil;confequcnrer aureni fi corruptibilis eft per fe
corrumpatut oportec Hoc aut oftendff omninoi ipoffibile
ne du
dc aia hac uetiietia de oi fubfiftetejqcP eft forma trii .Na quodali
cu! fm fe coucnitab co imfeparabilc fit oportet:ceu ab hoic infc-
parabile eft effc an!mal:& a numero paie efTc ud impare:
cffc aut
pcr fc conucnit forme
q
actus cftiundc materia cx^hoc acquirit ec
in
actu g?
forma quo^:^ acquirit & cx hoc cft corruptioni obnoxia
c|>
ab ca forma pfedioc^ rccrdif:onde fubfiftenre forma cfie dcfi^
ncre.oino
ipoffibile cft^Eft igit hmnz ala incorruptibilis.Efto uc
ro humana aia ex materfa & forma ccponatur: nec fit forma iin:
ut
nonuIH
putarunnihilominus rii icortuptibile ca clfe cportet.
H6 cm eft alicubi conuprio.nifi etia sbi cotiaiietas fit:
^
giiatio>
ncs
& corruptiocs cx cottariis & incotratia fint:undc & icorrupti
bilia funt fol luni ^ oino celeftia corpa:^ materia careatcotrarie
tati
obnoxiaIn ratfonah' ucto ai^ cotrajfetasulla ce nequit: quip
pe quc fm fui eOe modu:rccepta recipianrccipit uero abfq? cotra
rictatc
quccuc^tccipitiquinctia ipfa cofraria fine corrarictare rcci-
pfnnon em
cdtrarioR! roes
q
de narura cotrariof;! funt,& ibi rcciV
piuntur:ibi funtf 6 r i^if:quin porius cide fcietia rotrafforuini cft*
ImpoSibilecft.igif jonilcmaiam
corfuptibile
fore.f"
Sccfo.NuI
h rcs cx co ucl
in co corrup!tur:ex quo ucl|in quo fua pfectio co^
<ftit: c^ uidehcct cottaric' fint hec mutationes:ad rei perfectione:
d rci corruptione^Aie aiit
humane:pcifCtio in quadlabftractio
1
ma corpore
c6fiftit:pfidtur eni aia hfiana duobus fcia ufddfcet
atcg uirtutc:& fcia quide eo amplius quo amplius imatcrialia co^
iemp!atur:uirtutc uero in hoc cj>corporispaflrioncs no modo no
fcqui:ueru afpernat &fm ratiois iudiciii temperatas moderaf ac
frenat.N6 ergo in eo cofiftit aie corruptio:^ja corporca molc fc
paratur.CLd' fi dixeris aie pfcctione in feparatioe
acorporccofiftc
rc quide,ueru ^m operatione no uero fm eeipdicte roni fufficicn
ter nequaq occurreris.Opatio cni rci.rci fubftatia efTe^ moftrat:
quippe unuquodqg operaf ^m
q>
eftjens-&'ppriaoperatio rci pro
pria rei natura cofeqni^.Cofequeter aut rei alicuius opcratio pro^
pria pfici nequir:ni{i etia rei fubftatia pfecta*Igitur fi i
reliquedo
corpus aie opcratio pficitur: fubftatia fua in fuo ce cx hoc
^
a cot
pore feparatur minime deficit.p"Tertio,Perfectibilibus fuas petfc
ctiones pportionatas ee oportct:ut.futrunKj uel corruptibile
ue!
icorrupribik fir:alioquin uelfine pfectione pfectibife:uel;pfcctio
fine pfectibili ppetuo eet:& cofcqueter qdf cotra natura
eppetuu
cetPerfecriuu aur hois ppiiu i^m aiam* aliquid inconuptibilc fit
oportet:pfici^ cnl intellectione formaliter qua a brutis & cctcrisq
infra funt fcccrnif': cffectiue aut rc itttellecta:quc cuuniuerfalisfits
icormptibilis et fitoportet.Eft ergo huna^aia icorruptibilis uti^
fQuarto.Appetitu narurale eflc fruftra:uti^ impoffibilc fitopof
tet:alioquin deus aliquid naturale fruftra indidilTet:homine
autc
perpetuo eflc.hois naturalis appetitus effiagirat:quodinde liquct:
quia effe ab oibus appeti^ comodo quo apprcheditur:puta a bru^
tis hic'& nuc:ab hoic aiit et perpetuo:& ut aiunt fimplicitcrt & id
ipm & in aliis & in nobis expcrimur.Confequi^ crgo homo ppc
tuitatcm fm aiamtqua cfle perpetuo &fmomne tepus apprchcii
dit.p^Quinto.Q]iicquid in alio
excipi^:iufta modii cxcipietis cx^
cipitur:ut cxperieria docet:& libro de caufis infcribitur.l^ cm autc
naturaliuforme
& fimulacra:fn
paflibile noftrum intcllectu cxci-
piuntur:ut funt actu ntclligibiles:c6fcquentcraut
uniucrfales. &
immateriales.5c cofequerer quoc^ ctia incorruptibiles. Tntellcct^
igitur poflibilis cp icorruptibihs
fit oportet:c6fequeter uero & hu
mana anima cuius intellectus poflibilis eft aliqufd.
fSexto.
IlTc
intelligibile ipfocfle fenfibili:permanenriuscflc:liquct & confeflu
cftQjjod autem in rcbus fcnfibilibus. primum recipfcns: matcria
C
fcilkct prima 8c illc ipfum^fm fubftantia fuam incorruptibile fit
opoitetulioquin fi cortupatur eiufmodi corruptiois ahquod (ub
iectum prius fit oportet:confequenrer aur primum fubiectu non
eritprimumlgitur longe magis intellectus poiTibiiisiqui intcUi
gibilium formaru primu fufcepriuu eft: quid incorruptibile eft:
confequeter uero 6c anima cuius ipfe aliquid eft p^Seprimo. Fa-
ciens nullo contradicente nobiiius facto eft:falfe in iplb fieri ucl
ante:quia illud actu eft: hoc uero in potetia:C6i'equeter uero in-
tellectus agens nofter nobilior fir oportet intelligibilibus
q
nos
intelligimus:cu.apud pfios iila actu mrelligibilia efficiat. Cu igif
talia inteliigibilia actu ut fic:incoriuptibilia finr:multo forti^ m^
tellectus agensincorruptibilis eft^coJequenter siit dc anima cuius
lume is intellectus eft.f^Octauo^N ulla forma corrupirur:nifi aut
actione c6trarii:ut calor actione frigidi:aut deftructione fubiccti;
licut corrupto oculo uifus quocj corrupirur:aut dcfitione fue cau
fe:queadmodum-fublata preientia folis lume quoc^ ab aere toUi
lutAnima uero humana corrupi nequit per actionem contrai iit
cii per intcllectum poffibile ipfa fimulreceptiua dc cognitiuaoim
contrario^ fitifimilitet autem nec^ corruprione fui fubiecti: ncn
cnimfm clTe.depedet a corporeuerum potius {ubfifteseft:Litpro
batum cft:fimihtcr quo^ ne^ per deficientia fuecaufe :quippe
q
non pot habcrc aliquam caufam nifi eterna 5c deu cum ineifenifi
pcr crcatione non prodeat:ur potc q
fubftantia fimplex fubfiftes
fitNulIo igitur modo corrupi pot
f"Nono.
Si huniana anima
corrupto huano corpore corrunipatur:eo etia debilitato aniniap
fc dcbilitari oportebit^cu enim fubftanria fubito no definat
q
fi-
mul dcfinunt:fimul Sc indefitione
difponuntur.No debilita^^ aut
aia corporc debilitato(nifi per accidens
inqrum.i.uis anime orga
no corporis indiget:ficur debilitatui- uifus debilitata pupilla) qd
inde patct:qt fi uirruti ipfi debilitas aliqua per fe accideret: orga.
no rcparato non reparetunquodfalfumutK^
cernimus: quippc
quantumcuqguisuifiuadebilitatauideatur,
reparato-organo re-
pataturtunde non debiliratur anima corpore
dcbilitato: nec etia
fcnfitiuatut ctiampcr illud aiiftotclis primo dc anima. uide-
I
licctjfcilicet fi
fcncx iuucnis oculum
accepent:uidcbit utiq^ ut
1o
luuenkEx
hiis manifcftiflimc Uquetiactiois debilitatcm pfoptfif
animc
debilitate^ non accidercifed organi* Cum
igitur imcllca^
(it
uirtus animc non indigcns corporc^ut liquet cx dictis: nc<$p
fe ne^
per accidens debilis cfFicitur: aut fcnio aut quis corpoiis
dcbilitatc*
ft fi inrcrdu in opcratione iccllcctuali.dcbilitas cmct
git:aut
fatigat!o;non cx dcbilitatc dixcris ipfius intcllcctus: ueru
potius
ipfarum uirium quibuscgct mortalium intcllcctus:imagi-
nationis:fciIicet mcmoratiuc & cogitatiue ac^ fcnfuum Eft crgo
intellcctus nofter immortaIis:c6fcqucntcr autcm.& anima intcllc
cciua fubftatia.p~Dccimo*Dcus iuftus fit oportet:iquippe qui uclu
ti uniuerforum caufa omne pcrfcctionem contincat oportct: c6-<
fcquentcr aute & iuftitiam quc cft pcrfectio crcaturc pcr maxima*
Omnibus crgo pro cuiufqg opcribus tribuat necefTc cft:g> hoc ef-
fectus iufticic firA ut ergo in prcfcnti fcculo: aut certe in futuro*
Et quidem in prcfenti ncqua^:expcriniur cnim plcrii^ pciorcs ac
cipere meliora :6c peiora mcliorcs.Ergo in futuroErgo poft cor'
poris depofitione uiuat anima oportct.Hec aute ta cggrcgia de.
animeimmortalitate fcntetia:atiftotc)e minimc latuit:qui in pri^
mo de anima dicit cj> intellcctus (i^aia intellcctiua)uidctur fubfta
tia quedam cfle &non corrupitur,Ncc ucrbum illud de fubftatia'
aliqua feparata que fit intclkctttsagensautctiampoffibilis pot
inteIIigi:quod cx ipfis uerbii ar ftoin.ximcta potcft intclligi:qui
aduerfus platonemdicit^cp caufe mouentcs prccxiftunt:( fcilicet
ipfis cffcctibus)caufe ucro formales funtfimul cum hiis quorum
funt caufc :quando'enim fanatur homo:tunc fanitas cft 8c n6 pri
us*contra hoc
q
platc pofuit formas rerum prccxifterc rcbus* Et
hiJs dictis fubditSi autcm 6c poftcrnis aliquid manct:perfcrutan
dum eft:nam in quibufdam nihil prohibetutfi animatale:non
omnis fed intellectus* Ex
quibus liquet primo:cj> cum dcformis
Ioquatur:uuIt intellectum qui cft forma hominis poft marcriam:
ideft poft corpus poflfe remanere.Patcr.z
q?
illc inrcllcctus dequo
loquiturinprimo dcanima
fubftantia feparata non fit. Tatcat
tiam.3.cp licet arifto. fcnferit anfmam humanam effe formam :
non tii fenfcrit cam no fubfiftcre^et cofcquenter corruptibile:Cqd?
tn grcg.nifcilli
impofuit:)na
agcneralitate aliajK formaru :aiam
'
Cii
mtcllcctiuacxcIudit:dic5$fapoft
corpus manere:& fubftantiam
qu4nda efl*e'|]^Punctum ulnmu.Brutofii anime nequaq nnmot
tales putande lunt.f^Primo.Si.n.imoiialiier uiueret brutalis aiai
fcu ceitc poft copis deporKione,rine corpore quocg opari pofleti
quippe operari uiucrcprupponatoptet.Nullaautemlmodi ^hijt.
opcratio flne corpore effe poteftmec^n.aljqua ienfus opario finc
corpoic cftmec lupior aliqua m hmoi aiabus por iueniti lenfuali
pclatioime^.n.intelligunt aut ratiocmantur.qd mde liq(^tr:qu a
oiaciufde fpecici uno modo quafi a natura mota opetanf
:>
& no
cx attc opantia t ois.n.hirundo fimihter nidificat:6^ ois aranea fi-
inihtcr icll ordif &pficit.Pcrcutc crgo corpe.,pereat brutaiis aia
opter.
f
Scdo. Quccu^ fotma a matctia fcparata eft, irelledma
in aftu fit neccftc eft :pnmo
gp
intelkftus agens ca lonc facit fpcs
intclligibilcs
adu^qua has a materia abftrahujconrequenteraut (i
manct poft matctia.i*corpus,brutalis ai^^cnt forma mtelligibilis
1 adu fluc aftu intcllcaa^quippc que crit forma a marcria feparata
3i confcqncntcr ctiacritintel!cfttua:quippe in ftpararis a materia
idcm eft mtellcftus & intelleftu primum:fcdo-quia ficut fe habcs
forma ad clcuari fuper materiam^ita & ad tlTe cogniiiua/e habet:
'
mcxpctietia docct in gradibus cntiu quc cognoicunt:c6fequeicf
acro
q
in fupmo gradu e clcuatiois a materu:ut qnij e abitradii
icalitet ab ea*in fupmo gradu cognitiois fit opretj.i.i gradu
eop^
quc Itclligut:c6fequetcr ucro^^ois fotma imaterialis itelleftiua cfts
ied brutahs aia itelicctiua no e:aIioquin bruta itelligat optetiqd
cft ifanire*Frgo a matrria fcparabihs no e.l crtio.In oi re que ad
pfcdione qujs attingcrcp6t:ciufcepfedionis apetitus naturalis
lueni^bonii.n.cft qd oia appetunt:ringula autem prcpfium In
brutis aut ppetuitatisefTf ndi appetitus naturalss iuenif' nuI1us;nifi
atppcruemc fm fpem^inqtii i
cis iucnif appetitus giiationis qua
fpes ppetuo fit:qd et & platis & rebus inaiatis cot cmo at qruad
ppriu appetiru aialis inqru aial cftnqui e appetittis cofcques appc
tcotis apphefione^qutppe cii aia fenfitma no nifi hic & nuc app^
hedatjCe ppetuu apphedetc no p6t:& cofcqueter ne^ illud ap^
titu animah appctat oportet. Non cft tgifur anima brutalis capax
ipfias cfleperpctui & fempifcrni

n
IT-Aiam humanam immortale cffe:dc mcnte
Aiillotelis.CapituIum qniucum*
1 fi mei no ftinftituti; quid de imortalitste noilri
animi fcnleritphilofophoftifapjetsfTimus Anftotc^
iks
sflFerrcjquippc q no huana auctoritate ^bare CU'
'pio qd* fcntio:mcidefer tii de fni^ & opinione Ari
|m rc n^c cogor toncm habcre:quo meipm ab bifs
q
mit\i fallo &
lcuitcf
( ,i.mc non audico usrbo aut fciipto
)
pctrus
poponacius i
apologetico fuo ipofuit cxpurgeicjj.f.uifo fuorlibro
quedeimortalirat(imodemoftaht3te)uie cudit: fubriferim Sc
pbarim.Hcc cni faJfo 6c Icuitcr dicun:quin potius eo uifo inge*
mui ac dolui:c;^ ita catholica fidcs in paruulop^ metib'^
p
xpianos
t\idd,SC cncruccur:& crroribus inumeris fit occafio data^qd' iam
expeiietia docct:& fi mcu fujfTct^in libru
p
igncs ucnctc^exeplo
aiaducrriffem^llluftriflimosautdnosuenetos poriuslaudaui &
miratnsfum:q) nulla habita roneamicitie ad perrciu ucnciiis id ef
fccetut:qctubi(5fjtiunducrat:tifi.ffcclus flamis ultricib^cxpiafTc
Quaq uero copiofifTimc luculentcr & eruditiffimc: dilcc^us & fi-'
lius U difcipu'us bartho.pifiTanus or.prcdi.eiurmod; opinione co
futarit:adduca tn & cgo que quonda in comentariis primi uolu-
minis noftfi confliti cotra ciufmodi opinione antcq lcriberct p-
rctus copendiofe cdideia &fi ncc in hac die propalata:fic.Quan-
tumad hoc quartuor ex ordine facturus fum. Primo cnim tacf is
brcuiter opinionibus.2,adduca quc dubitatione ingciunt.j.coclu
fioncs pauculas ftatuam:deni^ uero aduerlantm rationibus rcfpo
debo. CTQujntu ucro ad primu attinet:trcs dc rc hac opinioncs
relcgcrim: primamquide eorum qui aftruxerunt: no cfTc cuides
quid de hoc fcnfcrit
Ariftoieles^quop^nonuUj
afttuxcre principia
ciufdcmillud magis innucrc cp
mortalisfitanima:utherue.&
fccjuaccs quol.pfimo.q.
xi. Alii ucro ccotra illud magis innucrci
gr immortalis fir:ut fcotus & fconfte
in.^.di.^j.Opinio ucro.i.co
lum cft:qui fcnfciunt A
riftotcle cxprcfTe fenfiffe eam forc morta*
Icm:quorum
primus qtiilegcrim inter catholicos tractatotcs grc.
nicc.fuit:qui
tii dcccptioni fubiacuif:ut capitulo priorc liquet: Sc
idcmuidetucfcnfiifTe
Alcxandcr afrodifcus
fcctator Arifto.qui
intcllectum
poflibilem coiruptibile
putawit: ut iccitat diiius J
hp
mastquicam
opinione iamdiu euertcrat:& fi cam nunc ncnnulli
tediuiuere moliuntur phiIofbphi:cu laidtu etiam teh"gio{i:albep
tum magrtum diuuni thoma 6c alios preclaros cu humanc tu du
uine fapiefie (tudiofiiTimos tractatores.aut ignaros autfimulatO'
res ftatueres:du arifto.aut no intelkxerunt.aut ex chriftiana pieta
tc aliterexpofliere
q
proucntate exponendii lenfiflent.^.ucro
opi-
nio eoiu eii qui dixefe:nec prima nec fecunda opinione ftatc pof
(c cii uerbis ariftotelis: fed 6c p.iJla &
p
rationcs cx illis dcductas
cuerti:inj quaopinionc no albertus modo & diuus tho.ucru cois
theodogoR! fcola eft:in qna & cgo qui nihil fum pfifto.Ncc mc
ad diuu choma aifcctio porrar^nifi quatenus ita fentio:quippc fi^
cut deus ic a 6<:^fjncti eius.no indigmt noftro mendatio: ut
p
hiis
dolos loquamur^fed neq? i hiis me aliqua portat elatio^fcd dolor
magnus quo uror ex fcandalo pufiJlop^ &C defideriu ingcns:firma
di infirmos i fide:quibusad nrmiter credendu adiutorio maximo
cft.pliorum.ariftotclis ucro in primis teftimonium:qucmamodii
ccontra:titubant qusdam imbecillcs:fi ea quc fidei funt in dubiu
uerti apud uiros precliros forte audcuerinr & hec de primo*
HTQyintum uero attinet ad fecundum ariftotclis tcxtus tres* 8c
contextum unicum citabo:quibus fecundi opinantes initiitur .Et
primus quidem in prohemio eft primi de anima: ubi tex.co.i2.&
13 fic in forma loquirur.Dnbitationem autem habent & paflTioes
anime:utrum fint omncs comunis Sc habentis:an aliqua et animc
ppria ipfiusHoc eni accipere quide ncceiTariiieftino aut Icuc.Vf
4t:plurimo9i quide nullu fine corporc patime^ faccre:ut irafci c6
fidere
defiderare 8C omnino fenrire:maxime autem affimilatur
,p
prio
intelligcrc.Si aute 8c hoc fantafia quedam:autnon finc fan>
tafiajnon contingct uti^ne^ hoc finccorporc. Si quidem igirur
cft aliquid animc operu aut paffionu proprium:c6tinget uti<$ ip^
fam
feparari:fi'uero nullu cft propriii-ipfiusinon uti^ feparabilis*
Hcc arifto.qni hiis quidcm uerbis fanc intellcctis ad probandam
autctiam
improbandam animi
noftriimmortaIitatcm:fundame
ta iccit.p"Vbi etiam illud in primis aducrtendum cft*
q>
tres "con-
ditionalcs cdidcrit. Prima Si intclligcrc eft farafia quedam: aut
no fine fantafia:non crit hoc-fine corporc.Sccunda Si cft aliquid
atiime qperum aut pariionum propriumicontingct utiqg ipfam fe
IT^
parathTeftiaSf
uero nnllum cH ipfius propLiumCfcilfcetopus uel
pafrio)non
uti^ feparabiJis fupplc elt.f~Aduerrendum.2,eft;quof
dam 6c fcotiftas & aliosdu claiifTime ueritati thome obuiare co^
natui:in
fauore infidelitatis loqui & dicere:
^
tfiplicirer opeiatio
queuis:df anime propiia*aut cois anime 6c corpori: fcilicet orga-
mce:obiectiue Sc partialiter.Et organice quidem coem dicunt ea
quc
clicitut'quidem a corpore:n6 tamen tbto:ueiu ab aliqua par
tc
corporis:perfecta per aliqua aie paitem potcftatiua :eo modo
quo ab oculo clicitur uifio: in quo potentia uifiua refiderc liquct*
Deinde uero ut aiunt dicitur2operatio cois obiectiue:illa uidcli-
cetcuiuselicitiuuprincipium^cftaiafola quidem:uctii abfcj ob^
iecto corporeo cxerccri nequir: uti eft nfa intellectio in ftatu uic:
que fantafniata ncceffario no quafi organa fed quafi obiccta cx^
lit. Tande ucro cois dicitur operatio partialitcr negatiuc tri: ut fi
qua atoto compofitoprimo producitur:ira uidelicet q? aia nulli
certcparti corporis cffet ratio clicitiua aut productiua eiufmodi
operationis :ut accidebat incommuni primo modo:nec ipfa ctia
anima fc fola cam eliccret utdicebatur dc communi modo2fed
effet ratio opcrandi roticompofito primo:ficutfi dicamus ani^
raam fc uolutatis aut luentis ab alto efle tali corpori rationem
Q)
moueatur ad ima Similiter quoq^ fecundum iftos per oppofitu
dicitur opus animc proprium triplicitcr:aut quia non eft per cor^
pus ueluti pcr organum:autquia pcr illud non fit tamq per ob^
iectum:aut quia non eft per corpus totum tamq per partem alicu
ius
compofiti :quod primo operctur* p^Terrio.quo^ aduerte^
dum eft q>ipfa prcdictorum diuifio eft mala & a diabolo cxcogl
tatatad obnubilandum uerc philofophie & chriftiane pietatis do
ctrinam. Qiiod equidem ex hiis liquet.
Nam teriium in ordinc
membrum efto in nati!ira conftare poffit
:tamen a primo uti^ no
diffeit :
nifi ea rone
^
illud qd in mebro
ptimo facit pars coipoi
ris:hoc in mebro tcrtio.corpus totii efficit:
no aute corporis parj
ccrta detcrminata ac fignata. Patet uero in tcirio de anima textu
com* quarti
& quinti ab opcratione
intelleftusorganu cxcludij
quia corpus cft:non aute quia corporis
pars aut corpus totu cft^:
quippe ex utro^
9
fequif
^
itell ftus aut qualis aut calidus aut
cctte frigiclusfit:feu corporis totiuj fcu partis alicui^^actus fir:imo
hocmagis iiifcrri dixcris fi totius corporisut apartc organica
p>
fcinditactu$fit:cj>f.organumiamfit
talicorporc immaterialius
ut pote^quod fpccies reru fine matcria cxcipiat.Tertiu crgoiftud
mcmbrum qtum ad prefentem inftitutionem pettinet: cotra pri-
mum dilftingui nec debct nec pot.Et prctcrca cum anima ronalis
no opcrctur nifi per potentias ut nunciuppono:omnis aut potcn
tia anime ut inductiue patcnaut habct organu aut in patte eft itcl
lcctiua:oe$ eni potentie fenfiriuc 5c ucgetatiue htit organu corpo
iale:apud oes cum medicos lu phosiconfequcntet autcm omnis
palTio uel operatio cois aninie 8C corporis:per partcm corporis 1
organu fit oportet:nifi dicarur ipfum tangerecfle opcratione quc
per totum coipus fiaea ratione c^ organum tactus pcr corpus oe
dilatctLir^&tamen patens cft cp nuu^ homo toto corporc tangit:
imocorporisp.ircesaIiquefunt:in quibusnequaq cxiftit anima
0m rationem tactus:uerum.!ecundum potentias uegctatiuas dum
taxaacuiufmodi funt detes 6c ungucs ac caro tactus organu ptote
ger s. N00 eft ergo illa diuifio philofophica kd diabohca.i. dia^
bOiicemahgnitati acomoda.p"Aducrtendu eft.^.cj Ariftotcles
i
pdma codirionaii quicquid dc rchquis dicatur:n6 loquirur affcr*
tiut aut determinando ueritatcm:fed inquifitiue 5c diiputatiuc po
tius:uokos oftenderc dificultatem accipicndi deanima ucritate:
ficut ctia facit in mukisquc poft ifta uerba dicit:unde ilJa uerba
q
poft hac fcquuntur:rcilicetintelligcre 8c amarc &odire non funt
anime palTiones.temix.cxponcns dicit:q> Ariftotc.ibi aflimilatur
magis dubitanti
q
doccnti:nundum enim deftruxerat opinionc
dicentium non differre intcllccmm & fcnfum,Et itactiam in pro
pofito cum necdum ciufmodi opinioncm cucrtifTct^dictas condi
tionalcs argumentando profert:uoIens per primam oftendere c^
de
paftionibus anime accjperc notionem difficile fit: quippe etia
illa que uidentur maxsme propria animc;ut intelligere: uidenrur
erie coniuncti:cum infelligcre fit aut fantafia qucda, i.Ccnivis. aut
nonfine fantafij:unde eriain hocf.tho. intrducit Ariftotelem
quafi argumentate:c6cludens in fine ac dicens.Et in hoc erit diffi
cultas huius qi^ftionis^quia fcilicet oes p^ffi ocs animc fm appa^
icntia uidenf e& coiuncti.hecf.tho.quf ctia dicit
q?
p
duas feque
ts condirionales
I?
tesconditioalef offcnditncceflitate dktt qucftionis: fcilicetan.
omnes
anime paflioiics cofuncti funt nccne. Quia tii argotizan^
do
ariquomodo ueru dicitinon automninoifed plcna dctermi-
nationem leferujns ad libru tcrtiumiidco diuus tho.cius dctcrmi
nationem quafi prcucnicnsidicit hoc cx partc ucrum* &
faifum (i
militcr cx partc.Tntclligcrc cnim cft aic propriuj*. finc corporco
organo & non proprium.i.finc obiecto corporcoiadduces arifto
tclem dicente
cf
fantafmata fe habent ad intcllcctii ficut colorcs
ad uifumiqui.fad uifum fe babent ut obicctamo aute ut organa
ucl inftrumcntaiut Iblucndo dicctur CTSccundus aut tcx.cft in
l*de
aia tex.com.ij.ufcj ad tcxco* zo.ubi ari. loqucns dc intclle
t\i agcnte fic dicit. Quonia aut ficut in omni natura cft aliquid:
hocquide matcria unicui^ gencri(hoc autcm cft potcntia omnia
i11a)alterum aute caufa 6c factiuuiquod in faciendo oia ut ars aci
matcriam fuftinuitincccfte cft in aia has cfte diifcrcntias.Et cft in
tellectus hic quide tal is in oia ficri.iUe ucro in oia facereificut ha
bitus quidaiS^ ficut lumeiquoda cnim modo & lumen facit po^
tcntia cxiftentcs coIores.p^Et hic intcllcctus fcparabilis &impaf
fibilis& inimixtus: fubftantia actu cns: fp cnim honorabilius eft
agens paricnte &principiu materia.f~Ide aut eft fm actum fcie#
tia reiiq ucro fm potcntia tcmporc prior in uno cfti omnino aiit
nc^ tcmpore,Scd no aliqii quidem intclligit: aliquando autcm
non intciligit. [^Scparans aut eft folum in hoc quod ucre eft :fil
hocfolum immortalc & pcrpctuum. pNon rcminifcimur aut
quiahocquidcm impafttDileipaiTiuus uero intcllectus corrupribi
lisiSc fine hoc nihil intclIigitanima.Hcc ariftotelcs. Quem cqui
dcm textumdiuusthomas diuiditperpatticulasquin^iiuftaca
quc fignauimusiin quatum prima dicit ariftotclcm probarci^ in
tnima fit intcllcctus agcnsquia in omni natura quc cfti idcft que
opcratut quando(5 i actu Scquidoc^ in potcntia. principiu actiuii
&. pafliuum fit oportct;& confequentcr ifta efTe oportct in aiaiqdf
nt idcm innuit intelligcrc oportct aliter
q
in aliis naturis quc no
fguntfcd agunturiin hiis cnim agcnscxttinfccum cffejpotcftino
in animaiquia non ciret atbitrio libcra:ncc a natura ; fumcicntcr i
fuogradu inftitutaJn fccundaucro particula que incipit ibi:& hic
fotcllcous fcpatabilis
:ponuntucquattuocconditiones iutcllcct^
agentK*f*cffc
fep^fabilcm:impaffibilem:immixtumf.cx' coitpoi:!
bus uel immixtum organo:(& in his tribus conuenit cum polfibi
li)6c in actu fm fubftantiam in quo diifcrt a pofTibili qui fm fua
fubftantiam eft in potentia quod inteliige:quia intcllectus agens
^m fuam fybftantia ucl eflfentiam cft acrus noptdinatus ad alium
actum quo perficiatur:fecus de poflibili^Et hoc probat quia ages
agit inqcum eft actu:unde eft nobilius pafTo. In tcrtia aut que in
cipjt ib]:idem autcni eft i'm actum fcieniia rei incipit loqui de in
Cellcctuinactu:diccnsquodeftidcmreiintcl]cctc:& q>meo po
tentia ad fcicntia eft pnor actu:& cp no qii9'intelligit6(: qii^ no:
tu. Cit in ipfo intclligerc:per quod difFert a poflibih & habjiuali
In quarta autcm que incipitibi:(eparaius autcm loquitut de tota
parte intellea.ua:que feparata eft:ex hoc
q>
fine oigano operatut
quod non pot dici Iblu de poftibiIiucl folum de agente*^ eft iV
lud qd* dixerat in*2*^ hoc gcnus animc fcparatur ab aliis ficut
p*
petuum a corruptibili^ln quinta autcm que icipit ibi :non remi'
nifcimur autem cxcludit obieGtionem:ne fcilicet quis credat c^ l
anima fimanctpoftmortcmfit rerum-reminifcentia co modo
quo nunc:quod falfum eft:quia pars manenseft impaffibilisjideo
in ea uon funt pafriones:ut funr amor odium U. reminifcentia &
huiufmodi.que cx aliqua pafTione coiporali contingunt^paffiuus
ucro intcllcctus idt^ pars auimc que non cft fine dictis pa;fSoni*
busieft corruptibiIis:pertinec enim ad partcm fcnfitiuam que dici
tur intcllectus &ratioiialis participatiucprimoethi&finc hoc
intelleau nihil intcliigit animaJlec eft fententia & mes diui tho
meinfuacxpofitione* p"Circa iftum autem textuni quidam di-
cunt multa prolixe:& pctplura nihil ad noftrum inftitum attinen
tiamnde corum docttinam obiter reeitabo.Sic aut habent Nani
ptimo multalaborant in deelarando quonamniodo in particula
prima*natirra fumarur:& tandcm inferuc
q?
ex rationc arifto.non
hi* g
in aia fit agcus &paticns diuerfis poteriis:fcd folu
q?
hc dif
lcrentie funt in aia ficut in oi natura:p quod uolutiftihfe qjfm
ari.intellcctus ages fitfubftaria fcpaiata uiipofrmtppccuitaie qua
ati.afcripfit intcUectuijatttibuercipfi intellcctui agenti:confcque-
tct uero negare a pofribili:& confequentcr ab anima noftra* VcL
lcm a^tem ^uemadmodum &equum eftafti ita fecute fomniant'
tes:&finepfobationeimponcntcsarilloreri^ intenccnis ^gens
fit
fLibftantia
feparatauefponderent ad rationes dmi thome prccc
ptoris
fui:qui2.contra gcnti.ca.78.ali3s.77probathoc eflTe falfum
in hec uetba: Quia ucro plures crediderunt intetlectum agentc
cfie
intelhgentiam (eparatam fuifie de mente ariftotelis oftcnde-
dum ex uerbis cius
g?
ipfe hoc non fenfit .f~Dicit cnim primo cj>
ficut in omni natura eft aliquidquafi materia i unoquo^ giie:&
hoc eft in potetia ad oia que funt iihus gcncris:& altcraca e quj
fi efficies quod facit oia
q
funt illius gencris:ficut fc habet ars adf
niateria:necefle cft 8c in aia efTe has dilfefcntias:& hmoi quide f*
c^ in aia e (icut materia inteUcct^poffibilis in quo fiunt oia iutclli
gibilia:ille ucro qui in aia eft ficut efficiens caufa: cft intellcctu*
in quo eft omnia faccreXintelligibilia in actu.i.iutellcctus agcns
qU! eft ficut hnbitus:& non ficur potcntia Qualitct autcm dixc*
sit[ inrclkctum agentem habitum exponit fubiungcns quod cft
ficut Iumen:quodam cnim modo lume facit potentia colorcs cc
actu colores inqcum.ffacit cos uifibilesactujhocaurem circa in-
telligibiha attribuitur intellectui agcnti . p"Ex his autcm manife
ftc habetur q?
intellectus agens non fit fubftantia feparata:fcd ma
gis aliquid anime exprefTe cnim dicit
g?
intellcctus poffibilis 6C
agens funt differentie anime:& cjj funt in anima:neutra crgo ca^
eft lubftantia feparata* p^Adhucratio eius hocidem oftendit. ln
omni materia in qua inueni^ potentia& actus e aliquid quafi ma
tcria qd* cft in poretia ad ea que fant illius generis:& aliquid qua
fi ages quod reducit potentiam-in actu.Sicut in artificialibus cft
irs & materia:fed aia intellcctiua cftqdamnaturainqua inucnif
potetia &actus:cu qiic^ fit actu intelliges;& qii^ in potetia e igi
tut in natura aiiintelleciiue
ahquid quafi mateiia qd* cft i potetia
ad oia intclligibilia qcf dicitur intellect^ poffibilis:& aliquid qua
fi caufa efficiens quod hcit omnia in actu 6c dicii intellea'^ ages:
uter^ igitur intellectus fm demonftratione ati. cft in natura alc
& non aiiquod feparatum i^m effe a corporc:cuius aia cft actus
p"AmpIius arifto.dicit
q?
intcl lectus agens cft ficut habitus quod
cft lunie:habitu$ autem non fignatut ut aliquid pcr fc exiStesi fcd
aiicuius habcntis:non eft igitur intellectus agcns aliqua fubftatit
fepaiatim per fe cxiftens fcd cft aliquidaie humane.
f^
6 autcia
D ii
intellfgitui Iktcn ariHo.iit habitus dicatur cfle effectus intellectus
agentii^fed uf (it fcnfus:intcllectus agens facit bomine inrelligeic
oh qiiod eft ficut habitus.hec eni eft diffsnitio habiius.(ut come.
fluerrois ibide dicir)^ habens habitu inielijgnr pcr ipfum qd' tft
fibi propriu ex fe:& quando uolueiit abfcj hoc c^ indigeat in co
aliq io extrinfeco^exprefTeenim affimilat habirui no jplum faciu:
fed intcliectum quo cftoia faccrc, p^.Nec tii intclligcndum eft c^
intellcctus agcns fit habitu s per modu quo habitus eft m (ecudi
Jpequalitatisifmqjquidadixcruntinteileciuagente effe hnbitij
piincip80tum:quia habitus illc principiopii eft acceptns a fcnfibili
bus(ut probat ati.2.pofteiioi[U)& fic op oitct
qd* fit effcctus intcl
lcctus 3gcntis:cui^ eft fantafmata que funi inteliect ? in potentia
facereintcllcaa in actu:fed accipitur habitus fm
q>
djuiditur con
tra priuationem &potentiaificut omnis forma & actus poteft dv
ci habitus i8c hoc apparet quta dicit hoc modo inrellcctum agen
tem cffe habiti5;ficut lume habitus eft.p^Deinde fubiungit(q> hic
int:Ilcctus.fagens cft feparatus & immixtus &impaffibilis & fub
ftantia actu eft)hoft autem quattuor que attribuit in rellectui age
ti:d-io fupracxpreffe de intellectu pofiibili dsxerat.f
q fir immixr^
&
(p
fit fcparaius: tcttium.f.quod fit impnffsbilis fub diftinrtipnc
dixerat (oftendit cnim piimo)quod non cft pnffjbilis ficut fcnfus
Et poft modumofteditquodcommuniter accipicndopati paf
fibilis cft inqtum cft.Hin potentia rsd intflligibilia.p^Quartum uc
lo omnino negaucrat de intelkctupoffbiliidicendo quoderat
in potentia ad intclligibilia &nihil horum erat actu ante intclli'
gcrCtSicigiturinduobus
primis intellectus paffibilis conuenit
cum agente:in terriopartim conuenit.& partim differt:in quatto
autem omnino differt agcns^ poffjbili,Ha$ quattuor coditiones
agetis probat per unam rattone fubiungens(femper enim honc-
labilius eft agcns patictc 8c principm.factsuu materip)fupra.mdi'
xcrat(quod intelJcctus agcns eft ficut caufa efficiensi & poffsbilis
ficut matcria).Pcr hoc autem medium concluduntnr duo prima
fic:agcn$ eft honorabilius patiente & materiaifed poffjbilis qui e
ficut piriens 8c materia cft feparatus
8c immixrus.(ut fupra proba
lum eft;)crgo mulro magis agcns: alia ucro pcr hoc mcdium fic
cxcluduntu;agens in hoc ef^ honorabilius-paticnte 8c mateiia
$
15
comparatnt
ad ipfum:ficut agtns & acru cns ad p3tiens & cns in
potentia
intellectus autcm poflibilis eft patiens quodammodo
&
potentia cns:intcllcctus igitur agcns:eft no patiens& aau cns.
FPatet autcm
^
nec cx his ucrbis ariftotchaberi poteft
g^
inrcl-
Imus
ages fitqucdam fubftantia lcparata:fcd cp fit fcparatus hoc
itiodo
quo fupra dixit dc poflibili : fcilicet ut non habcat orga^
num P"^uod
autcm dicit c^ cft fubftantia actu ens no repugnat
ci cj>
fubftantia animc cft in potcntia(ut fupra oftcnfum cft)dcin*
de
fubiungit.C Ide autcm eft fm actum fcitntia rci) in quo co
dic!t)ci>
difFcrt intclcctus agcns a poflibih.na in intcllcrtu agcn*
tc idem cft intelhgcs & intcllcctum non autcm in poflibili* Hoc
autcm
manifeftceftcontra intentioncm arifto* Nam fupra cadc
ueiba dixctat dc intellccta pciftbili ubi dixit de inrcllcctu poffibi
U (cp ipfc intclligibilis eft ficut intclligibilia*in his cnim que fine
matcria funt idcm cft jntclligeTis' &quod' intelligitur : fcfentia
nam^ fpeculatiua 8c quod fpeculatum cft ide cft^manifcfte cnim
pct hoccp intcllfctus pofTjbilisproutcftactu intelligens idem
cft cum co quod intclligitur :uult oftcnderc
q>
intcllectus pofli
*
bilis inteHigitut ficutalia intclligibilia:& primum fupra d?xerat
(cp inrcllectus polTibilis cft quodamodo intelligibilis: (ed nshil
acrueftanteqintclligat:ubicxprcftedatinrelligere q^perhoc cp
intelligJtaau firipfa intclligibil a p^Neceft mirurn
fi hocdicit
de itcllcctu poffibili^quia hoccriam fupra dixerat de fcnfu ac (en
fibilifm aaum ^lcnfus cnfm fit actu per Ipeciem
fenfatani i artu:
&fimiliter intcllectus polTibilis fit actu per fpeciem
itelligibilent
actu:& hac rationc inrcllecrus in actu dicitur ipfum
intelligibilc
inactu. P^Eftigitutdiccndumcppoftqariftotclcs
determinauft
dc intellcctu poflibili &'agcnrc;'h{c incij^it dctermin.ire dc intellc
ctu in actu dicens(cj. fcicntia in aau eft idem rei fcite in actu)dcin
dc dicit (quiuero fccundum potentiam
tempore
priori i uno eft:
omnino aurem ne^ in tcmporc):
qua quidem
dtftjnctione intct
potcntiam &actum fn pluribus
Iocis'urirur:fc)l
scet
q>
actus fccun
dum naruram eft prior potcntia actu:
fimphcitcr
ucro loqucndo
non cft:potetia ctfa temporc prior
aau:quia
potetia non reduci
m actu nifi
p
actum:dicit crgo
q> intcllccrus
qui eft i*m potcnria.
Cpoflibilis
^ut cft i potentia ptioi cft teporc
q
intcllect^in actu:&
hoc dico fn uno&eodemon tfi oro.iuniUrfaKtei: quia intelfcct*
poflfibilis reducitur in actum per intelkctu agente
q
ift in jctu uc
dixituteai per alique intellectum polTibjJe factum actu (ande di^
cic i.j.phy.cp ante addifcc indiget aliqais docenre ut ceducatut
de potenria in actu^fic igitur in uerbis iilis oftendit oidnie intel^
lectus polllbilis piout cftin poteriaad intelieciu in actu. Deindc
didt(_kd no aliqii qnide intlligit)&aliqii non intelligit in quo
Ofidic difF:iecia ircilectus iu actu &itellectus pofTibilis (fupra erii
dixit de itellectu poiTibili
q
no femp intelligittfed qn^ no itelli/-
git)qiiXe in poteiia ad itelligibilia.-qii^ intelligit qii.f. in acm
eft ipfa: intellectus aute pet hoc fit actu
q>
cft ipfa intelligibilia uc
iam dixit unde non competitei qiic^ intelligere& qiicg non ixcl
iigcre.p^Deinde fubiugiCr^Separani authocfoliiqiuereeft^qcf
no pot intelligi de agete no.n. ipfe folus eft fcparatus qr ia ide di
xerat deitellectu pobjfiilijnecpot intelligi depofifibili qr ii idi
dixerat de agente.R elinquitur ergo
q>
dicatur de eo quod coprc
hcndit utrum(5fde intellcctu in actu de quo Ioquebacur:qr hoc
folum in anima noftra eft feparatum no utens organo quod ^ti"
netad intellecfLi in actu.i.illa parsanime qua inteiligimus actu co
prchendens polTibilem 8C agentem.f^Et ideo fubiiigit(q> hoc fo*-
lum aic cft immortale 5C perpetui5)quari a corporc non depedes
cum fit feparatum.Hec^diuus thoibi ex quibus liquei
q
grauitcr
& fapienter probet ariftotelem in fenfiireiconfequcntcr autem
^
leuiter (ine probationc fui difcipuli ab eius mente cum tanta fidci
iactura 5c tanto pufillo^ fcandalo reccdant*Vnde dictam particu
lam logc melius diuus thomss cxponit:infcres inrcllcctu agente
eflfe aliquidanime:alitcr no agerct anima ucrum potius agcrctur*
P"Dicunt*2.ifti c^ ficut cum dico intellectus poflibilis duo dico:li
intcllectu &:rlipoflfibiIe:&quatcnus'eft intcllcctus opus cius-^eft
intclligcre:quatenus uero eft poiTibilis actus cius cft pati:ita cii di
cis intellcctu agentem uoce tuam percipe:& ficut quatcnus sges
cft c|> operatio eius fic omnia faccrc no negas:fic quatenus intellc
ctus cft
cff
operatio cius tntcUigcrc fit:non inficiarc Vndc in hoc
capitulo inquiunt utram^ operationcm ei attribuit Atiftotc pri^
mam quafi tranfeuntem dicens:q> cft quo eft omnia faccre: fccun
dam
quafi immancntem cu dicit ^eft honoiabilior pacientc:qd
itr
cft
immatenale
imatcrialitas ciTi dat effeintelleaiuu:&
cfi dicit
g>
lcia fm
actu
eft eade ri;& cu dicit
^
non qhc^ intclligit &c.Hec
i(ti
qui piimo quidem omnes coiitrarm fentienies arguunt quafi
propnam
uocem ignotarint:confequenter autcm & diuum tho*
&
capreo.a
quibuj habent omne quod funt.Dcinds uero ipfi fua
uoce
ignora[:quippe qui putant omneqd dicitui intellectus ime
diate
intelhgere:oi aho precifo:quod in aia rationah fahu hquet
que
itcllectus dicituimt hoceode capitulo ex,xi.meJiquet:ncctn
intelhgit
nifi per potentiam,i*inteIlcctumpotentia ad cuiusactu
ordinatur:&
{imihter intellectusagcns intcllectus dicif:non quia
intelh"gat:fed qr ad hoc ut intellectus poflibilis intelhgat ordina
tur*Deinde uero ex ifta fua pofitioe hre uoliit 8c exprefie fateturs
^
quia prima operatio nequit a fenfibilibus abfolui: quippe quc
terminatur ad
illamet ad que intellectus pofiibihs:ideo ad fecuu
dam fe tranftulit aiiftoteles 6c ilia feparatam ac perpetua aftruxit;
Sc exea immortalitate intellectus illius ftatim intuht hec ifti* Di^
co uero
q?
ut ariftotele ad ronahs anime mortahtate trahant:itel-.
leaum agente cii fit aiepotentia utpatuit:faciutpcepiiua poten^
tiam:nec mirucu illum faciaat fubftantia feparatam l^m ariftoco
tta prcdicta:& confequentcr etiam anima non intelhget ex fe 6C
hbeie^fed ad intelhgendum agitur ab aIio:nec habet iudfciu hbc
lumplufq biuta^que a fenfibihbus ad ientiendum aguntur q oia
nuhi dubium eft efle cotra mente arift& confcquenter & hcc ex*
pofitio:undc propter eamcomunis expofitio mmime ptermitten
da aut poftergada fuit
*f~
j eitio diciit circa operatione intellect^
agentis adueriendu:^ dc fi hec ttiafidetitas fcientie cum re fcitaj
pnontas potetierefpeau actus 8c cotinuitas
fntcllectionis:fm
di
ueifas expofitioes diuetfis
attcibuantur a Iittcra tsme ahene funt
omnes:qu?ppe que uel fictum aliquid
afTeiant^uel dic.int alfquid
puetile/iringunt enim que^eiufmodi
inteliectui
agenti uel pofiibi
Ii fmfeuclfecundumtotamfpeciem
aiaibunt: leuis autem efl:
qui hec attiibuitintellectui (in actu2. quia a nullius metite
quafi
dubium cxcludendum eft de inrellectu in actu.z.cj?
non quado^
intelIigit:quando<5 uerc non intelligit.cii de omni actu
operatc
certum fit
^
non qii^ operatur qii^ uero n6 'operatur, Deinde
aeio fuamexpofitione affenint* Ego
autem dico diuum thoma
cuius expofifio hic puenlis pucriliter afttuitur fcmpcr grauiflimc
&c modeftiiTimc.ctiam in iuuentutcdocuit:quippc qui nuq ueibu
clatu ptjtulic necalicuius offenfiuum nifi contia impugnatores
aut religionum aut pietatis fidci chriftiane^Quod uero hic dicif
dcictllectu in actu
cf
femp intelHgi ;& no quandoqg fic qiiq^ no:
pueri litcr dictii no edc fi fortc pueriliter itellectii e:quippe euides
quide eftcj^ operatio cotinuata no e itcrrupta:ut
qii9 fit qii^ no
fi( j euidcs tn no crat
q
i habitioe talis operatiois differat itellect'
in
actu.abintellcctu agete &et a poilibili:quoj
gratia de itcllcctu
in actu illuddictu fuit:ut inrcr eu 8c alios mtellectus difFeretia do
ccretunS: ut docttina de intcllecm compIeretur:qui cum fm phi
lofophos qaadruplex in nia anmia aftruaf
agensf.poffibiIis ha>
bitu & adeptns.i.in acru:Pm grauifTima expofitionc diui tho* dc
hiis omnibus.5<: de fubft^ntia animc prout cx ca pululant he pote
tie.ibi ab ariftotele in tcxtu habetut:ubi &explctur fcrmo dc pox
tcntia intellcctiua;de qua ab inde in eo libro minimc tractatur:uc
mm de actibus animc 6c quibufdam aliis. At ucro cxpofitio
qua
i^i fubiungut de mcntc ari.^m qua totus hic tcxtus dc intcUcctu
agentc ab cis cxponitur:primo anima a natura fufficicntcr inftita
tam ncgat:ut potc ex k minimc habentem unde libcrc iudicct &
agat.Bt.2.aftfuere cogitur de mcntc ari.cffe fictioncm aucrrois de
modo inrelligendi per unum omniu intcllcctum immortaIcm:fi
nullo nos immoitali proprio intelIigimus;quod uifo.ftho. coH'
ttaauerroift.i$ & in cocra gen.in prima partc:nullus nifi protcrui
do
diccret.Et.s.ariJtotele facit diminutu;quippe qui apud iflosdc
adepto intellectu nihil dixifJet:nec de fcparabilitatc ucl infcpabih'
tatc aic fmfubftantiam nifi implicitc tantu:ca. f.ratione qua f
m
iftos intcllcctum pofTibilcm dicit cottuptibiIe:quod no cft rona
bilcrqr cum i^3i condufio aiam.f*t6nalcm ce mortale fit falfa it
philofophice:& cotrariii fenferit pceptor ariftotclis plato &prccc
ptoi pccptotis focrars:no eft pbabilc cp arifto.cotra pliiam & fu
um prcccptore unico 8c dubio uerbo 6c iplicitc trii prolato ca uo
luetit aftrucrc:ncc minus cft iprobabile
q
atift*in cuius docttina
hactenus cotra fidcm aut ucriratcm inuentum eft nihil uel in tno
talibusuel in logicis uel in phificis aut diuinis:prctec id quod du
bitando non ut certu fcd ut probabile de tnundi etemiute
fenfit:
Hihac
in hac conclufionc de animi noftti iniotralitatc defcccrit:in qul
tota naturalfs coniideratio mdetur ordinarimcc doctrinc fui prc^
ceptoris que inhoc uera erat fuerit capax.Sed hec cft temporis no
ftri fuperba malignitas:qua multi putant fe intcr prcclaros phiJo^
fophos non cenfendos:nifi contra ueram fidem & chriftiana pic^
tatemahquid aftruant:n6
quafi uem,fcd quafi de mcntc aucrrois
aut certe ariftotelis uel ciufmodi:adeo ut pene nihil in gimnafiis
dc rcru ueritatc difputtur:fed de mente phiIofophotum:maxime
aucrrois:ci5 eneruationc uigoris fidei in mcntibus pufilloiu : qua
fi auerrois eis fit menfura
ueritatis:quod ex magna ruditate procc
dit ut.f.qui rationu capaccs no funt:fcientiam in humana auctori
tate polTideant huius uiri prccipue qui uera phiam deprauauit :&
multa rudiffimc docuit:ut potc cp una forma oes operamur: fiuc
cp uno intellectu omncs intelligimus:& c^ fubftaiie f parate a no
bis ittWigi poflfunt inhac uita^alioquin fiuftra inqt cfllnt fi no in*
telligerentur a nobis: quod cquidem contra expcricnriam dixetis
probatio uero fua cft puerilis:quia ad hoc ordinarc uon funt: ctia
habcnt opcratione proptcr qua principalitcr funt:& cofcquentct
fi a noftra intellectione paiTiua deficiunt non funt fruftra:quia fu
um principalcm finem alfequutur :qui cft operatio proptia ut di
dtuF in libro de celo & miido.Sectatorcs aute eius conantur hoc
honefte coIorarc:quia ad hoc funt ordinate inquiunt inqiu cnti^
Scd non inqru fubftantie tales:c\^ adhuc non benc dicitur:til
quia
pari ratione intelligercmus deum:5c cordium fccreta:&que
mala
in fcculo fiunt:&omncs fpccics ucrmiculorum in tcrra& mari:cu
oia iftainqtu cntia fub obiccto noftriinteIIcctuscadant:&adid
ordinenturutintcIIigantur:tum quiacfto inqtumcntia fint ad
hoc ordinata ut inteIIigantur:dico
cfy
intclliguntur a fe & fi non 2
nobis:confequentur
autcmnonfuntfruftra:tumctiamquia
ihz
gIocx dfctis eius non habetuKtum ctiam quia cum hoc habcnt
alium fincm ut dictum cft* Econtra uero
doctoresfanrti ca quc
philofophie funt:I6gc fubtilius &copiofius itcm 6c clarius
q
phi
lofophi tradiderc:in qua rc prccipucdiuus thomas in libro cotra
genti1cs:tcftis cft:in quo ad eas conclufioncs ad quas philofophi
lationcs paucas
& obfcuras adduxcrc: diuus thomas multas ad
ducit
&clariores 8c melioics; conclufioncs
innuincras aftiuiti dc
E
qqibus philofophi nec cogitatunt qnfdern Vetiim quia &ue^
imtisiSc chriftiane pietatis zelus nie longius abduxjt; & afpecuia
tiuis ad piaticaiiam ad ptopofitum redeamus.p" Qiiarro uero pre
dicti circa feparationemintellectus agentis dicunt -Ariftotelcm
iacto illo fundamento in prohemio
:q>
intelligeie fi fantafia aut
non finc fantafia eftmon critfine corpore:quia non inuenit sntcV
lectui polTibili ahqua operationem fine fantafmate: quam tame
intcllectui agenti inuenitjqiria fcilicet fecundum fubftaniiam fud
fc t actu Sc femper:ftatim intuIifTeiliius imortaIitnrem:& mortals
tatcra iftiusjunde & dicitq eft feparatus ficut quod uere eft: idt^
feparatuseftinefifendo&fubftantialiter. Quafidiceret. Intelle-^
ftuspoflibilis quem ctiam fupradixerat feparatum eft: feparatus fi
cutTectum:3i habet operationem fine corpore ficut fpera tagit rc
dum in punfto.Et quia plato ponens animam noftra haberc ctcr
nam fcientiam fecundum fe:dicere cogebarur noftrum addifccvc
aut inuenireclTe^aut reminifci:ne quis ad dictan) pofirionem ide
fequi putaritihuic tafteobiedioni rcfpondetariftotc.dicens* Na
leminifcimur autem.ideft noftrum fcire non eft reminif i:& cau
fa cft:quia ifte intelkclus perpetuus impaffibiiis eft:a paflioc qus
intelicctus patitur ab intelligibili:quia per fuam fubftantiamcft
actu
intcIIigens:pafluiu$uero intelleftus.i.pofribilis^qui pariiur ab
intelligibili dum fit fingula ficut fenfus:efl corruptibiljs f^m rcmi
&finchoc intcllectu pofTibili anima nihil inreliigit;qui tsmifm
,
p!atoncm:quia ideis informatus erat a principio: fequebaturfcire
[
noflmm aliud nihil elTe qreminifci.Nefcire am i^i k dicunt quis
in hac littera primus mortem fomniauir:& inchoauerit exponere
^
tion
reminifcunrur poft moitem.Si,n.inquiunt uis falfim ifta
expofitione conuincereaiide primo li reminifcimor:de nobis eni
hominibus loquitur in numero pluralir& non de rJa: dicendu.n.
foiflct^on
reminifcirur aur.Vide.2.1i.quia:caufaIis eni nota cft:&
llli
expofitioni (eruir ad nihihimo dicendum fuiffer^iicet hic intcl
lectus fit
poffibiiis.V^ide.j.Ii paf!iuns intellectus:in nullo eni un^ :
opere ariftotelis inuenitur fignificatum inteikctus noie nifi uerc
intellcctu* Quare hic folti cquocatio^Vide.4.& fine ho<: nibil in^
fcUigitaia:fi enim de rcminifcentia poft|mortem.^ de cogitati-. ,
m
fcimo crat;dicendani cfat:8i finc hocnihii rcminifcitur anima
IS
^id.f*^utba
atiSotslis itr^nmo libro tex*com,^^,quealFeii3
^m2dinCmnmdumc^qiimlUcdi(^uamtUbic3fitmm
propoBtumifunKqHia
manifefe ibi ioquimr de ipfa animajutdi-'
itinguitur
contra nos.'unde dicitf^ nonfunt iliius p^ionesj feJ
habentis:quiai& hoc Gormpto non memoiatur neqj amatjhic uc
io
manifelte loquitur de nobis ut dfctum eil:diim dicit non reml
nifcimur
autem.hec ex illis quafi formaIiterp"Circa iftam autenii
particulamdicomulta, f^Primum*Atifl:o*ne<5Xpericntia nc^
ratione
iatellectii agcnte intelligereptobarit: aut quis opcratio-
ncm
haberemifi in fantafmatajtfti autem exporitorcs illud cxco
habcri uoluntfcp in textu dicitur honorabilior patientc*i.po(Tibilf
Ex hoc cnim inferunt
<p
fit immaterialis.i.feparatus a maccriai cx
quo inde inferunt
q
fic intelfcctus feu inteliectiuus Sc confeque
tcr intelligat.Ex his autem eorum dictis:duo inferoj primum cp
apud iftos uoluntas fitimellectusiquia eft immaterialis.SecuncS
ucto cp
i^i expofitores fint circulatcsrquia ex immaterialitatc fcii
fcparatione a mareria inferunt operatione fine fantafmatciex qu
opeiatione rurfus infemnt iilius intelkctus feparationem feu im
inomlitaem.fScc^m.apud iftos cxpoficores ariflote*incongru
probat intellectu agentem efTe fubHantsam feparatam & immate
lialcm.Sicenim arguitur. Intelledus agens eft nobilior pofTibill
qui.Capudiftos eftmaterialis & corruptibiJis:ergo cft immate.*
lialis & incorruptibilis ubi fallatiaconiequentis uticp intcrucnif*
i mo iiti expofitores ueritatc et ab iuitis pedoribus emcrgetc: di
intelledus agentis immacerialitatem concludcre moliuntur po^
mintiprum pofTbilem cfTe immaterialem quem matcriale ^co
iuptibil^e de mente ariftotelis concluderc moliutif.A rgaunt4i.c3E
|)fona ariftotehocpactoCum enim agcns honorabiliusifit pati
tc:& paticDs fic imateriale:oportct hoc agens quo<^ feparatu ce a
materia^Etfi dicaf
^
no eode modo fumif immateiialitcnfequi-
tur
q>
.pbetur nihil.
f~aXerciu,fm iftam cxpofmone.-illa particula
h6 reminifcimur aHt:minimc cogruitjqrpdfito
q>
illcireliea^ fit
a nobisfm fubftantia' feparatus:operatioersti6
c noftra: ideo^
uanu eft reddere ratione:quare ^m illu intellectum noftrum fcire
3 cft temimfci:cu
ille intcllect^cquc ad nos Ipectct ut fol ad
oc
-
-
'
'
B
ii
lum riocftie nel ad colorejiatide particula ilUmSthoxegtvitius
introducmqui
etia in cxpofitioehuius tcx^morte fcu fepatation^
introduxiticxquofmiftommdictumfequiturg
piimo fomnia
uit aut primu fomniante fit fcquut^ Vciu ifti fomniant illud di-
ctum ce fomniu;quod tame ueritas eft & plena ariftotelice metis
p^netratiojapudqucm fepararioanimeraiionalis a corpore:non
fomnium
fed res certa eft: uel faltem meditata & credita i confe^
quenter autem fundamentum ilIiusgIofpoft morte ab ariftote-.
ie fumptu eftjqui de ifta feparatione ciebro mentione fecit:ur do
cetCthOfin
opus contra auerroiftas in principio,Nam ipfe arifto*
in^j.phy.excufat fe
q>
ibi de feparationc anime a corpore non per
tiactetjfed fe ad locum ahum:ideft metaphificam refcmcr:dicen$
C^omodo feparabilis hec: fcilicet anima fe habeat: autquid fit
philofophie prime cftdeterminare.lte in tertio de anima mouet
queftionem utrum intellecrusnofter non feparatus a magnitudi-
iie:ideft ^diu anfma cuius eft potetia eft in corpore:polTir intclhV,
gcrc fubftantias feparatas:in quo innuit
q?
aliquid poflit intelligc
xefeparatus quod non c6iunctus*Ite in.n.me.tex.com.r/. poftq
oftcnderat formas no precederefua fufceptiua fmefuas materiasi
confequentcr inquirit utrum carum aliqua mancat poft matcriaJ
ScCic dicit apud intcllectum boetii,Si autem ahquid: ide^ aliqua
forma pofterius remanet.f.poft matcria:con{iderandii eft:in qui--
bufdam cni nihil prohibet:ut fi anima huiufmodi cft: no omnis
fcd iiitcIIectus.Omne eni impoflbile eft fortaffc hec ari* Vbi li (i
primolocoponituraflerriueproquiaruelfaltem dubitariue pro
aitrum. Alioquin de hoc^no fe rractaturum aftruxiflet:nec hoc io
quia ipfe in fe de fepatabilitate intellectus dubitarct:fed quia in li
brrs metaphificalibus ad qiios fpectat determinare de fubftantiis
fcparatis hoc nundum probarar:uefnt ibl dicit diuus tho.qt non
crat illius fpeculationis:gratia cuius ponitur et li fortafic.Er pfite
tur diuus tho.ubi fupra ari.hmoi queftiones foluifle certifl!rac:in
librisquos patct cu fcripfifl*e ex his
q
dicit i princip?o.r2.me. quos
libros djcit fe uidifle licetnec du in noftm idioma couarfos. Pa^
tet ergo q>feparatio aie a corporc apud ari.no eft fomniu.p"Qii.ir
ti5. Sctus tho.hoc loco intelJectu pafliuu no dicit cogitatiua fola
fed tota paitcm fcnfitiua ut obcdit ratfoni:qua atiipe in.r.etliuel
intellcctfi
ucl roncmjpartidpatiue nomfnat* Et ipfe aiierrojs iali
deliu
ftudentiu xpianoR: deusifn anftorcle inuenit id qd'ifti expo
fitores 6c xpiani & religiofi i fauo.e fidd no inueneiut.N a fiho
i.cotra genca.f4in principio iponit auerioiicj apiid ea de mete
arib6 a bsutis fpe dilfert.p inrellecrii paffiuu qui eft ipfa uis cogi
I3tiua:& clare patet hoc in.j.de aia c6.2o.i duobus aur rrib'^ locis*
f^Quintu.Dicitauttextusno reminifcimur; qr ois operatio aic
hois quo^ opatio cofueuit dici:cu aia aliquid hois fit:ipfe etiam
homoaia feparata eft:h6 no clTcntialitcr quideueiii pcr principa*
Iitate:quippe unii quod^ illud ee dnq<f eft in eo principale:apud
ari.in libro ctli. tt li qr deferuir mppofito :ut inducta diui tho
cxpofitio docet.Et li paftiuus de ^ ogitatfua dnut patuit;Iicet for^
te ifti no uiderint guibus in hoc parccndu eft:qr m iuuentutc fcri
pfcfunt qii no poterant oia uidiflejpotuiirent tn clfe ad alios rcuc
rentiorcs.A d cetcra uero
q
uidenda dicur:patct cx dictis^ CTTcr
tius textus eft in primo de aia in ,pIo.& e tex.c6.r3.qui ia ex parte
citatus eft:& nihilorainus hic fepetif:pro intcllcctu fubiriendi c6
textus:& fic habet.Si quide igitur eft aliquid aie opetu aut paifio
num ppnia cotingit uticjji ipfam ffparari;fi ucro nullu cft propna
ipfius:n6 uti^ etit feparabilis:{edficut recto inqtu rectum multa
accidut:ut tangerc enca fperam fm punau;n6 tii tanget abhoc fe
paratum rectum:nicparabile.n^fi quide fcmp cum quoda corpo
re eft'Hec ibi ubi.f4:ho.cIucidjns illa uerba:fed ficut rccto: fic di^
cit. bi uero n6 cffet aliqua proptia operatio feu pafljo animc lip"
fam animam a corpore feparari n6 continget^fcd crit de anima fi
cut de recto.Licct enim mulra accidant recro inqtum rcau: {cili^
cet tagetcenca fperam fm punctum:non tii accidit ci nifi in ma^
teriajnon em tangit rectii cnea fperam nifi in materia. Sic erit de
aia fi non habct propria opcrationem :
q> licet ei multa accidantj
no tii accidunt ei nifi in matcria.hec diuus tho C6textus aiit eft
in.2.de anima tex.c6.xi.ubi fic hf Qyod quide igitur n6 fit ani^
ma feparabilis a cotpore.aut parres qtieda ipfius fi
parribilis apta
qata eft:n6 immanifeftu eft:quarudam enim partium sctvs, eft ip
farum;at uero fm quafdam nihil prohibct propter id quod nuL
liuscorpotisfuntactus.hecibi.Hunc autem contextum cxpone
uspredid
expofitoics :dicunt
^
fcparabilitas hic fumitur pro ea
alcenpwSk utmmjn alto fecunduin.remjion recipiatuc^nec amba
in*h Nec referJfe utril litteralegacur de actiiaJi fepaiationeait tranf
latio arabica liabctnuc de|>otentiaIi;ut noftralonac quiia utraq^
fepafatio bene infet tur ex no .efle actum alicuius cor,pods:hec iM
iuforma. Qyi licetpoffiUt inttlligi ut loquaniur cxponendo
tC/-
Xtum ex perfona diui tho.& diui albertijrii ex hoc habfcur primo
cjf ii ip(i aliter rentiant:aut;i^m luam expofnione fentirc
deberent
iii fu doctdne mina.habenthec duo magua luminaiia
cotraiiaj
,& ulccrius dico.:.cj; necefie cflica effe^ut dicunt hiciquia fi
q^
ac^
pdens eft aie corpote no fubileotatumec ab ilioiaelfe dependes^
illud a fubfiftente fpil fubdeniur opoctet:&confequeBter
fubfiitit
anima & immorral/s c{t;& rurfus cpoLCct
q)
fi no dependet a cot
porcfm efl'^:cp nec fm opeiaiiuiifi foite in ronc obiedi.quod no
arguitprincipium operandi jnan cde infeparabileucpbabicur &
iftimct c6cedunci5^ f m catholica tidecoHcedeie oportct;h'cct i&^i
de mete aiifficiaiit que^ione;qui oppofnii non dixitaflertiue 8C
|i
difputatiue.Imo fi fenfic arifto<iIesut ifli afirruucifua noce igno
jfCtQpoctct; qui anima ponic moctale ucifti dicunc 6c cii hoc ha^
lbete partcs qucnuUius corporis actus {im:,^ confequecer fineof
gano opctenmriEc hec de cocexcu. p^QuantilueiD ad textu illud
in primisa<3uettendu eft^cpifbimct exponendo textu com.j, in.3.
.(ds anima.f.nccefife eft inqium oia inceiligit immixtu clfe:{icut di
Xt apaxa.ut imperet;hoc auc efl uc cognofcat;ints apparens enl
p.rohibertcxtraneum&obflruet;mulradicunc>- (^Pnmu.Cudii,
jpjicitcr aiiqua forma dici poffi t .& efle corpoieaMel fenfibi !is:pri^
l(no utiti fe quiditariue (ic talis:utformaignis.2. ut ctiam fi in fe
non fit tahs.fittamcn cx fua natura perfectso lei fenfibilis feu cot
poteetcum ariftote.oftendiflet intellectum non habcre in fua qui-.
ditatc admixtioncm rei corporec;nuric oflendjtq'non habet ciuf
dem admixcionem in fua accuatione:ita qyineciii fe cfl: aliqua de
iiiis naturismec efl perf^ftio alicuius huiufmodi nature:& ad pro
bandum utrunc^ inquiiit^ medium eit;quia intelledus effet decer.-
Iftinatc naturegaut determinatc natuteperfcftion que aliotum co-
gnitionem piepcditct:& probat cadcm rationc oporterc itcllcfti
eflcXcpatatu a pattecorpoiis^& acorpotc toto,Scd'm.Quia uci^
,
is
uideba^nCj ifh corj pofitfonem euei'teref)t,xcogit.iriint quo
fuHinere
poffent apud Aiiflotelem intelkftu & feparabile a cot^
pore &mortale efle:& fic dicunr.Tiipliciter aliqua rcs dicitur na^
turalis^fiue phyfica quidiratiue;,prfefliue5& exiftetf r,Et fimilitec
tripliciter negatur eife phyfic3;quidit3tiue.perffttue5& cxifteter
-
Vcibi gratia.Spera non eH: ens phyficum quiditatiue-,cu no inclu
dat ex l"u.i quidjtate materia fenfibilemec perfeftiuet quia non cft
de ratione fphere
q>
peificiat materia fenfibile:lVu fit pfeftio cius:
ficut cft de latione anime
qj
fit perfeftio corpoiis fenfibilis : & tii
non dicimus fphera non elTeens phyficu exiftenter : quia in rcru
tiarura inueniri nequit nifi in materia fenfibili .1 ta le aliqua efle
imixtam corpori;tripIiciter connngitJ,quidir3tiuejperfed:!nC3&
cxifteter.^^Et ita potell dici dc inteJ!ed:u:ficut infinuauit -A rifto. m
jpemio^q? eft feparatus a corpore^^ficuc fphcra a narura phyfica: &
queadmodu no tepugnat
q?
fphe ra neq? eft natura phyfica , neq^
petfedio nature phyfice:& tame exiftit folir in phyficis &phyccs
ita poteft efle
q> intelleftus neq? eft in fe aliqua natura corporea \
nc^ e pfedlio alicuius nature corporee;<5<: tii
no zxh^^xt nifi in cor-
pore & corporaliter.Vtril aiit ratio Arifto. probans illu imixtum
quiditatiue,&petfcftiu.probet cu immixnri exiftetendicut uideri
c^ fic:qui3 cq? impedituromniu cognitio^fi intellcdus fit igneus
quiditatiue fiue rea!iter:ut patet in guftu amaricato:& dicunt noil
polfe refponderi njfi dicendo
q
intellecrus impedimr de fjcto &
pcraccidensinfinguliv hominibusacognirioneomnium.ficut
fpera defacto non eft nifi ignea & terrea:quis foimahter & perfe
ftiue fit neutr3:& fic erit de anima ficut de fpera cui attnbuitur ta
gerc rectum in puncto:<5c tamen nuIJa fpera
inuenitur tangere re>
ftuminpuncto:quianoninuenitutnifiignea&c
Hecexilliy.
C^ii deinde refpondetes ad argumentum
a fe contra fe per iftam
ariftorehs auaoritatem faduiq? aiiquc
partes animefint feparabu
ks:rerpondent per didam doa:iinam:de
quiditatiue petfectiue &
cxiftcnter traditam:dicentes
q^
in omnibus
que docuft ^xS?tCiXz\z!s
:
dcfeparationeinrellectuspoflibilis:intendirde
feparatione
for*
mali
:
quia ut ipfemet docuit nofi
ducunt
ad animam magiy fo
paratam
^
rectum fi ad opus proprium non uenitur,hcc i^i*
f*Ego autem dico de duobuj altcrum
ncceflfario diccndumj
aut cp textns ariftotelis iftoru expofitioncm non patitui' taut cj?
ariftotelcm oporret concedere falfa & inopinabilia^Piimo enim
fm
iftii modii dicedi:oportebitphiIofophie fpeculatiue realis ce
genera quatfuoriquippe preter phificam mathematicam & diui>
namjopoitebitdeintellectu poflibih dare alianijquial^m iftos
abftrahit a mareria fenfibiJi quemadmodum & mathematica 6c
non ab intelligibili:cu fit in corpore fine quo no intelligitur:ficut
nec accidens aliquod (ine fubiecto.2 Nam oportebit dicere acci>
dens corporale fm fuam propriam quiditatem no perficcre fuum
proprium fufceptiuum. quod eft corpus fenfibile cuidat clTe ali^
quod puta eift inteliectiuum uel aliud:& jta no erit de rationc
p
prii actus e^eiti propria potentia.Et fi dicatur
q?
intellectus perfi
cit id quod cft corpujfenfibrkjfed non inqtum eft fenfibilc:(equi
tur cp calor no crit accidens uel ens phificum jquippc qui no per^
ficit fubftantiam fenfibilem utfic:cum in fubiecto fuo nuHani prc
fupponat fenfibilem qualiratem.fcd infit ci mediante qtitate:non
enimante calorem ineft igni alia qualitas fenfibilis.3. quia fatcri
opoitebit
q?
uirtus corporea & indiuidua fufcipiat formas uniuet
falcs &immateiiafes.4*quia fequirur
q?
intellectus poflibilis i uni
ueifali operetur fiue intelligat:quia poflibilis intcllcctus potcft in
tclligerc omnia:& nullus talisintcllectusin particulari poteft itel
ligeie omnia.j.dicerc oportcbit
g?
fubftantia intcllectualis Sc cui
infit naturalis appetitus perpetuitatisJ fit expers &fuo natutali dc
(idciio fruftrctur.Et infinita alia abfuida fequuntur cx ifta cxpoli
tionc& pofitionc:& confcquentei non cft rationabilis.CI uc aute
dicit opinio ifta de co
q>
cft triplicitcr cns cflc pbificum cft chi^
mcra diaboli pro ucritatc cuertcnda:& dico omnc cns mundi rca
litci cfle diuinum aut phificumi.fpiritualc aut corpoiale: mathc*
matica autem funt phifica .i^accidcntia corpoj;: natutaliu licct
p
intcUcctum confideiaii pofljntnon naturalitcr:dico ctiam omne
cns non metaphificum efle natutalc quiditatiuc ad hunc fenfum
^
indudit in aliqua fua diflFinitione matciiam lcnfibilcm intrin-
fccc uel peiaditamcntum :cum fit coipus uel accidcns corporis*
Dico ultctius q> fpcra natutal is cft cns phificum:Iicct pofTit confi
dcraii mct3phificc:& omnc quod cxiftentcr cft cns phificum: cft
etiam qmditatiuc:quia licct in aliqua fui difTinitione non inclw
'
dat cxplicite
^/
datcxplicitcmateriamfennbilem feuphifKa isccidenstin aUqua
tamen alia indudinunde nec ipfa qtiras fine fubftantia diffinitur.
CrQuanfum ad rertium aurem contra diftam pofiiioncm coclu
rionemoppofita pofiturusialsquas alias preparatoiias prclibabo
Sit ergohecprimaTamintclIcctuspoflibiiis^*agcns:apud ari*
ftotele cftpars.i.potcntia aic rationalis.Na dcpoffibili etp iftos
p3tctj& pars tho*abundanter contra aucrroiftas probatur de agc
te aiitptobatu eft fupra
p.ftho.&probo triplicirer p^Ptimo.Na
ari.in.2.dc aia rex.comxi.dicit cp aiam feparari fm pattcs quafda
nihilprohibetipropterid
quod nullius corporis funt aftus, Auc
crgo ifte partes quc
non funt fubiediuc in corporc: funt intcl*
leSus agens &polTibiJis^autpoiribihs & uoluntas: aut uoluntai
& intclledusagcns a
fufficicnti diuifionc^cu alie potentie no fint
quibuj feparatio conuenirc aut crcdaturaut pcffit^apud quofcuqg
cxpofitorcs.N 6 aut poftunt i^i rcfpondcrc.Tettiu quippc
q
intel^
kdum pofllb;Ifm
apud arift.adum corporis
crcdunt:& a fortiori
uoluntate:que 8c impcrfeftior Sc pofterior fit oportct.Ncc fm ea
dem tonc. Ergo primu dicant oportct: cofequcnter autem apuci
ats.utcr^intelieftuspotetiaaiceft.
p^Scdo
probafidem. N^m
arifto.ratio indufta
$
in omni natura oportct efte ages &patiens
hoc probat:guia licct propriu agens in natura afta & mota^oflit
clfe extrinfecu:in natuta tamen iibera quod intra fitoportct:quip
pc nihil ab alio motum at fic:aftui fuo dominafiunde d uus tho
fuo diuinitus rcftus ingcnio:fic ari. rationem deduxit: fTcrtio
Na diuus tho.2.con.gen,ca78 hoc multis rationibus piObat:qui
bus i^i fui difcipuli anteq eum poftcrgaicnt debuificnt rcff^odc^
le. fapta uidcatur*
p~Sccunda utcr^ intclleftus tam agcns
q
pof
fibilis immortalis
cft &incorrupribilis ; pud ariftot. Nam dc agc
tc pct iftos
pofitorcs patcat:dc poflibili autem multiplicitcr j)ba
tur. Prirno.Nam
omnis rcs corrupiibilis apud ariftot.aut corpus
cft:aut uittus in corporc:fubftantic cnim fpiritualcs aut carum ao
cidentia apud ipfum alterationi minimc fubduntur: quippc quc
folum fitapud
contratia*Apudipfum autem intclleftuspoflibilis
tiec^ corpus eft ncc uirtus in corporcjquippc qui no mifcctur coi
pjriutdiciturin.^.deanima
tcx.com.4.Ergo apud Ariftotclcm
immortalis
cft
&confcquentci anima Mticnalis. Dit unt hi pofiu
F
torcs
q
tion mikctat corpori quiditatiuc aat perfeftiuc^fcd exifte
tcrtm quod noarguit imortalitae,Sedcoirahoc:ciomncacd^
dcns corporeu in fua quiditate includit corpus:cu per additamcn
tum diffiniatur:6c cdrequentcr matcria fenfibilem faltcm in cdi
Pretcrcajam ptobatu eft:^ ad iflam doftrind multaabfutdafequu
tur
Et prctcreafi inteliedus pofTibilis e(t in corpore:efl i eo ut for
ma fubflantialis uel accidentalis:3c Cic dat ci aliquod cffe :6C cofe^
qucnter pcrfidat oportct:& cofequentcr efl in co pctfcdiuc Sc uc^
xaciter pctficit corpus fenfibile.Et fi dicatur qcf corpori afTiflit
^
ia
fubfiflitjcontra iftos* Et fi dicatur cp illud quide peificit :fed hc c
ex quiditatc fua minimc habet:hoc uti^ nihil cf(:quia forte nullii
accidens habet cj> cx fua quiditatc perficiat corpus fenfibile ut fic:
quicquid tamcn fit de aliis:hoc nulla cx primis qualitatibus fenfi^
bilibus habet:fcd facit aliquod coipus eftc fenfibile ut fic:unde in
tellcAus a corpore non crit cahditatc aut fenfu fcparatior* ^Et
prctcrca fiintclleduseft in corporc cxiftcnter:aut ergo in toto aut
in paitcjnon in toto quidem^^quippcadcuiuf^partis lefionem;
cius prepcdiretur opcratio:ncc fecundujquia idem effet iudicium
deeo 6c fenfu qui & ipfe fenfibilc cospus quiditatiue non peificit:
confcquentet aute intclleftus non nifi indiuidualiter reciperer,Et
prctcrca fi eft in corporc exiftenter:cum fir ibijrealiter :fiue precc-
dant cum qualitates fenfibiles fiuc fequantur:& qtus & extenfus:
&diuifibilisfefret:confcqucntcr aute 8c calidus aut frigidus per fc
uel per accidens:&:dufmodi:ficut 65 fenfus contra arifto.z.dc aia*
JP~Scdoprobatui
idcm.Quicquid apud ari.eft corruptibiIr:etiam
cft altcrabilcjquia corruptio non nifi per contrarietateni fm qua
altcratio induciturScd intelleftus poffibilis apud ari.eft inaltera-
bilisjquia &impafribih's:patet in.j.de anima tex.com.
3.
quod de
paffionccorruptiua itelligitur oportetjque abicit arubiedo:ut pa
tct ctiam pcr iftos expofitores:unde ne^ ab excellenti intenigibi^
li patitur:nifi pcr accidens ratione corporis:ut Iibro eodem patct.
Eft crgo incorruptibilis &c6fequenter etiam anima rarionalis.
f
Tcrtio*Quicquid apud ari.eft corruptibile etiam debilitjbile fit
oportct ficut 8c
altcrabile.Intclleaus
aiit pofTibilis apud ari. non
cft debilitabilisjficut ncc nfjuifus & a forriori nifi gf
a
organi: qc
apud cii fi fencx accipiat oculii iuuenis uti^ uidebit ut iuuenis ut
-X
df in.r.ie
aia.Igirar ide qy
prfus fcquut opoitet. fQtiarto quic<
(^Liid a coipore e feparabije:ita
q>
cfi: quide:& tii non eft corporis
ad:us:efi: irnortale apud ari.quippe quod^fine coiporc cxiftit inalte
rabiIeefi:;qr&immobiIccx*^.phy.
Intellcausautpoiribilisciuf
modi efliqiiquidem alique aie ratfonaiis partes funt fcpatabilcs.
i.deaiarex com,xi.6:ifteeflre nequeuntnifi intellcdus agcns &
pofTibilisjat in prima ccclufionc probatu cft.Ergo idem. f^Quin
toSi apud arjfto.intelltdus poflibilis eft mortalis^aut corpus aut
aliquid corporeui fit oporter:ut patuit.Neutrum ucro apud eu cfti
qu ppc qui putat cum luper aftum fuu flcfti ut in.j. de anima pa^
rer:q> nulla corporca uirt^faccrc p6t:ut auiccdocuit & cxpcrimuc
Ergo ide.?^SextoSi intcUcftus poflibilis apud ari.eft in corpore
exiftenter ut fpera accidens corporcum fit oporrct:habes dctermi
naram naruram corporcamrcum nihil in genere fit ucl in tnundo
quod in aliqua fpecia^ifTima fpecic efle non oportcat:Hoc autcm
fjlfuin efle liquet ;quia omnia nequaqintelljgerct:ut ipfcmct di-
cit in.},dc anima Ergo idem Scd dicitur
q cft cognofcitiuus
omnium de ie formaliter:quis pcr accidens impcdiatur rcfpeftu
fingulotum hoim.Sedcontra hoc:tum quia fequitur qin uniuet
fali poflttintclligerc(& loquor cx partc itelligcntis & no obicfti)
cum omnia poflit intenigcre:& non ut cft in fingularibus: quod
cft abfonum:quia adus funt fuppofitorum:tum quia natura i fuis
operibus no impeditur nifi raro:& per accidcns:& huiufinodi no
eft in omribus fed in paucioribus
foluf"Septimo. Na ipfc"arift,
T.de aia tcx.s^Ioquensj de co intcllcau quo intclligimus diciRa
tionabiliflimu eft:hunc ce nobiliflimu
&diuinii fm naiura*Etiii
z.ciufde tcXfCom.zr.dicittlntcllcaus
8c pfpedliua potetia uidetuj:
genus altetum aic efie.& hoc folum
contingerc fcparan:ficut
ppe
tuum a corruptibili :reliquc aut
partcs aic manifcftii ex hiis
g no
feparabiles funtJntellcftum ergo qui cft pars anime arifto* dicit
perpetuii:quod fm iftos expofitorcs
dc agcnte non pot intelligij
que apud ari.ponunt fubftantia
fcparatam,;circa iftum aut
textu
qui contra cos euidcnter concIudit:ficco
pede tranfcunt. p~Teftia
Coclufio Aia rationalis apud
arifto.eft immortalis, Probatur.r,
Namomne fubicdum pcrpetuorum
&imortahu acddcntium:
apud omncs philofophos ppetuum
& immortale eft^/pud atift^
ai5t rationalis aia perpctuoiu &immottaliu accidetiii fubiedu eft
f ii
idcft Itelkdus agcnris & poffibiis:qui partcs fcu potetic ucl accl
dentia animcfuntjutpatctperjc6dufioncmprima:&
immorta^
lcs: ut patct pcr fcd^am Ergo apud atifto^aia tationalis imoitaiis
cft2,N a apud arifto.ut patcM.dc aia tex^co.r^.fi anima habct ope
tatione ptopria(itcliige aftu uel liabilitatc fcu aptitudine)eft fcpa
labilis a cotpore:& confequetcr imortalis aftu ucl aptitudinc no
emcft feparata a corpore uclapta feparari:nifi & cfle apta nata fit:
undc fi abf<$ corporc operari p6t:abf($ corporc cflfcpoffit ncceffe
eft.Ipfaauteanimaapudarift.propriu opus liabct uti^ actu ucl
aptitudinc in quo corpus parte Sc comunionem Iiabcrc n6 poffit:
quippc apLid ipfum habct uirtute 62potcftatcm ptopria in qua po
ccntia fcparabiiis cft:inquit ipfc.2*dcaia tcxc6*2r& intclled^ imi
Ktus cft corpori fupple adu.3. de aia tcx*com4 & fi pptia habec
potetia aia ptoptia habcat opcratione ncccffe cft:qr cuius cft
po
tentia:cius cft &opetatio:ut in libro de fom&uigiliaipfmct aii<
aftruxitErgo apud ariftotcJmortalis fitnoftcranimus oportct
f"TertioN a omnis fubftantia opcratione finc corporc haberc na
ta iramortalis cft apud omnes:nuIlo rcclamantc& ratione liquct,
gppe quod fine coipor^opctari poteft & fi alterabilc e & fine cot
potc cffe poffit oportct:aIioquin poffibilitet opcrarctur quidcm;
nec tiii^cffetjliquet ctiam ide
p
cam conditionale quafupra'cxpro
logo primi dc aia cx arifto.deduximus:fi aia inquit habet opcra-
tionmpropriac6tingetca fepatari:quc conditionalis utfcp ucra
non effet:nifiomne taleScffet immortalc|quippeJfemper conditio
nalis uera ncccffaria cu fir uniuerfale cathegorica icludat oporter:
Anirna aiit humana apud ariftooperationem habet finc co*por
ut ina j.de animali.ca.j.clarc patet ubi fic:mes foU inquit extdlc
cus accedir:ea<5 fola diuina eft:nihil cnicu eius adioe coicat adio
cotporalis.Igiturapudeum^aiarationalisimmortahsritopo tet
P^Quitto.Na ipfe idem in primo de aia tex.com.2i.intelkdus in
quit.i.aiaintellediua:& pfpcdiua potcntia.i.inrcllcdus nofter^^ui
detur genus alterum aic effaalteium inq fubaudi a uegcruiua &
fenfitiua:5i: hoc folum inquitcohtingere feparari:ficutpcrpetuum
a corrupribili.Iteidem
in.li.mc.tex.c^.iy.Moueres quide igitur
inquit caufe:ucl piius fafto exiftentesq aut ut ratio fimul: quado
cnim fanatut ho tunc eft fanitas & figura ctcc fpcie fimul di crea
r^?
fpcra.Si autpoftcrfus aliquid maneat perfcrutandum eft, In
qui-
bufdam cnim nihi! prohibetjut fi cft anima tahsmo omnis:fcd in
tcIIedus:omncm nam^ impolfibile fotfan.Vbi patct o^ caufe mo
ocntcs^m cum. i.cfficicntcs funt cfFeftibus prioresmon aute for*
mc: fcd funt (imul:ut aia cum homine:utrum uero poft effeftum
fcmaneat aliqua forma:dicit abfolute
^
aliq manerc poflunt: it^L
non forfiun omnes: & dicit forfitan:quia hoc determinandi non
ciat ibi locus:ut docuit diuus tho.dfcit ueio <^
alique polTunt nia
nere:ut fi cltanima tal!s:non omnis:fed intellcftus:ubi li fi ftat
p
quia quis ficut &de li forfita dxzi pofrit*Nec prodcft fi dicatui
^
omnia ibi ponuntut fub illa conditione fi:qu]ppe liquetq an illa
conditioncm abfolute d!xit:nihil prohibere:aliqua formam ee ta
lem:& quodfubditur :ut fi ea ratioe dicit que tada^cft.Et fic illum
textum non*ftho^modo ueium & com.inteIlxit(quis in intellc
fiusnatura fallatur)& omnes pene expofitorcs.Et hec de tcirio*
CTQyantum ad quartum prctcr ea que fupia iparfim foluta funt:
unicum priucipale motiuu prediftorum rcpeii tale. Siintclligeic
cft fantafia aut non fine fantafia:non ciit hoc finc corpore :ut m'
quitari.r.deanima.ImeJligerc aut non eftfinc fantafmatc utpa^
tet in.5*de anima tcx^com.jo.&.jj.No eft ergo itelligere finc cok
porc confcqucntcr aut ncc anima.So.Ad horum itcliedum illud
in primfs notandii fit:q> afTumpta conditionalis \kti fit aigumc
tatiue prolata ab ari.ut didtum cft:uera tame cft fi pariformitei &
unomodo intclligatur anteccdcns &cofcquensi.utiu^ aftu: uel
utfum,^ aprirudine:ut fit fcnfus.Si inrclligerc eft fantafia uel non
cft fine fantafia in ado:non cft finc corporc in adu fiue non cft fc
paratum a corpore \x\ adtLi:fi ucio
cft fantafia uei non finc fantafia
in apritudins:non eft finc corpore
in aptitudinc fiue non cft fepa-
labilis a corpoie.Dico aur cp eft
finefantafia 3ptirudine:Iicct non
aftu m uita ifta mortaIi:&ideo eft a corporc fep^rabilis licct non
hac'uifa durante^Vnde in ^pritudinc loquendo negatui minor:fi*
ue pofirio antecedcntis.Igitur
ex prccifa organi cxclufione no in
fertut feparabiliras fn afttu:fecus
uero in apritudine:quiaoper3tio
mque fineor xino eft non lepugnat efle finejfanrafmate cum t\u
ciatur a fubftantia fpiritualiper
fe fubfiftentc:nec dependetc a coi
porc;& que confequcntci
cffe poteft cxtia corpus & habetpotcn
tiam propriacorporinoncocm qu^.romninocncpot fine cor^
pore:5: confcquerer operanone fimilirer pfopna:quippe cuius eft
poteniia eius quoq^ fit operatio oportetiur diftu eft.Eft aur uerilTi
me iHa mcnsarifto.ut patet in,2.de aia tcx. co.xi.ubf ut pntuit fic
dicir . Qiiod quidem igfriir non fit anima feparabiJis n ccrpore,
aut p.Htesc|iKdamipriuS")fj partibilis apta nata '^ll,non ifnaniftftu
efi: luaiundarii enim p.irtium(.f.coiporis)aftus eft ipfajv.At uero
JMiiqujfdamnihil prohiberproprcr id cpnullius corporis funt
adus.hec ibi.Ex quibiis hquet c|' funt ahque partcs.ivahque poten
tie animc^que non funt ndus ahcuius pattis corporisjque funt fe-
pirabili^SaUtintelleaus uter^mt didum eft etiam fi proifto tem-
pore no opercntur fme corporali obiedo.Depedere enim in opc
rando a corporc uc ab obiedomo tolht fubfiftentia opernntisna
fubfiftuiit biuta que nec uifione nec quacum^ operatione habec
incxtrinfeca a corpore ut obieao:inde pendente.Ex hiis aut difib
nantia quedam intcr uiros illuftres aufertur.Operari^n.finc corpo
re ut obiefto:fine contradictioe infert operari fine corporc ut or-
gano:econucrfo aiit operari fine organo corporeo:3pud ahquos
non infcrt operari finc corporeo obiefto:& ueru eft finc tali obie
fto m aftu pro uita ifta:apud alios aut opetari finc organo infcrt
operari fine obiedo corporco:&ueru eft in aptitudinc:quippe qcf
operatui fine organo licct no finc obicfto corporco:finc organo
fit opottct:cu operari prefupponatcffe^quod aute fine organo e 2
corpore non dependeat inefTc oportet:confcquenter autem inter-'
cuntc corporc ftabit:& tii tunc non crit ociofum ficut ncc fubfta^
tia qucuis operabif crgo fine obiefto corporco fcu finc fantafia*
Hanc tit difonantiam alii alitci tolIunt^Ad argumcntu crgodico
primo ^illam conditionalcm aii.arguendo &, inquircndo 'indu
citdico4z.^ in fcnfu aliquo ucra cft:quia fi intelligere no cft finc
fantafla in aftu:non cft finc corporc in aftu:& in aptitudinc fi in
aptitudinc:fcd cx non cflc finc fantafia in aftu:n6 infcrtur non ce
finc corporc in aptitudinc:aftioenim quc a fantafia pedet folum
utobicfto(]neorganoclicita:cftpotcntieq
corporino initatur:
confcqucntcrautcmpcrcuntccorporcnon
pciibit:uerum potiuf
in fuo fubicfto icorruptibili
mancbit5& tuc potciit ee finc fantaf-
tnatc cntc,Arguitut ctia 2,fic,NI'diftum cft
^
in ptopofito ptO'
T^
prtum & coe twpl/cter diciturtoiganice obieAine
&
paitialiter^
^i ergo proprmm & coe Primomodo capitur.fccunda conditio
nalis non eft neceflf
ria.confequcntcr autem erit falfa*ffi eft aligd
anime opetum aut paflionu piopaa:contingctipfam feparaii quia
ftat coipus ad illa operatioioe cuncurtete modo.l ertio ftat enim
c^ aia excludat quacunc^partem corporis ab alicuius opeiationit
6ione:& tn fit ratio operandi toti copofito^primo: & fic opeia'
tio &non erii
p
organum & erit cois.No ergo exoperari fine or
gano:bene infertur feparabilitas<So. lam patet ex didlis: quia ilk
tertius modus concurrendinon eft dabilis: & fi daietuiefleC illa
operatio cois :primo modo ideftosganice ^tumad illudquod
opcrationem niodo primo coem facif:quod cft ratxo corporis no
laiio
paitis aui|totius:ut fupra didu eft.MuIta alia argumeta fiut
ab aliquibus que omnia
p
predicta fpluuntur/ Ad perrettu refpo
di minime:quia de his ante eum fcripfernm:nunc;; uero lefpddere
non oporret:quia per fratre
I
eronim^m foinariu bachalanum:&
pcr frarrem bartolomeij \i "anum: fundamcnta cii s
c uerfa funt.Er
hec de tota ifta quefti onc.
^Aliquascffe fubftantJas intelleduales^humana
anima preftantiores. Cspitubm Sextum.
P incipiu aut aiiud rurlus nfe confiderationis ex co
uel niaxin c lubet afTumeresut ex uere
phie pricipfis
cotra fideles infideles xpianos:qui
xpifideminimc
ea reueretia qua decet copleftuntur:
expeditione
pa
iemus:ut
q
in diuinis Ifis & legut &decredunt : aut
aix credut^ex
uera phia dofti credat:& id uel \x\
primis
ce aliquas
fubftatias
q
intelleftu
uigeat aia huana
pftantiores.Necn.deitel-
lectuali creatura
ex pticipatione
loqiiimur^rufufmodi
eft h6:intel
Jcctu polles i^m
p.i3re.i.aiam:fed de ea q cfl: intellcctualis
copletc
quafi queda'
pfecta
& copleta naiura
fubfiacs.ad'
equide^multis
piktis f
ffidemus
illo uel maxinc
,'uppofiro
q ^^\^^
iit: &
q> reru
^cl uo'urjri3
fii:qd'
& theologi ac phi pb3nr:'& nuli^
nifi ifan^ de
credit.Quis.n.exiguo
uolumineomnia
probarit.
Suppofita
ergo
finthcc.
CrPunctupriniu.Quianfacognitio
oisafenfu
icipit:
<J
corporahu c
& corporalia
nouit:hoies plii a pricipiode
uerita-
fC
rcRi
naliii
c6quiretes:foIa
natura'
coiporea caperc
potueri:adeo
utnihil nifi corpora efle exifl:imarent:etaiam ipfani nollram c6
tra ea que monltrauimus corpus efle diceres: quos etiam fequuti
uidentur heretici manichei:deum lucemquadam efle corpoream
ifinitis rpaciis^dillate rati: ficquo^ atropomorphite hereticiidtu,
lineamentis humani corporisfigurarunr: nihil ulrra corpora efTc
putantesSci pofteriores philofophi ad mcorporee fubftantie no
ticiam deucnere & horu primus anaxagoras:qui a principio aftru
cns oia corpora fuifle comixta coadtus eft fupra corpora aliquid
immixtu &incorporeum aftrucrc :quod corporaha cundta moue
do ab inuice ea diftingucret.iilud uocans intelleftum moucntem
Sc diftinguente oia quem religio & pietas chriftiana deum uocat
Plato uero ad eiufmodi fubftantias incorporeas aftruendas atq^
tnoftrandas. aha uia proceflit cp.f.exiftimarit necefle fore ut ante
omne participans ipfo eife^aliquid cer abftractius participatu:c6f
quentei ucro cu omnia corpora fenfibiiia ea participent
q
de ipis
predicanturnaturas.f.gcneru ac fpecierum:& ahorum que deipfis
uniuerfalitcr dicuntur:ficut focrates participat naturam hoisCne^
cm in focrate cft ois humanitas fed pars una humanitatis) equus
iftc natura equi:&hic ceruus naturam ccrui:etiam oium huiufmo
di rerum naturas fiue fpecies pofuit plato a fcnfibilibus abftraftai
fubfiftere:&has fubftantias feparatas noiabatArifto ueroad id
fubftantias.f.incorporeas aftruendas proccflTit cx motus celeftis
p
petuitate.Oportct.n.celcftis motus ( ficut& aftionu omnium ac
niotionu) alique fincm clTe^qui equidcm finis fi non femper mo
uno fc habcat:fed ucl pcr fc ucl per accidcns moucatur illu ccleftc
tnotumno fempcr uniformiter fe haberc ncccfle cft^na ctiam id
uidcmus
^
motus naturalis grauiu &Icuium intcnditur cu finii*
loco proprio uicinatur:alitcr.f.fe habente fine motus
q
prius: pro
ptct maiorcm ucl minorem propinquitate ad mobile quod mo*
ucturJn motibusautem celeftiu corporu uniformitate femp ob^
fctuai petfpicuum cft:(undc & aftronomi
p
millia annorum antc
cnunciarc poiTuntfutura$cccIypfes)exquactiam ppctuirate hu-
ius motus ari.argumcntatus cft.Oportcbat igitur cum aftrucrefL
ncm huiufmodi motus ncc per fc nec pcr accidcns moueri poffcs
confcqncnter autcm illum non cfle corpus^qd" fcmp cft mobilc
Igitut ei neceflfarium fait aftrueic fubftantiam aliquam omnino
a
corpore
fcparatajq icfpcftu ccle/lfs niot^ finis cflet:&
gfa
cuiuf

HTPandum
fecundu.l lej aut lam didc pofinoes in hoc diflfide-
re
uidcntur:^ anaxagoram quidem fm piincipia ab co fuppoflta
unicam immatctialem fubftantiam affeucrarc cportuit* Platoni
autem
mulcasponerir!Cumbebat:&inuicemordinatas:faIte ad
numeium & ordtne fenfibiliu fpecieru quas abfttadas aftruebat:
quicquid dc gcneribus aut aliquibus tranfccndenribus dicaf.Pc
fuit.n.prinm abftradum quod effentiaHtcr:& unum & bonucffcti
&confequcnter diuerfos ordines intelligibiliu., ut etiam dicctur.
Aiffto.quoc^ ideo pofuit plurcs
$
in celo appareant multimotus
apud euppetui&uniformes^cuiuflibetaut mot^^ciufmodi oportet
ee alique fine propiiiia qui fubftantia cftincorporca.ut patuit:c6
fequenter autem neceffe fuit cum ponerc multas fubftantias icoi
porc3s ordinatas fm numcrum &ordincm celeftium motuu:ncc
cxccffit ultfa:quippc qui in fuis philofophicis documentis hocha
buerit propriu:a manifcfi is minime difcedere.Sed ifte uie trestriu
phjlofophorum^chriftianc pietari no funt multii accomodciquip
pc qui ncc cum anaxagora fenfibilium mixtionem ponimus: nec
uniucrfalium rcalem abftraftionem cii platonejnec celeftis mot'
etcrnam pcrpctuitatcm:cum ariftotele & confcquenterad mani
.-
feftitioneminftituti noftri,aIiis uiis incedamus
oportet
CTf
undum tertiu.Oftcnfuri ergo fumus cx diuina prouidcntia:
(qrcbus oibusf^pfeftione fmcz^ modii optime affignauit)confc
quens fuiflc Cj^ quedl fubftantic intcllcftuales
crcarentur:in fiimo
lerum uertice conftitutcPrimo.N a tunc tf^c^iis maxime perfe^
ftus cft^quando redicrit injfuum principium.>unde& figurarum
p
fcftiflima circulus cft,& motuum omniii qui circularis cft., cp in
his ad ptincipium rcdeaturRedeut ueroad fuum principium3&
fingule Sc omncs creature ea rarionc qua principii fui fimilitudiV
nem attingunt fm effefuum fua^ naturam
quod in quadam afli
miJationc cftgin qua perfedione nacifcuntur
ficut & oes cffedus
perfedos dixeris ,ubi caufa agenri
fimilantur:ut ignis igni, &ho
homini gcncranti:5i domus arti cdificatorieCum
igiturdiuinuf
intelleftus &uolutas pductarum creaturaji^
principiii fit:fficiit &
oim artificatoBc intellect^ &uoliitas
artifici$)deusn.mi5du
ftcixt
&
no nifi uoles ut airifcxud uniueifi ex cxeatum
cdftituripfedia
G
lT6m JiecelT:u'm futt aliquas ee intelkcluates fn hdledmli na deo
cofimiles.fSecando.Supra pfeftione prima in rebusadd^r pfe-
ftio lecucia^^q ifppe due perfe<it5ones fini te aliquid p!us fint opor
tet qaltera tm.Sicut aiu ad peiftftionc prima rei tfreeius & natu
la cocurrinfic rei operario ad lecuda.Igiturad cofumarione uni^
uerfi pfedi^ee aliquis creaturas oporturc:q rediret iu d'"Ujnedum
nature ueriietia operatio fimilinie:qequide aliter
q
per adu intel
hdas SC uolutatis eiTe non p6t:quippe nec deus aliter erga feipni
operatur.Igitur ad optima pfedionem un!uetri,oportuitahquas
effe creaturas intelieduales.Tertio .Ad hoc utpfcfte diuine boni^
tatis reprefentatio per crearuias effetjnon folu
q res bone fierent
ueruetiam
q> ad alioR: bonitatem ageret opoituit:quippe &deus
Sc boniis eit & aliis bonitate largitur Pejfefte auc aliqiiid aJicui
in agendo fimilatur^qii non modo eade efl fpes aftionisj uerum
ctia idem modus agendi*Ad fumma igitur rcR! perfedione:opot
tunum fuir, ut cieature effent alique
q
agerent eomodo quo de^
qui pet intelleftii dc uoluntate agit:ut djdlu eft.Quarto.Similiru^
do effeftus ad ea caularn qua efficiente dicimt:in ipfa forma effe^
ftus
c6fiitit;,q in agente preell:agitn.omne ages fimile in ea for^
ma qaa agit. Hec aut agentis forma plerucg in effedu ipfo eque
& in eade natura.ut in agente erat rec!pitur:ut cii ignis jgnem 6C
homo hoiem generat^pleruc^ uero recipirur mo longe inferiore;
licut domus
q
in mente artificis intelligibihter exiflens quid Ypi/
rituale eft.*& tii in rebus"materialibus materialiter recipitur:uideli
cet in lignis lapidibus & cementoJgitur uniuerfi fumma pfedtio
id
exquirit:ut non mo fm fecunda uetuetia f m prima affimilatio
nem creature deu imitentur.Forma aut qua deus creatura efficit^
forma eft intelligibihs feu intellediualis eius c6ceprio:ei^.n. sgis
p
intelleftii ut diclu etl.-Ad fumma igii uniuerfi pfedJone:creatu
ras aliquasee neceffe e^in^qbus fm (? farnia diuini IteHed^ & ex^
primitur SC imprima^ qd' e(ts3s ee natura
intelled:u3les* Oiiinro
Ad efficiendum crearuras deii mouet aliud nihil nifi fua bonitas
qua rebus a\iis coicare ftatuit:per modii affimilationis nd ipfum
quippe qui in agendo finealiii
^
feipfum qui fua bonitas eff habe
ic nequitralioquin aliquid Foret eo nobiliusJnuenif aut uniusfi'
militudo i alio dupliciter^&quide
in puniis ^td ad ee natuic ccu
nff
^mfliwdo
caloris ignfs in re cll fgnita
p
illuideiEde nero fm co*
gnitione:ueIuri efl: fimilitudo ignis i uifu nut tnftuai!: igxt diuina
fimilitudo i reb'^pfed:e fit modis pof2ibiIibus,d!uina bonitate ic
bus
niodis pdiftis duobus coic.iri oportuitJ.in cflendo & cogno
fcendo.Ea uero cognofcere for^ intelkft^ pot:quippe
q
fub fenfu
nocadatJgif creaturas
intelleflualescenecefiefuit.Sexto. In oi
bus
q
deceter ordinata
fur:hitudo fcd'of5j ad ultima imitraf biiu*
dJne primi ad oia fecuda & ukima:Iicet qii^ deficieter. Deus aut
oes in fe creaturas copreheditCquippe
q
fit prima ca uirtute conti
nens o^s effectus)& hoc mcorporalibus aeaturis rtprefenta^ &
oiidftur licetp ahu modn:qriquide femp corpus fuperius inferi^
cotinet & copreheditrtii fmextefibne qcitaris:cum creaturas oes
deus mo fimplicioce
&|minime^qtitatis c5rinear:ut igi^ neci hoc
mofimpliciter cotinedi^dei imitatio declTet creaturis^crearure \x\
tellectu5lesfacte funt:q corporales c6rineret:n6 quide extefione
qtitatiua:uem
p
intelligibile modu:quippe qd^inteHigif in intel
ligente e &eius intellectuah' opationc c6prehendif Sic crgo li*
quet fupra aiam huanam ee ahquas fubftatias intellectuales^quas
plii intell!gentias:diuine Ife angelos uocati. nuncios:gr nobisX
anucicnt diuina. IE"Punctu!'quartti*Ex dictis uero ia oftedi pof^
fetinulla fubllantia ex toto intellectuale ee corpus.p^Primo Nul
lu.n.corpus (ea ratione qua corpus:fecus'utca efFectiua)aliud co^
tinet nifi gtitatiua mefuratione:undc & fe toto aliquid totii coti
tinet:5: parte parte: maiore quide maiore:f. minoie minorc. At
uero intcllectus non comprehedit rem intcllectaeiufmodi qtita^
tiua c6menfuratione:cu fe toto intelligat & c6prehedattotum&
partejmaiora quo^ in qtitate:& minora* Igitur nulla fubftantia
cx toto intelhges eft corp'^ f^Scd^o.Corpus nullii corporis altetN
fubftatialeforma pot cx<:ipere:nifi intcrueniete corruptione fuara
perdideriKutexpetimcnta teftatur.Intcllectus
aiitexeo cpcorpo-
lum omnium formasexccperit:corrumpitur
minime.ueru petfici
tur magis:!nteIIigedo.n.pficitur:intclIigit
aiit ex co uel maximc
q>
in feintcllcctofti fotmas excipistJgitur fequfturide quod prio
rc roneP"Tcrtio Indiuiduoi^ eiufde fperiet djrrerfiraifs pricipiui
cft diuifio q*titatiua materie:hui^.'n.ignis fcrmaab ignis illiusfot
tna no alia tationc fecernitutj nifi
q?
fint in diucifis paitibus
pct
G ii
quflf mAttth d'\i\(z cft. Haud dahm dmifione ^titati** foliuj (in
qua matcria utiqj indiiiifibilis eft Quod aut recipitur in corporc
fm qtitatis diuifione rccipiatur oportet.Efgo fotma no recipitui
in corporc nifi ut indiuiduata.Si igitur itcUcctus cfict corpus:fof
mc rctiiintclligibilesin eo minime rccipcrcn^snifiutindiuiduatc*
Intclligit uero intcllcctus rcs
p
rcRr foimas apud
fc habitas, N6
crgo itclligcrctuniuerfaliajfed p:irticularia fola^
quod faKum ex^
peiimur.Ergo idem.p^Quarto^Sccundu fua fpecie folam agitoe
agens ^quippc cuiribct agenti fua forma a qua fpccie nacifcifj, eft
agcndi principiu,! gitur fi intcllcctus corpus eft, intellectus opc-
iatioordinecorpo^noncxccditIgiturfe)Ia corpora intelligat
neccftc cftjcuius oppofiiii experimut in nobis^qui no fumus intel
9ectus,fed habemus intcUectu.i.animam intcllcctiuam. Ergoide
P"Qumto.Si fubftatia intcllectuse corpus^^aut finitii igi^ aut infi-
nitum corpus fit oportet. N6 aut crit corpus infinitu,quippe talc
cffe no pofle actUjin phificis oftefum cftj^ nos fupponamus.Igi
tur fi corpus cft, corpus finitii eft.Hoc non elTe impofTibnc uel cjc
hoc patcatsq? in nullo finito corpore infinita potetia ce p6t.,ut et
in phificis demoftntu eft:potetia ueto intelleft^ quodamo infini
ta esquippe
q
infinitu intelligat numerofti fpes femp augndo:5i
fimilitetnguraruacpportionu,uniuerfale qao^ cognofcit puta
hoicm ucl animalaqd^m fuu ambitii uirtute infiiiitu eft, quippc
quod infinita indiuidua fub (c cotinere poflrit.Ergo fubftatia intel
ledualis cotpus no eft.[^Scxto.ImpoffsbiIe e duo corpora in iui
ccm fe cocluderc 8i cotinercjquippe cotincns femp cotentu cxce>
dat opottet.Duo uerointelleft^ fc inuice^continer & coprchcndut
qusppc qui fcinuice intelligut.Ergo ide. fSeptimo
|
^ullius cor^
poris aftio fup agens ipm rcflefti p6t oftefum e.n.in phificis nul
lum^corpus"a feipfo moueri'nifi forte fm parEe:ita uideliccf c^ una
pars eius moues fit,& alia mota.IntelledLis uero fupra feipm age
do tefledif
,quippe qai feipm no fm parte modo:uetuetia fm to
tam itcIIigat.Ergo ide.f"Oftauo*Aftio corpis ad aftione aliqua
mmime terminaf^ficut ncc motus ad niotii:ut in phificis probatu
cft.Aftio^atfubftatieinteIIigentis,ad
aftione terminarip^t
qppc
imdleftiis ficut te intel ligit^ita & fe intellipfere uti^ intelligir:
&
fc intclligcte^jpfura intelligcre^& fic in infinitu. Vndt (uftantiam
vsc toto
rtclligcnte effe corpus ipoffibilc e, Quc ucto habet
partl
itcllcdiaa,^
parte no imelUdiua^ut hocorpui u f^ efTe p6t
CTAliquas ee fubftatias intelleduales icoipoieas*Capi, Vii
T
fi ucro ex diftis ia habcri potcft aliquas cffe fubfta-
tias intellcduales^omnino incoiporeas.-quasphi itel
ligentiasjchriftiana ucro pietas angclosdicitndiamc
clarius ex fequentibus punctis elucefcct
CTPtiniu.N ulla fubftantia intcUcflualisaltcri coipo
II eUmcnrari uniri utforma pot:^ humano.Notantcr dicitur clc
mcntarijquarenus a ccleftibus prefcrucmur:dc quibus an animar
habcant^ut
fol luna & uniucrfaiitcraftra:dubitatio & itcrpIios:6c
intcr ipfos thcologos fidcles extitit:qua cquidcm queftione con-
fultc preterco^ noftro inftituto nihil attinet.Notanter etia dici*
tur ut formaapptcrca Ojt aliud fit cfTe morote^at^ aliud ee foima
undc qui ccleftia corpora ab intelligentia animali formalitcr nc*
gant,admittunt tii intclligentiam etiam ci$ uniri ut motore mo*
bili &equide naturaliter propottionat03& comcnfurato ac pro-
prio. Sic ergo pns punctum deducitur philofophice. Si cnim na
tur?t intelledualis al. m corpori elementari
q
humano unitur ^ut
foimaiuti^ aut mix^ aut fimpl ici uniatui oportet:cum intcr hcc
mediii fit nulIum.N
;p
pot aut uniri mixto quia illud a?toto fuo
gencrc oporteret efi^ c6pIe::!onis maximctepcrate iter omnia mi
xt3:cu talia cemamus tanto nobiliorcs formas fortiri:qto magis
ad coplexionfs tem|7C]ramentum attinguntj confequcntcr autem
guod formam nobtliftima utpote fubftantiam intclleftuale nan^
cifcitur:tepcratiffjmum fit oportct:undc etia uidemus carnis mo
iitiem &
taftus
bonitatemjequalitati coplexionis
atteftatia:figna
fie bonitaiis ireneftus.Complexio uero maxime equalitatis una
fantum fit oportet:& ea cft que humano corpori cogruit. Igftur
11 intslledualis fubftantia alicui corpon" mixto uniatur,inud
eiuf
dem natuie cum humano corpoie fit oportet^ forma quo^
t\m
neceiTiHo eiufdem nature erit cu humana anfma:^
confequcntcj
intcr hokm
& animal illud differentia fpecifica minime ent. ^
i
militcr ai ne^ corpori fimplfciaputa
uniquattuor
elemetcy^iun
dpotintsllcftualis
fubftantia.Primo.
Na unuquod^
corpus
eia
modi
&
in toto Sc in pattibm fimileeil.; eiufde, nnature ac fpei>
totus aer & pnrs aeris ej& tota aqua 6c aque parsjhabet.n. eunde
motii Sc itide de aliis e Similibus aiit mobilibus & motjb'': Cimi
les forme debenf.Si igitur dido^ corpori: aliqua pjtsanim^^ta fic
aia iteJkd;uali,putaaer!5;aer totus oefc^ aeris partes eade ratioe ca
aia erunt animataHocaut mamfefte &i plane falfum eftjnulia.n
operatio uitalis in aeris aut akerius elemeti partibus apparet. N 6
ig\l aJicuf parti aetis uel {imiliu corpoR*:fubf^anrfa intelledluaJis
unitur ut forma.f^Secudo, Si alicui corpo^ fimpliciu fubllantia
aJiqua inteJIedualisunitur utformaiautintelledu nii habebitaut
etia potetias alias
^
pura fenfiuas aut nutritiuas.nUt in hoie Jiquer*
Et
equide fi intelkdu. tantu mo habet;corpori fruflra uniafopor
tetjois.n.forma corporis ahqua habetoperationeppiiap corpus
JntelJedus aiit nulla habet operatione ad corp^ ptinente: nifi f
m
g>
mouet corpus:iteJJigeEe*n. no eftoperatio talis
q
p
cotpus ex-
plcatur ut ^bat ari.^.de aia:& pari rone etia uelJejeJementopi etia
motus funt a mouentibus naturalibus.i.generatibas^nec mouent
feipfa,unde ^pter cop^ motu ea efle aiata non oportet.Si uero di^
fta fubftatta habet etalias poteniias aiejcuffartes ille aJiquoiu osr
ganoru partcs fint-,oportebit in partibus eJ^mentopi diuerfitatem
organojii eflcjquod fenfui & fimplicitati ec^ uti^ repngnat.No
crgo ful?ftatia inteJIeftualis aJicui elemeto aut eius partibus unirf
p6r* p"Tertfo.Qi?3nto aliquod corpuscftpvopinqui^materie pri
me.^tantoeftignobiliusjquippequodmagfsin poteria& minus
1 adiu copleto fit.Elemeta aut iparmaterft ^ime funt ppioa
q
mi
xta corpa jcu &fpla fint mfxtoru corpop^ matcrfa prima-Sut igif
clemcntoKi corpora fm fpecfe fuafgnobflforacorporibus mfxtfs
Cu ergo nobflforfs corpfs nobflior forma fit oportcat:ipoflibilc
cftformap: nobiliffima aiamXintellesiluaJe elementoji: corporf*
bus unfrf.p^Quarto.Sf corporacfemcntop! aut eorum pancs aliq
nobfJfflimis animabus
q
funt fntellcSuales aie^anfmataforet qto
alfqua corpora cJementfsuicfntora funtpropfnquforaquo^ ad ui
tam fintopottet;q eftab anima.Hoc ueto mfnfme apparer:uerum
contratfum magfsjna plantemfnus hiitde ufta
q
brutajcu tii elc^
mento tcrre uicinioresfintimineralfa
quocj
q
adhuc ^Jpfora funt
de iiita hnt nihil.No igimt fubilamiafatelledlualif aut elemcnto
1.7
ff^tpartieTenienti unif p~Qinto,Na oTm uinfmm corruptibiliS
uira:p
coumanis txcelkmia conupaf opojiei:brutan-=& plant
at) excellen calido 6c frigfdo humido ac ficco moitifica^, i n coi
poubtjs LieiO elemetojii haru contrarietatu txcelJetie pcipue funt
ImpoiTsbile igit e in eis ce uita Sc cofeqaeter intellcftuale fubfta
tia ds tife unsta eomo quo forma.f^Sexto^tlemera & fi fm torii
fut icorrupcibiliaipaitcs nifinguk corruptibiles funt:utpoteqc6
tranetati fubic^e fint.Igif fi hepartes fubftatiascognoiceteshiit
unitas^maxime uidef eis copeteie uis difcretiua corrupentiu: quc
cquide fenfus tadus e:q cahdi &ffigidi:ac fimiliu cotrarietatii di
fcretiu'^ e:propter qd' et quafi necelTarius ut a corruptionepfetuet
oibus animalibus adcRJ^uc aut fenfum im corpori fimphci ini
poHibileiiti^ fit oportetxu organil radis oporte.it cotrarietatib^
aftu carere:& fi no potetia quod foiii in mixtis teperatis cotingit
Igif ipolTibile dixeiis aliquas elemeiori; panes aiatas fore aia co-
guitiiu nedu intellediua.FSeptinio^Oe corpus uiues aliquo mo
fm aiam localiter moueaf Gportet:na coipora celeflia fi lii aiata
funt circulariter rorata mouenflaialia uero pfej^a m-orupgte(5iuo
oHreauero SiCimilia motu dilatatfonis &i cofiriftiois^plafequov^
motn augmeti & decrementi quod e utcu9 localitermoueri^Sed
in elemetis morus
q
fit ab ala apparet nuIlus:Ted narurah's'tifim6
furfum ue! deorfum :aiir circularis qjil ad ign aut aerc attinet:q
cx celi motu 6c ipfa rorantur.,N6 funtigitur corpora uiuenria.
^PuMfeciidu.Si uero dicaf'q^ fubteia irel!edualis:& fi eleme
to ue! pti ei^ no imi^ ui formaiunif tii ut m.oto>:pp!ius & cona^
turahs eomo quo iteliigerie corpib^^ celen-ib'^ uniuni^^utifra
pba
hii* Pnmii qde in aere
hoc dici ipofftbile e. N a cu pars acris
p
k^
ipm rerminabilis no fit:n6 p6t ps dus ahq determinafa motii
p^
pmi hfe gi;.) cui^^ rci iteiieaualisYubfiatia illa motnra fiigsf Et p-
rerea fi qua fubfl-citia
irclk^ualisumf aUaii coipj naHtertficutmo
torpprio mobi]i:oportet fubn-arle jlli^ui.Jtuie
motiua limitari
ad
corp^ mobile cui nalirer unif.na cuiuiljber
motoris pprii uirtus:
iqua
determinaia parte ahcui'^ elemeti fiutcotp^^mixiu in mouedo no
\
cxccdfrcNoncrgo dtccndu uidctur cj^aliqwa fubftamiaitelledlua
lis uniatur alicui corpoii elemetaii^aut rimplici aut mixtonatuis
litccut motor nifi ciia Cibi uniatur ut fotma.Pieteiea motus cot'
poris elementatis ex alus principiis caufati poreft:^ ex fubflantia
intcllectuali. 1 gitur fupetfluii elfet gfa motuu hmoi fubftatias in
tcUectuales corporib^ elemetaribus naturalicer uniri.Ex hiis uero
correlaiie liceat infetre.,falfam ee opinione apuleii:& quorudam
platonicoR: qui dixerunt demonia efle aialia corpore aerea: mctc
lationalia aio paifiua tpe'eterna:falfam quo^ itide efte quoiuda
gentilm fententia^q) clementa fint animata^ac pciinde more deo
lum colenda:falfam itidem ee opinione dicentiu angelos & dc*
mones hfe corpota natutaliter unita:q quide corpota dc natura
cffe fupcriofi: uel inferiop;: elcmentorum aftruebant.
CTPunctum tettiu. Suntcrgo aliquc fubftantie itelleftuales cos
poribus no unitCjquas fntelligetias uel angelos dicut fiue bonos
(lue maIos,ut ueto xpiani qui theologis minus^ philofophis cic
duntctubefcat;ratione ari.ad hoc probandnm ultimo loco lelin
qucntes.<)id ex faciis theologis aftruamusjutho^^ tones qtum nu
mero & uiitutc ariftotclice preftet^aquifcj uel rudis intclligat.
f~Arguimr crgo fic.Primo.Na quod fupra aliasoftefum e:&niic
ab omnibus c ft cofeffum.fupponetes: uidelicet cj> deftruftis cor-
potibus humanis fubftatia intelledualisquafi ppetua maneat^fic
proccditur.Na fi fubftatia intcllectus.qremancr una fit oim(ficut
quida.i.aucrroes 8c aueiroiftc dicunt aut uerius fingiit)neccffario
fcquitur ca#m fuu cffe a corporc cffc feparata/ic^ noftra intetio
ftabilita cft:^XaIiqua itellcftualis fubftatia.finc coipoicfubfiftat
At ucro fi coipoiibus deftruftis plurcs intcllediue aic maner, ali
quibus fubftatiis intellcctualibus.,finc corporcfubfifterc coueniat
oportct:pfertim cuaiam de corporetranfirc ad corpus:aliasoftcfu
eft 6c nuc fupponaf ee ipoffsbile.No tn aiab^ couenit
p
fc ea fubfi
ftetia
quahnta corpc fepatate:fed paccidestm,cu natutalitcr fint
corpo^: formc & natuialitci
appetat ee in corporc ut cxpetimuK
&pbar lo^quippe ois pars
in fuo toto
effccupit. Vn hinc natuia*
li loe et ad futura fcfurrectfone argumetamur.quafi.f.cffc
aic cx*
tra
corpus cu fit cotra
natuy
am no poftit effeperpctuii.-Cum
aute
co
(f
cft pci accides^xiiw fitid quod
cft
p
fe oportcauetia
aliquc
rubftlcie
^'?
opottetnputa hois,n6 tn ccontra dc ronc gfifs cft quicquid e dc
tont fpei:{icut ronalc de ratione cft hofsmd aut aialis Quicquid
uero eft de rone (^ci &nd^giiistut rationalcmo eft necefTe oibus
fpebusgeneris fneffe.multcn*funt brutoj^ feu irrationabiliu ani
malium fpecies.Subftantie aiit intelleduali couenit ^m fuu gcn'
g^
fit per fe fubGftens^cii habeat pfe operatione^f* intellfgcreiqc^
nulluhabetorganucorporalcp q<f explcaf: imo opottetab of
corporecedcnudatu:alioquinintel!igerencquirct oia corporat
ut deducit ari.iicut nec pupilla uiderct oes colores H alique
habe
ict innatu.Dc ratione uero rci
p
fe fubfiftetis noeft ^ altcri
uniaf
alioquin ois fubftaria corporea in fpe copleta unirc? alteri:ad
cS
ftituenda alia in infinitu:qcf eft infanireN 6 eft igi dc ronc fub*
ftantie fntellcftualis fm fuu gcnus g
fit corpori unita:& fi hoc fit
de ranbne alicuius fubftantie intcl leftualis
q
eft aia. Sunt
igitu
e
aliq fabftatie intcUcauales corporibus no unitc p~Tertio*
Natn
fuperior in fuo ultimo femp inferiore cotingit in cius
fuprcmo,
(icut &in corporibus intcgratibus mundii fupficics cocaua
fupe^
lioris Sc couexa infetioris adeo fe cotingunt
3
mathcmatice fiuc
(itUafut una;phifice tii fiuefubiedo funt due.Natura aut itelledua
lis e corporali fuperior:& ea cotingit ^m aliqua parte fui
q
cft aia
rationalis.Oportet igitur
q> queadmodti corpus pfedii rationalt
uel intclleftiua aia in genere corpoB: ifuprenm eft:ita aia rariona-
lis:q unitur corpori in giie fuftatiaru intclledluahu infima fit.Sut
igitut alique intelkduales
fubftaticano unitc corporibus/uperio
les aia fm ordine
nature.^Quarto.Siquid i gcnerc quopia iper^
fecm inuenitur:anteillud
in giiecode naturc ordinc aliquid per*
fcdu fit
oportet:petfed:ii.n.imperfefto
natura prius cft:qr hoc in^
diuiduumquodmodogeneraturputabosautequus
uelhomo:
prius fmpeifcdu fir^deinde
uero peifeaum:in quohbet tii gencrc
hotum oportetfmperfeaa
a perfcftfs orfrianon ccotra: Vndc fim
pliciter perfecta funt priora & acrus prior potenria ut patet in.io.
meta. Forme aiit
q
funt in materiis :3ftus iperfccri funr: qufppe
q
no habeat cffe copletum.Sunt
igitur alique forme quc funt aftus
compleripcr fe fubfiftentes
in completo efTe uel fpecie* Omnw
H
uero ^orma pcr fe abfcp matctia fubfiftes 8i fubnitia fntellefluaf>
lis.imnninit.is.nmateiiec6fertefre intelligibile cuius fignum eft
qui;i unuquodcg eftcognitiuu magis uel mmos ^m remoiioDem
a mateiia unde maximematerialia no cognofcunt uelelementa
mineralia di plante:& cofequenter cp ellin fummo gradu jmma*
terialit.itis:utqr"ell immatetialeiniummo gradu cognitionis
^
cft intelJcdiuu ejGfe fit opotter/m itegula logicalemjficut ficadfic
& niagis s.d magis>ita? maxfme ad maxime.Sunt ergo alique fub
ftantie intelleftuales corpoiibus non unitc* fQuinto Subftaria
fiiie qujndtate effc p6t;& fi non econtia: fubtlantTa.n. alioiii gc-
nerum piimadt tepore raticne Sc cognitione apud piios \\ ulla
aur fubllantia corporea eft firie quantstate Polfunt igitur queda
cfie iii gcneie fubitatie abfcg coipors omnino.Oesaiic nature pof
fibilKS
in ietum or ime inueniunturaaliter.n.uniufifum imperfc*
dum elTet^in fempjresnis etia non differt effe &poffcSunt igitur
alfque
iubilantie abfqi coiporsbas- fubfiilentes poft primam que
deus eH^qui in gericre non elbot per fe cofcffum eft. 6c fcpra ani^
mam que corpori unita eft p^Sexto*Si ex duobus aliqinbusinue
nitur aliquid copofitum & altctii eoni inuenstur per
fe
qoodeft
ininus
perfeftum:tia reliquum quod eft pf dius ^^dc relfquo mi^
nus egens per fc inueniatur ncceffe eft. 1 nuenitui aiit aliqua fub^
ftantia copofita cx".fubftantia intelleduali Sc corpore., ur^per fe. de
hominc patet:corpus aiit inuenitur pet fe finc natura intelleftuali
ficut in brutis ac planti$^6: in omnibus infedoribus corporibus#
Igitm multo fortius fubftantic intellcftoales coiporibus non uni
te:inuenianturoportetT"SeptimoSubftantia rei fue operationi
j)ropottionata ee nccefic e:c|? opeiatio rci adus fit & bonu fubfta
tie operantfs:maxime9 ea qua immanentem iiocant:3dus enim
in fufceptiuo difpollto 8c couenienti fit oportcr* Sub'bntie aute
mtelkdualis operatio propria intelligereeft.nurc5feftum eft. Igi
tur intelleduale fubftantia falcm effe oportet:que difte operatio
ni congmatjntenigere aute cu operatio
fit per organu coiporeii
no exercira(ouiIus.n/piius aut medicus?unq potuit mrelffftui or>
ganum defignate:fed folu f^sntafic & ceteris fenfibus) no indign
corpote nifiL^ca ratione cp iotclligibilia a fenfibilibusfumunf :ois
enim noftra cognitio a fenfibus ptoficifcirur ari*& expeiietia do
n.^
^cntibus^Hfc
aut modus irttenig^ftdi impfejSus ^ftjpMus^ii^cftj
ut ea
intelligantur
q
fmfua natura intelligibilia funtj
^
uero no
intelligan?
ni(i ea
q
^m fe intelligibilia no funt;fed fiunt intelligi
bilia
p
intelledum accipiente ac abftrahente a fenfibus :impcife-'
diflimus modus intelltgendi eft*Si igitur ante omne impeifeftu
in quolibet generc oportet effe pfectum aliquodjut probatu eft:
oportet aii aias humanas intclligetes
p
didu impfedu modum:
aliquas ee irelledluales fubftacias
q
ea itelligantjq fmfe itelJigibi
lia funt^a fenfibus cognitione mmxmz capiecesiac per hoG oino
a
cofporib^feparatas. p"Odauo ac ukfmo argumentatur
p
ratio
ncm atifto^Nam ipfe.nme.tcx*c6,45.ric drgumentatui'*Motuni
continuum regulaiem &qtum in fe eft indeiicicnte oportet effc
a
motore qui nec per ie nec per ^zddAm moueatur :propter ca*n*
motus animalium non eft perpetuus quia mouens *i,aia pei acci
dens mouctur moto corpore:& cofequentcr moues non lcmpet
cft in eadem djipofitionc mouedi:plurcs ctiam motusoportct ce
a pluribus motoribus.MoiUS 2.^1 celi continuus &regulaiis &
q>
tutn in fe eft m^?.^dtm eft:& preter primum motfi funt multi ta
les motus in celo^ut aftiologorum confideratio manifeftatIgi
cffc oportet plures motoies qui non moueantur ncc
p
fe ncc per
accidt*ns.NuIIum aut corpus moust motu locali precife nifi loca
liter moueatur:quippe oportet
q?
impellafuel trahat uel giret:
q
omnia fioe locali moru mouentisminime perficiuturrmotor au^
tem incofporeus unitus corpori mouetur per accidens ad motu
cofporis:ut de anima liquet* Oportet igitur t^z plures motores:
qai non moueantur:nec^ fintcorpora ne^ corporibus uniti* Mo
tus aiiJ: celeftes funt ab aliquo intelleftujurinfra probabitur Sut
igitur p-ures fubftantie intelleftuales corporibus nonunitc
Qy
:>d etiam dio.^.ca.de di.no.firmat diccns angelos & imma^
tciijles & incorporeos eife. Per hoc uero faduceorum pofitio
toIIitur:qui dfcunt rpfntum non effs Er
pofitio antiquoium na
tutal!um:quf dicebant omnem
fubftantfaeffecorpoream. Itpo
fitio orige.q nulla fubftaotia poft diuinam trinititem abfq? cor^
pore fubfiftere poreft Et pofitio multomm aliotum
q> angeli <3C
boni & mali habeant corpora
naturalitcr unita
Ci'undum quattu* Subftantie intelleaaales
inccrporec ab ala
H ii
lifiana fpccifice di(lmgniic.p"Primo.Maio cft diflfeictia aic hua*
nc ad Jubilatia feparata cj unius talis fubftatie ab alia , Subftantic
aut feparate ocs adinuice fpe diftinguuf:ut oftendcf piifto fcque
tiMulto igif niag!s;3i fubftatia feparara qua intcJJigentia dicunt
fpecie dilfeit ab .^ij.p~Sccudo.Vnaque<$ rcs habet propniJ ee:fm
lone fue fpecici:quoru.n.ratio elTendi diuetfa eft:horu (pcs quoq^
diuerfr fit oportet.Efte uero hutnanc aie 8c itelligeiie no eft uni'^
l6nis:na in ce fubftantic fcparate corp^c6icare?n6 p6t:ficut in ec
hdane aic p6t:qppe
q
l'm eflie unit coipi ficut forma materie.Aia
igii bmiu ab angelicis fpiritib^fpe dilfertTertio*Q.d* fm feipm
Ipecie habetj cu eo qd* fm fc fpccie n6 habet:eiufde fpei ee ncqt
ibubftatia aut fcparata habet
p
fe fpccie ut hqt:qr pars c6pofiti ex
tna cJfotma ee nequit:eet.n.corporca:aia ucro fpecierp
feipfa no
liabet:fed pars e huanc fpeiMmpoflibile eft igit q? eiulde fpeciei
lit cu fubftantiis fcpatat!$.p"Qiiarto*Spes rei cx piopria
operatio
ne pcipif:opcratio*n4uittute & uirtus cffentia demoftrat
1'ropria
aut operatio aic humanc e intcnigcrc accipiedo a fantafmatibus
&fenfibus ut experientia teftatur no aut lubftatiefeparate cu non
habcat organa corpora^fn quibus oportct ee fantafmata
&fenfus
imde e alius oino modus intelligedi utriufc^. N6 funt igitur hec
ciufde naturc uel fpei.f^QuintoVbi funt partes diuerfe &
multo
fortius ubi unti habet coparte & non aliud: n6 p6tec
fpcciesuna
quippc cu partiu diueifitatc no ftat unitas
totius.Sed'inrelligetia
&aia humana funt tiufmodi:qraia habet corpus c6parre homisi
intelligentia aut eft fine coipore ut j)batu eft.No funt crgo unu
fpecie ronalis aia & angelus CTl^unfiu quintii. Sed necp aliq
due intelligeric coucniunt fn una
fpccie:uetu omnes
funt fpecic
differetes.pPrimo.Oftefum eft.n q
intelligetie funt
queda qui
ditates fine corporc fubfiftemes. Spccies aut rci eftqua
fignificat
diffinitio:qfii:num eftquiditatis rei. Vnde quiditates
fnbfiftetes
funt rpes fubfifteres.l^Iures crgofubftatic feparstecffeno
pofTunt
nifi fint fpes plures. p^Scdo. Qi?ecun^
funt ide
fpe^^numero uc>
ro differunt^materia habeant
oportct^diffcreti^^n.qeft
cx forma
fpeciejque uero
eft
ex ma numeju
njfriat. S ubftantie sut feparatc
non hiitomnfno m jteria nec^ quf fir
pais eamnec^ cui uniantut
lit fo|mCfIgiturplmcs ciufde i^eciei ee eft omnino
impoflibilc
^"
I^Tcitio*
Na in fcbns coMupnbilibns ^ii hoc in Ipecie una fimi
indiuidua plura ut natura fpedei que ppctuo in uno iditiiduo fal
uari no p6t:faluetur io pluribus:unde etsa in coporibfjs incotrii
ptibi]ibus:in fpecie una noeft nifi indiuiduu unu:ur unus fol una
luna.Subftantic uero ffparate natura in indiuiduo uno peptno
faluati p6t:quippe incorruptibilis eftjut alias probiftu eft^ 6 igi
oportet effe in ^is indiuidua plura fub fpecie una
p
Qiiarto*
I
n
iinoquo9 id quod cft f^ciei co quod eft indiuiduationis pifnci
pium
ncbilius eftrprcter ratione 'peciei exiftesJgitur fpccierum
multiplicatio
plusperfeftionispluf^ ncbilitatis uniiietfo addit
quaminultiplicatfojndjuiduotum inipecieuna Perfeftio au*
tem uniuerfi
maximc confiftitfn fubftanriis feparatfs Magfs
igiiur
competit Oidk uniuerfi pft dione
q>
plures fint fubftantfc f
m
fpeciem
diuctfe
q
q^incadcmfpecicmultefintfm numerum^
f"Quinto. Corporibus celeftibus fntcllfgcntfcpotiores funt
&p
feftiorcsJ
n corporibus aut ccleftibus ptoptcr
cof^
pcrfeftionem
no inuenitur
in fpccie una nifi indiufduu unmtum qrunuquodcp
corum coftat
ex materia tota fue fpeciciuu qufa in idiuiduo uno
cft peifeftc
uirtus fpeciei ad coplendum illud in uniuerfo ad qd*
fua ipecies
ordinatur:ficut in fole & luna prccipue patet*
ivlulto
fgitur magis
fn fubftantiis ft'paratfs:non fnucnitur nifi indiuiduu
unum \x\ fpede una*
dTQiiid de fubftantfary incotporeani feu intellfgentfa
rum
natura ac numero philofophi fenfeiint :prcipuc
plato
& ariftotcles* Capitulunu v\\u
^i vfa
uerofamalfquasfntelhgentiasautangelosffic
^-'
p.ilius fnftitutu,Hoc
autcm multis pundisfacfemus:
prjus tamcn
genti lium falfas opiniones prcl jbnnres,
CTf
undij
primum.De narura rerii qui primo.f.aii oes alfos phi
fofaphari
cepeiilr:fola corpora fn refv: natura efle cxiftimates: pri-
ma rcjii
principia corpora aliqua fiuc
elementa pofiTcreiaur unu^
autplura^qiiibus
omnibus eotumc^
fequacibus
ufdebatur nullas
fie fttbftantias
incorpoieaSf^uas
nos angclos
dicimi^; fcd coi
quifcg illud idcm elcmcmil cui auSkotmtem prmcipii akiibebit
dsurn pucauinuemm" Epicurei ex doftrina democriti originem
trahentej^poifasrunt quofda deos corporeos quidem: fed tamen
in
eifigie humana:3^ penitus ociofos, nihil curantes^ uc fruendo
uoluptatibasbeati elTent^Huic autem opinioni antiqui reftitemr
Anaxagoras enirn primus5& fi cu cetcns naturalibus phisipdnci-
piacorporaliaponeret^Primustiiinter philofophos pofuitrcru
incorporalc
prjncip!um,iintel:edu,credes corporaha omnia quc
funt cu
eiTeot mixta no poff: diftinguimifi per omnino immixtu
nihil habeos coe cum reliquis. Licet aut opinio hec ceterfs uerior
fit:que folu materiale naturam ponebant:En a ueiitate multiplici
ter deficit.Et quide primo quis uaicu intelleftam pofuit qui mu^
dum fecit diftmguendo c6mixta:qai eft dmsiSc confequentcr dc
angelisnihil edocuitvSecudoquia inrelledu illum no pofuit uni
uerfale cfifendi princ!piu:ueium diftmguendi folmquippe qui n5
dicebat corpora comixta Tib eo intdleftu efTe^fed folu diftingui:
unde ifts fuus intelledus uidetur fuifTs fimilis in officio intellige
tie que mouet pfimum celum uel cate foiem:que herbas in ele-
mento terre confufas $c comixtas: inde educen io diftinguitPre
ter hoc tamen deboflfet alium irifenefiu pofuiffe^qui res commiV
xras ex^eciiTet . dTPufK^ufecundum.Contrahancautem opi
nionem primofL* philofophoRi naiUtaliumrfufficientiori uia pla
to
procellir^dicesnaruras qualdaa materia fiuxibihu feparatas^in
quibus ueritas fiX5 refideKt:quibus herendo homana aia cogno
fierct ueritatejcotra knttntii antiqaorum;qu! omnes cocordirei:
atTeuerabant certa rcrum ueritate minime polfe fcirit
^
corposa^
lia in fluxu iugiter elfenfjac perinde feofus noftros decspijqui fo^
la corporadifcernut.Pofuit aute plato duo reiu genera a fenfibili
bus abftrada mathematica.fut qu3ntitates:& uniueifaha que du
cebat Ipecfes uel ideas:^ id ea ratione qufa exiftimauit aliquaita
efleabltraiaicS fubfilledain re:Gcutfuntinnoftritntelleftas ap^
prehennone:qui id quod in fenfibihbus eft fine fenfibilibus app^
hcnditjjUt hominem fine hoc 6c illo hoieputa forte Bc petro
qd
quidem intclkaus nofter dupliciter efFicit:primo uidelicet abftra
bcndomarhematicaamateriafenfibiIi:utdum fupcrficiem finc
colorc fpeculatui ucl abftxahendo uniucrfalia a rmgularibus uc
^[
homine a fbcfafe &pIatoncMathematica aiit pofuit media itcr
Ipecies & fenfibili3:cjj cii iljis conueniant in eiis fepaiaLij &cum
hfs ini(^Q plura in fpecie una.^pofliiniiis enim i
niathematfcis plu
ra apprehendere unius ipeciei: puta duas lineas equales: quod no
cfl: in fpeciebus:qa?ppc homo in uniuerfali & m Ipecie efl unus
tm In fpeciebusquuc^ talem oidinem ftatuinut cp in intelkftii
(implicius erat:eriain icium ordine prius^effetvitac^ primum re^
nim pfincipium & deu iummu dicebat prima idea onius: qdno
minabat i^m fe unu^&frrj fe bonujquia pomum quod eit mitel-
ledu inquiebat efbunu Si bonii: quippe qui non fntelligit iinum
&bonum nihil intd]fgit:unum aiit & bonii fe confequutur.Sub
hoc aut uno primo diuerfos ordines participanriu & participato^
rum flatuebat in fubflantiis a materia feparatis:quos quidem or-
dines omnes deos fecundos dicebat:qua(i quafdam unitates fecii
das poftprima Bc fimplice unitatcm.Rurfus quia omnes ah'e
fpe^
cies participant uno:ita etia intelledus ,ad hoc
q> intclJigataOpoi
tet entium fpeciebus paiticipet:unde ficut fub uno deo qui e uni^
t3iS piima
fimplexafunt alie rerii fpecies quafi unitates fecunde &
dii fecundi:ita fub ordine harii fpecie^i: feu
unstatii ponebat ordi
nem intelleftuu feparato^:qui fupra di&\s
fpeciebus
participafec
ad hoc
q>
adu infelligentes forent:inter
quos tanto qm^c^
erat
fos
pefior:q'co
primo itelJeduipi-opior^qui
fpecietu
patticipiitionem
pleniffmiam
haberedicebatur/icut bc in d\is^&.
uniratibus
rtanto
quif^
crat fuperior gro unitate primam
perifedius
participabar*
Nectamenperfeparationem
intelleftuumadiisexcludere
uole^
bat
intelhgentia qua intelhgentes effent, kd
uolebar
q> fuper in^
telleaualiter
inrcUigerent per feipfos:&non
particfpatione
fpecie
rum n>3 ramen
q?
nullus
effet unus uel bonLis^nifi
primi unius 5i
boni
parricipio.pTertiu
quo^ ordinem
il:uuebat
animaiu^
qus^
rum fupenores
tmfntelleafuam
uirtutem
pjrticipaienta
non*
m
anima
intelJigit
cx eo
q>
anima,
Alioquinintelligeret
anima ois;
&
amma
fecundum totum
id quod efliefiet
intlleftns:cu!us
con
rrariumexperimunquippe
nec bruta uel planre
inteJIigunt:
nec
inhomine
uires fenfiiiue
aut regetatiue
frntirtcilc
Si;s,6Db
ani
marum
uejo
ordine quariim
ptopnum
dfcebat
mouerefe fm fe>
ipfas:ordinm
corpomm
ponebat: qj,f.per fe non
moueatui nifi
afsta linttnt
p
fc moucri accidat corpori nS ejf eo g'cbrpusrcd c|i
latum fitiq aero carent aia ab alio moueantur.Suprcmu tn cor-
porum.i.pdmucclu.primomoturotatu:diccbatmotLi ab fuprc^
ma aiaparticipare ^ fic dcinceps uf^ ad infimum ccleftiu corpo
mm.Sub hiis aut corporibuspofucre platonici alia corpora imot
talia:q apud eosppetuo aias patticipabat fcilicetacrca uel etherea
quom corpoi,^ qdam dicebant a tcrreniscorporibus penitus abfo
luta
q
dicebant corpora demonu:queda uero terrenis corporibus
indita:ut corpus quod dicebat habere aiam
noftra incorruptibilc
8c
inuifibilc cu quo eft &habitat in corporc ifto tcrreo quod gc
ftamostficut nauta in nauieft.No.n.ponebanthoc corpusqd ui
dcmusimmediatc participarc aiam. Diccbat ucro plato hominu
ac dcmonii quofda bonos Si quofda malos ce^fed cclcftes aias
& intel Icdus feparatos .& deos oes b onos cfle fitmabat. Igitut
plato intcr deu fummu & nos:quattuor rcp^ ordinesftatuebat ucl
potius fomniab3t:fciIicct fecundo^ deo^:intclIe(3:uu feparatoru:
aiatum celeftiu 8c demonmqui ordines uniucrfi angclofii nomic
cenferentur^fi uera docuiffetjquippe &demonesin fcriptura angc
li dicunturjueru
fathanejipfc etia celeftiu corporum aietfi tnaiata
funt: dc quo alias mter angelos conumcrande funtjutin cnchc*
aug.dififmiuit.Exhacnarrationeliquetq fabftantiam immatc-
rialiu multitudine copiofam uilde plato crediderit*Huiusaut pla
tontcc pofitionis radix efFicatia no habcrcjmanifcftu eft. Non.n.
eft ncceffc utca
q
feparatim intclleaus c6cipit& intelligft: fcpara
tim ctia in rctu natura c6fiftant:ceu intelligimus hoiem n6 intel
Icfto colorc ucl calore aut frigoreiqui tfi fine hiis cfTe nequit* Wh
necuniuerfalia puta hoiem equiijCeruu:oportet poncre feparata
cxtra fingularcs hoies:equos:aut ccruos:fubfiftetia:&fimiIircrncc
mathematica prcter fenfibilia:quippe uniuerfalia funt cffentie ip-
forum p3tticulariu:32 mathcmathica queda funt corpoR^ fenfibi^
lium tcrmanationes:& ut dicunt acccidetia.CTPundu tertium.Et
io natutc miraculu ac ftupor ari. manifeftiori &cxploiatiori uia
adfubftltias feparatas ueftigandas incefftt
p
uiaf.motus: concla
dens cii oe qd moue^ moueaf ab alio &n6 eatur in infinitu:ftan>
dum in uno primo mouente
immobili: & in uno primo mobili
qd mouet ki8c ultcrius intcndes c6cludeic cclcftis motus ctctni
^?^
tatcm&
cofequcntcr mfinitate uiftutwiiioBChtFs ptimi (nihil,m
cteino
mouet nifi infinita uirtus)&c6fequeter eius imaterialitate
cii nulla uirtus in
magnitudine infinita fitmnde oportet apud ip
fum primu
motore elTe incorporeuItcm cu in gcneremobilium
appetibile fit mouens no motu:appctcns uero &mouls & motu
cocludit
g
primu mouens imobiicj e ficut bonu quodda appeti
bile:&
q?
primii mouens feipfum eftprimumobilerquod moue^
per appetitu quo appetit primii moucns.Qui equide appetitus ia
lelleftualis eft:quippe cu in gcnerc appetibiliu Sc appetentiu pri#
mumeft qd'eft fm intelleftu:quia appctitus fenfitiuus no pot at*
tingere fm fe bonu.feu
fimplicitcr 8c abfolutc jcu tale non cadat
fub apprehcnfionc
fcnfus:uetufoIiusinteIIedus Igitur primum
mobile & appetcns 8c intelligcns cft& cofequentcr eft coip^ani
matum aia intelleduali:quia nihil mouetur nifi cotpus:c6fequc!i
ter aut oia celeftia corpora citraprimu crunt animata ,aia ^priaj
&habentia unuquodc^ fuii appetibilc feparaiu quod eft proprius
finis fui motus,quia uniiquoa^ coru mouetur cfcrno motuficut
&primii.Sic igitur fm opinione arifunt mulrcfubftantie fepara
te^nullis penitus unitc corporibus^que fincs funt celeftiu motuu^
funt &multe itellcauales fubftantic celeftibus corpotibus unitc.
Harii aiit numerum ari^inueftigarc conatur fm numeiu celeftiii
motuu: fcuceleftiii Iationj3*Quidam tiifeftatoru eius;auicena,f
harum numeru aflignat ^ no quide fm motuii numeiu^fcd ma-
gisfm numetu planetaji: &alio^ fuperiorii corpojii.i^ftellati Scd
nc ftelliSjOrbiiirqjXmuIti motus ordinariuideantur ad unius ftel
lc motu Et queadmodum oia rcliqua celeftia corporaa fub uno
primo celo cotincnturjcuius motu oia alia reuoluutur: ita quo<5
fubprimafubftantiafeparatajquedeusunuseft^oes reliquc fepa*
ratc fubftantie ordinetur oportetj^i fic ctia fub anima primi or^
bis anime oes celoj!: 6c otbin fecundotum Sub corpotibus aute
ccleftibus fm ari.ponuntur animatajfola corpora animalium^ 6C
planarii:non aut elemento^: ut quidapofuere*Et fic nulium cot
pus animatii inter nos 8c celu.Arift.pofuit:qujppe fm eii nullum
clementu aiatum cft.,confequcnter aut inter nos 6c deu folum du
pliceordine intelleaualium fubftantiatum efle putauit.aiarum S*
celcftiu celeftia corpora per appctitum & defideiiii mouetium tSi
1
caram fubflantiaru fepaMtam
q
fines funt celeftfum motuum*
CTi^undu quaitu Et quide liec pofido aiidotelis platonica cer^
tioi uidetuncp^nab his
q
fenfui manifefta lunt parii lecedat: eade
tn minus fufficientiot uide^.Et primo quide c^ multa fm fenfum
uideantur:quopi ratio reddi pot minime l^m ea
q
ob ari.tradutut
ut paret in hominibus energuminis fen arreptis a diabolo :& in
operibus magorum :in quibus ahqaa fiunt que no nifi ab fntel^
ledaalf fubftantia fieri polfunt* Tentauerunt igitur quida ftftato
res arifto.ut ex epiftola porphirii ad enebonte egfptiiim usdere li
cet:ad cd^ftiii conftellationu influxus ifta redaceieiquod in qui
bufda eo^ minime polfe fieri manifeftu e:q no nifi ab itelleftu
;p
fivifci piinut c^ idiota arrepti^latine lGquaf:ueI de ignotis kihiis
aut difcpiinis uel iufta uulgare akeri^ getis fibi iaudim:ue! cp ope
Jtibus mjgo^ fade imagines loquanf lefpofa dares aut et fe mo*
utiixho^^ai oim caufa ^m platonicos aftignabi fi
p
demoncs fic
li dicanfEt*2qr congruiino uideturimmatenales fubftantias ad
numeru corporaliii fubftantia^ coartaiiiquippe ro finis ex his
q
ad fine funt coaenieter no accipitur:fed ecoCia infeiiora at ,t?ptei
fuperiora ee quafi proptcr fine: nullus dnbitat cu propter nobili^
ignobilius fit. Vnde uirrus &magnitudo fupeiiop:
non accipitut
cogrue x inferiojti conteplatione:ut celeftiu
corpofy magnitudo
ac numcrus ex elementariii corpoj!: dirpofitioneiq cd illa copara
ta quafi funt nihil in quibus tot funt fpecies qnot f/ders*Numei'
aut
uirtus 6c difpofitio fubftantiarum immstenaliu longe magis
fubftantias
corporales excedit
^
ccleftia cotpora relfqua excedat.
Yndc numerus uirtus ac difpofitio imaterialiu fubftantia^: ex ce
lcftinm
motuii uel corpop^ numero apprehedi pfede non poteft*
Quod uteuidentius coftet ipfum pcelTum ariftotelice pbationis
alTumamus. AlTumit.n.primo q?
nullas motns efie pot
i ceIo:nifi
qui adalicuius ftelle delationem ordinatus fit : quod cquidem
hds probabiiiter dd:ii fl:oes.n.orbium fubftatre eife uidenf pro
ptcz aftra:q imcr celeftia corpoia & nobiliora Sc manifef!-fore ef>
fedumhabcntia ilant Affumit vleindc q^oesfubftantie fuperiores
ipaffibiles 5f imaterialesfines funt:quippe que optima qurda funt
quoditidem rationabilitcr didu cft:nam bonum habet rationem
&:iis;mdc pei* k optima in entibus fincs finr aliorum necefll' eft*
Qtiod ucfo
eotichdit hunccffe numcrfi
fubftantiafum immate-;
fialium;qui eft celeftium motuum:ex neccflitate non
fequiiur: cft
cnim finis proximuSftft &finis rcmotustnec oportcifincm
pioxi
mumfupremi ccli efle fubftantia primam immatciiale quedcus
cft op^maxi^ueru id probabilius eft:intcr dcu &primum orbem
tnultos cffe immaterialiu fubftsntiaru ordincs:^qu3rum infeiior
ad fuperiore ut ad finem ordinctur: &ad caiu infimam ordinc
proxime primus cckftis orbisOportetnrem qualibct fuo proxi
mofini efte cogriicnte ac proportionatam quoquomodo: undc
proptcr maxima imo infinitam diftantiam piimc imatcria'is fub
ftanticad primum oibe corporeij &aliud corpus^omne :non eft:
probabile cj> pdmus orbis ordincturadprima immatcrialcm
fub
ftanti'am:ficut ad proximum finealicuius ccleftium
motuum^fccl
ad quadam intelligentia creata:& idem dc infcrioribus
cekftib*
motibus dici poteftJgitur ncceffariu non cft noefle plurcs jm^-
tcrialcs fubftant!as:q fit numcrus celeftiu motuum Quodet ipfc
ari.prefenticns 6c preuidens:non induxit hoc quafi nccel!ariu:uo
lum quafi probabilc diftum:dicens:tot lationabile cft fufciperct
neccflarium*n.dimittatur fortioribus dicerc N6 cnim le icputa^
bat idoneutqui poflet in talibus aliquid cx ncceflitatc
cocludcrc
Poflct ctiam alicui uideri didum proccflum ariad fubftatias
im
mortales aftruendas infufficiente 6c incogruu cffe
:quippe qui
^^
cefTicex fempitcrnitatc motus^quefal/a cft:cum fidei uciitati
rcpu
gner:ucf
u
Ci quis eivs ratione folcrtcr infpiciat:ctia
motus
ctcrni
tatc fublata procefTus no tolIitur:quippc ficut cx motus ctcrnita^
tc motoifs infinita
potentia ccncluditur:ita ide cx motus
unifot
mitarc conciudatut oportetJ Motor cnimqui femper
moueic no
potcft: ncccfTario*
quando<$ tardius:&
quado^ citius mouct: fe-
cundum g>paulatim motiua uirtus
ciusexpirat. In
motibuj
aurem cckftibns
omnimodo
uniformitaseft*
Vndc utfcjcon/
cludi poteft cp motori primi motus ad femper
niouendum
uif^
tus jnrit:&
confequenter idem fequatur
oportet
CTFunflum
quartum Ex
dfftis f^cile deprehendi potcft plato Sc A
riftoteks
in quo confoncnt
.6? in quo diiTideant
quanrum attinct
ad fub^
ftantiaixmmatcriaIesX6ucniunt,n*primo
in modo
exifiendi ip
I
ii
i3
famm.Na ptato oes immateriales fubftantias infcrforcs citrapri^
iiiam:dixJt ellTe unum 8c bonum participatione ptimii quod Pm
feeft unu 6c bonumj omne aut participans aliquid ab co accipita
quo pamcipat iSc gtum ad hoc effcdus eius eft:{icu aer habet lu
anen participatiia lole:qui caufa eft illuminationis acree:&
conft
quentcr apud plafummus deus oibus fubftantiis immaterralibus
cau/a cft cp carum
quelibet 6c una &bona finCluod etiaarifenfit
guippequidicitneccffeee:utquod maximeenseft:aliis cflendi
caufafitp^C6ueninnt*2.qtum ad naturale ipfaru qualitate feu co
ditioncm:quippe utcrcg has fubftantias a matcria immunes aftru
xitmon aiit a copofitione aftus 6c potentie Qiiicquid enim cns
participatcx potentia &aftu copontum Cit opottet:quia quod rc
cipitut utparticipatu:aau$ fit participantis oportet:& confequen
tci: cfi oes fubftantie preter prima fint participantes apud plato.
oesex potcntia:3c aftu effe copofitas oportct. Qitod itide dicere
apud ari.neceffe cft :quippe qui dkit rationem ueri 3c boni adui
c6gruere:unde
^
cft primu uem Sc primum bonum adus^jpurus
litopotet:ab hoc uero que defisiunt permixtionem potentfe ali
quamhabeant opottet^
f
Couueniunt.j^in ratione prouidentie
Na apud pIatofummo deo:qui id quod eft ipfum unu Sc ipfum
bonum eft:ex primeua bonitatis ratione propriii eft: infetioribus
cunftis prouidcrc:& inferioru cuicg inquatum<primi boni ronem
participat:prouidcrc his qui poft fe funt:non eiufde otdinis mo^
do:ueruetia diuerfo^:& confequenter primus intelleftus fepara^
insJtoti otdini fcparatoi^ intelleftuu prouidet& fuperior quilibet
fuo inferiori:totuf9 diftus ordoanimaru ordini & inferioribus
ordinibus prouidet^rurfum^ ide obifeiuari putatur in ipfis anima
bus:ut fuprcme quide uidelicet celoru^inferioribus animabus
;pjf
iiideant& toti fnferioi^i corpopi generationi: item fuperiores aie
dcmonum f inferioribus A* animabus hominii^aftruebant enim
platonici demoncs inter nos dc fuperioresfubftantins effe media
Cotes*Abhac uero prouidentie ratione:etiam arift,non difcorddt
poncs bonum unu feparatii:quod oibus piouidet: ficut unfi ips^
latorcm uel rege:fub quo diustfi rerum ordinesfuntjfta uidelfcet
^
tcmm oi;dines fupstiotes peifedc oidfne prouidentic afiequu
^
^f-
tntmt in d$ defe^flus ullus minime inuenistun fnferiores uero iL
lumaflequnnturminus
perfedemndemulris defedibus fubiacet
guemadmodu in priuata domo liberi quf peifefte afTequuntuE le
gimen patrirfamili2s:defic!unt in paucis autetia in nuOis: feruo*
lum aute adiones mplutibus deficiant opottet:unde in cotpcri^
bus infeiioribus naturalis ordinis defeftusjq plures emergut: in
fuperioribus aut corporibusJ.ccleftibus minime Propter quod
iam plato demonu^quofdam bonos:quofda uero malos aHru*
xit:ficut & hoim:deos uero & intelleftus &celefl:es aias omnino
abfi^ malitiaefle^Suntuefo aliai quibus predffti duo philofophi
dilfidennfPrimo quide quia ut etia fupra didu eft:fupra cekftej
animas duplice fubftantiaru immatcrialiu ordine pfato aftruxitj
intclleftusf& deos quos oes afTerebat effc fpecies intclligibiles
feparatas:quap2 participationemtelleftus intcIligiit*Ari,uero unf^
nerfalia feparata no ponens unu folu ordfne rc^ fupra ctXo^ aias
aftruxit:in quo etia ordine primu cfTe pofuit fummu deu: ficut &
plato fummu deu ptimu dixit in ordine fpecicru :quafi fummus
deus fit prima idea unius ac boni^Hunc aut ordine ari.utiti^ ha^
bere aftruxit:ut fcilicet 5c intelligens & intellcftu effet fiue fpecies
inteliefta :ita uidelicet cp fummus deus intelligeret non fuperio^
lisalicuius p2tticipaticne:g> perfeftio eius efTet^fed per'fua ipfam
cfrentia:5: \Ai diccndum cflc cxiftfmauit in ceteris fubftantiis fc*
^^mh fub dco fummoordinatis:preter idi c^ inqtum a prfmi fim
plicfratc deficfunt & cfus perfeftione fumma eoru fntclligcrc fu^
periorum pattfcfpatfonc Jperficftur . Sfc fgitur ^m arf.hufufmodi
fubftantfe:quc funt fincs cckftfum motuujfunt etfa intelleftus fn
telligentes:& intelligibiks fpeciesjno tii comodo fpecfcs^quo pla
to fpecies pofuit quas uidelicet cxiftimauic efTc horum fenfibiliii
naturas ^mz materia fubfiftentes :fenfit enim arift*q> fintomnino
altiores, p^Sccundo uero quia plato intclkauum feparatoj^ nu^
mcrurn ad numcm
cekftiu motuu no coartauit: no ex ca ifta
ad coru pofitione
mouebarur;fed ipfam retu naturafm k, cofidc
iansAriftotcIes
ucro a fenfibilibus recederc recufans:x fola mo
tuum
confideratione
ad ponendas fubftantias feparatas Atmmxx
ideo^
numerum earii cekftibus motibus coaptauit^p^Tcrtio aut
quia ai;i,intcj: animas
cclo^ &hoim mcdias aias no pofuit jficut
pofuit
ptatojundc ncc ipfc ari,ncc feftatorcr ari\<Ic
dcmomV^cJ
tetigetc^Et
hcc quide de opinionibus arifto.& platonis*
dr^^unftuquintu.Qiiid uero de fubftantiis fepataris alii plii fen*
ferint-jdicendu eft cp eoK^ qui pIato,& arifequuti funtquidam ab
corum pofitioiiibuj declinantes etrarunt indetedus ciica eiufmo
di:^tuni ad conditione fiuc natura origine 8c prouidentiat qtfi
ad natura quidem auicebron in libro fontis uite contra ea
q
fupe
lius
demonftratafunt:exiftimauiioes fubftantias fubdeocx ma-
tcria &forma c6po{itas:deceptus primo q> (icut in itclledu ex ge
nere & rpeciercs copofitas uiditrexiftijnarit i re itide ee:deinde ue
ro q>
ee fubiedu & rcceptiuu eode modo in oibusdici crediderit*
p^Qinntu ad otsgine uero errarunt quida dicentes hmoi fubfta^
tias caufam effediua fui c0e n6 habete: quida uero alii cj> habeat
quide caufiimtfed non a primo principio oesimmediateiquidam
quoqg cxiftimarunt eas oes a primo principio immediate quide
habere elfe^non aut uiuerc & inteliigcre:fed hec inferiores a fupc^
iioribushabere:qufdaueroeo5iiptoceflum immcdiatua primo
principio feruare uolenres*dixemnt czs oes a
deo inimediate pro
ceft\fire:& iuice equales qd {cnCiz origenes Quida ero circa eap^
prouidentia errantesjeis flngnlanu reru cognitione fubttaxciur.
Omnc: ni pdiftoserrores manicheo|L'effor ioge tranfcendst^rf
^
otigme non rsducentes in unii princjpfu fed in ptincipia duo bo
notum.f.&: maIoR;;&utrii($corpor3]e:bpn3.fin luce infiniracor
potcam quide:fed tn uim intellediua habenie:& mala in infini-
tas quafda co^-porcas tenebras: Sl cofequenrer ctia errantes circa
prouidentta oia non fiib uno principio fcd fub cotrariis ftatuen*
tes:undc in oibus pdiftis articulis Xcodftioneorigine Sc prouide
tia aberrarut.Et quide ualde irrationabiliterNihil msgere poreft
nifi quatcnus ens ahquid in aftu eft:quia uiiuqucdqg quale ipfum
cft tale agft alterii^agitur aut altep^ ex hoc
g>
in aflu fit fiue nunc
primoeft.Nihil igitut uc) agit ue! agiturinifi inqinm bonum eft:
quippe bonti dic'i aliquid ex hoc q
adu 5: propna pf^-dJonem
confequitur:maIu uero quia his ptiuatur* Inqrum ur alfquid
e
itialu intantu ab eo quod eft pfeftc agere uel agi deficies ?ft:ficut
cdificatorcm malu dicut:cj? in artc cdjficatotia deficiens fir & ma
lam domum aut fttufturl:^
pfedione pptiam no attingar Pic^
r
terca
&fifoJ'ma
corporis fntelligcndi uirtutcm habcre pofllti
ut aia
ratfonalisjipfum
tamcn corpus: hanc hie uirtute omnino
ipoflibile e; quippe intelledus nzc cocpus nec corpoiis adus eft:
alioquin non eflet omnium cognitiuus ut in.j* de anima pbauit
ariSi igi primu principiu habet intelleftiij ut fupra probatu eftj
& fentiunt oes fane mentis hoies ne<5 lux corporea ne^ cc^us
aliquod fit oportet.^t pieterea non poteft efie principatus& regi
men maki inqtum eft maluiqr bonu habet latione finis:in que*r*
ahque fine ols gubernatio
tendjrifm cuius rationem
q
funt ad fi
nem m eu ordinanf.Omnis igi^ gubernatio eft fm raiione bonit
confequenter aut no poteft ee regmien malu inqtum eft malum
Ffuftra igitur pofuerunt duo predida rcgna aut eiiam principia*
Videtur autem hic error queadmodum &alii predidi piccefiifrej
cx eo 3
ca que circa particulares caufas confiderarunt: in uniucr^
falem'rcrum omniu caufam tranfferreconati funtjficut quia uidc
xunt cotrarios particulares effeftus:ut calefaftfonu & fiigefaflio
num:a contrariis particularibus caufis effluere:hunc cotrarioiu
a
cotranfs procefiiim putarunt ufc^ ad prima rerum principia mv
nime cefiare :que bonum & malum crediderunt:fub quibus uide
tur cotineri contraria omnia:cum eorum femper alterum fit defi
ciens:ut nigrum. & altcium perfedum^ut album. Verum in con
tratiorum cofideratione df.fecere:quippe ficut habent contrarias
caufas proximas ex eo
q?
fpecificis differentiis fecernutur:ita com
munem rationem g^ixiQm qua conueniunt habeat oportetXaufa
autem qto communior & ad plura fe extendens tanto fupcrioi
cftXontraria igitur prima principia non funt:uerum
potius om#
nium unam communem caufam effe oportet.
Cr"Quid deintelligentiarum[natura&
numero
habeat philofophia
uera: & chriftiana traditio,
Capitulum nonum.
^i^ iameffe intelligentias^ideft
incorporeas
&in^
tellediuas feparatas fubftantias
monftrauimus:
ncc^
non quid philofophi multiphciter
aberratesjde capc
numero
& naturali coditione
pfenfeiinttnuc
\i. cir^
ca predida f
m
ueic phie piincipia &chrifiianc icIp
gionii documeMmcritate edoccam'oportet:& ^de multispfidfs
Cri^unftuprimuQuantu crgo ad coditione & naturales ppric
tates attincuqiHda excrhifticolis angelos corporeos ailruxerut:&
cx materia forma^ copofitos^quodi primis fenfilTe uide origc*
inperiacchon quida uerodixerunteosquideincorporcosee^uc
lum ex materia formac^ coftantesmt auicebron in libro fontis
uite^tii fmuetam plifam:& incorporei & immateriales funt:ut ex
hispatuitquefupracapite,3,&.4.deduximus, Quodetia diuine
littere
& diuinarum litterarii traftatores aftruxerunt.Quod enim
incorporei fint hquet perilludaquia fpiritus dicuntur*hebrer,oes
funt
adminiftratorii fpus.& in pfalmo.qui facit angelos fuos fpi
litus: noie aut fpiritus in diuinis htteris ahquid incorporeum dc
fignari confueuit:fni illud io4fpus eft deus6(: ifay* 31
equi co^
tum caro.,& nonfpus. Ex uetbis etia diuinarum fcripiurajiitd ha*
beri p6t-,q> iint angeli no incorporei modo:ueru etiam omnino
immateriales. Nam eos uirtutes littere diuine appellat:fm illud
pfalmi.Benedicite diio oes uirtutes eius.& Luc.zr.uirtutes celoj*
mouebuntur:quod de fanftis angelis^^doaores oes exponunr
Nullum aut materiale uirtUi'eft:ucrumpotius uirtutehabet: ficut
nec cft effentia quam uirtus fequitur:fed effentia habet:ceuhomo
non cft fua eifentia fiue humanitas^fed id eft quod humanitatem
habet*Vtiiic^ etiam eo^i:.^angelos & incorporeos 8c immateriax
les efle:tenuilfe dionifium.^.ca.de di.no.patet:ubi eos a materia
mundos aftruit:^^ in primo ca.cel.hier.ubi eos incorporeos dicit
undefrequeter eos dicit celeftes itelleft'^:feu diuinas metes^qd' ali
quid 8c incorporeu Sc imateriale fonat:ut.3.de anima probatur
II7f*undu
fecundu.Quantu uero ad origine atinet fupra omnes
a deo
faftos fuppofuimus:ficut & omnealia creaturam
qq
cx phi
lofophicis demonftrationibus quibus oia ab uno effe probantui
aftruere potuilfemus:ex diuo tho.& aliiide nifi mihi eflet breuita
tis cura precipua.R eligio aut chriftiana firmiflime docet eos oes
a
deo efle productos:ut de fum,tri.& fi.ca.firmiter -unus de^^ eter
nus pater 8C filius &.SS.fua omnipoteti uirtute fimul ab initio te
potisjutrd^ fimul de nihilo condidit creatura fpirituale 8c corpo
lalem angelicam uidclicet 8c mundanam^ ac demum humanam
quafi communcm cx corpoie&
fpiritu conftitutamtQ^od ctiam
dminis
Uttciis
probatur quia iti pfildidtut* Laudare cum ots aa
gelieiusj&cnumcratis
aliisfubditurjquia ipfedixit& fafta funt*
Vnde &
dio,4.caceLhier,dicit celeftes fubftatiasec primo & mul
tipliciter in participationc dci fa&as.Sc in.^ca.dc di,no*& expref"
fius,4ca*ccl.birdat intcJIigere
q
a deo immediate oes funt pro
dudi:dicens tp fup omnia bonitas unaquam^ re conftituit in oi
dinequi copccit fue naturcRcpugnat uero chriftiane pietati fi di
catur cii platonicis 8c peripatheticisjcos a fuma quide deitate ori
gincm traxifTe^fed tii ab ctemojquippe
q
dicit eos incepiflc poft^
aliqiinon fuerant;undeifa)^*40Leuate in excelfum oculos ue^
ftros &uidetc quis creauit hccffupcriora oia Et ne id intelligc^
turdc corporibus ccleftibus folii:fubditun Qiii adducitfad clTc
de no cfTe militia celi.i*fpiritualiu 8c celeftium fubftatiarum excs
citum que fic fcriptura nominarc confucuir propter ordine cani
&uirtute in excqucndo que dco placuetut:iuxta illud Iuc<2. fada
cft ci5 angclo multitudo militfe ccleftis:unde dio.ro.ca.dc dino
dicit
^
ea que in fcripturis dicuntur eterna:n6oportet fimplicitet
intelligerc coetema deo:qui eft ante euu:quia etema dicit ca
q
in^
corruptibilia funttquod de fubftantiis fpiritualibus precipuedidii
uidctur.Qiiandoautfintcrcatiexfcriptura cxprcflc nohabetur:
tii
cf
poft corpa no fint creati ratio fuadet.Neqj.n.dccuit pfedio
la fimplicia pofterius crejri:unde &in principio geii.ubi rep^
crea
tio defcribituKcelu quod dignius e :terre antefertur:cum
dicitur^
In pricipiocreauit deus celu Sc terram.Quod etia fcripture
aufto
ritate firmaturNam'ex illo uerb0iob.3s.cum me laudarcnt
aftra
matutina:5: iubilarent oes filii dei.Aug.rr.de ci.dei arguit:q>
iam
crant angeli quando fada funt aftra.i.4. die:ncc funt inqiiit
fafti
5.die:qu!a quid tunc fadu fit patct:qui3.f.tcrra ab aqufs difcreta
et
nec fecundaqr tunc fifmamcntu faftu eft:& fubdit
q?
funti lla
lux
que diei nomen
accepir.Igitur fm ipfum cu rebus corporcis
crea
ti funt:& ipfius celi nomine fignatur cii dicimr in principio
crcaf
fc deum celum
& terram:fo?ma uero eorum perfeftioq? lucis
pro
dudione
denotatur:ut id fuper gefi.ad lit.aftruxit.Sed ut
dama.
j.
libro teftatur: quidam angelos genitos ante omnem
cotporec
materie
creationem afferuere:quf
a ut grego.theologus
dixit:deus
primum
excogitauit angelicas uittutes:& celeftcsj&
ciusexcogf
^^
tatio cius opus ruit.Et huic fententic ipfc dama:cofentit:& fequi
hieromm'^ didi gregorii nazazeni dilcipulus ftiper epi, ad tuum.
fic dicensSex milia necdum-' nodri tempoiis coplentur anno u
SC^tas prius eternitates qta tempora qtas origines feculo^ fuiJc
arbitrandum eft;inquibus angeli :tioni & dominationes:ceteri<5
ordines feruierunt deo^abfc^ tempo^ uictbus at^ mefuris:&
deo
iubente fubfticeruntNeutrum aiir fane doctrine concrarium
fore
diuus tho.atteftaturjquippe nimis prefumptuofum
uidetur alfere
re tantos ecckfie doclores a fana doftrina pietatis deuiafie:
quod
diftum diui tho. uerum fubintellige pro eo tempore quo ilji ita
fcripfere:ex poft fado th fane fidei iliud repugnat :cu iam ecciefia
oppofitum credat 6c ftatuerit^nfpiritualem.i.angelicam
corpora*
lem<^ naturam fimul creatam de fum.tri.iSc fide carho.firmicer.
HTi^undum tertiu.CJuantum aut ad diftinctione^orum attinei:
qtuni quidem ad naturalia fupra dictu eft
q
oes fpecie diiferunt:
6c cofequenter narurales proprierates habeant dsfferentes oportet
^.ffpeciem cofequantutjficut alia eft qualitas propna ignis:caloi:
uidelicetaalia aeris:quia humiditas:aha aque: qr fiigidicas: dc alia
terre.i.ficcitas:qtum uero ad gratuita & uoluntaria dicetur cap.fc
quenti:^ quidam eoru boni & quidam rnali funt: licet deus oes
fecerit bonos:ipforu uero quidam k fua uoliitatc fecerint malos.
CT^unftumquartum.Quantum ucro adnumerum inisUigeti^
lum fm uera philofophia dc chriftianam pietate fun: loge plures
g
philofopho^^ quif^ potuerit uel fomniarc quide: ut lumine fi-
dei fufFragante chriftiani traftatores dixerunt 6c cu philofophice
tii etiam theologice ex diuinis littens probarunt.Quaobrem m"
teq id probemus illud notandu eft in pifmis:ut etia patct ex bis
q
fuperiore capitcdifta funt:cjab intelligentiaj^ pfefta notione:hn
snana aia longe deficiatoportet:quippe que ad intelligentias quc
cx natura notiflima queda funtiCO modo fe habet quo etii ad lu^
mcn Sc iubar folis oculus noctuc:q non nifi in obfcuris graditut
&uidet:ut,2.metaphyfice docuit aii.undc ut ide in.ri.de animali-
bus dicit.de cis pauca ualdc fcirc poflumusigq illud quod nofce
poffumus de hmoi:Iicct pcxiguii 6c topica tm ratione teneamus
piucundu fit & petamatii.Igitur phiiofophi de ciufmodi demo
%xatiuc quidcm pcne nihil :topicc ueco feu piobabihtci patu cnil
^^
ehmntiqd
mnumcro afigelopii Sattjcndo copj
diuctfitas 'arguif*
CXufdam.n.co^:
ut ctia aliqualitcr patctcx diAis intclligicntiaifi
numcru ^m numcj^ motuu ccli cxiftimaucmt:ut
ari.irmc.qui et
numciu ciufmodi motuum ab aftronomis fui teporis cxquiHuit
quide ucro fm numcrum lpcraru:ut au!cequida quo^ fmnume
rum fpccicru fcnfibiliumiut plato^quidam ctia tih unam intclhV
gcnriam pofuetcmt anaxagoras itcUcdum fcparate mixta :& qui
dam hcretici qui unum tni dixcruntcflc angclu:que uaria nomi
na fortiri putantfm uarictate fuarum adlionu:quida ucro cas om
nino ncgarunt nihil incorporcu putantcs:ut cmpc.& dcmocri* ac
cctcfi philofopho^;: naturaliti tprimorum:& faducci iudco^ :qui-
dam poftremo cas quide non negarunt:uerum dixcruntcas in nu
mcto cffe nobis incerto:uolentcs in fcripturis angelii intelligi om
nem uirtute qua cxplctur ordo prouidentic diuinciquafi nucium
diuine uoluntatis (iue fpirituahs fit fiuc corporca:ut rabby^ mof^
fcs:adeo utuimcocupifcibile angelum concupifcentic uocct:fub'
ftantias tii feparatas dicit clTe in co nuero quo philofophi dixcrc
CT
I^unftii quintu. Vt
ucro ftilum ad pcipuos philofophosdcdu
camus:fentcnria platoms uoletis fubftantias feparatas ce rc^ fcn
fibi,'iu fpes:utpote fi poncrem^ ipam huanitate uel cquinitate fc-
paratas:ac
p
hoc intclligerias ce in co niicro quo & fenfibiliii fpe
cics. Arihac ronc danat & explodit:
q de ronc fenfibiliu fpccicp^
ma fit:undeipfa
humanitas fi a matcria uel huano corpc fepaiata
cft:ia no huanitas fed natura altior eft:& fic de aliis^Scntenria ue
lo ari^no ce neccffaria etiam ex diftis fupra capitc quinto planum
cft.In hts.n.q ad fincm
quepiam
ordinantur ncceflitas cx fine fu
matur oportetrno
econtra
ut ipfenict2,phy.docuit:undc fi in ce^
lcftcs
fubftanrias^celeftcs
motus eo tcftc ordinantur:earum nume
tus cxmotuum illoru
numero
neccffario
codudi non pot, Diccf
n.
q
fut fubftatie
alie ordinis
alrioris
g
illc fint:quc fincs funt pro
ximi ccleftium
motuum:queadmodum
fi inftrumenta artificialia
ut ferra
& dolabra.proptcr
homines
mecanicos funt qui cis utun
tur:nihil
prohibet elfe 8C alios
homines
qui eiufmodi inftrumcn^
tis non
utuntur:fed
his qui utuntur
impcritant* Vndc ut fupra pa
tuit
ipfemet
Arfftotclcs
fuam
rationcm
non effe ncccfratiam 66
mditaffaffuscft.
K ii
ICr*unftum fextfi^R diqufi igitur eft ut cx uera pHia angelos 16^
ge pluies efTe
^
celeftes niotus aftruamus,p"Primo.N
a lubftantie
inielleftualesifm fuum gcnus ttanfcendunt omne natura corpo^
icamiconfequenter at in eis gradu 6c fuperioritate accipere opoi
tet i^m cleuationem carum fupra corporea natura.Sunt autqueda
ipirituales fubftantie fupra corporcam natura ^m naturam fui gc
neiis;que tii corporibus uniuntur ut forme:ut patet ex diftfs:& m
humanis animabus experimur.Et quiaefle fubftanriafti icelledua
liu ^m fuu genus a corpe depedentja minime haber:ut fupra ofte
ium eftdnuenitur aljus eiufmodi fubftantiarum altiot gradui:quc
ctfi corporibus ut forme no uniuntur:fuot tii aliquo^determina
torum corpopi motores: ut de his que celii m mouenr infra pro^
babitur,Similitcr aut natura intelleftualis a mouendo no depen-
det qujppe mouerc ad caj^ prima ac pcipua operationeJ. intelli
gcrcc6fcqucnscft:&c6fequentereftaliquis fubftantiaru intellc
ftualium gtadus:in quo no motores p^iiiaUquo^ corpQR> funt
fcdfubftaticmotoribus fuperiores,p~SCundo*Sicutper fua natu
lalcmforma.agit quod n.ituialiter agit:ut ignis:ita
q? p
intelleftii
agitperformafutintelkftusagitjutin arnficibus liquet Igitui
ficut agens pcr natura proportionatii eft puiznti ratione fue natu
lalis forme:ita & a?yens
p
inrelleftum per forma intelledus patie
ti proportionatti ft:ut uidelicet eiufmodi fit fotma irelleftiua
$
inrccipientematcriapaftionem agentisinducipoflst^lgitur
p
pdos orbium celeftiu motores:qui pcr itelied:i5 mouent(fi in hoc
opinione fubftincre uolum^ ari.)tales irelligetias habeat opoitet
q
fint
p
otbiu motus explicabiles:&
q
in naturalibuscduci Sc pcr
duci queant.Sed fupra cocepfionesirelIigibiIeseiufmodi:alieunl
nerfaliores fint oportet:qui3 intelleftusrcrum formas uniucrfali^
5
caru effe fit in rebusapprehendit^nndc & uidemus fpeculatiui
intcllcftus forma uniuerfaliore efle c[practici:& intcr artes practi
cas uniuerfalior eft impcmntis
q
eXequentis conceprio* Oportct
autcm fubftanriariiintelleftualium
gtadus acciperc fm gradij iw
telleftualis operationis p^de quibuf^. Ergo fupra intelleftualei
fubftanriasproxime otbes moucnrcs:alias fuperiorcs ee oportct
fTertio.Na inter ea que naturali
ordine diftant^mulros eft gra>
diis Riedios inuenirc;ficut
interpctfeda bruta &plantas :qucdl
??
impcirfcctiora
aiaHa funnquc & cn plantfs comrrjunicsiit q'ru ad
fixionemiutoftrea
&c6chilia:& cubrutispeifcctis qtumad fen^
fum.Cii?ergo deus qui eft fubftantia prima a corpo^ naJnia maxi
incdiftet:uaIderationabilceft:utin reruni ordinemuiti gradus
intcriaceatp"Q.uattoNa deu^ no fohl umuerfale rcR! coj^rcajie
prouidentiam habet::uefum potius fuam prouidentiam etiam ad
tes
fingulares ctia minimas extenditiquippe qui tangprima cau-
fa cfficienx*6^ mouens in omni efficiente cfFscit &; in omni mou^
tc adfinemmotus mouct:&hoc perintelkctum:eufit artifex
uoluntariu$:utdiximus:quodeft prcuidere.f.per intclkctum ini
fincm dirigcrc Bc mouerc*In rebus autem fingulaiibus prouiden
tia diuina directis:deus intcrduprcter ordincm uniucrfalium cau
fatum celorum uidelicct & intcHigentiarum motricum:qucdam
operatur,utdum fufcitat mortuos:& morbos icurabilcs curat: 6i
gencfalitcftGifacuIaoperatuftucI hoim mcntcs celo cmincntio^
res illuminat.Igi^nofolufubftantiasincorporeas deo defcruicn^
tes in uniucffalibus naturccaufis ponerc oportet:ucruetiam 8c de,
feruientes deo in hts que particularitcr deus operatmjprecipuc in
mentibus que celeftibus motibus non fubduntur
Crr*anctii feptimii* Immo angehci fpiritus 5^ intclligcntic fiue
fubftantie incorporce &immatetiales funt in mulritudine maxi
ma 8c nobis inc6prehcnfibiIi:quod 3:phiIofophicc &thcologicc
probatur. Et philofophicequidem. p^Primo.Nam dcus inter oia
uniucrfi perfectione maxime intendit in reium creationc: quippe
omne agens fuicfFectus totii pattc plus diligii.vnde qto pfcctio
ra funt aliquattanto in cxcefTu maioricre^ta funt : ficut expcri"
mut in corporibus incorruptibiIibus:quc fimpliciaelcmeta quat
tuor & continua& difcreta qtitate prccelliit:quippc
orbcs petplu
resSc ftelle finc numero funt fpecic 8C fubftantia differcntes.Cum
igitur intelligentic fint prima & pcipua pars unfuerfijnumcro cx
cedunt oes xe^ crcatarum fpecies * p~Secundo. Etfin, indiuidua
matcrialia corruptibiIia:p materia multiplicicenf:rpe$ tii rc^ ma
terialiii:n6
p
materia kd
p
forma multiplicentur
oportct:non,n*
hoieni
& Inpu du3S eefpes materia facit:cii cadcm poffibilitcr in
uttac^ fpe fit:ut fi lupushoicm uel homo lupii comedatSi autcm
foime matemle*
multiplicantfpes
materialifi:I6gc magis fotmc
fmmatcriales fpccici immatcriaJes muItipKcabutitJquia
habcne
cffz completius & unfuerfalius
^
matcrialcs quc ad matcrie capa^
citatcm limitantur Noncrgo funt minoris numcri
^
fpccics
icrum materialjum
;
cuiufniodi funt
clcmcntajmincralia^hcrbc
plante;bruta:pikes:aues:& ftelle
f~
Tcrrio Msgis eft unum^
quodc^ multipJicabile fecundum fuum intelleftuale
effe:
^
fccun^
dum matcriale:multa cnim intelleftu capimus
que nequeunt effe
in materia:cx quo conringit cj> lince refte & finitc
cuilibet addi^
tio
mathematice fieii potefl::non autem naturaliter:qujppe
aliqua
cft tam longa Hnea qua nul la poflit effe maionut
sxis ceicftis: ra-
titas ctiam corporumjuelocitas motuum &diucrfitas
figurarum:
in infinitum intelkduali apprehenfione augeri
poteft:quod tame
in natura eife nequit* Subftanrie autem quas fcparatas dicimus
funt in cife intelligibili fecundum fuam naturam.
Maiorigitut
mulritudo in eis effe poteft
q
in rebus matcriahbus pcnfata utti
ufcp generis ratione.in perpetuis autem non differt cffc & poffc.
Exccditigiturmuititudo fubftanriarumfeparatarum
matcrialiu
corporum multitudinem Theologice quo^ fic probatur. Nam
diuina fcriptura danie7de cekftibus fpiritibus dicit. Milia mi
lium miniftrabant ei:& decics milies centena milia afliftebant ci,
Quod non ideo dicitur quafi hoc numero coprehendantur apud
fando$:fcd ut corum numeius nobis incomprchcnfibilis
p
hos
magnos numcrosoftendatur.v nde dioni.13 .capi\ccUhier& grc^
gorius in glo.dan.numerum illarum fubftanriarum atteftantut
omncm naturalem mukitudinem cxcederc* Dcindc quanta fit
ingclorum multitudo ipfa corii cuftodia oftedft:quJppe ut thco
logi doccnt & tenet dodorum crhiftiana tradirio:folum infimi
angeli cuftodiunt:id eft dc infimoordine:3i confcqucntcr illius
ordinis multitudo tanta eft,quanta ullo temporc inmundoefl:
mulritudo uiuentium i cum quilibet habcat unum angelum ex
communi fectatorum doctrina Alii uero ordines quanto fu^
petiorcs tanto copiofiores funt Sicut cgo infiniti quodammo
do funt homincs nunc uiuentcs ita infiniti funt angeli. infimi or-
dinijmt de
aliis & de demonibus taccamus,**
^AIiquas fubftantias immatcrialcspoffc pcccare
& cffe malas Capitulum dccimum
-^l
Vm igftur atigelos uel inteliigentfas cfie J6geplurese[
fphiioiophi
fomniaruntoftedeiimusna
ex his nonnul
las elTe pofle malas (equetibus pundis oftefuti fumus
!C17^^""^"*Subftantfe
intelleftuales quas intelligetias
luocat fut uoientes
necelTdno.p^PrimoJri^ft^n.oibuj
appetit^boni:ciibonuidritqd!appetutoi.i:ut
phi tiadui:q equi-
de appetit^ i his
q
ppiia cognitioe caret nalis df:
ea loe qua dici-
mus lapide appetere ce deorfu:inhis uero
q
fefitiua cognitioc po
tiunfjdrappetitus aialis:i cocupifabile irafcibileq^ fciffus^in irelli
getibus ac appetitus itelledualis feu lonalis dnqui e uoIutasSub
ftatie igi6inteileduale$create
uolutate
hiit.f^Scdo. ddp
aliud
e:ad id taq ad prius reduci^ qd'
p
fe e:vn apud phm.s.pby.tex.co*
33mota ab aliOji prima reducunf mouetia feipfa:i fiUogifmis iti^
de coclufiones
q
ex aliis innotcfcut:in prima principia pfenota
icducunf* unt uero in fubftatiis creatis n6nulla:q ad opeiadum
feipfa no agut^agun^ aut naturc ui:ut inaiata platc: & biuta:ne<g
n.in t.\s e agerc & no agere^Ad alia ergo prima
q
feipa agut:rcdu
6l\q fiat oportet.Prima aut in reb^ creatis inteliigetiefunt feu fub
ftatie fparate:ut etiafupra ciifume.Heigsf fubftaricad operan
dii fe agat oportt:qd uoiuratis e j?priu:qua fubftatia quec^ fuo
adui di)atui:urpoce in fe hiis qd' agat aut er no agatvlgif creatc
itelligecie uolucate uti^ hiit p~Tertio.Cuiuii!bet opationis prin
cipiil forma e:p qua unuquodcp aftu e.Igif i^m modii formc mo
dus opationis forma cofeques fit oportet .Igif forma
q
no e ab
ipo agete
p
formanOptione caufat cuius ages dfis no e :fiqua fot
ma uero e
q
ab ipfo fit q<f
p
ipfam opaf:et cofequecis opctis diit
um habebit. Forme aut nales cx qbus & naturales motus & nales
opationes fequii^^ab his minimcfunt quop! funr forme: fcd tota*
liter ab i.\inYi\tz\s agetib^:cij
p
nalem forma unuqd*9 ee habeat
i
iua na:nihil at fibi caufa ciTcndi ee p6t,Et ideo
q
moucnf natura
liter a feipfis minic moucnf^no.n.feipm graue deorfii moucr:fed
qct ci forma grauitatis dedit giians.I n brutfs quo^ formc aut fc
fate aut imaginate
q
bruta mouet:abipfis bruris adinuete no funt
fcd receptc
i cis ab extciiorib'^ fcnfibilib^asgetib''
i fenfu:& diiudi
catc p-extimatione nale:vn licct quoquo mo dicanf moucrc {t'
ipfa iqtii cop^ una ps moucseaalia mota:ipm tii moucrc cfs cx cfs
no e:lcd parti cx cxtcriotib^ fcnfatfs:& parti quo^ a na
:fn^ti5.m
jippcdt^mouet mebia diou}^ feipfa mouetc; qd' fupra iaanimata
hab^t ac plantastin^tum ucro ipfum appetcrc in eis ntctffmo eft
cx formis acceptis
p
fenfum
& iudicid naturalis extimationis n6
Cibi funt ca cp niouemf;vn n6 hiit aftus fui diiium* Forma uero
itclleda feu cocepno
p
qua fubftatiaitellectualisoperaf ab ipfo e
intelleau:utpore
p
ipm c6cepta:& quodamodo excogitataiut dc
forma
artis liqaet:qiia artifex 8c c6cipit &excogitat:& per ea opc
latur.Ad operandu igit feipfas agiit intelligetie:ut opationis fuc
diiium
hal^etesHabet igif uoluntate.p~QuartoAftiuu pafliuo&
motiuu
mobili ppoitionatii effe oportctJn habetibus aut cogni
tione uis appFehenfiua ad appetitii fe habet ut motiuii ad mobilc
na coprehenfum
p
fsnfum uel imaginatione aut intelledu intellc
dualem uel aialem ippedtii mouet^ Apprchenfio aut intelleftiua
116 determins^ ad queda:fed oim eft potius:unde & de intelleftu
poffibili dicit phus in.j.df aia:c^ fit quo eftoia fieri.Appetitus igi
lur intelkdualjs fubftanrie:eft ad oia fe habens.Hoc aut uolunta
tis cft propriu ad oia fe habere:ut liquet in.^.ethi. c^ poffibiliu fit
if
impoflfibiliii.I gitur fubftatie intelleduales:uoIutatcm habeant
oporter. CTPundii fecundia.Sunt quoqp in agendo arbitrii li^
bcri. p^Primo.Qiiod.n.ex arbitrio agant:ex eo uel maximc ma-
nifcftum fit:
q> per intcllediua cognitione iudiciu de opcrandis
habcnr:Iibcrtare atit necefle eft eas habere:fi habent dominiu fui
aftus:ut oftcnfLmi eft.Sunt igirur didt fubftantie liberi atbiuii in
agcndo.f^Secundo.Na liberii eft quod fui caufa eft :confequetcr
aiit quod no eft fibi caufa agendi:non eft liberu in agendo *Qus^
cuncp uero necj moucntur ncqg agunt nifi ab sliis mota: n6 (unt
fibiipfis caufa agendi.Sola crgo moucntia feipfa libcrtate in age-
do habent:& hec fola iudicio agunt:na mouens feipfum diuidif
in moues & motum:motus aut eft appetitus ab intelleftu uel fan
tafia aut fenfu^motus quoiji eft iudicarc*Horum igitur hccfola li
berc iudicarit quecuncg in iudicando
feipfa mouent.NuIla autcm
potentia iudkans feipfam ad iudicandii mouet:nifi fopra fuu aftu
fledaf:opoitet.n.fi fe ad iudicandii
agit:q? fuu iudiciii cognofcat
qdPquide fofius itelledus e.Siitigif aialia irrationalia quodamo
liberi quide mot' fiue adionis:n6 aiit libcri iudicii inaiata aute
q
folu ab aliis mouenf:ne<5 libere aftionis aut mot^ funt: itelleftua
lia aut no folu adionis fcd et liberi iudicii qd* e libcrii arbitnu ha
bcrc
bercp^Tcrtio,Forfa
appfehefa cftptincipiu niouesjca tonc
qtrt
*
apprcheda iub rone boni uel c6uenieti"s:a(3:io,n,extcrfor in his
q
feipia
mouet pcedit cx iudicio quo iudicaf aliqd ce bonu ucl cd
ucnicns
p
dida forma*Si igi^ iudicas ad iudicandu feipfum mo-
ueat:oportet cp
p
ahqua altiore forma apprchefam fe moucat ad
fudicandu:q quide c^c nequit ni(i ipfa lo boni ucl coucnietisipct
qua de quohbct dctcrminato bono uel jconcnicnti iudicaf llla
igii fola fc ad iudicadu mouecq cocm boni ucl coucnietisrocm
apphcndur* Hcc auc funt fola itclJcdiua^ &ola igit itcllcdualia fe
no folu ad agcndu:fcd ctia ad iudicadu moucntSoIa igii ipfa in
iudicado funt Iibcra:quod cft libcru arbitriu habcrc f^CLuarto*
A coccptionc uniucr{ali:adlio motuf^ nd icquif:nin particulari
apprchefiionc mcdiatc:co
q?
motus &adio erga particularia Ciu
Intcllcftus aiit naturalitcr cft uniucrfaliu apprchefiuus* I gitur ut
cx apprchefione intellcftus fequaf motus aut aftio queIibct:opoi
tct uniucrfale conccptioncm intellcdus applicari ad particularia.
Scd uniiierfale cotinct in potetia particularia muItaP6t igif ap^
plicatio coceptionis intelkdualis fieri ad plura at^ diucrfa ludi
cium igi( intelleftus de agibilibusad unutiii dcterminatu non e
Habet !gi oia intclleftualia atbitriu liberu f^QuintoJudicii li
bcitatc carcnt aliqua:uel c^ nullu habeant iudiciii :ceu cogniti6c
carentia:ut lapides ac plarste:uel
q>
hiit quide iudiciu fcd a natura
detcrmjnatuaad unu ut brut3:naturali*n*extimationc oufs lupum
inimicu iudicat
&nociumipm^ cx hoc iudicio fugit: fimilitcr
at
in aliis e. Quscu^ igif de agedfs iudiciu hiit n6 a natura ad
unii
determinatii 8c fixu neceffe eft liberi ce arbitrii:hm6i ucro funt in
telleftualia cuda
:intellecausn*apprehendit
n6 folu hoc uel illud
bonu:fcd ipm bonu c6cVn cu intcllcaus
p
formaapphenfa
mo
ueat uoluntate :fn oibus aut moues & motu opoitet ee ^portio^
nata:HoIutas fubftatie
itelleftualfs
no erit dctcrmfnata a na nifi
ad
bonii coe.Qiikqd
igi( fibi cffeif fub r6c boni:in illud uoluntas
inclinaripo
:nulladeterminati6cnaturali
;pbibcnte fn cotrariu
Oia igit
itelledualialibera
uolutate
habeat oportct:cx iudicio
in
telleftus
ueniente:qd'
eft liberu hfe arbitriu: qddif^mt libe^
de
tationc
iudiciu>
CPunaii tcitiu.PofTunt
aut intclligentic
p
li
bctu atbitriu
male ee 8c
peccatricesjcofequetci
aut malos
dcmo^
L
^<^
ihes c{feNa ois creatura ronalis in fua natura conteplata peccare
poffit oportetjetfi alicui ronali cie^iture
q>
peccarenequeat afciiba
turihoc no ex codicione natute:fed cx dono graiie fic oportet^Ca
lus lo hec e.Na alique peccare aliud nihil elt
^
a reftirudfne nd^
qua hre debet declinarejfiue accipiamus pctm m naturalibus fiue
inartificiahbujfiue in moralibus. olu aut iVra adii a debita redi
tudine dechnare no contingitacuius regula tti ipJa uirtus agetis:
quippe (i manus artilicis regula tpi forer^nunqnjfi rede lignum
inciderc
artifex poifet;et fi indfionis redtitudo ab aliafit regula:in
cifione
tcdi 6c no reda elTe cotingetSoIa aut diuina uolutas fui
aftus
eft rgula:quippe
q
ad fuperioie finem quo regulef minimc
ordinaiur:ois uero creature uoluntas in fuo adu reditudine raini
me habet:ni{i ca ratione qu;5 dmina uoluntate reguk^ ad quani fi
nis
ultimus attinet:queadniodurn cuiufc^ infeiioris uoluntas iu^
xtafuperioris uoiuntate regulanda etbut uoluntas mihiis fm uo
luntate ducisSic igimt in lola uoluntate diuina pctin efisrnequit:
in
quahbct ueto uolurate creata pctm efie p6tvfi 3c iob.^.de deo
dr:c^ in fuis angelis reperitprauitate.Necpredidis obilat|primo
c^ fm plios in corporibus celeftibu$(q angelis inferiora funt )no
pot effi malu:5c cofequenter ne^ in angehs N6 obftat fnq quia
illa corpora n6 hiitoperatione nifi naturalem:unde queadmodii
in
eo^naturacorruptionis malueflenon poteft: ita 8cin eorum
nacurali adione inoidsnationls malu efie nequit.Non eft uero !i*
in
ile de angelis:quippe qui propter adione naturale habent eam
q eft liberi arbitrn i^m qua in cis cotingit elTemalu|^Non obftat
fecundo"cp naturale eft angelis moueri motu dileftionisjin deum
in
quo no peccatut:qd! aut eis eft naturale femper ineft;&*c6f qti
fer nunq peccant.Non obftat inq:quippe eis naturalc eft diligete
deu^ut
ipfe eft principiu naturalis ee natuialiuq? bono^:n6 cft uc
lo
eis naturale eu diligere ea ratione qua obiedu eft fupnaturalis
beatitudinis:fed hic amor e gratuiru$:a quo angel'-' auerti peccan
do potuit Cr^^undum quartu Pot aut in intelligentiis pri>
moSi imediate ce folu pctm fupbie ^m aft^edu.N a ci3 dupliciter i
aliquopofiitecpctm aliqd':^mreati5uidelicet&l^m affeduuel
appetitiKf m re.itii qde i ds oe pctm ee pot^dii hoies ad oia crimi
m
piit
iducere{3ic6fequeti; oini ^c6i leatii icurrcie: fm>ffcdu
-
-
f
^/
uero I eis oh pctl ee ticqatitiCed i\h fotiS ad
q
fpuale nlm aftlci
cotingittq
no cotingit ee bona coipt ^prjajied
q
fpoali natiite co
gruat.qppe nihiJ afFiCi^ nifi ad id qd' fue nsture pot efTe coueni-
ens.In bonis uero fpualib''
q
fola irelJigetiis cogrueie pofle Iiq;ai
du dixeiis pctifi ee nequit dii ad ea qun afficit ;Pm (ejcu ucra bon^
fint:fed folii
p
Jioc tifi cp in effedu eiufmodi fupcrioris leguU no
obferu?i;qcf uidelicet ajiud nihiJ e
q
fapbiref*fupion no fubd 65
^de in eo qd debitu Vh pctm pdniu angelo^ aliud ee nequic
q
fupbia.Cofequetec aut in eis ec pot et inuidiaaN a eiufde roii s
eft afEidvL aliqd appeterejdi cotra ci'^ oppofita renitiJnuidus aut
X hoc de aJterius bono trifta^: c^ iJIud fui boni ipeditiuu putats
qcf in mgtlis ee nequft:nifi fingulare excellentia alfeftet:q cqd
fingularitas
p
alterius excelletiam eet oportet:vii poflpctm li^et
bie in eis cofsqui potuit inuidie morbus:^ de hois bono dolere
potuere 8c et de excelJetia diuina::^m
^
deus malis intelJigcntHS
cotra ea^ uoluntate uti pot in gloriam diuina:q<f fupbis imo fu
perbifTimis illis agelicis fpiritibus grauifTimu dixcrisHec duo igi
turpctafuperbia&inuidiafoIainmalisangelisefTe polTunt to
affftum:& que fub illis coprehenduntur:ul ad ifta ut aiunt rcdii
ciintur.Etfi cnim deledatur obfceniratibus camalm peccatotumr
aug* tefl:e,4.de ciui.dei.Hoc no eft ideo quafi ad huiufmodi dele
Aitioties afficiantur:ueru potius hoc totu ex inuida metc pcefTc^
Tit:q in pctis hoim quibufcuncg letenf:inqram humani boni ipc
dimenta funtNecobftat
q>
fpiritui fpualia ficut carni carnalia i\u
tia cogruunt:fpirituaIia aut funt nonmodo fuperbia & iuuidia:ue
rumetiam auatitia accidia & ira:& cofequenter ctia iita in angclis
cffe
pofTunt.Nonobilatin^.Naauaritia^mc]^
peccatnm fpecia^
3e cfl immoderatus
eft,appetitusretii teporalium que pecunia me
furari poirant:fed aurimaxime & argeti:unde &greco uocabulo
phiJargiria difta efl::id eft amor argenti:& ad ciufmodi intellig^
tie minimeafficiuntur:ficut
nec adcarnis uoluptates. Vnde in
cis
auaritia proprie difta effe nequit Si uero auaritia dicatur
omnis
cuiufcun^ bonicreati
immoderata cupiditas:fub fuperbia
can^
tineatur
oportct: quc in cis cflfc potefl; * Ira ueio ficut 6c conctt*
pifcentia cum
quadam corporea paJlionc eft:unde in angclis cffc
aequit nifi
metaphoiice * Accidia uero triftitia quedam cit:
qvi$
i^
ii
Iio ad fpuilej- ^&us'pptet corpom labore moraf: qui intelligen
tiis no cogruit.Et fic Iiquet fj? rolii fupetbia & inuidia peccata fuc
fpuaJia pura
q
demonibus cogruatJita tn ut nec inuidia
p
paHio*
ne kd pro uoluntate fumatur alterius bono renitenti
Aliquis intelligetias aftu &re ipfa ef!*e malas
Sc peccatiices Capitulum undecimum.
Vja intelligentias pofle pcccarc 8c malas fieri often^
fum eft:ia ita cffe moftremus opottet^Quod licet ex
Idiuinis Ifis claiu Htmunc tn qn principaliter rationi
tnatutali ppter chriftianos infideles innitimur:id fe^
I quetibus pundis aftruef CTI^undu priniu, Intel
ligcntie aliqua mira operanf apud auicena* Na fuit eius pofitio:
g
loge magis ad aliquoi^ pdudione fubftatiis fpualib^ matcria
obfequaf
q
cotrariis agentibus in natutajvii ad earu apprehenfio
Hem interdti in i^is inferioribus cj> effedus aliquisfequaf aftruxit
aut pluuiaru aut fanitatu:ec nullo corpore medio ageteXuius e^
dem rei fignu ab aia noftra capiendu putarit:q cu^infua imagina
tione fortis extitcrit:ad fola apprehenfione fuii corpus imutat:fiy
cut qui graditur in trabc alta de facili ruit :quippe qui ex timorc
imaginatufcafum:noncaderet-3iit fi eirettfabs ita in imo ut timc
le nequirct:manifeftu etiam eft ad fola imaginatione corpus aut
ad ira-)aut adjlibidincm incalefcere: 6c fimiliter ad fola apprehen
fioncminfrigidari ut in timentibus Iiquet:immo plerut^ ex ima
ginationcforti,ad cgtitudine trahitur:puta febreaut lepram^pet
que ctiam modii putauit aiam pura Sc pafJionibus corporeis non
fubiefta:uerum dominante potius in fua apprehenfione fortemi
dominati corpori nedum propriO;,ueruetiam alieno^adeo ut
cofi
utrum^ apprehcnfioni obediat:ut fanetur ad eius apprehenfion
infirmus :aut eiufmodi aliquid fequatur 8c accid^t.Et id fafcina-
tionis caufam putarit: quippe inquitanima cufufq in malitia feu
certe maliuolentia uehementer aifeda:impreflionem nocumenti
habet in quofdam:precfpueuero propter carniu teneritudfnem fa
cile fufceptiuosipreftionu^Vii exiftimauit logc magis ad fuftan^
tiavii feparatajt apprehefionem:quas aias feu motoresbibium cc
kftiu dixit;fcqui in hi; fnfcxionbus eifediu nullo corpe medio*
Q^equtdcmauiccnc^fcntentiaat^pofitioaliisfuis pofitionibus
fatis
eft
confona:qmppe
qui putauit oes infetiorum corpopi foi-
masfubftantiales a feparata quada fubftantia efFluere &corpora-
iia
agetia
folum materia difponerc ad feparati agentis impiclfio
nem
excipienda.Hoctii non eft uerum apud arifto^qui probat in
ir.meth.formas entes in materia no effe a foimisimmaterialibusr
fed ab eis
q
itidem in
matcriafunt:ficn.inter faciens 8c faftumvfi*
tnilitudo
cft.Et dc hoc infra ubi de angelica poteftatc traftabitur.
Quod uero cx fafcinationc fumitur extra dc imprcfTioc anime in
corpus eius pofiticne parum firmar^ne^^n.ex apprehenfione aic
corporalis immutatio fequitur nifi apprehenfioni aliqua iugatui
affeftio:aut cocupifccntica aut gaudii,uel tiraonX;& ciufmodi:
q
cum determinato aliquo motu cordis eueniunt: ex quo. ulterius
totius corporis immutatio
fequitur:uel fm locum uel, fm altcra*
tionem*V n adhuc ftat 3
fpiritualis apprehefio corpus no alrerctj
nifi locali motu medio*Fafcinatio uero no idco accidit
^
uniuj
apprehenfioaIteriuscorpusimmutet:fedquiaper motumcordis
adiunftu corpus immutat:cuius immutatio ad oculum pcrtinger
afficere poteft corpus extrinfecu precipue fi facile immutabilc
fil
ueluti etiam oculus menftruate fpeculum inficit
CrPundu fecundu.lntclligentie in*his inferioribus ctfi miracula
propriauirtutefacere nequeunt:tii res miras ueracircr efficiutNa
utpatuit,& rurfusetiam infra clarius patebit:fubftantia ipiritualif
creata propria uirtute in inferioribus nihil efficit nifi medio loca
li motu.Eil enim hoc inuirtute carum ut patebit:^ ad locale mo
tum inferius corpus illis obfequatur: confcquentcr aute pcrloca-
lem motum ad cffedus aliquos educedos aliqua actiua'' naturali
tcr admouere poffunt: ceu etia ars fabrilis ad ferrum emollicndfi
igne admouct.Hoc tii miraculumcu
non fit:intelligentie miracu
la fua uirtute (quicquid fitdc diuina)non fadunt.Cutiihaturalcs
res locali motu naturalibus uel artificialib^iebus localitct admo
uetint:utunturJeis acfi quibufda inftrumentis ueluti etiam mcdi
cina herbis nonullis ad'fanitatem
utitur^Ex inftrumento ucro pio
ccditeffcftus non folum proprie uirtutirefpondcnsjucrumctiam
ultra propril uirtute inqcum a^entis principalis uirtute agit:ficu
U
fcm Si kcasis kduno efficiiitmifi ca ratione gua agut ab artc
^^
adtatem effectuadmotajnce mtimlis c^lot came adgenenm
tiiCi Liittutcaie uegetabilas eo ut inftrumeto utetfsConuenies igi
tur eft ex ipfis rebus naturalibus aliquos altiores effedus emerge
ie:cx eo
^
quafi inilrumetis intellfgecie fpuales utunf.Igitur effe
ftus ciufmodi
q^
fimplciter miracula dici nequeunt:c^ ex natura
libus eaufi$proueniant:nobis tii dupliciter mirabiles redduntur:
cx eo in primfs
q> p
eiufmodi intelligentias eiufmodi res natura-
ics ad aliquos eifedus admouenf modo nobis diiTueto^unde in^
geniofoxu artificum opera miramur:3>.f.qualiter opercntur non
attingimus:deinde uero
^
caufe naturales admotc aliquid uirtu-
tis fortiuntur,x hoc
g?
funt inllrumeta fpirituu:quod etia ad mi
taculi ratione magis acceiferit.His aute modis demonu aftutia 6C
cfficacia mira faciunt magf:ut tande probabo nonulJis plibatis
CTi^unftu tertiu Opeia mira mago^i ex corporum celeftiu inv
prclTionc eflfe
nequeunt:fueruntri qui dicere uolucre mira
p
ar^
tcs magicas
effefta cclcftium corpotii influxibus petfictmon autc
a fubftatiis
fpirftualibus:cuius rci fignum dixcre:^ ciufmodi ope
j:um patratorcs fidcrum fitus obferuant:& hcrbarii ac aliapt^rcrum
corporalium auxilia quedam admoucant quafi mateiiam paratia
ad cclcftis uirtutis influxum.Hoc tn hfs quc nobfs apparent & ex
pcrimcntfs
patentcr aducrfatur.p^Primo.Cum enim ex principiis
corporcis intellcaum caufaripoflcimpoflibileprobauerimus
fu^
pra:impoflibiIecfteffeaus intclledualis naturc proprios ^celeftis
corporis uirtute caufaritfn eiufmodi aiit magorum operatis:que^
dam uidentur:que non nifi cteaturc fpiritualis opera efle dixensi
nt ea quibus de furtfs fublatis refponfa danturt 8C dc eiufmodi
q
folo intelled-u fieti poffe cofeflum eft.Non igftur uerii eft omnes
eiufmodi effeftus:foIa corpoj^ celeftium uirtute caufari.f^Scdo
3pfa loquela cii ratione rationalisnature effeftus eft: ut cernitur*
In diftis uero operibus aliqui hominibus colloquentes apparent:
& de rebus uariis ratiocinates^Igiturciufmodi fola cclefti uirtute
pfici plane cft impoflibile.Si uero dicatur huiufmodi apparetias
f
m extcriorcm fenfum non effe:uerum potius apud imaginatio^
nem tantumodo:hoc dupliciter cxpugnatut Et quide in primif
aia nuUi fotmc imaginateappatent quafi tes ucfc:nifi ab extetio
fibusrennbiisalienatiofiatJefle cnfm mininie
poteft
^
{imilitq
dinibus
quafi rebus attendator:nifi fenfus naturah iuditio ligsfo.
Humfmodi
uero apparitiones ad homines fiunftqui
exterionbus
fenfibus
libere utuncunlgitur
g hec uifa uel audita fccundum io
hm
im3ginat!one iint efi: impuiribilc Deinde uero ex quibufcii
9
formis
imagioatis intelledualis' cognitio ulii
conuenire non
porcftjultra naturakm^ uelacquifitam fui intelleftus
facultatem
quod Sc in fomnis apparet in qwbus &riqua futurorii
prefigna*
tio finnon tii quicun^ fomnia uiderit eo^ fignata
etiam inttUe'
xerit.Pereiufmodi uero audiia aut uifa in magoiiioperatis: plc-
rumq^ ahqoibus inCeHeaaalis cognitio aduenit:ultra
eorii intellc
das facu!t2te:ueluti fectetoru thefauroru reue!atio:futuroru 5c oc
cultorum manifeltatio:^ qiicj ctiam de difciplinarum
documcn
tis uera refponfa.Igitur oportet
^
aut illi apparentes 6c coJIoque
tcs^m imaginatione tancum non uideantiaut fa!ee
ahcuius fupe
lioris itelleaus uirtute hoc fiatiut homo in eiufmodi notitia cdu
catur:non autem cefeftium uirtutum operationc fiat f^Ieitio*
Principaliter quod uirtute celeftium
corporum fir:eflredtus natu*
rahs fit oportet. Na forme naturales funi que in his infetioribus
celeftium corporii uirtute caufantur.
Quod igitur nulli rci potcfl:
cffe naturale:celeftiii corpotum uirtute
non fiat oportct Qycdi
uero talia per didas operationes fieri dicuntur:ccu
q?
ad ahcuius
pEefentiam^quecun^ ferapandatur^cp
quis inuifibilis reddatur: 8C
multa ciufmodi que narrantur. Non
eft igitur pofTibile hoc fieri
celcftiumuirtutecorporum.
fQamo. Cuicun<$ celeftis cot-
poris uirtuteconfertur quod
pofterius eft: ci^^utic^ & quod priuf
eft conferatur oportct
Moucri
autcni ad habere animam pet
feconfequitur: animatotum
cnim
proprium cftmouere kijpfa*.
I
mpofTibile eft igiturfieri
uirtutc
celeftium
corporum
q>
aliquod
inanimatum per fe moueatur*
Fieri autem hoc per magicas ar^
tes
compertum cft:
q ftatuaaliqaaper
fe moueatut :aut
uoccm
edat
.
Igitur magicarum
artium
elTeaus celefti uirtutc cflFici
poffibilc no eft,Si dixeris ftatuam
illam celeftium corpo^i uirtutc
fortiri aliqd' uitc principiu:hoc
uti^ ipofTibile fit opottct. Et qde
iti primis
qt in uiuetibus
omnibus^uitc
principia forma e fubfta^
^3
tialfs que dat e^e umniumtte*n*c^tRe uiuentibus tefte pKo tAe
aia.AIiquid uero fubftantialeformam recipere nouiter nifi amit
tat antiquam impoiTibile eft:generatiocnim unius necelTario altc
lius corruptio eftIn fabricatione aut alicuius ftatuemulla forma
fubftantialis addici^ fed fm figuram folam tranfmutatio fit
q
acci
dens eft:manet enim forma cupti uel alterius eiufmodi. Igif im-
poflibilc eft eiufmodi ftatuas fortiri aliquod uite principiu Defn>
de uero fiquid
p
uite principium moueatut illud habere fenfum
necefle
eft:mouens enim aut fenfus aut intclleftus eftf Inteliedus
uero in generabilibus 8c fenfibilibus non cft fine fenfu; fenfus aut
nequaq eft ubi tadus non eft:nec taftusfine organo medie tempc
iato:que teperies in h^pide cera uel mctallo & hmoi cxquibus fta
tuafit no innenitur,Igitur huiufmodi ftatuas moucri
p
uite prin-
cipium no eft uerum^Demum uero uiuentia perfeda non generl
tut folum ex uirtute celefti*uerum cu hoc etiam cx fcmine:homo
n.homine generat 8c fohque uero ex celefti uirtutc finc fcmine gc
neranturjaialia fut ex putrefadione genita infirmiora inter cetera
&ignobilioraIgiturfiper foiam celeftem uirtutem huiufmodi
ftatue uite principium fortiuntur per quod feipfa moueantjintct
animalia ignobihffima quedam fint/ oportet:quod tii falfum eet
fi per uite principium intrinfecum operarentur^nam in eoru adi*
bus opetdtiones nobiles apparent :cum de abditiftimis rebus rc-
fponfa
ferant.Non igitur polTibile eft:g> per uite ptincipium mo
ueantur.pQuintOfEffedum naturalem celeftium corporum uir-
tuteproductum abfo^ artis operatione inueniri contingitretfi em
ahquorum artificio quis ad ranarum generationem operetur uel
alicuius eiufmodnabfq? omni tamen artificio tanas gsgni contin
git.Si ergo celefti uirtute huiufmodi ftatue que arte nigromatica
fiunt fortiantur uite principium^abf*^ artc huiufmodi etiam dabi
tur inuenire eiufmodi ftatuarum generationem: quod falfum co
ftat.
Igitur eiufmodi ftatue uirtute corporis celeflis nec mouen^
tur^nec
habent uite principium.f"
Preter hec uero pofitio hermc
tis cxploditur tefte aug*8*de ciui.dei* profitentis:q) ficut deus celc
ftium deorumaita homo cffiflor cft deorum qui in templis funt
humana proximitate contenti: ftatuas dico animatas fenfu 6c fpi
litu plcnas 8cc* Qyam ctiam pofitioncm eucitit fcriptura diuina:
que dicii;
^ue ^fcit
fimulacfs gentium Argcntum &autfi &r, Non uidetnt
fn
omnino
negadum^quin in predjftis magoium efFcdib'^ ex ce-
kftfum
corporum Jnfluxu aliquid uirtutis cffe pofiit ;ad illos ta-
men
folos cffedus quos uirtute celi inferiora aliqua corpora poC
funt efficereiid enim neq? diuus thomas negaiit*
CTPundu
quartum.Ex aliqua intelligetia opera magop^jcfficacia
fortiuntor
p^Primo^iMam unde magice artes habeat efficacia;faci
lc perpendi poteft fi eaiu in opetando modus obferuetur.
V
tutur
n.uocibus quibufda fignificatiuis ad drtetminatos efFedus pdii
ccndos:uox aut in^tu fignificatiuaeftmo nifi ab sliquo inteiledu
uirture habeuuel ex intelleftupferctis:uel eius ad qi\e p^cit* Ex
j^feretis quide Jntelledu: ficut fiquis itelkdus tate uirtutis fit^
fua coceptione res poifet efficere:qua quide coceptione uocis o&
ficio pducedij efFedib^ quodsmo pfeiKauex intelledu ucro ciur
ad quefmo dirigif^ut cu
p
fignificatione uods in intelkCtu rccc
ptam ad aliquid efficienduinducif audiensNo aiit dici pot
^
uo
ces ille fignificatiue^Iate a magisiex intelleftu profercntis cfFica
tiam naci!can^:qr cu uirtus eflentia confequaf^uirtutis diuerfitas"
principiopi effentiahu diuetfiratearguit:intelledus authoim coi
ter haius difpofitionis inuenif
q>
ems cognitio ex rebus caufatur:
magis
q
fua coceptione res cauiare poffit^Si igjf fint aliq hoies
^
uerbis coceprione fui intelledus exprimentes res poifmt ptopria
uirtutc tranfmutarejaltcrius ciunt fpei Sc hoies equiuocc dicetur*
f^Sctfo* Virtus faciendi
p
drfciplina minime acquiri6fed cognf-
tio folu aliquid faciendi.Per difciplina uero acquiiut aliqui cj)
hu
iufmodi operationes magicas efFiciat.No cft igif in eis ad hmoi
cfFeftus pducendos uirtus aliquaifed cognitio fola.Si uero dica
c|j hmoi hoies in fua natiuitate ex uirtureflella^fortiunf pceteris
dida uirtute ita
q?
qtuuis inltruanf ceteri id ex natiuitate no habe
tes:!n opibus eiufmodi efFicaces ee nequeur:pfimo quide dicen*
dum e!q> fup intelleftu celeftia corpora no pofTunt imprimejc:ut
alias multiplicirer oflefum
e:c6fequeter autexflellap^ uirtute in*
teliedus cuiuf^
hac uirtute fortiri non pot^q repfentatio fue
con
ceptionis
p
uoce fit alicuius efFediua.Si uero dica^ cp et imagina
tioaliquid
in uocii fignificatiuaR!
plationeoperefifup
quaipr^
metepiit
cckftia coipoia:cii huius operatio
p
corporaie organii
M
^^
fiatihoc ce ncquit ^m ad effeflns oej
^
p
artcs huiufmodi ^untj
oftefum eft.n.cp timoi effvictas oes no polTant ftdlaiji uirtute pro
duci i8c cofequetef ne^ ex ftellai^ uircute poc quis hac uirtute for
lin;ut eofde eff^^dus piucatR elinqui ergo
q> effedus eiufmodi
p
incelledu alique c6pleanf:ad que fermo eiufmodi uoces ^fete
lisdingifHuius autreifignueft.Naeiufmodi fignificatme uo^
ces quib^ m )gi utuaf;inuocaiiones funt;fupplican6e$, adiuraiio-'
nes,aut et ipefia quad ad altepi colloqaecis .p^Tercio. in ards hu
lus obferuatjonibus ucun magi quibufda caraderibus & figuris
determinatis^Figura auc nulliusadionis principiu ft,ne<^ paifio
nisMliis matheniitica corpa 6c aftiua & palfiua eflent, Non ergo
p
ieterminatas figuras mareria difponi p6r;ad efFeftu alique natn
laiC fufcipienduN6 ergo utun^ magi figuris^Iiquibus quafi di^
fpofitionib^Relinqiii^ ergo cp es uruof folu quifi fignis.no.n.e
aiiud determinacu
dare.Sgnis aiit n6 utun^ nifi ad alios intelhV
gentes.Habcnt ergo magice artes efficatia ab illo intelligere; ad
que magi fermo dirigif Si dicaf ueco
q
figure aliq aliquib'^ figu
lis celeftiii corpop^ apcanf;Si ita inferiora corpora
p
aliquas celc
ft?um corpop^figuras ad impreffiones excipiendas determinantut
uidef' hoc irrationabiliter dici*N6.n.orduiaf aliquod patiens ad
fufcipiendas determinationes agetisniifi
p
hocqdeftin poteria
&cofequenter ea fola ipfum determinantad fpirituale imprcflio
ncm excipiendap
q
fic quodamodoinporentia.Perfigurasaut
n6
difponif materia ut i potecia fic ad aliqua forma:qr figura fm
fua ratione ab oi abftrahit ma 6c forma fenfibili:quippe
q
eft ma
thematicu quodda. Noergop
figuras & car^fteces determinaf
corp' quodcij^ ad celeftis corpis ifluentia recipienda.
f^Qyarto
Figurc aliq celeftibus corporib^ approprianf ut effedt^^na ab eis
caufanf inferiopj
figure.Predide aiic artes caraderib^ aut figuris
n6
utunf quafi celeftiu corpofi^
effeftibus:ueiu poti^ funt eff^ftuf
hois operatisp
arte.Igif appropriatio figuraK ad alfqua corpora
celeftia;ad ppofim facere uide nihil.p~Quinro.Per figura minie
difponif aliqui ma natural sad forma ;ut pituir.^Corpora igitm:
in qbus eiufmodi figure iprefle fut ,eiude funr habilitaiis ad cele^
ftc intluxa excipiedii cu corporib^aliis eiufde f^ii.Cl d aiit aliqd
imptimaf ia nm eoxu
q
funt eque difpofua piopcer aiiquid CM
approprJatu ibf inncntn:& no in aliud no cft opcratis
p
nccclJit^^
tem
naiturejfed
p
eleftione* Patet ergo cj aites eiufmodi figuiis
uretesad effcftus pducedosaab aliquo
p
natura agete cfFtcaiia ti5
hht :fed ab aliqua intelleftuali fubltatia pintelleduoperate^Hoc
tia & ipfum nome dem6fltatqd'figuri$jponunt:carafteres cas
dicetes:carafterai.fignu eft:in quo daf inrelligi
^
figuris eiufmo
di no utun nifi ut fignis alicui intelleftualinature exibitis.Quia
uero figure in artificialibus funt quafi fotmc fpecifice:p6t quis di
ccre apud diuu iho.q> nihil phibetjquin pftitutione figurc
q
imi
gini fpecie datjC^fequa^ aliquauiriusex influetia celcfti:nd fnt
^
figura cft:fcd fm
q?
caufat fpecie artificiati:qd' adipifci^ uiitute
cx ftellis. Scd de Ifis quibus aliquid in imaginc infciibif uel aliis
caraftetibus nihil aliud p6t dici
q
q?
figna funt :unde no habent
ordine nifi ad aliqueinteilcdu Quod et oftendif
p
facrificia pro
ftrationes &alia eiufmodi: quib^^utun^s
q
aliud nihil cfiepcfunt
nifi figna reuerentie exibitealicui intellcftuali naturc
CTi^undlu quinru,Ea intelHgentia
q
mago^i opetibus cfficstiam
preftat mala
eft.p~Primo.Preftaren.patiocmiu his que furt con^
traria uirruti:n6 eft intelkaus bene difpofiti* Hoc aut i dvftnGdi
anhm
contingitifiunt.n.plemt^
aduiteria -fuita., homicidia.,
&
multa alia eiufinodi
maleficia pcurantur :unde utentes his artib^
makfici
uocanf.N6 eft ergo bn difpofira fm uiitute intelligetia
cuius auxilio
buiufmodi airtej inniruntur
f^Seci5do.K 6 eft
intcl^
ledus bcne
difpofiti fm uirtuteafamiliare efle fceleraris & cis pa-
trocinarj:n6 auc
quibuflibet optimis.Huiufmodi aut artibus uta
tur pler%
hoies fceJerari
.N 6 cft igitur intelledoajisnatura
cui*
fuffiagio artes
huiufmodi
funt effjcaces bii difpofita fm uirtute
f
Tertio.
Na intelkaus
bii difpofiti eft reducere hoies in ca quc
funt hoim
ppria bona:q
equide funt bona
r6nis:c6feqntcr ucro
ab his ad qdam bona mmima
hoies abducete.n intell(
&us cft du
fpofiti^indecenter.Per
eiufmodi uero arres no
acquirunt homjcs
ptofedum
quempia in bonis rationis:
q
uidclicet
fcientie funt &
wirtutesjfed
in
qu?bufdam
minfmisueluii
fuitoium
inuentionc:
deprehefionc
latronu:^^
eiufmodi.lgitur
intelligcntie
qus^
au-
xiho he
artcs
utunrur
:nonfunr ^'m uirtutem
bene difpofiie
.
f
Quatto,
In
didamm
artium
openbusillufio
quedam
6S
M
ii
^f
imtiombiUtas mdetuftrcqniruntn. hoiem re uenerea non atm^
ftituni:cum th plemm:^ ad illiCitos concubitas conciJiandos ad
hibeaniur.in operc uero intelledus bene difpofiti niiiil Dfrationa
bilc & fibi dmecfum apparet.igituridem quod
pJus,p"Quinto
Non eftl'm intelledum dsrpofuus bentrqui ptopter comiflfa fcc^
leraalicui ad iiifffagaduprouocatur. Hoc ucro m iitis artibus
fit;
nam in haruo executione innocentes pueros aliqui necafife legu-
tm*
Nonigiturfuntintelleftusboniquoji: auxiitoiffcafiunr*
f
Sexto.Nam intelkdus bonum propnum uerjtas eft. Cu
igitm
boni fit bonum addacercKuiullibet intelkdus bene difpofiii
eflc
uidetuc alios ad ueiitarem perducere In operibus uero
magorii
pletucg ea fiunt quibus homines ludificentur 6c fallan^.igitur
in^
tilled^ cuius fufftagto utunf:fm mores bn difpofitus no
ft.p~5e
ptiiio.Intelled"^ bn difpofitus ueritate
q
deleftif ailicif jno me^
datio.Magiaut in inis operibus quibufda medatiis utunf
; quib"^
cos alliciat q\io^ auxilio utunf;:ominatur.n,qdam:u(iuti
q? nifi
inuocati fuccurtat,celu ipfe inuocanscominuet^aut deponet fide^
ia:ut porphirius narrat in epiftola ad entbore. I Ile igi( ftfbflantic
inuocate non funt bene diipofite ^m intelkdu. p~Oftauo, N6 ui
detur effe habeas intclkdum bene dsfpofiiiKut fi
fupeiior fit fub
daturf imperati acfi inferiorjaut fi inferior fit ab eo fibiquafi a lii
periote fuppIicaripatiaf.Mag! aut eos quo^ auxiho utuntur fup-
pliciter inuocant quafi fuperiores tSc cum aduenerint cis quafi m
fcdoribus imperant.Mulio igitur modo uidentur bene difpofiri
fccundum intelkftum. CirPundum ultimum. Ahquefunt
intelJigentie male qms dicunt idiomate grcco malos demoncs.
latino uero demones fimplicitcr. Mam tationes predfde tquibus
cf^
ahque fint intelligende non bonc probatu eft :probant cp fint
alique male:ut patet difcurrendo per fingulas:&ex hoc
q?
omne
opus liberi arbrtrii cum deliberatione fcihcer elicitun): fi non cft
bonum maluni fit oportetjut diffufe theologi probarunt.Et hoc
littcre diuine minime tacaerunt* Dicitur enim iom.yq^ diabo
lus ab initio peccat:& io. S.dicirur dc eodem cp eft ir.cndax & me
datii patcr & q
homicida crat ab initio :8c fapi 2. cp eius inuidia
mors inttoiuii in orbem tctratum lU in locis ianumeiif fciipt
lauim dufmodi pat^ntv
Qualiter &qaot fntclligentic pccccamnt#
Capitulum duodecimum*
g..,
^il
/^fi ucroadnoftminftftutuiii neceffaiiu nifnimc ttt
fy ^l^
qualuer sutquotcx intelligentiis pcccarunt:proptcf
^^
^fll
curiofosin
kdores quibus eiufmodi ex theologoj
^^^
fonte hauiife nouacatnd multis
ludis eflficiemus.
*^^S.
CTi
Liijfiu prirriUNulIa intelligentia naturaliter cflc
moraliter mala 'fPtimoSiqua,nintcIIigetia fm natuta fua ma
la eet moraIitci:naturahter tederet i malu:c6fequetet aut in illud
p
fe no
p
accides tederet:n6.n.aliqd
p
acciis i id tedit in qd! natu
raliter tedit:ut lapis deorfu*Hoc uero e oino ipoffibiIeioian'.tcii
dut i bonu ueiu uel apparen$:qr in id tendut qd' iudicat fibi c6ue
niens:vii dc bonu di quod
oia appetunt.r.ethi.No igit fm fua na
turam male funt fpuales intelligetie. p^Scd^o Qiiicquid in lebus
cft:aut caufa aut caufatu (it oportet:aIioquin nonoia adinuice os
dinarcntur.Aut igit eiufmodi fubftantie funt caufe tm: aut etiani
caufate.t t quidem fi caufe:malu alicuius caufa effe nequit nifi pei
accidens:eft.n.priuatio queda
q
non nifi
p
accidens principiu eft^
Omne aut quod eft per accidens ad id reducioportet qd eft
p
lc
Sc confequenter oportet in eis effc aliud prius Ofz
malitia
p
qdC
funt caufe:primum aut in unoquo^ e eius natura &effentia.No
igit^m fua natura funt male*Ide et fequif fi funt caufatc* Nulla
n.ages agitnifi intendes ad bonu:& cofequentct malu non
p5c
ce effcftLis caufe cuiufcu^ nifi
p
accides,
QJt
aiit fm accides tinf
cmht fmnatura ee non p6t:cu ois natura modu dctcrminatarn
habcat:quo
p
fe pcedit in effe.N 6 eft igit poffibile ciufmodi fub
ftatias fm natura effe
malas.fTcrtio.Scd^m modu naturc
^prie
oe ens hfc propriu ee manifeftu eft
Effe uero inqtu eiufmodi bo-
nume:cuius fignu hinc habd
q effe ab oibus defidcratur & appc
titur.Igif
fi fubftantic
huiufmodi ^m fua narura effent
male:cfle
haberent
nuIIu.f"Qu3rto.Nihil
effepot quin a primo cntc ce
ha
beat:ut
fuppofitu
cft:& a pBis mulriplicitcr probatu.Primum
uo
loenseft
primu
& fummum bonu:ut liquct, Cuautomnc
agej
inqum
huiufmodi
agat fibi fimilc :oportet
q
a primo cntc
funfi
bonaeffc.
Pjiediiaeigituxfubftauaefm
g^funt&natwlaligul
>^r
habetatnalc efle n6 poifutit|^Qiifnto*AIfqiud imiucrfalitct botil
parcicipacione priuatiim effe ipolTibile eftjquippe cum ide fit ap
pecibile
& bonu:fiqaid eflet oino expers boni.,appecibilc in fe ha
beret nihil Vnicuicg aiit eil appetibile fi^um clTe * igitur fiquid
tonaturamfuadicamalu:illud no effe quafi fimplicicer mala
oportet;fed idro fic dici
q?
fit malu huic uel ^uantu ad hoc : ficut
uenenii no eft fimpiicitei: malii
^
fed huic cui eft nociuii:unde
q<$
uni uenenum alceri cibus eft.Hoc aute ex co contingit-cj; particu
lare bonu:quod piopriu eft huius : contrariu eft bono paiticulari
quod eft proprium altcrius:ueluti bonii proptiu ignis calor:aqtic
bono proprio frigoti contrariatur : illudcg pro uiribus deftruit
Quod igif l^m fua natura ordinafin bonii no particulare:fed fim
pUciter ipoflibile eft etfm huc modii naturalicer efle malu.Talis"
uero eft ois itelleftus:na bonu cius in ppria opatioe eft:q uniucr^
faliu e:& eoft^q
fiit fimplicfcer.No e igit poflibile itelleftii alique
f m fua natura eflc malii:n6 fimpliciter mo, ueiiietiam i^m qmd*
l^iexto.In oi habcnte intelledum:naturali ordine intelleftus-ap.
petitu moueat oporteta^priii^n* obiedu uolutatis.,bonii itelledu
cftBonu aiit uoluntatis in eo eft
^
ipfa intelkftu fequituta ficut
in nobis bonii eft qd eft ^m ratione elTe^quod aiit eft preter hoc
malii eft.Igitur naturali ordine fubftatia
intclleftualis uult bonu
Impoflibiie eft igirut diftas fubftantias naturaliter efle maljs
.
P^Septimo.Cii uoluntas in bcnii intelle(ftum ficut in propriii ob..
iedum & ftne naturaliter fera^iimpofl^sbile eft
q
intelleftualis fub
ftantia ^mala ^m naturam habeat uoluntatcm
:nifi eius intelkd^
naturahtcr erret circaiudiciu boni.Nulluj uero intelled' eiufmo
di elTs poteft:f ilfa.n.iudicia in
operationibusintelledus
funtficut
monftra in rebus naturalibus
q
no funt fm fuam natura:fed fteit
naturama bonii 6c hnis naturalis
intelleftusjcognitio
ueritatis e
Impoflibile igitur eft alique intelleftii cfle qui naturalitcr in ueii
iudicio crret.N ecg igitut pofltbile eft
q>
fit aliqua fubftantia intel
kaualis:hiis naturalitci uoluntate
mala.f^Odauo.N
uUa potetfa
cogniua a fui obiedi cognitioe
deficit:nifi aut ppter defedu
ahV
quem aut ptopter aliqua fui cortuptionem:quippe
q
fm proptia
natura ad cognitionem talisobiedi ordinaf:ficuti usfus a coloris
aQtione no deiicitjnifi citca ipfura coiruptio aliqua cxtitcrit
Ols
f-?
nero
corruptjo & dck^m ptstet naturl fit oportctjga natura in^
tenditcfle
&peifaJone reiJmpoflibilc igifcft cp fit aliqua uiri'
cogninua:q
a reao fui obied:i iudicio naturaliter dcficiat.Propri
um uero obiedu intelleftus ueru cfl: Impoffibilc igi( cft alique
intelleftu ee ciica ueri cognitione naturaliter obcrrante Nc(^ igf
uolutas ajiqua pot naturalitcr a bono deficcrc. Quod ctia diuinc
littere cofirmatunt tna ois creatura dei bona j.thimo.^* & uidit
deuscunda
q
fecerat 8c crat ualde bona geii.r.& intcUige unum^
quod<^ in giie fuo. f.naturc ucl moris. Per hoc ueromanicheo^
lum crror cxcludi quiciufmodifubllanrias intelledualcs quas
afTaetonominedemonesueldiabolos uocamus naturalitcr cflc
malas afiferuerc^ExcIuditur ctia opinio qua porphirius in epiftola
ad cnebonte.narrat diccntium elie quoddam fpirituu gcnus ^cuf
cxaudire magos fitpropriuminatura fallax omniforme rimufans
deos & demoncs & aias dcfundoR: iSc hoc eft quod cfFicia t hec
omnia que uidentur effc praua cetcrircg circa ca
q
ucrc funt bona
nihil opitulari:immo uero ifta nec nofceifed mala cociliare & in^
{iniularc atc^ impedirc & inuiderc uirtutis fedufos feftatorcs: &
plenum efife temeritaris &fauftus gaudcrcodoribusjadulationib'
capi:hcc quide poiphirii uerba nam demonu quoRi auxilio magi
cc artes utuntur faris aperte declaranr:in hoc folo reprehenfib ilia
g>
eis hanc maliriam naturalirer ineffe firmarunt.
Cri^undam fecundu. Confequentcr uero his loqucndo dicimu*
nec in primo inftari fuc crcationis intclligentias
malasefTe potuif
fc:nam afttjs qui rei conuenit in fuo primo inftanti ^incft ci a fuo
authore naturalirer ificut motus lapidis deorfum ineft ci a fuo gc
ncrate i8c generaliter motus grauium 6S lcuium qui cum rei naru
la incipiunt a gcnetantc infunt. Author ucro angcli deus fit opot
m
:cura fola crcationc producatur:qui
deus non poteft cfTe cau^
fapeccati .Non ergo in primo inftanri
angeli
peccarc porucrunt
Auguftinus tamen .rr.fupcr geii.ad lit. & .ro. de ciuiratc dei hac
pcrttaftans queftioncm in ncutro loco aliquid
dctcrminat :8c in
primo uidetur inillud inclinari
q>
in primo
inftanri fuc crcatiQ^
nis pcccarint in fccundo uero
q
non peccarint
:fcd id quod dt*
ximus uerum cft .%
CTPunftum Tcrrium.
Sunt crgo in-
tdligcntie malc cx fuo libcro
arbitrio.f"Primo,
Namaut mmt^
flut uoluntate funtmalciquia malu peccati dc quo fermo Ubltut
cft aftio :agens aiitem oe aut naturale aut uolunt^rium efi: Scd
nofunt mak natutamt probatii eft.Ergo uoluntate & aibitrio lu
bcro male fint oportet.^Sccundo.Si no funt malc uoluntate na
fnalc fint oportct:ut patuit* Non funt aut male natura:quia in pri
mo inllanti fuo male fuiflenriquippe ea que cx natura conucniut
fimul infut cu namra:aIioquin eflet caufa aIiquado& no effet effc
ftus.Suntcrgo maleuoIuntate.p^Tcrtio.Omne uolutarium a uo
luntate eft, Omne ucro pcnn feu malum moralc uoluntarium fit
oportet:quia pctm eft aftus humanus malus: humanus uero aft'
non eft nifi deliberatus fitafiue ab homine inqru homo: etfi pof
fic cfle hominis.Omnc crgopctm a uoluntate eft. Ergo & quod
intclligentiarum eft HTi^undum quartum.De multitudinc
flutem malarum intelligentiaRi uel demonum pcr naturale roem
demoftcatiueautparumautnihil polTumus enunciare:probabili.
tcr aiit conftat effe plutimos ex his que experimui:quippe qui ui*
demus multos cnerguminos fiuc arrepricios.^quos non eft proba
bile ab uno demone m pattibus maxime tam diftatibisobfiderij
uidemus ctia
q>
fimul innumerabiles homincs de uiriis tcntanf
Sccundu fcnpcuras uero non eft dubiu
q?
fint plures:d!centc do>
mino:^ ignis paratus fit diabolo& angelis cius 6c pau. adephc*
tf
.non eft nobis colludatio aduerfus carnem & fanguine: fed ad*
uctfus piincipatus &poteftaaduerfusmudireftores tenebrarum
hatumacontra fpiritualianequitie in celeftibu$:& in apoc, iducun
tut adeomuIti:utciaangeIi$bonisc6grediauderent Immoex
fcriptutis colligunf feptcni duces in malignis fpititibus:fm fepte
uitia capitali;i:qui cotra genus hominum curn fuis turmis afffduc
pagnant.Tmmo uoluere nonulli theologi
q>
fingulis hoibusfunt
m excrcitium dati finguli fpidtus maluuide djuu tho .2
di.ii.q.i
ar.y.ex quo fequitur demonia multitudinem effe maxima. Et hoc
indubie credendii eft cp fit demonu innumerabiJis muldtudo
^Punftu quintu.Vtum usro de intelligentiis plures peccauerit
5c
fade fi nt demones
q
remanrcrmt^dicendu eft cj? non.Nam pec
catum eft conrra naturile inclinationem intelleftualis natuteiqc
quid fit de animah usl brutali:ea uero
q
contra naturam fiant ^ut
in paucioiibus accidanunatuanftiii effedu confi^qui^ aut femp
aut la
tut in
plaribui
fxpencntia
teftc: unde plutej
funtangeh
boni^
mali.
Qiiod
etfcnptuia
diuina in
fpiniuaJi
knfu no
tacuii,cpp
4..rcg.<f
ubi cu
miniftcr elifei plenu
raonte
cquiiibus
finis coipc*
xiOccac
merctjelifeus
hottaius cum non
timcie:dixit
plurcs no*
biicu funt^ cii \\\\v.c^ dc bonii
angclis qui ptta malos nobis (iic
in
auxiliii exponi^ Ncc obftat primo cp bonu dicif cffe i
paucio^
libus
:malu ucto in pluiibus.quippcde
hominibus hoc a pho di*
ciiur:qui
ciiduphce
habcantincUnatione nae fpus.f.ad intcUigi*
bilia bona:& camis ad
fenfibiliaifenfibiha
utpotc notiofa magis
fequunf:in quocope pcccata funt. M6 cft aiit fimilc dc ipiiitib* itt
quibus cft unica foJii & illa ad
bonu. CTl^undii Scxiii. Vtm
aeio intelhgeiia inter peccatcs
nobilfor & piiorjprima fuerit itcf
oes bonas & malas naturc
ordinc:diccndum
cft dc hoccfle pi
niones:demonftratiuc .n.nihil dc rc ifta fcimus. Damafcenus.n
feniit
^
maior intcr peccantcs:tcricftti ordini fuit ^latus* gregor*
uero in ea omclia qua dc ccntu ouib^ edidit:dixit cj; piimus ange
lus qui peccauit dum cunctis agminibus angelorum prclatus co^.
tumcladratcm tranfcendcrct:cxeoru coparationc daiioi fuit
Vtiac^ aut opinio habet probabik fundamcntum <. Kamsin pec
cato cft adueitere^& conieplaii duo .i.pronitatcm uel incJkiauo
liem 3d peccandu:^: motiuii.i-obiedum refpcducuius to^ pe&
catum fuit . ^t quide H pronitas ad peccandii in angelis attecbfs
minus ui^Lzi peccaife fupetiorcs:ideo(^ hoc aducttcs^^ pfidcias
dam. dixit peccantiii maximu tcrreftri.i.corporco ri jc inferioJU
oidini pfuine. Que quideopinio opinioni platonircjj;
qua 3ug#
$
&. lo. de ciui.dei recitat cofona uidef^q^dixeic ocs deos fuifte
bonos:fed dcmonu quofda bonos
^'
quofdam maios : deos ap
pcllantes fubftatias intellcduales
qfuht a globo lunari
fupcriust
demoncs uero fubftatias inreJIeduales
q
funt a globo lunari infc^
lius ifupciiores m hominibusordine
natuic . Que quidem
opi*
nio no cft quafi a fide aiiena abiicienda^quippc tota crcatura
co
potalis adminiftratur a deo
p
angelos:utaug.5.dc tri li
aftruxit.
cofequcnter aiit nihil prohibet diccrc inferiores angcJos
^imm^
diftributos : ad inferiog^
corporii minfteria fupeiiorcs
ucro
^6L
iuperiotum corpo?^
legime
: fuprcmos uero ad aifjftendii
dco:&
#ni hoc dama.eos
q
cecidciiit de ifcrioiib^ cxutiiTs dicit in
quo*
N
ram ctil ordrniV
boni aliqai rcmmfcrc Si uero motiufi ange.
lorutn ad peccanda
contemplemurnd in fnpcrioribus
maius tuc
litjquippe
demonum peccatum fupetbia fuit:ut fupra didum eft
cuius motiuum
cxccllentiageft:que in fuperioiibus fuit longc ma
ior, maximc
uero in fupremo : cu enim fint pene infiniti jut pro*
batum cfl:quifq^ tame eo^ ab infetiore fpecie diffett ficut equus
ab afinojut probatum eft fupra Vnde fupremus infimum tot gra
dibus fuperat quot angeli funt creati.& ^fequentcr quodammo^
do
infinitis. Vndc eu qui inter peccantes maior fuit gtegorius ra
tionabiliter fupremum putauinquafi maximum ad peccandn mo
tiuum habucrit Et eft hec opinio probabiliouquia angelicura
pctm non proccfftt ex pronitate qua confiderauit dam.fed ex fo-
Jo hbero arbitrio.qdfuitcxcellentia propria deledatu jquam c6
.
(iderauit greg cofequenter aut magis uidetut cofideranda
ratio
a
motiuo peccandi
g
a pronitate fumpra Non eft tii inde aheri
ppinioni preiudicandujquia etia in piincipe inferiorum
angclo^
lum aliquod ad pcccandu motiuu potuis affuiffe Si autem uc
fa eflst opinio damaf. dc quolibet nouem angelorum
ordinum
non potucrunt aliqui ceGidiiTe jut liquetj ac fic uera eft
gregoria-
mutcrcdimusjJ&polfibile&uerifimile eftdeordine
quolibet
ahquos cecidilTe jquemadmodum etiam inquemlibet
predido*
fum ordinum ad ruine angclice reparattonem homines
afifumu-
turjqq in littetis diuinis quorumdam angelorumnomina
demo
nibusnon artiibuantur^ut fcraphim & ttonoriun
iquippe que ab
ardorccharitatis 8c a dci inhabitatione fumantutjque
duo
pecca-
lo mortali in quo demones funtcompugnant. Ncc
camen
pre
difti$obftat3>eze.23.angelusinterpeccantes
fuprcmus
diciiui
cherubtordo autem chetubim non eft primus fed fccundusj
pti^
tnus ucro eft ordo fcraphim apud dion.7#capi,angcI.hierai.&
co
fcqucntci non uidetui intei omnes angelos piimus ?cx itiflc
Non obftat inquam j quippc cheiubim interprc^arur
pkniiudo
fcicntiej fccaphim ueio ardentcs feu inccndentesj 8c
confequetci
cheiubim a fcicntia nominatui quc cu mortali efle
potjfeiaphim
tiero acharitatis ardorc j qui mortah peccato rcpugnat
f^t
idcQ
pdmus angclus pecccans quamg fuciit feiiph uamen
^chc;
iub
didas
eft : m
detcftationcm pcccati
f"
Non obftat ctil
^
fi
angclus
intcr
.omnes fummus pcccauit diuina inicntio quc cft
ut
intellc^uali^natuta
bcatificc^ m nobilifTima crcatuta fiuftrata
fuiiTcc
Non
obflat in^ :quippc intcntio diuina in ncuttis ftu#
ftratuufiuc
fta'tibus^{iuc cadetitibus angclisuitroru^ cni cucntii
dcus
ptcnouit idi x uttoc^ gloiiam habct;dum illos bonitatefal
uflt^punit ucro illos iuftitia fua Ipfa ucro intcllcdualis natura a
fuo
finc cadit fipccai;ncc hoc fcoucniti crcatura ^tuncu
9
fublj
mi
Sicn.a dco intcllcAualis crcatura inftituta eft:ut i atbitzfo
cius fit agcrc proptcr fincm :Sc ut pofit faluaii &danaii:& faluc
ii malit. fUon
obftat ultimo
,^
angclus qtofupctior tanto in
dcu inclinatior cft :& coicqucnrcr tanto minus a dco potcft pcC"
cando rcccdcrc iJ ico.n.
^
illa inchnatio 6c in eo Sc in oi crcju
tura faftibili in ifinitu nobiliorc fcmper cft cu libcttatc atbitriiiuc
fcmper pofTi t pcccarc fi ucht. Quomodo autcm pcccatts angdi
pcttnahisangciiscadetibusfucruoccafio cadcndi prcfcntisne^
quaqf
cft fpcculationis * CTPun^um
Vltimu . Contra ucio
tnqSc lationibus & littcris diuinis aftruximus .r.cfTe malas intcl
ligentias quas demones appellant;uidetut omninopoffc argume
tis adniti fepte:quibus vc oino probari pofTc cotraiiu.Argumetu
Primu.N
a
^nulla itcllcdtualis fubftatia naturalitci co pori unita
iit picter ajaml
huanam^ia fupia oftcnfum cft:nifi ^m quofda id
dc aiabus ceelftiu coipo^aftruatm :quas tn malas crcdcre nd cil
congruu:cu cekftium
corpofe motus adco fit bonus & oidinat^l
ut otdinis uniuerfi in iftis infcriorib^ principiu fit :ois aut alia co
gnitiua potcntia prctci intcllcftu corporco $c animato utitut
or*
gano :& cofequenter in huiufmodi lubftantiis
q
coipora no uc
gctantprcter intellcftum
potcntia cognitiua cft nulla:& c6fcqu5
tcr quicquid cognofcunt intcUigunt jin eo aut quod quis intel^
ligit no criat :ex dcfcdu.n.intclligedi proucnit omnis error.N 5
potcft igitui
infubftantiamm intellcdualfum
cognitione cffe ei-
lor
.
Nullum autcm peccatum uoluntatis abf^ erroie cffe
po*
tcft
:
quippe
uoluntas in apprchcnfum bonum fempcr tendit:un..
de nifi in
apprehcnfione
fit crror in uoluntatc^crior idcft
pccca^
tura cffenon
poteft
. Igitutin fubftantfis
eiu('modi eiro-
lem cfle pofle
non uidctui FSecundum Pcccatum
N ii
^
^a
oluntatit in nobis circa ea accidir
3
de quibuj ucram rcientia in
unmcrfali habcmus jpptcr qd in paiticulari ronis iudidum cxili*
gante aliqua paffionc prepeditar Que eqatdem paffiones in de-
nionibus cffe nequeuntj^ finc fenfiaue paitis: quc fine corporco
Oigano minime operaf Igitur fi eiufmodi fubftantie ab omni
organo fepataie in uniueifali redum iadicium 8c ucram fcicntia
habent:inpatticulari faliam habere nequeunt * confequeter auie
necpeccarep^TeitiumCircaobiedu|>prium uirtus cogniiiua
decipitur nulia
3
fed cicca extraneum folum in coloris enim m-
dicio uifus decipitui
minime.uerum cum homo pcr colore de fa
pore uel rei nacura diiudicat^dcceptio euenitPropriu uero inrcl^
ledus obiedum rci quiditas cit:& confequentcr intefkftus dece*
ptio intememre non potcft,modo puras rerum quiditatcs appre*
tiendat : fed omnis intelledma deceptio indc pueniat opottct cj^
fotma lei fjntafmaiibus mixta concipitur-,& apprchcnditur:ut m
nobts euenicc liquet. In (ubHantiis uero intclkdualibus &incoi
poreis taiis intelligendi modus efl minime
^
q)fantafmata fine
corpore cfli ntqueant . Non eft crgo poffibilc in eaium cogni*
tione
eciorem incidere:confequentcr autem nec in caium uolun#
tate
pcccatum, ^"Quartum. Propterea in operatione intclledus
coponentis ac diuidecis falfitas acciditq> abiolute ics quiditate
tion apptehendat:fed apprehenferei componaraJiquid * in ea ue^
10 opeiacione qua quodquid cft apphcndir, falfum non accidat
opoitet^ntfi force per accidesj^m
^
in hacquo^ opatione ajigd
de ea
queeil inielleftus coponentis & diutdetis admifcctur
: qd*
cquidem
contingitjinqtum noftcr intellcftus no ftatim/ed quo*.
dam
inquifitionis otdme ad notitia quidiiatis rci cuiufpia pcrtin
git:ueluti cu^mo apphcndimus animal^ & dcinccps oppofiras
diff^rcniias una reieaa, alteia geneii colligamus
5
couf^ du ad
Ipeciei
diffinitione attingamus.in quo equidem proccflu falfitas
^ffet accidere^ut gencris differentia capiatur quod gencris diffc
fcntianoncft.
Sicautprocedercadquodquideft
de aliquo co^
gnofccndum,intclleftus cft ratiocinando de uno excu)icniis in
liud
quod fubftantiis feparatis
cogruit minime:cu difcuriere fit
laiionis &non intcUeftus. In haj^ igif fubftatiapii nptionc eiior
incidcte non pQ0et 5
cofeguetct aut ncc in ca^ uolutatc pcccaifl
/^
FQiiintam.
Cnmnuniujttiappctitainifi inbonum proprium
tendai:impoffibile
dixeris id cuius eft uni! folu bonum m fuo ag
pentudbeirareipropteiqd&fi
mrebusnatuialibus peccatu ac
cidit
pioptet defedu in executtone appetitus cotingentemnn na
turali
tamen appetitu nunqaccidat peccAtu neceffe eft.fempet eni
lapis
tendit
deotfum^nue peiueniat^liue impedia^. In nobis aue
accidit in
appetendo peccatusquia cum ex fpuali 6c corporaTi m*
tuta
noftia copon^f^lunt in nobis bona plura*i. ^m intelfeSum
<
dc
fenfum^ueietiam fm corpus:quoft2 bonorum noftio^ ordo
quidam eft:fm c^ minus pnncipale ad principalius eft refeiendui
&propteiea in nobis uoiutatis peccatu accidat oportet : cum tali
ordine poftergato
9
id quod nobis eft bonum ^m
quid contra
tilud appetimus:qucd nobis eft bonum nmpliciiet ^ Tatfsueio
copofitio^ & bono^ diuetfitas non adeft eiuimodi fubftantiis fe
paratis^quin pot/us omne ea^i^ bonii fm intelleduef^ Non igif
pofTibile eftaUtuidefjq^tneis fit uoluratis peccatu* p"Sextumt3C
iuperabunditia aut defedu uolucatis peccatu in nobis accidir, in
quo^ medio uiftus coGftit Vnde iniis^in qutbus fupeiabudatia
& dcfedu nequaq eft accipete^fedmediu foium uoliitate peccatc
non contingit*nulIus eni peccaie poteft in appetendo iuftitia.ni
ipfa iuftitia mediu quodda eftoSubftitie uero itelleduales pdiAe
nihil nifi tteliedualia foona poftunt 3ppetere:ridiculu enl eft aftiit
ece
^
bona corpoialia ueline angeli:,aut cupiat:qui fm fua natu#
ram funt incorporeiaaut bona fenfibi liajqui bus noeft fenfus I
tl
bonis uero intelledualibus
fuperabundantiaaut defcdii effe }im^
pofTibile cft:quippe
que fm fe media funt fupecabundantie..,& do
fedus.ficut ueium inter duos errores:mediari4uofif unus fmplur
alius ucro fm minus cftjundc & (enfibilia & eorpotalia bona in
medio funt fi fm ronem funt . Nonuidef igif
q>
fubftantie intcl
3eduates
feparate
pofnneuoIucatepeccare.rbeptimii.Snbftantif
incorporea a dittaibm
remotior eft fubftantia
corporea.In fub*
ftant is autem
co^raljbus^que
a contrarierate
remote funfjnuf-.
lus potdcfeftus accidere i
corpoiibus
uidelicct
celcftibuf^Mnlta
igitui mint
acciderc poteft in fubftantiis
feparadf ncdum a con
traiictate,ucrum
ct ab ca 3; a matctia & a motu rcmoti$:ex quf#
busuidctwdefcdmaiiquis
poflc comingerc ^potcft pcccamni
cotingcrc. Et hcc quide funt cotra ptCtJifta qnomndl argum?
ta :ad quc folucnda uia patctetfacilis^ciqui uclkt platonicotu
figmcnta fcdati:apud quosdcmoncs cotpora hnt naturahtct uni
la ac partcm fenfitiua & paflioncs.i.ir
j odiii &eiufmodi ;& cofe-
qucntcr ctia in cis poffct
^tn cos ahud gcnus cognitionis inucnf-
ti
^
intellediuc
:quia apud phto.aia fenfitiaa incortuptibihs cil:
& cofcquentct opcratione habcat oportct cui cotpus no coicet
:
& ^nr cognitio ienfitiua effe poffet
m fubitantia; Ipirituali ctiam
corpori no unita:&
cofequetct paflionc$:& fic manct zis radix ca
dem
pcccandi
q
& in nobis . Scd illord utiu<$ falfum cft:& ptf-
mo quide
q^
corpa habcat unita:ut probatu cft fupra Scdo ucro
c^
operationcs aie fenfitiuc finccorpotc cfle qucant:qdhinc patct
g>
aliquo fentiendi organo corrupto fcnfus operatio una corrii''
pituc ;ficut uifio corrupto oculoipptcr quod tadus organo cod
luptoCfine quo animal efic ncquit
)^
animal moriaturoportct
Ad cuidcnre aut ho^ foIutione5:illud in piimis confrderandu
oc
currit:^ ficut in agentibus ita & in finalibus caufis ordo eft:ut ul
delicctafincprincipalipcndcat fecundaiius ficut& fccundaiiu
agcns a piincipali . I
n caufis aut agcntibus
jpcttii tunc accidit:
cum fecundarium agcns ab ordine cxorbitauerit
prindpalis :fi'
cut cu cx curuitatc tibia dcficitjab excquutione
cius motusj qu2
appetitiua uiitus impcrabat Pari ergo modo & in finalibus caa
Cs pctm uoluntatis cuius obicftu bonu cft jincidat
oportct:cum
fccundaiius
finis fub oidinc principalis minimc
concluditur
Quelibct aut uoluntas natuialitcr illud uult :quod cft uoletis bo
num
proprium J. ipfum
cfl^e^cuius ctiam cotraiium
ucllc ncquifi
In co
igitut uolente nullu uoluntatis pctm potcft
accidcrc:cuiufl
bonu
ultimus finis cft :quod fub altciius finis otdinc non
co^tne*
tai
ucru
potius fub eius ordinc ?tincn alii fincs
uniucifijEiijfnip
di aut
uoles folus deus cft:cuius
cffe bonir*? iumma cft:q &
finis
ultimus
eft
. In dco igitur uoluntatis pctm cflc ncquit
:
in oa
autcmuolentcaliojcuiusbonuptopiiii
fubaltaiusboni ordiiic
continea
oportet
.peccatum uoluntatis potcft iiKidcie:modo itfl
fua natuta
confidetctut
Etfi cnim cui^ ublcmi
naturalis incli
natio uoluntatis
cft ad fuiipfius pctfcaioncm uolcndam &
am|-
damjitanthismscbntrariam
uellcnonpoflittt^iitameneft ci
naturalitcrinditum
utfta peifedionem fuam i^Sliu^finem or-
dinet
$
ab eo deficcrc non poflit;cu fuperior firi!$ fue naturc no
fit
propriusmerum fupcrioii nature potius* Rclinquitur igif fuo
aibitrio
cj? pfedionem fua in fuperiotc ordinet fine,aut certe n6
ordinet:in hoc enim quoluntate habent ab his difFerunt que uo
luntatccarent:3>habentiacafefua(5 ordinantinfinemmnde &
iiberi arbitrii efledicuntur:n6 habcntia uero fe minime ordinant
in finem:ordinantur ucro a fuperiore agente:quafi in fine ada ab
sdfo no a fc Potuitigitur pctrii incidere in feparate fubftantic
uoluntate:ex co uel maximc,
q>
bonum proprfu propria^ perfe/
^ionemin deu fine ultimum no ordinauerit :fed proprio bono
inhefit ut fini . t quia ex fine rcgulas aftionum fumi oportet nc
cefle eft ut ex feipfa in qua finem ftacuitjaiia regularitci dilponc*
let :nec eius uolutas a fupetiorc aliquo reguIarctur:quod foli deo
congruit.Secundu hoc uero illud intclligendu eft:cj> dd equahta
temappetiuerit:n6 equide ut fuii bonum diuino bono eflct cqua
le/Hicenim crror eius intelieftui non potuit ifidere:& hoc appc-
tcndo appeteret fe no cfle:cii fperum diftindio fm gradus uaiios
lepi proueniat Vclle aut alios regulare & fua uoluntatcm a fu
periori non rcgula iacft uellc precflie
&
quodamodo non fubiicft
quod eft fupbie aimen Vndc couenicnriflime
dicif :
^
piimu
demonis pctm fupcrbia
fucrit, Veru quia cx
errorcuno circa
pri
cipimuarius Sc multiplexerror
confequitutMdeo ex prima
inordi
ationc diabolice uoluntatis
multiplex culpa prouem*t:
& odii
fcilicet ad dcum fe Sc punientem
8c lefiftentem eius fuperbic
: 8c
inuidie ad homincm
& eiufmodi
. llludquo^
confidcran*
dum eft
:$
cum proprium
ahcuius
bonum ad plura fwperiora
oi
.-^inatur
:
uolenri Iibcrum
cft ab ordinc
alicuius eorum
rcccdcre
&
ab ordifflc altcrius no
reccdcic:fiuc
fapctior
fiuc inferioi
fit: fi-
cut milcs fub rcgc
&duce
cxcrcitus
ordinatus
fuam
uoluntatcm
in bonum duds
&non rcgis
ordinaic poteft
:autccontia
: fi ta*
nen Dux ab otdinc
icccflcrir icgio bona railitij
uoluntas
ritabotdmeducisrccedcns^&no
regwjmafaucro fi dudstxL
luntatmxontra
uoluntate tcgia fcquatur:ordon.infeiiori4 piin
cipii ab ordinc pcndet fuperioris. Subftantie aut fepaiate noti
modo fub deo ordinan^ :ucru ctia a prima adultima ufc^ caium
una fub alia ordinatur:cuoes fpe differantjut oftcnfum tft. Et
cofcquentcr inuicc ^difFerarit opoitet ficut nobilioi zc petinde
fupciioi :3C minus nobilis ac per indc infeiior ^ t quia in quo
libet uolente fub deo pot cffe pctm uoluntatis fi in fua natuta pe^
fctur^pofTibiic fuit ut aiiquade fuperioribus intclligentii; aut ct^a
fupicma mtci oes habeietin uoUmtatc culpa. fct lioc quide fa*
eis probabileeft: ut caru fupiemn peccaiet utdidum eftjnon nin
fuobono prima pcccatium quieuifcet ficutinfinefibi (uprcmo
&ultimo nifi bonum fuum ualde petfedum cxtiiifiet J gitui
ficii potuit ^ut de inferioribus aiique iuu bonu fua uoluntate ia
ipfam prima ordinarer^a diuino ordtne recedcntcs :
q
fimilitcc
cii prima peccatuc :a!ic uero in uolutatis fue motu diuinu ordine
fait5
ab ordine fupieme peccatis quis nac ordmc fL pioris ftnc
culpa rcccdeiet .
li
is prelibatis falirc difta argumeta foluunf
^Ad quatiuor prima. Non cogimur diccre crrorem in angclico
intclledlu cxtaifTc: quafi aliquid bonil ludicarir quod bonu noti
Cjnkd bonu fuperius ad quod bonu propriu referendum crat no
xonderauk,utdebuit:ideo9 peccauit:cu]us quide incodderatio^
tiis occafio fuifte potuit uoluatasinpropriu bonuintcnfe con^
ticrfa* ^ftcnimlibeiu uolunrariinhocueliniliud magisucl
minus couctti.
f^-A
d Quintii. Patct angclum bonu aliquod n6
appetiuifte^lnin unum & Hbi proprium :in hoc ucrofuit cius cuL
pa:quod fupctius bonum in quod fpontc debuit ordinarnpictcr^
tnint :f!c cnim in nohis peccatum ex hoc eft
q>
infctiora bona.f

corpotis abft^ rationis ordinc concupimus * t ita in hoc pec^

catum fuit in diabolo : cj> bonum proprium
^
non rctulit in di^
Biinum
f
Ad Sextum. Patet
q?
ctiam uirtutis mcdiii jpretcD
mifit I inqtum fuperiori ordini fe non fubiccit : fic^ fibi dedit
plufij dcbuiffet :dco ucro minus
q
ei deberetur i cui omnia uelU'
Si prime regulc dcbcnt effe fubieda, Non eft ergo ibi pretermif
fummediupcc fupetabundantiam pdfTionisjfed foluperiuftide
lae^daiitatem

que circa opetationc^ cft In fubftantiis enim

iliis
ill is
opcratfones
eflTe poffunt :paffiones uero effc nonpoffunt *
f~A
d
^eptimum Non opoitct (i in fuperioribus corpoiibus
errorpotell
cffenullusautcertedcfedus^propretea in eiurmodf
fubftantiis culpa effe non poffc:coTpora enim 6c que^ ratione ca
lentia folum agunf:non uero fcipfa agunt :unde exire nequeunt
a regula primi illa agcntis 6; mouentis:ni{l ex hoc
g?
piime legu
1e fufficicnterieditudine non,excipiunt:quod equideex materie
indifpoHtione contingit;pioptet quod etia corpoia fupeiioia in
quibus materie indifpoflcio locum minime habet^nunq a legule
prime reditudie deficcte potueie ncc poffunt. Subftatie ueio im
fnateiialcs non agutui tm:ueium fe ad adus pioprios agunt:qd!
in ds tanto magis cft qco fueiit eaium natuia peifcdior. Quotii
enim eft petfedior natuia:eft' &in agendo uittus perfcdiot:unde
guin tis culpa dido modo icffe poffit no impedit nature pfcdio:
exhocfcilicct^nbiipns inherent^ fupeiioiis agentis oidinetn
tninime attendcntes.
Xntelligentiasimalas feu demones effe in naturali
fapientia pieftantiffimos Cap^Teitiudecimum*
Via igitui aliquas effc intelligentias malas in msgo
rum opeiibusfufFragantcs quas dcmones appellaiut
g
piobatu eft:iam nunc ad noftiu in hoc piimo liJfti^
lutum propius accedetes:inueftigare tetabimus quo
nam pafto efFeftuu quos fupra ca.i.comemorauim'
demones caufa eflc;poffint:& caula fint lcientiajmalicia.potefta^
te:eo^ fcicntjam prefenti capite non nullis punftis referaie teta*
turi:n6 quide qtii expoftulat rcs ipfa ^fcd qtu piis cxigit inftjtutfi.
CTPunftum primum Subftantie fcparate feu certe intelligen-
lie ucrangclici fpirirus/iuc boni fint fiue mali.non accipiunt co*
gnitionem a rebus fenfibilibus:fcupeifpecies
a rcbus acceptas
ut accipit genus hunianum. p^Piimo* Scnfibilia enim ftn fua
naturamnatafuntapprehendiperfenfum
ficutpeiintelledu
iti^
teIligibilia:confequcnter
auteomnis fubftantia cognitiua ex fen
fibilib^
cognitione^capiesfenfum
habeat oportet:&
pfcqueteioi
ganum corpftrcum tdc confcquenter corpus naturaliter unirum
bubftantie autem feparate non habcnt corpoia naturalitei unita
O
nt fupctiuj pfobatnm eft Non igitut intcllediuam cognitio/
ncm ex rebus fenfibilibusfumunt
p^Secundo . Altioris uirtutis
altius obicftum fitoporter* Virtus uero intelleftiua intelligetic,
uiitute intclleftiua animc humanc altior fit neceffe eft::quippe cu
humanus intelleftus in ordine intellcftuum infimus fit,ut cx prc-
tniffis habcri poteft. Obieftu autem humanc aie aut fantaima
aut non finc
fantafmate tiiim cxpcrimurrquod in oidine obie^
ftoium rc fenfibili extcriori fupcrius cft:ficut f x oidinc uiitutum
cognitiuarii planu eft:
. Obieftum igitur fubftantic fepaiatCsrcs
cxtia anima cxiftens cfle non poteft:Lit immediatc ab ca accipiat
cognitioncm:fed nccg fantafma,
quod eft: pioprit5 animc noft:re:
undc rclinquitur ut aliquid fit fatafmatc altius:& prequetcr opor
tct
^
fit aliquid fpiritualc intclligibilc adu : cum nihil ptci hoc
in oidinc obicfto^ fit fanrafmatc altius fTcrtio, iccundum
oidine intclleduumjintclligibilium oido fitopoitct.Scd ca quc
funtfm fe intclligibilia in ordinc intelligibiliijjhis fupcriora ii5t
quc intclligibilia nequaq funt.jnifi nos ca inrelligibilia faciamus
cuiufmodi oportct efle omnia a fenfibilibus accepta:quippe fcnfi
bilianofunt itcIIigibiliafmfc:qnoftciintcI]eft'^intclIigitJgi
intclleftus fubftantic feparatecu nofl:ro intcllcftu fupcrior fit :no
intclligit intclligibilia a fenfibilibus accepta . iM^e funt fm fe
intclligibilia adu . p^Quarto, Cuiuf<$ rcicpeiaiionis propric
modus proportionalitci modo natuic & fubftantie cius rcfpodet
ut figillatim uidcrc licet
q
nobilioris naturc fit modus
operandi
nobiliorjUt animalium
&
pIantafL':unde illa fent unt & non iftra.
Subft:antia ucro feparata intclleftus cft pci fc cxiftens non in cor^
porc quouis . Igitur cius intelledualis operatio intelligibilium
erit quc in corpoic nullo fundamur:confequentcr autem corum
ciit que a fcnfibus non accipiuntui : quippc talia funt in corpoie
aliquo quoq^o modo fundata :ut noftia in fantafmatibus funt:
que funt in organis corporcis. IgiturintcIIigenticcognitioncm
a fcnfibilibus accipiunt minimc . p^Qinnto . Sicut in rcrum
fenfibilium otdine matcria ptima ultimum Sc infimum cft : ac
p
hoc in potetia tm eft ad foimas fcnfibiles uniuctfas:ita intellca^
nofter
poffibilis infimus in ordinc intclligibili cxiftcns in poten
tia ad omnia intelligibilia fit opoitet:ficut tabula in qua nihil cft
piftum ; Sed qiie mordinc fenfibilium fiint lupra matcriam
primam:aftuhabcnt formam propnamqua conftituuntur in
cflc fcnfibili
l gitur pari modo intclligcntic quc in ordinc in*
tclligibilium funt fupra, intclledum poffibilcm humanum :ada
lunt in effe intelligibili I ntellcdus autem a fcnfibilibus notfo
nem accipiens in cflc intelligibili non cft aftu a^fcd potcntia
Igitur intelligcntie afcnfibihbus cognitioncm non capiunt
p^ Sexto . Superioris naturc perfeftio ab inferiori natura non
pendetjUt liquer Pcrfeftio autcm fubftantic fcparaic in intclli"
gcndo cft:quippe quc intelleftualis cft .
I gitut cius intclligcrc a
lebus fenfibilibus non dependet:quafi cx cis capiat notioncm
CTPunftum Sccundum . tfi uero angcli aut boni aut mali
p
ipecics a rebus fcnfibilibus fcicntiam non accipiunt:non tamcn
etiam omnia pcr fuam fubftantiam intclligunt : fcd oportct co^
effcntic fpccies aliquas uel idola rcrum rcprcfentatiua fupcraddc^
ic: ut omnia intelligant conicnta fub cntc:quod obicftum cft in-^
tcllcdus co^ .Si.noia pcr fuam fubftantia intcIIigcret:oportcrct
omnia in eop;: fubftantia contincti^i. qtum et ad ca in quibus ab
una intclligetia diftinguiitur omnia alia:oportct cnim intcllcdii
cffein intclligcntc qtumad ca omnia quedcco intclligiitui:
ficut & fcnfata oportct effe in fenfu . unde aia pcr intcllcaum &
fcnfum df ficri oia.i* intclligibilia 8c fcnfibilia.Scd
p
angcli fub.
ftatiam ncqucunt oia in angclo cffc:na quc infra & quc fupra an^
gclum funt
5
in fubftaniia quide cius funt quodammodo f qtu
ad ca in quibus coicant :non tamcn funt in ca pcifcftc .i. fm pio
priam rationcm :quippe angclica fubftantia finita & limitata cxi
ftcns fccundum'propriam rationcm ab aliis diftinguitui:in cffcn
tia autcm dei funt omnia perfcfte &fccundum propriam ratio*
ncm:ficur in ca opeiatiua uirtutc non limitata ad gcnus & fpccicj
a qua cft quicquid in rc eft lam communc
q
proprium Vndc
folusdeus perfuam cffentiam habct noticiam propriam dc rc*
bus omnibus :non autem intclligcntia bona uel maIa:confequcn
ter autcm pcr fuperadditas fpecies iniclligat oportct.
drPunftum Tcrtiu
. Quanfo aute fupcrioics naiurc ordinefunt
angelifiuc boni fiue mali tanto
p
fuperadditas fpes uniucrfalio^
O ii
'
tts intelligant opoitet Nl rulus deus oia
p
unum intelhgit: ut
oftenrum eft* Quanto ergo aiiqua natuie oidine uni deo omnia
uno intelligenici piopioia (untatanto magis unite 8c cofequentei
paucioiibus eade intelligant opoitet : 8c cofequentei fupeiioies
angeli quafi deo uiciniores paucioribus fpecit^bus ea oia mtelli
gunt que infeiiores pluribus.Cuius rei ena in nubis exemplu eft*
Quidam
cnim ^adeo rudes funt utueiitate intelligibile non nifi
minutatim
capiant:aliis eleuatioris ingenii unico piincipio muU
tas
cdcluHones capientibus * Nec obftat (i dicatur c^ fm hoc una
fupeiioiis angeli Ipecies eiitpropiia multo^ to^aue angelus infe
xiot
multis fpeciebus nouit Dico enim
^
ide effe nequit tatio
piopiia multop^ adeqnata:eminentet ueio lecus :ut de eifentia di
uina
patet:unde ncutillapropria latio efloium: launa creata fpe
cites
effe potefl non oium quidem^fed multoi^': ficut etia in mi"
ma humana continef latio propriaTenfitiue 8c uegetatiue.
^Pundam Quattum
t
x didis uero la pateat
q>
diftantia lo
calis intelligennarum cognitione minime impedit f"Frimo
Nam localis diftantia per fe copara^ adlenfum^no uero ad inteL
ledum
3
ni(i pei accidens pio quanto notitiam accipit a fenfu:na
lenfibilia ad detetmmatam diftanna fenfum mouec:intelIigibilia
ueio aftu Pm
^
intelledu mouet no funt i loco:quippe que a coi
potali materia feparata funt*Cu igi intelligetie a fcnfibilibus no
titiam minime capiant:in ea^ cognitione localis diftantia ope
latui nihil p^Secundo.N a humana aia feparata a corpore in fua
intelleftione locali diftantia non impediiur :non.n. tunc cogno
fcit abftrahendoCfic.n.determinara diftatia exquirercf ut ueiien-
fibilia agerent in anima uei ec6cra)fed ex in Huu luminis diuinj
feu fpecie^ ex lumine diuino in eius intelledu: cum fenfibus ca^
xeat:talis ai^t cognitio diftantia locali no imped.f. ^'^nde 8c diues
cognouit abraham in limbo a longe luc i6*A foitiori ergointcl
ligentie intel igiitex locali quacu<$ ciiftatia Nec obftat ^ aug*
dicit in libro de di.demo.^ demones propter celeiitare moi^ ali
qua nobis ignota denunciant:qd eqaide nihil eif;t diftu j,li eoiii
notitia localis diftantia non impediret .Non obftat mqquia fm
cam opinione loquitur qua quida demones habere corpora na^
tutalitet unita putatunt:!mqui fenfus quo^ habeie potmftent 8C
confequcntct
in nofcendo locali diftantia ptcpcdiri J qua cguide
opinioncm
ctialibro eode icciiando tangit
9
magis
3
afleiando
ut
liquet de ciuitatc dci libio 21.
7Pundum
Quintum Palam etia cx didis eft :
^
opcrationi
intelleduali
intclligentiamm tempus nofmifceatur. Nam Cicat
intelligibilia
aftu abfcj loco funt Axa abfc^ tepore etia {ini? opor^
tet
mam
locale motum tempus confequif;undeea'foIa menfurat
que
utcuntj in loco funt Etideointelligerefubftantie
feparatc
fupra
tps eft
. Operationi aute intelleduali noftrcf tepus adiaceat
oportet:<^ ex
fantafmatibus noticia capiamus quedctcrminatura
tempus'alpiciunt
Inde eft
$
in compofitione ac diuifione intel
lcftus noftcr aut pretetitum autprefens aut
futu^^tcmpusfempct
adiungit:inteIljgendoautem
quodquid;cftnequaq
:intelligic
cnim illud
abftrahendo intcliigibilia a feiifibilibus conditiomb'
unde fmillam operatione ne^ fub tepore ne^ fub aliqua rcruni
fcnfibilium
coditione intelligibile apprchendit*
Componic aute
aut etia diuidit applicando pnus abfttada intclligibilia ad les *in
qua applicatione tcmpus cointelligatur opoitet
.
HTPunftum
Sextum. Ex diftis etiam liquet intcllcftu intcllig<^
tiatum adu femper intell gere p^Primo.C^d enim qfi^ in aSu
quando^ in potentia cft^tempore^menfuretur oportet: ibi enira
ruccciTio cft que tcmpore folo diiudicatur;quod numerus omnis
motus eft: nec obeft fi fuccciTio iila cotinua non fit : quippe etia
tcmpus aliquod difcretum fit opoitet:alioquin fucceifiua difcre^
tanonhabcrentmenfura. Intelledtuautem intelligentie fupra
tempus cfTe piobatum eft N 6 eft ig\t quando<$ aftu intelligess
& quando<5 non iutclligens p^Secundo . Omnis fubftantia ui-
uensaOperationcm aliquam uite aftu habeat opottet: ex fua natu
la que^ineft ei fempet:licet alie quandocg mfint ]illi potentia tmx
uelutifcmpernutriunf animalia etfinon fentiunticmpct.Sub^
ftantie autem feparate funt fubftantie uiuentes:ut liquet ex didis:
alioquin cffent ignobiliores nobis 8c omnibusuiuentibus:ncc ha
bent alia operatione uite preter,intel!igcte :& fiqua ad intclligcrc
fequatur :ut uelle ac pofTc Igitur femper aftu^ intelligentcs fint
oportct. pTcttio. Nam celeftia corpora intelligetie
p
intcllcau
mouent apud phos
. Motus ucro ille femp
cotinuus cft
I
gitux
imcUigctitiflR! intelligcrc femp aftti fit opottct . Ide ucto fequL
tur
3&
fi dida corpora mouerc no dicantur;quippe quc ccleftibus
corpoiibus alciores funtrunde fi eiufmodi corporis operatio pro
pria .i.morus cotinua eft longe magis ptinua erit ca que intelli^
gcntiarumeft.i.intelligere, p^Quarto Oequodopaturqn^:
qncg uero non operatur": aut per (c autpet accidens moueaf nc
ceffe eft :unde & cp nos quando^ intelligamusjqnc^ non intclli*
gamus:ex alrcranone ciica pattem fenfibile accidit :ut in8. .ph
y*
dici
t ubftanrie uero feparate nequaq pet fc mouen^ :quippe
q
non funt corpora^ne^ per accidens
^
quippe quc non funt unite
corporibus . Igiiur fuum intelligcre cotinuum no autcm intcr-
cifum^i fit opoftet . CC-^unftum Septimu Similitcr quoc^
cx didis liquet angelum aut bonu nut malii no intelligcrc difcur
lendo a magis noro ad minus noiu. aut ad notu ab ignoto Na
cum rcrum creatai;! uniueifitas graduata fit fm inferioritatis (a^
perioritatirc^ naturam^nec duefint rcrum fpecics rcalitcr equalcs:
guod gcnerum differentie pre fe feriit :quarum femp una reliqua
nobilior cft:ficut naturainfima ad proxima fibi fupcriorcm fe ha
bet jita illa ad aliam ufq; ad fuprema fe habeat oportet I llum
itacp in fubftanriis fpiritualibusgradum 8c ordine tencnt intelli*
getic fiue bone fint fiue male:que in natura corporca celeftia cor
pora fortiuntur . Nam ficut ille fupra humanos funt intelleftus
quos infimos in eo generc nouimus:ita hec corpora fupra corru^
ptibilia funr:que itidem in corporeo genere infima funt : undc Sc
ccleftes mentes a dio. dicuntur Diftat uero in co celeftia &:tcrre
ftria corpora:quia hec fuam ultimam perfedione motu & muta*
tionc c6quirunt:illa uero ex ipfa fua natura eam ftatim nancifcii*
tur Sic ergo 6c infimi.i hominum intelleftus quoda intcllcftua
lis operationis motu fiue difcurfu ucritatis cognitioncm nanci^
fcuntur : ut cxperimur:dum fcilicet ex uno cognito in aliud co-
gnofcendum nituntur:quifi ftatim in ipfa notionc notiprincipii
conclufiones inde educibiles omnes agnofceret :Iocum in eis di*
fcurfus non haberet . Et hoc in angclis fit oportct : quippc qui
in his que naturalitcf norijr,quecun9 in cis nofci pofluntjftatiin
infpiciunr: quafi a natura ipfa fuam pcrfe^ionem ftatim nadi
Vnde&
intcllcdualcj
dicuntut:quiaetiam apud nos intelligl
dicunturj quc ilatim naturaliter nota funt: qno fir ut etiam hnhi'
tus
principiorum que naturaliter ftarim nouimus jintelled^ dica
tur lanimas uero humanas hoc modo ueritnrem non cognofccn
us tfed difcurfu quodam non intelleftaales ^sd rarionales dicim.'
qq-ex influxu luperiorum intelleduum aliquid intelledualis Iti^
mmis patticipent in principiorum noticiajficut Sc elementa mun
di a celo circularem motum utcunq^ parricipant: ut de aerc conre
quenter 8c de igne monftrat ftella comata : & de mati fluxus tt*
fluxuf^ . p^Nec obftat q>
angeli unum per aliud norunt Jut bo
ni creaturas per uerbum
,&
mali per fuam fubftantiam & fpccics
inditas . Ncc^ cnim cognofcerc unum in alio uel pcr aliud:put2
fpeculum Sc fimul uifa in fpeculo ^eft difcurrcrc :fcd cognofccrc
unumignorum fxaliopriusnotOahoc difcurfuseft. p"Ncc2
obftat
q?
fupetior uirtus .i.angelica poffit omnia quc & ifcrior.f.
humana:& confequenter flllogizarc . Nam fuperior^ infcrioi
uirtus quando eiufde funt ordinis ^poteft fuperior quod 8c infc-
iior:aIia$ nequaqCficut ho afino fuperior afihu generare neqrct)
nifi a'tiori modo : Sc fic angeli fillogizare poilunt
q>
fillogifmu
cognofcant ,& in principiis conclufioncs Scin caufis cffeaus.,5:
ccontra
:
nontamen fic fiilogizant
ut ignotc rei notitiam fillogi
zando cx caufis in caufata :ucl ccontra perquirant p"Non ob-.
ftatetiam
q?
apud ifidorumdcmoncs
p^rcxpericntiam multa co^
giofcant
: expcrimcntalis autcm
notitiadffcurfiuafit :utinfi*
ne libri
pofteriorum patet . Nam in angelis tam malis
q
bonis
cxperieniia per quandam
fimilirudinedicitur
:prout fcilicct fcn-
fibilia prefentia norunt: tamen abfcg
omni difcurfu.
CT
Pundum Oftauum
Sedne<5
componendo aut diui-
dcndo intelligunt
.
Nam
^
noftet intelledus
aut difcurrcndo
aut pponcndo intclligat:ca
cx radicc manatquia
uidclicct ftatim
in primarei apptchefe notitia
propter itelleftualis
luminisdebiliV
tate ifpiccre nequic quicquid in ca cotine^ficut
n.in ratiocinantc
intelkdu
^dufio principiis ,ita in coponete Sc diuidite pdicatu
fubicfto
coparaf:& ficut fi ftati in pirncipio
ipo intcllcft^^clufio-
ncm
Htderet nequaq
difcurtctct ut ca
uiderct:fimilitcr
fi ftatim in
apprehcnfione quiditatis fubiefti notitia habcrct oium
q
poffunt
aictibi fubicfto ^no intelligeiet coponendo 8c dfuidcndo:uerum
folii intclligendo quodquid e. Cu ig\t in angelo fit lumenitcl^
ledualc pctfcftujadeo ut m tem naturalm notitiapficcre ncqueat
fed ftatim eai nancifcaf;ut pbatu eftjne^ diuidit^nec^ componit:
qq
&diuifiones 8c coporiuonesinteliigitaficut & {illogifmo^ di
fcuifus :cuius fignum dixerts cp cu uoces in fubiefta creatura cot
potca formant angeli^affirmando 6c negando loquunf:qui$ no
affirmando aut negando intelligant Nec obftat
q>
compofitio
aut diuifio ut in <}. de aia dr:efl ubi 6c intclleduum mulcitudo :
ut in intelligcntia que
p
diuerfas fpecies intclligit &no oia fimul
ut dicctur/ Dico .n cpnonomnisintelleftuumultitudo copofi^
tionemcaufat:fedeot^tantuqao^ unum aut^altcri atttibuif aut
ab altcro remouetur :quod in angelo cft minime:qui rci quidita'
tem intelligcndo oia fimul iuteiligit:q nos autnegandoaut c6-
ponendo dcca poflumus intelligerc CLT^unftum Nonum
Non pot aute in^ intelleftu intelligentie fiue bonc fiuc malc in
ordinc ad naturaliter cognofcibilia error aut falfitas intcrciderc *
Nam hu'us rci ueriras ex/uperioribusj utcu^ dependcti
N
a
^
nec coponendo nec diuideqdo angelus inte Uigatfuperius mon-'
ftratum ell:fed tacummodj int lligeio quodquidcft.lntclledus
uero circa quodquid femp uerus e:ficut di fenlus circa proprium
obieftii ut in ^.de aia ari. profitetur. Pcr accidens tn in nobis de^
ceptio intelligendo quodquid eft contingitj l^m.f.ratione alicui^
cdpofitionis :ucl cum unius rei diffmitione ut rci altcrius diffini
tioncm accipimus:uel cii diffinitionis partes inuice non cohcret:
(icutfi proalicuius rei diffinitione:animaI quadrupes uolatile ca
piatur:nullu cnim animal tale e.tt hoc quidem^in copofitis acci^
dit jquoru diffinitio ex diuerfis fumitur: quoR: alterii matcrialc
atc0 altcrii formale eft . IntelJigendo aur quiditatcs immateria
Ics non eft falfitas:ut in <>. met.dnqu-ppcqueuel rotalitcr no at-
tinguntur3& de tis incelligiEur nihil:uel cogofcun^ ut funt Sic
igiturjin angelico intelleftu per fc falfitas eSe ncquit :per accides
tamen cotingit alio modo
q
in nobis . Nos cnim quando($ co
ponendo &diuidendoadquiditat!s intelledu uenimus : ueluti
cum diffinitione diuidenio dcmoftrando^ inueftigamus:quod
equidcm
9qaldtm
in
fnteltfgemffsnoncontfngfnled modo tlfo* Hafn^
tei
qaod
quid eft res omnc^que idtt atttnent norant
tfqd equi
dem
p6c eiSc tcfpeda eo^
q
cei natmalitec afcdbun^ autab ea re^
Biouen^
innotefcendi principiu:non adcco^ qiica fnpnaturalj
^d ordinatione dependet.Angeli igi^ fiue inteiligetie bone: te^
4te &ordinate tx^luntatis cum (int:pct tei quiditatem de his qUc
rei rapematucaliter attinent non iudicantesj^nifi faluaordinatio*
ne diuina^^nec in naiuralibusnec in fupematuMlibus lebus fillu
tur feu nec pec fe nec per accidens faliunmt. Mueto demoncf
ide^inteiligentic male
atqf
damnate pei fuam peruerfam nolun^
tatem intelledum a diuina fapienna fubducntes,derebus inter
dum abfoiute fm namralem conditionem iudicia fetunt t &i his
quidem que rei namcaliter attinent non falluntni :decipiun^ ue#
ro intecdum pefTibiliter ^mmad ca que fupcmamralia funt^Hcut
il confiderantes hominem mormHmnon refurredmum iudicel
tc uidentes chriftum hominem deum e0e non putent*
^Pundum Decimum. Circa immatecialia autem intellige!2#
tia iiue bona Gue mala tcia cognofcit * ^Ec pcimo quidem feip
iam Nam &(i in adione tcanfeunte mateiia (lue obiedum iis
quod adus tcafic ab agente (epacatum (ic:ut calefadn a caltfacieii
te Sc abedificante edificatum: in adione tamen que in agente ma
eiet:ad hoc ut ab agente adio pcedat obiedum ageti unia^ opoc
tet ^ficut fen(ibile unici opoccet fenfui ut fentiat adu: 8C ita fe ha
bet obiedum unimm potenne in huiufmodi adione (icist forms
que efl: adionis ptincipium in ageniibus aliis:(icut cnim caloi
in
igne calefadionis eft focmale piindpiii ita fpes rei uile (que e res
uifa in e(Te uifibili )in oculo elt uifionis foimale ptincipiumXd^
fiderandii uero eft
q
eiufmodi (pecies obiedi i cognittua uirtute
quando^ cft potentia tantum lU tunc eft cognofcens in poteii
tia tantum :& ad hoc ut cognofcat oportet potentiam reduci iii
tdum fpeciei.Si aute femp eam habeat abf^ mutationc uel^ prio*
te eius receptione nihilominus cognofcere poteft Jtx quo infei^
te liceat
:
9^
moueri ab obiedo de ratione cognofcentis non eft
In^mm cognofcens t^tkd folum in^tum potentia cognofcens*
Nihil ct di^eit ad hoc ut forma fit adionis principiu an inhereai
necaei aam fpecies que dt iacelligendi pcincipium aliquado
ihc
9
tetmt ifi tiobfst aliquando ^ue^m tion in^cifctj fed fubfiftit J mla
deo. Igitur fiquid in gcnere intelligibiiium fit fotma fubfiftens
intelligibilii^inteliigii; quide iquia irnmatenaiitas intellediua uii
tute ^fertmtpiobatu eft:tS^ iiiteiligif^quia inteliigibilis adu titidi
a feipfo intelligitursqma fibiipfi inieliigibiiiter & obiediue imo
identice ptcfenseft> Angelusautc cumfubfiftat& iramateria
iis fit^forma
intelligibilis fubfiftens fit neceffc cft:c6fequentcr
at
c aftu
intelligibilis
: fe crgo per fe intclligit.Nccpiedid s obftat
^
dio.tf#ca.ange,hictet.dicit agelos ignorarc ^jprias uitiures : U
confcqucntcr lubftantia propriani.Hoc.n.fm antfqba rranflaiio
ncm didu cft:que per nouam in hoc cft correda:qq 5c tllud ue^
lir:ut f. ignotent angeli iuas uirtutcs #iii
9
ab uidine diumi
fapienticptoficifcuaiurjqueangelisincomprehenfibihseft.Wcc
iiiiiiiitct obftat c^ inteilediua cogninone que fola angelts adcft^
(laguljtia materialia non inteliiguntur a nubis.^ ingubria cnim
inaterialia non intelliguntur a nobis no quia fingularia, uerum
quiamateiiaha potius :unde fiqua fingulana immdterfaiitei (ub^
fiftunt ceu angelu Ula nihil
p
ohibec intelligibiha cl1e afto.^Se*
cundo. -icca immatcrialia 01$ intelligeiia intell git & nouu ons
ticm
aliam. Nam fubftantie f paratc intelligunt t a que
p
fe funt
inteIiigibiiia.,utoftenfum eft.i^cr feautinteiligtbiita iivn fubfti
tiefeparatcnmmunitas.n. a materta facitaiiquid eftep ie irelligi
bilc,ut cx fupctiotibus puctJ gif fubftatie feparate ficut obufta
proptia fubftatias fepararas intelhgiSt^unaquc^.f.fcipfam &alias
unde apud aug.2 fup geii "ad Iir, que in dei uerbo eter n iliter pre*
cxtitcrunrjab eo flv xere duphciter i3i primo in angehcu intelle-
dum:p
hoc
^
deus angehcc mcnti xepj quas in naturali cife p.o-
duxitfimilitudiesifiuxit.z.
uero ut in propriis natutis rubfifteief
Hoc aiit quidam ca ratione poffe ficiidkunr:q> unainreliigcniia
alterius
caufa fir :prima quidem fecunde:& fic deincep$:fn omni
autem caufa cft fimilitudo effeftus & in omni effeflu fimiiitudo
caufe.Sed hoc non bii dicitur . N a
cum inrelligf nt/e fine mare*
fia
fubfiftantsUf probatii eft:poifunt fola creatione prcduci:crea-
ae aut folius dei eft.ut nunc fupponimus :unde p^er deu nu'la inr
llligentia akeiius cauia eft: nde um alia
p
fpes fuppetadditas
mowuCict^^Bc
k pet^ fc ut diAum cft .
Et fpccics quidl qna uniis
aliu
nouit
ab angeJo noto diflcri cuius cft fimiliiudo :quia fpcs
habetce
intetionale-^angelusueco cui^e fimilitudo habetce natu
ralc Sc leaie.Ncc predidis obftat primo c^ quilibet ititcllcdus m
^elicushabct in fe aliqua natuia dcteiminata:& cofcqucntcr illa
uidetuc alcecius impedicc notione intus appates :iuxta ueibu aii*
in
3
de aia.de humano intelledu fi in fe aiiqua habeict coipoica
na(ura:aut
pupiila aiiquecoioie.Non obftat inqiquippe ueibum
phi imeUigit dc natura que ita cognofci^
^
no cft i6 cognofc&
di^ficut aibedo rcrpedu uifus 8c humanitas iclpedu intel ledus
9
non auie de ca que cft obiedum cogniiu 6c ratio cognofcedij u
lUK in pupilia &{ fimilitudo humanuatis in poifibiii mteilcdu: car
liscnim natura uim cognitiua no impedit fcd iuuat. Et talis e an
gflica fabilantia que elt ro angelo cognofcedi fc pfede,& alia i*
pcifedc ^unde fpeciebus fupecadditis opus eft
f~Non
obftat2*di
Ctum libri de cau^ois in elltgcntia fcit quod cft fupra fc inqui cft
caufata ab eoiSC quod eft fub fe inqtum eft caufa eius:unus aut
angelus alterius caufa non eft:c61equentcr adt uidetui iilum no
cognofcete Non obftat inq:quippe catio caufc 8c caufati ad hoc
^
angelus unus ahii cognof^at facic nihil, nifi rattoe fimiiitudis
in qua caufa caufjtu^
9
nunicac.unde fii angeli^ fimilitudo fine
caufjlitatc ponatut :in uno cognitio altetius mancat opoitct.
J^^Non
obilat tertio c^ fpecics qua angelusangclum nouit
3
non
uidetuc innata : quippe icqiiCieiuc fi deus nouitcr angelum ciea^
ic^rllea pnus crcatis inicIIiginonpoirei:fednc9
uidetutao
quifica :quia angeli fuperioies irjfeiiorcs cognofcere n6 poifbnt
a quibus accipiunt ni$il Non obftat inquam :quia deus uni*
nccfoquodfienduminftituerac
proportionatam fecitquacur<^
cceaturam :
confequtntet uerofiinftituiffet faccrc pluies ange*
tos uel plurcs rerut?! naturasaplurcs fpectcs intelligibilcs mcnti-
bus angelicis imprelTitTet :cu fi edificaiot domum maiocem fa#
cctc uoluiffet
9
fundjmentum quo^ maius tfFeciiTet Vndc
ciufJem rationis cft
:qj deus addtret ahquam cicaturam uniuci
fo,& angelo fpecicm ahqua inieiiigibile . Si eigo deus uniucrlo
addeict angelu :c6requetitci aiit natuiam una ipccifica^c iliba
ingelo Cfcato sddim fpccicmt 5: fi<!tit nflc imtWigmt
p
inditat
unc intdligercnt per iodicas & actjuifitam^no a lcolu kd a deo.
^lertio autquecp intdligeniia naturalirei .n cll^giujtu quoquo
jnodoNam tribus modis rcs aliqua cognofci p6c. I^iiniO
|) iue
Cir^ntie incognofcente prereniiam 'Skui fi lux in ocuJo uidcarut
quomodo d dum eft inrelifgennam
fcpfamjntelijgere,! per
p*
lentiam fue (Imiltiudinis in potetia cognolcEtiua ;fuut cx hoc ui
detui
lapis
^
in oculo Japidis fimilaudo rcfaltau5.(x hoc r^
fimi
litudo
lei non a reipfa immediare acctpitur.fed ab ;i ha m ^ua le'
ililtat: Hcut hominem uidemus m fpcculo. Piime cogntciom 2.S&
fiiilatui diuma : qua deu pei eiuscfienciam uidemu^^juod n^tti
f
aliter crcaiura no^poraUi nunc fupponisur:teitte neto ea qua dcS
pcieaturas cognofcimus.Kdei fimiiitudmem m crcaiuta rcfuU
tanteiDSi^m illud loJ.Iuifibilia dci &c. Vnde dru wdit dimnm
in fpeculo:cognino auc qua deum angclus p (vi3tm u/aJia utdetji.
intei piedidtas mediat:& CimihiilU quaies per Ipeoe^bcacapcS
ceinicui:quia enimin ipfa angelica naruia fmpielfa tft imAgo di
nina^^pet fua e0entia dcu angelusnouit inqcum det EnMliudo
H
ficut fi
nummus imagine cefaiis tenens fc intelligeret csfaie in>
Klligerec* Nec ni angelus dei cfTentia uidet :qu!ppe ^amnul^
cieata nmilitudo fufftcitexpiimere :uc fuppono.
^E^i^undtum V^ndecimum Quid uero ciica nataialfaintelligat
bonus aut etiam malus angeius dico
^
mulia ^t quidl] primca
natutalium leium fpecies uniuc sfas cognofdt f^Ptimo Nam
cij natuiali peifedione inteileftus eoic ftatim a fue^stionis e3>
ordio pfedus fitiutpote ftatim totus in adu exiftestoec inftai n^
paulatim fua pfedione coliiges(ut moffcram efi>fuu obieSum.s
cns inteliigibite uniueifalitei ^ptehendat opoicetsaUoquiafiqd
fub ente contentu no attingeiecqcum ad iiiud attitKiet in por^
tia tffctSc no in adu.Sub ente ueio tcelligibili ec ic^ coiporea|ti
oium
natuic & fpes c6tincnf:func .n .ueia & uerccmia tas igif
ols fubftatie fepaiate cognofcuc.fScdo . Nam ca ic| fpccies&
cut fpes numeiofe difllguanf ex.8. mei*& patet:qut'a ordine quo
dam^(iHunt nec due funt equales(ut prolta eft)opoitet sitcuqp
infupeiiori fpe quodiferiosis eft cotinemceu numeius maior c6
^ioa.miaoji Ciu igim ioj^u fobft^a^ coipotcas, o^&al
lubftaAtie
fcpaMtejqufcfi^ ?n (ubftamffj corpords funt per m&
dum
matctsaje in feparatis fint oportct
p
modum imelhgibtlci
quod.n.m
aliquocft,pci modu cius in eo eft. Intclliguni igitut
flngcli
tam boni
q
mali oes matctialium rcmfpccici &
quecuq^
cis
infunt
p"Tcriio.Si fubftantic fcpatatc cclcftia corpora mouets
ntphi
polucrcsomne
ex cclcfti corporc p^llulas & emergcns^ip*
iis
quide
corporibus Gcut inftrumentis afcribitur(mouent.n mo
ta )ipns
auiem intelligentiis (icut principalibus agcntib^attribus
tur
opottct
jmouent.n,cclos * Caufani uero omne talc pcr celos
eo
modo quo attifcx fuum opus per fua inftrnmenta^pei; intclle^
dum
fciIiceis^igunLn.S: mouent per intelicdTum & uoluntate:cii
in tis alie non fub(int uircs*
i ntelligunt ^go omnia que ael gc
necantur uel eiia corrumpuntur . Necobftatfique intelligeniie
cetos immediate non mouent: quia cn motriccs (int de infimis:
.dfputantijMi . corporib^ adminiftrandisjmouentiu aftio ab aliic
fuperiotibus pedci:lunrnvoes fubinaice po(itc:ut monftratu eft
hi uero generabilia quad proptios efFed^ cotrnptibilia^ cogno
fcunt:Iongemagisipra&VeUftium corporum fpecies acfiinftru^
mentapropria noiiit * Nec obftat
$
res matetiales ex hoc uide
bunturperfcdiones c(reimmatcnaliu:infelledumn. peifedio

intelligenns . Non obftat inq:quippe rcs intelleda intellfgentif
petfedfo non eft ni(i (imilitudinis fue gratia quam in iDtelJedti
faabet.non enim qui extraanimameft lapfs intellcdanofttfipcs^
ficit 'Std lapidis Hmilitudo tque noftro intelledui iniidet . Siroi#
limdoergoreimatetialisin angelicointelledu exiftens,
forma
& perfeftio etus eft:& hocnon abfurdum fed uerum eft

f
^ecundo nerb iniclligentic tam bonc
g
male non fpecies mtu
do omnes corporee nature norunt:uetum ctiam & fuigularia c&
fta. X^izcttim rerum (imilimdines
in earum imclleftibuf
nniuerfaliores Sc cfFicadores /unt ad rerum notidam
^
in no
ftrotpei eas les naturales non modofm tatione generis uel fpc#
ciei nomntjut nofter intellcdus metum etiam fm indiuidua.
f
Primo Cum.n.rcrum fpedes in intelleau exiftentes immatc
liales (int oporteat t fecundum ^innoftro inteltedu funt^co
^ofccndifingulariapei
matcria indiuiduata nequcutefle pri
jRpium
(fiut cnim lumah adco contiade &coaxute
mmi^m
iinius folum notitiam ducat mndc quemadmodu genetkt hatn
le fimilitudo in cognitioncm generis ac diffeicntie duccre non
poflerjUt.fper animalis fpecie etiam ronale nouerimus ut per e|
fpecies nofcatur :ita quocp fpecificc namre fimilitudo in notina
principiorum fpeciei SC indjuiduatium que funt principia mate^
lialia ducere non poteft:ut pet ea indiuiduum in fua fingulatita*
tcnofcatur^immo ex abftradione ab his caufatut: unde m ea du
cere nequic
Similitudo uero in inteJledu fubflantie fepatate:cd
fir uiitutis imiuerfaiis una & immaterialis exiftens:in principioj^
fpeciei notitiam 8c indiuiduantiu ducere pot:adeo ut per eam m
telligentiano generismodo&fpecieinatura poificfuo intellc*
du coprehendere:uermnctia 8c indiuiduorum oium:confequen#
tti adc nec infinitorum indiuiduotu habet fpecies infinitas : tiuC
snodi m.rpeciesn5eftabindiuiduisabftrada:undeficutaftirm2
tio affirmationis ira ncgatio negationis eft caufa: 8c ficut abftra^
&io in nobis fingularium ignorantiaponit^ita inangelis no ab^
ftrjdiotollit. p"i>ecundo Namintelligibilesrerum fpecieS3&
ad noftrum Sc ad angelicu intefledum ordine contrario ueniunt
^uippe ad noftru per uiam refolutionis .i.abftradionis a coditio
tiibus materialibus indiuiduantibus ueniunt:unde per eas fingu^
lariaa nobisnequeuntcognofci:ad angelicu autem ueniunt qua
fi pet uiacognitionis :habet n.fpecics ex aiTimilatione fui ad pti-
tnam imelligibilem fpeciem diuini intelledussque a rebus equf#
dem abftrada nequaq fic oportet:ucrum potius rciu fadiua eft:fa
diua in^ non modo quo ad forma^ueru etiam qtum ad materia
indiuidaandi principm * Species igitur intelledus angelici etil
indiuiduandiprincipia refpiciunt:undc fingularia cognofcit
jqq
ca nofter non cognofcat f^Tertio . Quod inferior uittus po^
tt\ 8c fopetior utiqp pollit ncceffe eft:
qq
altiori modo fi akioris
6c alterius ordinis fit^quo fit ut uirrustinferior plerumc^ pet plu^
la
q
fuperior ppcretur : & qto inferioraper plura perpauciora
ucro qto fupeiior:unde unauirtusfcnfuscommunisapprehcn*
dit oia que quinc^ exceriores fenfus apprehendunt Anima aute
humana fubftantia qualibet feparata narure ordine inferior cft:de
ipfa pcf duo principia intelledum iiidelicet 8c fenfum 8c uniuct*
f@lia 8c fingulajja nouit odcm ergo modo hec omnis iatd*.
Kgenifa
homt ; ficl aftforf Mcft potcmia um C6giiitiaa quam fop
iainfaabct* fQaarto* Si a fpiritibus feparatis apud ^ilofo
^os moucntui ccleftia cotpora :8c pet intclledum ac uoluntare
agunt & mouent
(^
uircs alias non obtincant)mobilca fc mo-
tumcognfcatopoitct,:quod fingularc quoddamfitoportetafi
tnonctui : fitus ctiam per tnotum rcnouati fingulatia quedam
runtncc ignotari ab ca fubftatia pofTant^que per intclledum ad
hos mouct) 8c multo minus a fupcrioribus:que etiam celcili tno
tu producuntur fingularia corruptibilia noiunt illi motorcs^cd
ut artificcs ca producant * Singulatia crgo horum matctialium
norunt intelligcntie : fiue bone fiuc mak fint .
p"
Non cogno
icunt uero intelligentie in fpititualibus uel corporalibus pnmo
quidem futura mkipfis idell ut aliquando crunc in fuis cxiftcn<
tiis. Nam angtU in iuis caufis futura longe acutfus
^
nos pof*
funt agnoktrx i Sc cette fi ex cis neceffario emergant
3
ut ciaftjfj
nusorcus folis ^piediualiterueroqueutinpluubus^nulloue'
lomodo queraio eueniutit In feipfis uero fuiura nouiflc
dei folius eltinon folum que neceffaiio uel in plurtbus kd etiam
que cafualitcr &raro emergunt * Naminfua cieinttate que
toti temporiadefta illudq^concluditj; deusomniauidet fem*
pet code m6:al!oquin fi futuro in effe pofico nouo modo illucj
uideret fua uifio non cfTet fota cteina : fed crefceret : quilsbct au-
tcm intelledus creatus ab jfta ctetnitate deficit:& confequentet
ab huiufmodi
cognitione que cternfiatcm confequiiui: quia
q3
fubtcmporeeftCutaliquomodo
omne euitemumin quo fuc
ceff o ahquaritoportei:
ut probabo pene ftatim
)
non poteft ha#
bete prefentia
omnfaque tototempote fiunt* Vnde diuinita*
tis infigne eft nofce furura ifaye. 12 . Annuncfjjtc que ueii#
lura funt in futurum:&
fciemiis quia dii c^is uos.
f
"Nec obftat
5>inrelleftu$angeii
eft fupta tcmpuxjcuius
differentic funt prc-
Tcns
&
faturum:&
parific^tur intclhgcntia etcrnitati idtS: euos
ut dic rur in libro
de caufis . Dico enim
q>
intelledus
angcli
&fi eft fupra rcmpus
phyficum continuum quo motus
corpora
Us metimur:
non tamen fuprafcd infra difcretum cft,quo fucccf
no inteUedionum
8c uolitionum angclicatum
mcnfiwantm^
fioB.tltntei!fgant Uistli oh (imtilnit ptobab?tuRde qoo tcinpo
teflag.g./upergefi.adlic.deuf inquic cfcatuia fpiiitual^ mouec
-
p
tcmpus
f^Non
obftat.2.q angelus per fpecies uniuerfalec dt
a tcbus nonacceptas intelligat xque cqualitei ad piefens 6c futu$s
protcnduntur.Dico enim Q;Iicec de le eqnalitei^ad pretedca pre
ientia 8c futura
fe habeant:ecbncra tA ifta ad illas no eode modo
jfe habentmam j^remia quid^ natutam habencqua fpeciebusintel
ledus angelici (imilentur9& per eam nofd poiTmt :preterita uero
eam aliqii habuere fed futura"nun
j.
Vnde per eas,^ agnofci neqnc
unt nifi ponancur in ef!e:& cofequentet adu nmilentur*
f~
Non
obftat
|. q>
ficut fm locum ita &^m tempus df aliquid diftans
i
nec intelledion^ angelicam impcdit diftatia piima, & conf^que
tec nec fecunda Dico enim ^noneft fimile de utra^ dtftan^
fia: quippe que loco diftant in rerum natuta funC) & fpeciem i\L
quam pridpat cuius fimilirudo in'angelo eft:quod de diftaribut
tepore.i. futuiis ueru non eft* Non cognofcunc etiam cordiura
eogitationesangeliceillementes.i.uoliriones &intelledfoes* ut
funt uoIuntarie:guia naturaliter oia per fubftantia fuam aut fpes
jndicas nomnt:quibus cogitariones a uoluntatc depcdentcs non
colligantur ficut caufis colligantur effedus:>ed foli deo ut caufc
fubiiciunf 8c uoluntati : hoc lii intellige fm aug. in lib. de diui*
demo nificogitationesin corporefigna relinquant : quia iam
talia colligationem habet ad fpecies angelici intelkdus niouen
tis oia corpora Pauce uero (meo iudicio)funt cogirationes fpf^
litibus maIisocculte:propteringeniiangeIici fagacitate. Quin
ctiam cauendum eft ne quis inrimis fuis cogitationib^ fidat:qua'
li nefdat petfidus hoftis^quid homo intendat: interdum. n ipfe
'
cogitatus fuggerit:& inde eos falte coieduraliter 6c piobabilicet
nouit , Nec obftat
q>
angelus fpeciesjntelligibiles anime uel al-
tetius norit quoiji nouit Eibftanria 8c accidenria:quia non fequi^
^
norit quomodo angelus uelaia fpeciebus fintelligibilib^ uolu
tate i]tatur:immo licet angeli cognofcant adum appetitus brata
iis qui no eft liber^fed alcerius caufe corporalis uel fpi(itualisim
preflionem fequitur quam angelus notntmon tamen fequimr
$
naueric motus appetitus fenfitiui hominis.^ Si apprehenfionem
.fKscafticam
^
fecundum
^
a carione 8c uoluntate
mouetur :
quia
cciam
fetiam
inferiof pmanime quoqaomodo ntione partiapit^^oit
obediens
imperanti:primo eth. Nectamenfequiturc^ (iangc
lus id quod in fantaiia ael appetttu fenficiuo hominis eft nouits
id
nofcat quod in cogitatione aut uoluntate eft:quia uoluntas Sc
latto
appecitui fenficiuo &fantaiie non fubiacent :fed tk diueifL
mode uti poiTunt . CTPundum Duodedmum cognoM
fdt ueto incelledus angchcusHmuI omnia-.que una fpede cogno
fcitinon autem que pluribus. Sicut enim unitas tctmini ad uni
tatem motusjita unicas obiedi ad unitatem pperadonis requid'
tut:una ergo operatione multa Sc fenfu &intelledu nofciitui z\u
^uando :quia aiiqua ut unum & ut plura accipi poflunnut partes
continui :que plures funt G quelibet feorfum capiatui ^nec (imuf
eec una operacione aut fenfu aut intelledu nofcuntur^fed d capi
antur ut funt unum in totO) unum funt ic unaoperationc fenfn
c incelledu nofcuntur: ut patet in tertiodc anima, Sic ctiam in^
telledus nofter (imul fubieftum prcdicatumc^ cognofcit
^
ut pat
ces funt unius propo(icionis:& duo compatata uc in compatatio
ne una conueniunt Igicur multa ut diftinda non poflumn^
cnul kelligi:fed utin intelligtbili uno uniun^siimul intelligurur*
Vnumquod^ autemaduintelligibileeft,fm$eiusfpecies
iti
fntelledu eft:confequencer autem quecii^ pei unam (peciem
in*
Kclligibilem cognofci poirunt^utunumintclligibile
cognofci
poiTunt^&confequentcr fimul cognofd:que ucro nofcuntui
pet
Ipccies diuerfas^ut diuerfa ititelligibilia nofcuntui :nec Cimul
no^
fcuntui

Angeli crgo boni qcum adnotiriam habitam in
ucr
bo diuino
^
(Imul norunt quecun<^oiunt :quia una fpccic
idell
4imnacffentia noiunc:qttim
adiiociciam ueio qua boniaut
mali
lespeiinnatasfpedesnomnt^eafimul
intelligunt
qucuna
fpe^
cic noiunt :ut faltem unam rpecialiiTimam
fpedem cum fuis
in
diufdu(s.^'autcdamfubaIternam3autgenus:piout
fpecicbus
aU
ttotibus intclligunt. x his liquec
q?
demon quicun^
criam
mi^
nimus nouit omnia que dicam cum fuis uirib^ 6c
propiictatibuf
piimo omnia elementa .fecundo omnia meralla.terrio
omncs 1
pides^quarto omnes heibas.quinto omnes plantas. fexto
omnis
teprilia Sc animalia
terie .feprimo omnesaues .oftauo
omnes
pi
4ca.nono;omnes OibtsSc motus
celoxum/dedraoomnes^
finga! ftcllaj & conftcltationc* & arpetJfmcclcftcs ac irrflux i5
Iiimo omncs fubftantias immatcdalcs
,& ut didum cft omlrti
um horum uiimtcs*
^Dcmones natatali airtutc cftc potcntiinmos. Caa^
N fubftatia fprituali trcs tantum e0epotentias notum
i eftrintclicdumuoluntate&uiicutcmjquetamcnauo
luntatc minimc fcccinituc rc ipfa:fed rationc tantum*
modo .
Et de uoluntatc quidem cotum ibi adum cft
abi &
probatu
^
fint aliquc intelligentic male:de eop^ uero intel
kau
capitulopriorcQumtum autem fe corum cxtendat naiura*
lis uirtus fcu potcftas nifi a dco comprima:paucis pudis eluccat*
fE"Punftu
Piimii. Angelus et bonus ct malus poieft moucri cx
loco in locu: licct equiuocc nobifcu aut corpori Angclu? eni iii
loco cflc potcft : ut cxpcticntia docuit de bonisjqui in aliquibus
eorporibus
afflimptis apparuerc^ut patebit:et de malis^qui aliqua
do
humantcorporaobfident:&prctcrca ipfi philofophi intclli
gentias ponunt in orbibus celcftibus ab mmotis:alioquinca n6
tnouerent ; cum monens & motum oportcat cflfe fimul.yphy
Non tamen eft Angelus in loco co modo quo corpus.f.rua quati
titatc molis icpledo fpatid loci quia hanc intelligetia non habct;
fcd aliomodo.i.fuaquantitatc uiitutis quo fpiritualia cdrporalia
tangunt:ficut uerbum fercns conceptum menris tangit cor : aut
dolore aut gaudio afficies: immo & corporalia diftanti3:(icut lu
Ha lunatici caput fua usrtutc contingit . Vndc Angelum effe in
loco eft contadu uirtutis attingcre locum^uel mouendo^uel os
nandoauclprcfidendo^quomodo ctiam littcrc diuine in celo ciTe
angclos aflcrunt Quod autem eft in loco nifi fic infmitum attia
gcns omnem
locumjcuiufmodi non eft intelligentia crcata (uf
Sipponitur) nifi ctiam Cit loco determinato alhgatum a naturaj
ut forte mototcs celoru determinarc parri:uel etiam a uioletia^ut
aliqui demones a deo ligati funt in ifcrno:ueI a fupetiortbus fpiri
tibus etia malis i
apullis uel anulis& eiufmodi.Quod iqua fic cft
i loco^nccclTario
pot moueri i Ioco:quia fi i loco eft aliquo quia
ibi opctatacsfi dcfinit opati ibf^fiji alio loco opeietur^QcccftaiioJ
afio loco
ctitmt ahgelus gui crat fodottic dum llhm tmtthsiit^ fi
deindc
euertiiret niniuem ab uno loco ad alium ttanuifTet^guod
eft
locaIit<r
moueii.Vndc angclum ee in loco eft operaii in loco
moucrs aut locaUter eft fucceffiue operari in diucifislocisjquod c
cqfuiuoce
moiKti localitet nobifcum & coipori . CTPunftuna
fecundum*
Poteft autem in fuo locali motu angelus tranfire
p
iiiedii]m9& ab exctemo in cxtremum nnemedio * Nam in motii
iocakangeli.i.tnfucceifioncoperationum eius uel contaduum
ipiritualium ad loca diuetfa^cocinuitas adeffe poteft 6c et abeflc.
Ade([c quidemmihil enim prohibet angelo affignare locum: di
uifibilem pec contadum indiuifibilis fue uirtutistficut deus idiui
fibilis totum mundum^tangir^Sc anima totum corpus quod uege
tat:ncut etiam corpori aifignatur locus diuifibilis ratione fue ma
gnttudinis.Vndencut corpus fuccefTiuc Sc no (imul locum prius
a feoccupatum deferirgconfequentcr ueioexinde in locali motit
eius continuitas caufatut 8c adeftnta etiam intelligetia fuccefliue
iocum diuifibilem afirignatumdefetere poteft:& ficcotinuus
mo
ius cius eiit Poteft etiam continuitas abeflt::poteft enim locum
tiam diuifibilem fimul totum defererc
^
& toti altcri loco (imul
ie per cotadu applicare:quia fua opciatio ex paite operatis idiuifi
bilis cu iir ficut &ois intelleaio ac uolitiojfimul tota icipit 6c Vu
mul tota dt^.niu Quecun^ uero ari. de motu dicit in libris
phic
naturalis funt dida de motu coipoium : urpote c^ mobile eft di
uifibile
3
3c dum mouetur partim eft in teimino a quo &paitim
in termino ad ^uem
:
q^
&hoc fccundum inmotu angclico
continuo admitti poteft : modo pattialitas non ad fubftantiam
angeli aut tim uiitutem ud operaiionem
in fc leferattir
l
itd ad obiedum fcu locum
occupaiumga^
ad opciationem
confequenter ex parte obicdi non in fe uel cx partc abgc
.
Ji
. 5
i igitur continuus fit motus
angclicuss ncceffario angelus
ab cxtremo in extremum thotus
medium tranfit i medium
enim
ut.tf.phy.Iiquetjeft in quod prius uenit
quod continuc
mii
tatur
jordoenimprioris&pofterioris
in motu continuo
cft
lccundum
ordinem
prioris
& poftcrioris
in magnitudmc
j ut
phy.s.Iiquct.
Si ucio motus angeli
continuus n<)h fitspo,
iicaab
cxweraoin
extrcmum
tianfirc mcdio non iranfito,
"
jptfam iirigeliim (ic ab extiemo in extremum trannte^ efl illam
opeiaripcius in uno extremo poftea iti alio :hoc aute facete po
Ceftabf^hoccj^opetetucin medio:^aia cam libete operetuc(ut
pcobatum eft) deferto uno loco potctit alteci ad libitum applica
lixunde (i nunc in otiente opececur^ & ftatim pofl in occidente
Cfit pene fubito exHllo ad illum locum (ine medio motus. Inu
tno impoCTibile eil in]motu dikieto quin omiitat mediummt di
ms
tho.demonfttat.i.q.;|.ai2. fed bona ratione pettranfeo. E
x
his ueco patet cp angeius a loco maxime diflanti ad alium maxi
mtdiftantem ^uelociffime poteft moueii :immoeque uefocitei
ad diftantem ut ad propinquu : cum eius moueri fit eius operari
nbi autem cefTit operaii alicubt, poteft ad libitum alibi opeiaiit
cum ipfe de fe]non fit in Ioco^& confequentei equalitei omni lo
co fit propinquus ubi definit alicubi operari I
nfinita fubtilifH*
ma de re hac dici potuifient :fed ficco pede tranfeo : quia ad no^
ftrum inftitutum non funt neceffaiia
CT^^unaum Tertium. Etfi angelus bonus ucl malus localitet
moueti no pottpoteft tii corpoream mateiia profuo uoto muta
le
foimaIitei.i.de foima in formamsfine medio agente corpoceo
Mam illud in primis fciendumeftplatonicosexifttmaflematena
les foimas: ut afini >bouisIapidis^& eiufmodi ex immateitalib*
lbimiscaufan:quippeq mateiiales fotmas participationesquaf
damcxiftimarut immatecialium foimaf^tquos ^*tum ad aliquid
auice.fequutuspofuit omnes foimas que in materia fantAa
conce
ptione procedere intelligemie3& agentia corporalta folu a d for
fnas difponeic. Qui> n hoc uidentui abeira^ icp formam qua
Haliquidper fefadumputaiuntmtficab aliquo foimali prtn
cipio quafi a fibi fimili procedeiet . Vcrum ut iii fepti mo meta*^
iprobauit
ari.compofitum eft quod prOprie fitiftcut 6c compofitfi
cft quod ptopiie eft.quafi fubfiftens: forma autcm no cft ^priet
Dcc ctu dicif quafi ipfa fit uel exiftat^fed quaG id quo aliquid e:
confcqacntec autem nec ipfa pioprie fit:proprie enim idHt^qdt
^uandofaaumcftpropiicefttcumfieiifit uiaadefle^ficut pro
^iic mouetui td teiminum quodpioprie illum atnngit . Cum
igitur faftum fit fimilefacienti(agit enim fibi fimile ages omnc)
m^od
tu nanicalcs
cfficit ^iimilitiidine habct cum cocipofito
qaod
propric
fit 8c cft:ucl
f
acft ppofit^^ficut ignis gcncraf sgni
uel
quia in (ua uiftutc totum compodmm ^tum ad matcdam M
fotmi
habet :quod dci folius cft propriu* 1 gituf omnis informd
tio
matctic cu Ht a produccnte cdpofitu :uel a deo eft immcdiarc^
ucl ab aliquo agcntc corporali:nd aute tmmcdiate ab angelo*
f^Ncc
huic pundo obftat ptimo c^ cdccptioni animc obedit ma
t cria corporaIis:(icut ex conceptione anime corpus ad calore aut
fcigus aut uencrcm immutatur:& multo magisadconceptioticm
intelligcntic95c confcquenter ei obcdit ad nutum Dico cnim
no cfle {imilc:quippcanima noftra corpori unitur
ut
forma:con<
fequcnter aute non eft mitn (i ex conceptione eius tranfmutaturs
prefcrtim cu motus fenfitiui appetitusaqui cum quada tcanfmuta
tionecorpoccafit^fubdacurrationis imperio:angeIus aute non
fic fe habet ad corpus.f^N cc obftat fccundo cp corpus matctiam
ad formam aliquam tcanfmutarc pdr:ut cu ignis igncm gcncrat
cofcqucntcr aute id uidetur pofle fupcrior uirtusintclligentia*
Dico.n.^ fuperior uirtus id pot quod 6c ifcriorsfed folum cxcct
lcntioti modo quando ad otdincsdiuerfos attincnt^ficut intelle
ftus fendbilia nouit longe cxccllcntiori modo
q
fenfus:6f CimiH
tcr angcl us matcriam ad fbrma trafmutat cxcellcntiori modocj
corpus:id cft moucndo agcntia corporalia tanq caufa fupcripr
f"
Ncc nmilitcr obftat tcrtio
^
tota natura corporca angclicum
inftcumcntn cftutpatuit:confcqucntctautcmin
infctioribusc>
fcctibus aliqd cft cx uirtute prindpalis agcnris agcliqd aningcre
nequit inftcumcntum.i.agcns cotporcum:&
illud cft principale
in cfteAu^ficut inftf
m aie calor naturalis
digctit quidescarncm
tii anima fua uirtute
gcnerat:confcquentcr
aut pcincipale in cffc^
ftibus corpalibuj.i.forma
fubftatialis tx
uirtuiccftaDgcIica.Ko
obftat iriq:quia nihil prohibet angelica
uirtute in rcbus naturali^
busaliquos fcqui effeftusad
quos agcria
corporca
nequaq fUfficc
jrcnt:hoc tamcn non cft matcria obedirc
angelis ad nutum( ficnt
nec^coquo
obeditmatcria ad nutum
,
quiper igncm arte mode^
tarum^aliquem
decocrionis modum operatur
:gucm per fe igni
efficcrc nequirct)cu
rcduccre matcriam in adlum
formc fubftantra
Ifs
non cxcedat uitmtcra
corporalis ngcniii : quia fimile fibi fa*
wcnaia c
tundc dicij aHg.},dc tri, Non eft
putandum iftis tiani^
^KffoHbiss angdis ad nutum fcttiirc hanc uifibilium tcfum mv
Knanijfed deo foli.
HTPundum quaitum.
Obediunt autcm
tnfedora corpora angelis etiam malis ad nutum^
quo ad motum
localem.
^
Primo. Namexperietia
nosdocettotamnaturam
crcatam graduatam & ordinatam a deo
elTe^confequentcr autcra
^uod in inferioii eft fupremum
^
immediatum
ei quod in fupe*
iiori ell infimum In oporteti& in his fcilicct
fupremo 8c infimo
iiaturc etia fpintuales uniutur fuo modo.ficut
corpora
p
fua ulti
ma funt fimul
:
ficut in anima noftra uidemus
fupremum cfle id
quod angeliscouenit.f.principium
intelligerc
finciifcurfu. Vidc
muv etiam in elementis fupra naturalem di. proprium motum re
dum effe circulaiem qui celo eft propriusjquod Sc dio.no latuits
quippe qui in.y.ca.de di.no. dicit
q fapieniia dmina coniungit fi
ties primorum principiis fecundorunuex quo patct c^ natura infe
tior in fui fupremo a fuperiori quodam fuo modo contingitun
Natura uero corporea :fpirituali ifetioi eft ( ut liquet) quia Ipitit^
corpus uiaificat 6i mouet ac nobilitat.in corporea autem natura
intcf omncsmotusfupremuseftlocalis;
ut probatut in.8.phy
cuius etiam tatio eftjquia mobile fccundum locum non eft in po
tcntia ad aliquod intiinfecum
inquantum huiufmodi^fcd ad ex
trinfecum folum.i.locummec a mobili ahquid abiicit abfolutum
fed reiationem tantum^uel ubi, Igitur naiura coiporaiis nataeft
a fpirituali immediatc moueti fecundum Iocum:quod ctiam iti
anima expetid licet t que corpus attingit ut motor medio locali
sndtu cordis Vnde^philofophi localem motum fupremoiii
corpotum intelligentiis afcrfpfeunt:& aug.dicit in.5de itiQ an
gcli adhibent femma coiporalia ad effedus aliquos producedos
quod nifi per locakm motum efle nequit. p~Secundo. Nam
quod poteft maius , utic^ 3c minus poffit oportet Scd angelici
fpiritus Sc qmdem ctiam de infimis poffunt maius.i.moucrc cele*
ftia corpota.fecundum philofophos & fententiam domini^dicen
tis uittutescelorum indie iudicii mouendas.i.amouendasacor
porum celeftium moticne.Ergo utic^ poffunt minus idt^ mouc
fgcorporainferiora. fXcrtio* Namquodnaturainfcriorpot
udc^ fuperiorem pofTe licet altiori modo ncccffc cft ; ut cx di&is
patet^ Sed natura infcrtor.ianima lationalis aliquod corpus itt
fedus iQcahrci; mouec ad nutummt fuum corpus immediate dc^ l|
Hliji
alia
Efgo Sc a!ttgths fiuc bous (iiie maluj Et fi dicjmr
|^
uticK
concluditut
angelum pofle mouerc aliquod corpus ut mo
bileproprium
id eft cclum,& perillud alia.& no aJitetihoc nihil
,
eft:quia
angcli habcntcs mobilc proprium & proportionatu/ut.
infimijfupraquosinumetiilintCuifupraoftefum
cft>qm imoue.
do
cxceduntpportionem
mobilis cc|eftis;& cofequenter ao limi,
tatur
admotii ccH , fed eis & celi &oia corpora obcdiut ad nutu
locali
motu:ita tn q>
ccla folii ad motii unomodo:quia alias oty
do
naturc
cucrtcretur i alia neroi.fnferiota ad oem parte finc de^
trimeto
moujcre
poflfunt^modo totu unii clemetii de loco fuo n6
mutet:qd
neqiit quia fic
h^
ordo idit^ riaea deo f^Qjiarto.Qi}!
to
motor
altioris cft uittutis tato mobile ci ^pottionatu alti^ eft
Vndc&
apudphilofophos
motor fpcrc lunc fperam iblis fuperio
le
moucrc
ncquirer:5i
fic dc reliquis.Scd intelligecic funt altiorcs
anima
humana.que
determinata cft imediatc ad corpus unu mo
Hcndii
humanii f.Ergo intclligentic imediate moucrc poffunt hit
manum & aliquid aItius:S4 confequentcr oia inferiora humano
PQuinto.
Anima humana medircc ucl imediate pot mouere oia:
inferforaucl cx toto ucl in p3rte:& fuccefTue oe totu mixtumjet
turrim.Ergo a foitiori angel^ et fathane & altiori
modo.f
Sexto
Na fde faciis I/treris ^xpi.inis tradatoribas paret:3pud quos di|
biu no
eft demon^cffe tafcuirtutissut no umi modo uctu 8c muj
tpshoies fimiU &penc fubito poffet ad diftantia loca portare:5C
nil mfrii^qufa demones angclis bonis funt in naturalibus paresSC
intcrdu maforcs:cu de oibu? ordinibus ceciderint:& intcr ocs fu
prcmus.Vn 8c demon apud multos cacholicos cxpofitoreSjXpm
cx
deferto in teplii &indc in moniecxcclfumportauit Iuc4.fit
iride angelus bonns poit luit abachuc
dan.s.Nec fcriptura aut fati
iti afctibut hoc uirtuti dei:fed naturali angclf:que et in malis e^
Itecyprianus adhuc malus
p
demoncs iuftina uirgine habcrc t^
tabat:*3 ncquirct quia figuo crucfs munita pualebar. Ide et i ufta
Jbeati iacobf
pj
de hermogcnc 8i phfleto.Noftri et rpfs magi crc
bro ad longfnqua loca a dcmone fetun^:quinimmo &alios fecfi
iiolentcs percrherain caballo frcmentc.i.in dcmonc fub fojf-
ma caballipcr aera uehuntamonitos prfmumneciuds fignole
munfant
: ficut &de fcfcntia ccrta hcnri.inftito fic rcfert Qut
^tn fcolaxis tirnc nunc faccidos fafingcnfis diocefis
^^
adhuci^
cfeditur umenSdrcfene rolitus enitTeme!
(elt diabolo adpjtref ft
motas pec aera deiatum * Alius quo^ faceidof fuperclt mobur
dotum opfdo:qui iilius cofodalis exiftcm; didam rubuedionem
corporcis ocuhs uidic
^
qualitcr f. clamans 6c eiulans fublatis in
celu lacettis fereba(ur:& hac ex caufa* Congregatis n.multis fco
latibus in ceruiHe potagiis concordarunt ut portator ceruific ni
hil exponetet i unus ergo pro ceruifia conatus exire denniTimara
liubem in ipfa hoitii apertioc ftatim offendit: qua tetritus ftatim
diit:& potum ferre omnino recufauir. Etfi diabolus adeflet
lefpondit aItus,potum afFetam:6c ncegreflTussOmnibusaliis uide
cibusinaera fubleuatus ferebatursclamans&eiulanxc Etinui
sa beatf perri de limone mago patet:quem quaH uotantem ex ca
pirolio demones eif<crcbant:quem perrus intcliigens a malignis
%ititibus portari^eos adiurauit per chrifti nomcn ne illum defcc
tent:& ilacim illis obedientibus chrifto,magus cormit.Quidam
quo9 cuiusnomen^uia adhuc uiuft taceo:& qui inde contierfus
habirum fai^iftc religiouis excepit:cum poft uirginem quandam
infaniret
eius ci copia promim efl a ftcigimaga'' (i fe portari
lineret ad tudum, Quo aflentiente
equus
fremcnsperaera ion^
ge tulitatranfeuntem terras Humina Sc loca que nun^ uiderat ^6i
que deinde uifa recognouit:& uirginc nmiliter delata potitus it
iguis det mifecationc nunc peniteat Ec de huiufmodi expecic'
fiie^infinite funt:quas negare infanire efl* Ex
his ucto fcquitur^Qa.
quecu^ locati motu inferiorum coiporam effici poffunt^jdiabO'
lus poflit cfficete:(icut poteH domirm aut utbe fuccendece: quia
ignem ferre poteft dc admouere*v ideatur etiam infca libcofeci^
^.capi primo

pundo quinto : pundo oAauo.

CTPunftum Quintum Angelos ctiam malos' corpora ^poflc
9frumere& in fpeciebus diueifis apparere. Primo. Namquc
Cun^ locali motu corporum inferiorum eflFici pofiiint^diaboluj
potefteificere :ut ftatim patuit. Eiufmodi autem eft effidio cot
poris quod uidcatur humanu uel Ieoninum.,aut
lupfnum & eiuf
modi .Nam huiufmodiVorporum (imilitudo in figura 6c colo^
le confiflit :per morum autem localem fieri poffe figuram nulli
dubium :immo ipfam nifi per localem motum
addcndo^fubtra
bendo^mutando^auc difponendo fieri poffe dam eft
experienna
tcftc:
U!ktCimiUmj^tt
itiotum IoaI[/ndcicipoffeco!ores uftmto^
Didofuni^pei
iUa inftiumenta corpoiacolotau admouendo*Igi
tBi
in quacd^
fpeciepoflunt demones appaieie^Et ulceiius ut pa
icbitpoHiinc lite apparitiones fieii in Ibla fantanaf~z*Nam cum
fpititualis natuia corpoie iupciioi (it^ab ea obedientiam habeae
oporcer^Sed hac no habet qiu ad augmentu uel alteratione, (icul
nec qtu ad formaru fufceptionesut pacuit fupta Ergo eam qiuni
ad motum localem habeat opottet:cii his fohs motibus obediata
motu uero locali per condenfatione c rarefadione 6c applicatio
ncm adtuoru naturaliu corpus omne figurari 6c colorart poteftf
ttt in nubibus dc utro^ expeiimui:^ cofequentei angelus in oni
ni fpecie appareie poteit.Ec de his apud diuinas iitteras 66 catholi
cos tradatoies no dt dubiu:quia angeli boni aebio leguntui in
diueiHs formis apparuine:& in eos tefte paulo fe tranffigurat an^
gelus fathane:unde apud greg.india*moniali 1 forma .perpulcic
ct tenere iaduce appaiuit:antonio ueto in forma difci argentei:,&
pueri parui 6C huiulmodi:& cuida heiemite in forma ipeciofe pii
eile^adeo utalledus ad nephadum adum fe ultima difpofitione
paca;.et:& tunc euanuit 6c irrintbrucalem uirum^cui induxit uelle
ct fubtiaxir polfe coite*
f~An
uero fauiufmodi corpora uera cor*
pora fint^uti^ dicendu eit
^
fic uenrate figure 6C coloiii (alioqul
extetioribus' fcnnbus no uideietui)& ueiitace alicuius nacure coi
poree:quia Hne fubiedo accidencia iliaa.figura 6c color non fubd
^erenc:nd aute ueritate
natute qua pre fe femt^utJ.fint uera hum
na aut leonina aut
eiufmodi coipofa:aIioquin no lubito incerire
tt in fumurefolui
poilent. p^fcx qua uero mateiia eiufmodi cor#
pora
fumant:dicendum
efl comuniter fm cheologos
q
no ex t
ia:quianequiient
flatim refolui:nc9 ex aqua^eadem iacionc:neq|
ex igne^quia tangentes
urcrent:fed cx aeiuCuius fignu dixeiis
^
nonulli
huiufmodi
corpota gladio peifoderc aut tiiicarc annixf
id nequiuerunt:quia
pattes a:ris diuifi ftatim cotinuatur.Aeiis
lik
nomine
omne
uaporeqtticu^ groffum intelligimuj.bicut
ueio
citca fc eiufmodi
corpora
cffingunt^ita 6c circa hoies poflut efFm
gcrc:ut in dsueifis
fpeciebus
6c ipfi uideancurjaut etia occultecur
<
et redcjancur
inuifibiles.Cui
ucritati ctia mato finsedo atceftanUft
Suiimbcfepfitaencam.
1
,
*CPunftum kxtmQuid aero poitsnf 4;mones drca hoies ex
M,
ftis oftenfurus d:Co mula* p^i
iinui, Angelui bonui horiurje
pp
teftillutninaEe:utapud oes caibolicos cunLfTum iftiuec inhoc
nos iaborire opoiteurnaxime quia inJticuio noft^o paiii autni*
hil auxilii c6feir:angelus ue^o maius cu natuiaii uiiCure ea pofTit
gac 8c bonus homine poiTetiUuminare (i ucilet esus intellectu c6
foitando:omnis eni uutus infetior a fupenoxe fouetui 6i uigo^
xatursfed
efus peiueifa uoiucas iftud minime part[ur:quia cu uelit
bomims d^cepcioneauelle nequit luniinismtellcduahs ei^ uigoia
Cione
,
qae deccptioni repugnat:poceft uero homine docece oidi
nandoipecies inielligibiies ac imaginaiias^td bonus angelus bo
tiofineutdoceatqmalusmalo fineutfaiiat:undeinhoc luuat
hoiem ut fciat dabitare:deide uero eu deieiit ne fciat iudicaie:5c
ide i defperatione deducat:ut in fctupuloiis facit* p^Secundu.De
uoliitate uero hoi; nihil dico:cii planu fic ea a cr^atura aliqua effi
caciter in aliquid cogi no poiTe f^Tcrtiu.Dc hois uero fantafia
Ct fenQbus.muita fcnbenda occutmc. Nam euidetibu^' indiciis ex
petimcntif^ Jiqucr^utrtute demonu hominib^ aiiqua fenfibilitet
pftedi$quod equide qnc| per id fic
^
^
demoncs exteiiora quedi
corpoia humanis fcnfib'^ cxhibec:ucl
q
pteexiftac a natuia forma
ta uel que ipfi foimaiint pet natutalia f^mina^modo ia explicitot
etin hoc nuilii nifi infanis eft dubiuDupliciter aut holm fenfus
demones imutare pc^unt 6c a0ueuemiN am duplicicet fenfus
Imutatunuel ab extetioii: ueluti cu imutatur a fen(]bili:uel itetio
xiiqueadmodu uidemus ^perturbatis fpiiitibus Si humoiib^fca
las
quoi^ imutatur:lingua eni febiientis oia amaia fcntit : quippe
qae
humore coleiico pleaafic*Fienetici ena mira fe uidere putaU
utio^
aute modo fua natuiaii uittutc angelus cum bonus tii
etia
malus hoim fenfus imutaie poteft:quippe qui fenfui extcriusfen'
libile
aliquod pot opponeiCauel a natuta ucl a fe formatu Sc
extm
ftmficut du corpoia affumut:itidem pot mtcrius fpus & humoief
cdmoueie:,& ad fantafia fenfum^ comune deduccre^ex quib^ fen
Itis
diucifimode imutentunque oia ex prioiibus liquent:cu natu
lali motu leiii ifctioiii cfFici pofiint:ut liquct*Poteft aiit angelus
^U(^8i hcis Si fatba^e faa natiuaU uizmtc hois fancali4 mou&
ftiqaoi
equide
fic oftcdl p6t.Na fvfii
moftratti efti^ qtfi
ad Idm
cale
attinet
latione agelo ad nutu na faec cotporalis obiequituc
Que
ergo
locali corpoia motn effici poiruntsfiue ibirituu (lue hu
tnoruniiuirtuti
naturali angeliceetia dembt^u fublint necefTe eft*
i^pparitiones
aute imaginarias locali motione humoiu at^ fpiif
tuum aliquando po^fe fieri peifpicu^ eftmnde in eo libio que de
^nfu &
utgilia ^ridoteles edidir^apparitionis fomnioium caufanf
redditurus
diciuCum dormieiit animal:defcendente plurimo io^
guine ad principium fenHtiuum ifenfum communemjfimul de
icendat motus.i.imprefTiones ex motionibus feniibihum lelide^
que in fpiritibus fcnruahbus conferuantui,& renfitiuum principi^
nm mouent^Hc ut appaiitio quedam fiat^ acti tuc a rebus ipfis ciu,.
mioribus immutaietux fenfitiuum principium:& tata effe potefti
faumorum fpirituumc^ cpmmotio:ut etiam uigilantibus eiufmo-
di appatitiones fiant:ficut in f^eneiicis &melanconicis pater.
Qiiemadmddum igitui per natuialem humorum mptione hoe ^
agitur:& qiic^ etilhois uolutateauolutarieimaginantis piiota ui
-
(antaetia ide fieri pdt boni mali(^ ageli uirtute:&
9119
quide cd
alienatione ab extettoribus fenfibus^qii^ etia Hne
eaf^N
ec tamS
ptedidis obftat
q
de loe fantafie uideturce motus fad' a fefunic
patet i hbro dc aia:& fic uidctur ei repugnare
q?
fiat
p
imutationd
angeii.Dico eni
qj
pridpiu fatafie a fefu efl fm adii:n6 eni imngi'
naripofrum^q
ullo modo no fefim^ uel f^m totu uel Pm patte^ceii
cecus nat^ colores imaginari nequitiaiiqii tii ad^fantafie mouete
diabolo exdtatuj
p
ipnflfioires pn^ a fenfu fadas & feruatas iteii^.
f"
Nec fccundo
q
angclus non poteft impiimcre foimas in ma- i?
icria fcnfibiie
: 8c cofequcnier ncc quc funt in imaginationc quC!^
ficut fpiritualioresita ncbiliorcs quoc^ (int oportet. Dico eni
^?
angelus
imaginarionem tranfmutatioon
quidcm impiimendo
formam nullo modo pfius impreflam uel fenfatam:non cnmi ad
duccre
pofretcecum-^yrde coloribus haberet
fantafmata : fcd hcc
facit per motum locakm ipifituum ei humorunn
pNon bbftat etiam
^
in mfione
imaginariaahomo rerum fimi-.
htiidinibus
quafi rebus ipfis adheret
t quod eft decipi:& confe^
^ucistei; hocab angclo feuao freneqait;confequentet
autej^
nee a malo.Dico enim
$
angefus eiufmodi uifionem caufaDs ati
quando etia intel edtu illuminat dc uilis conkquetei autem nec
deceptio incidlt^qn^^ uero eius operationc folum imaginatie Cu
Bniliiudinesappatentmec tamen ab angelo caufatur dect-prio^ied
cx
defedu intelkdus eius cui talia oftenduntut:(icut nec xpus de
ceptionis caufa
fuit^multa turbis in parabolis proponens.
f'
Std
cotra uidetur
q>
dcmo hoim fenfus preftigioHs apparitionib^ lu^
dificatenequeat.i
lla enim forma que uidetui ( ut dum quis afpi
cit in aqua uel in igne Sc huiufmodi:ut du homo uidetur equus)
alicubi fit oportetNon aute poteft efe in fenfurquia fenfus fpecil
non
habet niii a lebus acceptam:nec imu poteft e^^e in re que ut
detur^Hc q>
muhei uideatuc equa:qufa due foime fubftitiales nd
voSmttffc in eodem:&preterea ics i\h uideretur talis ab omni
Dusmecitetu in aete circunftante:qui fufceptibilis figure non efts
nec fempei unus idem^ manet circa lem illam.precipue quando
mouetur.Ergo uidetut
$
eiufmodi ludificationes per demones fi
etinequeant.So.Formeque uidenturin preftigiisjno nifi in fen#
fu funt:quod tn duplicitet effe poteft opsre demon!oru:primo ut
fpecies que funt 1 thefauro imaginationis feiuate^demonis inter
uentu ad oigana fenfuu defiuant:ueluti contingit in fomno:exce
:>to q ad oigana exteiiora n6 attingut.quia futit Iigatd:unde
q&
pecies ille fenfus exteriotis oigana contingut^uniutui acfi eiTent
Kes prefentes extia.t& adu fentirentur2.efrc poteft ex immutaride
oiganotmquibus imutatis fallitut iudiciu fenfm:ficut patet in eo
qui guftum coiiuptum tenettcui omnia uidetur amara:quod de^
mones faceie pofiunt uirtute quatiidam rerum naturaliu : ficut ad
cuaporatione fumi heibe cuiufdam tiabes dcmus ferpentes uide
tm^^Si
multa eiufmodi expeiimenta inueniuntur*
CTEx
djftss rcddf poffe rationem omntii mirandorum
cffeduu demonij &fti^igimagatii. Ca.ultimu epilogas*

Am ex diftis ergo epilogando olum eff;Auum malefi

cotum fttigimagarumJncantatoru 8c eiufmodi tatio
m genere facile reddi poieft per punda nonnuUa*
C^^unftim^flmum.Maleficia a
malefaciendo did6
Cut
fpnini
iiomen fonaOmalum alicui illanim & cofequet^i inm
ftum
danu
impottat:danQeni iufteillatu no eft malu nmpliciteu
fed
huic uel illi
Iiiplidtei etgomaleBciu dnprimo retu dann uo
lucariu Sc iniuftQ<2.danQ petfone iniuftu 6c uolucaiiuifi eni noco
mentu preter propoiitu inferaturCut quia iudex ex imperitia male
iudicauitiuel e domo aliqd eiedu eft quod nocuit ) ndquide ma^
leficiu^^red quaii maleficiu eft.infti.de oblig.que ex qua.delic.pet
toiu.j.danum petfone iniuftu illaiu a diabolo pei homine uel in
ftante homineta quo maleficio uHcatius quis malcficiatus dicitut
(ipatiatui i Sc maleficus uel malefica fi illud diabolo medio fieri
curauit pafto expreflb uel tacito inctdete.Ad hoc autj.modo du
^makficiurigDiif^dei-isintermaleficu &diaboIu pettinetiqd!
fignuSc ipfii dicitur malefiouiut infixio gladii uel gladins ifixus
infia citculu.plumatu inuolutio^imago cerea acubus confixa 8C
ciufmodl.
Ad hocetia maleficiu reducitui ois diuinatio 8i incan
tatio
&oisalligatufamt.i^.q j.nec miium
CTf^uftii 2.Ad quidrfe diabolica fapietia txxein^vCi ex diftis
p5!
epilogandotiiex diuo tho.i.q.^4.ar.i.ad;.et i.di.iS.qi.ar.i.et}
cotifi ca.i54dico
q>
demones cripliciter norut ueritatei pcr natu^
la ceuelatione 8i expeiietia.Et per experietia quide noiut inclina
tiones hominn & fupciandi modu:dice(e cipri.q? dtabolus ola t
tandi generaainfidiaf^ dei;ciedi:)Ufu ipfo uetuftatis cdidfcit* Expc
rietia tn ibi fumitui ipropne &equiuoce
^
noritia lei fingulaiix
guacd9Pei
leuelatione
ucio cognofciit cjm deo
p
le uel bonos
angelos teuelati
placuciit.Pcinatura uero ut liquet.r.q 8^*3r.j.ct
q.io9.ai.^ct ueri^q
a.aL4.ct,2.c6tra ca.97.aprincfpiofueiftitutio
iiis demones ftaii notut
p
fpecies innatas oes rei u
fpccies fpiritua
les
&corpjoiales
a dco jpduft9s:p quas ctia fpecics quif^ coifi ac*
tu cdfideias
natuia
fpeciei fimul diftinda
cognitione oia cius ids*
uidua
nouit:ut(imul
oes hoics qui
f<runt &funt3&
ocs
lconc^
ctlic dc aliis:ut ctiam
patet
r.q 57.31.2 et.i.di.j.q.j
ar.j ct i.cotia
ca.j8. Ex quibus liquct
^
quilibet demon etiam minimus nouit
Qtnnesangclos
bonos ac malos & uittuteseoium.&idem de om
Hibus cclis &ftellis accoffclfar
onibus & afpectibus &influxibus
catum:et de uolucribus &
p
fcibus & beftiis &leprilibus &aibo/
lib^^plantiyacfcmimb^catu^acdc
lapidib^mctaUis &elemetif
|^PunftumTcjtfHm.Adqmductt)fccxtcndatdiabofid
pbfi^
ftas q[tum ad motum corpotUjetfi cx di&is patet t cpilogandotii
ct obiccr cx diuo tho.piimi<qJo;tar4i.ct.q.iioat<2,ct
j.&4,6(
q
Ki4.ct q*ii7.ct i.di.y.q
3
ar.t.ct ^contra ca.103.d2co tria.
f~PrimumAngcli mali ut dc bonis taccamus ncqueunt naturali
cci aiiquam imprimere formam /n aliquod fufccpriuum^quod dc
corporalibus ititellige primo.cuiufmodi funtforme fubftantiaics
ct accfdetia corporum:fecus dc IpiritualibuSjquia poHut iUuftrarc
f
atafmataiimo ctia itcllcctu abfolutc,Iicct no ex fuppofindc ini(|
fui tinistlicct non (it ibi propric impreflio luminis fcd uigoratio
ct fecundo intcUige de formis habenribus eflc pei modu quictist
fccus per modum tranfeutis ctiam in coiporaiibus: poffunt cnim
moucrc Iocalitcr:confequcnter auteillam imprimercformam ad
quam localis motus fequitur:que ipreflio qucda eft non durans*
f~Secundu.AngclismaIisquantum attinec ad
motumlocaiem
omnia corpora inferiora obediut
ad nutu^ ut piobatur ubi fupia:
ita
^
ficut humana anima fe habet ad mouendum unum corpus
folum fibi
unitumaita fpiritusilli tan^
nobiliores
&elcuaiiarefi
fe habet ad moucndum iufciiora omnia:co
cxccpto
g^
teriam to
tam aut aliudclcmcntum
moucre ncqueunti&
idcm dicit mai^q;
i^*atJo.ad.s.quippc
hoc eflec natureordincm
cucftcrt:
poffet ta-
mcn moucre turrim aut montcm p&cd contra
hoc.Nam
idcni
cft motus glebe ct totius tcirc^.phy . crgo
porcns
moucrc und
poteft moucrc & tcIiquum.SoNegaturconliequetia:quia
unun*
mobile eft ei
propomonatum^non relinquumi
'
.
f
Tertfum
Angcius malus naturalitci tanta
celeritatc
moueii
poteftjUttcmporcimperceptibiiiaboricnte inoccidentcm
cta
cclointcrramoueripoffit^ag
ccontia
j
nulio
mcdio
pcrtranfitoj
cum fuum moueri fic fuum
operari:quod cft
fucccffio
contaduu
ffcrum circa quas mouetur>CQ
fdlicct modoquo
noftia
imagina
tio a mcdiolano parifius tianfit non imaginato
lugduno :4itpa^
<
et.i.q.53.poteftetiam moueiicontinue^tranfeundo mcdium*
Confequentec autem poteft aliquod coipus cclcrtimc defeirct
modo illud celciitatcm motus patiatui tx)m ucio tiibus fcqu%.
lurcicmohem
poffcfaccrc quecun^Iocali motii ifiid^offan^
aatpeMnotionem
uittutuai aftiuiium qucAint in totanaturaj
utpmuias
aentos 6C eiiiCcnodnSC finiiliter condenfare aercm & il
lum
dgmiia&c ia eo appatere in forma uiri aut mulieris aut be^
ftie Sc
huiuffnodi:ut expetimenta multa 8c (mdi docueie,
427
l?undam quartuin. Ad quid uao diabolica poteitas ipecuo
3iter circa
hominem fe cxtendat qtum ad ammam^corpus^^fubftl
liam ac famamsetii ex didis iam iiquet:epilogando tamen ex dif
uo thoin locis citandis dico multa* PtimumAngelus bonus
in noftrum intelledum naturaliter potefi'imprimeie z.di.S.aL^^
ad fextum.i2 .q.$o*ar^2 ji.q, 172*^ ^.cotra ca.ij4*quod tamen no
cftimprimendoformam uel lumen nouum^led noftrum lumen
tiigorando*fecundo ubi fupra^^ uei*q.ii,ar<jad tettium.angelus
ueto malus in noftcum intelleduni non pote^l imprimere : ut hV
guctia locis precitatis:quod tamen no intelligitur abfoIute:quip
pe cum hoc naturalem proprietatem angelicam confequatur^bo
ni$ &malis angeliscogruat oportet:tnteIIigitur autem ex fuppo
iltione fut iniqui finis 6c fue inique uolniatisiut didum eil. potcft
autem malus hominem priuare ufu rationis* r^.q.So.ar.j . quippe
gui poteft humores 8c fpiiitus omnes hominis ad capuc deducC'
?^imo organa fenfus
ds capite poffct awferrc (i pcrmittcrctur*
^6ccundura Demon noftram potcft immutare uoluntatcm:
n6
cquidem direde mouendojuerum
fuadendo cxtetius & concirl
do paffioncs mal.q.itf^iar.ir.
f
Tcrtium ,Tam boni
g
mali angelii
agunt poffibilitcr in noftr^ fantafmata
applicando fuuni lumen^
ilTaqj ordinando.2*di 2.cti2
q.8o.ar.3 quod malusquidcm
angc
ilus non ea intentione facit^ut
homo ad intelligendum iuuctut Si
illuminetut:fed ut norit dubitationes
pcrcipcrc quas diffoluere nc
qucaKut in fcrupulofis aut reftius
giupulofis accidit:qui fubiiliffi
mc quidem dubitantsincptiflimc
ucro
foluuni & diiudiant,
nul*
lum pene iudicium in propriis
habentes
f^
C^attum.Deraoncs hominem
ad
peccatum altquod tffica^
dffimc nifi reprimatut
indinailoperado
intctius U in fantaiiam
jfappetimmfcnfiuumu.qucftiouc.8o,juj,mal.qucftionc.i^.aji
fT.quod mtellige qnfapei mottmi fpirituum mqmhos fanthtitif
matfl^illa adimaginatione deducunt: quc uel alliciantcdcupirce
riam uel irafcibilemconcitet:& inclinaie poffuntinteiicftum
ad
iudicandum et nolentem ad uolendum illud quod ad peccati pa#
Rationem conducittAdde uetc qi exiftetesin hole fpus mouere
po(runt,& per eos cdcupifceciam
exdtareAdde (imihrer
Q
etiam
per exteriora ad ide triplLciteiinducut!primo
exterius fuadendos
ticut xpo tentator afFuic^in humana forma Ioquutut^*& fandis^no
nuUis m forma iuuenculatu blandientiu uf^ ad barbe atredatio^
niiSC
deteriora itide i.ahquid exterius oftendendo fidum:utan
thonio argecea menfam^moniaii
Iaduca^& adeuntibus ludu eius
uiros Sc feniinas & ioca camdlia:auc cerre oftedendo aliquod u&
rumiCcu
ecdefiam adeuti procurando occuifum dilede fcminc
aut c^ aliquid tutpe aut uideat aut certe audiat.^j^aliquod extrinfe
cum corpus intromittendo:quippe
qui cu ad tiutum poiTic corpo
M
moueie localitershominc
dormiete uel alias in ftomacum no
ftru infcrFe potcft
q
ira aut
q
cocupifcentia moueant:puta aroma^
ta,u!nu,tubera3& ciufmodi.
p^Q^uitii.Demon oes hois fenfus ca
inteiiorcs m extcriores imutare
p6t. i.q.iir.ar.jiet 4.uen\q i.ar.j.
q.ri.ac.S.po.q.^.ar.3.ad*5.mal.q.i^.ar.r.ad*i^:quod intcllige fic 8C
co
modo uc etia homo dedpiatur^ aliter re apprehefa
q
nt:quod
cquidem fieri pofiet multipiiciter. ^Ptio ex hoc c^ ex aerecotpora
format,,oftendes
q
uere no funt^dcut aliquos teriuit aliqti/fub foc
tna diaconis:5f monialis apud greg.credidit fe manducare ladu^
cam,dc erat corpus aereii.2 .apphcadoper motum localem adiua
quedd
naturalia^que hoc poflfut^ficut apud diuu tho.quedam her^
ba fumigans trabes facit apparere fetpentes.s.teducendo fpus qui
in homine funt ad fantaiia 5C eam fuo modo immutando(& con
fequenter eciam fenfus^uc de pieftigiis diftum eft)ut apparet in fre
neticissarrepticns 8c infanis.^.per aoiifiam uel aorafiam:que ceci
tas eft^qua celancur nobis non omnia fed quedam^iicut oculi di'
fcipuloium eundum in emaus tenebantur ne xpm cognofcerenc
poteft enim giaphio quemiquetis pretendere cartam : aut tabule
cuiinfidet fupra ponereahanmiIeiquan6(ltgraphius:d^ftrigi
liiage
pretendere formam bouis:& reliqua*
p~
bexiu.Poteft etil
demon in corpus humanii infiimicates inducej:e:ut|^atuit
in idbs
quexepete
qoem
tepentc ulcete peifimo toto coipore percufntiinfiifnirflref
inq
omnes.que
medio inferiofum cotpoium poffuc inferii: quip
pe qui omnium eorum uirtutes norit:& ea omnia coipotibus hu
manispoiritadmouere* f^Septimu * Poteft etiam m facultate no
cereiut patuit in iobtquem fubito accepta licentia omni facultate
priuauit,& res omnespenitus ademit:& itidem nocere poicft infa
ma:qufppe qui fumere poteft humana fpeciem^& obloqui 8C ca(*
cffingere in quibus deliquere uideamuriGcut fub kfto cuiufdam
fandi uiri in forma pueile latuiuut ibi inuentus illum infamie no
caret:quod 8c fecit:Iicet deus occurrerir* CTPudum quintu, Quid
uero cupiat diaboli iniqua uoluntas^etn lam- ex didis hqutt:tam^
obiter ex diuo tho.dlco multa* Primu Xibeiu aibitnum demo
num in malo Hrmatum Sc obftinatumefl:nec ad bonum regredl
aut uult autpotefl maIq.i<.ar.;.ueri.q.z4.ar*iounde omnis mo
tus Iibeii arbitrii eius eft inocdinaf^ uen.ubi iam.ar.n.quippe qui
in ordine ad fuum malum fine uult quecun<^ libeie uu]r:& letall
Cerpeccat in omni fua uoIitioneJ.q^4*ar2.ad quintu.r^.q s^.ar*
4
et 2 di 7.et fi quem habet naturale uoluntatis motum m botm
illum mala eledione dcprauar ^Stcandu Animas dtfur Aoiuni
fe e^e peiueifi demones finguntiut uiuetcs ad fui familiaritatent
illiciant.^ 8c inde fcducant.i.q S^ar.s.ad fecundu
q
ii7.ar.4 mah
q.i^.ar.r. p~Tertiu. Similiter permendacia &uanas fupeiflirio
nes aduocati ueniunt^ut homines talia ciedant.po q.^.aMo.ad
oftiuum p^Quartu. Et fimilirer alliciuntur aut fe allic. finguntsdi
ueifisgeneribusherbarum^animalium camjii rituuiut fignisali
quorum fibiplacentJum:non ut rebus fibiplaccntibus.i.q.iij.arf
ad tcrtiii.& po>
q
^.ai.io.
f^Quintu /tt fimiliter ad inuocaiionl!
diuine ujrtutss adueniutrne a participatione dsume iuftirie omnu
no fxclafj uideantur.po.q <>.ai,ioad quintnfScxiu.ti fimilitei
licet cekftibus orbibus no fint rubiea::lub ceita tamen ccnftella
tione uocati adueniunt:ut ud decipiant &. \n ciioruii inducat hu
manii genusmel a fuperionbus demcnibus coadt.i.q.nj.ar
s.&
po.q.<f ar.io&quol
2,q.7 f~-epdmii i rimihteta uirgimbus uo
cati uen!unt:ut homines in dmmstatis fue opiniore adducat
^
qua
{i
munditiefintamatores
po q.^ ar.io.ad quaiin|^O^aun. f t Cu
miiitct per nigtomandcos
aduocati 6c logati aut etia luffi inferip
S.i
Hs fibf dif
mones forpotibns alligant tpmi amlh ^gtmmh d
mpullis & dufmodi.2.quoLqueflione fv?f inida art;culo ^ximoiSi
quol
j q
r.amculo.i.quodidcofici nt uclyusajIksodmmCtft;
enim inter dmonesodium audelf.i. q.io$4dXXKMo ftcundoadf
iecundam2.di^.arti.4.Iicctinoppugnand!s nobis omnes con*
fenciant &concordent) uel ut nigromatis icos lucijfaciant:undc
&fuperiorescurantatrepticios^infetiores abeorum corponbuj
cxpellcntes^noniamcn >b ^nimabus .
3,.q ,43. atti ? s^d tertium
quod fcilicct faciunt eade ratione ut eos hommes qu? cos ad hoc
inuocantlucrenturautalios* p^Decimum. Etfimilitei in lune
augmento,amp!iu$ lunaticcs uexant ut lunam iofamienotentj
quafi fcihcet malam dei boni cfeaturam :& surfus qufa runc luna
tici ad paricndum apriores funr p"-^ndec!mum &ultimum
Demones omni ingcnio & uirtute homines a falutc auertcrc niiQ
turi^
q
2.wCisi8C hoc rationc mulfiplici.
f~Pnnio quideni quit
ufig ad ludcii diem in fummo fua pcna non ^pft :ciefcit enim ac-
cfientalircr fcmper:runc uero in fummo eiit:& omnesqniiam
ii mundo hoc ad roft^rom exercitium i erf^nrur ^i ima profundi
detrudentur :undc iudicsum^ dei furu!i?m tiraent: quod quia erit
cledorum numero complero , omnjbuj uiribus adnituinur nc
compleatu^iquitanto tardms complcbitnt qro p3uc?ores {^lusw
tut^td^^o^ homines d:?mnari curant fSecando quia inuide ho
snini iconfequenter autem de bonis eius cruciantur :unde ut dici
tur in di ca.uifis.demon fatis doIft& erubefcir charitatem quam
in celo nequiuit babere
5
homines confiantes cxluiea mateiia
tcncte in tctra* Hcc ibi

^TPunfinm
V
Itimum lam ex difltis in gcitcrc ratio dari po
tcft & caufa omnium mirandorum eifeduum dijmnabilis creata
fc.fiuc angelice fiuc ctiam humane per mult^i obitet dtd^* Vjp
tnum
Homincs diabolici qui ope demonis miranda operantufa
omnes cum diabolo aut expteife auttadtc pafta inieie:ut augu
teftatun& cxpreflc quidem
,
qu^ndo pidi fuut ut in fufFragium
Qocatus adfiiJuel quando exprclfa intentione cffedum fui operis
8 diabolo cxpeftant-ci facfiiicantes uel thura ponentes &ciufmo
di :tadtc ucto dum quedam faciunt aut noxia aut leuia sd quoss
U^iommia^anas opesaxi cooilicuir
^in quibus cffedns noii ex^
pt&^mt a deo
fed a fotttinl} nel aiabolp ael quocfiii^ itnodo
ene
niat*
p" Secundum ,
Eiafmodicrfcdus uniucrfiqtumnunc,
i^pio/aluo
lure calcult meliotis ad quin^ leducuntur :8i fai funi
aut
diuinationes
in piimis uel piefligiofe uel quomodolibet fa#
^e :aut
in6tmitates
fecundo & damna: aut.j.fanationessaut quai
tofalfeappaiinones:autqtMnto
omnis eifedus miiabilis &iix*
dicio
uuigi creatuic impofTibilis .
Tcrtium Quantum uero
ad
diainationes
attinct didum eft quomodo demoties poiTiiiC
fuhira aut fciie <aut etiam doceie: prefenda autem occulta nobi^;^
omnia
noriit^cxceptis
coidium deliberatis cogitationibus:unde
confilia piinciptim
&omnium hominum tradatus & corpoiS
difpofiiiones
,
tbcfauiofc^ & cunda fubteiialatemia nomt:g
bieuttei
cogitationibus
dumtaxat exceptis omniaqueaut func
aut fuerc noueiunt
tniCi prohibeatut a do:(]cut apud diuum tho
inam prohibiti funt beate maiie uirginitatem fcrutati* B
t de pre
di&is omnibas diuinare pet ceititudinem noiunt:& conieAuia^
liter de his que a ptrfentibus deriuat)tur:puta
^
talebcllum eiit^
urpote qni norint legum ccnfilia Bc qualitates : 6c
q?
talis uincee
uipocequi f^iant milirum uiics: 8c de piefentibus etiam diftanti#
bus.,q>aia ea norunt & fubito nunciant * f^Quattum Quan*
tum uio a i ntorbos & fanitates atcinet : patet
g^
omma nociua
8c pionrua remedia demon noiit , 8c genus omne medicine ac
uerieni Sc nociui:5f ea lepente a paitibus ctiam longiffimis & ab#
dkiifimis aiferre 8c idmouere coipotibus^etiam inuifibilitcr fiue
fub fpedc atfena potef!::& interius pei os aut aliter infeiendo^ dii
homo k aur bibsre mt aliud aliquid fumcre putatjmcdetur Et
hinc c^ c^ anm caimiatttix 8c omnis incantator morbos miiabi
literetuaiaiumentis cuiatimiiabilisenimeilmedicus ifle qui
ti coopetatur occukc ex pado tacieo uel exprefro x8c idem dc fa
natione rudiciir e^jcum oppofirorum eadcm fit ais j& difciplina.
f
Quintum Qumtam meo attinet ad apparitiones ^iam cx di*
dis pateat :^pr asris condenfifioncmpofrunt quam malnsrint
oculis fpecienioftentarcautetiam abfconderc
i>
fpeciem alterius
lei pretendeni^o:ueluci abfcodere auieum, fjfpcrieda fpecic papi\
tv8c eiufmedijlicet imeidum diuina proutdentiaeosalitet quet#
fcncapparete cogat^: ficuc cue coadus cft feipcntis fpecietn
pte fie
fefte mt ucl Hc horterft Vndc tcfte dino ihoma fcpcj; lob^ he^
quenter in btfliarum figuris uifuntuuquibus eQium uitia dco uo
lcnte
dcrcgantur & pareanr. p^Scxtum. Quantum ucro ad mi
tados effedus atrinet(caiufmodi eft acus euomerCdClauos-, pilos
>ffa
magna^ucl q>
plumc finr ingenionfrime c^feitc & huiufmo^
df
)
pater guonam modo Beti queanr jqufa aur ifta funr illufio^
nes
ut ea uideatur que uere no funr^ifiuc per naturalia adiua ad'
mota ifta fint fa&a^uel aorafiam ^aur acris condenfationem &co
loationem:aut fi uere res funr ipfe diabol^ Iocah moru rctu ifta
gnuifibilirer effedtset inde uifibiliter ea pandir:& ualde ma
gna per foramen parun interdum cducesiquippe
q
ad
libitum ca in partes diuidit & reunir:cum ciui^
inodt& partes eornm ad nutum localitet
snoucatsut fuperius ptobatum eft*
Xempeftares quo^ 8c procellai
ois aliquorum motu locali
foteftefficerciut liquet^
sx difiif e
^fhaklibef ^ttmiK dc ftifgimagis
Deftngimagamm demonnm^ mum<iis
Libei Secundus
I^Deintelledu capituli cpf .2^
q
5.
Capitulum Piimum
Xpleto iam diufno muncrc hbro primoj,
de
piincipiis 6c caufis mirandomm
9
que
damnate creatuie demones &fliigima
ge operantur^iamrecuudo manumad^
moueamus tempus uiget:fpecialius de fc*
da flrigimagam 8c aftis eius ac remediis
loquuturi.In piimis aute intelledd capi
tuli epircopi.2^
q.
j unde hic patuuscO'
dex occafionem fumpfitjdare opotet:q(f
ttmltis punftis fiat neccife
eft,
CTf^undum
primumVetba diai capituli sd propofitu noftrum
oportuna.^IIIud etiam non efl omittendum
^
cp queda fcelerate
tnulieres retro poft fathans
conueifeademonii illufionibus & fan
tafmatibus redude.>ciedunt
fe & ptofitentur cum diana nodurnis
lioris dea paganoiUjUel cum herodiade^uel cum innumeia muL
titudinc muljerii equitate
fupei qnafda befb'as..& multarum terra^
tum fpacia intempefle nodts filentio peitranfiie^efufcj iuffionib*
obedire uelut domine:3 certis nodibus ad eius feiuitiu euocarl*
Scdutinahefoleinfuapetfidia peiiifrenti& non multos fecuad
infi ielitatis interitii pettraxi0entN a 6c innumera multitudo.hac
ff lum oplnione decepta^hec uera efle ciedunt:& credendo a ledla
fidedeuiant:& etrote paganoru inuoIuuntut:;cii aliquid diuinita
tisaut naminis exiiaunudeu atbitrantur. Quapioptei faceido
te^ per ecclefias fibi comifTasspopuIo dci omni inflantia ptedica
redbent)Utnoueiinthecoiafalfaefle:& nona diuinofedam^
figno fpiritu talia fantafmata,mentibus fidelium irrogari aibitra
inurSiquide ipfe fathanas qui tranffigurat fe in angelii lucis
9
ci|
fnent cufuf<^ mulietis ceperit)& hanc pei infidelitate fibi fubia^
gauexit^illico
uaniloimat kia diueilaiii %ccies perfonaiuat^ ^
iiiilitudinc$:& mcnte qua captiua tcnctjin romftiisddudcfw.nidi
do Icta modo tiiftia^tnodo cognitas modo incognitas ^cifonas
oftcndcns pcr quc^ deuia dcductt:& cu Iblus fpus hoc patiturai-
(idelis hcc no in aio fed in corpoic cuenirc opinatur* Quis en!
in fomniis Sc ncAutnis uifionibus non extta feipfum cducitui:C
inulta uidct dormiendo que nunquigilando usdetat f C^uis ucro
Cam ftultus 6c hebes Cmqui hcc omnia quc in folo fpu tiunt^ctiam
incorporcaccidctcatbitretui^cuczcchiclpiophcta infpunon
m
corpe' u!dctit.& paulus no audcat diccrc fe tapm in cofpore Om
rtibus ixsc^ publicc anunciandu cft:c^ qui talia ctedit & his (imilia
fldcm pcrdir:^ qui icAam fidem xpi non habct
^
hic non cft cius
fcd illms in quecrcdit.i.diaboJi Nam dc domino noftio Icripiu
eft:omnia per ipfum fada funt.Quifquis crgo crcdit poflTc ficii alL
quam creamra,autin melius aur in detcntss immutari:aut trafFot
iiiati in alia rpccieruel i al.a nmilitudine^nin ab ipfo crcatoic
qui
omnia fccir^&,pcrqueomnia fada funt.procul dubio infidclis cft^
etpaganodcterior.hec ibi:proquotu notitia illud fcito crrorcm
ffuiBTc paganoid^cv hominibus fieri heroas (i bonicffet mcriti.,alj
as dcmoncsqui cfTcntlatcssIatuc 6c mancs: ut pcr augjiqucis.de
cide.ca.J!.dequo uidcmaLq.i<?.aM icorporc ct*3 c6iia.cp*Tc^,
HTPunfta fecundu.Seda ftrigaiufiniul & makficafuCquam
ftri#
gimagamdiximus)eanonftdequ3ind?do cspitulo fpifccpi,
jmcntio habftuf.DiffcrtcnimbecobiIl3.,piimoc[i:umad crcdcie.
Namilla quide primo cr?debat aliqua mulicicCputa aut dtana ai^t
hcrodiadem)ucif3mindarn:& cctii^qucntctifre fpirifu
boniJa
t habi te aliquid numinis:& f^cundo fc uocari t fupci beftias
du
ci ad feruitiudeecuiufdam:&tcrtio ^una cteatufa ab alio
q
a ue
fo dco mutaretur in alia crcatura ul fpccicm eius : puta mulict
iii
dea ue! ho in r^ccie canis:quc tria in textu pafcntj& quaito
q;
tal/s
dea cfT. t fpus bonu$,quc quattuor funt contra fidcm
: ut cx lirtcra
patct. Scda aute ftiigimagaru nuilij hotii cfcdit:fcd fpijfitu eis ag
parcnte diabolufcitcfre &fatctui:qqautuoIuptatisgiatia
autdc#
Ipcratione ci fc fubi!cit:?fcqucntcr autcrcdit illunon cffc hoicm
neifum in dcam bona: ncc fc ad alicuius dcc fetuitiu uocaii : nec
creatura unam mutari in alia dcam aut fpdm bonu . Coucniunc
9n jrum ad cxcdcie in aliquo :quia Si fttiginiaga^fc^
aliq^dP
ludltaf Hel delndf p6t (({cutSc afiihomiues) utcredat fn coipbft
fieri qaod infolo fpiritufic J imaginatione uel fenfu.non tii illiii
dirurinintclleftu :utinfequentibusp.itebit.Differunt.2 qiumaci
cperati ;quia illa rson negatexpreiTefidem aut conculcat ctuccm
ucl aburitur facramentis , autadmittit maleficia^ ut fefta ftrigi;
garum :immo quc agit^fub fpccic &co1otc boni 3git:putans ^f
lirui bono deferuire: ut p^tet irt textu. Conueniunt ucro:quia no
fte f ilaciantur amhe cum diabolo uere:Iicct una fcicntcraalia nS;
uc u cfcdens cum fpiritu bonu.Vnde ifta fefta non cftilla.Quod
criam tcnuerut duo fblenniflimnuris uttiufqj doftorcSi^diis aug*
boca de fauiliano in quodam fuo c6filio:&dtis io.graffuj
g
hoc
faftinuit tautini :8c fenferunt de hac ftrigimagarum fefta nihil Iri
facris canonibnj habcri^quod ctiam fenfit inno .8qui in bulla(dc
qua forteinfrain principio tettii Iibri) hanc fectamnupciexot
tamaftru i^ifdeft circa annum dominiJ^o^
CTPundu tertiu. Eifi ucrohec& illa Hfta &in crcdcrc &in ope*
laricocoidatquoqno m6:no tnadeout utra<^ in d!ca?pi.fimul
dancrur &reprobcf:cn dici^:qui talia &his fimilia aedit
., fidemf
pdit.N a eiufmodi fcfte in trjbus affimilanf giie:& in
unoquoffl
iHomm gcnciu fpediftant .f.hercfis fupe?ftitJonis &illufionis.
Quintiiad primu.n 8cCi ambc fnntin giie hcrefis, fpccicrii
diftin
guuntur jquippe illa crcdebat aliquid numinis cxtra deu
eff^^^vn
eilheretics propricjno aut fcdaiquia nihilhcrcticu
crcdir:facitt&
q
fapiut hcrefim:qppe
q
adorat diabolu. cruce pculcatjfidc
neant
oic 8c(i no cordc:vii cft heretica ^fumptiue:quia ci
que
diabold
credit diuinos honores exhibcr : &prerea ifta a fide
apoftatat
^cfi
to'uneg^r:n6 atillaaciicxpfibucrbo fide minime
abncger.C^a*
tum et ad gen^ fupftitiois qdutti^ coe eft,differut
fpe:quippc
il^
lacftinfpe fironi5:iniIIis,n.dem6
loqucbaf
^mirada
faciebat:
ifta ncro cn hoccompleftatur &penc omnealia
fpeciem
fupcrfti
tionis ,fupcraddit maleficioiu crime:undcctia
c6pofitonomine*
cxprimitur:qq ctfanonplcnc. Quantuad tcrriu
uero.i.
illufionc-
criam fpccic difccrnunturjquia illufio illius uf^
adintcllcflnpci-
tingebat ^utcrcdcrctfalfa
de fide:noautcm iftiusC
utdidum
cft )^
uerurn potius omnis ift?uxiIIufio in fenfu ex^eriori
uel
interioif
fiftitr^uie^uidcm
fcnfqsiudicat
aliquacfiecabaUojaut
hucof
.
el alias beftias Sc funt demones fn cotporibus aereis^ot eorfi iw
dicat intclledus:& aliqua corum fcnfus iudicatcde uitos aur feml
nas 8i incubi aut fuccubi demones runt:& eiurmodi.Q.uod aute
dicitur de altero nmilium non ea ratioe qua (imile fed qua diuei#
(um
3
de reliquo non procedit:cuiufmedi eft illud 6c his (imilia:
quia illud de feda illa dicitur quantum sd rationem fpeciei
^
inquantum extta deum aliquidnuminis ciedit:in quoab iftadif^
fert:non autem ratione generis ^in quo congruuntambe^Et (i in^
fteturhoc dicide locali motionein quaconueniunt:ilIudutiq|
tion eft uerum:de quo dic ut infia pundo feptimo.
CTI^unftum quattum Sttigimagas ad diaboliculudum realf*
ter 8c incedere 6c deferti pofteplanum eft .Nam tis incedere poftie
ptobare fuperfluum ell
^
cum ludus eft prope:& de fafto oes de
^-
bus in.2 .ca primi libii didtum eft
^
ims pedibus ludum adiere dia
bolicfi: polTe uero eas a diabolo f^rti^ iam ex his liquetque libro
ptimo cap.penaLex philofophia 8c factis httcris ac traftatorib' d^
tatafunt;5Jio hocdtpoffibiiipfentiunt omnes:qu!ppe angelicis
(pititibus cum boois tum etiam malis ,ad nutum quanium ad
motum locaiem atfioet infcriora corpota obfequunturfm aug,&
thcologos um"ueiLfos:eomodo quo humaneaut biutali aiecorpa
propria obfcquunturjmodo non cohibeantur a deo:unde 6c magi
inhocopeiedemonuniftequetefuruntur:uthiftoriedocent.im*
mo demones apud uilie.homineetiam inuitum locahterferrepof
funt.nni(i comprimantur adeoificut dequodampuero Robili &
monachopet.da.etumccn.in fpe.iefert li.j^.ca.^j.cji cum uefpete
in cella quieuiffst mane in piftrino clsufis ianuis innentus
^
re^-
fitus de negocio dixit a quibufda honiinibus ad conuiuiii magnu
fedcdudum fuii!e:ubiepularum omnium ddicie uidebanturj qui
eum manducare coegeiunr:5f ilium demde pet fuperioia piftiino
intulerut Cuilel.qoo^ in ulrima putede unjue[fo;,demonem di.
KJt
pofle puerorum tranflaiioneni facctej unum pio alio fupponc
dosueletiamdeo permiiterite demone pueiuli locum tenente*
Cuius rei (Ignu dixeiis ..cp eiufmodi achciutinos pueios ujx quat
tuorautquinc^ muliere$l3ftarefuflFicerent/empereiuIantes& nu^
pinguefcentes:quodinterdumexblaffcmiis uirotuaut uxoj^deo
pmiiiete euenit:ut cu dicuflt^uellle diabolupoitares Sc ciufmodi
117
Punaum
^Pim&am
qafntfi* Vtii&o oecb td dfftboHcom lodte tnjgl
tmge
^n
fempei aut nun
j
aue aliqA tifi fcaliter eat aut pottetnr<-
dico ^
inteidu lealitei fuis pedibus adeunt ludu^qii eft piopeiui
de olbuc fupra in ptimo libio leciutis liquett 8c ftultum eft dice*
le
$
iuerint in fpititUsCu dicant fe tali hoia iuifTeante^iient dol
fnitum9& lediutfle uli tniCi foite dicatui
$
in fuo fenfu 6c uigilia
immo in toituia poHte quod fomniamtciedantfuifle in leiquod
eft infaniie.Mec eft ueiu hoc acddiflie mnlieiibus de feda aha de
qua in ca.ej^imt patebit pundo fequenti.Aliquando aute defein#
tur in ipu.i*fanta(iat& hocut ipfe fatentui^ tiic eft qfi peifonalitee
adiie ludu nolunt^cupiunt tamen ea fciie que fiunt in illa cdcio
ne:tunc.n*cum ceitis obferaationibus doimitii uaduntsponcntes
le ad latus tinifttum mariti in noie omnium diabolotii : qui illic
oftendunt que fiunt in ludotaliquando quidein romnogaliqn ue
lo etia anteq doimiant:emittuntcnim coopeiante diabolo uapo
lem glaucum ex oie : & in eo ope diabolica ufdent que in ludo
peraguntui* Namaudoiesmalleimaleficatumduomagni uiti
maxime magiftei henri.infti*qui
adueifus impium anthoniu io#
felli fciipfitjeiuf^ blafFemuppusde monatchia chiiftiana damna
uit^ita leferuntfe ab incineiatis ftiigimagis 6c a penitentibus di#
diciffe .Aliquandoetia feiuntuiiealitei :aIioquin opoiteiet pdo
pene infinitos piocefTusinquifitotu iuiidicefaftos negaie:& con
lequenteriuiaipfa* Negaicetiam.z.idquod quif^homo infc
cxpeiitui.f. c^ quis qti eft in fuo fenfu inrei uigiliam &fomnum
difceinittquod ftiigimage non faceient fi lealitei non feiiituncd
dicant in uigilia^immo mtoimentis^^fe leahtei delatas . Negaie
etiaj.fenfum^multaenim circa hoc multi expeiti funt :que lattO'
nabiliter plus negari nequeunt effe in ueritate fada
q
me niic fcii
bere:qd utiq^ poteft quif^ pro uoto negare: dicedo me aut alioe
illudi pftigio.^ut fcribere uideai 6c no fcriba * Res eft 8c fcripta 6C
famofa qua refero:^^ paulo anteq habitii diui piis diiici fumpfe>
lim expleta Xomi uiraiius oidinaiii 6C inquifitoi^ue! cuiiofitate
nel
^
foite pleneftrigimagis quas caicecibiis dednebat no ciedc
bant ^media
una ea^ ludum qui no longe aberat adieiunt:& oia
e rcgione
uiderunt
.
Vej^ oibus inde licentiatis demon caput Iii*
di> fingens
feeos duaanteliido nouidifl^^repente omne condo^
I
fittnAcmottmc3iviittSc illoscfuos iud(ce^adeo bacul/s ctddetHt
cp tnft a quindena utercp intetift. bic deus eorum cursofitate & foi
tealiaedaiiaa permittendj muIdauit^Defetunturergo aliqiirea
liter3uerealiquandoetiamde dieinuifibilirer.quod uttq^diabo
luspoteftp^rmodosdiqaibusdacetpreceptociuiTi de lepcepto
primo ca,xi.q.iuide de hoc cp f realiter aliqn feraniur fupia li pii
mo ca pe.pundo quinto; lideet cnca finehuius capituli.
CTPundam fextum.Quis autem fic fenfas diftj capiculi uerus fic
p3teat.Piimoenim illud fciendueft , c^ aliquideftueldiciturme
ic
fpus:ut intelleftui &omnis fenfus interioi
g
qui non babet ot*
ganam manifefte:aliquid mere; corpus:ut lapis; ali^ 1
qu.09 intejE
hec medium.ut fenfus exterior:qui & corpus & fpintum fonat.f*,
organupa e$<Si uirtuteanime.uekui uifusfonat pupilla& uimdi
fcreciuim co!ors:cofequenter uero fm hec tria aiiqd dicitur dtt
pljciter fieri in corporc & fimiljtetdupliciter in fpititu: xeo cj> fa
ftum in fenfu med-o inter illa duo extrema ,& in corpore 8c in fpi
litufieriqaoquo mo dicif^uidelJceteo modoquo mediu utrunq^
exttemorum dicitur ^adaliudS; aliud reIaiu:ex.quinto phy.Co^
lot enim uiridis adalbedinerelatusnigredo ^ad nigtedineuero
albcdo t^^in coFpote ergoaliquid dupIicitetfieripoteft:& quide
ptimo.pprie:utquiaextta omne fenfumhominis tale aliquid uc
laciter fit ceunucegofcribo^&fecudoimpropricalsqd in corpo^
icfit i.infenfu corpoceo feu exteriori
^
habente fcilicerorganum
corporeum patenter& mantfj;fte ^puta inoculo:ficutfiopedia-
bolsca oculus ^eusuideatquodaui non eft autnon uere eft:aut
etiam natutaiiter:ficutapud diuum tho quedamhetbafamigans^
ttabes facitapparere^ipentes.Et fimilitef duobus modis alsquid
infpiritufii^&quidein ptimis quia in intelleftu fit aut fenfu notj
corporeo.i.nonhabeteorganu corpis maaifte:utin imiginatiut
uirtute:fecundo ueto improprie fquia fit quidem in fenfu fed coi
pofco.i.corporcumhabentcorganiimanifefte:non autem extta
fenfum ueraciter.Proprieetgo in corpore fit qdextta omnem (en
fum fit:propriectiam in fpiritu fitquoci in intelledu aut fenfuiii
tcrforefir^quoducro in fcnfu cxteriorefit taq fn medioutro9 in<|
do fieri diciturSccundo uero notandum cft
^
delaiio mulierq
gddiune
deepaganoiu uel akexius^famulatum ^tduplicitci i^t^|<i
fig?
^ot effe
tesiliitt fmtin cotpdrc. prfiflb.f.ut que ad fioceScm
lunt
(int realia non omnia fed quedam tantum ut motusnon
an
tmii&
beftia (ic a]iquado eft realismcquia realiiet qu!de feruntuc
tn
beftia tio eft uera beftia
^
fed uerus demo appares btftia:& feca
doquia omnia ad hoc cocurrcntia iunt realia:& Cic nun^ tealitei
fetuntui qn bcfttis fetuntur: quia ipfe befiie non iunt uete beflie:
necdea ipfa uera dea:fedifta fiunt mIpiritu.i.in feniu txteriori ^
iniaginatiua & inintelledu etiam in cafu capituli rpifcopinn ca^
fu ueio ftrigimagatumfiuntin fenfu&imaginatiuamon auie iti
intelkfiu quia ipfeiciutiUas beftias noneffeueras beftias &^perfo
nam apparentem : nec^ deum ne^ fpiiitum bonum eflie sfed dia^
bolummt ex earum cofeffionibus Itquet
^
unde 8c di6tum eft
9
^
in illudi mhoc diftat hoc fupetftitiofo^ genus ab iilo.Sct^du cft
tectio
^
capftuJum epifcc pi faluari oportet:cum fii concilfj aqui
teiis: quod apoftoiica fede probatuputatim:alioquin quomoda
facns decietis fuiftient eius di<%a comixca.que etiaciida lunt cu ue
la (int Sc loaibus ac expetimecis ptoData:& hec & ilJa fic cportct
itelUgereutueia finttioc tcio no Hne magna difFicuItate fiei po
k ofle jemt canoniftt:q & huic tt x ui glofam no adicceiut
,
ptc
ter lila paruula , in coipote.i fcnfu eorpoiec:& luifus etiam ho^
I
diein capuuli huius kdicne cecuciut
9
ncn ciedetes & pceflibus
I
c hiftociis
(S^ expeiimetis
q>
diabolus intexdii homine ipotaneii
! & tauU u portaritjimmo net philofcphie que uti^ demoftrat hoc
cfTe pulfibik:m liquei fupra ex piimo hbio:& hcc toiu ideo ei$
accidatopoicec^quiacapituluiftudnonintelledumfed crediiiS
{
^ficinrcliedumobturat fnfuseoiii;adeout tome uiti petit!ffi<>
mij ptopter capitulum iftud contraqunda ftiigimagum piocede
le ieculaieni:qui ab inquifiioie peimffimo 6c expeinfTmjo fiaiie
aug.pjpienfi ordinis pdicatotum citatus fugeiat:cum nihilomi
nusefretproptetfugainchoatopceffuJndiciaius:&
infuperlabo
latetinfamia huiuitnodi apoft fiej probaia peiieftes i^efifetq;
p
leftes uiginti & duos acculaius:quotum nonnullt cffent inctnera
ti 3c nonnulU penitentes .Et ia caufa erat capitulum
epifccpi fo*
lum:cuius rei gratia
cumefletnegocoiudcxcoaftushoccpuicu
Ii2cepi. Sdcndu eftquarto fm nonuUos ei peritiffjmostheolo
gos ImdskotoSc
fiqcibusLq^4><d^xq.20$ur4coipu5dmi
T ii
trlrtme
^U^eStCmvA & eodem tempote ?nloc{s daobmtla
uno
quidenicuicafirei m uiio ueio diuina uiftute.Q^uod no ideo
dico qaia uerum putem:fed ut inreliigat canonifte^
^
H peiiti[i#
gnus S: rubtilifTimus dodoi ita ctedere potuit hominenn pofie du
uina opete (imul effe confequetei autem fentire 6C uideie in du9
bus locis
9
longemagis in hoc dedpi
potucrcmulieresciedule
m
iiittute ciedite dee potueiint ctedeie fe ibi fuifle ueic 8c realiter

ubiper fomniu uel quemcuc^ lamu effe potueiunt.lmmo in bac

ttf^ diem multi fideles in hoc eiiantdUt putent ueldiuum ambio^
liu^uel fiotone uel alios fimul alicubi puta mediolani aftitiflc alta
li^Sc eodem tempoie uiicute dti intetfuifTe exequiis alibi celebia^
tisprobeatomaicinouelalioXiedideiuntcigo mulicicule ille
leueie cquitaie&ueiasbeflias^adueiam deam & ueia feiuitiaa
9C ad ifti cted^bant (e uiitute iljius dcceuocaii 6c iuuaii:cuius uii
tate illas beftias fadas exiftimabat:utpatct in fine capituli in uec<
bo tian(rormaci:qciomodo autem pio tunc ipfe mulieies in fe tC
ftnt diipofire utr!im fcilicet doimietes aut rapre extra fenfus fof
te non condderabant.quis infe icueifenoiantie tatia uidi0e iuul
le dtrM confequentei non co modoquoalia uidebant^cxtia df
^afemitia 8c in uigilia pontcEit exhis quidem fenfus didicapitd
li quoquo;modopatcttclaiius tamen ex fequentipunfto patebit
^Pun^mfepttmumXapituIum cigo illud uidetui piohibuif
fe nc qnis ciedat flrigimagas lealiter diabolico ludo iFjfeiriquip
pe quod licct de flrigimagis non loquatui
9
fed de alia fefta po
tius ut moflratil e:dcilla tii loquirui ut uidetui inqtum habet c5
fnunccimi ifta ciedulitatem delationisrealis:tame dico cphtnttt
illud noD prohibet necex iIIo.cap4nin ignoiantet dednci pdt.Pri
mocnim n6 eft dubiu
g^
eo tempoic ittigimagaru ft&i no crat
quippc qcie ottum habuitcitca annos domini.i404.tempoic in^
|]ocentiioftaui:ut patetin bulla quam idem edidit infta libio tet
lio foiteiecitandamtnon crgo hoccapitulu loquitut de feda
M
pimagarum in (pecie:ut Iiquet:necin nmili:quia ifte fede in Hde
in fupeiftitioe in illufione dilFeiuntmt patuit:& (pedalitei in lea
h delatione (fiflentiQtsquia ille cam a bono fpiritu 8c uera dea fie
ii
pmabannut patct in teatto: flitgimage autem dicunt fe aut fufs
frait^ liidiiniadiicama malofpinttt euchimnde abQmDlocii
ho
hn&o
&(ignomds abftinete <!ocent eos qaos ilfucdedcice
le
mo'iuntur*Q.uado
autem alique kde non (unt eadem
^
&in
aliquo
fado uon funt (imilesiquod de una infado illo dicitur
9 ia
lelligere de aliaeft
rude.de ^ltucranflato.Cir^ecudo.Si ad multo
ram
canoniftarum mentem Sc ^d predidum fenfum
$
ftrigima^
ge realiter a diabolo non fenintur d.capitulumloquitarsqeiod
abfurdum
e^irrationabilitec 8C uane feu inaalide loquiraniii qoia
prohiberet credeie id quod philofophicc poffibile efle motiftta^
cam eft:fcilicet malam
intelligentiam poiTe homincm fetre:quid
autem ftultius ^iubetc nequrs credat lupum fccifleautdiaboluni
qaod facere poteftitametiam
quia ridendum argumentum cfleC
ille muliercule ferebantur a diabolo in ipiritu uel fantaiia
,
erga
nulla mulier a diabolo fertur realiter:& maxime quia utiiuf^ tu
tio
probabihter reddi porefttquarc.fille in ipiritu ifte intcrdunt
in fpirira interdum realitei feruntur.I IIc enim fub Ipecie famula^
tus ad bonum fpiritumdecipiebanturtideo^ diabolocKpediebae
at non eiTentuigilantes quando talia peragebant
ne deprehendew
icnt fallaciam demonist ffteuerodecipiiiturgratiauolaptatumi
ideo expedit eidem ut nntufgilantes:tam ut tnagis alliciantuiuo
laptatibas:tum utgrauius peccet*^fon enim fufficitdiabolo ado
fari in fomno:qnado homonec habet iudicium nec poteft habc^
re peccatam:unde i&:^ in uigilia fierf cnrattat grauucr iftc pecccnc
Bc pereant.Tertio nam quicquid aliqna lege
prohibctutscx Icgis
latioc prohibctur:quc.f.Iegiflatoris intetione &mente compie#
liendinlex enim noneftaIiud^ratioIeg(s:apudpanor.incap,fi
de ttkpp ^ cinu ac ba].& omnes faibetes in.I.non dubiam.C
^e legi^ inJ fcire leges.ff.eo.R ealitas
autem huius delationis
^
tQ attfnet ad ftrigimagassimo ncc qtam ad eas mulieies de qbus
in d.ca^non tfprobaturex diAi capituli
ranone: quodindepatet
quia in hoc ratio illa coCi&it
^
hi quomm
aedulitas ibi rcpro^
batur crrotc paganof um conuoluunfjcrcdentium ahquid numj
vis exrra denm:qua(i antmcraortuoium
uettantut indeos nirtii*
te non diuToa.Non ergo huiusdelationis realitas aedi ptohibe
tor necqntum ad ftrigimagas nc^
f
ram ^d alias muIictcs.Q naf
lo.Nam quicquid Icge alfqua maxfmc^ canontca prohibcrui^ad
fatlonabilemndautemadabfutdum
imellefiipiohibcnudi
40
critaut.ScdcfcduIitaircalisdelationisffrigiiiiaga^ gtuad nio#
tum locale 3c fpacia ptranfita dutaxat teprobari nequi c
p
didum
capitulu ad rationabile i'nteUedu:quia fequif
^
credeteshiftoriis
&infinitis proceiTibus inquifito^ & expeiimecis gpluumisueus
Sc piobatis ifta realitate coprobatibus inuoluanf ertore paganofif
crededo aliquid numinis extra deu^Sccreatuia hfe umute rerum
immutaUua 8c pdida fieri a bono rpu.&; eiufmodiq o!a abfurda
funt utliquet.p^Quinto*Nulliu$ ftatuti fpufdo editi(cuiufmodi e
pe conciliace rite editu 8c probatii)intei{edus pot ef!e improbabi
iis 8c ftuItuSfHoc.n.afreuecare e fpumfdim blaffemare* t editelle^
&maliquo^ canonifliap; i uetbis di.ca.q^J.flrigimage nd leahtec
fed.^in fono feranf ad ludu femp efl ,improbabilis 8i ftultus:qppe
qui aliquid aflerat quod ois ho in feipfo falfum expenf ;huc{.
^
ftriginiage feranf in fomnis 8c qti uigtlant credant fe delatas fore
nigilantes 8c realitea ficuc alfemt ec in queflionibus 8C cruciatib'
quis.n.ta excors eepos utuigilas inrer uigilia 8c fbmnu no difcec
tiat^ut quod fomniauit credat
fe uidiffe du uigilauit eade fua na#
tutah umuteihoc .n.frenetico^cft
propriii. Si dica
^
ille i^e de
quib'^ in di ca.epi agif^credebant fe"uidifTe uigiles
q
lomniarantt
dico non e0e (imile^quia ille credebat fe uidi^e auxilio dee ad
p*
prium feruitiu euocatis qua credebant opari pofTe ut deus opera
Eur:una f.creatura in alia mutandoiaut id faciedo^una pfooa fi
enal in duobus locis eer:uel qualitercu^ diuina umute id effe pii^
tabannut patet ex textu N6 eft ergo il le uerus intel led^ di * cap
fScxto Si capitulii illud hac dehiione credcre phibet quafi fal
iamtideo hoc ce necclTe eft^quia hoc no eft demoni aut poflfibde
ttjtpmifl^umaaut ccrieqa demon ifla no uulr;q.n*facefe p6t& fa*
cere pcrmitti^ 8C facere uult quis negabit cu adu hcettidc confc*
queier finc errore 8C pcto credi poffunt qi ucra.N 6 efl uero pura
d um tettiumt.f.m la
q
pot 8c
q
peimitiif facere nolit efficeiejco^
H^tur^n.oibus modis humanu gcnus oflfendcje quibus pot *6*
q*
8. uifiijqd maxime pot
p
ilta delatione facetc
^p
qua aiam delati
off^nd/tjideo fc ei daniis ui (ic adcius luduferaf uoluptatis gra:
necno 6c bonos quof^ quos etia diflantes offendit 8c pucros pajc
Kosenecatjmaxi^ no bapnzitos.dij adcos maleficas etia apettis
gaauisqBi;mateciatadductt*Similitetnecpiimum.r^id neqac
demonJtttp^tctcx
dtftis.Iib.ptfmo ca pc. Similitcr afitncc fed^m
quippe
deuifi
maiora petmittitno eftratio quin Sc minora pmit
fat:permitritautdeus
maiora-,ur^piieti innocentes occidantuE
&comedan,m3xie
a ^priis paietib^ poriffimu fame no laborltl
busmel et
g^
p
demonespueri permuien^ in cums,ut docuit guil.
& ^
msgi loc fjcinora admittajiaut et cp boni intetdu (imtlia pa
tianfdino
pmifit xpm portari mat.<-apui grc & chiiibNuIlocr
go modo
capitulu illud ciufmodi ctedere prohibuit. V^ellem aut
iftrs tam inctedulisinterdu cueniret qd SC m agro comefi:ubi epl
uicarius necno inquifitor cutioficatc dufti cxperiti uoluciuc quidl
in IudoillodiabolicofiatJ& medioftrrgimagequacaptiua deti*
nebint ufijudum adierunt:ubi totucrbera iubente diabolo
&p
mittentcdeo fuft bus exccperunt:^ ufx domum fe coferre ualuc
mnt infra quindenam morituri * i ta annalcs ttadunt:ut ctiam fa
pra didum eft Videjctiam d^^i libro primocap.i^. Addc rcm
mirabilem quam ds fc^pfo narratc confucuit pUcencinus quidas
nuncnifi a bi:eui fpicio intetictir mpnachus fanfti benedifti con
gregationisS.iuftine-didusdns hicronimus. Is puellamin
feculo djligens :ea potitus eft medio cuiufdam ftrigimagecui af^
fenfit adifc ludum diaboli:que utrunq^ afnicnte demone adJudfli
illum traduxit hocpido Expoliatus intcr manum dc brachiii
fecerto ungueto Iiniuir:dt fignans ccrtum caraderem ut docebat
illa ftrigimaga:illa9 itidcmfecit :& fimilitcr dida puella ibidcm
prcfens & iam ab eo uioIaia:df ftatim oes fublati funt per apettii-
tam
tedi: 8C ipfe quidem fupcr equo ftemerjn' ut uidebaf:& tan *
ta
uelocitatc ad nucem bencuenti fetebantur ut aer fciffus acutifft
mum
fibilu tediereMbi uero milia hoim ac mulicpi multa fuercs
CU
exig lo lumine tripudiantiu Pcrafto ludo per uenetias dela*
|us ut ptiuj domu rediit:5C ucnctias ipfas quas nunq uiderat no*
iauit & aliaintermedia locaeiado ac tedeudo & fluminasq oiacd
nunq uidiiTet poftea uifa rccognouit:& uenetias ipcimis. Rcgrcf
fus domii expleta libidinc in uifgine iac^ facinus ualde phortens
ut forte cratbene natu$,aut diuiua pictas mifetata cft.,ep!fcopunt
fcu cerrc uicarium cius adiens plcnc falfus cft : &ecckfic ianuis re
clufis folennitcr uapulauit : & deo mifcrantc rcligioncm ingrcl^
im hongftc uixit;^ fojce etiam vdvdX in ptefens Qui ia t^
tuc Mcte ctmstSc cup!c^fMtte andiel genuetTfetnfic ohkqms
beatiflimj domini noftii lucantemmitu cum teligiore uice, tunt
ctiara doftrine eminentis tnterroget.Teller uiuos exhibeo Ad
hecne 8c ludi ipfi diabolid at^ fpcdacula fomnia putentuttaliud
quo^ tefeiam Crebro pueri puel (e^ duodecim aut deccm uei
ofto annotum^doftiinajdf cohortatu inqusfieomm tenpiTcuiit
qut 6c tn tante lei miiaculum inlltai illius ludi faltaie iubentur
;
ia^ itafaciuntutnullus fapiens negarepoflirquin slriofiqua*
dam atte 8c que humana tranfcendatiint edodi.Nsm cu ilk cho
leepei omnia humanis diflimiies Cintig^ in illis femina poftdo&
fum mafculi teneatur^& no antecedendofed terrocedc^do falte
ftunfic in fine cum reuerentia prefidenti diabolo foluedi eft ei tec
ga dantes inclinent caput non in ante fed retro:&
pedem non fle
fiantietio/edin^teeleuantesinaltu* Idtotiiueiotanta gra
ti9 8c uenuilate perficiunt ut id ftatim& in puericia fit impofTibile
didid^e . Sfquis uero hec aut negat aut dubitat,certus efFici pot
non modo m agrocomenfi ac brixiano ubi eiufmodi uigermci^
ctiam hic rome perfcatie io bap.de uiqueiia
priotem brixianum
ticcnon fratrehiero.de berthenorio fociuprotholeftoris in gym
nafio magifiri thomeptacentini uicatii noftri j
Id uero (unu
tnopere cupio ut reuerendifTimus aliquis ex
dominis.noftris cat
dinalibus id muneris afTumat ut decem exhispueiuIisSfpuellis
Komam traduci curetCquod faciilimu eft)quo 8c utbi rome fppda
eulum grande prebeat^& incredulis uelame grandius auferat c&
citatis Sed contia arguitui ex uerbis di6ti capituIi.N am dicitp^
dida fieri in fomnis 8c folo fpiiitU:,inter queeft delatio . Solutio*
Dicoprimo
^
capitulu per exaggerationc loqui^ :ficut & dodo-'
les fan^imeluti aug.iterdii fic exaggerat ptra atriu
q>
uideatui fa^
aeie fabeI!io$& eo cafu uetba apud dodoies noii extendeda, fed
pie exponeda funn&fic quia frequenter hmdi in fomnis 6^ fpii.i*
rmaginatione fiunt,dicutar fimpliciter in fomno uel fpiritu fietit
ticec aliquando alicer fiant Dico2

$femperfiuntin fomno 8C
fpititu ,in dida feftamon aute infedafttigimagatum9& differen^
tse ratio aflignata eft: quia fcilicet fub fpecieboni 8c fide diaboi*
tnelius
dcd^^it sn fomno:fub fpecie autem expeiiende uoluptatiff
ki nigilia
meliiH Sed cotma tefgonnonem*Didt enim textuc
becQ
mni4
Iiec
omttia
ficn mfolo fpitita ^ergo extu i^iritom non finnR S^
confequecet
femp iti fpu fiunc.SoPiimo quide tcxtiu n6 loqsiC
fn
ftcigimagis:m quibus ii loqu^re^ diccicl
^
oia fiunt I folo fpS
^tu ad aliq4 no qcum ad toc6 qd 9curcit;fecun^.n realitct qtum
ad mocu & fpaciu tbeftiatii uel aliquid hmoi cdcurcenfscft in fo
lo fpu.ifeniu intecioii uel exteriorijnon aiit in fpii4.in intelledi
ad qu ea^ iiiufio non attingitmtdidu eft Si aut textus intede*
fet oia hec quo ad omne cdcurrens femperinomni fedain fptl
fieri ,iciiforie ex particuIari*i.paulo Sc ezechieleprobaret uniuci^
fale de omni 6C iemp.N6 intcndic ergo textus oia ifla fcmpi fpa
fieri uel in fonis mififorte apud illa fedam: quia|lfufficienrer|>Da
iet:fcd itedit
g^
no e uera d^a aut Oera beftia qua i^i uidett^ adi
gnat quomo mhoc decipi hola aut fcmine potuemt:quia hoc
eit mdcndomfomnis 6c fantaiia^quodpofiibileefle |>bat ex fom
niisnoftris&uinonibusezechiehs&pauli. VideaC ettadehoc
ca.fequeti :ubi ad queda aigumenta;fuiue6& ibi ec pundo* j. ui
deatur eua in calce>nuius fcdi lib.ubi focte cradacu iofra.pozini
bii cribrabim^Preterea acgui^fic a quibufda.N a in beati germa
ni ui^ legituc exptum fuiifc ^traiiu idc iimiliter alias:quippe mu
lieres de cali delatione infamace ac proinde obfemace eo tempore
quo fe delatas putarunr^ ad latera maiito^ iacuifii^ 'inuentc lunt
ho*
Vellem reiponderent mihi i^i fubtiles argum^ntatotes^qu
cxperiencia coitat id qd uicoadiacebat mulieie potiiis fuiffe
^
iti
mulieris fpecie demone.&i ergo fe nihil probare minimc uidents
cecutiunt.Sicutauc ibilegi^
^
imaginaae d^ferantuiiitalegif 6C
alibi ^feianf ceahcecpieiut^
dc ccebro. Leganc hi modo piaccat
tho. brabantinu ineo libro qui de apibus infccibicur :& de fanta
ftica 8c realidelatione multa miranda
cdipiciant:legai 6C nidciits
jprcccptoiio pteccpto primo
,&
in formicarjo
:,6c fucant
^ESeia lerum natura maleiici'a
Capiculum ^ecundum.
Amuero in pcimis ipfa maleftcia(undc
hoc genus ho
j minum magi fiue malcfici
dicuntur )in reium natura
cfle uel pofle efle'mdftremus:n6
quidem mera natura^
Uuttqai
uteaces (ut hb.primo ccimus tquod cti4
1^
Y
tiddibus fatiseffet) uemra Sc diuinis littciis & diuinis trac^atori*
bus qaafi tcftibus utendii nobis oportune cft.Hoc aut muitis pu-
ftis agemus HTPunftum piimum. Circamaleficium.i.ma*
lumitiatuadiabolohomini phoiemauelhoiabhomine fuffta*
gcante diabolo :ertore$ extitere. Quida n.utdiunstho.in ,^du
54.teftatuc jmaleficium nihilin mundo effi exiftimarunt ^mCi in
exiftimatione hominum;qui effedus naturales quorum caufe oc
culte erant maleficiis imputabantiquod equide dodcine fando^d
compugnat^qui dc demones effe &poteftacem fupra corpora nia
Sc imagmatione habetc firmarunt,modo a deo permittan^unde
malefici pet cos aliqua mira poffunteff/cere: ut etiara primo lib
monftcauimus.Proceditueroinquittho.hecopinio exiadice in*
fideIitatis:quia.f.demoncseffe noncredidcrunt^nifi in uulgi exti^
inationetantiimodo:ut terrorcsquos fibiipfi facitho ex fua exti*
snatione demoniafciiban^:&quiaetia ex imaginatione ueheme>
tialiquefiguicquales cogitan^jinfenfuapparent creduntut de
snoncs uideii & nonuidenf.Scd hcc oia no uera fides modo,,uC'
xum etia ucra pliia Sc expeiientia repeUifqusbus demones uere ee
conftat:& multa poffc natutc fue fubtihtate que nequeunt homi.
fics:utprobatumcftIibroprimo:eos ueto quieos adtaliaindo'
cunt maleficos dicimus. Kurfus ahi dixeie maleficos quide cffe*
analeficialcs ucio cffedus nonefficcrc (cd cogitare tantum:ac pet
bocnon uerc fed imaginaiic ad malcficium concutrcre:fic ^ef*
feftus maleficialesrcalitcr quide in maleficiato funt:non tii rcali*
ter a malcfico fiunt .fRuifus ucro alii cconttario cocedunt malefi
cum realitcr admaleficium opcrari:non tii rcakfed faniafticum*
Sumpfcrunt uero hi erroncum ex canone fundamentu.2^.q.s.epi
fcopi:ubiquod de illis mulierib^fantafticc fieri diciturj ad omne
maleficium cxrendiputamc:&: ad ide ex eo moti funt
^
ibidicif:
guicrcdituelaffeiitcrcaturampoffe fietiautaliquam crcaturam
in mclius dctcriufue mutari &c *
Cr*unaum
Sccundum. Omnesautem ciufmodieriores per di
Sa in libro piimo falfi patcnt alhs ctiam per dodorcs omnes in
j. di.7.&.8. qui permaleficoscooperantedemone mira fieri aftrti
xerum:alia$ctiam cofde hcrefim fapere clamm eft v Nam de pri
sno cx cc conftat
^
demoncs effe ncgat;contj:aiIld iicibum do
tniniItc
maledfdi migncm ctctnumsqui paMttK CJI diabolo &.
angeliseius
mat.zf.De aliis ueio patetPlex cnim diuina acbio
mandat
malcficos no effc uitandos modo^ uerum ctiam occide
dosiquoduti^nofierctninicalitercudemoneadxcalia damns
&;ieaics effcdus cooperari eos ueru efTet Nam deut.iS omncs
malefici ^incantatoics iubcntur iCCifici. t leui.i9anima inquit
q
declmaueritad magos &ariolos , 6C fornicatafuerit cu cis^ po
nam faciem meam cotia illam^ 6c intetficiameam dc medio po
pulimei. Dicunfaut ibi magi iid| qui 6c malefici ianoliucro hf
funt quipcr efta animaliulHemom uel idolo immolatoiu diui
nabanr* tt item {bi.20.ui1 uel mutieiin quibus phitonicus ucl di
uinus fpiiirus fucrit^ moriatur,l3pidibus obiuenc eos. tt dicun
phitones hi qui aniptuniui a demone , inde pei cos diuinante:4
moiri addicuntuiaqii ex fua culpa feu fuo confenfu airipiun:qa
aliqii propter queftum euenit :undc & paulus aft. iC, uirgis cefus
cft
cf^
ciirarit phitonifTam ^que fuis queftu magnu pteftabat. Ec
exo.y.idepateat de magispharaoni&:qui ueifa uirga aaron in co^
lubium uiitute dei,& ipfi pei incantationes egiptiacas Sc archana
queda uirgas fuas ueiteiunt in diacones iSc paulo poft etia aquas
laertemntin ianguine. Neceftmodo difcutienduan dracones il
li fuerint ueri:quod effe potuit demonibus ibi ueios dracones a&
feientibus ^^aut per adiua naturalia cum mateiiaptopinque difpo
fita admota cos genciantibus:aut ceite fuerc fpecie tenus tantum
& non uere dracones
. C2t?icquid ucio dicatui omnino ibi fuic
leaiis efed:us:id eft aliquod corpus: quod aut erat aut uidebatuc
diaco
.
f
Secundo.Nam
quicun<5 ^^ ^*^ ^"^ catholicam fidem
ronceinuntahtet
q
ecclefia lomana fentit hercticus fitoportctj
4.q.i. heceftfides
:&dehere.adabolendam.Piedid:o5 uero opi
lantes eiufmodi effe nuUi dubium effe poift .ut patet. di. 24.
q,
1 in capitulo perfortiari3s:&extra de fiigi. & maltfi. pertotum
:per omnesdodores
concoiditerdiftinguentcsdemaleficiop
piuo dc tempotali^nunq
difFicultantes an fit ueium aut fdntafti*
ctm :ut ho. gode. ray.
5c uniucifi theologi ac canonifte :& fimf-
licr per omnia iura
&pet omnes doftoics de pena maleficorum
tan fubtiliter
difputantes
8c diftinguentes , ut fi fit notorium cri..
mmeuchariftia
negetur^fi occuhii dieium quadragita pena miil
V ii
mm dt cotiAut pro'didiones icem (i (ic f aictu
^
c5mtmiccf:{l
cleifcm deponatut moaailetio intiudedus.s^.q.j.no opoiret:e(
gf
uUs infames cenfeantur,& qui ad eos concuriuntsnec ad accu
fattonem admittendi.i.q s.quifquis.
p~
i
ticio.tMam (i didi erro
Kesnonfjpiucherctiin^quilibetpoflet crederemaleficianon effe
ueros & teales effedus:& co^equentcr no po0e humana lege gra
Biiflrime &capicaliter pledt: quia pcopter opiniones autfanianas
lexh :mananonoccidic.bedhocfjlfum efTe nulli dubium ee po
teft:qiiippeazo infum.fupetlibro.^.codicis iubii.de maleliciis.I*
poft corneliam' de (icariis &homici4Rdicit omnesquos uulgus
tnaleficos dicit 8C qui diuinandiaitem notunt.^ fm ciuilia iutape
tiacapicale
mermtmfjc haeo.C de male &.l.cu]pa.l.nullus:ubi dl
giinatores
excapitantur:& qui arte magica ujte innocentium infi^
diantuiauel
mulierum animos ad libidineni fleftunt^ beHiis obii
ciuntur:ut
ibi.l.multi:& ad eorum accufationem admittifquifq^#
Bit
ibi^ficut &fm canones de here.in fauorem libro.iT & eo^ quif
^
nulladignitate obilantequcftionibusfubiicitur:& fi fateiur ex
ctuciantut ungulis.ubi fupra.l fi ex.nuc tti malefici cremantur foi
tepropter
fexum femineum:imo ibi dicitur
^
nies ad alterius Jf
gncn
accedere no pmitcantut:aIioquin crematur:2fqui eosaut c6
iulit
autfufcipitAdepottatut dc bona confifcatur. Fx dido aute cs
^itulomalc itelledo fufcepef fometa errores eiufmodi:ut moftra
gnm eil 6i flatim mdfliabiturEt(i ueco heiefim fapit negate dia^
lk>lima]eficiuee:ndtnfapicherefimnegare maleBciu efle
p
hoc
nel illudgenushominuspataftiigimagatmita ciedb:qc[ ctehoci
tnulta dicipotuifTentQ]^oduexo&:magi &mage finenumero/
||hCdt^ftesfuntpopuIi:quigregatim horum maleficia patiunf:teJ
fires etiam funt libri dehfs pleni:ut patet
p
io. nider precepto pti
ino&bcdamdegeftisang]orum:& guil.de uni^erfo:& iibrun/
de
apibw: 8c mdleum maleficarum:inquo eius authores inter
<^
icta
ftc
lefecut.Quidam nobilis comes in cdfmibns diocefis argil*
dnc
dtidain uxorem iuuecula equenobili ad tres annos poft tU
gtias
cognofcere neqtjmaleficio prepeditus (ut^patebit )fruftra ,n
tiocans
omnes fandos:Imond fiuftia:qui3 remediumei allatim
ef^.cauero
alicuiurtci gratia cfuttarem metefem intraf!etuallaus.
i^ilia^muliei^molim^ubinamfiiam QfSindmsy cam blanikr
eic
atitiqui
^micftu dtQtimt nihi! de malcfico qaodpatieb^t^ad
aertesiqueccfnenf
comitis pietate econuecfo eum falutauit $c di
ligmtet
quomodo cu comice ageietuiinquifiuiti necno mcomi
ti^a:quo
cefpondenteq^deigratia benej&^tces ^lios fingulos
fingulis annts cxcomitiiTa genuifretefFiDxit:illaftupe&da filuit
cui comes ampliui blandus: oio inquit caiifTima quare fic diiigi
tet
inteirogas ind{ces.Tun^illa:u8ie inquit congratulonfcd malc
dicatuciila uetula que obtulic fe uoscirca adum cainaretn^ male#
ficiaic:in cuius (ignum in mediocune ufe in fundo taiisputeiefl
olla les maleflciales contfnens:uc qdiu ibi eflcohe cum comitiflia
nequeatis:fed ecceomniauanafunt.de quibus gaudeo. ita aurem
efle comes inuenit:&^^omnia igne abfumpnr,uHde comitifTa noui
tet nuptiis celebiacis;iam affiimauitfe dbminam illius caflrf:que
tandiuuiigop mafeiat:quod 6c fadumefhNoluetuntaute ifli S&
lede quidem cafliu autcomite nomine propiio (ignare.CirPun'
Sum tertium.Nec prioiipundo quo maleficos A^maleficia fote
monftcautmus.obftaie potpiimo ca.epi.2^.q.;.ubi dicitut
q>
a fo-
!o deo.cteatuta mutatuc iD|deteiius:qui inquit ciedft poffe fieci all
quamcceatura aut in melius aut in deterius auttiaffoimari in alt
amfpccie uel in aliam fimilitudine nifi ab ipfo cr^atorequi om-
niafecic&pquaomniafada funr^pioculdubio ifidelis efl ^pa^
gano deteiior*Non obHat inq quia hoc capitulu uc didum eft
p
exaggeiatione lo^tur.^ eius dida pfequeteipierierpretadafunts-
alioqn funccocia fciiptura.Quod enim dr poffefieii aiiqua ciea
tuiam &c.intelligifui
p
cteatrone:non pei geneiatione exadiuis-
natiitalibus fada etdemonibus admouentibusralioquin contia
fciiptuia eft:quia pei magos uiitutc dcmonii poffunt ficri alique
cteatuteimpifede:quia cxo.feptimo
magi pharaonis ianes.r.&
tnainbres ferpentes dc fanguine fecerunr:ubi glo.dicit cp eum pet
demones maltfici
aliquidpciincantanonesefficeieccnatuip mfi
dumdifcuriunt &colliguntfemina
diuerfasex quorii adaptatio^
neproiumpete
pofrantfpcciesdiuerfe.Ethocndeft dubiuapud
alber. dc anima1&
iho.inpiima.q.ii4.ar.4.Quod uero ibi dicif
in melius
deteriufuemutaiispifmoquidemibi
accipjturmeJius 8e
^ieteriust.non
aducibialiteifcd
ut funr nomina:ut fit fenfus
^
13132 ctcatiiia finedeo
mutari nequit in aliam aut nobiliotem am
uiHorcmifccundo ucro fi aducrbialitcic fumatur a dco folo hoc fie
lipotenraudoritatiue&ad
coticftione:alias multos fcripturam
pailus eLiertttjquia dcmon iob mutauat in detctius pcuties ulccre
peiTimotiteiTi dsmon hominem priuauerat loqucla math p
& cu
lacus a domino loquutus eft mutus &filia canance male a demo'
nio uexabatunmath.i^.itelunaticusmalc patiebatut.f*ademone
math i/.&alia multa eiufmodi cx diuinis litteris';Iiqucnt:& idem
clare patet in capitulo.nec mirum,2^.q.^,ubi non modo homini*
bus per magos nocet malus demoniucrum ctiam mortcm inferu
Q_uod uero ibi tertio dicitur in aha fpeciem ucl fimilitudine traf
form?iri intelligerc oportcr de traformatioe teali &eiTentiali^no
de preltigofaihoc cnim cft cotra i6riCiTj:ut.libro primo oftefum
ft:6Jconcra aug 23 deci.ca.iy.Sccotra fcripturas:quiaangelifub
diucifis fpeciebus fe oftendunt 6c corcquentcr alia:demon autcnt
itanfiigurat fe in angelu luci$:& gfcquentcicx ipfc uidctur &alia
oftendit fub fpecie alicnatquod criam patct gen. feciido cu cuam
fab ferpentina efFigie deccpit. Non obftst kcundo
g
fi demo cii
locali motu poflfet etiam corporales tranlmutationcs cff^icere pof
fct uniucrfum genus hominu pcrimcre:dico cnimex petrode ta^
ia,c|> uti($ eumperimerctcx magna inuidia qua aduerfus homiV
ne concitatut:fi pmitterct deus.Nec tertio.g demon ccli motum
in que omnfs corpea mutatio refoluitur:aaiiarcn6 pot fm dio.
in epi.ad policar.quippequodiolius dei eft:& confequentcr cor-
pora alterare nequir:dico enim
q>
utiqg hoc infett cj> demon hoc
imediatenequft fecus mediante locali admoti6eadiuoiiinatura
Iium:q?ie rfi admotio 1 celi motum no reducit'ir:cum cx eius uo
luntate procedat:ut libro prinno oiifum eft:qua fuperiore celi mo
tu eloportet.Nec qumoic^ fi effetmaleficium diabolinocescrca
tureds!:opusdiaboli uidereturfortiusopedei.Dfcoenim hocee
rude argumentum:qu!a dicere opus ideft eflfedii diaboli cffeforti
us opeLC fi je effedu dei e dicere cp una creatura preualet cotra ali
am per uirtucem qua het a deo ipib permittcntej,quod no eft inco
gruum fi uero per opus intelligatur adio illud non fequitur. qa
deus fua afftioneftatim poffet anichilarc diabolum. fETPuuftum
quattum, Ad maleficium feu malcficialem cfFcftumi ccclefia fcm*
pcr & demon SC makficus concntmnt*
p^ Patct id gnmo cx dc^
fcriptione
rnalcficiorumperlifido.cth.Iibto^S cap^ makfici inQt
dicunturrob facinorum magnitudincm: mala.f. piecunftis maie*
faftotibus cffieientcs .hi ^clcmenta cdncutiut opere fcihcet demo
niotumad grandines & tempcHates concitandas.mentes homt-
nurti turbant.intclligc adamentiam .,odium:et amorem turpem
acfinc ullo ucneni hauftumiolcntia tantum carrninis animas id*
tcrimunt: intellige ad corum uerba fpititu malo coopeiate.itcm
augdc cidci &habctut.i^.q.f/ncc mimm magi funt inquit qui
Hulgodicuntut malcfici:& ob facinorum magnitudinem ficnun
^>upaturhi funt qui permiiTu dei elemcnta concutiunt hominum
tutbant mcntesminus confidcntiumin^deoacfincullo uencni
hauftu uiolcntia tantum carminis intcrimut homines:undc &Ju
canus*Menshaufti nulla fanic polluta ucncni . incantata pcrit de
fnotiibus cnim accitis audent ucntilarc. ut quofcur^ fuos peti*
mat malis artibus inimicos.Ex quibus patet propofiaim f^Scca
do,N am id patet per omnia quibUs fupra libro piimo magorum
opeta a mala etiam intelfigentia procedeie:que enim per diabo*
lum folu fiunt maIa:hominibus non dicimus makficia: ficut ncc
iobSalccratum maleficiatum cofueuimus dicere.Similiter ncc ma
leficia confueuimus diccre que ab homine homini iniufte mala
infctuntur: fic ut himaleficiati dicantur:ut uulnerati:etiam fi fiat
diabolofuadcntc
modononfiantcocoopcranteXoncutiit er*
go dernon
8c magus. p^Tertio.Nam effeduspenalcs & noxii
qui a uoluntate
proficifcuntur: multipliccs funi:& in primis qui
funtper angelum bonum:ut dscemplagc egipti de quibusm
cxodo:& peftilentia dietum trium tempore dauid de qua primi
pai:2i.&
decede oSoginta duorum milium hominum tcm*
pore fenacherib de qua reg. 4/capitu . i<> . ddnde uero qui funt
per angclos malos tantum dc quibus in pfaKimmiiliones per an*
gelosmalosfecundumquas
populusifraeliticuscrcbiout non..
nullis
placetcefus
eft:& lob ulceratus:3c bonis fpoliatus fimiliter
&quipethominesmalos
tantum funt:ut uulncra &reramiadii
ic:fimilitcr
&
gp
utrii<5 et
g
p
fortiarias Sc eiufmodi diaboycos
hoieSf^cdhotu
cffefiminuliu dicimus malcficiu fic c^ paties hv
tialcficiatus dicaf nifi ultimumtq <ac coatdctudint nofkd idiO
matts patet.unde ncc cua ipfi aciepticii tnaleficiati didi futit nili
cumdcmonc concutieiit homo:ut ad padum dcpteccs incataco^
tis diabolus hommem ucxct* Vnde maldicia a zoioaile oxigin^
fampfeiunnqui primus aitcs magicas mudo intulit apud orancff
maxime ueio aug.de ciui.dei;qui 8c diabohco opeie nafcendo d
fitjqui^ dicif fuiiTe cham iihus noe. Quaie ii' dctm fit in^ccIeHa
dico
q>
effeftum que diximus maleficidle intci ifidelcs ciica ma
icimonium diabor'^ aliquado folus faciuficuc nairatpcttus de pa*
in.4.de iuuenequodam qui uxoiem cognolceie non poteiat
.$
idolum de rponfairet piius :& pioptetea diabolus in coipoic aflui'
pto fe interponebatmon aut mecclefia^cuius latione dixetim:
qa
infideks dubolus quailfuo lute poifides^no utitut tis ineiufmo#
4i uteos peccaces luccetui^quoditi iidelibus facit :in (andificatis
j&iitn diaboli tt^ntamenta ciailaniut hn lemigiil. Vndeneciudei
nuncquiameofumeilcertadamnauoadeidolatiia tentantut ut
piius cidem fuo oiodo de gentilibus eit. ynd^ niaieficis de
tnonesutuntuipeid3tioniseoiugratia:cii foii^eiuimodi poffent
cificere. HTi^undam Quinmm. Nec lii huiufmodi eiFcftus
maleficialespkobantui fuificienter pei folos demones
^
aut folof
malos homtnes iieci. primo pec4liud quod aug.dic;t m lib Sj. qt
omnia.f.noxia que uinbilitei fiunt etiam pei iiifeiioces poteftates
aeiis fieii poife cieduntui Mon enim negamus qum noxiales cf^
fedus ^qui in hominibus Sc iumentis ac bonis fotiune hommum
cetnun a demonibus deo peimittente poiTint infeitndicente co^
dtm aug.4 de ci.dei
q
demonibus fubiunt ignis 8C aei qcum tis
a deopecmitdtundicece ecia gloJupei illud pfal.immiifione^pet
angelos malos:^ pei malos angelos deus punitsfed dicimus hU'
iutmodi eSctas no dici maleficia sniCi concuccente homine ma<
lefico. f~Necprobatur idem.2.peridquoduictusdemoneiQfe#
jiot Sc gcandines induccre 8c morbos infectc potcil fine fupetia*
ie:dicente aib de ietumpioprie.q> faluia putiefa&a modo ibi ta^
&oin fonte pcoiefta mirabiJes concitat tempeflates:& homo pec
uenenum hominem inteiimit iSc confcquentec uidetut diabolus
iftafinehominepoiTe. Dico enim
<p
uti^ titapoteit diabolus:^
fimiiitsi faluiaifed non nifi celo conflaejitemetum ifta non dicu'
tuimaleficLi
tat
miledch
sniCi a dtmone tfc&liit &abhofe diTpontiue 8c
p*
catiue km^* f^Nec
teitio probatut idcm cxeo quod muhcr 8
maxime uetula magnemahtfehomine finc demonc fafdnat:ma
XimepuetuIumgal.4.oiniienfkti galatc quis uos fafcinauit^ Du
co emm
^
f^fcinaao non plus efi; maieficiu qpeitis uel epidimia
cx contagione contiacta : utrun^ enim cft elfediis natuialis: u
^eteapatet
q
ptimo itbio d>iti runt:6f quc dc bafilifcodkuntur*
Bafiliicus cniif} pnmo uidms homincm mtciimit:p:!mo uiius ab
hominealiquandointettmitui Videnscnimhominem cxcitaf
incoiporeciusuenenofa'matcriaqueoculos confcqucntcr autc
& contiguum aeiem adhomme uf^inHcit^&occidit^uifus
ait
piimo ab homine uolente occidetc^qui ideo fpcculisfc muni^
uit :pcftq ad fpecuJainfedtus aeiattigeiir xcfiedimt ad bafilifcunt
tif^^ &p>opao ueneno bafihfcus occumbic*
CTE^c in lerum natura ftiigas autlamias *
Capitulum Tcitium*
?. Via magos feu maleficos effe moftratum cft:fcliqu3
cftut ftfigasquo^eflcmonftrcmusjquo nominc
ftftam quandam mtelligi uolo maJoji: cum uiio^
tum uel mpi!mismulicmm:habentiupada exprefla
cum diafaolo ea precipuc ratione ut intcruenientib'
incubis Si iaccubis demonib*' uoluptate uenerca fiuanf
nofte ma
xime. Quod equidem mulnspunftisefficiemus.
CTI-^unaum 1'ii.num . Cum non poffimus hoc genus
homi.
num efle monftrarc nifi dc opeiibus demonuper magos
& cum
magismulta
c6feiamus:rxpeditex didis in
pnmo
libro,& didis
doftofumin
2 di ?.<>.&
7. multaobiteirecapitulari . Oia
igitui
opera fua pei intdKftam uoluntatec^
demo exequituitquasuiies
&
natutalia cunda integfa&
petlucidjpoflidtc.adeo ut circa tc*
rum cceataium r oticia no falUtunnifi foite in otdine ad fuperna-
turaliaiudicer.
rnphct auc fcienti^ uiget
acuniie:ex fubtihtate fci
licet
natureexpsrieritia
rpis&reuelaiione
bonoiuipuum jnon il
Juminado kd loqi
edof.ida:vii 8c holm sffed^ cofporeos 8c co-
plexioncs 3c Cidun effiuxus in eos pleniflnne
nouit: ix qaopitei:
icidt iniig
demonesaliquos
ad makficiace aliquib^aptiores^quos
y Y
ala & pcipuc ad tmCmodi follititaBt & inkMuMt aiat ao\(vt4
te (ic malo &cu)pe hctenieiut indc auelli neqant:& cu fenip adu
intelligant & uciint fcmp a^u peccar^^aut fupetbia^tSUt inuidia:
&furote^quo fcrre ne^t fathanas
cf
co deus ptia cius uolntate ad
fuagloriafjluteq^ huani gnisutf.x hisueio duob'' itelledu.f*!
Ipeculatiuis& uolutate peirima^mirada &pdt &uult efficei:adco
utdf iob. 4i.ut
no Hi fjp tctra pias
q
illi ualcat copari:^ faduf
eft ut ncmine timcretmbi gl. ttfi ncmine timct mcntis rn
(&6fi
Cubiacct.Qua ptlte fit ut cundi infciiora corpa moucrepofTit ad
nutu locatiter
p
fc foluimedio ucro alio corpe poiHt ca etiaacci
dcntalttcr 6c fnbl^atialitcr dc fotma in foimamutaie :uaiias fpc
cics cffingcrc 8c fub
q
placuciir fc ocults nlis ingerere :quinimo
Si fcnfus noftros oes ludtficare &imutaie iteiius Sc esterius pott
Imo ipm intcllcdu & uoluntatequoquo modoindirefte att!ge#
te Sunt et fpus non ex natuia fed ex uoluntate Imunditquippc
quibusapuddiontfifiinntfaioi iirationalis :ames cocupifceriaa
fantafia ^teiua:q tn funt meraphorice dida:& qtdad rotu fpua^
liaciimia fupbtaainuidia-S^ ira:^iir aut funt maximi huani giiif
inimici:& nocedi cupietiffimi:femp in fiaude noui:lmutares kn
fusiSC affedii pro uiribusinquinantes ac i^iiamantes in malu^qui
& uigiliantes turbet:inquicree ueio doimieotes :mo?bo5 inferatj
concitcnttepeftatcs^& fub boni forma acfpedeludarsuerfi in fpe
ciem angeli iucis.a maleficis diuinii cultu appetunfj, exigunt, ex-
toiqucnt^ msgicis artibus fauent:q& eojti auxilio (vcnt iniiente
bonisfcmp infidianf^bonosinfeftaamsximecp in morte:in uiria
oia pio uiribus trahunt^maximccj in Iuxuria:Iicet<5 multashabc*
ant artcs & millc nocendi modos.if.q
2.uifis:tii ut df iobpenrjr!
fortitudo eiu s in lubis cius i.in loxuria qin mafcuhsex lubis pfi*
ifcitur:undc fpcrma decicif:ficut feminis ex umbilicoip hoc m
pdm infinitos illaqueat :maximc ucro ftrigimagas quc ideo fcfe
df:iboIo tiadunt : ut cum co luxuiicntuf
.
CTPunftum .Sccundum . Demones incubos i.in forma uirf c&
mulicribus coeuntes:&
fuccubos.i.uiris fc in forma fuppofite
mu
lienXcxhibenfescfrercgantes
catholicetjo loqLmtunQiiin ne*
ganteos pofricirc eti im philofophiccnonloquuntur:qu!aphi
Ui^
tationibiu libro^timo oftendimus demones polTe
(q uauis
tdlmtsipfiitiwqvAtittotos ^oife quidem effe aftnmn
negalte
uero ita tnt ds fadotcotra dfda fanftotum Joquumui Sc poetafie
&corpcra expeiientia. Nam augj.de ci dci li. ca.i* im ordinc ad
fabulairpoetatum tradans an es demonefuccubo nafci poffit ho
mo uidecur indircuflum relinquere : cu tamen certum fit
9
nom
quia nd habet demon que neceiTarta funt feminc ad ptocte<nda
nnde dicit . Vtium potuerit uenus ex concuhitu anchife cneani
parere in medio telinquamus.Poftea ucio ca.^^tum ad progief'
fum fcriptuiaium tx ueia mulieie 6C demone incubo pofTe nafci
gigantesdetecminat 8c uerum eft:quia qdexpatte uiii eft incubo
non deeft:cu poifit ueiu fpeima ab homine qui polluitur fumpta
ifutideremulieri:unde air.Creberiima famaeft^mulric^ feexptos;
uelabeisquiexpertierat:dequorumfide dubitandu noneit:fc
audifreconfirmant:(iIuanos & faunos quos uulgus incubos uo^
cat:fprobos extidflfe mulierib^:ac earum appetiiue ac peregiffe co
cubitum:& quofdam demones quos dufios galli nuncupant: afli
due hanc immunditia 8c rentace 8c efficere plutes talefq^ aficuetaC
mhoc nsgaie impudentie 'uideatur^hec ille :qui deinde ibi detcf
minat:^ illud gene.^.uidentes filii dei .i .filiifeth. filias hoim *u
fiIia$cayn:non intelligitur deincubis folum Preterea ibide glo
fn ait . Non eft inctcdibile non ab hominibus fed ab a/igelis uef
quibufdam iemonibus
quimulieribusfunt impiobi emfmodi
homincs idcft gfgantes effe procreatos de quibus in litteta dicitur
gigmtes auteerant fuper tetrim.Etad idemefl glo ifayr.T3.ibi
SC
pilofi ibi faltabunt:& ifay.j^. fuper
iIIo)ccutrent demonia :&.r
corin.undccimo. fuper illo propter angetos . Pieteiea ifido^in
libio oftauo ethi. capitulo ultimo
dicitpilofi qui giecc panifd
latine incubi appdlantur
. Vnde
&incubi dicuntur ab incu.
banbohoceflftuprandctfepe
enim
improbi exiftunt riTuIietf*
bus
&earum pej:agunt
concubitum .
Quos demones galli du*
fios nuncupant :quia affiduc
hancperagunt
immuudiciam. Que
lutem uuigo
incubonem
uocam:hunc ut fupra taftii ef(:romani
faunum
ficarium
dicunt:3dquem
oratius
dixit . Faune nympha*
rumfugientium
amator:p*rmeos
fiacs
&aprica
rura:Icuis incc*
925

Adidcm
cft Beda
ingeftisanglotumt&guil.
in
libjo
X
ii
dc unfttcrfo partt ultfmat& comunis theologorum fcola in fccd
do icnten. obi fupra; & fpccialirci dcdor iarftus ptinia pairc
q*U,8Cqaol,y.q,io. &lupcrifay &;infecundo di 8.ar4.q.2
icddit rationem quaicinde poffint piocrcan" gigantes^quia icili*
cct dcmones nouerunt uiiturcm leininis ab homine deafi 6c piO
porrioncm muliciis cui iJlud infcrunr:& occuircntcs confbcllatiD
nes adhociuuantcs.fubquibusinfunditur.Ncctneiufmodi feda
excrctt/a demoncs ffequentantjquia uoluptatibus emimodi affiV
cianturifpiritus cnim camcmd^ofTa non habct:cctcrumidcout
Siomincs animo 6c coiporc maculcnrur & pcreant.
<ir*Pundum tertium.Ncchisquibus affeitumcftpcr dcmoncf
incubos pollehomincs gcnerarirepugnat primo ^'
humane gc^
ncrationis modus a.deo inftiiutus cftiut fit pcr muicm
&^
fcmi*
nam gencfls piimo.Dico enim
g>
quia deus ristioalem creaturam
modo ci congtuo tegit
&
gubeinii.i.cum libeitate aibitni muU
toticnspsimittit cam adueifus fua inflituca opeiari 6c hominem
fornicari &demonemgenciarehominempermodum predidlijj
qui ramcn non dcmonjs fcd uiri a quo femcn quo demon utitui
decifum cfl"fi!ius fiuficutctiam facramentum matrimonii a dco
inflitutum per diiibolica ma'; fi.ia uifiaii p6t:ut piobatum e.Ncc
tamenopus diaboh fost:uscft operc deiiquiaillud non uitiatpci
Miolcntiam fcd deo peimittenteidc quo tmrn fupra dftum eit.
f~Non
obflat fecundo
q?
ptocresiehomincm fn ados luuicorpa
iis:quo uti.$ dcmoncaieat oportct:ut probatum cfl.Dico cnim
gp
cocafu homoabhomineuiuentcpiocreatuna quo
femcn decrdi
lui:demon tamen ibi habct lccalem motum quo fcme admouct
inulicri:ficut ignis cibum cxccquit.quem tamcn admouetfo**
guus.quod uticg dcmofaccrc pot*;ft mainpliciter.primo exripie-
do femeti rcfolutum ab homine iri fomno aut uigi hajfccundo cx
iiibedofe fuccubum mto*8c cxcepEo ab eo feminc illud fubTorma
incubi exhibendo mulicri uel alten demoM qui cidem ineubus
fi^t dc ciufmodi.Scmen fecundo modo refoluium cft uigorofius
iiatura cnim magis in coitu niti ad prcfentiam femine
q
ahasipo
teftetiam
pcr dcmoncm naturalibus zdiuis coleruari fouerii &to*
borati.Cum
autcm demon femcn &cx ipere& infundete inuifi-
biliuc
pofridibentius hoc uifibilitaau: fakem fcnfibilKcifacicut
ael
fic
homines
ttiagKconcitcntat
in libidinem &mscuIetat.Di
xiueto'^'
fenribilitei:quitplun<5
dcmoncs in tencbris
exhibet
feincubosetiampcrfonisdsuotiscleo
pcrmittentci & hoc cxpet
lum
eft;imo
uiri aut mulicres qucfic tcmptari adeo permittuntur
qtad
latusfentiant
appaienieimafcuiumaut femmamafi boni (nt
non
nifi optiini
& foinfli.iii efle queumme^ enim deus miliii
imbeciiliJtamuehementcm
temptationem infetii (ineret:qui tera
ptaiinos
rup:a uites
nonpermitiitQiiod ueio demon uito fuccn
bus
fperma
tradiiaJtcri^qui
fiat incut>U5:ratio reddi
p6t. utquif<5>
dmonualiquidopeteadmalum:&
luopdncipi
famulctur:da
unus
fuccumbit uiro mulien ueto aJter incumbit.
Nonobftatter
tio
g^
(icut anima noftra:it3 8c demon uidetur nihil pofTc mouerc
locali.ernifi
corpus a fe
uiuiiicatuniuridam enim digitu non mo
uet an
ma:3f
coniequentei cumlenKn nan uijificeuilJud ncquit
locjJiter
admouere muUeri. Dico cniin
g^
i6 no fequitur: quia
ifta
ideo
contingunt^ anima fitfpintus luielleftualis infimus 8C
corpoiinaturaJiteruaitus:3
coniequ^atcr adillud moucnduin
naturaliter
limitatur* Angelus uetonon ficlimitatur ad unum
corpu$:quia nulli njturaliieruniiur:& cum natuxeordine anima
fitaltioi:tiabetmobilefibi
ptopoitionaium laiius;&confequetcc
corpora
mulir.SC confequeiCr quoditbet eorum immcdiate rcfpi
cit*
f^Nccobftatquaito
c^ d:mones corpoia fibi propiora mo
'
wcrc
ncqueunt.i.celertia:*:ff-nt^enim in ceJo:cum
moucns fit con*
iudu
mobili feptio phi. quod n.-^ plaronicine^ xpiana fidesha
betjconfequcter
autem nequeunt moucre rcmotiora.i, infetiora.
Nonobftatinqquiadico ^^fidemonesfueruntomncs fubuno
qutordjniterieftripreeflltiuauirtus naturalisad celeftcmmdtii
ie
minime xtendit:nec illa coipota funt eis propiOra iftis.autpirb
pottionautfitu:cum
illi fint eisad motum
proportionata no il
la:& ipfi longea cclodiitrnt. quippc quiin abiflb uel iti actc
iunt ad
noftrumexcLcitium reltgaci*
^i uerofupremus eorum
fuitfupremus inter angclos fimpiicircf ( utcredo ) confequcnict
uerode ordine quohbet cecideiunt:omne$ aut aliqui eorum
.
celosnaturaii uirtute rotarepoflent
altioii modoq eorummo*
totes ficut automncs autquidam
naturali ordinc funtaltiorcsin
Xta
fen(cntiahanc;fcd dsas nonpeimittit inpenam peccati eoili
mfibi (int tim nobifet cGoptmotes fn gfneratfoneofum terQiH
inaximc ueio elf: Aorum.Et (iquo modo ad cotum uifcut in Aio
liaturali ofdine pcndebantceleftes motusideus fua omnipotenci
lapientia aliunde ruppleuiisn< diabolo mouente cclum tot 6c ua
tabeneficia ab eo capiamus*
C^Pundum quaitum.A predifiis autc illcccbiis 8i focdidis actio
nibus potfent mah demoncs pcr angelos bonos cohiberi.quoii
tamenctebio non faciunt.Rario primi^Namfccundum grego.in
quadam omel.poteilates dicuntur angcliquoiumditioni uittu^
ces adueife fubiede funt:S: aug.in teitio de tii.fpiiitus inquit uite
defector ac^ peccatot regitur per fpicitum uite lationalcm. pium
& iuilum: dc ptetecea ficutcceatuce deo ppiores 8c ideo peifcdio^
ics aIUs inFIuunt:^.ftotus prelarionis tegiminis ordo (it origi
tialitec in deo:& fecundum ptopinquitatem ad deum panfcipe^
itacciam^angelibonideo maximc piopinqui&unitiproprei/p
fam qua demoncscacentd^i fiuitionem demonibus piindpantui
6C demoncs cegunc.R atio (ecundi.N a angeli diuine iapientte mi
niftti funcsomncs cnim quodait
apoftolus funcadminiftratoiif
fpicitusiunde Hcut diuina fapiencia m 8i miniftercius angelusbo
Qus nonnulia malalfieri per malos angelos aot homincs pecmiccit:
ut inde bona maioca deo operante emerg^^rjr^ad promotioncni
t>onotum 6C malocum punitionem^peif^SEoncm
uniuei(it& glo
tiamrummidcf*
CTPundum.Qgintum.Incuborum fuccubotum^
fputdtiafmo
CMercent demonrs uniuef(i:(cdquidamsnfcriotes.
Hoccmmco*
tum nature congtuit j qua ab inftanti
produSionis
fue^ ocditKP
tifubinuiccmfuere:cum omnes
inuiccmfpccicdifFerant:utfuptt
oftcnfumcft libro piimot&cftfcntencia
dio.io.ca.ccl.hiccat. qui
Incodcmocdineprimosmedios & infimos
aftcuxictnatutam aat
pcccatum non abftulit . unde naturalia dcmoncs
non amifcmtitt
4itfupra didum eft^naturalcs autcm rerum
conditioncs
opcratio
ncs tetum pfopiie confequuntur
eifcppiopoitionanmr
8c congrtt
mu:unde mukarum naturarum operariones (unt multc SC fupc
tioram fupetiotes:confequenter autem iniimc
infimarum naturji
lum (int oportct.Congruit 8c id diuinc ac perindc
in(inifc fapicn
Cie;ut ea que ab ipfa funt ocdinata (intmc
apoftolus ad io.zjpcofi
Iteturtindre
quii dtmoncs $ dto tant otdinati rubinufcem tanuSi
quia id
exercitfum hominum abeodem deputati funtiut cxeici^
tio boni
pfoticiant 8c mali pio meritisdamnaii xctucicntur:etij
hoc deus ordinate fieii uoluit. Congiuit etiam &diabolice nc^#
tietquta cum humano geneii pio uiribus aduerfetur.ut magis itn
pugnetotdinatiuspugnatmnde apud diuinorum traftatores fub
lathana legc taitateo funt duces qui deluxuria
q
de gula &
tiuC
modi tentent 1 8C fatellitibus fuis pio cuiufc^ natura conrequeii
tei ingenio &nequitia fua mandent impeiia* Ex his eigo
patcn#
tetconcluditui luxuiie nephanda opeia non exetceii ftatim & (i^
ne mediopei nobilioresdemonessceterum per eos ponusqui in
ultimo choiofunt ultimi.Immo quibufdam uirisetia petitis ui^
decur
q>
a toto geneie demones fodomiticum 6c alias omne con
tra naturam.i.extra debitu uas coitus uitium horreanttquod inde
arguunt tum quia nun^ in hoc legitucturpifTimus demon fe aut
incubum:aut fuccubumexhibui{!e:tum etiam quia in fuis opibus
ficut natura.^ita&demonfupeffluum.tffugir:'cft autcm fupei-
fiuum effundere fic fpcrma ut generatio fequi ncquear: tum quia
atchie.hoc uidetur fentire adducens theologie compedium :fed
his non obftantibus in contrarium eft ueritasiquippc uniuerfali.'
ter ftrigfmage que in ciufmodi Ipurcitiis uetfanturjaliqd turpilli
mum:(quod tamen fcriba) aftruunt uidelicet dcmonem incubfi
uti mebro genitali bifuicato: ut fimul utfO<$ uafe abntaf.A d pii
mu ergo in contrariu dico cofequentia no ualere: no legif ergo
no eft ueru:quia necoia faftaTcfibun^ nec legunf oi j fctiptaj vft
argui^ab auctoritatencgatiue qd minime licet.Ad fccundii dico
illud effe quidem fupctfluumin ordine ad natur.im, non at inoi
dinc ad finem gratia cuius demon incubus operaturjqui eftut ftil
ge fibi deputafc ade
o fue immergantur uoIuptati:ut tss (empei fi
bidetincatalligatasj&perear.Adrertiudiciturarchie.ndaffertiue
fed recitatiue !o^:ur magjs homines tcrreret & auerterct ab ciuf
modi dan adis criminibus.
N 6 obftai
^
at huic ultimo pudo
^
fi
cut ad roem boi ptinet modus 8c ordo apud aug.de na bo.ita ad
loem mali ptinet
iordinatio.&pfequetei actioes maloru angelo
liinofuntordinatejutinfimeinfimis
cogmat.No obftatin^:d^
co fiii
Qf
8cCi bonfi fincmalo
iueniri poffitjut in deo &beitismi
16ecdua iine bono malu
jqd: (tmj^ in nl bona fundcf
opoucn
cnmptinato (ittq nne iubiefto etfe nequit.Et ideo demones inij>
lutn aaturam bona nadi funr,oidinati runt;6^ oidine quoda tnst
las & peiinde inoidinatas adioes foitiutui iinqiu ueio mali funt
idionts habenc (ine oidine ad finem debitum iibi a deo picllitu^
tum,Vnde iob.x.ubi nuUus oido fcd fempiteinus horroi nihabi
tavSic inteUigitui quia in infcrno (ubi tn non funt demones quE
nos impugnant ) noeftoidoopeiationumbonaium moialiteit
que.ffint addebicum fine reiate:cii danati omnia itfeiant ad fuii
fiaem ultimii qui non cieator fedxieatuiaeft:& longe minus ia
cis eft oido adionii meiitoiiaium eteine felicitat!s:eflautem ibi
oido nature: ^confeqDenter exercitic^ium in puniendo malos:^
in efl a dcopotius
<J
a malis angcli$*f*"JNec*3.obftatdiccie
q^
nori
omnib^ eiuimodiadibus turpiiTitftisuacaie^no poteisconueni^
le a natuia^quia eadem eft que antepSm^neq; a culpa uel pena:qa
cum iila maiora fint in maioiibus,m eorum penam debcrent hii
iufmodi mifwiiimis adibus addici. Non obftac inq:quia dico hoc
tffc propteinatua^^itegra quia eft:fupeiiotifupeiior opeiatio c6
fiuit.f^Non
obftat_.4
qj
ubi no eft fubieftio & obedietia:utite
emones jinter fuperbos enim fempet lurgia funtpiouer.ij.ibi e
adionii indiffcrentia.Dico enim
^
in cis eft concoidia nonami
citiejfed
nequitie:ex quaSc odiunt homines 6c iufticie diume pio
niifbus
cepugnant* i:teiafmodi concoidiaconfueuit effe apuci
impios:utfefubiiciantds quiadfuam nequitiam peiagendam
sptiores & foitiores funt *
C^Eft in rcrum natura ftrigimagas
^
&que fefta
eaium* Capiiulum Quaitum
ITfi iam exdidismagas 2C ftfiga^JcfTe liquet:qu!ppc
jquibus probaiu eft eeutm^ boinmu genus:teliquii
irn eftutetiam ftiigmiagaseilfcpfobemus :qd equi*
[dem fiat opoitet.fi eafdepfonas & ftiigas & magas
...^J^fre^baiim: quod nonuUiS pundis agendu cft.
CTPundum
Pri mum. Pei magas ad ftngiatum & magica flij
gitia:homines
tiibus modis aduocat demon. Etin primis quide
pei tedium
tetationum &adueife foitune ;quibti$ homo
plem^
magaium
bolus
frequentec homin^tmttuntfiitcmpei tediu uincati qiod
tniteilige citta uiief hois quem deus tfttri (inittne piopna ign
aii maicercatiincuiiu figurjfde^oligentes nonuli^asin tertaiitae
lis lemanere uoluittut in eiserudiiet ifiael iudicus.Ss in noua 1&
geoportet hefefesefll^mt qui piobatifunt mani&itiHatmt ait apo
ftolus.Igttut peruet(irimus demon quofda etia innoxiospeimi
leticas tzntis danisaffidttempoialibusmtquaii cogantuc malefi
caium remediaexpeterc}& cdi*equentec earum coniiliis nitiiqui^
bus ad ftngiatum primo deindc ueio ad maleficia tiahantuibui^,
Kiexperimenta&exempla adeomi.Itaruntiutndopotteat noc
in hoc fatigacitde quo inquiritoies uniueifi inteitogati lefponde
lepofluntrquotmuIiereseisofFiciofuoinfiftcntibus conquefte
fant auc etia conqueruntur:^ propter dana iliata uaccis ladepia
natis d(aliisiumentis maleficas confuIuerinttSf obiata ac opoitia
m remedia petceperinnita ti!i ut fempei uni fpiiitui piomittetenc
aliqutd quod modicu efleafreiebant :modo iliius raagiftti infoi
madombus aflentiief fupci ceitis obfeiuantiis tepoie diuinoia
aut confcirionii 3f eiufmodi. Vbiiiiud adueitendumeftq atti^
fex iile milie hiis aocenti aites.itf.q.2.uifis:iempei tii inchoaie a
mtnitnfs anTueutu ut
^
fpuaf fnteiiameoteporequo faciameiio
tum euchaiiifie eieuatunuel claudantui ocuii(^cj hoc fecundutex
humilitace 8c ne tentationes inciedulitatts mente uexcnifieii lici
te pojTit)aut ^cu faceidos dicit diisuobifcumt lefpondea^ aiiqS
uetbti iicirotium:au
^
pcta moitalia nun^ intcgie fateantui: 8
etufrnodi tfic^ ad omnimodam fidei negationem & faciilegam
prof^fTionemde
quapundorequentitandeadducunt. Ethocpii
mo md ad mafronas honeftas cainalibusuitiisno infeftatas utii
tuc .Ad iuuenculasautem ^alias que iilecebiis camalibusinfeftl
tuttutuntur alio per carnis uoiuptates feducente$:ubi iliud in pii
mis aduettere expedit:^; apud lemfgiumin fandificatis diaboli
tentamenta
craffanturtunde ficut bonos
^
malos tcntaiemauulc
^qmaii
habtlioiesfinifraudibuseius & Jenociniis obtepaie:ita
quoi^
honeftiores uitgines pucliasj m^gis decipere conatui: cui
lei teftimonium
eft experientta & ratio

quippe qui cummalof

Um
poflideac:anheiat
ad bonosobfidcdos 8i poflidendostinftai
X
principarti
hiifninordrqa? magis contra cos qul dtfwyme 'plur
Qbtine; ,plus
oppugnanE.tx nialieo qui maleficarn:n inilnbirut
inoppidj
uuenipurg.quedjm
b.ilneattix Te a diabolo mulia p/f
fam asbiixJti^uod deuotam quandim uiiginem piediiiitis iihsm
TediJcens iion daxent die fcfto id loca ubi cuni ea demon in rp&
cie iuuenculi fua colloquia habuifreu^ ea uirgo femper figno cju
cis ud^ infpirante angelo bono fefe tutata fir.Quedam etiam ali*
uirgo tunc ut ibi dicuur in diocefi argetina uni ex inquifitoribuj
faiu dix.tjdum
inpatcrna domo aliquando die domioica fola ea
fillercmjcx
oppida uetula balneatrix uifitandi gratia meadiuitjfif
intcr lcurrilia
muka uerbjihcc in calcc fue narrarionis intuIit.A
d
locu' ubi iuuencs toti oppido incogtiiti raoranf te deducam^mo
do placeat.dum uero annufflfem jubi ad gradus fcale qua ad eoy
domo quadam afccndcrctur ucntum eft:uidc aitme figno crucir
tc configncsjquod uti^ fpopondi: clanculo tamen poft cam mc
fidelium morc fignaui. Cum crgo fummum fcale gradum an*
iciuuenum camcram uciula conrcendiffet ifeuertcns aniniofto
fnachato.dS toruo afpedu in mc uerfa:en malcdicaris inquic iCu
gnocrucis cur tc^muniuifti.5iinc in nomine diaboli abfcedeific^
ad proptia illcfa!rcdii. Dcni^ picfata balneattix incincrata tande
ipfainhunc moduma uaulifedudamfc aftruxitmndc patcr
^
uccfutc antiquus hoftis in animas maxime^ uirgencas baccha
tuf.Hcc taiBcn uetula de confodali quadam fua in hec ueiba reta
lit* Cum amafium fuumfornicationis gr^tia inuifcie perrcxif
fct.dcmoncm irt forma humana itinerc mcdio obuium pertulit:
a quo dcmonc incubo cognita:5f intcsrogata an illum cognofce
icncum tcfpondiifct minimcidcmon inquit illc fum: & fi mc ad
tuum bcncplacitum uoiucm fcmper cro prefto.nec te i quibufuij
neccfTitacibus defcra. Cm dum arrnuiftet decem Sc odo anno^
cum co in fpurciciis exegit.cum
fideijtamc abncgatioc omnima
da. Tcrtius uero modus cft pcr modum paupcrtatis & ttiAitic
Iuucncule cnim cortupcc & ab
amatoribus fpretc quibusnHbedt
gsatiaad rcm turpem confcnfcranf;ubi k
dc infamatas 8i coiru
ptas ic icltftas pcifpexcrinadqu6cun9
prcfidia diabolica k co
iicitanriauc uzi>zcmamatoiem
maIeficiado$aut fe omnibus fpui
cicifsp^^niniaculado.Et
^cut proctidolot tafmm iauecalatii^
fic
&magarum non eft numcruijot fuprt didum eft.
^Punaum fccundum.SolIcmnfter 8c tadteftrigasprofitcii dia*
bolo 2d inftar religiofotum. liquet:ut ciiam fopra utcun^ taduih
cft.Cam enim fuafus uiraut fcinina fcdam ftiigatumintfareuo-
?lueiit:antc^
admittatur.profitetur aut foIJcniicr aui priuatcj ficut
ipfemct
rcuclarunt.SolIemnis fic fit. Malcficc ccrta dic in contio
ne
Hcniut ;& demoncm in hominis cffigic uidenr:qui cxhortatfo
tiem
habetferuade fibi fidehtatis.uitam longam & fccundam fot
tunam
fpondens.Deindeexcis ccite aftantes.nouitiam ad diabo^
licam
tcligioncm fufcipiendam.prcfcntantcs. diabolo commen-
-<iant:quifinouitia
uoluntariam rcperit.de fide chrifti abncgaH'
da &xpiano culru 8c cxtenfa muliere (fic cnim beatam uirgincm
uocant )Si defacramcntis nunquam ucnctandis:e3ctcnfa diaboU^
ca manu manumnouitie apprehcndens ftipulantur. llhc^ pmiv
tit:ac deinde demon ftatim fubiungit ifta non fufFrcere:& i equiie
tcnouitia aut nouitio quid amplius exquiratui:hom5gifi inquit:
quod illud continet ut quo ad animam &quo ad corpus fibi erec
naliter ptincar:&
p
uitibus quofcu^ alios utriuf($ f xus fibi afib
ciarecuret Alius modus proficendiptiuatusifcorfum dcmoniqua
cun<|! hora 8c loco fietiporcft:& uariis modis fit.Interdum enim
aut uirisaut muIiVribus afFiidioncquacun^detentisadcft demo*
interdum uifibilitcr:intcrdum per mcdjas perfonas aIIoquns:&
fi fecundum eius confilia opcrariuelint ac fpondeant:omnia fec ii
d^
poliicetuT ad nutun :a paruis tatTiCn ut fifpra dsftum cft incho
ando utadmaioraducat.Hancautem profsffioncmuel taciia ucl
folemnemnon aliict^infinitispioceffibus inquifitojtum proba
icoportefer:quorum nullus eft qui ar;te oninia non connncat
^
negarint fidem coneulcarint ciucem diabolum 2diorarint:&
fcfe ei dede;int
: audores lamen m.^llei niakfi.dc hoc pltniirimc
fc doftos ,^fl"trunf per iuuenculam makficam ifed conucifam in
agro brsfiico a fua matetrera incinerata cdpdam fic Cum
in quit dic quadam fcandercm gradus 6i luflucfus camcram
imt3tura eflVm
: cum^ iuucnes quindccfm uiiidi colorc ucft.i
to confpexiflem^elige
inquit cx his unumin fjponfum
queii?
mitaemsedm^ tibi tiadam.Cam autfm me nullum uelle refpon
di^an guuiut ctii tandem acqukui premilTo modoiac abiti'
d^fej^iusca n eaincempeltanodz muka fpacia teiiaium tran{iui
gnus ettan% ab acgenuna colonjam uic^iinceiiogaia uero an ina*
ginide an tealiet^rporcarencuarefpodu
^
utiot^ modo:prouc et
lupetius di^um eit*Conficmacu( etiam hic modus pcoiicendi pef
ea
q
je ia fuo focmicario io nider attruxiti qui fe hunc accepifTe
lcrtpiic ex relatutaquiiicoiis eduenqui
^
qjidam magi in laufs
nmfi ducato propcios fiiios excoetos manducaiat aftiuxit.addef
^
modustalem artempcidircehdifuit.utmaleficis in cdtione
Biocatis.demonem in focma hommis uiderenc:cui difcipulus fu^
Eutus
fidem neceffariopccftac denegando scpianocuhu SScalcan^
da ccuce ubi lacecer fieri poffet:& euchariilia nunq adorandaR e
fett qa
jq^
fuifH: famam icferete petro quodam iudice in boItigiE
^
in terra bainenfium trcdecim infantes magi uotaiienc: unde 51
^ublfca iuflitia fatis dure ob hoc exercebatur: 8c animaduertebat
m
ci ifmodl fcelefliffimos homiaes Cmq^ a detenta quadam ma
lefieaquonl pado infances comedetctpecrus exquinuiflercirefpd
dit^Modusifte efl:infancibus nodum bapcizicis precipuc infidia
gnut:nerfaluentur.maxime ficrucisf]gno6; oracionibusnomii
niantuc.hos inquit in cunis aut adpatenm latera noftris cettmo^
nifs cnecamus*detumuIodeinde clanculo eos excip'etes tSc i cal
daiio decoquimus quouH^ euulfis of!ibus cota caro efFicicur pe^
g)cpoubih's:& dc giofliorcquidem materia unguecu coficimas
iioHrisuoIumatibus 6fattibus ac nibuexiQnibus accommodu:de
inatena ucrbhquidioie uas replemus*de quo qui potatitiiddicis
Ipaucfscerimoniis
ftacim confcius 8c magifler fit fede noftrcAd
idemin
becnendum tudicioiuuenes cum uxore malefica captust
&feocfiim catceri i inccufus.dixit. ^ i meotum facinotu uenia coti
feqai
pofiem Itbencius in Jucem eff^rrecunda qtie de maleficiis
fcioimoti
enim ine ut uideo opportebit.Cun(9 eum aflances Ht*
gecati
confortarent Uuentam ac mifeticocdia eum cofequi poffe
modouerepeniteict afliux;frent:tuncletus fe motti obtulit:^ fie
^orfus cftfOtdo inquit fc.ut fupia capitulo fecundo punfto fe
eiindoIiiucnis hic preconfeiTus id magna cdcridone moti uifi
ftn^Kisefose^biis
coiudaquicj aeiit^ ctiam ia quefttont
hm
ip^s
f^ff^ ^^
^^M
ne^In moiteiqmtiimmo pinto immih
n^iiyis
^ffimis
lidoti maIedfcensincineresxed4daeft*Siergd
pacec
modus
proficendiiqui ubi^ in fubftatia idem o^ fi quoqao
modo
(ic
uanus in accidencibus eft uacius.
|J7i'undum
ceicium.Quace &qmulciplicicer demo homagfuni
cxpecac.Homagium
qcum exllcigimagis colligi poiuic hac roe i
pcofefTionerececnicur^^pcofeffio
quidem eifenciahcec in cocali
nuc
parcfali
fidei negacione confifticuocali quidem uc cum ex in^
legco
fides
negacuc:pacciali uero uc cum ex padto mico cum moi
te aUqua
concra ecclefie ficuferuat]fui:puca q^diebus dominicisk
iunecur:$fextaferia
cames edancuc:auc cecca ccimina mcokSio*
nec^ceancur:&eiufmodf.Homagium
uero in anime ^coiporfs
tradicione
confiftini lludergo demon expecicea cacione uel m prj
tnissUtad
frreue e iam &QfFenfammaiocemdiiimemaieflaci$
creaturam
craducau^ uccertior fiic^ lilam in ecernamdamnado
tie fecu
adducat.Expcoscii fe dncmultt ex pcipuis^ inq(icocibus{
g
homagium
interdumdemo una cum profelfione acceperitnn^
terdum uero
profefHone fola in prefenti contentus ad ceicos aq
noshomagiuimdiffert.Qipceaucemfic pradicecurex pacrequi
dem
peruerfi demonis mulce caufedepcehenduntuc.Prima.Cum
cnim nifiex
Cignis Sc conit:duriscogicaciones non norit:fi quid^
nouiciam ad confenfum d^fFicilem prefenfenc: blande aggcedif
nt
paulacim ad maiora deducat.Secunda.Cum incer eos qui fide
negancdiuetfirasfitquibufdamorefolo^quibufdam ore 6c cordc
negancibus:an cotde profiteancuc experici noles ille dominus ab
bas infecorum:cempus quafi pcobationis inilicuic:ut incerim cx
operibus Sc conuerfacione mentes expeciacuc.Teriia.Nam ubiex
logocempore noueric aliquam minus uolutariam.fibi^ oce ma
gis adhecere qua cordeiprefumir^ diuinam miam ex angehca
cuftodia il!i afFucuram:eam indc abiicece 8c aduetfa fortuna faci#
gateconatuc:ut uel ficeamexdefpecacione lucrecur.hec 6l fimilia
no nifi inquirecium pradica 8c exqficis ^eduris poffunc agnofci*
nneni hoccpin tocmeC!S.quedaftrigimagap^nuIlo moqueda ue
rofadle uentatem fateanturiftem unde
c^
ipfe poft^ uerum fa0e
funt (ibi ipfis motccm
laqueo autquouii modo poffunt afifcunr
Nc^CQimabonofpicituaucad
filentiumautad confe^ioncm
ieognntuf;fcd aftuti demonis opcra eiufmodi cflc dcpreMfa foht
c)ut cds quas toto cordc &pipfefii6cm
& hom;gium emififlcco
iequenter ^urem 61: pettinaces nouit muat prebedo tadtmnitatis
beneficium*autuerius maleficium:dequoinftaIibio
tetriotalias
flcto
detelinqui.tnec luetur
^
cas fibiminus
proficuasputet.Hpc
dicunt inquiutores fe expctietia didicifi*e:quippe qui omnes quas
incincrarunt pet earum conft fflone* circamalcficia inuoluntari
as
fuiffenomnttquod tamcn fub fpc euadcndi nequaq dicebant*
cuius etiam rei argumento crat plcrum^ facies 'tumida & liuens:
ex demonum iuerberibus:quibus non ad
beneplacitum infcruif
fcnt Quod uero poft confeffidpcm fibi motcm pro uiribus in
fcrant:exp^iientia tiftis eft:quod malus dcmonefficit^ne faciame
ali confelfionc faiuentuf.
(CTPunaum quartum.Strigimagas Icffc lam Iiquet*Si *enim funt
magi & mageftrigii ac ftrigie:& illi iidem qui magiftrigii &que
magefttigic funt:iam ftrimagc fint oportet.Ita ucio efle ex piofef
lloe ac homagio ftiigfatu liquenquippc quc ad maleficia fe obli
gant:ut patuit.
CTf^unftumuItimum.Quomodo amcm ftngimage ad ludura
aut maleficia localitet fcEantura diaboIo:quantum expericntia
docmt & inquificojes retUlcrcj dico
q
multis modis*
1
Quan*
do^ enim eum peifone funt uiles Sc locus uicinus
5
fuis pedi#
bus incedunt:quod cquidcm in agro cumanoex proceflibus
faftis in tcrra mufci liquet : ubi omnes fic adirc ludum planum
eft
: Intcrdum uero equis aut hiic?s aut aJiis cf^ftis beftiis fe*
runtur : que funt qaidem appatcntcr bellic demones au^em ucre
Ut fupra de eo diftu eft qus forte etiam iificmcnachus uiUitJntei
<Jum uero Sc ufiratius prsfticatur ut coff do unguento ex mcbrij
pucrorum piccipuc nonbapt-zatorum baculumaut fedile iungant
^ut ietiam feiter manum Si brachium fub certo caraftete &ftatim
iubkte in
aera fcruntur^quod infinitc carum confeffiones aCfeuc^
tant. I nterdum ctia ferutur nullo adhibito corpoteo inftrume
to kd fola dcmonis uirtutc afliftetejueluti fupra de fcolari patuit
qui cemifiam cratallaturus*Fcruntutautcm die&nodlu ut MbetSC
inuifibi'itjr diabolo interponeteautcircuuoluetecoipus aliquod
fi<iutde enea dicit uirgilius cum cartaginem adiret: .uia
licetfiti*
3icnt:iixitfnpoffibi!c & fimilitcr Itcrdu uffibiirtcf.Hciiri.mfti.
3?
foci'^i
hec fere ueiba teilanf.In oppido ualzhut fup reno conl|a
diocefi5:makiica
opidams &inuii3 8i furpeda.^ ad nupcias npn
fult
inuirataad qms pene toiu oppidu Huxerat:aduocaio democ
utgrandine ingentc lup choreas 6C reliquos inuitatos dumtaxat
ifetret p^rccabaf.Abco uero fupcr monticuluppe oppidia finc ul*
lo corporco inflrumcnto uidcntibus paitoiibus quii>ufdd dclata
fada parua (oHal h* cii ci dcc0ct squa qua infcrrct( quodcx mQte
faciunt concitature tcmpeftatcsiutdicctur )immir^it Sc urina di^
gtto moucns^rublato in acia uittutcdcmonis humotc:ingens grl
docunftis mirantibusfupertamdidoscccidit:&de hac malc^ca
fufpicatibas co magis q^ftatim poft ingrcffa cftoppidum.& pau
lo poft paftores uifa referarunt* Vndc capta Sc faffa eft hec 6i alis
ac demum in cincres ignc foluta.
CTStrigimagarfiigenus cfi incubij &fuccubi$ rcipcdiue
illcccbiis
flagiaofedomeftice^ ucrfari ca. quintum.
Via iam abundc ati 8c quid (int ftrigimagc
de *
dudum eftde^ feda ipfa didum:iam de earum
ope
libus tiadandum eft:& in primis dc co gratia cuius
in taliaferuntur: ideft turpiifima uita quam cum in*
cubis Sc ruccubis rcrpediue ducunt C^uod
cqui
dem multis; pundis abfolucmus

CT^undum primum^ Strigimagarum gcnus &{ict!*am cx uirff

cdftat amplius tamcn ex mulicrcuh's:;unde 6c fcminco gcncre utl
in ciufmodi confuc?nmu$. p~Primo.Proucrbium cft tria cfle
quc in bono uel malo mediocritatem non obferuant: linguajypex
foha ecclefiaftica.& femina. Et
de hngua docct cxpcrientiaj uti
dc & cfopus iuflfus cmetc carncs optimas, linguas cmir:& itidcm
iuffus cmerc pcflimas hnguas denuo cmit:& irafccnti domtno c^
non perfcciflct iufla: immo inquit quia hngua bona nihil mclias
nec peius mala.dc ccclcfiafticis ucro quo ad rcgularc$ aug.ad uin
ce.dona.paucis uerbis multa complcxus:fimpIicitcr inquit fateoz
charitatt ucftre cotam domino deonoftrojqui teftis cflfupci
animam mcam;cxquodcofcruirc
ccpijquoniam difFidk cx-
pertus fum piorcs.ficut & non mehotcs quam qui in mo#
eaftenu defccemnc aut pifoeccrwic. Hec ille .Ratio nero eft quii
cum affidue aetfentni mdiimiis:opottct'$ dtuink inrprmionl^
aat iugtcci ailentiant 6c fiant optimiuut lugiter diflcntiat &fiant
~
pcfiimi. In clerids aute ftculaubus cadcm latio militat ttxh mo
do diffeies
p
magis& minusmndeutciifo.didt in omellupei tl'
lud eiecit de teplo &c.ncut inquit omncbonuma facerdotio^its
&abeo egteduui omne malu Defemina ueio pictet expericn^
tiam idem dminis Imeiis ligucnna ecclc.i;* no cftcaputnequius
lupei caputcoIubn:& non eft ita fup iram muIieris:c6moiaii leo
m
dc dcaconi plus placebic {^habiiate cum mulicie neq, Et infrai
breuis eft inquit ois malitiairupci malitiam mulictisXmale^ De
bnaueio idem ca.i J.mulieris bonebcatus uii.unde& dcbonis
preclaia in litteiis diuin]s& humanis leguntui.tligitergo demo
magis mulieies
^
uiios 6i mauult;quan in omnia facinora p.o
nioies & ad quedam etiam apdoies:ut ad ea que obftetiicu mini
ftetio patrantur . f^Secundo* Nam raulieres ad ciedendum funt
proniores:unde quiafidemeuenetedemonneliirprimis guedt
feminas potius adotitui . fXcttio. C^uia proptei compSexionts
fiuxibilitatem hcilrus imprefliones patiuncut: conrrquentei aur^
ad teuelatioes fpifitibux feparads iprimentibus habUioies funt'
^
f
Quaito. Quia pptei lubiicitane fue lingue malamaitm dcft?j>
'
ccs &auide&^ne coadc fiuni:diinefciunt tacere qnomHQCceAit
mio
q>
ob mhni pufiilanimitKe: cu aliud nequeant ad makfiria
pro uindifta faciie cduolant.^ unr
^
pi ures eiuice lei alie rationes*
Ciri*undum
Secundum. Corpus quo incubus mt hccubus de-
monhominibuseiufmodi tuipibus adibus mifcef :i'n fubftantia
aereum e fictii groflis uaporibus Sc teireis ^^refTum 5c conden^
fatum utad cecre ,pp;iecates accedat :quod fic eiucidatur Aereu
enim fimpliciter eile nequit:Q> fit infiguiabilts aer:nifi figura alie
na cuiusreifignueftnunq fuissfemperaucalienisteiminis clau
ditur:S^ in fua fpe^a ubiad concauum ignis 6maiia ac teiias fini
tut: et excia fuam fpeiam : qtifppe qui ne uacuum detui angulos
omnes lei qua ambitur occupac .Qijia uero maxime tranfmutabi
iis eft aei i& in quodcu^ ucitibilis i deo in fe ef^: ppetens taliscof
poris mateiia ut ex dus fubftantia fibi cotpus demon aflumat :ca
His eeiam rei fignum eft : ut Iibro primo difium eft :
^
corpus i\*
iud anixi tiuncaie aut confodeie nequkietunt :^*fftatim
coeant
diuiii
SmCi acrff
partcstqoFa ?fi Bgi^ml tiequitnifitcrrcftfcafiqaid ml
keatunaecem
il;U inrpiianiquoquo modoSf adprcptietate teric
|>prinqiiarc opo/tcuaeiris tn natuca feruata quod demones uti^
viiotu
locali quopartc acris cdpijmantuad^uaporcstcirci grof
^ eleuaci mirccaniurificerf poifant Quod ubi faciunt demo^
ncs
adalicuius rci proprictatcsfignandaf (iue angclici iiuc homi
nis fiue cqui ucl ciufmoi]'dicunmrilla corpora ab cis afTumpras
inquibusfuntnon utanimc ucgctantcs&uiuificantcsrcdutmo
tores initai fcilicct nautc in naui :alias ucro ubi taliia corpora no
iplicffingunt :ad aliquid fignandum:fcdclfinfttiit adcouel a
narura niouent t ueiuti linguam afine bslaam: & arrcptitiiorum
tncmbra m^lu$angcIusmouerie:non a0umpta eiufmodi corpo#
Z
]:fed occupata dtci confueuere
^Punftu m Tcttium . In
affumptis ucro corporjbns cum ftii
gimigii demones
loquumarauidcntjmanducantacoeunt &gcne
tantiquc quonam pado faciant dctegamus Sonus cft pcicufiici
acris ad corpus fol!dum:puta campana ucl lignum
qui fi ab itiu
mali fiatpeJLCos uox dicitur^animal cnim ad cordis
rcfjgciiuini
acrcm infpirans &aitrahens perpulmonem &illum ad uocalcni
altcriam ingutru^is cxrtcmo cxpirandopcrcuticns uocat qcj &:fi
nc
pulmonc& attiadionc ae is poHituoccm cmittcreanimal
q^
tlccfacitcum cxtra^quam ftatim eftmorirurus :uoccmcnim fa
ient
Si ucrofonusab
orcanimalis emiffus perpcr linguami
Dentes&Iabia (icdearticulctur utaliud q naturalcs paffioncs de
(ignet diftio eft: 8c Ci diftio didioni (ic iungatur : ut cnunciemr i
quid complexc loquutio
cft Scietidum cnim c^ bruta uocc fuag
faas pafTioncs ucl affedioncs
quidehi defignat:& aliud nihil funS
timorem
5
Ictitiam dolorcm
., famatn
, fitim & cctcra .undc no
loquuntur immo
nechominescocafu
loquuinrnifidicamus in*
fantcm loqai dum plorat :aut homincm dum tidet : homo ucto
mcntis concsptum
Ioouutioncpromft:pcrloquutjonfm aercm
motum
& fonorumdiftinguensacdcarticuLins proximc in rcj
dcinde uero fucccfriuccxrra
quidcm :fcd ramen propc os : & fic
confequcnter ad
aurcs uf^ cius qui eft pcr aures alicrius concc*
ptum perccptums
Demones crgo
quia nec pulmoncm ncc dcn
tcs ncc linguamam
labia fcabint ucra fcu naimalia jfcd ^%stm
Z
tta tantunijpropric non loqimntur tqnh utrnn mente
coadpiug
&coiiceptuai qniba(dAfn ionis mota localiaeds inftar
ditiio^
num dearticulacesexprimuntloquipsr
rimilitudioedicun;non
atttado ucl xerpisatoaemfed in cniiito aiTampti
coipoiis
fimula
to ore proximi: moto & pefcuffo^demds ad cootiguum
uf^ ad
aures magofum
^Et noni^modo loquuntuf uerum ctiam
can
tant. Quidam inciuitatc bononia htis leligiofm-
facerdos
miha
amicus cui hieronimo auola ieu hra nomen eiat
c^ eiufce
inftiis
mentum peroptimetagetetimiiiiad annu dommi
cifciter.^ijoo*
in hanc fenientiam retulit. tx nigromanticis quida mihi
inquit
cognitus:intetdumetiam domefticus :dum me liram
tagere
crc
bio uiderctjoitendam aiebat aliquando tibi meos
palfatores
:5e
q
nihil fcias uidebis^ Cun<^ fefto quopiam ad tempus
quadrage*
(imale poft cibum ianftu michjeiem in bofco dechnata femita
p
isineas angufto calie coafcenderemus medio itinete laiTi
quieui
nusXui ego* Qiiando iUosde
q
iib^^totics pulfatores
anditurur
fum Qui ftatim quibuldim in teita formatisjrefpice
ait faifumi
uidic^ in aefc ^uedam panifurum
atiiumutuidebatuj:
ahs ludeii
tium 3c
dslfendenEium ac defcendendo crefceniium^que
cum iij
tcrra ftet^mnriquindecjm iuuenes pukhemfnijquindecim
iftru*
mcnta muficalia tangentcs fuere
, Xota uero ittntionc
ferebai
in cum qui
lyramtcns^batiquo diu aodito uifum mihiieft
q> in ca
artc fcircm
penitustishihHis uero iuflu nigromantis
difparentrV
hmiSC eo rutfus caradcres efFiogente^dcnao fimilia ut prius fed
plura apparueie^ue dum intcrra confiilerent : fuerunt qui prius
quindecim iuuenes pulfanrcs & puelie totidera cantantes: quib^
(parcat mihi inquit dzus fi in hocpecco ) auc pukhriores aut ira
pulchritudine parcs usdi nunq. Hec ille :qui etiam deinde rctulit
^codem
nigromanteautojc bononie in platea mercati nodu
p
fentibus duobus nobiliffimis principibusioanne bentiuoli & to
bctto
fafeuednenii aftiludum horrendum per dsmoncs aflum us
derit
. Cun<^ tubarnm ac timpanotum flfepitu omuia uideien
tui refonaie ac
petftiepere & ne toca bononia cofluetetcxtimui^
fem :ne timeat inquit: cxtra plaieam iianc quam cemis nihil fen*
umt

t fi
inteirogct guis qiionam pado id fieri poffit ut
iu
gcns fonm ndh
audiatuf eiiiitiastdico
^
daiii duobus inodw IL
iud aHiludum fieii potuerit :uel pieftrgso fcilicct uel coipom ae
leoium dido modo foimatoium locali motu :fi pieitigfofc les
adaeit:m'h!ldifFicileemeigit:cumomm'a efTentin feniibuseo^
xumquosdiabolus paiticipes huiuseffeuoluiffetifiueiolocali
motu coipoiumdam illi foni ueii fbni effe potuetunt:&: tameii
ibi tantum audiii:
uelpiimo impeditisfenfibus eorum guos dfs
bolusaudiienoluifTet per fopoiem:aut lud?ficationem iuxta di
Sa in piimo libio aut fecundo pei fixionem aeiis ne fuo motu fo
num defciiet (;finequo aeiem contsguum fonus ncn immutati
nifi foite in mutatione fpiiituah que cft dcmiffiua
) ficut enim
tnoueic corpoia its 8c figcie poteft :quippe ficut eadem difcipli
na ita iadem uirtus ccntrarioiumefl:ut ais fanatiuafsni & egii
aut tcfftio per interpofitionem impedientis puta dcnfiffimaium
nubium aut femucl plumbi :quibus flatim locah motu inteiceo
denteuallate poSetdemon loca magna autultimo omnibus ucl
pluiibusmodisprcdidis* Etdehisfatis Inhominibusucro
cnerguminis 5c airepticii demones per ucra naturalia infliumeil
ta Icquutionis mentem fusm ieferant:c[q
nunq eque hem eis
uta
rur utnaturahs motor Qijfdam uir fanus (auftor efl ,S. uincen
tius) arrepticiu a' demone reipofum habuit uerbis latinis barbari
cum De quo cum diabolu eruditifrimum incrcparet ron cft itiM
quit demon ink
msa fn culpa fed lingua huius luftici tam
gtoffa
qj
pei oia cius uertere nequco Qi?antum uero ad uifum
& auditum attinet :
cum uifio audituf^ fint unientis corporis
ad!one$:hec fimilitudinarie & im.proprie habeac oportct:ficut
&
corpa qbus eliciunf:uident tfi altiori m6 & loge clarioiiiqui ncc
corpea
q
uide diftitis ipediri polTira.fpuali feu metali nificne :fi-
militer at & audiu!:du ea uijtofcqua
intuerf
ctiapercipiut meii
tales hoim coceptus uoce aijrfignis ej{ptef!bs
Comcfliouero c6
pleta 8c uera iin piimis c|biin in oie
dmifionl tiaicdione in cot
pus :uim digefliuam uim^egeftiuam
exquirft:queduopnma
angelicumboni
tummali incoiporibus afTbmptis cxerceie
&
gpfTum
:& efficiuntjqqodidtotum|locaH
mgtuagaturireliqua
Zii
dtfomonEiciui moiomcwm tthm nec poflfant
q^
illamm nirti
tum uicc ttCoiudaim cibi mpLeiaccntcm mateiiaai nad^ Cim xps
ucto poft fuam xcrurrcdionemduopcima pcifeucduo ultima nd
paf^ciuquodiam immottalccorpusenjtsiri n^qucacaittu tcs ti
incnquibus caficti foknr^quia ucichabuu.uctc caacomcdicncqi
cnim uerc comcde^' neccfT^fio aut digciitauic egcutulioquin fta^
tim fumpto cibo cuGmcas mintmc comcdifTet.
^r^^^u^iiu^^^i^^cum.Qiiomodoucro coiic pofTintincubi fuc^
cubi($ manes. 6^ quando id cfficcic ccpcnnt &
^
multi 6c cicbro
liomincs his fpuicicns uaccnuiic Hquct. Quoniodo cnim ifla
nephanda quc bonis mcniibus cuoiuciegrauccft.admittcrcpof
fiiiciamcxdidtis hquet.Mutucnim locah cffindtis utioiu aut mii
lietumfoimis:& ad opus ncphaiium admotis id ucrc quidcm cx
pattc hominum appatcntci autcm cx paitc demonum ficri pofTe
uiHs quc fupta fcrtpta funt dubitatit nullus- Quando ucio ciufce
qao adHagimagas ceperintiantcannos dommi 1404
inccitum
qaidcm fi:^;icc facre htrcic ncc hifloiie autuiri giaucs id ttada
uctuntnihiioniinus m^iUficos longc antcfuiffccx canonibusSS
dodoabus Iiquct& cx hbio tho.biabanani dc apibus. Nunc ue#
io eciam uoluntanckfe eis mulieicule flagimagc flcrnunt:quin
immo utflcinanturxpm ncgant infantes cnecant diabolum ado
tant cccina fupplicia pati
q
iftiS mifeiiis catcrc malcntcs.
1
1 tam
ciebii func qui id cfficiant ut tcflchcnii.infli ac focio inquifitori
bus quotquot cx ftcrgtmagrs quas fcculan biachio punicndas le
liquetuntin dk)cc(iprccipuc coftan^icnfi &in oppido rauefpurg*
Cquecxccptis fccictepenitcntibus.^S fucic ignibus aduftc ) om
nes cum incubo abeo tcmporc quofefe diabolo tfadidcrc uf^ ad
fuam incaicciatione in his fpu&citiis u tam duxerint ui earum c5
f^frioncs caium ucl prccspuc quc ad fidcm tcdiere Ifquct* i tiidcm
quo^afrcietcsdc quadr^ginta^f una ad burinam ultimo fuppli
cioconftdos.lmmonuncmapcnninotatumcxcrcucruntutai*
cant fe bicui pluics fidclibus futuras:& fe piopalandumin publi
mtntdc putma ciit (icut dc ualdcnnbusin mlt iuccrna. Talis
aucemicgularitcr inhis otdo feiuatuf :^tumcx hotumconfefTio*
Biibus ciedi potefl:ut fuccubus homini ftiimago dcnion feir.e ab
^pdedfiumcxcipiat:^uifi
aqafiillihominia ptincipcfuodcpu
tatqs
mulictifc
mclbum txhlhitt izmtiidtikinSllhdmcaho ma
lcHce
depucaio
c^adit:qui fub cuu coiiikUaiione flbii &d id kcuie
teinmalitbiegtnitaktt&ditkmmbam
facicns ut inde genitus
aur
genita ad makBcia pefageda idoneus du Nec obflar
^
hi de
quibus genus pdmo gigantes tamum 6:mtipotentes ac famoli
ttialccifucic* DiCitui cnim ptimo
q>
tempotc kgfs natme pco-
ptei creationis mundi leceritem memuilamrapud gfaues uiros 8C
ft tuditos malcficia non faetciunde nec idola ttia locum habere ft^
lim potuit.iam ueto hominummaleficiacxciefccnieietiam dia
bolus ipfe hoc genus pecudum opportunius geneiare 6c educa#
te potuit
V
Itetius dici pofifct
$
nec uetba i lla mofi uiitutis bo
num tedolent:potetesin
feculo uiiifamofi;^ in flagitiis fubaudi
li pofifit* x his etgo ncphandiflimis adibus:flrigimagarum
gc
tmi maxima fufcipit inccemaca :tum
^
eiufmodi uoluptates
2C
cnultos in captiuitatem tiahunt:tum ueio^inde tales genetetv
Curquos in uitia hecptomptififimos dicas*
Cr^^undum.Quintum* An ueto demon qucmadmo^um fein
pet cum fiatris lefolutionehomini fuccumbit.qcum ex patte ho
ininis attfnet:att demquo^ femper mulieri cum feminis intrufio
ne incumbaufd in piimis noftre oportet c^ cum habeat mille no#
cendi modos hoftis ifle nu i$* q,2. uifis:circa eiufmodi generalfs
Kgula dari non poteft probabiie tamen uidetur multis
^
in ha*
bilem concepraiiut annofam uel flerilem^abf^ femine fupponaK
9
fcilicetficut hitura ita 6c demon fupeiflua in fua adione pro ui
tibuseuitet:undeeoca{uiiIaobfemacque
delcdationem nonq
concepmm paciant:qqid agercpoflitUL femper & intemenite cre
d<itut:d^ non interuemat^wtim eis efFingat corpo.um formasque
illi conducunt nifi obfliterjtdeus:ut
didum cft. At ueio fi con
ceptui habihs efl ftiigimagaJfemcn
humanum 8c afFert Qc inferti
modo illud habcrcqaeatrquoiade
proles fibi obfequens gigna*
tut:& idem fi pregnans fit facit ut conceptum inficiat^
CT
P
unftum.Sextum. An uerojn prediftis tempas c[ tempuf
aut locum
q
locum alium malit illud in primis adusrtaiur opor
tet^pictef ea tcrrpora
que fidercos influxus conccrnuni:de qui
bus ciebro didum ei1:ceria
tempora obferuat: qbus ftiigimagas
ie^enexaobledet:qu
&omm(im fandiinma funt^mfcilidEe^
prccipttc^
natiuitatis fcmatoris pafchc
& pent!iccoftc$Et
id.qui;
d^m
fationc multiplici. Et ia pnmis: ut ftiigimage
pcccati
cul^
pa magis obuoluanrun quippe que poft apcftafiam
a fide.&
uenc
m
fpurciciasrctiam factilcgiiquafi crimen
admiitani^at^indeho
noii
diuino iadura maioi inferatut
gq nulla
infeiii
poffit a
dcus
cx omnibus talibujjper iufticiam gloriam fibi
pariat*
Dcindc
uc*
fo utex
co c^ graiiius offenditutpatci
omnium
deus
maiorcm
dc
bacandi
in homines Iscentiam nacifcatur
dco per
demoncm
ani
madwcrtente in malosjnon obftantc eojq^
dicitur fiJius
non por*
taturus
infquitatem patrisjquia illud in ordinc ad
cternam
morte
intclligendum eft dtss quomodo uctum
dixctis
illud:uifitas
ini
^ttitatem
patrum in filiis uf^ ad tertiam
gencrationcm.
Dcmum
ticro ut malori oportunitatc plutes merc
faciat:ffertim
ucro ado
lofccntulas que feftis diebus otio
&curiofitatibus
magisopcrant
nauantjficut ut fiipta de quadam iuuentula
di&um
eft: quc dufta
ad lociim nbi demones in formi iauennm
preftolabantut
monf-<
u ne fe
fignarcicque ubi locu attigiE nuilus fqit:q>
fcilicct fe fignal
fet
& illiprefentiam fuam iuueniuie otoderc ncquiuiftct. Vndc
anus irata dixit
uadc in nomine omnfum diabolomm, Tc enim
fignafti.
Quittum uero ad locum attinet:ex ftrigimagarum fa-
ftionibusjcoiiftat
in locisdeo faccatis Ipurcitias illas omnino cx-
rcerfnonpoffccxquatccfficatia angsUce cuftodie deprehendi
poteft:&
quod longe mirabiliter eft
g>
pacem nung habcant ni(i
SM ecckfia repote diufnoul aftruuLunde ea alifs citius ingrcdiunf
egrediutuv nem tardius:Iicet ihi ex demonum cerimoniis &me^
datis aliqua n :phanda obfeiuent. C^am uero ob caufam illa in
tempote qufdem polTmt:in loco uero noiipoflint: puto confecra
tfones in caafa c^e &facra repofita.Tcmpus enim non nifi huma
na uoluntate per ftatutum sttingitur quodiuino cultui mancipa*
tur^fed loca etiam adione f=pf3 tranfeuntcpei facrafionem 8C facio
ram lepofitionemcontinguniur
CTPundum.Scptimum.
An uero cxpledfo ipfa ncphandffrimi
opete inujfibfh*ter cx paitc fuecubi uel incubi ficut ex partc homi
tiis p2ragatur:gtum attinet ad aftantes:illud prcmittctc opoitet
^
f
expetientia inquifitores docui^e potuit: gtum ad aftant^s illud
sat nan^
am non
fcmpcs eft ^cmm Nam habcii inftitotis cum
rocio
h
hs)icknimhm mvikteJn oppldo unif^utg.necnoin
dominio
nobilium rcpelftei aclods alus gpluribus icainpis aus
i
(ilms
aife
ftrimags funt{appine aumbilicum uH^ & eo amplius
nudateidifpolitis
tibiiS(52 cmnbus pjout nephada uenus exfgebat
k
cogitantesjincubo nullatenus apparente
qq
in cake talis cxerci
fii:a
malefica aditatura hominis furfum fumus te tcrrimus Jeuate
tur*Sed &hoc
contegiffe planum eft matitos incubos cum uxoti
bus feturpitem
coagitantes Sc uidiffe& hominesputafle^quos dii
gladiis
nupetetentjilhfoiuebantur in auias*
Cri^unftum.oaauum^Sedscillud haud dubfo uerumeft demo*
nes incubos non modo muhetibusex fuoincubatu generahs.aui
cis quas obfletrices
demonibus obtulii&nt importunos fore uc*
lum ad qu3lcun<5
fandiores uirgines ftuprandasper feduatii*
ccs ftrigimagas anhelare.Nam in rauefpurg.idante fententia ultl
ma noDulIe incincrads Me. funt;fiDi a iuis magiftris demonibus
inuindam omni conaru m (ndamm uirginiim uiduarum^ fub
neifionem
deberelaborare* CETi^undu.Vltimurn^NuIii ueio
dubiii cifcdebet:perfidu iliumdeiadueifafii5:gta p6r uoluptate iti
tali iiephario coitu homines ac fiiminas afficre:c^.f,id fuo
p
puet
fofinii{itcomodu:quof,ad feguor^elicerepro uiribus cupit:qca
tii einfce deledatio fir:jilud aduertendu putaiim:
q? &fi naturalss
ordo fit ut maioie habeat uir ad cofimile fibi uxore ml genc?ali
tctfemina & ?tra:c[ uir ad fuccubum:3ut mulier ad nicubudemo
nem^nihilominusiiletampotes ram
dodustamueifutusfamall
gnus hoftis:ubi debita adiua debitis paffiuis admoueiir:& fuisax
tibus fouerit acteperauit in calore teneritudine ubi et fantafmata
mouerit &fenfus in hbidinem coauerit:non minorem uoluptati
afferrc putaf
.
Vn qda i agro comefi mox arfurus rides diu iterro
gatus de ca dixit:fe tecofdari^de lenociniis 8c bladitiis fue caternfi
c demonis fuccubi 6C cu iaflama ora occupabit ide. inqt faciam*
CTMirandos effeftus makficiales circa ue*
ncrca. Capitulum Sextum*
T uero ad ea
q
ftaiim
dixsiims
de nencrefs diceda^co
hercantJadejpns
ftrigtmaru
mifadis particularites
didmi a uenereis cxordiamuv
expeditquonapado
f,ittfmodi
cfficiant:q<J jiiuitis
paaais cxplcbimiiy*
^Fiinflam Pritt^om. Katutali fiia tiirtufe ad amoie ramij
(at
aiunt
)5cfangujn!$:rirrjil{icr autcm & ad oppofiiu odiuni homi*
ncs dcmon
uehemcntifljme flcdeie pottfL Ih am illud in primis
quirq^ norit c^ a diabolo dhe^^^c quide.ia x intenijorjc hic &nfic
operando
non funt pcccata omDia ptcficienrc otjginc cj etiant
nullo
diabolo cilante adhuc 8i cibi & uencrco^
nos appstitus
fugarctiB^poflibihtetinoidinaie indiicdetii omnium pccca'
coium
caufaeil :du perfuafo primo homtne originalem iultitil
diminauit peccata omnia cohibentcm Si mnon decfle led dc
^oflenobis fermo Citi6C Ci dcmonilhus inordinati amoris homi
tiisoalutatcm direfte inclinando caufa no fii(cor.n.rcgis in ma*
iiu
diii.rfohus )id th potcft ad iftai iuadetis;quod dupliciter agi
tut:& ptimo quidem uiribih'rci:ucluti cuhomini in fpecie fenfibi
liuifibtlieei&^pparct&Ioquirur:ficut6^euam rpeciefetpetis 6C
chriftiiin
quauis (pe fcnfibili tetauit :^d que ttfam modum &iL
lud leduci pot:^ exterius in facinora pellit homine non fuadeti*
do fed a!Hciendo:ue]uti fi fe in forma fpeciofe iuucncule ofterec
tiihil fuadens aut dicens^ficut monialcm fub fpecie latuce traxit i
gulofitate apud greg.in dia ? uero ctiam inuinbiiitcnnon. n* id
putandum cft^ mfibihrer folii homineaggrediaf:aIioquin dia
bolico fuafuea nii peccata admittercntur ad que uifibiter &6xte
fffus apparcns faaderet. Inyifibihtcr ergo inteirdu res agitur:& id
dupliciter 6c in piimis quidedifponentis ad inftai ficut ex fufFlan
ee in prunas ignem accendcre dicimus :quippe qui cu poflit cor^
pora mouece localiter: perfpirituum Sc humorum motiones ad
iram aut ucnere aut eiufmodi nos dtfpofitiorcs facit corpore n
aliqualiter afFcdo homines ad queda fore dirpofi ioics ^fcflum
eftptir aijcad his airenticndupitocliuiorcs Dcindeueio res ctia
agitur fuafioois modo: icu fuadrntis ad inftar ueluti cum uiiruti
cognitfue noftre app^ict aliquid fub fpecie boni Sc a nobis ageti
di:quodtripIiciteraccidit^cum4f.adintclledii& ^tum ad inte^
liorcm ac exteriorem fenfum.Et^rum ad intelleftom quide:qui
&fiadiabolonon iiluminetur:utfupra lib r.dsdu eft:quia tti fpi*
aitus in quibus fantafmara quicfciit localitei mouerepot: eos in*
telleftui obicit: na ficut phus de fom Sc uicji.refta^ obi apparirfo/
tium 8i fomniom caufas dtfignat icu dormit animal defcendete
plutimo
|>fatim
fangume tdptiridpium fmMuSMmhm c6cm
(imui
ddctndmt
motus Huc fmpreilioties relide sx fen(ibilium motm
nibus^cdf^fuate in uirtutibus fettfibilibus inteffoiibusa* infants
fia^guo ^d kntit^ uel fantafmatai&icogitati^a guo ad no fenfats
(icut inimidtil quam ouis in lupo no fenfu ftd cogitatiua nouie
Sc fic miifdenff infomno acfi|^fentesfotent. Quod autfit locali
motu animaliilonge magis demon poffet efficere Qiiantum ad
fenfus uero interfores eadem eftxatiotguia non potf11 intefledui
quic^ oftenderetnifi fantafie guoc^ pfequentcr aut & cxtimatiue
o^md&itcu intctkSus nihil fn ufanifi ft^f^ntafmatibusintelligat
utfexpeiimur&j deaia lib< pBsaftruit* Quantuadfenfum ucto
cxterioie attinet,id liquet:quia demon didam motione& uifiO'
nem fantafmatum nomodo in dos;mietibus(ut ctil natura ipial
uetu etiam dfin uigilantibuspot efftcete.&hoc fua natutali uir^
tute:cu etiam ipfe homo ulgitans hoc poflit^ut cx uifis &fenfatif
prius fibifantafmatum
idola formet ad placitfi:& fantaftica ui (i
bieffingatquod lubet & t^nta ta^ uehemens ciufce^motio 6cim
pteftio efTepoteft^ut ad fenfus ufq^ exteriores eiufmodi idola
pec
tingeieuidcanturjqueadmodum in fieneticis uidcrc Itcet^Igitue
fmore fenfualem demones inducciQ e^ic&ciffime pofruntjptimo
intctius cocupifcentiam
inflamando: eo modo qui in lib.primo
diftus eft.rcdo uifibilitet fuadendo isel oftenfa fpecfe fotmofa tlli
dendo.tertio etia inuifibiliter 6c fusdendo 8c alliciendo
p
oftcn
fionem fantafmatum^quod
quide aliqn finc adcmptione natura
lis lominfs uel ufus rationis faciunt :ut in fponte amantibus imo
quid ameiii: eligentibus jqnqp uero rationis lumine penitus liga*
totquGd uinii & humores etia faciunt :ut in ebriis & ffcneticisjSC
longc magfs demon
: &eo cafu tales dicuntur arrepiicii
^.
f. ab
altiorinatura co.rrlpiantur . Et quidehoc interdu fme maleficio
fack iut,n\pbiIofophus ubi iam profitcfjqui in psffione eft a mo
dica fimilitiidine i?el amati uel oditi moueiui :unde peifidns de*
mon cui hominu osfirones note fum
^
corporeefunt .,&ex afti*
bas probantufa paffw:>nfs 2.U1 condtans aat cocitatis abutens tuc
hoiem oftendendo
& fuadendo 6^ allkkodo pto uiribusin amo
rem pcIlitCu makficjo
ueio qnefofmodiad malefic^R' preces &
Msmina paflo expUcito uel miplfcito molimr:qiiod qcrcbro
h:d
cxpelienta docucritt qaa telle matiti pukhutimu S nohUihm
coniugibiu poftcrgatij :tu piflimas & uiliffinijs inkqmintut 6g
impetuiit
Audoies mal.male.m hec uiemni * v^emlani ttes iuc
ce0iue abbates demeci[r^ fama publica apad omnes monacho
tefte noaimujjlitetctmtta eam pijocedere non uacadrj& quatiiS
iamdmilicec /demencaile iquod d^ipfj publiccfatetut ^nccdicece
ueietui fecifucio 6C olim facia mec a meo amote d^^filtere pote
iunt.'quippe qui tantude meis ftetcoiibus (ptotcnfo brachio qtu
Katem oitentans)CQmedetunt *Sed 3C de monacho n^grumaacto
co petegimo in du.greg.iefeit:^ uirgtne fanaimoniaiein adeo
in lui amoiem aite diabolica coricltattt) ut fe motiiuia pene cla
fnaiet inili didi monachi uilicacionsm meruilf.t :quem ideo et
de monafteno fratmm explofeiunc* Nectamenpredidisaliqua
lenus obftare porelt:
^
(i dtabjlus ad jmotem malum poiT^^c irs
dacete^poifcc ipfas maias cogitationcs agnafceie:cum oe agens
apiopolitoeifedumfuumnotit* Dicom. c^ agens apropolitc
cognofcit|effedum fuum cutuseft cjufa fuificiens tciam cetta
Blocit(a:aoiiaatem cuiuseft caufaaccedente hbeio aibitiio alteii^
td coniedalttei tm tScitii lo piopanto :unds: &c?i diabulus cex
te nouit amoteinfpiratii feofibus non tii mfpiraiu uoluntatt fua^
dons uel alio fimiU modoni(i ipiie amot feipm alic i ptod tt
^^ua&am
fecuDdum.Viftutisgenciatiuctspui ficucp/ouocate
demonis auxilio:ita &impedice haud dub^oftagimage pa0unt
Ke^enim in hoc dubtu effs; poteit:cum probatimus makticium
citca ufum matrimonii c0ei?5ieium natuta;uc pacet pei omnia
iuiadefii.df maie.<5f.33 q^s.fipetfortiatiasr^uibu* tatio faffiaga
lui iquia cum id homines beibis Sc ucncnis poflint hoc negaie a
demone cuius potcftasmaior cft mfanirceft De modo tamera
guo tale maiefidum ptocurati poctft aduertere neecSc e l mpedii^
ctgo & cxpartepocentfafum mimc 6c itidem expaits corporis i
de quo noii minus obitet
q
fapienter petms de palin hanc fenic
tiam Joqiaitur* Cum demou ex eo fj> fpsritus eft;fupet coipoiea
natura ^mmad localemf
moiiim aut explcndut aut uetandum
dominimtpdmo quid.- n oipora mafvu
i6:6e nine ne inmcs.'Hi
ptopinqu^c cfficetc poieft di t d^- , ael -ct mdir^ de fe-in
30umpta
faipote tatcrpoatudo itcut de cu laueae dit^umdt qui &
ici
tmSc
hnsnruhm iefpmMmf^^mli^dsi^hfc^^^
U
m
ejuinodi tcipOiC tlt n-oti<^ .nreiponenrcikcundocjuo^ ha
fiiirum
ad AiXixm ucncreum auc infiamtti sre sut infngidarrjnata
ffaiibui
adiui&admo(is . r xcko fmagmsrionem & exiimaDonetn
euibaie:ac perinde mulre^ernsaur diJedam aut ingi:atam icddere

guario tnembii ligorem ^impedirc &abolere : fpiritibus locali
cer mutk$ aucetiam remotts :& quintoiocali ecdein ipiriruii UC
alroium corporum moia /p^rmaium uias inti^rcluaere : ne ez
cidjnrutuei emittantut. Pluraauteminquit fuper eo adii
quoptimum peccatum irdduc/turj^^^P^*'
ahisdeuspetmittitj
quod & dodorcs omnes ficmamnt* Qus auiem de uiro didafut
de muliere quo^ rcip^d<uc:ideft modo
nbicouenienti inteHigaf
oportet Car uctopJoies
uiii malJicifs fubiaceat
q
mulicreside
cft uel quia id ^:um \d talem adum fi^cilius fic in uito :cuius me<
Cus ftcihus obtutaaiur :& qui menibii rigore pofito nihil potefts
C eiufmodiiuelid^oed qui: plufesmakfice funt mulieip^^pluf
conantur uitos inficeteq muiiere$:ut ^dulterandiocr o utrmqp
pfeiietut.Et hec quidem demodo quoifta interius t ffciut ftrigi
mage :fxteriusueio id per imsgines uel carafteres aut ferpcntes in
(erdum efficiuntauc haba^um comcftu aut tcfticulom gal{i:hfs
tamen fempe? acced^nt^- demonum coopctatione qua & eiufmo
di ftrigimag)fcolIudant:dumaut coitum aut paitum euacuare
tiituntur Hider infot . Quidam malcfii u$ cui nomen fuic
ftadhin. indiocefiimfanenfi captus faifuseft^fe in domo qu*
piam inuxoris domtni uenttefeptem filios per aborfum en
eafti::& in omnibus eiof pecoribus
aciumentis fimileperpetraflfe
quotum nullum in annis eifdem partum uiuum cdiderit, &
pcrqueftiones dcmodo intcrrogatuSjrefpondit:fefub limine
hoftii domus locaflfe fcfpeatem
: qui fi amouctctur redirct cx
cemplo fecunditas * Subiatis ergo pulucribus iam enim abe>
lat ferpens ineos refolurm :eodem anno& uxoti & iumcntis
fecundicas reddua cft . Quid fimile meo tcmporc in agr
bononieafi
(
uillam taccam *xpedit ) circa annii
?
lutjs millefi*
tnn quingctefimu quanu
.,
adii eft. Rcligiofus quifpiam. fed rr
a
gos ex hisJ,qbus niiilus cft pciot:^[ppc
q
in monafteriodefecctat
ittliglotiiUcthoyKlms caloiibus ho^ftium Inuh ad mixfmstM
intraiatshofpite obcfe-ualdc &pregrandis corpore;refodlladus*
Qni obUdscmdis oleribusmt bene condirentur orauicdicens ita
lico ualgad idiomace* V nzela ben chc ti paghero t rcfocil*
latuj fub liminc lociccdulam recond^ns abiit. Cun^ hofpitc
Ifilsa uirgo ^aiuula locum ut menfam icponeret inttajTet, repente
furece cepitiS^ nadata penitus faitate crebio dicensiunzela be che
tipagheio:quod matei aduettes aiFedu matcrno& ipfa incaate &
cdctitei intrans Hatim iimiliter nudata faltare Sc cadem aetba c|
taiccepicQucadhoiasiicalicnate manfemnt tota uilla fpedante
donecmifecilicobuio cuipiamin itinerceodcmrcmptopakuit
ic mcedulam cum illuc ueniffet amoucictoiaust. Qua remota
ciiadcaminasambcicdiusifent^HIiauteratuelocior camilia ma
tiis cafu pteoccupans fugicrmatcr acfo fcquens eam quc filie pai
83u!c ciatfubftulit in cam^ caput ^humeiostulitjfed ut aida ad*
padenda uf^ tegenda immiueie ccporinequmitiuctumficcx
fupciioii partc teda
x ioferioii noda uckitames aufogit Quod
aiutemmedio demonecircanudationcm publicam mulierum ac*
tumeftictiam circa ucnerea agi potuir Adduceiem infin ta ad
inftitutum ^fens quc modo fuccurrunt Si libiQs complent njfi fu
pcifluum id putaflem. Preter inflitutum uero pro mftituto tii
quedam altius iepetuntur Si inrertogct qi!!s cur didtus adus r&>
f^tdu mius Sc non lefpedu akerius mulieiis inccidum prepcdia
Cundiuusbona.tefpondec ideo effe aut quia makfitus refpedudc
teiminate peiibnc diabolum afciuicautquia dcus icfpi du pcfib-.
ne cuiufiibet impedire uetauiticuius occultism iudiciom hic lateti
.ut hquct dc uxore tobie* Et (i de modo qutiatur^tefpodct
g? ge
necatiuam impcditinon quidem imciius kdcndo organuroj
kd
extetius uctando ufomumde quia aitificiak 8c non naturak impe
dimentueftf%impedif ad unampot^minime impediendoadalias
nel tolkndo excitationem concupifcctie ad unam no adaliasij5S
hoc quidem autpropria uirtutc aut herba aut lapide.uel per occut
tam aliquam naiuram. Cum ucro ex naturali frigsdstate ^ma#
leficio
ciufmodi impedimenia proueniat apnd hoiu fumJgnunn
^
cx
natuia fit uiiga eft fi nuoq erigitun^ ucro sx makiicio li cil
itm
quidem uctum
pf^^ficere ncquii.
qucdam
operari debet dubium cffe niilliiut ex uifis & difiispluri*
moium liquct
acperindcfama pubiicaiadeo ut quidam aut prefi:i
giofe aut ueracitei- genstali membto priuati ccrnantur- Nam auto
libus magfo henri.inn:i*6cibcio inoppido rauenipurg. iuuenis
qui iuuencule hefetat aoleris eam lelinquere: membrum uirile ut
nidebaturomnino peEdidit* Cum uero triftis celarium uinucni
pturus adiuiSfetfijperoenicnticuidam muJieri caufamtriftitie
ap#
eruit &elfgdum ipfi ^requirenii monftrauirmecnon
^
takm ina
Icficam
fufpedam in negocio haberet Cui muIier.Aut
per bc^
timolentiam aut per uioled^m eam ad te fanandu inducas
opoK^
tct* Qui obferuaro tempore in nodis ctepufculo oportuno
lo*
co eam comprehendens ubi non ualuerepreces. iniedo ad collii
pannicalo lineo non uaknrem clamare peneadmortem ftrinxit
aonecca fpondentefinitatem alleuiauit:quctaftu manus intcr fc
mora fanauiuquod & ilkquodam ut ita dicam nature fenfu ante
g
aut uifu aut tadu cognouit Authoribus uero csfdem patcf
quidam religione & dodrioa ucnerandus in conuentu noftro
fpf
rcnfiinhancfencentiamfeperetulit. luuenfs quidam intercots
fcifionis facreuerba uirilemebrum
lamcntabiliteructbis
&ope
le fe perdidiire monftrauit Cuf cum
ftrigimagam
quandatn
dcCi diHmum tamen in hoc fuipcdam adire iuiriffet:& blandc
to
gare ut fe fanarctifanus &membro intcger
lediit gratias
agcnsdC
ucrbis 31 re ipfa:quad ucrum erat afttuxit.Cum
crgoiftaeffe
dubi
um niinime Citim m fcnfibus hominum ucl in rc ipfa ita fit
&*da
bium ^peifcruradani cft.iEt quidcm
quibufdam
uideri poflct at
per dcmQnis poteftatem ita uere
& non
illufoiic fitstnm quia ma
iora poffunt demonesj ut homines
occidefc:utpatct
dc filiis iob
Sc feptem uiris uxo- is tobis :tum
quia
poteft alias infirmitatcs
h
m!ttere:ut primo libro oftcnfum cft : & oftendetur in
poftcrumt
cigo &eam que circa gemtaliafit:circa
que plura deus
pcrmittit:
g eirca alia membra um quia
gencr^^potuitmaius
uxorcmfci-
licctloth fecundum glo. fodomitico
uitio infcfiam
ucrtcrcin
ftatuam faiis ueram :quippe que etsam
hodic ccrnitur : tam quia
poteft naturalesformas
iducercjut i magis ^atuit
phaiaonisjcrgo
ctiam
3 aufciic poteft
Vemmfi
quid iSa probant : dc pojBfe
larttinbilofa u!c!catuiratJtfeohtfa':&wfuta {tTOchfs ti'<!edmt
Scecomti t natn &pcft flctum ocu!o tuib^to
^
atitrr hmtn uu
dcturqanteauidcfipofi:t:quod&inoig nbalioarm fenfuun]
accdditt uduti inftdacokra lingaaduitiaamaia
uid^niuiiSC
poft cfum fucchiii dulce uinum mofdax
&acu u uidftur mltitno
pct localem motum fpirifuum &fanTafmatum
ad imaginaiiujini
(fenfum^ communcm ! quo fit ut etiam fenGbusexterioribus
ui
deatui nobis ^noua peccipi^mus.Sicut
eii;;m freneticis ,tnt
ficnconfciss maniacis 6C quibufdam ebdis folet accider^tqul
nequeunt-difcetnetc 8c diiudicirc SicefgopateatfacikrC
fedcmomuirilcmembrum occoltate modouditmultis cx du
Ifcismodisiptefettimformatafpicie humani uentrisfinc ^iapo
eam^
priapo ipfi fuptaponendo . Ceterum pro completio*
se
dodrina 8c aidoiumexplanacione clariore mulra dicenda uU
deo . pPrimum. Andemonesbominumfenfuscludeicin
difcrete pofiint squibufdam uidetutg^ ncn : fed eorum tantura
qui finc dei gratia uiuunt . Namex terbts beaii AmhQnii iu
quct mcntcra aut animam alicuius demcncm inuaderc noti
pofleper penam j nifi primo fit dcftmita fanftr? co^itationibus
& fpirituali contcm^Iaiiort $ acusta.Vnde
& icb fexiodicirur
j
^qut libidini defemiunt in eos diabolus acf^pft poieHarem iin*
de
ctiam eft quod demon in uitis patium lodific^ns hcmines cir^
ca
pae'iamqueequauidebaturj& ipfamp?iel!am
q?
fscramen*
Ea rite non fufcipiebjtjut ibi dicim : fanftum tsmcn macha-
cium
Itsd^Scare ncquiuft j quin puelUm ron
equam uide*
tt*
jgiturin tebus fortunc exteiioribus 8c cotporis fanita^
5c demon hominem poteft malis afl^cercjntpatu t in fob.ta
gnenficut inpcccata ita&in ciufmodi iliufiones homines dco
gratos impcllere nonpoteftquafi eotumf;nfus demoncs illu*
dant ut habeant fua membra que tame uidcrc ncqueanr ud eiuf
niodi . ^Secundum
Etfi demon id ncqueatin fe fibus fan*
^orum circa fandofum mcmbra hoc tamcn poffe a multis cicdl-
lui in cis circa membra alfenajnon enimin hoc tam grandc ma*
lum cft fanftofum ficut in cafu priore : ubi pnuarentui uctc
Mcl a^arcntcr fao mcmbro quodlibidini nonferuit .
Circa
hoc
tzmm mhil cenicgo compcttum faabco fXettium
Hti(5
iio
^s ii&o ptohmt. In fiSo vmo ae^iiag sta eSe ac! esit
hoc
Jiqu^t:^
eiufmodi membn malelice rcltjcaeienequiiec qua*
cun^
cjiabouci pateftdte:alioqum noneiT^t diuinum miracultl
jS^conJeqaenternecieftitutioo^dum u^fas ucsiueuam ocuJoid
ficut
nec reltitucre gsnitaJejquod efl infaniie * Preftigiofe crgo
iflaf3Giunt:quad quiIitereffepaiTi^efferamus^Prcltigiii igiifm
i(i.8.ethica.9.aJiudeft niJiil
j
fenfuum deluJio quzditdc ocuIo$
prefertim :unde 8C a perftringo dicifu?:^ acicm oculoiu peiftiin
gitadeo ut rcs uidsatur alitet cUe
g
Cmudc ut alexan.de alpaitc- 2
additnptcltigium ptoprie fumptum demonis iJiufia e:queex pai
te mutationis rei caufam no habet:ucrii folu ex patee cognoiceii
tisqui illuduur:(iue Qtum ad imcriores fenfus fiue ^u fus etia qtd
ad extcrto;es:adde tii ^eria prcftrnte rc exrcriorc aliter tti uifa
^
fitpreftigiu^ eil.Iguut ii non d<:monis modo uerij etiam homa
ni$ arte preftjgiofam noftio fcrmoac claudamusrcrkbus modis il
lufio prc^igiofa c6ficitur:S: inprimisqaidem manuiica uelocita
tetum ctia dexreritatc
nulia demonis artc iuuantc:ficut in trai&>
dioaibus iocuiatorcs faciunt ofl:ndendo 6c occultando qucdat
(icut ex oic hominis cducunt fnrerdu unii quod intruferancputa
tnagnii pomum :cum lii putcnt hoks cos; intrufiife parua [UbcU
lamquamnon intrufi^raut fcdciusloco pomum iuppofaeiaoC
clancuio. Detnd?
q^^
ctiam finc diabolica uirtute pcr naturs
iU adiua: ucluu apud diuum thomam .i.q. ti^. aiticuJo quaito*
& apud multos alios :
hcrba
quedam fuccenfaacfumigasut ti3<*
bes ferpentes uideantur facit
L>cmum uero fit demonis artc
p
motum localem corporum ucl fpirituum corporjlium^in quibus
fpecies fenfatc continentut :quod cum poffe hbro primo often-
fum cft
.
Igirur mulupliciter demon
homini potcft il ludere ut
ics uidearur aliter efife
q
fir
. fpdmo Quidem artifidali tiaie*
^ioncm longe melius
^
bomo
pSecando pet icrum naturaliii
admotionemciiam longe melius
q homo.f
rertio fcxteiius iti
aSPjmpto corpajc oftendendo cffcquod non eitiricut raoniali
apud grcgoinum indf:i,^in Iaducefoimapreftitir:& antonio iti
4>eciemaffeauii:&Cebroeriam
ucfUmhominemaffaiDpto aH
qjocorporctegic ,ut aid^vilui cquijs
sutbrutum quodcuf>9;u?
capitulo
feqijeniidedac^tm: quatia tutbato organo tiifuiiuiicj
Ex flng!magisqu:^fdl fxpcrientia teffe ppetVatn eft copiofo itet
dum numcro ad ?o.r&
*
30. hrnoi gmiixlmm raembforum
ad
fainium am riidos aum atte dcmotiu cogeiilffc: ubi 8c qiiafi ui*
uentja membra fc mouen. A uihorc niagio hetiri.infti.& fo.qui
dam in hanc lententJa rcfuht. Du gcnitalc mebrum perdidxfiem
& makficain inftantius pro mea famtatc logarcm : iilam inquit
atborcm ad nidu illum confccnde & ex plurimis quc ibi funt^il^
lud quod mauis sccfpe. Cu magnu unu fubripf le mohrcn illud
mittc inquit makficajattsnet .n.uni
cxf
plcbanis. Quid crgo dc
hiscfcmiendumj diccmusjninq^ademonibus aliquo cxdi&is
modis pieflfgiofe fiunt.Non rii crcdendum putoJ(j) id eo modo
agant quafi formri ris talibus corpoiibus ca demonesaflfumat :eo
ffnodoquo fumpto humano corporc cu maleficis & colloquun
sut &coutuntunfaciIius.il. illud poffunt dedudis fantafmaiibus
ad fcnfas .Qyarc auteo modo non utitur cu maleficas alloqui^:
iddicetidumeil
i^eodcmutcrctui: fiahud uclletnihilnifi ma-
leficc fc oflldete in fpecic humana jficut in dido cafu aliud uult
liihtl c| oHcndetc slla menibrajmodo uero quia altiora jtendit ut
loqui.conuefci
3
faltarc . colic . Sc eiufmcdi t ideo in aflfumpto
corpore opcrari oportet t ficut &: rfle prefentcm t quippc qui ubi
operatui: ibi efti^^ 8c iHa in fcnfibus tantu perfici poflent finc cx^
crioii coipotcjfed eo cafu non cffet aut incubus aut fuccubus uc-
ic^contra determinata jfed apparcnter dumt- xat - P"Quartumd
pc feipfum demon uirilc membrum demat (quod uticp poteft (i
pcrmittatuE)^^ non pei maleficamjplurimum inter hanc & illam
adeniptione ioterfitopoitetttumquia hJc ucracitct aufcrretut &
Mcracster ?edderetor fi rcddeictuniu qoia id hic cd dolorc cffetno
ibsjficut hic eH kfio difcotmuatiaa noo ihh tum ctiam quia hic
nun^ nifi inuito demone fieretjalioquinquomodo ipfcfpotc fi-
hi tmtvvm luctum qmd pet illud msmbm conquirtt amputaret.
f^QumtCim Qm uemxmont kki poteft
cj>
apparenter pet ma
leficam dmionis arteaotuemcfterpc demotiem folum adimaC
uirile membiu dso uokoteiid oidetur dicendn in primisjq com
dofmQdJ mtil.iti flotuiii fobficl corjiedalitci id deprchcndet fi
amciCvrm uohmdekmnqifni dufmcdi femineinuindidltalla
p
maltficas mfcrre ^fueueraritjqood fi nihil irritamenti
apudiHa
inueneric
itmncnt
conkStaxA eftt^ deaspeccatu eras uil ^cludere uolofr.
Vdndc
iHto ii altguando itditai ngtium eft id ex maie ficto fuif
f
:^^
no Ht nacuia maltfidi cfTe tepo<ale:uc ex^^ientia & cano
DiRe ac
tlieologf docenufed queda po^uiu ^U^ psfp^tua.
|^i^uadum(;^)tum. Demonispaiiugimagas makficmdc
ca uenecea non modo ad illud exi:adicur uc imytdut coitm iu&
tum etil apudcanoniftaf utlps:dianif concepcio fetus: que fi nott
f
mpeditur pet ai^otfum naciutcas impe^iatuc que Ci Ipediii neqat
in
nadu:cacrp itrigimagas ooHietnces uuicmcsaut cxtmguatur
auc flite demoni nacus offeiacut * tt quidem de tmpcdsmeto co
ceptus auc aboiftone nb^ eit dab;u;quippecu eciam
p
adiua nacu
lalia id
pleru^ ztum m6do
maleficc facunc :hecbis aiomatibiis
ac alus adiuis uaturalibus Quod ueto cotra namiehumane c
luetudxnemjinocontia omiam beftiaje motem^Iupisdumtaxat
excepris;,infiaces uoient SC comed>inr:au aare heminfli.quidaex^
ordioe noitio eius fociuscumanus mquiiicoi leflb eft:quippequl
fiac decaufa fe ab mcohs comitatus bu.bie aduocatuaftcuxit m"
quiienwii gratiaiquod quidd qui ex cunis paeium pd.d fiec explo
tando couenciculum muheru cempoie nod:uaio ;,mf nte occidf
& hquo( ebibicu uucaridcp.ehcnJiiC:unJ< Si aimo uno uc etiam
l^upia dict un efi ^uadragmca dc uni ex Itugmiaga^genere igni
bus aiiumpiiti nonnallis ah^s adceiras figtimurjdi ducis auitae
commigtamsbus Acceduntprofimui^iichorum qacda ki-u
pta miu in ho formuquibus eiufmodi ci<rdiOiha leaduncuua&r,
cedanc &ilagimag4mm penitentium ceftimonia;^ iciiicetfidd
cathoiice nemo ex fuo genere magis
^
obft^ccices officiant: que
ubipuecosnoninteiimunc^quafiaiiqjid
aeture txcca camciam
puetum UmntidC eleuacum mactc deinoni facificium offeiunt
I^Pro
ia didis tamen muita uei obica dicecepiacec:quo pienkif
quomodo incecimanc puetos 8c ofFerendo execrenc nofce iiceat
f"Primum . Authore hentico inflito. &fo in diocefi argentifia
oppido zambmoihonsfla 6cbeate uirgsmpluiimum dcuota rau
Iiec hofpica
pabiica fub aquiienigreligno:adfecicbio aduen*
lancibus in hanc fententiam retulu*
V
oi a uiromeo impregna
temJhicempusp3rruspeneaduenic:infamem
muheisfeie mihi
obftetiicem
ipoudeatem
boiii< ueibu ameditriiiiial^am^ mihi
ad id
wumrm trirpore paffns afcinf . Ttiohth n*x duhus cfl
illai.puifiidignata3n&du
mantoinaliacaineia cJoinrew
nugi
Cdmeiam duabu hnKmdecomiraramulieiibus ingtefi^Cdiabo
luj enim
poiias adlibdii itfetat) ad icftum Itetit^uolentf^ mihi
cbmonbusexcitare& aduocarecomugtm: tauites ex onnib^
tnembiis defecetcut ne loqui uel fubniilic pofuifitm : audjtu tan'
tum 8i uifu uigebam Tunj ilhi m medic duasum ftanj:wcce in#
quif hec muherum omnium peffima : quia me in obftetrittm le
cipere noluft ^luci penas:nec nnmunis t-uadc;t t upphcantibus
cro comiribus cius pro me dicendo
q>
nulh unq lui geneiis no
cuiftem : fubinrulit lild : inteftinis eius aliqua immmeit ftatui
s
u ftricamengratiaanreelapfum annummcdiuinnon cxciucia*
bitur . Cum ergo uenrrem meum manu palpjiTet , m?hi uido
batur q>inteilinis fublaris immitteret quedam que tamen u.dete
nequiui . Cum autem abeuntibiis ilJu uinbus recfp^is maiiius
clamoiibus excirus aduenifTet : &: un^filius aichidiaconus tunc
iurahs:u>frbismeis fidem minime habueiunt :arcijbentcs om,.
tiiapuerperiocpex eofeminefanr^fiisc utientut. Quibus de
fpacio ffx mcnfijm futu?um uentatis fignuin dtd>: quo euuiuro
ftatim adeo ciuciati cepi::ut aclainonbus no&e autdie cum om
niuminquietudmeabftnerenequiret. Cxedidit trrtnif bca*
tc uirginis auxilio cui fingulis fabbaris ieiunium panij & qt^c
loluebat liberandam . (^jdam igitur die opus nature cum tjc
pleret omnem fimul ftngim;ge immundiriam egefli(:& adf
tiocato marito ac fihojan illa efltnt pue pen f niafmataoftendit
lofatum fcilicet fpinas .oflTa 8c uarn gentns ligna . p^Secundum,
Authonbns eifdem . In bsfiiif nfi dtocefi in oppido danusquc
dam incinerada profeffa efl ultra quairaginta puercs fe hoc mo*
do necafte^Q) cum uterum exibani acum in capur per uertice ufqj
ad ccrcbrum infixerat t alia uero in diocefi argeniinenfi fe pueios
adco multos nccafte fafla eft
^
numeium fcire nequiitJ : hac ue
lo occafionc d? prehenfa cft
C
um cnim ex quodam oppido
quo obftetricandi gratia fe conrulerat rediret :ad potram cafa
llapfa eft :& cx eias panniculo bjachium pueiuli lapfum apparuitj
39 dctcnta 8i conftiro
g
pucr ante baptifmum interjlTet , & fi*
is^alssio biacbiocflstiqueftionibus cxpQfita omniacancauit ;&
Ignlbuj
fiilftagamibus
interfit. fTertiuiii Hocquo^hottl
dumfadnusindeteftacfonemctiminis fttigimagatuin minime
cacendum
eft : ubi enim ifta monftra pueros naffcentes non inte

fimunt sin facrificium fathane^ eius angehs eleuatos fupet igni
curant imolace * Auchotibus qui fupra quidam (ic letuiir* V
xo
tem fuam pattus tcmpote cum ptetei omnem pueiperaru moi^
animaduetti0et nuUius: muheris ingiefllim petmittete niCi filie
fohus obftetricis ofFicium gerentis leiufce tei caufam expeiiii
uo
lens opottunotempote&iocolaticauitmidit^didi facriiiciiri
tuni:^fciUcetadinuocationemdemonum perneiba horrenda
infansnuilo humanoauxilio fultuspet appendiculum quo ad
jgneraoUefufpenduntutidiaboIoferenteeieuabatui. Qui ter#
licus puerulum ftatim baptizati iuftit: 8c in ponte fiuuii quo ad
baptifmaibatnraobuiansfiiiequepueruminmedto duaium fe
tninarum duobusuiris rei confciis comitantibus pottabatacxem'
pto enfe in eam irmic in hec ueiba Nolo infantem per ponte
deferas* Aut enim per fe pomem euadet aut tu imergetis in flu
uium * Teinta ilia a comitancibusmuliecibus tem ignorantib^
quefiultanpatercomposmentiseftet. At ille* PeSimafemf^
narum inquitique rua arte magicapuerum fcandereappendiculii
fecifti : utetiam nulio dtferenie pontem tranfeat facito:aut fub.*
mergeris . Coada
^
pofito pueio 8C demone arce fua rnuocato
fubito ultra poncem cetnitur infans . O miieram que demone
defcrentem pucrum habere potuitidefgrentem uetofe habere auc
no potuitauc ncfciuit.Baptizato puero cu ia patet maleficiii
hoc
filie pet duos uiros probarc poflct :facrificium uerodiabolo fadii
probatc non polTet
:
per iudicem
perafto tempore pu gationis

filiamunacummatrcdelatam^ignibusadiecit.
f^Quartum* ll
laucto faciilega facrJficii
oblanoqmdoperenir
inpuero,unde
gaudeie pofTjt impius dcmd t^dico c multis pauca
:^
kilicet
diabolu^ diuino honore tuncin facrificii oblationc Ictc
tur :&
q>
tal $ proles expcrientia teftc magis diabo
licis infeftaiionibus fubiaceat: Sc iti maleficia
pioniot fit:m3xime fia parenti*
bus offerarur:qui in pxole
puniuatur^
bb ii
C^Moxbds omticVpct ftrigimagfasa demonibas ho
fninibus ac iumeiiU^ dc texie nafcetibus kCioncs uera
citei
infeaf' . C^pifalum Septimum*
:|
V
a ucio iani Ixquet ex his quona modo dcmone
s
p
i^ftdgimagas faommibusiri gcneraiionis adu ipot*
||tam
in{idietiturjconf;qucnsetiaeft,utquona
etia
\
I
niodo crteros motbos infetre ^flfmt 8c mfeiac 8C
^
\'
homiosbus 6C iumentis necnon arboribus & genexa
Hterplanris
lefionemjdetegamus
:quodequidem mukispunftis
abfoTuemus.
^Pundum Piimum, Omns morbomm gc
nus demoncs per ftdgim^g^s hominjbits peirmitjente deo infcr*
te poffunt:und
5^ leprofos imerdu 8c epjknticoi hoies reddidtf
fe legunrat.
'^Jiicquid.n.pcrad u naturalia inferiora mcfle ad*
duc! potjhoc totu demones po0f t^im
cx his que libptimo lcri
pta funt liquet :cum Jocali motu oh emfmodi fuis palJuis ad e
feduseduccndos ad nouere poiTsfit^fed omnegenus infirmitatis
pct aliquodaftiuum natu ak snfsvius jnducitur 6c non mo indii
ci potcft:non cnim cx infl xa Gdemm folo immediate morbos
hoicspaMintuticumocagensnaiutak expctientiatcftepvius in
nicinum agat
q
m diitmsiSc confequcnter prius in medium

i
xtrcmum mifi effedam fun indjcat in inftanti ificut fol ad ceitl
Aftantiam fimul illuminatptopmqua^f rcmotam parte. Omnc
etgo infirmitatis gcnus homimdemon inferre pot fc fo!o:& c6
Jcqucntcr pet malcffcas quia illeciurmodi cftVdas non efficiunt
femp :led diabolus ab tii inuocatus proptcr explicitu uel irr^plici
lum p3dia.Pictcreaidem pet ifidfo^ipatctmakfica^opera dtfcri
bentem8vCthi.ca.9*Makfici dicumuc inqm"t ob facinoj^ msgnu
tudinem .Hi\ii.ekmcnta cocuriaot .f,opeiC dcmonn ad teptfta^
lescondtandiSjmCkifeshommii rarbantmiodjs uidelices lupta
sadistnium tationis uel omnino impcdiendo ucl gramtci offa
fcado.Et fubdit.Htabfc^uIlo uenenf hauftu uioletia tm carminis
aias intctimuntdntelligc no per cirmjna fed per demontsdu ille
catminatcooperates
Prctcrca ide tenuit.S.tho.z.di.y.^ 7
8c 8.Bi
coitertheologi ois
ibifcdbetes:&idindubic femietcs
^
hoib*
beffe poflit i
corpe ptolc iumetis 8c teliquis bonis:q oia in iob
acccptaliceiiafepoftiffacaediabolusptoba,uit&
infcpte raatl
tis
MivixSns
tobic .Tmmo & in famsificut ttRe lo, an in hie*
tonimhnoii
fotmafiluani epifcopi ti3zaiethturpitef nobile ma
tronam
follicitauit .De ptiuationc quoi^ ufos rationis artepticii
teftantut Mudot eft (igilbeitus &uincenin fpe libto. 27.
i em^
pore ludouicf iecundi imperatoiis in agto maguntino demon
quida i primis quide domos faxis qua5 malleis percu0it:de hinc
pubhceioquendo 8i oftendendo furta &perinde feiendo dikot
dias plutes turbauit:tande omnes contta unii iiritanseiuf^ holpi
cium ubicun(^ maneiet incendes eu
;p
hofpino agros habere c6^
pa1it:ac prerbitero^ hacdecaufa Ietania celebiantiu multos la^
pidibus crucnrauitNec ati ttienniii elapfum ifta quieuere Cete^
ad predida dubiolum fupeteft Xut.n maleficium afcr betur ftti
gimagcfi demon foIusefficitillud^Dicoeffeftumipfi foli dcmo
ni afcribiinon.fi ftrigimaga fcopa aqua ad sicta fpargat^hoc adfe
quetem inde pluuiam aliquid
cfficetetiaut fiimaginicetee
infixa
acuciucietutmakfidams^illa
infixioacus quicqad cmciatum
opeiatur
: cum uttuni^ ftrigimage
uires cxuperet : kd utiunqi
demon efficirpropter explicitum^autimpljcitu cu ftiigimaga pa
aum.CuIpa tii & rcams exhoceffcdu
mic^ utti^
afcnbif demo
nif,&
ftrigimage:quia uttiuf^ uoluntas in iIIudcoit;illius
opeii
do iftiux
confentiendo &obiecrando
CTPundum secundum. Qm^ ueioq' id citca mottos demoti
impius pofl[?t iamfatis ex didis ipnmoIhdc hi^ coftat :iam quid
citcahoc pr^dicet
htftoiiJitcF libettcferatetaufhorc hcnrt.infti.^
^
inquireretcotia
ftrigimagasimultaiuddice deprehendit.Eo te
porequo iquit in oppido
peif&iuk^otra inalcficas inquirebattM
boneftaquedam maiiona
tabcIlsoQe
aftante fub fuoiuremiando
in hcc uetba depofuit . Cu io ftatu
uitgins I? ciiidam
domine ifer
nircm cuiuscapitisdoloie
maklica
quf
da raiti gare conabaf:uidi
aqua fcutsikinfufam toaa natuiam
indemoUsi afccndeie5& ma
lehceindignata dixitne non intelligmquid
facetet:cunihil nifi
fupftitiofa
& qad mitigajionc doioiis nihil attinerent uidetcm
A
t
illaitcrtia iquit dit kmies an {uperftitiofa fint Igif die tctiia
cii msne fufutn
apprehendiflem
tams me doloi fubitocoriipmr
ptimoinomniintctioti
pattecoipotis
:demde in capite adeo ut
laihi
uidcicntatiogita
igaiti uibones imponi; demam 10 co
fotls cute tota t fic ut nec rpadutn ad inftair pm&i acus e0tt ffl
quo puilula alba fanieplena noncerneretur udeo ut diebus qu^
cuor his doloribus agitata ^eiulando dc moitem in remedium ad
uocando :omnes uicinos pertutbarim . Tande medomitie mati
2us(quiutfama etat maleficam adulterio procabat ) a
makfica
Cut
creditut} habito confilio ime ftabulum
quoddam intrare iul
fiuacin ipfo tn f^itu pettam albam iacentem 6c tollere 8c enoda#
tet qnod ut potui cum feciifem : in ea quedam grana que nec edc
xe nec uidete poiTe confueuera 8c ferpentii ac btuiorum offa nec
fion grana quedam adinftac puftulaium meaiu alba iutuitafum^
que omnia ut domini mei iuffu ignibus abfumpfimo quide poft
hote aut auaLte partis hore fpaciolum fed repente 6c ftatim iani
satem ptiftinam nafta fum
*
in eodem quo(^ oppido alia hone^
iU marfonariuiidice in hanc formam dcpofuit* Cumin ortum
sneum ex uicino orto talis uicinemeettaniitum cum dano meo
ficti confpexiflem & de hocapud me fubmurmuraremaepente ni
cina illa aftititj&anillam fufpeftam habercm requifiuit . Terti*
taego^ malefame eflet:hoctantum refpondij^greflus pet
gtaminaiaduratnindicabant:i!Ia(^ indignata forte
q
ad uota
eius iurgiis cum ea me mifcerenolcbani:fubmuimutan5 & ncfcio
quid infiendeni abic.flif Poftpaucos diesmedirus inteino-
tumdoloi arripuit & iu lateribus hincinde punftiones due con*
trapugnantes jadeo
ut die noftucp uici.is forem clamotibus mo
icflifrima . Cun<^ multi uiflutionis 8c condolendi
gratia iugi*
tetconflaerct>t:figu!u$quidamquidida U5citta malefica adulte
fansabutebatuapoftconfolatoriauetba difcedens :die fequenti
feftiuusregreffa$3^nofcetanmihi exmaleficio infirmitas eue*
niflet
r,
confequenter autcm quid rcmediiefl^t indicauit:
atca ubi
inaquamfupracorpusmeumplumbum hquefadum infuaiflett
infpedis que lefukabant imaginibus:ex maVtficio inquit moibus
eftsGuius pars fub limine domus latitat Cunc^ ibi repetta effet
imago cerea tota confofTa cum duabus acubus ad latera hinc in^
deaa inftar eaium quas ferebam pundionum 8c nonnuda panni
culisinuoluta&omniainignem conieda efTenc repente abeun*
tibus doloribus conualui :Iicet non plene
q?
fcilicet totum
malefi
^mmi ueftigate nequiuimus *
I
n codem quo^oppido coquos
^mimitchidacisitd
fprcta amafia homfta 6c meinm imicnli
in
marnmoniuconduxiiret jamafia malctica i publica uia multis
honcftis
peilonis & rpeftaniibus &audicnnbt*s predide
luucncii
Je
maleficium moicem<$ piedixit :ex[enfa manu dicens
Kon
diude
tuo mamo gaudebis* Sequenn die iuuencula
Udo decu
buit :& poftpaucos dies mottem obiuit : femper conieftans :
ea
ficmotiofi^illa deo permittentc me fuis malcficiis
inteiemit.
ht (imile ibi mulns accidit i8c cum aiiis domicello cuidam :
jui
cm pet famulum amaiie eum nofte expetenri jcxcufationem
feciffet:^eanofteci complaceie nequiiet : lefpondit amaila
Dic domiccllo:incdiunon uexabii Igituiillefequentidic
Infirmatus :non multo poft mtcfiit Si que in eo folo oppido
aft^per ftiigimagas funt quis rcfericuoiuerir^uolumen conft-
ciatopoftet, HTPunftum Tcrtium* Quidueroiumen-
tis que pioximum nobis locum in nobiHtaie tenent officiant
ft igimageexhisquin^norit Sienim homines morbis affii*
ciunt jqai' fpecialius diuine prouidentie qbmta fubduntui: dl
c^nic paulo: nunquid de bobus cura cft deor^quauto magis
bruia:queahquidfunthominJS. Vnde& oues iob
jgnibusde*
mon cuius fufFiagiis ftngimage nituntui abfumpfirjfic etiampeg
nillas ubi ftngimage uigent fibiinufccm uaccasiaftecx inuidia
priuant :intetdum ftiam intctimunt* Cumenim Jaccx mcn*,
ftruo fit raeluti mcnftruum exiccari poteftiucl a natura ucl ab ifii*
mitate aut aitc makfica que infitmitatcm
induccre nonit. l^rafti
cam ijeto quomodo ftii^tmage conficiant
:refcire non expedit s
gqfilfeferrem nonftrigimage
predijaaatcentare uolentes pecca
le quidem ex mala uoluntate poffent:
effedum tamen habercnd
polTent per nudam demonum
aduocatione;c|;.reo
careat
funda.
mento cp homagiu diabolo no preftiteiiHf
& xpianam fide non
abnegarintucibisaut
opcaliqua Icuia &
fupftitiofa admitretcs
ucru de hoclatius difpuremusex fado
quopia thcmatc fumptOA
Quida in quada
(ocictateiucunda pofiti
( author eftheflti. infti.)
in prato iuxta toirentcm
tpe maii butyru
maicumquodibinon
cratcupfucrunt:ex
quibus unus
procuraboinquit
uobis iliud :&
quid^optimu.Etftatimnudustorfente
intransac fcdens doifo
aduwfi^.impeta
ague ceita
uxba diccm;
6c aqua manibas pot
tergu cctcm fpeftamite moncmibntyra das tepotis copiofum
adiftacquo eo tepoic zd fop:iufliceferut apporcauit^i^d iocii uc^
luti optiniupcooamnt* Hic eigo haud dubio ia fua piadica fuic
ccrtus:dC non alitec nifi quiaauc pcipadum (xpa^fum quad ma'
lcficus auxilio demonis ufus eibaut
p
padfi tacitu tx hi^
q
cxpec
tuscrat diaboludbi non defutu^ noiaune^ n.fme uiuute huma
na altioieid fadu eft: fcd ne^ dmina haud dubm fidtuuhoquin
quona pado deus nuditatcm Sc lcue ia aqua fcdioncm cxegirec
undediabolica f<]du fit oportet * S i crgo diaboli iuifragio
^
quafl
malcficusexpreflo pado ufus efbiam dJicuiTionc opus non eftuali
bus .n.diibolus fuBfcagati ^deo pcimittenrc cofucuit. hi ueto ex^
preflum padii non iniecuenit :implcci[ia intcruencritopoitct ;uet
quia a miticuel ob^ietdcc diaboio oblacus & pciinde cxeciatus
fuitjue! quia ipfc aut uetbo^aut opetc aliqua.fJupeifticiofa adnnc
Ccndoapoiiatauit * Pro quo ^iilud fciic oponet
g^
diuus tho.i*
iiv/.qj.ar.z.qrens utiu auxilio demonu uti m effvdibuscoipoia
libas qui pei cos inducun^fit malu : icfpondet c^
q
fupra homi*
nis&; natuie facukatcm funt,a folodeo exquiienda iunuunded
cut grauiteipeccatqui quod dcieftpei idokriiam exhibet ctcatu
tc,f,cultu,!a& qui eaque a deo ex^tttndi funt auxilio dcmona
|plorant:cuiufmodicll uaticinatio de futuro ifa^.s.nunquid non
populus a deo fuo lequirct uifione^d^ fimditcr in aliisopetib^ma
gicis :in quibus coplementum opeds cx demonu uutute quis pre
flolatut.in his.n.omnibus cft apoflafii a fid^
p
padum initn cui
demone:aut ucibotenus, fi intcnit inuocatio aut f^do aliquo ec
fi faciiiicia defintsno.n. pochomo duobusdominis feiuiic mac*
^.hec illc. Aiber.quo^ idem affiimans q).f.in talibas femp itet^
cedat apoflafia ucibo uel opetc magisexplicat diccns. hin in^C
inuocationes^coiucationcs^fumigationi^s 6c adorationes fiai:cuc
peitum padlum initm cum malo demoneiabi^ hoc uidelicetqp
^aisdiabalocorpus^fanima tiadaticu fidei abnegadonein toto
uci in paiie;quia
p
hocQ; ipfum inuocat lam comutit apofiafiam
iieiboium apercam ; fi ucio uecbomm inuocatio apcita non fiat;
yeium folum opeic fimplici fit:qui3 .f.tak opus facit
:^
no nifi
demonisauxilio pcrfic! poteli:tu(icfiuciUud faciat inchoando iti
Hoicdiaboli^fiucpsjialia aeiba ignotaii^cabf^ omni
ueibo:ilU
ta intemioac
Ift
intentione
ut di&& tftSMtfefnbll peiidalittc &iq(ti!t tH i^
llaiia
opeiistquia illud opuf expefta^ a dcmoRCialiquidaofi a de
mone
cxpedatc uel peidemonc pdpeie (cmpcc eft fidci cotume
lia^ideo^
apoftafia^Hcc cxilloiexquocliceic licct^ iuocatio de
monis Ucdfequenteipadg expicflnm duplicitci fitjpumo
p
cx*
piefia ueiba.r.iuoando aut coiuiandoJecndo pida
q
talia funs
nt expiefleindemonis honoic cedantmtponcic cistbuia aut coa
adoiacetquibus patetei annexacftintctio cxpicfla demoncs lud
candi
Padu ueco imjplicitiinucinuocatio implidta eft.di opus
aiiquod zd aliquid afiequendil fit qduiitute illius opeiis fieii nc
^uitifed expeftafa dcmone mel a foftuna
^
aut quocuna modos
dumodo noexpeftef a dfoCoIox quo ctpatct^ qex nmpliciu
le fupeiftitiofis lebus utiami^putantes tn
$
elFedus a deo aliquo
modoemergatsno funt piopiic apoftate a fide Colligitui ctiain
cx eode fado aut ct quocun^ cofimili^^ quia diabolus nouasic
lum rpedescddeie nequitanifiinfimas &namialibus adiuis adhi
bitisiubi ta fubito buticu o^timd ex aqua piofiliuit^hocdemd nS
cffecciit aquamutado in lac.aut buti^:fcd uel butipex locoaiio
dcfetedo:>uel cx natuiali bouc natuialelac fumcs iilud in buti^a
ea aite qua 8c mulieies celeiius tti cducttcndoAd quod etiame
iIIudieduci^,^fupeiftigiofoiuquid3uinoauteiufmodi nodui
Do tepoie indigetes fumpto uafe pei uicd excuuendo tliud plcnii
cxcipiunt tdemon.n*aliunde ueio uino allato uafculd c6piet*Sic
laude tepoie noftro quida filuano fpiiitui iuifibili pccunias figtta
las dedeiunt aiomata allatuio
qucnonnifi in unaciufcc genciia
potheca habebatuuaf
abaiomataiio
quenda illucgallicolcniili
babitu acceffifle 8c di&is pecunias
exoluifle didiceiutIgitui ifte
beftiales Sc infemales fuiic ,ficut
hominibus ita 6i iumcntis

aul
ladu 8C uifu ^aut uifu folo coopeiantc
demonc^ aut aliquo inftdi
mcntomaleficii fub limine
poitc occultato in nomincdiaboli U
emniddemonioium infidunt limmo 6c coficiunt * Sic enim in
Kauenfpuig* fafiTc funt
incineiande:addentesginftannbus dc
monibus melioics
cquos &pinguioia iumenta icmpei aggrcdic
banmi Deni^ cum ex cis quedam cui anncnomen crat: uni e
^doiibusufginti8c tics equosmaleficiis intcicmiflct;& illc uigc
imdquattd
in cxttema
pauptatc
cotmi&ulflabnli fui oftio
&
iii iTcfice f<t oHb kt iotmiitide M*:i d'mJ>to Stfnem nri (^5*
dcoiq^ fi cquus hic m'jria
3
tc madibus propris iuguhbo: ficcj
tetior mjltfice equu faloauft . C^tpta deinde & intercogata quo#
nam mo talia fecilfit.aliud mgt 0111 fouel feci nihihin qna diabci
luscertasresfibiincogrjifasiinmifiircttxqmre cofligif cp ant
ttianu rola aut folu uifuni^tigimige neccitatio cxhibent(cetcra
pficit dcmor!)u8: uel maiiquo
c vopcrc^f ad maioie diuine maic
ftatfj offgnfara j coffquerej: aut<S maioLe liccntiam feuiendi
Cr^^undum Q^jjtum**' tffgiraagas per demones j,dem.onef^
p
ftrigimagasfulmitiijgradiD?? pluuiai^uecos &eiufmodi fupes
tctic nafcentia dco pmitrcnte poflfe cocitare Ife diuine rcftanf: in
lobtqufppe
q
alTeueiant^cp accspta Hcentia a deo ipius demon fa*
tbeoj inquingenta iuga bou 3(naf^ quingentas laptendas dcpue
10$ gladioabfumendos atmatit & impukrit ligne^ e celo dedis
aiit^ tria ouiu mtha Sc pueros cuftodes abfumert:necno caldeos
intcta milja camefopg lubnpieda
&pueros necandos armarit:ue
tum quoq^ e rcgionc dcferti flare copulit qui euerfa domo filioj
B.iiz(cQ necarit:infupcr mctii fuperiu? tad im eft, came eius iob
fcilicet gtaai ulcctc uulnerauir : &qd qaiburdvm oium gcauiffi-
sniim uideri potuit uxorem 52 ms anco^ iii eu oppugaa>Tidu cx
citauitiut liquct iobprimocapite 6c fequetibus *ubi 5 diuus tho
mas (ic loquitar . QiUod deo permittentc demoncs aetis pee
turbationcml^ ultos dc igrws ccelo afum induccrc poflTinticonfi
ttri ncccdc tft* C^imuis angelisaut bonis aut malis ad forma
2um fufccptioncm adnmumnoobediat mtm^ corporea uerum
^lidzo acatoniccterum tamcn kcm quantum ;id motum loca
Icm icaim ui argumcntum in hominc mderc licet:quippc ad uo
luntatis imperium membtaad opus uolitum moucntur Qm*
cnn^ igituf locali corpopg moiu cfSici pt^((mt ihec quif(^ angc^
lus ctiam malus natufali uirtutcpoteft efTiccrc modo ci non iti^
Scrdicatur 3 deo Vcntos awtcm
&
pluuias 8c eiufce alias^ acrif
Suibationes^^Io uaporism motu a terra 5c aquarefc>lutoruin fic*
ki poSt pIanumefl:undcad;eiufmodidemonisuimut!arura9
fufficiunt
Hcccxdiuo thoma GIo quoq; in illud pfal uocauil
i^memfupertcrram*
Hcc malainqait permitrit deus petam'
^QS maIo^ai lalibuf
ppofitifunc ^Aachoi; tft aidii in (owm
QiTidl
malfficos itmta^Bt tup lufitibdf a ludiVc mterwga!iJ
fdLtlcjnqiMS
grandinesptocuramus ^cetemtamcnomi^esledete
tion
mitmusigatt(igno cmcis munitosifed eos t^nttitn qut AinC
auxilio
diuiao deftituei Modus aotem inquit tiofttt hic eft *
In primis enimin agto deraonum principemcertis ueibis inuo^
camus petentes nobis r fais demonem unum dingat : qui nobic
auxtl o CittU detignatu msleficio uel damno afficiat Cui lani
prefent) in biuio pullurri nigrum immolamus :iadantes in aerat
^uoabcoiiicfeptoftatimobediti&flatim irruitaut pluuia aut
grando 6c fuimina Sc ei ufrnodi :non tamen fempet ad loca pec
I30S d iljnara:fcd prout deus uiuensuoluerit permittere* Hecibi
&d inteil>gv
q de fubftiinria eiufmodi eft inuocatio demonis kc
teta uero cerimonialia func 6c debrne efie:unde interdum pJuuiaf
& grandines adducuntLdj fo^ula 6f aqua lepletaquam maniB
in
nomine diabolt mouent I bidem quo^ de mago qui fta
tus dicebatut in agro berncniium
:
qui de ea te fe iadabat ^e me
dio intmicofum (uo^um in fpecie muiispeieotummanus dila#
beietU4:quod & fepe Fecit atiquando tamen facere nequiuit trpo
mcharirate deceptus :unde trpente giadiss Sc haftis intetiit . hic
fuperftitem quem cx dtfcipulo magiftcum feceiat reliquic qui in
bopo didus eft. Sciuerunc hi duopro uoto tcrtiam paitcm ft
inifeniuelf umentiautreicuiuf^ ad proprium agrum deagro
Bifcino
nuliouidemctranffrre:iuboculisparentumpueros iti
aquam nulloeosut^cnte
fabmergere:gradincsauras5cfu]min
iaculari: fteriiitatem
&hominibus &iumentis infeiie:]du ful*
ininis quem uelJenc interimcrc
:& aJia multapeftifcta abfoluere.
Aurhor etiam expcri meft henri. infttro * Sc focius In dioced
conftaii. ab oppido rauenfpaig uerfus fatzburgam:ad duo de tii
ginta miliaria teutonica ngrsndo feuiffimaj non frudus modo
uerum etiam uinejs Bc planras in laritudine unius miiiaiis adeo
ttiuerat
:q7
in uineis terrius arnm fiugifer minimc ludicabatui
STanta auiem
inf^mii de maleficio fupei duas agnctem fcili#
cetquandam Sc ann im rxiitit
q>
didiinquinrotes adinquirenda
damanre popuJo coadi
funt * A mb? capte 8c feorfum dtftindt s
Kgailulis detcnte fjdum
uno modo narraiunt: &faeile
j^
ho*
fa mendianajuQeademone
inagiiipiodite^ciifubcettaatbote
cc ii
iftenilefamftfoflb cfos fiAa foffufa infcAiiti tqaimdigito
fn
ooiiune ditbo\i& omninm dcmonioium
nouciunuquc in aei^
tdiabolo elcuau dUSl ubi/ambe hoftio fue domus pio^nqua^
mnt
gcando luic

Infinita ciurraodi
adducipotccamtni(i iici
Cjiim rupciHuafoienti
CQnodfc&^ftiigimagas
dcmonpei uariat
fpcdcsfocmaf^dcmonfticc* Capi*oftauum
Via iamquonl paAo demon uccacitec noceat moq
ftiacum cftiquona ctiammodoappaicntci opeiccu
monftccmus opoitcc :quod muirts pundif abfolui
dumcft*
CTkPundum Piimum^Dcmonem
fpedcs uarias ceium
q
non functin icium cxiftcntis
liomini pofle
monftiacc :5e(i ex didis tibio piimo pacucritmunc
Bamcn bicui catione Sl auftoiitacc monftiatui Racionc iic*Qiic
cun9 !ocaIi motu coipomm infeiiomm cfFici pofifunt utiq^
de
enon cfficcccpo^ic opoicctsqui ciufmodi coipoia pro iibico
rao
Qict dc loco in locumaUt oftefum cft* Scd ciuimodi fantafticas
Bt
Bunasapparicioncs
locali moiu fpiricuum &humom pofifc ficii
nedu dtum ad fancafia uccum ctia ^cum adienfum exterioicm
^
oftcnount^cum ad fantaiiam quidem fomniancesmnde utcriam
Bcftatuc acilib dc fom.& uigilid fit pet mocum fanguinis 6c fpi
{tituums^tumucioadextciioicm fenfum oftendunt fienetici d
inteidumuigilantesoftenduntfcuideie quod noneft:quinetia
^
silii idcm non uideat tis miiaculo eft *Poceft igscur hoc demo
Pictciea
quodpofluntadiuanatutaliapoccft & demon iquippe
qui e4 ad fuos effed^locali motu admoueic poteft^ut luber, Sed
ciufmodiilluforias
appaiirioncs natuialia coipoia pofifunt main
lieiba quedam tefte diuo choma fumigans tiabcs m fetpcntum
focma oculis oftentat^ ignis in ciato maluarici ad caiboncs bu!#
licntis tadu accenfecandeic
fuccenfusaftantes fub fotma tam U^
tiida leprcfentataUt
achetonrini fpiricusin humana fpecic uidcan
SurJgif id poflic et demo opoicec^Audoiitacc ueioliqc
p
cano
eiem,?5.q^.epi:utfupraca.ihuius fecudi hb.citacueft:&^augis
ibide in ca.nec mi^i 8c in uicis pacru legif de iuuencula
q
oibus
ctcepcobco machaiiu c^ua uid^bd*PoSamm &adidUtscias^
^ss^ddaeemdensbQcho^onofot ugtdmkl^* ubi hemt' iq
hec
aeba.lQ aula babilonis lex deabuiabat* Kcfpodit^ ^Si ait*C
cx
inagna
fupbia Nonehcc cft babilon duitas magna qua cgo
gdiiicaui in domu tcgni in loboic foititudinis mec^&
i gloiia d
totis mcijCun^ fcimoadbuc efietin oie icgismox de celo luiu
Tibi dcnabuchodonofot icxRegnu tuu tilnbita tc^{ ab hoib*
tiiciit ttidc cu beftiis 8c Utis ciit habitatio tua/enu quaii bos co
tncdes3& fcpte tctnpa mutabunf fup tc^doncc fcias
^
domineC
cxccifus in legno hoim c cuicG^ uolueiit dct iilud ade hois
feimo^plctus eft fup nabuchodonofor,&ex hoibus abiedus e
lcfenu ut bos comedit^& loieceli coipus eius infedii cft^ donee
capilU eius in Hmilitudine aquila^if acfcctet,& ungues cius quali
fingues auiuIgitui poft fine dicye cgo nabuchodunofoi oculoi
meos id ceiu leuaui^&fenfus mcus icddituscftmihf^&aitiffima
bcnedixi^& uiuente in fempitcinulaudaui &g(oiificaui:quia ^m
tcft^s ems ptas fempiteinasfie legnii eius in geneiatione 8i gene
tationes&oeshabitatoiestctrcapudeii innihilii tcputati iiini*
iuxta uoiuntate*n. fua facit tam in uiitutibusceli
^
ia habitato
tibtti
teiiea^ noneft quiiefiftat manuicius^^C dicat ei:quaefect
fti ilti ipfo tcmpe fenfus meus icuccfus eft ad me^ 6C ad honoi^
tegni mei decoe<| pueni Sc figuta mea leueifa eil ad me^^c opci
matcsmci 8c magiftxatus mei lequifieiunt tnc^ 8cin icgno mea
icftitutus fum, 8c magnificentia ampiioi addita eft mihi Nune
igiturcgonabuchodonofoilaudo &magnifico& gIoiificoie
gem celiiquia oia opa eius ueia 8c oes uic eius iudicia: &giadi&
tesinfupetbiapochumiliate.Hecibi* Exhocauttextu patetg^
ifte icx percuiTus fuit amentia ;quia dicif
^
(it ei fuus (enfus leftl
tutus:item fibi uidebaf ^non habeiet foima hois: unde dicicus
%ura
meaieueifa cft adme:a(debatui.n*fibi
^
iti paite anteiia
ti flct bos in pofteiioii leo:^ fcilicctptincipes in iuuentutelafci*
tti in feneda lapaces funt:fuic at pcn^us
p
angelu:qa ifta cotpaha
p
fpus agelicos dc' adminiftrat apud oesfandos.yii paulo fupi4
code ca uigili*
angelusdi annuciaiTc ifta legi^^punitione^^ni at
cu nalia in
dcmonib^integia
mafciint apud dio et demoeiufmo
di fantafie
a^atitiones pot eflFicetc:m(i dica
^
ifta
fuiia &ame
tia icgis
fuetit
miiacuioiajqupdfomniauit do&Qiu^mmqf
puobm fltjfem tnodhsfvii dimm thoat ithm tvprs diitiih^ it
hpcpei demonem fitn poteft.
fPnmoutfpecicj que in thefau^
ffointerforiferuattturiuni tanca ueherncntia ad fantaHam & r:ii
fam communcm dcducantut utaiamfcnfus
extcriores quoiii
prgana faniafie &
communi fenfui
contigua funtquoquo moda
Immutentuf.f^Sccunda pct altcratione
ofganotiieeo modoquo
proptcccolctam dulcia uidcnrur amaica,p">
ddctcitto p?r form
l^onem alicuius corpotis illud boi circundado:ut uidca^ aliis afi
nm 8l fibi c|uoc|! quo ad imaginatione & no quo tidL irclkdiijut
ioffa patebf t ubi dc mmdiis agetut pcra prcftigiofam ablatiotic
tnembn gcnitalis .
Ne c rii pteidsdij obftat cp nuIJa creaiura nifi a
dco mutari pot in alia fpeciem ud
(imihtudjne.i^.q.f.efi. Dico
nimut fupra probatu cft:giUudintelIigstut dc mutationecirenr
lialiiqul diabolu^ faccrenc^uit
}
puta Q^ho (ic lupus mon autde
prcftigiofaquahomofitqaidehomojuidcatuiaut lupus.
Non
obftat ctiam
q>
iftam formabcftiequeuideturalicubieffc
opo^
tct mcctn cft in fcnfu x quia fenfus (pcm non habcr nifi a rc accc*
ptamjquc rcj,i*ueta bcftia hicnon eftmecitcrum
cffepoteft in ct
f
e quc uideturtputa in pucUa
q
uidcturequataJioquin
due fubfta*
tialei fotmcin eodcm fimul cirtnijncc in actc tum quia non cft
ffufccptiuuj figufcuum quianon ftat:tum
qufa omncs uide#
fnt. Nullibi crgo cft&confquenter non^eft/Non obftit iq ^a
hoc argumcntum dmus rho.in.2 dis & facit & fokmj dicens
g^
eft in fcnfu nicl perdedadione ab jntenon uel pcr alrcfationeni
rganocumj& (ic eft accepti ?. tt pciuf (i primo uel sccipitur tunc
ca deccptioncfi fecundo mo fit. Didi mdeduftio ab intcriod H
immutatio non fic firquan demon affampro copofe fc intcftus
obiidat fmtafie quc etiam eft in corporco organo lalioquin duo
cofpora fimal elTenrmef^ imcdiarequfcg iltcrando :cu id n^q^t
tir oftefum cft : fcdid cfficit mouendo localifftmonquafi orga*
tium fantafticum d/uidens x alioquin dolor adcffet : fed mouen*
do fanguincm &alio$humore$ jconfequcntcr autcm & fpiHtus
Bc fjintafmaca . Sed contra hoc
^,
quia nihil noui poflet oftcn^
dcre :concra auguftiaum diccnrem
g?
fDtmai & notas &ignota*
oftcndit. fSoIutio*
Nonpotcft oftendercaliquid nouumex
tgiQ
quod kiUmnec extQto nec expaue fueutin fealiimt
^
aX^
bcdfineiii
xndeiinm^ eecnsi pbtcft tmtn ofimdcte noDtmfpfe
ckm tottQS
i
piua mofitem aurcum * cuius tamen ^um mkm
fu
fuciuntjmoDs /cilicet &auram

4!rPvindattt ccundura* PropreJidismelmsenodandismul

tadfco
pPHmum Cum dicitut in capitulo spikopl nullarri
Cfeaturam pofTt ali im tfanfmutare in aliam formam uel fpcciej
diccndum cftc^tEanfmutatio dupt^x fit : fubftantiilis uidelicei
iC accidcntalisjq et duplex eft .fin formam naturale 8c id
q
uide
lur inherente^&in fotma folu herente 6c inexiftente fenfibus uf*
dcntis.Primam tfafmutationem^f.fubftantialem demon efficcrc
non poteft :ut ^ homo fiit bos .Sccundam uero per motum lo^
calem efficcre poreft jinducendo infimiitatcs & confequentcr co
!orf$ malos : ut
probarum cft : 8c fumhttt . Et tetiiam dc his
non ioquitut capirulum:ftrd depiima : aJioqufn circrcontra expe
ffcmiam ^ rarioncm & audoruatem:ut patuit. p~Sccundum.
Quodauguftinus .18 de ciui. capi.i/rccitat
^
citccs ulixis focfos
matarit iti bcftias:^
q^
ftabularie qucd tm hofpites fuos ia iume#
ta oncra fcrentia uertcrunt : 5 diomedis focios mutatosinaues
6lim circa diomedis templu uolaOe^quod^ de fuo pattc coftats
tim ictulcm
^
ipfe patcsfuus ucraciter dixcrrtfe dc caballum fuit
fc 8C annonam cum ahis iumetis baiulaiTe :quantu ad ciicem atti
nct fic intclhgendum eft. ibi.n.befttaium uctafozmaetiamacci"
dcntalis inherens non fuit apud aliquos :fcd illc fpecies in fcnfib^
iilotum $c intuentium eiant pci dedudioncm cx thefauio.i
^
j dl
ci poflktdemones corpus affjmptum in fpecie brutaliillis ciica
pDfuiffe : ut fic ibi fueiit foima accidentalis alicuf cotpoif cxtrj
fcnfus inhercns t idcm de ftabulariis Sc caballo conftantif
di
xetim:ita ^duphcidido modoilla eiTe potaciunt:qqciedan3
modoprimofuiftesaddens^ homo onus iumentiferic ufde^
batuicum tame ultia uircs nequttet:inuabatcnim demon. Quaci
tum ucio attinct ad fodos diomcdis :cum illi una cumducc fub
meifi aquis obuolutifini^f^bricato duciteplo demoncs in a^una
Etis
cofpotib' circuuolarunt:
q^
^hoc
p
dedudionc rpcrum ad
;nfuseepotuit:pHmu
itifuiffe aedifivii &diuustho.2 di.g.dicil
quotudaopinione faiffcangelos cii bonos lumalos nunqcoipa*
ittmpfijSaou kM ^ue de a^paiiuonibns ao^ ex diufofs Ituesis^
Aa fegQnfmpfcftigiifam^ imagindril mdoni nritiflc
Hcs
cx ilio t qui catncn cam opinioncm non piobac *
CTPundutcrtia.Picdida tnnifiin capite hois (intdcffloncs aai
In oiganis fcnAium no cfficiunt :undc quona modo id in capitc
ticl fcniibus (inc kiioncopetur pcirciutatiopottcttdicedomultai
f^Piimu*
Si diabolicaillu(iocai6efiat^$extcifoics fenfuspet
flffumptu coTpus 8i ds obiedii fiat oftendendo qd non cft ucl qd
tft intcrpofito corpc occultandoia demone organa fenfuu oc#
cupaic confequctei ant & ucxaic no opoitct^ut liquet:(i ueio 6ai
^
fcnfus intciioics tin^aut pci intciiotcs uf^adcxteiioics dedu
ccndo humoics 6i fpes a memoiia ad fantatiam 8c fenfus ctia tx*
tcrioicsCut fupra)hoc uti^ ni(i caput & organa a demoneoccup
tui cfle ncquit : quia angdus ubi opsiatut ibi efhhoc tn (inc do
loic utiq^ efTe pot:tii quia cx tali motionc organa no dmidaRtut
fcd fpes mouenf dutaxat:tu qa organo nuUa qualitas kiiua
maxi
ineinfeitur:ca omni tali qualitatccaieat demon.Ncc obilat quia
iuxta hoc duQ fpus eflcnt in uno loco angelus .f. malus 8l aia tfiC
cofcqucntci cdfufio opeiationu cfiG^t.Non obilacin^:quia opeia
tionum cofufio ea lone fequeictui ^fi codem mo uci idemgenuf
opeiis utct^ fpus eliceiet:ceu dicam^duos angelos occupaie und
lapide qucm uter^ localitei mouciet:modo aia ibi opcta^ utfot
ma ucgctans^non aut ut localitci moues ide piccife qd angclu^
lAn aiit talcs Hnt aiiepticii diccrut pcne flatim

^PunduQiiaitu * Quid ucio dc his lupis fcnticnda (it ^ui puc#

los Sc hoics et intia oppida lapicntcs nulla ui aut aitc capi aut lc'
di pofliintidico intcrda hoc natutale hfe caufam intcida diaboll
cam
.
, Et datuiale quide multiplicitci apud albsr.dc animal puti
fame fciocitatem aut catulos &ciufmodi:diaboIica ucio dcmo
nibus illudcntibus:qn dcus pioptcr pda populu aliqucm punit
i
iuxta illud Ieui.i^(i nd fccciitis madata mea minlin nos beftiaj
Bgii:quod tfic accidit qii ultialupojie uiics 6c afhiria dc matribuf
Infcquenriu dilabuntut Moc aiic duplicitct cotingit ; &inpiimis
per demone ipfum (inc magico cocutfu: da ueium lupd dcmon
oblidet^S^ in talia urget :{icutquadiaginta & duos poctos cKictf
lidetes^uiii duocgicffids (ilua intcicmeiut:5 pioptei (imilc
Icta^
liic miootcf iaftitutc funtab epo uienenH Deindc ueio
etopeic
maleficol
mtns
dQtmms putabat feneiti in lupu &^ueios uoMrejcumillii
demon
in obki(o lupo ^eiet.Iuxta pdi&a.at pot dcmon multi
f
liciter genus holmiic iliudere

piimo obfeJOfo ueio lupo (iue ai

cep
toique
p
uoto in malal^ilit(5^ e manibus infequentiii eiipie
uel ufu naturalisuiitutis lupineiueleumouedo locaiiter autoccul
jtando dc reddendo imii(ibile.fcdo airumedo corpus in figUia Iii
^i iU ifta peificiendo. tertio oiidendo holem aut aliud aninial in
Jigura lupip que iftafacJat*quarto |)rfti^iofe4Jt fenfibus noftiia
ita uideatur dc nihil Cn in reiquod ib locumminime babet qii iti
te funt uerieffeftusputa pucioiUm moitc^.
CTPundu Quintu.An ad ftrigimagaiu
bfif
lacitu hoies dcmoH
^otfidetcqat cnodare uolentes4muIfadicmusf"Piimu . Diuua
jthoj.quoUar.Sific habet.Diaboig holcm ihabitarc dupliciter
pQ
:teftintellignucl ^m ad aiamXud qcuadcoipus, Et ^tu ad aiaira
,quide\ijaboi'^ hoiej fuhftariahEer
inhicaie Rop6t:foi'^.n*d* illabl
tat mentiSed contra hoc.Culpa,n*moit5li$ upponifgratie: (piil
tuffandas aut cu gtatiafemp
inhabitat holm:^m illud ixor
$*
tcmplu dd t(tis ^^^S^Shabjtat
in uobis:& ^iir cum moitali culpa
m
fpirif^mahgn^^homine
fabftarialitctihiiare^^So.No
itadiabcj
lus cuJpa ut.S.S.gtatiam
caufat :fpirituif3ndus*ii interius opcra^
diabolus atexreriui fuggerit:ul
^tu ad fenfumjUel ^tura adtmai
ginationem:dic(tur ta
iiihabitaie affeiaumhois
p
effedii malitiiel
tion folum qncxeius
fuggeftioqepatii ppetra^ fed etial
p
quod*
cun^ pftm mortaUnquia
ex
quocunt^ talt diabolice femituii h^
addicit .Quantu uero ad
corpus
diabolus pothoiem fubftantialj
lerinbabicaremtinartepticiispatetifedhoc
ad ratJon^pene
^tU
liet magis
q
culpejpene aiit
corporales uite huius no femjp
conf|
iguuntut uipam:fd qfi^
peccantibus
non inferuntur &
infeiunt
lion peccantibus:ut de ceco
naco df io9. quodeft im altitudinfi
iudiciotum dti * Vnde
non ca quahbctculpa mortali diabolus
fcoicm iubftaiialitci
inhltatietia ^m ad corpus.f^Scctm^DiaboIS
inhabitarc hoiem
fubftatialiteteft
hoiem e&ariepticiu:ut
patuii
X diuo tho.c^ uero hoiem
arrcptieiu qd fit minime legijex kjftis
in puto
$
fit hoiem dei pmiffu ita demoni tradi ut eius mcinbiifi
l^io
libiro
mWiad
imsfiias Si msiias^^i cqiudi c^tquin^ cii^
tiiing&t rttcttiffc UgoiSl^ai a?iis inueriy maXimc m fpl ce pof
fetAliqn.n*quispaiude a democpcoiuo meiito mafore ciimi]
landoilicut exfeuero in hiftoria diui martini liquet qudam tati
tc fan^itatisuiiiiut Si ucrba &ucftes eius demones peilcr^t) petu
uiiTe &obtinuiir: ad humilitatis tutamen quin^
mefibusariipi:
quibusaftis libcieuanta demoncSC a gloria uana.Aliqn uero^
ahcna hcccleui culpa:ncutdcabbateeIeutetiogieg.in dia. nariaf
^cupuctum quedam aircpticiu diuintcr moniaks uerfatum* cu
lafTet^quada dic letiorc

par crat mere fuis monachis dixit

^
di2
l)oluscu
illisrandimoniahbusiocabaf^feduradremosdei uetQ
cftjpueru
iftum adiie nd eft aurus:& ilatim puet^ in penam illiuf
clattonis
anipuit demomlicct dcnuo ab code leiuniis 8c oiatiotii
bus
cutatus
(it. Aliqii pro ueniah^' pcccato proprio t iicut
p
cafiia*
patctscollajabbatis
(ircniprimaidicente^^mojfes inhercmo c6
bngulaiis
8t
incoparabilis uir ciTetobrcpiehenfione unius fermo
nis^ue
contra
abbate macharium difputans paulo durius protu^
lit
quddam.f.opinionc
preucntus dito confeftim traditus eft dc^
Bnoni^ut
hii^nas
cgeftionesori
fuo ab eo fiipplet^ingcicrctiquod
HagcHampurgationis
graciadnsintnlifie uidctur:nc fciHcctin eo
nel
momcntancidehdiculparefiderctjqd^ex curationc niira pa^
tuitDcmone
cnim
ftatim
abbas macharius fua oiatioe fugauit

Simile
huiceft ^
apud
grc. in dia* moniale
^
laftuca no imprcf
fo
(igno
crucis
comedit^ftatim arnpuit.Aliqn pto graui pcccato
aIiciK>JCCU
apud
grc.in dia.cum diabolus cic&us a bto fortunato
nefpcfc p
nicos i ipccic
peregrini clamaret i o fdm uim fortunaiil
efim'
eccc
dc
hofpitio mepcregrinuproiccitancc ubi quiefca iue-
nio
iqaida
in
fpiritudetraaionis
(.i.ut cpifcopumieprchenfibilfi
rcddctet)
cu
uxorc
& filio fcdenspercgiinumexcepit hofpitio.^
iliu
cios
anipuit
6iin igncm iecit &
interemir,Aliqii ucio ^ma
cno
fadnotc
piopiiotficut
faul inobcdicns deo.r.ieg.iy. arreprus
tftificuictiaplcmq^infcquatoresroartirii
funtarrepri.
f
Tcrria.
Inftatibus
ftagimagis
hoics a diabolo arripiunf inicrdu Oi.n,
mS
ouo p
fchoies
ledcrc
pot.et malcfick iftatib^ pott n6.n.ui
p*
dit
inuocatustimof
cu
ftiigimaga coopcratc dcus magis offenda
iHimaiot
ctiam
licentia
kuiendi in homines datur.Vndc tem^
po^pii
fccondi
magiftw
heniiiflftit.qucdam ariepticiiifaccjd
UmSi
dtcUm^toutn
fcctrni habufrs& IniVnere &K otfle lexc;
ius
didis
quead dodrmam confeianc ^i^Iura eiiciuntuc
Aiibi
inquicmaleficaquedama meobiQigatainftimicatem hanc
actulit : piius minata
$
pofti
dies paucos his intendecem que
mihi euenitent Vfu aucem tationis cunc folum ptiuoc t cum
auc diuinis uacare , aut pia loca muifete uolo Cum ueio ifte
intec ecckHas^ ttanieundo genu figetetpto diua matie &uirgf
nefalutanda eiushnguam nonpacumexttaos piotet]debat:&
jnteicogatus an huic pDffet obufteie minime inquit
., fic enim
tnembtis omnibus 8c oiganis utitut coilo
9
lingua, pulmone ad
toquendum uel eiulandum ut ei placet^quoQegoquidem ue]>
ba queexme fotmataudio fedienftcienequeo:&quanto au2^
dius otationi infto tanto aciius hnguam meam piorogat &pto
tendit Et de his fatis Epilpgando ueto patet
g^
ftiigimage
giaui'i!imis& hoiiendis ciimimbus obuo!uuntui;puta conculn
cationis ciucis :abnegationis fidei , adoiationis dcmcm's 9pro
fefllonis qua fe eius feiuitiis etiamcuni innocentium damno atii
ine&cotpoiis adiiciunt :necnonhomagioquofeeietemalitee
quaritum ad coipus dc animam tradunt :in(upec additis fomfca*
tionibus adulteuis maximecumincubisidamnificationibusiu^
mentorum &ceiienafcentium:homicidiis maximc infaniium
no
baptizatotum 6C eoium uorationibus:quibus fceletibus peccata
abufus faccamentorum adiiciunt , ut predida medio coipoie
chiifti citfmate 6c zliis facns eificiant Hoc enim eatum coti
fefifio 8c expeiientiadocuccit,q> in oi maleficii geneie e^s demo
edoceat^ut maliciefueinfttaiaccametaauc faccametaliaptouiti
bus fumanc: feu quecun^ diuina aut deo factata:ceu poiita ima#
ginececea fab palla facti alcaiis ^uel hlum per crifma facium tta
hendo uel eiulmodi Quod equidem poftimus demon multj
plici ex caufa cupit
, 8c cucat t in pcimis quidem ut homines
pei eiufmodinon folum petfidi fiant uemmetiam iaccilegi : du
uinaqiu ad fe attinet contaminantesxconfequenter
autem deum
plus offendant 5c iiiitent plures in peccata fecum tiahentes De^
inde ueio ucdeus pius (ic irntatus maigis fcuiendi in hoies demo
nis licentiam celaxet: ficut
8c gccg* aftiuit dcum aliqua homini
bos
quibttfdamcoQcedeie^iauis ^ucaliis pxopicins denegat|
'
ijM-r-^ [.a5T3i:2CT5rz?a;jea25'i-'
Wm^Mtfub fpecic bonUppithisi<iam hc^s mW, pliim & hcl
^s !nuoluatrirppIice4.Hent.inft.&fa*e)ccx|?rrJeia duiiioppida^
qaoda (cuius nomeii tacece maluemt incjterec fic refcrimt. Makfsi
ca tande fncmerata du comunione agi^tet fumpto x^i corpore i V
ludf
pepfo ad os illato inuoiues in olll in gua bufo Bc nonuUs^
dii maleficf!5 apta a demone (lc edoda pioiccit^6c fub tetra in fta
bulo fub fGifa abfconditjqua diuina pietas ut ta horrendu fcelus
plederetut (ic detexit* Sequnti<n.die mercenarius ibi uoce quai-
siulatfs infantis audiuit: 8c tlto clafius gco magis loco fuiFD& ol
8e ptopinquafijbt:quitieritus infante alique a muliete ibi fubtumia
Satum ^fidenti infinuauitsq pofiia cuftodia que an muliei aliqua
illo fe ^fcrtet latentet obfemaret malefliradephenditjq clanculo
fub pallio olla afpottareacj capt^ &queftionibus add Sa tei ued'
catem faffa eft.Sed 5^iIIud adueitat plcbanit^ ubi fine dephen(ia
ne qunt fub I jngua 6e nofDpralinguajdnicumco.pusfukipiunf^
ftrigimageifiueutillud fjcileex otc rccfpai::{iu ut abiiegationj*
f
deiimpedimentii
nof
fte$;iiue ne pdafua mtetdu uelintf^iteM^
^Qt|od adaetfosfttigsmagap!: ucneficia rcmcdia multa
piefeinatiua
^on
defint Capiturum Ncnum*
Via
ucfo lam qucnam fint ftrfgimagatum/acinoraf
. planmr! eftjtclfqufi eft mde ttmcdiis quoqg aduerfu^
jdufmodi diabolicss attesque nobis diuma pietas*
i dargitut aliquid agamus;& inptimfs quidem de il^
i^l Jis quibus adaerfas eiufmodt moii^os iie infeiantus^
^tamut icuius tci caufa malta pmif^a abfoluemus.
^Pun^um Piimum Etquidem in ptimis i ilud nofce debe^
tnus cp tiia fint hominu genctas^uibus
iilud psfiimum ftrigim^^
gatum genus fuis makficiis obe&no poteft ;
qui fcilicet iuftitir
mlofficio publico conria eas inuchuntut *qui fe lemedifs ecclefia'
Sicis tatantutjqul d^ni^
p
finSos
multi^atiam protcguntutt'
Ud nuncde ptimis agamusjid fatione 8c z6tis probaturi .Et ratfo
'
pe quidem*Na
quedeus in opus aliquod mouet cietilneceflaria
Efaniftrattalioquin deficcret in ncccffariis Cis autem publicam
'
^^^'
'
m^nx^kni Mmiui^imfeoe ei fsiuieiiiesif
at ap^-
ifolay
ai^ro
ripftofitef,!?xTijbt ergo dcashis que necefifaria TaM
cuiufmodi
eit cotra diabolum ^atrodnsum^Ncc tame c6 ria hac'
Kationtm militsittc^j^teCtiisinutdu male traaentm iquippe quf
Id
uel ex imprudeatia uel cx milo animo^qt alio crimine merg^
tur:ccterum dcus rcgulaiitcrminifimm {um^iumtt^a deus &nar
tuia apud atiitnoR de^ftint in necefirariis. Pietetea ad ide nota^
aetc dodotcs
$
modis maltis uel peftftus ii^rexpartcpoteflas de-
tnonis encruaturj^ip Umitcs diulnitusipofitos jecmniob.domi*
nusfathancdeditpotefee in fubllantil modo nbn cjstcndcrei^
inpfona,deide et in pfona mo cn uita nopriuaret
j&ap^d nidfeK
^for, dcmon inuocatus utuirum unu cxtingu^retaft
non po^^
guic^ inpfona eius rMinfed in fruSuQ part^ undcc cima dumtf^
|cat i^.f.illeciTet bonefidei:beneq^ fc aucii figno munirct i^ao^
Sc his accidit qar"^ra diabolum kimt kptagtmte Sccundo
mt$-
siirture angeli boni demoncs arcentisjlicut de afmo4^o
patct qur
uiros farreuirginis ihterfecitjquitamen contratobiani
laphaele
angelo tutantc non
f
ualuit tquod &inqiaifitoribi^ 8c
iuftitiemf
tiiftris accidit:qfti ^ cuftode angelo ut ceteir^iutliis
alio cui c^^
*nuniori$ bonicura fit munif.Tertioexipfa propiiadiaboHupl^
tate: quippe qui intcrdum kdcre non uult ut peioia
fequantur
?^'
ueluti excommunicatnm fibi corpate traditu non uult uexarc c0
pofl1t:ficut excommunicate paalo uexauircottnti i^ cor.y 5^ iS-
*a rationcjutfidedeclauium potcftateaboIcar.Etcodem mo^*
&{i diuinaautangclica potcftatcnonarceattit^tamenqa^^^iar^
ftitia publica ftjcigimagas fii^plicio afScitpatrocmialuummialeir
Ucis dngat:uel
q> tim^atnctandem conaerranturiuel^iearif^^
damnationem expleri cekrius
cupiat.A dis
quo<f^
geftisidenf^
j^robatut. Nam &idem dbdor mdcr^&t ^^erkntia doccti^ i^
femet fatentm*% zdtadatn infHtie publite omnis malefeotw^^
gotcftas cucftatuv Nam &petrmiudfexidcqaoetiam fngrassuiil*
iuffucius fui mlniftri malefitutn detfnctc uellent itoiu&mm^
ttcmore,& fetc^re tanto natcs occupatc f&nt^^cum aggftdi noi#
iradebant:nifi fpfe
dixiffetfeciltiinuaditciquia publifaioi^itia t#
^us uitcs omms
fuenequitic pcrdet tquod dc faftilfn eft > vn^
ttnn
proptcrjacinotain
dnercs ttdegit* Sed^benricj.15 iiiiras^'
^
glotie uanc notati titnutrt i cx hiitamfnqtie hommes Uttrt
nequiuetuiumulta expeiti nariaiunt Nam in tauenfpurg. ma
lefice incineiande a confulibus inteiiogatecurdidis inquifitori
bus makficia non infeiient , lerpondeiuni hoc fe pluties &teti
tafle &ncquimSeiSc inteiiogate dc caufa^ refpondetunt fc tidci*
lenin
^
fic experte& Hca demonc dode eflenr*
CT^undum Secudum. Gcnus hominum A:dm cui ilrfgimage
Rcqueunt obefTe: funt qui lemediisecclenc catholicc fc tutantuc
ut pei ueiam confeffioncmjCt inuocadoncm fanftomm taque
bencdi&c afpctfionetralis exorcizati fumptioncmtcanddaium 6C
oliuarum benedidaji: liciru ufum t Nam n'ciufmodi cotca demo^
ncs cfficaciam nonhabcrcnt decipcrctui cccleGa:quehuiusiei
gtatia piedida'ucl multa>x cis exoicizat : undc &in ciuitate fpi
icnfiauthoicdidohcniico inili. quedam muliei dcuota rixata
cummaleficaucfpcicinfantcmcunisreponens &dcmalefica ti*
mcns
3
hcibasbenedidas
pucio fuppofuit
>
aqua fanda illum c5
Ipciiit
3
exorcizarum falcm oii appofuit
^
Hgno cmcis muniuit^
Aodc mcdia cuminfantcm uagientcm audiuifletsextenfamanq
ad cunameamiquidemmouit fedinfantem minimcinuenit
.Tciiita acccnfo luminc eum fub ledica in angul&ianum inuenia
haud dubium piotedum cxoicifmis 1 nfi^ei in lauenfpuig^
diabolus in foima mulicbii qucndam ad tienerem importune
ai0entire nolcntcm foUicitabat v^ui (icut in predicationc didice^
lat iningicflli ftuphe falcm exorcizatum ori fuo admouit 8c fta
Cim mulier cductfa toiuoafpedu^quisinquit diaboIus'te docuitf
c repenre difparuit Piedida ergo admodum &hominum SC
iocoium ac iumentoium &fcuduum-prcferuatiua funttfcd 6i
uerba facia colloappenfa ucl corpori quomodolibetadmota ;(i
tn quc fequenti capitc diccntur^diligentet obfetuenrur.
^9mAfitn Tcitium Quiuero tcitio loco a ftiigimagis imma
ues funnhi funr qui a deo 8C angelo itciiusf
p
giauam 6c exterius
per cuftodfam &fufFragia ctiam celeftium corporum muniunf*
Namlicct noftie menti deus
p
fcmet gianamifundat:iuxta illud
pfal.giatiam
&gIoiiam dabit dominus :cumtamcn dcus ahqua
notabilem gcam infundcie
ftatuitafmnonnullosthcologos
ztu
gelitt boiuu
diipodttiie opeiaf
$
quod&i di9*4ca*dc dt* iK>tcfl
dftt
ikensl^
het fit
dlmtiimh kximmntsbiUtet ftabflitaiit im^
per
incdiapficiantuf
a fjmmis iiu
^
quicquid boni a bonitatis
fontc
in nos
emanat
.,totum illud bonojt angelomm minifterio
ftoflfidcmus * Vfi
I3 fola dcitaj unionehominis &dti in uirginco
Hcnirc
pcfcgctit Jtii
angelico miniftcrio mcnsuirginca
p
faluta*
ticncm &
iiluminationcm
&monitioneangclica prcdifpofitae^
Dc
cxtcnoii ucro
cuftodia
angelica &diuina plcni funt Iibii :fin
gularitcf tamen dauid
eam cxprefrit dc homine iufto dicens.An
gclis his dcus
mandauit
dctcmt cuftodiant te in oibus uiis tuis

In
manibusportabunt
te.nc
fortc oiFendas ad Japidem pcdetufl
Supct afpidcm 6ccBx
diftis tamcn gcnctibus hoim quidam funt
qui
bnficianmr gtum
ad oia maleficia &quida qtu adqueda tmi
dcQuibos ^
neceOiiia
adco non (intficco pede ttanfeundu cft
CQuodaducrfusftrigimagarnm
ucncfida lemedia
uana non
congruunt* Capitulum Dedmum
4
Via ergo de rcmediis prcfctuatiufs adam eft :de cn
I
ratiuis quo^ fed uanis multis
pundis aga opoitct
lcr^unSum
Pfimnm i^nte omnia illam quc^
jftionem enodemus opottct:an maleficia maleficiis
I
ehdcrc liccat chiiftiano:& quidem primo ut alias ea
abfoluimus : ut abfoluunt noDnuIli:proquo
multadicam
-
f
Primu.Queadmodum in filucftrina alias faipfimus^tribas tfi
modis maleficm aufgtripdt:primoautore deo
p
fc uel angclnm
aut hoicmtutcofeftum
negat homonull!is$ fcdo uirtute naturali
angeli mali
Q
malcficiii intulitiuel altcrius modo nature ordine
fupior fit authore
malcficii angclo iride
maIo:quia.n intet ange
los etia matov otdo e:cii fpe dlfferanttut
piobatu eft:ideo fupiot
Inifcriore impcriu &habct &pro uotocxequi^:alIigado
aut et
Uigatn foluendo,& de obfeifo corpe pclIedo:aut et eius cfFedus
cnaleficia.rabolendo:quodiudeipfidi non ignorantcsdechrifto
diio blafphcmadodiccbac cp in dcmonio^ oium pricipeac pin
dc fupiorebelzebub eiicerct dcmonia.tertio nali uirtutc agcli bo
tii;>fi angclo authore maleficii nature ordine itide fupcriorfit:nd
enim eft de co tauo nmotpUde angelo malo itidcm fupeiioic|
j|
tli Gxa fntcIHgc nin ad itideficii! ftiocttit iftisffe atj^Im
$
intti
jBiaturc otdine aItioi;qc6tra malelicju natmalitcr punA,.N6,n.
^alitcr mal#cia;<i;ftfui ^tjcu cfFeftus inferioiis no nfiuel ab co
jfiicl a fuperiori dcftrui.pC5irit:& ptcrca fi hoc tffe poiTetnulIo alio
jSno ee poiTetmifi &b hoie ad fanandu adiuis
nalibusadmotis icj
Inuito dcmoncmaleficii au.torc effe nequit:gppe cui ifta aaiuain
cnotu locah obcdiut ad niut^.Scdm Vcfupia iM.hqt maleficium
;a quo 8c malcfici didiiunt:fumi cofueuit & pro nocumeio iJIato
^er demoi3emin!tantcinaIcficar<&poiignofederi$ demoncm
mtt ac makficum s ut imago adcuius foituram malcj^ciatus
jguo^ tOfquetur;&cedula uel quicquid e fub hmincuel alitcraut
jdefofliimjautquolibet inodo dcliidces.Teitiu.i^
pud dim tho.iz
^*
p2.fupftitio uitiuteIigionioppofiiuft;& hocpexceJOrum.&no
p
defed:a;in(|turuti9 diuinu cultu exibet aut cui nodebet^aut np
^Eonvp ^uo Eeh^t^ Huiyis uitji duciLintfubalteinelpesa.fpecicfi
,^Iis fiib # ordine quodl habtes;qu3
v& prinia
meo cofiftir qd el|
^Exhibere cultu deo uerOjmo (ii indcbjto:pura #m litupfidie ludal
^akds. ueto in exhiberc diuinii cul tii ei Coi no d befjficutlpurcif
|[imo machometjut agarreniruel incubo demoni^ut ftiigimage
Hccuerofpesltresalias fiibdiuidif ;haR:pnma idolatiiaj^;fc.da0
^iuinatiuajq 5d ipfa in multas %ccies fubd aidi^ide quibus tio cft
pKi iftituti mo loquiuertia ac ^inde ultima obfe ruatia eft; ad qu|
ars notoria ptinet;& obferuationcs uniuerfe sd coipon:|mutatio
fjcs
ordinaie^puta fanitate aut cgritudine.i.o.es incatationes & li-
gature.Qiiarfcfl.CJialiter oes diumatores & incatatoxs apud iura
^icunf maIefid;ut.2^^q.j,neciiiipi.Quintu.His ^miilis ad qfdo#^
^cm dico makiciii rite 8c licite deftrui ofonibus ite dc adfuiatio
inibus ccclefiafticis 5r catholicisjut ^felTum e;por qnoqg quif^ el
autoi eius makficiu.!.figitiu feder?s fciesdeftmerc ifip6r*i.[ri c6tr
|!iaboIu ualeatihocn.no eftinniti diabohfufffagio fedfuauiad
i)ximu fublcuandmficut fi maleficiall olJa fu^oftam inuenio 3S
Ignibus atfuta tradomulli tfi licet hoc
fignii aut maleficiu ipm
p
,1^4
maleficia.i.ritu makficiale aut
incacarionequacu^ cotercr^
f|oc.ii.c0*et ce malcficii & cu diablo^acpfle aeltacitcpacifci ;fimi#
fptcr tiuJIi licctaliii iducerc ad malefidu p makficiu (olucnda :
j9
Mi^P
4<^fi mdac|ec ad
p^
nesrfimipteiliicet
jiti patato folae
'
t$^
malefid^
gfep
mMdiulmnURchle xMt^ sd lifmUofii fS6 egcfi m
^
bittSc
mukominuspmalefidu.i.daaamniat^^alteduifmce dm*
bolica. p
msgu aut llfigimaguP"SextfiIn hoc rfi dtfmo
q3
ftt.
tfm
didii clt de patato ad erafmodurunt tntet fammtftas c^imo
tie^
*Na fuma tofelle 6i fuppiementd dodtina dmi tho obietua"
ces petri de palalbef*mag.5^ qplurium dicunc hoc aliquo pado
no
hcetetfumma ueto agelica eiufdfi oidinis (ibi fuo moce iides
&audeshoc licim al1:tuxit:fdpbace fnixa audoiicace pectlauieoli
&toe^qppe qui ad nfmbonu alieno malo uci poiTumusiSf exens
^lo^quia apudaug^Iicicu eR; uci iutamencoinfidelis in noie deifui
iutatfs:S: adiici pot de patato fenetati^a quo quis licite mutuii at
pit.
f
Septimu Sed ifta opinio nephada cA^6c infinita^ cuIpatS
occalio maxie coducens dilatationi diabolici iegni:quodiic elit
ceat.N a legt nali aduetfafiq teuetentia fide ac obfeiuantia adfu^
diimexquiiiuno.nJuodiiofidelis eft
q
ab inimico ei^ &quiciS
eo de legno cettetsauxiliu aut accipit aut petitset auxiliaii paiato
pado intercedetequo feeiu^fetuiruti adiiciat:hoc.n.eft ciii eoaml
dtiacdponere:cunatuiaIefit biifadoie&diligeiefi^ amaie:dia^
bolusueto inimicus deiell:& talis qui fibi dtiium mudiambiac
Sc
p
uiiibus nancifca:& ut deus cupies adoiati et ab ipfo xpo do
tn3th,C8c nifi fufcepta prof^flione imointeidu 6c homagio hof
Ho fufFraga^:nifi ideofuffiage^ utad homagiii pelliciat: utceme
te liquet ex didis Efl etcotta lege dei :na magi malefici^
func
ide:uc ex diAis liqt) 6c nihilominus di leui.2oa]a
q
deciinaueiic
ad magos & atiolos :pona facie mea cotia illa : 5; mtetficfa il)a
Si ad hos no licet accelTus pto ^filio uidelicet cxcipiedo^co^ fuf
ftagiis uciSquo mo licebic^Eft quo<5 cottaiia iuii potificio: quod
nedu prohibetfuadete alicui ut
eiufmodi faciac ueruetia 8c ad do
tiium taliu accedete :nec aliquo pafto mihi dubiu eft quin augca
lcm deceiminacoteafideapoftata
appcllaiec:qui*2a,q7anca no
obfeiuctis cnumeiatis multis
diuinationufpebus &*incatacioni
bu$ acalligacutis concludic, Qui
hasfobfeiuancias &quafcun^
dminaciones obferuac auc actedic auc confentic obfetuantibus
8C
qui talibui
ciedut ad domii co^ euntes aut fuis domibus
inciodii
cunc
& inceitogant:fcianc
fefide xpianam
&baptifmufuaiicaffcj
$^>33P^g^naa;apoftataiietcoajbeume
&deiinimicii iia
dU
c;e
gMuitcifn
ctmfiintfufriffi.HccibfXxqalbti$riota
hofoIS fai
Soncm
makficii,ph}beri
uemstia ^fenfam.Eft et ^iia iuta ciuilia
flifto$?fuliuctaiut:vniftcm^tfummiftainuetbomaibemaucus
dicit
diuini
ad
alime alicri^ accedere no debetjalioquin cieml
turmec
eo$
aliquis
fufcipetc
feu^fulerejalias deportantur:& cojj
bona
pfifcan^i&
diuinaiot
gladioulcoref{ntur.C,demale*&
ma
lhcd*nullu$.l.nemo.l.culpa.ecceeigog>
qtuncu^ fintparatinoa
liccccos
adiic
ucl
^fulerc di, iongc minus eoi;;^ I uffiagiis niti Eft
gthccopiniooccafiocriminupluriu&fmenumcfo:3peiit.n.ui|
oibus
incamationibus:cii
utt<5 multi fint cuuifi tu femine prefto
ciufmodi
exerccre J&
makftcia
p
malcficia folucte:& piir muhi
ad
ciufmodi
hoics
cuiicrent:in qua rc diabolicu rcgnu ^fiftit :cd
adttc
ciufmodi
hoici fit a diabolo cuius ope nituntfanitatis auxi
lium
cxpctcrc
F"Oftauu.
Ad audoritaie ucro qua ifte citat:dico
dodoie
illu
pctfu
auseoli nullius cejuaoritatis squippc
g
mulia
falfas
opiniones
fundauit
:uipote cuius ftudiu fuit oium fenten^
jia$cucrterc:inquo
multumqdem u^kt;i dctcrminando ai nihiJ*
Ad
loncm
dico
liccte ad nrm bonum alicno malo utiaqn ipfe nt
Kfus
uclaaus
quo
utimutnihil
eft de feillicitum aut malu:uelutj
dcus
oibus
peccatis
ad fui gloiia utif jpermittcndo
& bona indc
tlicicndo
ta^
ca
pmittcre aut inde bon u] eliccrc, non eft in fc ma
lum:fccu$
aut fi ipfc
noftcr ufus in le fit illicitus
:
ficut non liccl
mihi
uti
patato
ad
iniufte
intcrimedum
inimicu meumaquod cc
ditin
bonil
mcum
squia
ipfc mcus ufus cffct in fc illicitm: quip*
Dcqui
fitcofenfus
inoccifione
hoisinfuftam
,
Vndc diuus thor
ma.q.
i3ar.4.
aliud
cft
inquitconfeniirc
alicui in malicia; aliud
ftlicuius
malida
utiadbonum:ilIcenim
alicui in malida confcn*
tit
cui
placct ut
maliiiam
ilk excrccat :& ad hoc foite cum indiv
tit
jquod
fcmpcr
pcccatum
cft ?
utiiur autem altcrius maJitia qui
illadmalumquodaliusfacitiniorquctadbonum.
Hectho. l
ita
cft in
ptopofito
fdlicet
c^ talis ulus dc fc cft illiciius
&
confcn.
fu$ in
maliciam:tum
quia hic ufus cft cum acccffu adtalcs
:
qucm
ncdum
iusdiuinum
ucrum
& canonicum &
cimlc uctamni:mra
quia cft cum
ditcdo
cofcnfu
in aliquid quod finc peccato cifc n
fluitwt
fdlict
quis
utatut
auxilio diaboli pafto cxpreffo ud taa
5)unao
lctnpcftapoft;afiapfidic,utpamitj5i
confcqucntci
ikftconknlus
Inmmih&mndam* Adixmplafximtm
^tm
noniimii^
ied longe diiimik tStmi meiufmodi iuramento r5
ienfas
no eft mid c^ pec fdUum deum iuiemrt&d mid
^
ulis di
^umfuu iuramenco iirmet:uade cofenius eit maiiquid quod Cu
inc culpace acfied pdt.ii iuiamentu :iket tutas ex fua maiitia hoc
faciat cum peccato mians pei mahumetii.Etfi dixeiis
^
paiimd
hic conlentitui inhoc^ maleficiu deftiuatut non in hoc
^
iihci
te
deilmatuiihocnihiieilrquiamakficus iiludnonmfi peimale
ficium deitiueiepotrilk aut iutaienne peccatoi.per ueiu deum
potuitt (imik ett
^
accipkns mutuiifuD ufuiisnonpeccat:quia
confentit in mutuii non aucem ia ufuia; quia ufuianus mutuum
(ine ufuia daie uti^
p
jtft:quod fi no poifet illiciceab eo petexefl
quiae0etcdfcntiie inpdm. ^tuaiiquet latione^diflimilitudisin
tioc ftaie:
^
i
maieficio ditede confentitui in pSm^non auc in co
iuiamento:quodex ueibis aug.ad pupbl.hquettdicentis g^quifi'
de utieui pei falfos deos iuranus ad bonu:aon peccaco iliius fe (o
ciac qui pei dmonia iuiauit:fed pado eius bono^quo fide feiua
ttit:S^ fimilitecex ueibisdiui(ho.qui.22 q.73.ai.4 dicit:^accipie0
tnutuii fub ufuiis^in ciime uluraiii minime coienticftd eo utituc
necplacet ei ufufaium acceptio:i'ed mutuatioque bona eft mnde
fftiusfumm fteopinionem m.^iduj^.arj ad ceitium damnat:Se
idem albei.magnas a&pet.depal. f~l^onum Vtmm ueio ia
cutandis makficiis rolieiabileiit uams uana ietundete:quod qui
dam aftiuxeicrprecipue^ hoili.de frigi. 3cmai.incapit*iiteie^
muliei dico iliicitum eif^ f^cundum luia aliegata ciedeie
maie'
ficisiquod non ea latione dici putandum eft
,
quafi peccatum
fii
ciedeie c^ pei maleficos fiaat uere fanitates auc etia
egritudiness
jn hoc.n. dubium tffe nequit ptoptei infinita experta
:fedpotius
ca lationeg peccatum ficciedere
gjefFeftus quos ceinimus
moi^
boium fanitatumiaduiaium finc uiitute dei auc uetboium
male
fici aut opeiationu eius auc admotione reium que ad id
apud
mc
dicoium difciplina operentui nihii:funt.n.hi effedus
amalo
/pi%
titu ex paflo cum malefico :ut co eiufmodi
piofequente
demon
miranda que cetnuntut opcretnr:ut libio piimo ottenfum
eft. Et
hec eft henii,
deganmcns:&
patet.2(r.queftionc.^ncc
mimm
:f|
Oem capitali
iiingcndopnncipio;&ibidmq.fccunda.iIlu<|,
ce
tf
Adqftion^ucild dico*iIIad diiJlfi hre pdffe (icritaterprimo
qn ifta
uana.i*indiffecenti'ade renecb^nauecmaU ea latione faceiet,
quaii credens auc expenci uoles an
p
talia (blua^ makliciumo
dia
Doloopetate ^fed ab opatione ceiTantcjurpote qui iUud cu
malc*
fico paftu hfet fiquid tale fieret;talia n aiiqii diabol us detegit
i
^m autaeniunt in notitia hoimmel etiaex ipfa expetientiai
(icut
ccebco expectu ell demone fiiuanii abinquieiado
^
podicis
pgra
di crepita defiuiffe .fcdo qn ea mente
q$
talia facit
.,
quafi nefcies
ca illicita aut pfta forejtunc.n.illud faftu toUeciti ponno quafi oi
no culpa uacet jfed qa no eft culpa moitaljs:& foiie ifta eiat mes
oftienfis i^ft atilluddidufalfum fiquis eiufmodi indifferentia
fupftitiofe operefacrcdes.f, talibas eo mo quo 6c aliis incacatio
nibusjoia.n. remedia de(e adtaleseffedusuana Sc naturaliter no
codacentlasillicita 8c ^erniciofa funt .2^*q.2*illud:& longe magis
illud didiifalfameft.Jiquis eiufmodi uana uti^ uana cicdiderit
^
ad talium tii exercitiii diabolumoperan putat ad maieficia difibl
uenda j^mmo erit culpa mortalis j quia no lefert qua re demon
flduocetuc modo aduocetuc jquia in aduocado cuipa eftjnon ex
le qua inuocatuc fi de fe iniqua non fit *
4E"Punftum
fcdm.Cii ad didsm queftione exmetcjypiia refpo^
fam fit jlibet quo^ eam ex aliop^ opinionibus iraaarejpro qua ic
tnulta dicen.f"Primi2*Duein qftione hac funrfoUenes opinio*
ncsjqaibufdam
cucanoniftis tu et theologis fcnrientibus^
3 etia
pec opeca
fuperftitiofa 8c uana licite makficia deftiuanfjqct apud
quoidam
fco.godo,hofti.& psne regularitec quif^ canomfta uc*
fum
putatitjueriihecopinio male fcotb afciibiiurjqui nonfenfit
^
liceat fanarc
maleficiatu pei makficiam jfed
q>
liceat deftruere
jiialeficiii.i.fignii
fedecisjde quo fupra.Viiin,4di.34 fic egregic
foquitut . Si per ofones (zndo^ uictus demonis'- impediaf bene
fitjfi
th deus illas non exaudiatjtunc fimalefictu fciitf 6^deftrue
letur
demon non fatigaret makficiatu ampliusjquia expafto no
adeft
nifi dum durat
aliquod fignum *Et cx hoc patet
^
trufaiica
cftilla
qftioaa
liceat tollerc makficiii itcntione cutadf maleficia
tumjno^n.foliilicetjfed
eftmeritoriu deftiucte operadiabolij nec
cft in hoc
ifidelitas
aliqua jquia deftruens no acquiefcit opetibus
laaligQisjfed
aedit demoae
pofie 6c uelk fatigace
j
du takfignu
datattSi
deilruaio
talis figni Jponit fine Uli ucxatioRj. "Hec fcol
ualde
bn.Ctri addo 3
ipfamct makfica rogaii potut i\id defttuaf
qa id
f
accrc fine
deraonis auxilio
p
fua uolutate
pot.
Hofti.
at in
Sm.de
fiigi.i&
maL&tit.dc impo.coeu.fup calre
.

,
mulicreni
dicit
^
in hoc defeftu
rccairedii eft ad rcmedia mcdicop^: &
licce
qda
lemedia
^tca hcc
fcripta uana fcufupftiiiofa uideanfitii cuili
bet
authori in faa arte
credcndu ejfcd 8c fatis tolerarc pot ccclcfiJ
ictudcic
uana
uanis.Hcc ex iWoiq et bfi loquifad fenfum pundo
prioii
datujquis aliud
diccrc
uideaf nihil
q
q>
lemediis
p
mcdi*
cos
admotisCqq
nihil in^is
uirtutis itclligamus)acquiefcendu fit
qfiqfint
pentoj^iqd
ueru eft nifi de ptrario
cet uel fcia ucl fufpi*
cio:puta qa credi
nigtomaticus.Sed 8c illudueibu toleiarc podc
landu
eft:qdl6gealiud
e
q
efficcrc.Hubcrtinus quo^ i fuo.^.dii
34..dicit
$
malefida aut
p
ffto^pces aut parte qua fafta funt tol
lipiit:quod
et bii df fi i^mo fit de polTe fafti & no iuris nifi iuxta
^d?fta.E t breuiter oes
opiniones glofari pnt &ad uemfenfum de
dud:nec vr
unq aliquis
catholicus fcripfilTe
q>
Isceat demonis au..
xilioutipafto
tacito
uclcxpreffo:& figua poffmrtoIcrari:cuctia
lupanaiia
toleienVii
alia opinio fi tiieaha diuitho.bonaaIbcu
mag.pctii de paU&
alioje qpluriu cft:$ nullo mo facieda fint ma
la ut ueniat hom;6cg^
magisdebct ho co cafu mori
q
fupftitiofo
ant uano
icmedio ope demonis libciaii : qpioculdubio ueia eft
1
ut
probatucft.Diftinguut
ergo quida.Nam malcficiu autpaliud
malcficiu.i.iniuftiidanum adiaboloillatu inftante malcfico aaut
finc
malefido^fcdtnp malcficu fcu maleficialcs litus toIIipottSS
hocdapIicitcifc3
p
ritus maleficialcs uanos &iIlicitos:aut uanos
tiii
p~Primuillicitacft penitusex parte authoris & cx partcipfius
icmedii.Scdm
er.ffine makficio quide iedtii
p
malcficiales rit*
Cucp
maleficufiuc alias
p
honeftl
pfonam^etiiliciiu dicunt. Tcr
tiucft
tolerabiIe.Dicunt erq^o i^i
g^
multiplicitei maleficiii foIui
Piimo
p
maleficii &m^Ieficium aliud.ExepIum .Tepoicnicolai
^.quidacx gcrmania eps cuius nomcn charitariue fubticcf loma
ucnit pontifici pdileftus:q cu amorc detentus iuuencula ad dioce
(im mififfetciiduobus faniulis Sc nontiallispciofisrilla ut furto
ciufmodi fubriperet.in mortem epifcopi cura malefica cS[ct ma*
chinau eft; iit sa iici carpcnte antiftes occambeiec
Jgitui no^
ftqaentecpifcopoincftfmabili peftofij catofc pchc phidhaxiti
cumde ueneno rurpicatetur (ine fpe uite^dfe tertia adeft alceia ma
ieBca dicenstu maleficio
labotarenccaliteiqad eamquecum
Infecerat delato morbo
ranaripoiTeXui eps affznCitidc mcdia no
Ac fanum fc penicus fentiens
p
Itemuncium
^
ea hora puella pe
ticlitaii cepi0etagnouit jf Cu ergogratia impie pietatis eps eaul
fiure tentafet thorribilibus maledidionibus exceptus eft :a dice'-
temaledicaiisin eternucum tuaq tc docuitXiicg eam epsemolltf
ze cetaict:& ut oej offenfam temitteiethortarcf:illa uulcu anecfo
damabat texeas maledide <)hic nulla fpes uenie :anima meam dc
tnonibus cundis recomendo:& fic ut merica erat expiiauit * Su
tnilealiquid nidet informi.narrac Xefus inquitmakficam adiic
^tens de malefico uindicammaleficafadaope demonistmagf^
ne ex plumbo in aqua fufo :ubi uis inquit ledi eum qui te lefit :ae
ille in humcro inquic exepli gfa :qua ibi cofigente acii auc gladia
i^ (imilibus locis ille toiqueretur inuentfi eft*Et eiufmodi reme^
diaillicita forenon efl dubiu. Secudo dififoluuntur makficia pec
tnaleficos abfjj nocumento perfonc^ initotn cum dcmone pido
cxprefiTo uel tacito:(ic.n* multe funt malcfice fanantes & non lede
tes9&inHtmitatucaufasindicantes:quod demoncupitutuel (ic
ctiam hoies i crimina pdlac. Hac.n.ratione qucda maKfica i quo
dam oppido germanie richcffen :adco crebio pro rchabcnda fa^
liitate ab infedis maleficio uifeba^: c^ princeps indc pedagiu fibi
tedimere uoluittquolibct uifitantiu pro fc ceciu qufd exoluentc i
fa
8c plurimu felucratum gloriatus eft. Ettndiocefi coftantknfi
&
alibi eiufmodi pparuere TcrtiofoIuun non qutde
p
aptc ma
leficos fed ca fupetftitiofiscerimoniis:ueIuti quida maleficiac^pc
dem: Iiberacus eft per quenda dei adiutoriosUt dicebat qui prf
fno cx fufione plubi in aqua nouic morbii iilu ex maleficio effa
Sc intcitogatus demodo fciendi dicit:$ fepte cum (incgna mctal
Pofum
8c fatutnus fuppliibum dominetur:propriii eius dixitefife
litmalfticiupIumbodccegat:deni<$fanauit
infitmii aliquotiens
feiiicandoJ.coc diebusquoc fub infirmicacedecentus ecac:infpici&
do pedem 8c cangendo &aliqua uerbafubmtfle ptoferendo.Hic
tfi uidef incctuenifle padn implicitii no tticxplicitumcu demde
tA
et ciufmodi no IicectQ]|aao ueto iolmd uaiiu aullo|^aUi
ettltacico
cu demone falteex Iwitlone prafticanris :(icut alicubf
luiliceubiuaccasladenccas
uideiintad makHcam depfehedea>
damampofico
uiii fatabalio auc alio immundo uafe ea de domo
baculis trudunnq tedo calledomumaleficepecens magnomugi
tu oilium comibusimpetit* fiufmodi funt que canonifle dicuni
tollerada* Multa eiufmodipradticanleuia* go tn oia ifta dica
fup^itiofa & tolleiabilia quide no tn faciendaUuxta fupiadi^
CTQuena
aducifus ftiigimagasuera icmcdia cogmatXa.XX,
[1 Amuero
huicfcdo uoluminimanu ultima allaturi:dc
eris
maleficiop^ remediis agendu e:pudis ^plurimis
|fir^unduprimu*Sunc quida demoncs incubi ac iuc*
J
mbiinon moftrigimaru genus agitantes; uerum d cil.
muIiereA
ruetintctdu
uitos
iucneie ctiam inuitos foUicitet uue
intciucnietemalefico
fiue
et no^maxieuerp mulicrcs
:$ minore
beant ufgoie rdis:&
eis facilius fic in^uenere inferre uiolentia. N
j
keti.inft&
fo.in hac
fniamrefeiiit In ciuitate cofluentiepaupef
cft fic
makficiatusvut
etpiite &eiulante uxoie/gfe ad inftai coeii
tis cu mulieie
agitet)nuIIoapparete fuccubotmmodo auditisuQ
cibus eius:quibus
duob^ ueltiibus adibus expletis dicinuolumus
incspere
denouo^vncande uiribus lemanet deftitutus.Extia cafu|
iftu
fepoficus&dehisinteiiogatusdicit fenihil uideiefibifuc
cnbens:fe in ita
demetaii ut abibneie oino nopoific. Dicit at fei
hoc fufpeda hre
malefica
q
illi ^minata fit.Tho.et biabatinus in
^b.de apib^: i hec tefeit u eiba.Qvada fub leligiofo hitu uirgin
cu
hchiimispfitendo audtut a demoe icubo piimo uolente fuba
gftata'
q
tn inde doles quotidie lachrimabilitei ^fitebaf:nec ige#
nio aitc uel ftudio ab eo libeiaiitfednec figno ciucis uel aq bndi
fte a^fione
niunita:nec facto copisxpi,Cicdi tfi cp il lecocubit?
poftea^ doles pfiteba^^ei fueiit potius pena
q
culpa. Hec eadc cS
apud.chtiftinaiuirgmedeo6^deuota d^dicatamonachali habi^
tufn iialle duciffe brabantie lamentaretui
q
no auderec fequenti
die penthecoftes cdmunicate proptei demonis uexatione impot
Cunam copaties ei chriftina:uade snquitiecuia & coicatura incia
ftinu:! me tua penaexcipio.Abiit.quieuit^coicauit^ue^ chtiftina
^enas luit Nam diiiQodtt excjcduca 6c cctiita;candemtatdlcxif
icmonis ^ntia dc qoa la n6 cogttabanvfi poilea
Q
pluricse lefto
diflilucrat-jtandl eo ex totopoftcrg4to node infomne duccbat t
iL oraie uolcns demonis cruciabat infu!iibus/Faao ucro nianc:
fcniicio uobisait pena vfai.Xade ofonib'^ & mmmpieeurata e
Aductfusergo eiufmodi incubos er malcficio intercedetc "uexaii
fcs ciufmodi rcmedia funt.primo
p
cofefTione facramcntale.z,
p
iuge Sl fdam aiiquam cscercitaiione^orando
^
flededo gcnua. iru
primendo cruccafalutando uirgine jcoicando crebro &ciufmo^
m*%'^ ccclcfiafticos cxorcifmos,4.p cauta demonucxc6icatione
Et de pdidis oibus modis cxepla legunf
p
ccfariu in dia.nec abii-
cicnda funt prima propterea cp dide^. monsali non profuciint t
quod.n.uni ell remedm no ftatim ideo critalteri;ncc qd non cft
no crfti undc oia funt probanda .tcxercendii ucro cicbrius quod
mclius cft.De exco icaiionc tii loga difputatio deduci pofTct^cxpc
ticntia tn docct
c^ cam timeant demonesj& pkam diuus bctnar.
muiicre ab incubo liberafTedLncchocideo cftquia demonescoi
ecntj&^fit cxcoicabiles fint :fed qa dcus uult claues cg in reucr6
tt'aVii h alicubi locuflc cxcoicate itcrcunt& demoncs id. inma
gnumdefpedu accipiunt^ cu tioc fitultimu ccclcfie'flagllii:undc
Vi ucxare propter podicis crepitu dcfinit ni! mi^fi et proptcr ex
coicationcm defiftat.Puto tii
q>
remediop: oium optimum foiec
fiquisilludmatiimoniumcu ceiefti fapientia celebiaret de'quoi
iiorologio fapietie legi^:quod obiter in his confiftit . Cotradis
in deuotione oibus fpiritibus, logctur fapicntia illaSutin fpon^
famifibiaffiftere aeht3& loco anuli & confenfus fenfibile aliquod
fignumfaciat jputa proftratione : & fimiliter loco anuli & figni
cofenfus ahquaproaiefalute gfampetat.Etpofthcc lefrigerata
dcuotione denuo cofrahat :& qto ciebrius tanto mclius*
dTPunda fecudum.Pro maleficio circa uim genciatiua Jantido
taicmedia Namjj.q.s.in capitulo fup fortiaiias * ifta icmedis
ponulltur :ubi diciivLi * Si per fortiarias at^ malcficas attcs non^
nun^ occulto dei iudicio permittcntc&diaboloprcparate con
cubitus non fcqui:hortandi funtqbus ifta eueniunnutcoide co*
crito Sc fpu humiliato
deo 8c facerdoii de oibus fuis pdis puram
gfeflione faciant:&
profufis lachrimis & largioribus clcmofinis
HoiQnibiu at^ ieiuniis
dno fatiffaciant Hec ibi ; ubi et innui
qi taptnas
dit& prob^iblle e
^
cxiftetibus in tn^tfimonfoaiift
euenfac
tm(modi niti aut altei aut utet^ fit in culpa mottali*Obi
teiergo his hec remediacdgcuunt* Peiegtinatio ad fanda &ibl
deuota pfe(tio:(igni ccucis& ocationis cotinuatiOamalcBcii cobis
ftfo ucl dellcudio:& exotcizatio: de qua infra*
Cr^undu tertiu Contca maleficin amoiis uel odii inoidinati tc
media.Ex capite muIcipIici[inocdinatus &lafciuus amot oboiiii
(oIet:& in primfs ex incauta circunfpedioe ocnloft. i3cobfr*unuf
quif^ tentaf a pcupifcetfa rua:vn& hac loe (ichendina filiaiacob
adamauic :gefij4 deinde ueio ex hoftis tentamecis:ueluti
p|
de
amone quf foioie fua thamacita adamauit ut depeiicet in ea u
leg.f i.ne^.n.in
facin^adeo hoccendu &indtco^ (ine zabuli iiif
fufflatidedefcedifret^poftiemo ueto ex acte maleficatut fuptapia
lixe dedudum efl* Vbi ueio quanam ex caufa hic iuuenilis aidoi
oboiiaf fgnotu e^an ex maleficio fitex piedatis accipiedu e:fi ui
delfcet qufs adeolinflaniaf^ut ueibis.plagisscdfufione nulla di
uerti queat:fi pulchia uxore pofteigata foididi infequif:fi tpe no
darno quiefceie nequit:fed adeo dementaf ut
p
deuia que^incc
dere addiledacogaf.Etquideeiufmodi amoiiqiiex maleficia
minimee U, th adeo infeftat^utet ualitudine iducattaui.Ii|.feptc
nario numeio lemedia docuit^ut.ffi lex fuilinet matrimonio co
pulafiat aut admoueanf medicinalia,deqb*ibi:aut lidtc egei aiu|
ad aliu diligendu ueita :& pficia dfledf fugiat:aut fi coitigibilis
egei tr!buIe^hottetui.,oftera amons mifeiia:3ut fubmittan^ qui
^fu cu deo ualent^corpus di\t6Li uitupeient:uel iniebnsaiduis ft
diftradiuis occupetur. vSed quia eiufmodi inflituto nio minimc
autparu pducunt miirafmt. Si ueio ex maleficio quis eiufmodi
amoiis morbo labotet:ia
q
ptoxime pundo.2.remedia data funt
ethicpgruur: pcipue<:^ licita exotcizatiotqua fibi maleficiat^ ad
mouere p6t:tum legedo tum etiam poitando ad collum ut infiai
& angeli cuftodis crebia i nuocatio .
IT
Pundum quattu. Contra preftigiofammi^bci uicilis ablatio
nem autinfbeftiapi: formas uerfione remedia.Na cu tales ut fupia
didu eft (ini di\iim gratia deftituti (ut^babilc ft:& denabucho
donofor patcr)quc deftitutioeiufmodi maleficiifundamentuefl
nec uulnus cuca i:ecipiac iinane^e fecco:ideo ptia ciufmodi pcetei
ff
j^iotarcmediti primji
uera'^f.'fT;o fi-^q Hcb aia^cflief^dcjnde ue
i^jqaciufmodi mebra
nonuetc led pliifgiofe iubtEihunfJcdni
rtmediu & propriu efljbonis uerbfs malelica adid ducere m ma*
leficiu foIuaj:qcl no cft ?jtfauxilio demonisfcd makfiecmo inqlu
malefica fed in^iu pot fua uirtuts (ignu. diabohci
federis aboleic
^t aliqua naliaadiua doda pdcmone ad idcfFcatii admouere
Quantfiuero attinetad tfanfformationesjqiu adipfasqiudeftit
gimagas in regfiis occfdetis ufitatucJtjUt fub al Jenafpe malcfitja
plcr6<^ adeantiputalupijcawi &eiufmod!:vii &:crebro leguntui
liulnerateab hisqui fe cattuuulneraflfe putabat:& itafadu in dio
ecfi atgcntirtefi ih dppido cuius nome iabticef5hcnti.inftiaftj:u^
xitJ^ ucrb alias pfonas tranfFormet ufiratius in orientahbus eac/
mmh cx militanbus fiatrib^ fdi io.hicrofolimifani todu incole
tibus fadu mitfi pulchtii & ueru.ide inquifitor cu fo.in hwncfen
tetiam (cribitXuadporrufalaminein crpri regno niui? s|5plicuif
fctjcudis gfa c6meatnuexun?ibiis:q'i!da iuucnisr robufios 8c for
tis cxtens ubt ad domu cuiufdd maleficesd litrus maris uenit jue*
ilaKa ouareteqfiuitjrnfum bonu 5c oua fureept:& adiuxitmalefii.
^a':fi I1I3U1 iritrafenequeristegrediareJ gf apcf nautm du^elfquos
pftdlaf OU3
cdmdit;& poft horula mutas fadus &pcne metc dc
ftitutus eft/Cuq? nauis refaret igreffuj cu haute uerbts Sc baculis li
fu magno quafi afinu abegetut:& ide etfcdo feceiut jvnabeunte
tiaiii coaftus cft no abf re:l& huc illuc^ difcurrens afinus ab oibus
feabcbafjicellexitq^ lade fe maleficioaff ftu:& fcip^ quocg qtuad
itnagirtattone 8c feRfuafinuurdibat.Iicetmefe
q
no eratex icto
deftituras fehoiem nofcet Coaft^igf makficaadiit &
p
fua uita
dtrienidfuiuitoia afinop^oificia pagesshoc tii hn$ folatJi
q>
ab
f^fis maleficis pJudim & diuifim ut ho habebaf 8c tradabaf Si
q
latut qudm^ illa
onerapOitarequibat:dicp ut fupra cj? demo iu
^bat biitmCniutr^s no fuppetcbatSimiIehuicnafrat3ugD. i5
de ci.deicaa7.ut fupra citatu eft Tcrado trienio du die quadam
aiimeridfeciaitatefalaminiiatratct
malcfica fequcntccu uirga
a IdrtgcCutfortc cum aHquo loqnuturamoratraxetat)^: noJa pro
eleuationecarparischriftipulfantcm
audiens(ibicn?'m latinono
grcco mdrc celebratur)ad ccclcfiam hic rationalis afinus k uettit:
^eium
uetbecum nietu inttatenonaudens^fons ftan^ flexitge'
fi!j3
tpeie?
fcillc^tpSfletforcs afinfj ut uidfebatlilj&
mmmlmtit
iddipsdisitmomik
afniaio ut patabarut capire facramiemu
in
tuebatur iSc k dzQ commendabat Q^od prodigiam noiiMIo
mercatotes genuenfes rnibjpotcm &incuculumcirca'afilini
mmvMtcc^makfica afinuih tuiidens urgebat* Quia ucro in cii
partibas' hmot maieficia plmimu in ufu font i id ^nuenfid infta
tiam &:^akiica &afifius per iudieem detinetur3& malefica
pcl
^ueftionej inrerrogata crimen faflateftj &L iuliencm' foe forme re>
rtituefefpopondir, ii domulnlediret R ediif^teftituit & ^cnuo
ca^ta pro demeritis inteeiit *
in ciufmodi crgo miferandis caff
ibus remcdiufti cil ofratio :tttpatuit ;& excitciffmij quibus' intcisi
difm demon conira fuum maleficium obedirecogituKab eode>
fiftendo fecundum poteftatem achriftottaditam nobis fupcr dt*
iOnia.:ficut & obediuit- tcmporc machaiii orationc iuuencula
pL
fdfrnaegucad humananl'imuda;<5i: terticTConcotdate tnakfi^
cam^^iuxtadiftafbperiusp*^' ":v ^ -n i
:
^irPunftum qiiintum;
C6m?taatreptidGs intctccdcntc malcfi
cio temedta Nam fi id dabiraturex peccato obfcfli aut perfone
coniundc que in co puniaiajr cuenifl^e jjrcriicdium primumucca
confefiloeftideinde cxorcSifmiccclcfiafticijquibus & dcus mcpre
fcnte nobile matronam itrciuitatc b6ti6nia|ibctauit:quead infta
tiam cuiufdam famofeftrigimagcannis trcdedmarrcpticia fuits
quc ftrigimaga cimeradifta eft : quam tandem
inquifitor magi
ftcrio.de tabiaj author tabicnc fummequi etia modo^ uiuit in cf#
ncrcs rcdfeglt
. Sunt pcctct hcc
&
iiMi icmedia: & cuchaiiftia
in pritliis
\
unde &.cafl^ia. dicit fi poltibilc forctj
cam cis quot^
die exhibendamtcumfit quafi ignis fpiriiusmalosexurensjquod
intelljgc etiam fi funt mchtc capti modo ptius
illud fana mentc
appcfiaerint facramcntam
.2^

queftforic iexta. i$ qui intcUligc

ctiam
nifiadfitpcticulumudmitusautirrcuerctniead faciamg*
tum Et hoc tcmcdio cafli.
cutatum fctipfit abbatcm andiomt
cum.Bt cft oratio ptopria ac aliorum

^E^Punftu fextu.
Aduerfus
gradinessquidum nobis aufcrunta re
ned!3:cuius;rdegfa
multa
dicaturoportet*
f~Piimu.In
uctbis cx
coq> uerba
funtnulla
uitms*cftnifi
monendi auditum: utprobat
iguil.gIo,ray.fiqua
uero fi pro quia in aliquibusuctbij
cft uiitus^
t in racftmcntafibus 8chMitlohibus
Sc quibnfdl Wcitis carm U
nibus de qaibus capite fequentiino
ideo eft quia uetba funt: ueid
cx inftitutione 8c oidinatione dei potius^ut hoc cp ad formas qui
bus cccle(ia in factis 8C facfalibus
utituiapplicanrur :quibus deui
fpuakmintentionaleuiitute
htgitiSc ide eftde uetbis muitis di
uinc
fcriptuie:uc de cuagelio fandi
io. creditut:& fotte deoibus*
Xnteidu tn Scd in ueibis no (it uiitus nihil tii ptohibet ea diuinit*
adefle:ut(i adiuia^ demon in uirtute dei uel fangutnis xpi Sc eiuf
modi * p^Secundum* Contia
giandines:quidam (ic
piadicant
Tria giana giandinls innomtne
fande tiinitatis
inignem h*
ciumutin(igumdeftiuftionisdiaboiici operis&ignts
pcrpetul
diabolo 8( agelis eius preparati,
3c ad diabolu
molmandu^adiu*
Ais tei diiica ofone
,&
falutatioe
angelica:necn6 8c cuagelio (di
ioJn ptincipio^eiat ueibujfemel cu (igno ciucis cdtia tlpeftatem
undiq^
an 8c letio 8c cx paite oi
tU illud :ueibu caro faftd t% tec
teplica:5cdeindetei didf
p
euangelia dida delcatut 6c fugiatr
peftas
ifta.Et quide (i tepeftas ex maleficio eft fubito ceflat. Hcc
iunt
ueiiflTima cxpcrimenta &catholica.
f^Sdm Qucda
malcfica
intcttogata ^i iudice an modo aliquo tepeftates a
maleficis co
citate
fedati qant: rcfpondit
^
Hc modo ifto. Adruro uos grandi
nts8l
uetos
p
quin^
uulneia xpi i8c ties clauos qui manus eius
ac pedes
pforarun&
p
quatuot euangeliftas fandos matheu mar#
cam3luca)& ioanne:utinaquarefolut! defcedatis.Hfcnihil fup
ftitionis
cft aut illidtu:quia a x^opoteftate accepimus imperadi
dcmonibusane autnobis aut pioximo noceant
:impeiaie auteffc
ftui demonisJ.gtandinieft imperarcdiabolo cdcitanti:cu iriario
naliaprecepti capacia non (int.Ad ideeft ^itra ufneasautfruges
quida (igniiciucis crigutcii fioiibus aut frondibus
benedidis iti
diepalmaru^^qui 8c id afleiunt
q>
fiugibus grandinc undi^ Ie(is

illefe Jn to^ campis duiant:quod totiilicitu uidetui.f

Teitium*
Fatentutec malcHcc qdam quidefponte:qdam uero
p
toimenta
Sc
difficultet : ^qucdam (untquibus multii impediuntui ex^ to^
touel in parte 8c ne in pfonam uel amicos fiant:& funt: integta fi
dts cuobfeiuationemandato^dei &(igno fande ciucis ac ora
lione:ite funt cultus eccle(iaftid ritus 8c cccle(iaftica^ ceiimoniji
i^m tbona cxequnuo iufticic pubIicc:tuminatiopafionisxpi uu
hoinfmentcf
Qwart<5.T?icrtqno9ni<f<r^ea^cflgfiaIiter
cl
pane
contra
aera puifstnitut rccedanc demones a fticpuu ^fcciatdi
fum
deotubaiuuu etia uc populus cxcitatus cotia tepcftaces den
sduocet: adde etia
^
cx namraii uittute oe quod acie mouet: uc
magnus fonus capana;^ 6c machina$e:aduerfa grandini.pQuiti
tBm.Ead ca cum facrametoaltans Sc facris uetbis ad aucapiocc
ditur ;quod qui fuperftitiofum putat regulas fupftitiofa difceine
(di minime norunt:q excipiun^ ex gIocoI.2.fupei tUud:
q
funt to
nem
habentia i& funt he* Prima.Cil inoibusopibus nfis dct gio
tiasniprincipalis fcopus & finis efle debear:iuxta illud:nue madu
ducatis
(lue bibitis (iue aliud quid facitis oia in gloiia dd facice i
ideo in oiopere
quod adxpianj religioneattinct^actendatur an
jllud Cn ad gloria dei:&an ho inopere illo deo gloria principali
ter tribuattita
^
p
ipfujopus et mes hominis deofubiidatur. Se
cunda. Attendatur an opus excrdtu ad exerdtiu^corporis nt^ ucl
frenu pcupifcentie,auc coferens cotporali abftfnentieffm mediii
ttirtutiX^ aut quaH hoc eft fm ritu ecclctie uel doftrina moralemt
quia rdnabile debet efle obfequiu noftium:roi2.Vn ^roptei hac
tegula fatua funt uota de nd pededo capite die fabbati uel die do
minico ieiunando &eiufmodi Teitia*Attendaturan opus (it ftn
ftatutnm uniuerfalis ecclefiesuel fmteftimonia fcripturapfAuel.fal
tem fm riiu patticularis ccclenetaut gnale ^fuetudine:
q
fm aug*
pro(Iegehabenda eft:unde greg.(angIorum epifcopo qui
$
eenc
cccknarum confuetudines diuetfein celebiatione miCbtu queie
Ci refpondit.Siue in romana (lue in galliarum (iue in quacun^ ec
cle(ia aliquid inuenifti ^quod plus omnipoteti deo placeic poffit
follicite eligas:diueife enim confuetudines ecclelic in cultu diuf
nofn'nuIIoueritari repugnant:ideo9feraande:&eas preterire
illicitum eft Quarta 1 nfpicfatui ut opusquod fit habeat uel
c deo uel anatura proprfecatemadeftedumqui cxpedatuua deo
quidem ut uerba confecrationfs ad tiaiubftantfarionem panfs BC
ufni :a natuta autem ut palee ad nfnes affetuandas : alfas enfm (i
hecnon habuerit fupetftftfofum eft :cx qua confideratione cara^
fteres oes fgnotf 8c fmagines aftronomice &nigtomatfce & no
tnina fgnota tanc[ fupftitiofa oia refutantur.Quinta*Attenda^
ne
opus qd fic
occafione fcandalipbcat:qiua &(! tunc fupftftiofum
-Uo cftiproptcrfcandalu thmtomkiendnratdi^amda cftj uel
occukepeiagcndum. Elferreauccontw cifc.a ^num tempdtates
cofpus chtitti autreliquiax randasad aufasjficut g^nue cotra im
petum m ui$ reliquic prccatfoiis admoasiKartcontra nullam eit
didaRi tegularum:imoeil fmtertiam:quja iu galliam ecckrie.&
mulce in germania antiquitus pfueu^ie :ita rii
9
co modo quo e
confuetudo fctaitursideB; in arno lac qrii uel alio fr crcto loco ad
auram rcucrcntetjquin &fipjbl!ce fccretui mdicio difcretorum fi
deluim ficutindie corporis xpi mhil fopftitiofuru uideoinificpii
effs^^aus gra cuius defei no fequatur/cada hzad pciTent ibeciiies
undeciiifmodi celcbrandafunt qto <i'Cietius licrs porcJti
CTPundum feptimu.Aductfu? raakficia iumenrc^e tgmedfaica
ias ici gtatia multa dicuntui . fPrimam ; Jn partious iueuiefic
prafticatur.Piima dic maii ance fohs exortum fxeunc ruftice mu
licECS ex filuis &arboribu$ d^fcrcntes falicii&aliarum frodium
lamos^in citculorum modumad ofl-ium ftabuli fufpedents:affe
fentc$ anno intcgro iumenraa makficiis illcfa fctuari. Quod eq*
dem remcdium no cft illicitu apud cos quibus uanis uana ictude
ic licctifirtc offcnfa tii dciadico cp fi no obferuata dieprima pluf^
fccundane(^ iblisortajColIigantmhcrbe uel ffondes cuoiatioc
dominica uel fimbblo &lidebona dido modo furpendanfscoih
mittendo iumcntopicutlodiadcojnoeft rcprehniibile:ut iiquet
s^.q.y.non obfetuetis.cx uctbis aug. na &fincincantJtione licct
arrcpticioherba$ &Iapide$ habere. Ad idem eft
q?
quedam mulie
%cst3Cuacce malcficio Iadeficcetur:Iacqaod dfe fabbati |emugut
'cxiritegro pauperibus crogant : aftruetes irjdeuacca$non mo il*
lcfas durareucructiam & magislade exuberare:quod totu ptoba
^us fi ex cl licit^ dic$4ila fcruatur:puta deuotione ad bcaca uit^
ginera uclhmoi :& dco iumentopi aflreru^tio pet eiufmodi picta
^fem commcndctur.p^Sccundum.Nider infuo prcceptotio prece
ptoprimojdicitctiam pcr carmina & uetba facrajlicctficutjhomi
ncsinfirnios ita 5f iumeiitabe!iedicete:etiam fi incantationi$ fpe
ciem habeteuidcantur:modo fetucntur hc conditiones de quib*
tapftc fequcnti :afrercn$ fcadcaotis pstfonis 6c uirginibus cxpc-
fiiehiiam tebuifTe^cp
adhibito(igno ccuGism uaccam
^^
orarionc
HominicaaiiayEuniraltitaaonc^
angclfca ter ud cijtcitervccflat
op^
diaboticnmtetiim
li maleficfo ffiterccffentc nt,Qtn 8c Tn IJto for*
dicJr con/lare pet
makficosg ritibus ecdeiie ueneratu 6^
kxmtit
corum
makficja prcpedsunrunut per aque benedifieslpc^fiijncm
p
la iis confecrati
fumptione.per cadelarum in dic
puulic^sjoriis
Si oliuamm ac palma^ in dkfua bencdidaf;!ufum:quja
bufusrei
gratia ab eiclcfia
exoicizantur.No cft uero mirum fi in eiufrrodl
aliqui fidelcsfimplkes mira faciunt:quiafidcimiracula
cofufuc-
luntafcnbi .Eo tempore quocardinalis fandipetri ad uincula
qul
& dCindc lulsus feciidus a faciealexandii borgie fugicbatj f?cna
per gallos impugnata fed non expugnata cft mauro & uenciis M
fragamibus :ego facna
prcdicstionis grstia
mifTustemporc caK
nifpriuii in
ffafchea ccrdona &
fetrauaile intcr pcditum duceni
quendam marzochfcu nomincoffendticu quo cx burgc que fot
nariorum^dfcuntgenuam
relidiscopiisadiui. Guiusmula
cum
pedf pedemimpofuilTet fe adeo uulncrauit utfingulis psfifibus
Cm
gulas fanguinisguttas cfFuRderct.Superquo tum plurimum
art
xiarctur g^jpukhra &non fua mula eftet : rogauit an cam fignarc
pofcere ..
Refpondimccam in nomine fandctrinitatis
figna
curum:& confidcre ^ei benc cffet -A cquicuit figno
dci^cum
diabolicumhabeicneqiiirct Signatapermcmulafigno
cru^
cis in nominc fanftettinitatis^ftatim fanguisftetit^&ficiuga
fupcratesad oppidumqui pundus decimusdicitutdeacnimusj
illud^ paululum exceflrimusXun^^ alius dux peditum nobis ob>
uiafifet : ut mulam fignaret petiuit . Q
ui an aliquis figtraffet in^
quifiuit : & audito
^
ego fignaiTem : fufpirans : o diabole
inquit
quafi fcilicet ipfe uitut etatdiaboli nihil poffetubidei fctuus
manum admouiff^t i Signauit tamcn : & abinde ufc^
genuam
fangoisqui fteteratfempct refluxit . tccecoram deoquia noti
mentior
.
f
renium . Stiigimagc qusndo iumenta uolunt h^
ftepriuare mod^cum: ladis aut butiri excis iumcntis coagulara
peteEefotenttindefi queuntartc fua iumcnta maleficiis impc>
tentes:undc expfdtt mnlicrcs cautasfoic cum ciufmodia (vu
fpedisdeftrigirnsgatu cypetuRtur
f^Quartum. Sunt mii>
liercs que ubtjn ccaguhndo biitirum fennunt fc nihl proft
tere: fubito cx dom.o fufpedc malcficc modicum buiui ha>
bcic conaiuui: illud^ in Uii fmftia diuiiunt inuocata fand4
tdnltiteintias
infetant &fagatarma1efic2umsquodeft awU
nana tctundere :(i tamen id ex quocun^ butiro indifferenter fie
ict^adiunftadominicaoratione di aqua benedida
^
&efFedus di
nine
uoluncaticomittatur: iam nihil fuperftirionis haberet & ma
kficiumcquefugaretur* p~Quintu.Q^iaperrepe omniaflabull
iumenta
maleficus inficiuntunfub limine oflii.aut e
prefepfo uel
tibi
adaquantur^tetta exportetur^5c alia cu aque benedide afper^
fione leponaf:quia fepe ftrigim ige faffe funt fe maleficii fignu lo
cis talibus occuliffe per demonem,fofrulatatum pereas effedai
quod quidem (ignum les uihffima
fuit
^
aut hgnum ^aut lapiss
autretpenssaut
eiufmodi.
CTPundum
odauuXotia quofdam
occultos demonum
effed'
ta in fiugibus
^
in peifonis iemedia:gfa
cuius multa dicuntui

f^Piimii* Deopeimittentc pleriit^
demones per locuftas 8c eiuC
modi no tam aues
^
uolantes terre
uermiculos cunda uiietia tec
lcdemoliuntur:6Cremedium eftpei
adiurationestq apud.S. tho*
32. q* 90
adiriationalia fieii
poftunt fub relationead ronales de
inoncs:nc nobis ut demonu
dc maleficaru
inftrumenta Hnt nocu
mcntouel
noftis:necnon &per excdicationes
q
demonibus ad*
imationesfuntiquo
tn cafu
procefTionesorationes & ieiunia de^
beicnt iniungi
:quibus deus
placatus mifeieri uel]et:cum
proptei
adulteiia 8i alia eiufmodi ciimina talia deo peimittete pleiumq^
j
infciantur* P"Secundum* Aliud
hoiribilc dcus permittit:ci
fu&
"
liaftisinterdummulietibus filiis propriis alienos demonesfup'
ponunt:&hifuppo(itiin geimanicouulgariut fcrturcampforef
appellantui feu
nechfekind:& in diffeientia triplici funt Qu
dam
cnim malefichs adi femp macilenti eiutant
^
etiam quatuor
mu
licrcs lade ubeies exugentes:quidam incubo^ coitu modo
fupra
cxpofito pcimittente deo funt piodudi quos interdum
fupponut
quidam luifus demones funt in paraulop; forma apparentes :8i
fefcnutiicibusadiungentesHuic tiiplici ^hi comune
eft^eflTe po
dciofosmaciIentosnonexciefcentes:necfatiab{Ies
potu Iadis:6;
lcpe dicuntui cuanuifTe jquod rertio generi ptopriii eft. p^
J^
ttiu
Q^intum capere
poflfumus diuina pietas ideo talia permittit:tu
^
paeiosnimium
parenrcs amcnt : confequenteraute ad
atilita'
cem animecotum ulia petmittuntur:fecundo quiaptcfum
tur qi
ciuiinodi
mti&
in muhis aliis &in hoc a dcmonibus irr pcitam feducunf,.
fQiiattum.R emedium ueio ad hcc eft ueia confeffio &otatio?
confequenter reconciliacio deiiddnde aima fgitirualra exoidrmi
de
guibus pene ftatim ^
Cr^A
duetfus moibosoej in giie
p
cxordrmos remedia
acdemodoexoicizandi ^ Capitulum ultimum
Via iam &fttfgimagap^opcra acmalcficia & fpecia
lia etiemedia pro noftra uiriliattulinius:uItimo lo
I
co circaexorcifmojqui contraomneopus diabo^
I
iiualet &modum utendi nos uetfaii opoitct:quod
imultis pundis faciemus

CTPundam ptimuXicite& ilijefte carmtnibus quis utitur:pro

quodico multJ. p^Piimum. [Diuus tho in.^.di.zz snnuir g> noti
modo exorciftc^ ied quilibct fidelis demonesbefte adiuiat: ur
eius nooimenta alfe&aproximo ac rebns rcpelht:/lct exor-
ciftc jfoli hoc ex fuo officro facianf Nam &uirgo guedam ui(i
tansamicu maleficiatumpedemjmcdicort iudicto rogataut ali-
quid bencdtdioms apponercfyOiationc dominica &fimbolo apo
ff
olorum (ifcnter didis 8c geminato figno crucis eum ftatim fant
-iait.Qui in futurum perrpiciens fif qucrcns quid rcmcdii attuliffet
uas
inquitalii cx fider debifitatercicdis dci rcmedJis quibus cur$
remini
iUicita carmina moibis admouetis ,'Ecce orationc domi
nica
&fimboIoacfTgnocrucf$ftis
fanatus p"Secundum. Vnde
ucioufus & abufus carminu exortus firrex hi$ liquer. Nam prin*
cipiumhofum fandiflfimumfuitrapoftoltcnim Si&Ui mxi fanAii
fm illud mar.urr.in noie mco
demoniacifcientjiDfirmos Difitates
fnp cos orones
p
facra dd uerbafundebat^imo interdum
if>a
dcf
erba
fcripta fup egros deponebai:ut barnabas cuangelium diui
inath.fucccfTli ucro if^poris faceidotes fimilia pegeruti^pter qdt
& exorcifmi&dcuotifnme ofoncsinantiqufs ecclefiiset hodie
^rpiciuntur ^ad omnia quc homines circa demones aut agcre aut:
p^tipotuifTenfj (inc omni prorfus fuperftitionis labe: ceu etiaira
l^cliecathaUci^Iiceiatiuiu inficmos uifitantes efiiciLinr. Vis^
holas ueto hammam gems deladere cupietu .per fuptifkitioCos
homines niuttacumuanatum etiamilhcita inflai piedidoium
adinuenit:quibus hodiecitcainfiiimo^' &iehqua ucuntunadeo ut
mundus his fuperftitionibus plenus Citidc facerdotes dci hcita ie#
mcdiaex defidia poftergaijnt. Dicit rii guiUduran.glo.iay
^
le^
hgiofus lacerdos&laicusrmeuirnue muher excellemis uice &
l^iobate difcrecioniSdprefata exeicerepot.,fufa hcita oratione fuj^
infifmum^nd fuper
p
jmu auteuangehu aut efufmodinuxta illud
fuper egcos manus imponentmc^huiufmodi pfone funt arcen<
de a tahbus:ni(l
timeatui
^
inde ahi carminationibus hop^ exem
plo abutantur. Adde ueio tu
$
cu chrrflus hdc audotitate cotule
txpianis
^
8c non chtiflianis bonis tmnadiuiandi demones(q<i
ctiam iudas fecitmt cteditur ) ideo qutf^ pot adiuiatioe demon^
&a fe & a focio propelleiedicet habita copia exorcifle ei fit defer^
dum i8c licet pielati taliapoffentincerdicere ne publice ab ahquo
fiecentaiatione aliqua bona permoti.p"Tertiu in cultu ueto chti
ftiane zeligionts.i.in cuhu dei id licet quod no efl fupilitiofum:((]
petflitiofum uero .i.quod eft in religione fetuatufupra modutti
ut liquet pei glo.ad col.i.ideflcu circunflantiis mahs & defeduo
lis piadicatu:efl etiam fupetftitiofumquicquidhumana tradaioe
abf:^ fu peiioiis uoto nomen religionis ufu^patmt hymnuangeli
cum defunftorum mifiis interponete

prefationem abrumpeie i
iimbolum fidei bieuiare:in miffa eum qui refpodeatno hihexe^^Si
his fimilia.p^QuartuQuieigo infirmos carminare licite cupit/e^
ptem conditiones obferuetsquibus extantibus biididio Hcitaerit:
que dcd modo adiuratorio fiat pei uirture diuini nominis aut fan
guiniscbiifliaut aheii^ teifacre^jdicen^eiufmodi carminalidta
SC hciti exorcifmi:5qui exercent exorcifle dici poterut 8c caimi
fiatoies9ite& icantatores cathohci 8C Iiciti:iuxtailludin.8.ethi.in
catatotes diciituiquiaitem aliquauetbisperagunti^qhocnome
untatius in malu icfonet* Piima ergo conditio efl:ut nihil quod
ad
inuocationem demonu attineattueiba contineantSecunda ue
lo conditio efl ne caimina ignota nomina copledanturttaha eni
Im chiifo.metuenda funtme ibi fupftitio lateat.Tertia nc materia
uetboiu quicqfalfitatispcineat^ficenimeffedus expedari adeo
9S$quiiei:quippe qui nequeat teflis cfTefaKitatisun quQ dchnquut
nettitefai^
c^tmrnibusfatti^ tieddfalfa ccxtipkflebtes. Q^atraiff
adducautui uanad&caia&eies infcnpti pxctei iignum c[ucis<^
Quiata ne fpes in modo fciibendi iigandi aut quauis eiufmodi
aanitate nihsl ad lem aut diuinam leuerentitm fadente ponatut
aliasoino totu fupeiftitiofum iudicatui.Sexta ut incitatione &
p
iationediumoiumuecboiumauifciiptuiefacie tefpedus folum
ad ipfa facia uerba &eoium inielkdum habeatui &leuciennam
dei ac dei uictutem ^a qua quis.eifedum pieftolatuimei adfando
lum ieiiquias.ia quibus aliquid fecundaiio expedatui.Septima ut
cifedus expedatus diuine uoluntati 8c beneplacito lelinquami iq
fcitqaidplus&quidminuspoilulanticonducat. His obfematis
licitum eit etiam fetpentes toiIeie:mai.ulti Colitda funt hec ex
tneduila dodiine fandoium.
f~Quintum
In eiulmodi tameii
multum adueitere debet exoiciita Si caueie ut etiam nidei teft^
tur* Piimo ne de luis uiribus preiumatmam apud g^eg m diilo*
haciationediaboius facerdotem qui fuperarceptam motatoiio
diui febaftiani fidone de altaii poiuitinuaHt* ti fccundone infe
tioio dei opere iocos mifceat aut fupetititiofum uei fufpedu:aiio
quin mirum (i penas non luat:unde idem dicit fe mconuentu co
lonienfi otdinispredicatocum fratrem nouiif^ ualde iocofum 8C
ad demones expeilendos multum ui[tuofum:qui cum infra eiuf
dem conuentus tcrmmos demonem in obfeifo corpote coarda^
tet:iam dcmon petiuic quo recedens fecederet:^ frater letus icco
k in cloacam inquit meam uadas.Cum ergo nodu fcatei uentie
putgaret^pene eft a diabolo ibi fuifocatus
SC uix euaiit* Et tettio
neeiufmodi carminibus autexorcifmis
ahter
q
pro necefTirate ad
lepelienda nocumenta quis utatur
Authoieft henri. infti* in ci#
Bitate faltzburgeniiiincantatorad
fpedaculum multorum ex fpa
cio unius miliaris ferpentes omnes fe
adfoifam quanda addudu
lum ^SC in ea interempturum
,& ipondebat Si moliebatur Si peifi
ciebat Cun<5 poft omnes unus ingens
ac teiiificus ferpens c6
tiensfrct 6c fjtale fofla^ ingiedi lecufarct
(^uinimo motib^cotpis
quafi iiceniiam peteie uidebatuiabeundi
)6c nihilominus incan*
tatoi urgetetttandemcx oppofita lipa foffe fteteiunt incama*
lot acferpem:quiimpecufado fo0am
tianfilicos in incantato.
tem imit aeuenmm tiuyciEca dngnlum ftEftrgcniCecatnlHu
fofiam tr3>(it$anibo9 imtimsAgimt no nifipiohoiin auliute
cumtiinoze ac ieueii:ntia dei func calia ptadtcanda
.
CT^undum fecandu Qiiomodo uero carminibus &exotcifmfs
ucendum fmautiquonapadoadperronamfeianmtalligata didis
nonnulIisconlliterit,[^PriiimmAug,in4S.dcdo(ar!chiiftiadicit
ad fuperftitionem pertinere miile magicarum artium ligarui3S 66
lemedia que medicorum quo^ difciplina c6demnat:chtii quo^
lupec math.reprehendit
q?
aiiqui pattem euangelii fcriptam por
cant ad coIIum:q> uittus euangelii non iit in caradeiibus fed in
icnfu inielldu<^ ueiboiuscofequccet autem predifta fupcrflua ui
dentui*Scd diuustho in ^fdi.if.dicitg^ ineiurmodiduocaueda
lunt:unum ncinfctiptucaaliquidcontineatut quodaddemonn
inuocacioncmpcttineatmaniffte:quiaiIlicitum 6c apofta(laafz
dc effec : fecundum ne contineat igoota nommauel catadictess
auxta fupecius dida.Quibus ftantibus ficut fuper infirmos ita fup
ptoptiam perfonam ifta licite Sc dicuntur Bc ponunturAug.autc
mmnat alligacuras &remedia fupftit!ofa:chrifofto.uero damnat
cuni qui magis ad caradcces q ad inteliedum uerbornm atccn^
dit* t {iquisintelledum uecborum non habet uenetetar dei uic
tutem in euangclio fcrfptOgquod in geneic nouit euangelica c5n
tinete ucritatem/e diuine uoluntati committens:^ nonpeccabic
fcd metitotic aget p"Secudu.Cuiufmodi Ucio rcs exorcizari pof
Hnt ptodemonibus compefcendis:dico exdodoribus maxime
diuo tho.in 4.di.^.q> quia proptet peccatum in hominem diabo
lus accipit poteftatem,d in omniaque in ufumhominis ueniunt
innocumentum ipnus:6chciftiad belial conuentiofit nullat
ideo quotiensaliquid in^diuinumcultum fandiftcandu eft prius
cxorcizatur:ut libetumapot^ftatediaboliquain nocumcntum
hominis a(Tumere potuiiret^deo confectcturtquod in corecratio
nctemplisbencdidcaque^&ommbushuiufmodi liquettunde cii
prima pfecratio quaho dicatur deol baptifmo fitjoportet hoiem
pri' cxorcizari
q
baptizati.Cu cigo exoicifmis diabolii copefcerc
oijpri^cxoicizad^efthomaleficiat^q adiure^ demout cecedatJ
licut et pucr prius exocctzatutddcidc iubetur diabolo quaten*^ lect
datJte Cicm exorcizatuc (a\6i aqua Ita oia quc ih ufu makiiciatf
-conuetti
poffmnnt dbmt &potagfa cxorciganda dc
hmtdkiu
da
(ant,
p^Tctriamt,Licct ueio multe ceiimonie circa puetu
bapi
zandum ieruentur iUttxuinatio uetius occidentem^abrenuciatio
Sc
eiufmodiicirca makEciatum th exoicizandum eiuftnodi obfec
uare neq^ oportet ^nei^ expedit:^ utrobi^ eadem Ogna 8c (Igna
ta non congtuanticeteium ruific.it ntpuie confeifus
^6^ comu^
Iiicauerit5(3c fuccenfam benedidam candelam ft ualettenear:&
lo^
co ueitis candide que in baptifmotraditurdCandida Sc benedift
candela ^m longitudinem corporis chtifti Hhaberi pot ad corpo
lis nuda cingaturideinde (ic dicatut
.f~
Quaitu*xotcizo te MAa
Htmum uel infirmam:facrotnbaptifmate regeneiatum peideutn
uiuum
j^ p
deum uerum
^
pet deum fanftu
^
p
deii qui te pie
ciofo fuo fauguine tedemicut fias homoexotcizatussUt effugiat
at9 difcedat a teomnis fantafia 8C neqcia diabohce fraudiS:,oif<^
fpiritus immundus adiuratus : per eum qui uenturus efl iudicare
uiuos 8c mortuos 8C fecuium per ignem.Amen * Otemus. Deuf
mifericorstdeus cleme$:qui ^mmultitudinem mifetationum tua
tum
quos diligis cotripis: dc quos recipis pie ad emendationem
coerces:
te inuocamus domine utfamulo tuoN* qui in corpote
patitur membrorumdebilitatemgratiamiuam confeirc digne
tiSjs utquicquid.Jterrenafragilitate cortuptum quicquid diabo#,
lica fraude uiolatum eft^ unitati corporis ecclefic membtum
le^
demptionis anede:miferere dominegemituummiferereiachn^
marumeius:&nonhabentemfiduciam nifiin tua mifeiicordia:
dtuc reconciliationis facramcntumadmitte,pet chtiftumdo*
minum noflium
. Amen Deinde diabolus adiuretur in hunc mo;
dum
f
Quintum .Eigo malcdifte diabolc recognofce fentetx
liam tuamj& da honorem deo uiuo & uero da honorcm domi^
noicfu cfiiiflo^&rcccdasab
hocfamuIodei.N.cu tuafaftura:quc
dominus nofler iefus chtiftus fuo preciofo fanguine redemit
Dcmum fecundo & tettio iterum cxorcizctui &adfureturut fu*
pr3;& in fecundo exorcifmo otatio Deus qui faftuie tue fcmpct
pio dominaris afFtdu ^inclina aurcm tuam fupplicationibus noi-
^tis
:& famulutuu. N.aduerfa uaiitudinecorporislaborantepla*
catus tefpice;5& uifita in falutaii tuo:& cclcftisgratie ci pfla m^o
^(cinam
;p
chtiftnm dominutn noftium A m^n.Pio tcitio exoit
eifmo oiatio* Deus ifiimitatis human fingulaie piefidium^auxi
lii tuifuper infiimum noftrum oftende uirtatem :ut opemifeii
eoidie tue adiutus ecclene tue fande incolumis leprefentari mc^
leatur^perchiiflumdominumnoftmm.Amcn. Etcrebro afpei^
gatui aqua benedida.
f
Sextu * Et nota piimo
$
non limitatuc
quis ut his precife utatur exotcifmisifed utcathohcis utatur.No^
ca fecud;),^^ in aiieptitio diabolus femp in fe eft piefens quando
ccuciatunquia ubi opeiatui angelus ibi eflmon autem femper pie
kns efl fecundum fuum efTe in maleficiato dum torquetui : ratio
autem diuerfitatis eft^ quia arreptitium toiquet pei le^ntfi fimul
^tiam flt maleficiatus;,habens f.in corpoie fuo ahqua adiua natu^-
fahagquibus cmcietu xmaleficiatus ueioadiuis naturaiibus toiq
tur^unde fufficit fi demon Cit piefens in fuo ^ffi&mCi tamen maie
ficium efT^t excia ut in olla fuffofTa.cu toiqueietur malefictatusdc
tnon effi^epiefens fecundueffe* Notandu ett cettio*g^ ficut licet no
bis utf demonis auxilio quafi fuperioitbus precipiendo ut fadurl
fa im fiue makficium dettiuat 8i cum eo lecedat (non enim efiTet
inficmus fanus deoione folum defincncecruciaie,fi naturaUa idu
mincus lemaneiennq jia ipfa nocumentum infetient)i[a licet no
bis fupetiocisdemonis auxiliouti iubedo ut inferiorem coeiceat*
bmtiia enim hec ad id tendunt nc nobis diaboius noceattno au^
tem utnobis fufFragerurj quippc qui ppe fupetioiis demonis nil
nifi caientiam mali ndcifcamuc. p^Septimu Hec ergo piactica in
eiufmodi obfeiaetui*Pcimo maieficiatus puie cofiieatui: iufla ca
n
peifostiariasz^q.^.& abfoluatur abexcoicatione fi opus eft,uei
adcautelam n
6communicet : deinde fiat d>ligens inquificio pei
domum >
iedam ac uefles : etfi inuenituimaltficium flatim ignt^
bus abfumatur:(i etiam comode fieri poffet mutentur ueftes Qc le
ftiftetnia & domus:deinde ueropro pofle ecciefia intiet & genua
Hedat cum candelis:ut fLipra:& aflantes oreni ac facerdos cofitea^
tui3& deinde incipiac* Adiutorium noftru &c,& aqu 3m fanda afp
gac*deinde dicat:deus in adiutoiium:^: piufequ^tuc letaniam.eo
tnodoquofupzrinfirmosdici confueuindicendo oca pro eo^Ii.*'
bcra eum:^ eiufmodi uf*j ad oiatioDcs^ quaium loco fubinfetal
exoiaTmoif &itdfurationes ut fuptamef aito mdiori modo fi
p^
teit^jbis uel terin ebdomada Expeditetiam legereeuangelium
tni^us efl 1 5 euangelium in piincipfo erat ueibum
^
&coUo fa*
ipendere I &paflionem domini.)& pfal

qui habftanqui mfrande

iiirtutf;conttademoneseft:quodexpertus comperrum habeo
Notandum 4ex dfuo tho*4 du(>>^ tam exorcffmus
^
aqua fanu
da contra demonum moleftias ordfnatursuerum exorcffmus c5
gruit contra uexationem intrfnfecammnde exorcfzantut energq
minfifd eflfntus laboratestaqiia uero benedida cotra exttinfeca*
dr^undum tettium Que ueio fupeiHnt remedfa ^
(i exotcf(mj
ctpremfffaegrum non curarint:quibufdam dfdfsabfoluam.Piitf
mumEx multfs caufis euenire folet ^predfda non liberentrquoy
iumnonnuIIacoIIigunturmathe,i7,&mar,9.ubf prefeme chri-
flo &difcfpulfs unfgenftus patrf lunaticus curam fulcepft Prima
cft circuftantiu ucl offerentium fidcs exigua : unde patei ille dice^
bar^jcredo domfne adiuua fncredulftatem
meatr):&ad turbam ciu
cunftantcm iefus d!xit:o generatfo fncreduIa.Sccunda eft peccaia
fuftfnentis maleficfum , unde illumfilfumferusfncrepauit: 8c fbi
hieronfmus dfcit eum proptei fiiapeccata fuiflfe a dcmone cppref
/um^Teftfa eftneglfgentiaexhibentfumremedia:unde ibiuiri
pej
Udi non fuere prefentes.unde ibf dicft chrff
<f
fidef cotumne^pc
trus.ffacobus &2oannes non adeiat:ficutchrifti tranfHgutatfoni
afFucranr:nec aderantftfdem oiatfo & feiunfum,rine qufbus tnu
nime curatur genus illudQuarta eft alfquod exorcffte in fide uu
tiumjunde ibf chriftus difcipulis querentibus cur fpirftu ncquiuff
fenteifcere,tefp6dfrj,proptei
incredulitatem ueftram:ubf hila.cre
didtwm fnquir apoftoli.fcd nundum crant in fide perfefti, Quin
ta cft ut notificetur ufrtus in alfo
^
in exorcffta exiftens : ficcnfm
in uitis patrum legfmus obfeflbs quos bcatus anihonius non cu*
rafa^aliquando paulum efus dffcfpulum curafli.Sexta eft
purga*
tio eorum qui patiuntur : fepe enim abolfta culpa
^
pena
non a
boletui ad expurganda prfora delfda* Scptfma cft fi iftus ba-
ptifmf
non fuft ex toto beneobferuatus^experfentfaenim docuft
nontiullos Iiberatoscxrebaptizatione
coditionata^quo tameic*
medfo
uti nolfcei nifi in dubfo.ptoui doAoies limftaiunt :qufa
Umtn
deficicntibus hisquc funt baptifmo annexa diabolu
gninus lecedit ab homine

Sc facetdotes citca eiufmo^

di multos
defedus admitcunts^^multo magis
ue
cule no
exotcizatesiomi0a lepeteie bonu eft

7Scdm*Et(lueiogiedida impedimenta
*
fyp
enetguminos 8c aiieptos fonant
inmaleficiatistiilocum hnt:
quiauttobi^eade diuina
siirtus exqpiiii ima
maioiisuidetui
cffedifFicul
tatis maleficiata
^aiieptum^
cmaie^quia: aiif^
^itmtui hoies interdu
^io nullo proprio dcliftoi
eitpatuit fupra :makficia
uero
idulto^ ut pluiimum ex pdis
tofs
emcrgunt^fTeitiii.
Qui ueio pdidis lid
tfs^remediiscuiaitnequeunt j>ptec ipedimeta
q^diximussadpatientia & tollcrana
pmonedi funts
intemjffione fuop^ peccaminu:5 ne ad illiciia lemedis
ioniit dduoluntate oicancuisne eis dccciiou concinganro
9xm libiifccundiidc
iliigimaga^demonu^^
mltldfro
hlglm^g^mm itmQmm^ 'mlmiist
Libutettius*
IE"An
in ftrigimagas ut mhetcticum gcnus (it
snfmadueiitendum
Capftulum piimum *
VIA uefoiamdcptindpiis mirandoiil
cceature damnateinprimo &dcmiran<'
dis ipiis at9 antidotiscorum rcmediis iti
fecUndo li* ptradatum cHucIiquu 8c ulti
mumputarim^ut dc icmediis cotra ipfas
danaras cicaturasagamusme mundus ta^
ta labe confedus tabcfcat : quc cquidem
{cmedia aduetfusdcmoncs nulla funt:^p
pe qui necad bonum uctti
^
ut obftinatis
ticceliminaii emundo^ utincorruptibilcs qucantiunde aducr^
Tus Hiigimagas ccmcdia mcditemur* Que cu duo (int learum ad
deum.f. uer5o:3c earum c mundo explo{io:pnmo ueluti difficil
limo mifTo^de fecundo tradandum rcilat:quona.f.modo aduct
fus eas criminaliter ad fupplicium aut corieptioneprocedatur: ut
licl elimcntur moiibussuel ignibus climincntur lllud aiitante
ola etiucleandu eft:an ptra cas ueiuti contra hercticos aut apofta^
ftas
p
inquintorcs inquiicndu (it:qd multis pundis faduii fum^*
^Pundupnmum in hac
re due funt inquifitomm opinioncs
copugnantes in ordine meo:in ca fuit
$
coj^: quida qtum cura
deo poterantutipfimet
teftantur,uolueiunt inquifitonbus cffcla
boj5: fubleuamento:undecis comuniiuie &fi non priuato flrigi^
magaium;ncgociumfubtraxcrunt:uthenriinfti &foac reliqui
germanic fuperioris inquifitorcs:
alii uero zelo fidei in ftrigima^
gas aidcnteSiCasinquifitorib^etcdiiurcfubiugarunt:uthiqui i
hifpaniis inquirunt.Si aut mc nec inuidia ncc obfequio doccnte
ueiii diccre opoitet:eft hifpanop^ ut patebit opinio uera.Vtramqj
crgo citabo:& hifpanopz inprimis.hiq? ad inquifitores ptineant
coi iure oes malefici fornlegi diuinatores nigromatici fenferuntj
tnodo aliquid diceretautfaceiet quod hetefim fapcict manifcftc;
hh
fic taml at mtiibus que in cd, multorum quetela notanruLde he
ic.mGlc.necinquifitorfiaccpificoponec rinecpifcopo inquifiroi
iutc pfocedat:^q in multis aliis poilfmt dimfim 8c iti folidum pro
ccdetcidc quibus ibi.his addiic bh(Temo^(quod intelligc dc blaC
femia ptoprie 6c cx obiedo:que<deo aut tndcbitii tiibiuc aut do
bitum aufeit ; 3c conlequcnteic fempct hciefim fonat)& quocunqp
modo demoncs inuocantcs(cj>if.hoc hcicfim fapiat )& cos quiin
caufafidcirentcntiacxcommunicationis obltmato animo anno
Integio tuIciunt.AUa ucioopinio(imo potius uoluntas) eft
g?
oc
dinatii comta malcficas fincinquifitotibusproccdcre poifunt : It'
cctnonfinc iudice fcculati^ubi punitioin ftnguinis uindidam
Ciafiui(!ctmcc ipfi inquifirores comuni iute contia eos proccdunt*
Cetcruutdidumcfl:optnionehacttoIuntatcm potius dixeris
^
opinionem:quippe iprimct opinantes uidetunt ic fuam nonpofiie
firmaiefcntcnnam^nifi [>er anjquaiuraalimitata per noua:undc2S
de ea dubitamnt manif^lle:d^f Ifi funt inquifitoies cotra ciufmo'
di bcnefacere procedentes^ubi otdinarii nonproccdunt:quod utt
9
uctum minime cfTetjfi id iute nequircnc:iniujia enim piocedc^
lent.Pioceduntergoepifcopus & inquifitoc etiam diuifim luxta
ca.mulroium quecela dc heie.in clc ntfi ut ibipatet in tiibus.fcili
addidione adpenalcm caicerem^ addtd^one ad tortutam.,&
m
fentcntia contra dclatum: quod intdligo etiim fi liO fic concra iti
otdineadfanguinem^ccterum inoidine adpurgatiouemkanoni.<
cam uel abiurationeiquia talis fi;n'entiaeftcontrat5^fi etiam fit
p
delato in patte
p
quanco dbfoluitur a moKic 6c hoc pec legulam
odiahbro.^,& maximc qui

p k^feotcntia cft contra^pec^accides

flutem cft pro.i.non exc:^uj'a ludicis^fcd ex qualitatedelati t iti
multoties perpeiitos coclufum cftidc tenec inquifitop^ dircdotiii*
QTPunttum Itcundum* Quomodoautcm inhisfefe ueiitas ha*
beac ) olim pei multa didz : in hanc fententiam monftiauimus
fPrimii. tnquifitor hereticc prauitatisjcontia hcreticos 8c com-
participcs.i.faatoicsjdefenfoies^ leccpfatorcsjpoflct inquiicrc 6C
pcocedec:extra eode cotra libto. ^.adde 8C contia credeccstqufp'
pc qui ucri funt hcceuci.p"Scciidum.In eodem etiam ca. dicitur.
Concta chrifttanos qui ad rirum tranfieiunt uel led/eiint iudeo^i
Ktiiitk
fi eiufmodi ledcuntes^dum ciant infantcs aut metu moitii
Iidfl
tame
abfotutcaot ^recife cbaStibiptizm Ta^iHt^eth tati^tS^
tia
hsieticos fl faerint de hoc cofeffisaut
p
chtiftianos Hne iudeos
conui^i:5Jficutcotxafaiitoiesrecepcatoies 8c defenfoces heceti'
comfic
contia fautores receptatores& defenfores taliu eft,pcede
dum Hec ibiBtadditglo.^ in iudeoru ritumLhi traieunt.^ui n^
q
antea fiiere ludeiiredeunc nero qui fuerunt a]iqn:necnd c^ ho|ie
boa (icutalio^ pfifcaturmec adfilios etia cathohcosdeuoluutur*
P"Tertiu*Sicuti etia ibi glo.^bar &renet ioan.in no . 2c archie.3
pactetitulo*T9.ca.a..pe!alip littecas dementisquarti Sc gregorii
decimidudeix^ianos utriu%
fex^ adricu pdiduinduceces^in iqui
ntoiiu oiFieia caddr;quippe qui did no func herecici pprie authe
retico^faucores:Iargetnfautores:,imo faftores herecicoru funt*
Reguhriter tftcociaeov
^
iuftftia feculares iudices adire folentt
ut extta deiudeisiiudei* & ca.(i null^:3f in cle.cedit eo*tituIo dicif
de
farracenfs.Et quia tales iudd ad iudaifmu redeuntes , folent fe
nouiter itiifotK baptizarea lauado at^ tadedo capuc.uidef
p
fecu
lares indices capitispena iponeda.Cde apoftacisjquia fi lebapci/
zanti iponiturX.ne fanftum baptifma Lr. fortius k rc baptizafiti
feuuolemibaptifmum toIIeteSi tamen inquilicores illud punirc
uolnncpofruncmna camen cum epifcopo peccle.primam de here
f^Quaitum.Cocradiuinosautem uel foctilegosinquifitor proce
deie non poteftidicente alexandro de here.accufatus libro.^.^ de
diuinationibus 3f forcilegiis inquifitores feintcomittere non deo
bent^nifiherefim fiperet manifefte:ubi glo.inferr
q>
in dubio no
habent iucifdiflione:qcFnequa^' intelligendum eft in dubio an fa
ftum fit patratumnecnejfed in dubio an hcc fapiat hercfimmt ex
diredo* iqmfi.& ex texiu Iiquet.ibi
etia glo.io.an.exeplifiGat dc
fapiecib^heiefinnficut inquit eft.^drca aras idoloru nephaiias pre-
css efFuddere,faccifidaofferre3demonesconfuIere,eorum9 refp6
fa fufcipeie:ut2^.queftione fecunda hi quf:ul fi alTocianc fibi
p*
pter fordes exeicendas hereticos:ueI faciunt predida cum corpo<>
ze 6f'fanguine chrifti:uel iti fontibus ut poffint a demonibus ha.*
bererefponfa puerum baptizant: uel his fimilia.Hec ibi . Oldri^
dustamenconfiIfo,2ro,Iimitatinuocationcm demonis herefim
fapere manifefte^fi fiac ad excrccda opera ei naturaliter ipo^ibiiiat
^a^ rec^:pQta fi iuocef
uc mulieie t#tet:qu4 quidem limitation
hh, ii*
fllias in riluc.retulimuj trancate. Tpfc cnim non diftmgues infei
iffc heredm Sc herefini fapeie
^
dicit fapere herenm demonis in^
iiocadonem fiad impofribilenbiinuocetur:utadpiedicendun>
futuia :quod dei efl propiium : (1 ueto ad tentandum mulieiem
quod eft ei piopiiumsnon fapir hetefim manifefte,fi fiar per mo*
dum impcrii ^fapitueio (idemonadoretur* Hecilleualde benc*
f"Quintum
Pio his crgoiciendia eft: c^ cu herefis effentialirer iii
intelledufitiefteniminfidelitatis fpecicsj&infidelitasin intelledu
cftsuelutiS^fidessCxnullo fortilegio probatur quis tSeaciedcp
Ipiie
hereticus: cum omniaciufmodi cx concupifcetia pofiint nd
exinfidelitate^ficifci:j>ptertalia tame intetdii eftquis heieticus
piefumptiue:fecundu ioanubi iupta^dc oldt fimiliter ubi fuprai
ctdired.inquifi&:omnespencdodores:5ita etiam confuetudo
legLi interps obfej;uats& ideft quando fapiunt heiefim manifefte*
Quod cquide qtum ad inuocationes demonij attinet trjplicitei
cft:ut probatdirefto*inquifitionis.,primo fi ds honor;Iatne dcfer*
lucfecundoctiam fi honor dulie * tertio fi nuHus quidem defer*
tur
honorjinuocantur tamen ad fibi impofiibikmt
ad nofcedum
futura aut coidis archana:& hec etia eft mes cldr* ubi fupra:apud
qucm heclapiunt heiefimfiad impolfsbile muocetunuelad pofli
bilequidem
fed noper imperiii.iieru padotatione: quefupple eft
autlatriaautdulia.
Additt2menuDu non uf^qua^ benedtdumj
quia inquit fi adoranshereiicum hereticus eft
j
de hete.quicucj
&
co.ca.accufatus in ^.tnulto magis adorans disbolumihoc
cni no
procedit nifi quando quis diabolum adorat crcdens adorandum
j
non
aliterjficut ncc hereticus eft adorans hereticum^prcr
tfmore
humanuaut amicitia aut terrenu comodu uel eiufmodVj
finehoc
g>eius dodrine credatur.qtum ad alsa ueto djcendii eft de
mente
doftorum g?
herefim fapiunt manifeftc:quando exfua natura ali*
quid prefeferuDtquod manifefte cft hertfis:ficut baptizare
imagi
iie^p fe fert
q?
eiufce facrameti ipfa
fit cjpax : 5^ jebaptizare
pucpj
pre
fe fert puerum bis poflfe baptjzari^cj fic de reliquis.
f^Sexrum
NccipfiinquifitoresidpoiTunt indubioan qufdherefim fapiat
necne cognofcere^quia no efleis
attributa iurifdiftio^ut glo.no
n di.ca.accufarus
.Et Ifcet alias in
dubio iudex cognofcat an fua
tiuiifdidiO;,3 ea hiedicatur
indubio:ut.ff. de iudi, 1, figuisex
aHenaitfi
^rfl
loin.hoc loca habct in ordinario; fnqnifitor trcr
nifi
cJare
8C
manifcftc pateat noti fc intromirrit j guippe qai
non
ordinarius
fcddelcgarusiudexeft^
Glo^ar in caj.de oifi.dele.
^
uidcturfentire
gtrariUi^m
angelica fum.inreliigenda eftjqii cer*^
tum
cft cp aliquid fapiar hcrefim fed dubiraf an fir manifcfta nco
nc.i.notoria:q(i
id uelitdiccrc g^iquifiror pot fe inrromitrerc dc
fapicnribus herefim fi fint notoria ueldubia de nororcitate: non
autfifintoccuItaslicetfirmamfcftu^hcrefimfapias.Qui
fcnfu
imllom6p:ocedir:quiano
dicirtcx.de fapietibus herefim mani
feftisjficur rcx.illius
gloJoques dc pfcruaroribusdicit dciniuriis
manifeftis^uc^ rcx.nf dicir manifeftciqd aduerbiu eufirj^iirauf
ucrbu
limirctoporrear,neccflc
cft ur ad uerbu faperc refcraruncii
ius
adieftiuu cft:non ai5t ad ipfum cffe manifeftum. Vndc dicoif
lam
glo.iniftisiudicibus
locii minimehabcrcifedin aliis#
CTP
uftu
terriu. Opinio crgo priajg? ptra ftrigimagas 8i oes quo
cn^
nio demonesiuocates cuherefisfapore iquifitores coi iure
^cedau&fi ia ex
didis liqtjficrn ampli^^baf p~Prio. Siquid.n.
obftarjd
maxie
obftarjC]^ hi piir pdida faccresiiec tii de herefi co
iriCi:quia cu eiufmodi facerc poffmt & ex infidelitare 8i cx uo^
luprare ^cludi nequir
^
exinfidelirateiinteruenir.n.fallaria cofc*
quentis in eo quod efta duabus caufis poflibilibus ad ca^ unant
determinare
delcedendo pcludere.Sed hoc aliquo pado obftarc
nequir,aIioquin
^tra nuUu penit^heretjcii^cludi poterit
q? here
lic^fit
qtucii^ dicar hcrefes 6c afFrrmetjpor.n.quis
hefefim^aftrue
tCjaur iudcor^i dogma pfiteri quiaira credir j uel et fi no crcdir^
proprer ahufineiputappter icifma rucndii.
24. q.j.
inter hcrefim
aut certc ur iudeadileda uxoie ducat .uel ut fencrcturri uel ut lice
tius peccetj du aliquod uiriu eflc uitium
negaK& infinira eiufmo
di^^nr aur cum ois herefis cx ifidclirate uel alia caufa pofiit cmcE
gere pcludi nequirdetcrminate
q
cx infidelirare cmergat: & ^nt
nullus couinci potcfle hcrcticus propric J& cofequetcrnullus po
tcrit hereticus danari ,quod eft abfurdum. Poflunt crgo inquifi,
tores prta pdidos procedere.Et obfirmatnramplius rojquia i ca.
^tra de hereIi.^.ftatuif ut ptra xpianos qui fiunt iudei uel redtnt
ad ludaifmum ficut contrahereticos proccdatur:& tii conftat
^
fcbro qui ex iadds baptizanf
^
ad iudaifmum tedcunt plerum^
non cx infiielitatcjfcd cx pauptatcmt plcrnm^ jjcfi^tia docct*
f"Sccundo*Nam hec cpinio cft detetmiuata p:r canonei j in ca
accufatus de h?tcin <^ ubi dkcitur ^ inquifitotcsdt: diuinationi^
bus Si fottilegtisrc non intromittantmiG hcrerim fapcrent mani
fefleScnfus
cnim hotum uerborum quibus inquiiitoiibus annui
tur in cafa aliquopoffc dcfortilcgiis &dJuinaiionibus cognofce
iciaut cft ut idpofTmt quandohcrcrim fjpfunt fonilegi & diuinii
aut quando id fapiunt diuinationes 8c foitilcgia etiam fi ciufmo*
di homincs non fapiant*Scnfus primus aliquo modo ^ccdetend
potcft:primoquia tcxtus non loquitut dcdidHs hominibusmciii
de diAis opeiibussquippe qui non dicit de foitilcgis 6^ diuinato
libus fcd defoitilegiis &diuinationibas:undc ad iftum fcnfum \i
fapercnt ueibum non habeict cafum nifi pct fuppletfonem
^
quo
modo loquendi ius pontiBcium uti non confueuit* Sccudo:quia
apud iftum intcllcdum non diftigueietur intei cfte heieiim Sc (z^
pere hciefimj& cofcquentci nec^intcreffe hercticum 6c hcrcfim ic
dolercjquia ipfi foitilegi ucl diuini feclufis fuis opcribus non aii-
tei fapiunthecefim nifi quia credunt :fapeie cnim ad intelledum
pcrtinct^in quo icfpedu fpedannumad fidem^non cft nifi crcde*
ic^deciedetesdubitarc^tqaod
etia addccicdeie fpcftat:oportet au
temyomninodiftingucic
intci cff & fapcre heicfim:alioquin nul
lus fuo
opeiefapcrepoffethcrcfim nifi ciiam hercticus cffet: quod
eontia omnes dodoics
cft:picdpuc io.an,& oIdr.d.c6f,2io.spud
quos inuocatio dcmonu
fcmpci cft cum fapoie hercfis:^ clamm
cft c^ non fcmpei cum heicfi. Op^ortet crgofccundu difti capituli
fcnfum
|Jcedcic:qdcft^ofttum
iriftitut!i:ut.f, inquifitoics de cii..
mine foitilegii 8c diuinationum
co cafu fc intiomittant^ quo ift*
icdoIent*i*pie fc fcmnt hctcfimjgq foitc qui hcc cxeiccnt hcictici
nonfint
pTcitio*OmnisfcnfQsquicxhttcia kgis non extona
aut uiolcntata habcri potcft.&cx confueradinc quelcgum intci*
prcseft feiuatuts&a
doftoiibus
omnibus ucl prcdpuis tiaditur^fc
quendus fitoportct
^
nihil enim obftat.Scd
^
inquifitoies piocc
detc 8c inquireic ac pronunciarc poffmi contia diuinos & foitilc-
gos,fttam fi non fint hcteticf^modo fadantpredida quc heicfim
j^te fcfcitmti^ft
fec^as^ciufuiodi in iiiis uetbis dxz, aQcufatas^nifi
hmtini
Tsptrtmm^tiiftRdm ram ad Ittefam pieefjqola dc foe^
riJegiis
& diuinatiombus non deeorum auchoimus loquitur : 6e
^tum ad coniuetudinem ; quia ubic^ inquidtores ita obfeiuant
tt ex dodotib^ uei ptecipuistut patuft de io,aD<& oldr . Si ide ar^
chi.fup eodeca. fane: & fupei eode uerbo raperent:& iomo.&
gutUde mon laudu. 6i lay^.cuius dididt omni Cimili in^cum (i
tnile accipieoda funt Is tnim ubi loquitur de reuertentibus ab
apofl;anadicit.B euertentes ab apoftafiepetfidiascum fuerinthcre-'
tici.tan^ fcuertentes ab herefi (unt recipiendi:qui uetometu moi
tis fiiem abnegant 8c ecrotibus non credut , licet uere hcreticino
(int^pofl^ no habet in mente eriocemiudido eccle(ie que habet
perexteriora de intetioribus iudicarcahereticf habendj fun^Hecif
le Si ergoiudfcfocccleiie hcretici Tunt Sc ut heretici tecipiuntuf
et traftantur qui metu mortisfidem negant : quid dicemus de his
gui fd non caufa, uitande mortis fed aflequende uoluptatis pa^
ttatunt:ut flrigimage.Efl ergo fequendus hic fenfus p^Quarto*
Qur hetetici 8C pluiqheretici funt^in iudiciuminquifitora ueniaC
tiecc^eeflihos enim iquifitores dico^qui ^tiaheceticosinquirdc.
Sed omnes maIefici^incantatores9diuinatoreSjflrigimage& eiuf'
modi monftrashabentiacumdiabolo &mottepadaexprefIa ucl
tacita:feuquod in idem tcdit^ faciunt erga demones ea quc here^
Cim redolent: funt heretici-^pro q'ro aUquid dc fide neganr:& plus
g
hereticfapro c[ro negant totamificut fi dicamus tettagonum tri
gonumcA*^ & amplius:autquaternarium trinirium& amplius:
quia omncs eiufmodi funt apoflate:quippe quifidem aut exprefirc
ui (trtgimagc^aut implicitc ut teliqui negant:du fe inimfco ttadiit
quod ucicg knfit diuus thomas in fecundo diflindione feptima
ubiqueiitanutiauxiliodemonis fit peccatum:ubi inter aliapet
tiadans illud ifa/.oda.nunquid non populus
^
a deo fuo rqui
let uifioneiT!,dicitln omnibusin quibus operis compiemcntum
cx demonis uirtute exp^/datui^efl apoflsfia a fide.proprer paaum
initum cum demone taut uerbotenussfi inuocatio inteifutuel fs
doaliquo etia fi facrificia defint. t idepetrus de taran.& alber*
in3gti^ibide:&'s,bona.&:aIexan.dfaI &guid or.carmeh gce$?cl
nnanimitaaftiuiic^ gdemoes iaocac apoflate afidc funt:& ^ia
pfuf^herctki funt.Et confcquetct ludicioinquifitorum ucniuiit
Oiidmndi:dc maxime Hiigimage^^que ultra fidti fanc^eabnega
tionem habent ctimina maxima^ horiendamtpatuit :proptei
q
apud
aug.bota.iuris uttiuf^ doctorem.npoflunt etiam no telapfe
ttadi biachio feculaiufcd dehoc modo nihil bicergo patet
^
babito
^
ahquapfona ncgaueiit fide^uel
iuocaueritdemoncSftno
eil queiendu necciTaiio qua de ca id effecerint: quia (iue ex inB^
dehtatefiue ex uoluptateaut utihtate id fecerint^puniuntutut he
letici aut ueie aut piefumptiue* Ahoquin adorans heteticii noti
eflet conui^us:conta cahhi &ca.accufatus de hetc*libc,8c ^itia
nop aichi.ibi in ca.quicunt^ ikd opotteiet incerrogare de caiSe
pieteiea expieffe ut heieticus danatur qui forte in re non efthere
ticus:utcontumaxmcafidei&piopterea pcrinnummanes tx^
communicatus :ut in ca.cu contumacia de heie.hb.<r*
Cri*undum quartum. Sed contra predi<aara opinioncm fic dc^
claratam ac fismatam argui multiphcitei potefl. p^l^iimo. Nam
ctimen contia quod eiulmodi inquifitoies poffunt procederc.op
porteteffe & heiefim & manifeflam herefinKut patet per ca.accu-
iatus in.^.eo titu. in ueibonifi herefim faperent man^feflc. Std
ca
quecanoniile 6c thtolcgi dicunt faperehcrefim manifeftcjut
inuocationes demonum &c,non funt crimen hercfis:quippe quc
fine heiefl comittipofTunt: puta exuoluptate uel comoditate, 5C
ciufniodi.Non ergo de his debetfe inquifitores itromittere:nifi
cx radice procedant infidelitatis.
P"So.
Negatur maior deheieft
piopiie:que uera clt de heicfi prefumptiue:de qua loquitur capu
tulum adduftummegatur etiam minor dehetefi prefumptiue^q
tamen ueia eft de herefi pioprie s6c hoc probatio ^cludit 6c aliud
nihil P~Sccundo.Ad hoc cp otliquis fit hercticus quin^ requirun
tut.primum ut fit erroi in intelleiflu : tum qufa id omnes aflrunt
S^
duo funt que hereticum faciunt :eirot in intclleau, quafi mate
iiale &obftinatio in uoluntate jquafi formaIe:iu quia apud aug,
heteticus i$ eft
9
qui opiniones nouas 8C falfas aut gignit aut feg^
tnr:tum quia herefis cfl fpecies infidelitati$:& conlequenter ficuE
Sc fides in intelkflu efl:; in quo non cft nifi cognitio uera uel fal*-
famec huicobftat cjj fme errore fimoniacus eft heretic^.i
q.r.
quif
qiiis :quia ibi fermo eft de heiefi impropiieper quandam slfim^
iationem;
Ijtionettfoel
allufiuc ad nomen hmfis qtiod dfmdonm
fomts
^oam
Cimoniz facit a grada d^i dc difcipulatux^i.ieiuiadu m i]
i
ciror
circa ea {ic que fidei fune^ uel circa detetminationes eccielk
in
Ipedanubus ad 6de &niotes;eccle(ia.n.efltegula
iidei.24.qr,
quuties: iec^ (i eiroi eifet i philofophicis;ur
^
fol fic ininoi utm*
tettium ut ii inquo etterior (ic catnoliCam fidem profe0us t^liat
irfciadeos ucl paganus ^non hcteticussunde dicitaugu.in li* de
ciui.dei,^ diabolus uidens humanum genus a culcura idolorum
acdtmonu hbecari^herericos mouit;qui iub uocabulochriftiano
doctiine reiifterenc chriftiane .quartum ut taiis etcans aliqua ue^
fitatem dexpoconftceatuii^alias ii <otum negat apoitata cft^utiii
lianus:non hereticus proptie:&(i qti9 unumproicliquo pGn;6
quintu uterioremeiulmodicoraiceturuoluntatispeainacia:
vn
tion qui lilfis opinionesgignit uelfcquitut) fed quipettinacitwC
defendit apud aug^hereticus eit cenlendus. Vnde &dKtbai:eii
repoceto.heicticus non ecc:quia. f.patatusciatcutciguuide .24.
q
j.dixitapoilolus.S^^d indiuinis^foctilegiSyftcigimagis & huiu/
modi^non funt neceifa no ifta:imo poiTibilitei deficit cis eirot
iia
intelitdu:utpleiij(^expefientia
docuir.,^eiufmodi muhi defide
|>etoij bcne icntiences abufi funt faccamirntis, baptizaiunt imagi
nesschrifli corpjs dC crucem conculcarunta fidem negaiunti ut
4
demon>bus aiSequeiefutopcaca Non
ergoeiufmodineccflaiio
funt heretici:&
colequentet non mcidunt in iudiciu inquiiitoru
i
unde
& beatus anthoninus in.z. paite:dicit c^ hmoi non funt
hc-
teticij^uis ecckfia ftatucre poflet
^
puniientui
ut hetetici .
f
io*
Conceditut quod concluditut.f.^
eiufmodi
in uericate non func
heietici propriCjfed
prefumptiue:cuueio
infeitur
3 confequeniet
iit non incidunt in lud
cininquifiioium:hoc
uti^ negatuftut ii
liquet Beatusuero
anto.oia
benedicit:necoportet
aliquid adde-
tetnifi id tiii,ut qd ecclefia dicitpoffe
faccrejnos dicimus ecclc
fii
feciiTe
in.d.ca.accufatus
:ut probatum
efl.p"Tettio.Si ft igimagc
&
huiufmodieaiationeq
demoncs
inuocantjUeniuntiudicio
in
qu^ttorum
pUdcndc,qua(i
hereticc uel apoftart:
pari ratione
SC
falomoii adorado
idolacum ueia fide in cordc fuiffet apoftata,
uelheteticus.Hocautemeftfalium:quianu!Iushoc
dixit. fcrgo
9cc.fSOffia,\QmonMiUK
apoftau ia confpedu
fii3agoge:fici||
11
SC hittohoAmlqni uTtuTos eotuftmo qvtln crederet unS ixfi deft
led ne .x.tiibusjpcopter accetfum ad templu domini in hieiufale
tegrederentur id regnum dauid Coram deo tamen qui coi itu
tuerurmuilus rede credens,apoflatat a fide * Cum uero dicirur
^
nullus hoc diciuarguitur negatiue ab aurhoritate tquod no liceti
maxime ubi agitut de regis ignominia*p~Quarto. Nam (iftrigi^
mage ueniunt puniende quafi hereticeprefumptiue^ahquis ex
p
famptione dehereii damnareturi^traca^hteiasdepreiump.p^So*
in piimis quidem ca.iliud no utuui uerbo ptefumpcionis lcdfuf
picionisme iti uideamur eiFugerc:dico
^
(i prefumptio de aliqua
ctimine inde uenit^
^
teiles fufficienter non probent crimen he^
lefis^nullus damnatur : & hoc uult capitulum illud t fi uero inde
uenit
^
unumcrimen probatui maius herefi 8c illam includenss
quod de hereficrimine minoti facit prefumptionem^iam licetta
km puniriut-hereticumtnonenimpunituiquia (it hereticus
t^
fid quia commiilc ciimen^in foro eccleGe heiefim inciudes* V
fi
iiicefl fufpicio uiolentaiuris immo &C de iurerde qua infia ca.ult
pundo fecundo Inducerem hic lationes francifci ponginibii (i
e^ntalicuius momenti:& non fcirem
^
exuoluntate non ex iii'
geniofcripfir.Adduco aiit incon^rmjmonem predidorum eta
ditifTimum uirum diim fo.de tutre cremata:qui fuper dido c^jpu
epi dodiBime probat impoffrbilia fore:& tandem pieferuans fe
ne crederetui tenere contra predifta jdicit aliud cfTe
cf
uera fint
4
ille mulierculedicebanr^aliud^diabolushoiemrealiterde loco
ad locu fesatiquia primuefl impofllbile no fecundu. Hec ex illo tr
4J7i*rocef^m in flrigimagas pradice & obi^
tet inchoari ^ Capirulum fecundum*
Via iara que fpeculatiue dicenda crant in modo cotra flil
q
gimagasprocedendiabfoluimusMamadpradicamdefce
demusj bteuiffimam praxim edituri:^ hec res iam abun-
de pet multos e^preflfa fit.>etiam quo ad oium fententiaj^ forma
!as:quas
^fultoomittemus^^.f.pafSm hri pofTmtjaut ^enio pra
pnoformari.Igiobitcr'quonapado,pceflrus
inchoddus fit ind
fttemiis aporiet:qd multis pundis expediatur neccfife cfl
.
CJPunaumpcimum
.Illud in primis noradumeft;Qinqui(itof
&
qfij iud X iri cafiisi^fumarie fimplicitec & de pIano,abf<5 ad
ipcaco^
& iudicio^ ftrepica 6c figaia ptoccdicjds
hcie.ftatuta IL
Ir.Qttcuctba ^dftcndat
p3
dc netbo>f5g.repej ubi df. Hacf
ppe^
tautn
ualuun gititutioefanamus^ut iudexcui taliteicam
^miici
cnusC.r.nmplicitenut i ca.ftatuta^necciTaiio libelluno exigatalitfs
coteftatione no poflulet.tpe feiia^L: ob neceiTitates hoim mduha
tuaiure j>cedeie ualeat^aputet diIatione:>& nam litis qru poteiic
faciat bctuioteiexceptioe^sappellationes 6c dilatioes fiuftiatoxias
tepell<edo ipaitiu aduocato|;:.,pcuiato$^ cotentiones 6c iuigia ie
fti u^fupiiuamuItitudineiefienado.N 6 (ictniudex li(e obiuac
quiu piobationes necefTaiie admittan6citatione ueio ac j^tefta^
tionem lurameii de calunia fiue de diceda ueiitate .^ne uentas
oc
culteturypconceifibnem hmoi intelligimus no excludi. Mecibi*
CTPundu fcdj.Ties apud iura funt modi pcededi:extta de accu
fa.denut& inquifip totu. t^iimus eft p uia accufationis:ubi
nccef
raiiopccdiiinfctiptioiqiiJ.quisalique accufat deciimle heiefis
2>piie uel pfumptiue cota iudicetofFeres fe probatu^:ad
pena ta^
honis infciibem.Piuc modii iudex no fadle admittatttii
qa in cj
fidei aut malefica^ no eft ufitatus3& metito:qppe
q
hotieda
cif\
mina fuasocculte admittat:tii qa accufanti ualde
picuiofus e^
pio
ptei talione;tu demu qa mlde litigiofus e*Scdus eft
p uia
denun
ciaticnis:ubi neceHaiio pcedit frateina monitio:utquii
qsfup
eo
crimle denuciat alique deliquifTeinoIens tii obligare
fe j^baium,
aut kk pane efficete: f} tm nuciaie :uel zelo fidei^
uel ut obediac
iudici id exqrenti in giie uel ipe3& mulfta
euitet.Teitiuseft
p
uia
iquifitionis:ubi ntceftjiio pcedit clamorofa
ifinuatio:qn.f,nec
ac
cufator nec denuciatoi
adeft.uef(r i ciuitatc aut
opido
aut uilla fj
tna dc crimiceiufmodi
Iaboiat:quocafu ludex no
ad
Iftantia
pac
tis ex officio fuo j>cedet.t tbos duos ultimos
modos
ufus aplc
&tiuimc^ tii 9mifcedo:ut.f*iudex
decreiu
fuii
publicet.,&
madec
Cibi dcnunciari ciime a fcientibus
& deniiciantm
dida
pfcribat

CTPundu tertiii.Si ergo pioceffus inchocf
p
ua
accufatio:s:pia*
xis.lnnoiediii&c.TalirpCjialijIocOsCoraialibus
coparuit
talis
dc tali loco
&
talis diocefistofferens fcedula
accufationij
talis
tc-
tioiis. Coia nobis &cInferatur tota.Afta
funthec
tali
lemporc
!oco,&coia tali iudicc
&
tcftib^ &c.Sed hiic modij
qa no
pffruic
tn feqntib^
omittcmusfSi at fcdo mo proceda^ i
giiah
cifatfo*
Qe fuuni
proceffum
modo iftoinqmfitot
exoidiaiut
Jequenbuf
ii
z
ftd loci publicd 9ppen(i5Qt!amROf fngnf^tot taHlttotVttotls Rb<
(kiis affedibus inhiantes ac ex omnibus noftns piecotdiis affcdl
tes populum chciftianum nobis commiflum in unitate 6cktttu
tate catholice fidet confoueri^^at^ ab omni pefte heietice piauita
tisuifceialitei elongaii cupiamus:idciiconos inquintoi piefatufa^
cui ex iniundo ofticio hec incubunt^ad honoiemSc gloiiam leco
lendam nominis iefu chiiftid& ad exaltatione fanfte fidei ouho^
doxcjat^ ad depieflionem heietice prauitatis.,piecipue in malefi'
cis:uniuei(is &lingulis cuiufcuni^ conditionis &ftatus aut digni
tatis exiftant^qui iunt infia teiminos talis loci^ad quoium notici
am deuenerinc hec mandata^taudoritatequa fungimuiin hac pai
te in uittute lande obediette ac fub pena excdicationis<precipim^
&mandamusuc mandando lequiiimus^iquatenus infia.n, diS
pioximecomputandossquoiuptimos quatuoi;ppiimO;^ quas
tuoi imediate (equetes pio fecudoA^ ultimos quatuoi pro tettia
termino peieptotiO) hac tiina monittone canonica aSignamus;:
nobis leuelent^nquis fcit
;,
uidit uel audiuit aliqttam efie peifon^
heietica 6C maIeflcam$difFamaiam uel fufpeda: &i in fpecialitali^
piedicantem^qiie in nocumentumhominu^iumentoium aui ttu
ienafcenttu^& dlnumieipublice cedeie ualeant.Quod (iquis na
ftiis antefadis monitis 8c mandatis noftiis non paiueiit cum efFe
Au^piemif&infra taxatum teiminum non leuelandoafciat fe e3&
cdmum'cationis mucione peicuffumtquam excommunicationis
fententiam tn omnes8c fingu los (talitei ut predicitui cotumaces)
prefatanoftia monitione canonica ^eunte^ 8c eoiu inobedientia
lequiiente^nunc ut ex tunc 6c tunc utex nunc ferimus in his fcri<^
pti:abfoIutioneab his cenfuris^nobis tantumodo referuado.Da
tutnEt authenticetui.Poteft aut quis ut les exigit addere uel fub
trah6re,& fecularis ludex mutanda mutaie*.
Cri^undu quartu.Quu ucio aliqui denimctaturicopafebuntsnc-
^probate ne^ k paite facete uokntes^fed ex obedientia uel zelo
bono denikiat:habeat iudcxnotariu &: leligiofas ac difcretaspci
Dnas faltenumero duas^fiue clericalisoidinis fiue laicalis fint fe
c^ndumarcbi.^cfinotariushabertnequit^Ioco eiusduo idoncf
BBsti
habcatuKqut teftiii depones ^fciibatafiue fcripto fiue falte uct
ia de^nat;de beicut
o&ciu.ue^ Ii^t tuc notauas fic e:s0
iimtltt
tiok iHi amdi* Antio ii tiatiuitate dB Sce^uli
dk tnfts
mefif^in
pfentia mei notaiii 5ten;iu ifra fcri^topiUaitis de tali lo
co
Sc de talf dioceliscopatiiitpfonalitci in tali loco^coia honoia
hili
tali iudice:& obtulitei fcedula tenoiis fequentisiinieia^ tota*
Vel {iuetbodeponicdicati&ldenadauiteide^^ talif de taii loco
talisdioce^s^afliemit&dixit^rciiethoc.uel^ quis talia nocQ#
tnetainbi uel aliis pfonis ituIent,Quo fado ipm denuciate in coti
nenti iusaiefaciet^mo pfueto ad fdadei euangelia uel fup ciuce^
deueiitatediceda fup denudatis:^ pHito iurameto inteiiogabis
cu^unde fcitefle ueia que denunciauitaSc ii uidit uel audiurt. St
dt
cit kaliqua mdi&(,ut puta quia ibi leptus eft tali hoia tepeftatis'^
nel
^
tetigit iumeiu^uel quia intiauit flabuIu)inteitogabit iudcx
ubi eu uidit Scqhdi qaotiens3& quibus ^fentibus audiuittfoimS
do
aiticulos de quolibet pdidoiu (ingulaiitei Sc diui(im:& not4
lius oia fcribat 8c ponat in adfs:pof^ didl denunciationecontinu
ando (icQm quidem denunciatione ut premittituifada:ipfe in*
quifitoi incontinenti fecit iuiaic ad quatuo fanda det euangclia
ael fupet (ignociucis^denundante dc ueritatediceda fupet denii
ciatis:& inteiiQgauit eudeunde 6i quo ea quedcnuciauerat lcfiet
nel fulpicione habeict cifc ucia,R iiditsquia utdtt uel audiuitt In^
reirogatus ubi uidit ncl audiuit 8cc 8c foimcntui atticult^ut didft
t&iSc totu ponatm in adis.i.in pioccfiu* Et fpecialiter intenoge#
tui qut fciut cu eo tn tali czub^Sc qui fcitepiit^Quibuspadis ulti
tno inteiiogabitunfi malauoluntatc denunciat^odio uei tscmet
ml (i aliquidomittat fauoie &amotetaut (i denunciatiogatus 6C
luboidinatus.Et poftremo illi in uiitutc pftiti iutamenii iniungc
tur'tenere fecietu quicquid ibi dixit uel diaufiitt pci iudice:& to
tum in adts ponetur * 8c omnibus
expletis
,
ponatar pauloinfica
^
Adi funt hee in tstli loco^talt dic talis
mcfis Sc tal i annorin pfen
tia mei notant ucl faiptoiissadiudo
mihi tali in uigorem officii
^
tabenionatusj 8c talium teftium adhoc uocatoium & logatotu.
*
CTPunaiS quintu.Quantum ueto ad tcrtiu modu 6c ufitata 8c c5
tnune:(i nullus aut
accufatotautdenundatoiappaietsfed laboiaf
fama alicubi de aliqua ftiigimagataut ctia dc tali:& pptcrfemam
cx fuo officio ab(^
accufatore aeldenunciatoic ividex procedcic
ki^iuieictji^bf^
citationcgenetali 8c monittotie dc^ua h^s^9
^
tatis clamot ftequcntctuencrit ad autcj eius*j tnnc itcram prd^
efTum inchoare poteiit^in prefcntia peifonatum ut fupra.i n no
cnme domini amen^Annoa natiuitaie diii tali^de menfe tali fcu
de menfibus talibus.-.ad autes talis iudicisstalis loci peruenit pluri
cs^fama publica referente & clamoioiainnnuatione producente:
gf
quidam uel talis de tali loco^dixit uel fecittaliaad makficia
p
emetiajContiatidem ac communem utilitatem leipublice: 6c po
mtui totum proutfama laboiat
.^
^fexpiimat fuam mtentionem
inquiiendi:tpaulo infra*AdafunthecdietaIi tahs medsjdean^
eio talf,in pief^ntiatahum teftmm uocatotun & togatotu^&mei
notiiii tali audotitate
Jcu kiiptoiis C focii uigote tahX emde in
quiiicor citabitSc examinabit teftes iuxta foimam dicedam.
CTi^undum ftxtum.Quot ueio5^ quales d beant effe teftes:dico
Qp
ubi teftes non funt (ingulates uel paitiales fed in orrnibus con
cordantjde ligoie duo teftes fufficiunt ad damnandum de Ciimi
nehefcfis ftiigimagaium:quum legula (It^inoteduoium uel ttiii
Cellium itaie omne ueibum:de equiiate lamen hffcat ien
p
nd
uidentur prcpter criminis enotmirateir.:quia in ctiminibus pro<
bationes eiTe debent luce cIaiiorcs*fF.de proba.l fi autem* Si ueto
dicatuiinctiminehocfuffjceieleuioitsprobationesiq Uui quis
argumento detegatut Cdehere 1 2.kui aigumento.recedendo a
iudicio cathohce reiigionis 8c tramitr^heieticum fe facit. f efpo<
detur hoc uti^ uetum ciTe ad fufpicandum:cetetum ad condem
mndam minimerqjiainciimineeiufmodi iutisotdo tiuncatur:
quia delatus nec teiles iutare uidet nec fibi inotefcunt:ubi pieiudi
cium graue illisim<nerepoir^t:ut in ca.itatuta.de hete. li.<;*unde
tenetui ipfe iudexper fe 6c ex fuo ofFicio de teftium inimicitia
p
'
quirefe:quia rxcluduntut:ut patebit:6^ fi confufe depofuere)iter4
fode caufa fcietie eos iteiiogetiquoduti^ poteft.de teft pei tuas*
,{ff.dequeft.Urepeti.lgituiadduommlegitimoium
teft ii dida^
*
aliquem de lantociimine damnaie tutii non uidetur
^
(i fit bonc
f
imejietum potius fi diflFamatus effet purgatio cffet tndicenda
,
'
uel abiuratio proptet uehementem fufpicionem ex duotum didis
obouam uel effet queftionibus exponendus.aut fentcntia d ffeic
da.Siueroeffecmalefame^fecus.Dehisaichi.in caut ofFiciii^
aum.de heie.Ii.^.^f m ca.fidei.in fine gIofe:& io.an.ibi.
CPanftam
feptimam Aiiaero pet teftcs firigalarei cnm
xnfsi.*
tnia
po^it quis de eJufmodi cximine damnatuiefpondetur
^
non
extiadefti.c(ilitens:quiaopoitetincriminibus ptobationes efle
!uce clariotesiut patuit:6f in hoc ctimine nemo ed ex prefumpio
ne damnandusdepi;erumpJitera s. Vnde tali indicitut purgatio
latione ifamie.& abiuratio ratioe furpicionisuehemecis^exdidis
teftiuconrurgentis ubi tamen teftesfuntfingulares^cdcordat aut
in fubftatia fadi^necnd fadi euidentia cdcnrritjtuc iudicis confcie
tia oneraf:5^ ex diredorio hquet quoties po0(t tefles examinaie^
Cr^unftum odauum. An uero iudex ad luramentum de ueiita'*
te dicenda in caufafidei feu ftrigimagarum^teiies compellere pof
Ht^a ut etiam eos pluries exammare:dicendum eil
$
(ic prefertint
ecclenafticus.dehere.utofficium.*uerum.h'^.undein caufis ep
clefiafticis leftes cogendi funt medio iuramento ueritatem
depof
nere.de tefti.cog.puenit:&de here.exc5municamus.^.addicim^#
dicitur
^
archiepifcopus uel epifcopus parrochiam i qua fama efi
bereticos habitare circueat^dc tres uel plures boni teftimonii uitos
uel etiamCfi expedire uidebitui)totam uiciniam iuraie compeIlat$
etfequicur infia^ 8C iutare nolentes heretici reputantun De repetf
tione uero examinis per inquintorem uel iudicem^archi.in ca.nt
offi.^fueinfup ueibo ttfttum.&ibitextus dehereli.^quodetiS
iute fieriporeiiquet^de tefli.p tuas.ff.de quefl,I*repeti.
CTPunftum nonum Qumtumuero ad teflium qualitatem
^
id
'
notandum in piimis cfl:^ excommunicatisparticipes criminiSjitB
defedum aliaium pcobationum corca herettcos admittuntur* de .
hete.infidei fauorem li.C.Et
finiilitet infantes^criminofijferui c5
tra domiaosjin caufa fidei ad agendum &teftificandum admitm
tur.De quo archi.eo.ti.in ca.accufatus lib.^.dicit cj tanta fit labes
criminis herefis:cj> ad ei^ adione et ferui aduerf^ diios fuos^ & qli
bet criminofus etia infamis aduerfus quelj admittun^:ut.2.q.7.
-
huic opponitutf item ficut hereticus contia heieticum ita ma^
leficus contia maleficum
ad teftificandum admittif.in defedum
tfi aliarum ptobationnj& fempci cotra non pro:uxor it 6c filii 8i
familiares contra &non pro:arcapi.filii de heie.lib.^ Et idemde
periurisj ut in ca.accufatus de here.in.^.
C^^undum decimUf
An ueio dc capitalcs iQimici admicti debeli
lerpddetai ^m?nimejQtdicrtafchlubjrapM3i.| q^t^e^p.j &d
Cimo*licet hdi.in fine:de quo etho.m lumde accul.
^
q^JiS pofiit
Nonmois inimicitia efl lepeliendi ca:(ed capiulis:^^
faac
mtclli
gitut qn de fado moisitemcnit^ucl intetata fuit^ud
c^ 4
^^ "^^^
ccm
idudiua 6i uia funt fcquuta funttut uulneca grauia & lctaliag
ic
huiufmodi.Alie ueto tnimicitieprerettim
graursCproutctiam
mulieresadinimicitia facihteccdmouentuc
) &n a leftificando a
eoto non rcpelluntididum tii inimiccirnm
dutHtabile utcti^ fa
ciunt^uc nonfic plana fides huiufmodiattcflationibus adhibeda:
cum aliis tfi adminiculis 6 aliotum tefliii diftis plena probano
tiem pofluni cfFtcerc:pi:cicrtim ubt iudcxdelatum intertogat^ nrn
tiepucetfe talemhaberctnimicum quinbitale crimen audcret
imponere:6 lile aut refpondet
g^
non^aut fpalicetde perfon
> itci^
togatus eam no noiat que deponit^etiamli alii eum inimicu affe
tant,&
inimicitie ca depofuideSi ucco petfonamcxprimetet que
depofuit 9&
iudcx deinimicitiatu caufa pet alios honeilos infoc
tnaturaSC aUa adminicula non fuccuiiunr:eiu(modi
teftcm meri
to iudcx repellit Mon ergo prudenter pleri^ tepel lere coninruf
tnulierum dcpofitioncs
^ ^
ctcbio tixas habcanc inuiccm: ahud
cnim fuadeni ludicum cauicle^de qu bus infra.
HP^ProcefTumin
flcigimagas continuan ptadice
Sc obiLcr Capiculum teicium
Via iam oftcnfum eft quona modo pceffus inchol
dus
fit^qualitcr fit coniinuandusoltcndcndu reftatt
quod
muicis pundis fiet*
(XrPuftam
primum.,Qufa fupecius didum eft cp m
^^
dtx dcnanciantem interrogare dcbct de his qui ct
i
imennouerunt.aut
nofce potuerunc: idco tc^es illoscitari faciee
quos dcnuncias
nominatitv& qui magis opotcuni uidcncur:fcri-.
Dcocucro ^ceflfum hoc modo concinuabic Poftque accedes ipfe
tudex deniiciita
flbiaiididahereticalia foret& ex fui natura uiu,
cttam grauia,quenec
poffunt ncc debct coniuentibusocuhs
rof#
fteiaiitquumcedantin
diuine maicftatisopprobrium, & tam fidef
cathoiiced leipublice demmentum:defceadicad fe
informadutn
ftadtcto
ft ad t?ftcs
mminandum pt modum gii lcqmtuf*
^Pundvim
fecundumJntCKogatoria tcftium.Talis tcftji
^c
U
liloco
citatujjfuratus
8c intcirogatus (i cognofcii talcmjCxpiim^
do
nomen
dhii:dixit
$
fic^i tcm intciiogatusdccaufa cogniti*
oniSddixit^ j>
co c^ uidit 8c Iocutu$ cil fibi pluticsmei Cic ucl fic
Itcm interiogatus
dccognitionis tempoie:dixii&c Xtcmintci*
togatusdc fania illius^,&
prcieitim in his quc fidei funt;dixit&a
Itcmintciiogatusli
liidic uelaudiuitcumtaicquid feci0c:dixit
Itcm intciiogatus
ubi:dixit
in tali Ioco.Itcm intcirogatus dc te*
porc,dixit.
I tcmf intcirogatus
fi cx fa* confanguinitatc aliqui
p^
ptci malencia fui^cnt
incincrati uel fu%ccti habiti:dixit* Itcm in
tciiogatus an cum
fufpcdis
maleficis habuciit familiaiitate:dixir
Itcm intciiogatus de
modo 6c caufa
^
dida fuciutit:dixit Itcm
intciiogatus (i uidetLii (ibi
$
talia dixetitaut feceiit tiufatorie fcii
zccitatoiiefcu
ar^imoindclibcratOdUel a0citiuc potim 6c (^clibcia
to
animo:dixitltcminteiiogatus de caufa cicdetie huius^ dixit
Item inteirogatus (i hcc deponit odio uel amoic aat fauoic ^df^
xir^Et fequituitEt inlun^um
c^
fibi lem babcie fecieto Adafutit
hcc in tali loco^dic tali.-)in prcfcntia talium teilium ubcatoium^
iogatoium^& mci notarii fcu fcriptoiis 6c(oduybi &ilfud aducc
tiiTe oportet^^ in ciufmodi cxaminefetnper opolteteffepcifonas
faltcmquin^
prefentcs:quc funt iudex inqairensstcftis uel dcnd
ciansarcfpondcns ucl ipfe delatus poftca compaier^^ notaii^ feti
fciiptoiubinotaiius
deeil(5^tunc adiungitui (ibialius honeftust
&hi duo uicem tabcllionis implet apoftolica.audci>iitat:iit b^i*
deherctili^.)d^ duo honefti uiii teilcs coruni quc deponuntur*
Aducrtcre rutfus oportetc^teftiscitatus fcilicetaddeponcndum
fempci iurare debet de ueticate
d!cenda:alitetfaIfo fcriberctui ci#
tatus 8i imatus*Modo con(imiIi alii teftes oes.. examinancji funtc
CrPundum tcrtium Quibus examinatis (i iudex fadum aduc-
tatptobatum plene:aut
fi non plenc^tamcn uidct efTe maxima ins
dicia& fufpiciones uehementesi,non quc cx lcuibus conicdUii
fcd quc ex multa diffa mationc fupci ciimincpipuenjant : tun^ 66

eo cafu (i de fuga timct delatr* eum capiat : aiiQquin (i ttiinimc ti^'
'
inet^eum citet:habitotamcn (i cxpedit confilio pciitotutiiXt(iue
'
capiatAue citetcx impiouifo fciQiaii faciat domum
eius^apcitis

kk
fcrlniis &pixi(fibaf iflguIoiuin:& ofnnia inf!!umnt^ & fcnpt^
tetolUntur

Confequenter aucem coliedfs hisdc quibus eft dc
latQs aut conuidus aut rufpedus
afuper tis intetrogacoria foimct
at9 inquirathabitofecum notatio .ut fuprai prcftito prius cotpa
lalf iuramento dc ucritatt tam de fe
^
dc aliis dicenda i8i omnia
pcrmodum gui fequituiconfciibantur*
IT^PunAumquartum
l
ntcrrogatoria gcneralia fuper dclato
ic conftituto Talis dc tali loco^dclatus iutatus fupci
quattuoi
dei euangelia cotpofalitei ufta tam de fe qde aliis diccrc uerfta^
iemiintcrtogatusunde cft (iuc undc orfgincm tfaxeiittrcfpondit
^
in uli loco talis diocefis .1 tem qui funt eius parentes , &(i uJ
iuel mortut:refpondit Item annaturali moite ucl incinetatii
leipondit. Nota idficri:qaiacommunitei tota progcniesftiigf#
inagaram fnfedd eft;& ubi negantquod teftes deponunt
^
feful^
ptAos cxhibent* Item ubi fuit nutritus,uel utplucimum
conuei
ntus titemquaie locura natiuitatis muucftutem ii in didis locst
el alibi de maleficaiamnatuia loquentes audiuitadc deopetibu*
aramtitem
qaid;loqui audioit: ittm ii ctcdftj malcficas efic , dl
l^sapolfeaut facerctSr ft negat(ut confueucre prima
fiontcinda
ofitut f^picio uind^fubito inceirogccoi an ccedat
g
innocentei
abmoenttir.Dcindc ueio^tudexfpccfalius intcirogct^cur popului
til hc
timetItcman fciat fe diffamatumiitcm cut illi pcrfone mi
Dattis fit) tu non tranfibis impune :itcm quid iibi feciflcc lUa
pei
fom^nt taTh ptofenet\ VbiSc illud aduenendum eft)
^
intei^
logatfo heccft neccfraiiasUt inimidtiatum fundamcnta ueftigen
(atiqafa
delatus tandcm inimicitias allcgabir:qq ubi non eft ca
pftalis feii
muliebri moic condtata anon prcpediat Hocenim
Krigtmagaram
eft proptfum uerbis aut fidfs inutilibus ei^ce?e
Buta
cxpeten^
fibi anquid mutua-riy ucl ;damna infcrendo hi
horto
SS
fimilfa iH id ea ratfone ut occafionem captent : ab alio.*
lum
tatiinptefenrfa
cauent ^nc tt&ts tfft po6fntl
Intetiogfw
i^tciaffl
quomodoeffedus tam dto fequi potuitpoft minas
f
lEem
qmre
dixit illud uerbum 9 ii iti fadum cft* Ite
m
fi om^
nianegar^tnteffogcf
de aliis mafefidfi&cfFdibusiIlatishofflf
nibus
3
lumentfs Sl frugibus:ftem fi uifes eft in catnpis uel in^a
iiiracimiiiimecinca
taogemiitem cm
tetigit pue!;iimi^ui deia
4tep6tm\tiltm quid egitmetmjj^f itm^Rumpdti^tttiM
cur
pJus ladcabunaattma uacci
^
alii duabux aut uibui> Et
ommi lefponfa iciibatuti& fupct codcm fcpctitis uidbos imcr#
irogetui:uctioiit tudexan uacillet nccne Qua confcflionc
pcrada dc fcrtpta
siiuc
a^cmatiua (iuc negatiuanuc ambigua^df
inde fubiungitutAfta luttthectali loco &c.utfuprc
tr^Punftum quintum Qmdiudici curandum (it ubi dclatuf
^tfiftit in ficgactua . Eoc^attendat iudex ad tna inCamiifii
indicia fafti <&teftittmd}fta i & ubi hec tna concuttunt tmm0
duoultima
9
immo tertium Iblnm ^ttt manifcitc in hcreii nulc^
ficainm feu ftrigimagaiumdcprchenfur. Apud iuiiftas cnim til
tns modkaliquit inpcauitacc betctica dcprehenfus didtur(utno
Cat beitiar.dchcic*ad afooiedam.$.prcfcnti*uetbo deprehenn) pii
cno fafti cuidcntfa ^utaquiapublicchcte(im ptcdicauit(Ioco cif#
ius hic ponim^indidum fafti tquia publicc minatuf eft in genc
fc idiccndo vsidAis dccMtslis ciFedus (cquutns cftquem homo
cfFicctciscqaiict )ud fccundokgitima probationcpci teftcst ud
Ccttio pei propnam confcftioncm.Si at
bofi
unumquod^ icddic
flliquem manifcfte inhetdi deprchcnfum^multo magis illa nM
quia quu fiifficctct uldmii,f,teftes nueto &qualitatelegidn i^ruffi
ciuntilla tdaucl dao uel ultimum ^immo ultimum folum Eo
ctiamca^ locus eft penc.d.capi. ad abolendam Sc capi. cxconi'
inunicainus*fecundodehcrc.ctiam(icrimen
minimc faftusdt*
Na(icdeprehenrus aut fafetui crimen iBc tunc ut penitens feculf

d bcachio
rdinquitur puniendus ultimo fupplicio:nt in capit.a<l
bolendam
(uide tamen mitigationem que ibi fit )ucl pcipetuo
catceri
mandpandustut in capitulo
cxcommunicamus 6i uc
to non coniiiccui
,
citimpenites
ttadenduspotcftati feculaii t ac
no.ho.infum4i.dchcie* Vnde cafu ifto iudcx^maximccumiim*
I^Udtet & fummarie ptocedatnihilciioris admittetet,(idela
cumad cacceies perpetuos aut tcmpotalcs adiudicatcttutfoiic
fqualoribus
atttitus fatcfetuc
^Punftum
fcxtom
Amplioi ptetctitoinm dedaiatio*Quid eo
cafufacicnduiitubi
fjmaaindidafaftide teftespcuttilttrunt tief
diccndimodl
difireteatec
Ynus
9^
mancipetui atcciidclatnsi
??. . -i^
kkii
itiecqdoiuismddo rubquacaii^caatrone ditmtmat ut mths citn
tus lefpondeatihac ratione^ ficut manifefte deprehenfus habeaf
Alius
cjf
ante incaicerationem fideiufforumcaucioni lelinqui pof*
nt:ita
q
(i fugam capeiet pro conuido cenferetunlicecpoft incai^
'
ceiationemnonfitieHnquenduscautioni.6^hic modus confue^
'
Cudini innicitui*Tertius ueio is eil^^^iegula ifallibihs dlda Cit mi
nime)f&d tudicis modeiationi ieh'nquedummc:^m teftium dida^
[>eifon&infamiamjy& indiciotum fadi concurfum diitringatuc;6
Ci fideiuiToies idonei habeii nequeanCaSc de fuga fic fo:ta& fufpe^
dussCo
cafu tiudatut in caiceie* Qm modus teccius lationabihoc
uidetuf5modo modus.modificatus feruetur^qut conftat ex ttibuss
primo
ut domus eius dihgenter perluflretut in-omnibus fcriniu^^
angulissfoiris Sc latebiis:fecundo ut fi ancillamaut fodales habe
at
male^ca^feoifumincludantuiadcuflodiam &finon ad pena^;
etiam
finon finc delatemc nonnulhs piacet:prefumitui n.q; eius
iecreta
ahqua notit.tertio uc fi in domo ^pria capicur^fpatium in
tf
andicameram
negetur:foIent.n* fi intrarint certamaleficia fecil
feiie^gtatia
tacimtnitatisin queftionibusferuandeummo alicubi
idfciuatur;)UC
capte makfice fubico eleuetui a tetcaj& in fpotca re>
podtede
cetero ceiram non attingunCiEtiximerito.quidim^& lici
te:tuni
in
piimfs
q^
accingences pede tettakn5& fe maleficiis libeia^
fcntintcr<}um56c
muhosaliosfulmincinterimciienitt utnonnun^
ficaptiC&teframtingerccisidpetentibus
uetati^fafTifunt fe cffc
dutos
fi
tcttgifr^nt:deinde uerojquia &fl omncs uires ad taftum
iiifhcic
pubtice
perdutquo ad pcecita maleficia
(
ut fupta didunj
eft)
tam^n
raaleficiotacitnrnitatis
intctdumadfAbolo cis fuccur*
iitur:qaod
hic
cauetur.
1 11 ud etiam aducrterc opoitet.'g> quum dd
plcx
fitcarcei
:id
penafciUcetjquo rccluducur criminofl;^^ ad ca
ftodiamrde
hetcmultotufn
qiieielain cleiadmsnusadcaflrodiani
eO cafu
maleficus
incatcerandus forct:Si autem ca pio qujbus eft
quis
dclatusifoient
Ieuia(ita q>
non extaret iDfamiaistiec indfcia fa
fti in pueris
Bc
iurnentis uel fiugib uy)remittatut ad dom'um:.iem
qaia fortc
cumft;igimagis
famihariter uetfatus qi\Sc eorii fecre-
ta noaitdet
fideiuSbre^
(i
poaalioquiniuiametis 6c penls aftrift^
domaaut
certos
^fiae* tio sxeat.Si ucro fic delatus iiufugetit^age
j
dileftiuxta
ca,ut
^iiiiil"is,& ca*ut f oquifiiionis dc heieJi.^*

0^Vanitamleptiti\nm^Qmd
ucro poft captioncm
agcndum
(ic
diconiuIca>Piimum*Sidelatusacdetcmus Rctin negatiua.&fe
deiatores
5cdelata uelle fcireud nullum horu iudcx tenetur
^
nec
nomina
panderemindelatotibus placeret Bc uideri Sf delata in fa
ciem
effundereLicec*n.dfuerradiuet(i
pddfices fenreriiuamen c^
iudex eo cafu pandete deponentium a!it accufatoru nomina tene
letursfenfit nullusjquin potius aliqui id fenferunt ut nunq ^aJii
^
Qon femper uerum in cafu liceatt Tadem uero bonifaciuss.in ca
ftatuta dcherc.zo.ftatuft in hmc modum,Inhibcmus tamcn ^fj
accu^totibus uel teilibus in caufa hereiis intcruenientibus feu de
ponentibussproptct
potetia petfonatum contraquas inquititur
uidfafccpifcopus 8c inquifitor
grauc periculum imminerc fi fietl
contingat publicationem
cotumdenpforum nomina non publi*
ccntJJec ibi^Vbi epifcopi Sc inquifitotis nomine omnis iudex iti
tenigiturproccdens cxhorum confenfUaCtiam laicus:^ cadcm fit
ratio:quiaproccditauftotitatcapoilolica& noniperatoria folu*
f
Sccundum * Potentia autem peifonaiumtriplex eft:ptima ge^
Bctis & familicafecuda pecunicatertia malicie:quc aliis duabus cft
fotmidolofioi:maius.n.peticulum eftpredida paderc delato paii
perihabenti in malocomplicesstebelles &homicidas(qui
ptetex
f^rfonara perderepofluntmhil
)
qgenerofo uel diuiti teporalib*
Donis alFiuentf
pTcitium.Graue autempiculum io.anibi dicit
illudciTe fi mots uel tiuncatio timeatuieoium uel filiorn aut pa
]:entumAautfubitaticdeuaflatio3& huiufmodi * In
codcm tamei|
ca.fubditut.Ceterum in omnibus precipimus tam
cpifcopos
qitif
quifitores puram &prouidam intentioncm habeie:nc
accufacops
uel teflium
nominafupprimendoaubieftfecuritaspericulumclfe
dicam:ne ia corum dnctimine fecutitatem
aflciat ubi talc peticii<
lum imminetet:fup hoc confcietiascorum
onerantes.Hcc
ibi.ubi
ctiam patctqjficut pena annexa eft nomina teftium idcbitc publj
cantibus ita & indebite occultantibus Chis quibus merito
cifent
inanifeftanda:ut aifeiforibus &peritis3de quptum confilio
ad fep
fcntiara eft ptocedendum. p^Quattum.Quia ueto omnia
pieced|
tia 8c fcqucntia ufqquojad modosfcntetiendi
ueniatut,abf<$per
mfangtiinis fieri pofftmt
: in quibus iudex ecclcfiafticus
iudicact
fictipoifuiit
cumdiocefanorttm^confcnfuper
iudiccmf^cularei
Mfon mfretui qais fi in cl.a ttoitiinimt fadti^tcdtrnttiami
6ion(ecuIans:c|uifnoduinfcntcnaandirupec(anguinemdex nio#
.
dis fetentiandietia&penit^tiandiotdinanonim capiet^*^Qiiia V\
cum.Petit autem delatus defennoiKm ftbi dati (k exptcflc dc ctii
^
implidtctutcumdiciticcupcfc uidcie dciatotcs& huiufmodf.
Quedeftnlio ftat in tribustprimo ut ci dctut aduocatus
>
qui ctii
piocutatoiio nmine ageic potcrit tfecando ut aduocato nomi*
na tcftium non pandancuiscriam preftito iutamcoto
g>
tion icuc
labt((tii(i cfliet irie^heniibUis &zctatot &iufticfc amatot) fcddt
bis
4
tn ptoceflu continetutinfotmctuntcctio utaduocatus caofii
delari quantum poteft in meliotcmcaufam intctptctctut s (inc tfr
mcn fcandalo fidei 8c ioftidc damno:ut patcbic. Et idcm dc pio
cutatoicPio hisnota
9^
aduoatus nullo mododaodus cft ad if
bitrium dciariafcd iudicis:quidct piobum^ no autcm Utigiofuin
cl maliuolum^qui facile pecuniis coitumpatutundc iudcx com
moncbic que funt boni aduocati j^utts^ic ipecialitct
9
non mcn
eiituialiegando faifas leges uei quiddmilc fadendottt diligtci
moneat nc de aduocato nat faucor:quia cocafu
excommimicatuf
cfret.peica.cxcommunicamut.ptimo extta de hetc* Necptodeft
fi pctionara dc non eitotcm fe defenfaic dixctic : quianon debcc
lic quouis mododefendete
>
quin ptoccdatut fummaiic (implici#
la SC de planojquod facetct(i peteret omninodilationcs uel itn
mifccict appeilatliones:queomnia iefutantutXicct.n.non defcn
;dac cciotcnKquiapeiot cflcciplis maieficis c hcceiiaccha *
t^*q*f
2vd ilIotum:tamcn quia indebite defendit tam fu(pcdum dc hcce
.canj faucotcm fe facicacriam
uehemecet fecundum defen(ione
quamfacic:& debccpublice abiurate coram epi(copo:iuxca ciac#
cu(atus.dehere.in,^*Si crgo aduocacus (it ceprchen(ibiiis, ccpcllt
tat^SC fecundum ada 8c pcobau iudicecucialioquin cx malo adutf
caco maia multa pcouenienttut ipfe cxpcitusTum tomctubi cam
Iton iudes fcd adiundus iudid etam
mr^nndum odauum.Quid ueco (ic aduocitus fadan ttlim
^
cucicorionomine agens^ubi (ibi nomina ccftium cctantui 6c clii
culo fuo.Dico
9
de omnibuc concentis in pioccflfu diligcntcc iii
fotmabicur|,habitietiam cius copia (i mauult^fupptcflu tamen te
iumaonuaibiis;qui ddacumidicm (inguia pcopoac^ diUs Gg
iixHti fic
hciftim f
X
hts ipfe c6nU&tt,8i uniimai id
utnht ul
mimidms
allcget^aut fua excufcnfc talia quidem dixifft
afTcrlsft
led non eo animo utnocetet &eiufmodi.,Quo cafu quantum at"
tinet ad im*micitias^eas iudici ptoponeti& ille inquiret an 'capita"
les inteiuenctintnecne;&n funtcum fuis afleiToiibus iudcxproui
dus difcutiet an ex paite delati aggtauemt inimicitia,uel cx patte
dcponentisipnta quia coniunfti delati alfos cx pattc dcponecis iti
iufte opptedetunt:tunc (i defit infamia 6c indicia fa^Vnec funt ilii
tcftcs.picfumitur cp tationeuindi&e depoHtum fit:& dclatus ab"
Ibluituifub cautionc de non nindicando.Quid (i katheiina male
fidata in fc uel in fuis^fupei ilJa fufpicatnicuius coiundi in publ
i
co ludicio op^flciuntfuum maiitu fcilicet kathciinc^Rcfpodctuc
hlc eft duplex Inimicitia cx pattc deponetissfdlicet lationc male
idi &op^lfionismnde (i dcfint alii dcponcntcs ncc laborat infa
mla conttadclamm.^dcpoiitio ifta icpcllitur:dclattfs tamcn leddi
tui fufpcdus^n &inquantum moiibus cftmaIcficiofiu:dequo tai
len infia.Si ucioad(int alii dcponcntcs quifnpctaliaindicia fac
ti d^nantstcs plana cft:(i ucto fupet infamia Iblnm dcponunt;
&in ic ita cft^tunc licct iudcxpiojpteiinimiciriam icpulctit dcpo
ocntcmaipfumtamcnindiciumsfaftiquod ptuletat &oftedeta(
\ludcx cx aliis tcftibus fupei infamiaacapict piointerfigno fupcf
Aifpidone uchcmercm:cx qua dclatus potcft multiplicitct plt&ii
Ptimo ^na canonicc puigarionis^proptct infamiam.iuxta ca.in
fcc follicitudincs de purg.ca*x. fccfo abiuiatioms^iproptcf fufpici
onem:inxta ca.accufatus in prlncipiodc heicin.^ , 8c fecundum
tlasfufpiciones aduariasabiuiationes:ut infra.Fc fi acccflcritcA
ftffiocriminis&pcnitcntiasptoptciindicia
fadinon iclinquitui
biachiofccQlariadpunitioncm fanguinis:fcd
p
iudicem cccle^a
fticum ad perpetoos carcctcs
damnatur$quononobftante^|>ptei
tcmpoiaIiadamnapoteft||eiiecuIaiem
iudiceignibns tradi:iuxra
caad>bolcdain$.p ft.Cc Inxta ca.cxcommunicamus
(ccundo.de
htMdthis oibus inffa.Epilogando obitct.PiimoDo fadlccic
4it IMiptaduocato fup linifciri capitalilius^qa drpofiddcs eiuf
fiiod) laifilfnefine iimicitia finttcu malieficcomnib^ ^nt odio^.
Sccundo attfdat
^
quatuormodis poflct mclcficus conuinci:per
Kftts^pci eisi^^mfadi;.pci,liiicia fifti^pcc confcfiionem pio
pthmiSc hoc ncl fupct infamiam tanftatti^ qood folum per tcftef
ntmel fupet fufpfcionem leuem^uehementem^uioJentam: 8c qua
tum ad hec omnia fme confeiTione piopiia : que fi accedar^ quid
agendum (ic didum eft.Tettio apphcet piedida ad fuum ptopofl
tummtfupet inimicitiis lefpondeat aduocato.Vbi autem ipfe ad*
i]oc2tus allegatet fecundu<)fcih'cet uetba non efle difta animo no
cendi.adducat
q>
Iicet illa uetba dida finr:,ex aha tamen caufa po^
tuit effedus ueniffe^cum nouis modis infirmitates emetgam
^
6C
commune (it muhemmueibis eiufmodi cottixati.Quibus aliega
tionibus iudex obuiatutus:(i quidem ex natuiah defedu infirmf^
tas aduenetit;)excufationem admittere poteiit:cx(ignis tamen an
tnaleficiu (it aduertet^^i nullo lemedio natuiali cutatui 9 fi medt
coium fententia eilmoibus maleficialisaaut etiam ahaium incan
tatticums^i abfc^ debilitatione preuia fupeiuenit.fi curata[fuit fubi
to quia (ignum makficii fub ledo uel indumentis teptum deftiii
Aum
eft.Perhecn^obuiabit iudex accedentibus minis
que dema
leficio fufpitionemingeiutjficutfiquisdicatfuccedam
hotteum
tuums^
effedus fequitur^^fufpicio aut uioleta aut uehemes emet
git:h'cet id ahus potueiit effeciffe*
dTPundlumnonum. Ruifuscapitalesinimicitias fubtiliusinda
gatuii fumus.Si circa eiufmodi difficultas emergat : poteiunt hi
tnodi BcCi cautelofi ad bonu fidei Sc teipublice ptadfcatf Piim^.
Kam aduocato in folio uno copia ptoceffus tradatui:! alio uero
nomina teftium,no eo oidine quodepofuetunt:fed tali ut nequc
at conieftati
q^
talis tale quid depofuerit.Secundum Date copie
et nominibus ut priusinfeiantut alia ahbi a maleficis patiata dc a
teftibus in fciiptis non depofita.Sicn.delatus affettiue dicere ne#
quibit iftum uel illum capitalem hoftem Teitfus Cum delatus
examinatut.anteq defenHo Sc aduocatus detui
9
intettogetui an
putet fe inimicos habetequi tantum crimen audeient imponeie:
et fotte tefpondebitnon:quod fotte ex impiouifo faceiet:& fi di
xerit c^ (icjnome eius & inimicitie caufa fciibatur:ut loco fuoiu^
dex lemcettius ueftigare queat Quaitus* Anteq defenfio ant ad^
ocatus detur:accepto nomine eius quigiauiffime depofuitjintef
iogeurdelatusanilIumnoiit:&fi dixeiitqj non^iamex poftfa
fio eum hoftecapitaie 1 ea caufa non poteftfaceie;cum
medio fu
lameco
lamf
nfdoppofitam
dixctit.Si ucro dixcrit
^
ficaintcrmgcmr
in
audiuerit eum aliquid contta 6dem maleficaium
more egifle :
(i
dixeritfic& fic fecitjintertogef fi eftjeius amicus^uelinimicu$:fta
tim lefpondebit forte^ eft eius amicus aUt ei credatur:^ (ic non
poterit ex poft fa^o hoftem afterere : fiautem refpoderit fe nihil
fcire de eo.-^intetrogeturan fit eiusamicus uel inimicus:S^foite re
rpondebit^amicusiquiaallegare inimicumdequo nihilmali
nouit^uidetur dedecus iSl fic expoftfado idem erit quod prius
Si autem a principio allegauetit capitalis inimicitie caufas :ia ad"
uocato adhibebitui fides Quintus. Data copiaproceftus aduoca
toteftium nominibus fuppieftisgaduocatus delatum informabits
qui conieftabit quis contra eum taha depofuerit^dc crebro diuina
bit.Tunc uero fi dixerit ^talis eft capitahs inimicus dc uolo pioba
le pei teftes :eo cafu ludex conuocato peritorum uel antiquoium
coniio clanculoateftes 6c caufas inimicitie examinabit: &fi inue^
neiit ita efte ^iepellet teftes9& delatum dimittet fi non funt aho^
teftium gtauamina
Et hic modus ufitatior eft.Eft & alius & fina
iis modus qut mandatui in iuie idc quo iudex tande utetui fi pre
didi nonplacecent) ut fine omni imputationetianfeat :ut fcihcet
habito peiitoium 8c piudentu 8c honeftoium cofilio^tiuxta teno
lem .d.ca.ftatuta* ab eisprius habeat iuiamentu
q>
lem celabunt
6ccis pioceiTum 5^nomina deponentium pei notaiium exponat
Sc (^
inimicttiaium tadicem habetenon ualuit: 6^ fi zi^ uidetui
9
de duobus alterum fiat:primum ut per confilium difcernatai qui
ex deponentibus fint quafi hoftes repellendi: aut ehgantut aliqui
puta tres uel quatuoi aut quint^
i oppido^qui amphusnoiintami
citias uel inimicitias delati ac teftium
^ & qui in confilio no fint
prefentes :& zis pubh'centLii nomina
delati ac teftium
3
non aute
aiticuli proceflTus :& eoium iudicio ftabitui*
CTPunaum decimum . Mateiiam ucro queftionum multfs putl
tis abfoluemus 4 p^Piimum.
Siutexigitiuftitia communiss
ad penam fanguinis
iudicatuinullusnifi confefTione propiia dc*
prehenfus :quamuis
quis pro depiehenfo in prauitate heretica cx
aliis duobus^ fcihcet
euidentia fadi feu ex indiciis fafti ,&
u^i*
bus legitimis
hearur^uti^
talisdelatus queftionibus exponefjUt
ctimina fatcatur^Pio
quo ctia^ illud fcicnducfti^ indicium fa^
tfti\iquid mitms
^
hAl euideiitiatcapitur aiitem ex uetbfs tnafc^
Rcotam 8C fzdis (imul '^ttizm Ci ipfa maleficia non {abitotmtt*
gant fed tempods lapfu :modo precefferint mine. p~Secundunu
Circa quefliones tamen opottet iudicem aduerteread plura pro^'
ptei taciturnitatis maleficium: &in primis ad ;illud ne ad que^
ftiones maleficaiumtic pronu$:quia ntfi diuina uirtus pei angela
bonum afTillat ut abeatdiaboli maleficium ^in dolotibus infenfi
bilesahquando ledduntut ndeo ut potius membtatimfcindereti
tui
q
faterentuii& idefl qn ficut oie ita 8c coide diabolum fequu
tui cotdiali piofefTione 8c homagio :de quibus fupia Vnde has
diabolus pto uihbus iuuat taciturnitatis makficio : fecus de aliis
que aliquandofatentur fe nunquam diabolo uoluntarie adhefifle
ic coadas maleficia peregifle Has diabolus etiam fi diuinitus
iion lepellatui jfaii finit :ut confufione 8c morte in defperatione
tiahat^^quasalliceiecorde nequiuit .pTettfum* Aduertatetia
ntfententiamqueftionum ficuel modo confimili feiar^mutatis
tnutandis Nos iudex 8c aflefTotesaConfiderantes meiita procef
iusfaftipeinosconttajetale, talis loci^talis dioc&fis t8c diligen^
tetomnibus examinatis inuenimus
^
tu es uaiius in tuis conxef'
fionibus:utpotequiadicistetaIes minas protulifle quidemnon
tamen animo nocendi
^
8c nihilominus funt indicia uaiia que ad
te queftionibus exponendum fufficientia funt. Eapropter ut ue
ritas ab ore tuo pioprio habraf 8C ut deinceps auies iudicis nq oE'
fendassinteiloquendo declaiamussiudicamus Sc fentetiamus die
ptefenti 8c hota tali le fupponendu queftionibus 8c tormentisXa
ta fuithec fententia &c.. Aduertai tamen epifcopus & inquifitot
ut hec fentpntia quum fit contra delatum sferatur coniundimiu
xta capfmuIto^ de here* in cle. Demu non fit tii iudex ad qones
ipnustfed delatii carceri ad pena mancipft ficut ptius ad cuftodia
i&adhibttis amicis^uideat an catcere &bonisueibis fuaforiis euel
leic ab eopofTit ueiiiate.f^Quartu.
vbi uero fide bona fibi fuadet
^
uerttatc tegat .,cuq6nibus'modefte exponat i.finc fanguinis ef
fufionetillud
fciens^ fallaces funt qones,& ut didu eft9interdu.et
inefficacesDii uero minfftri fe difponutad qonandu^ illu expo>
Hienttuel
fi muliei e^n mationis honeftis priuf^ peuofos carcercs
gdeatfpolief;nc maUficia geiat in ucftibus.Et dii ligatui moneaf
ft
ctehto^Sc
miniftfI paularim excquahf qfi ^tra c5
tutbati.fQuJ
tum,
Aii uero iudex pofrirjei pmittete uita (i Tpote fatea^acum
Gc
iufamatus
&pindiciafadideteftesdephenfus9nihi](|dent nifi
ttt cdmen fuo orefateaf^funt opinioesiquibufda putatibus
^
(ic
moppetuo carceri maceradusdeputef
9
mo plene detegat fua 8C
ah'ena:aliis (imih^ter
^
(ic^fi carceri depute^ad t^s^fed poft ei^in^
teruallii iterimaftah'is (imihtejr
^
(ic, fed fubftituaf alius
^
interi'
mat.Mihi vi
$
abfolute poflittcu adhuc nd pofTitiuris e^tate in^
ferre morte:qa ^feflrondintercefrit.An uerodebeat,giialis legU'
f a datf nequiccettii tii efthoc mofepe ueritateelu^iflfe ^8c multos
c ^ueritate faterenf ni(i timoi mortisinterceffiffet.p^SextumSi
ueto^neciichci pot ueritas qfita^qonef modis uiitatissnd aliter:5e
inter qonandu de articulis Itetroge^aa leuioiibus inchoado:&to
tum notarius in ptoce(ru fcribat9& quo torquef^ 8c dequibus itet
togitatiSC quid iiideat.Et quide (i
p
tormenta fate^ ^ad aliu locd
ducatui; ubi iterum ueiitate tecognofcat:(i uero minime fatetui
9
teirea^ppofitis aliis tormeto^ gtiibustqdiinoiuuat^faia ad toi
menta cotinuanda ptoalia die(non.n.pnt itetati ni(i ex nouis iw
didis) feratut in hunc modii. Et nos prefatus iudex utfupra^affi^
gnamus tibi tali, diem talem adcontinuandiiqdnesaut a tuo orc
proprio ueritas oriatur* Et totum ponatut in proce^u a notatio*
Intetim adhorretutadfatendum:necfoIus ielinquatut:quia(i
diabolus eu defereie aut uult autcogitut adeo^eum ut (ibiip(i ma
nus
inferatfollicitabit*
C"Punaum undecimu.
puona aute modo (itit cotinuanda toi
menta>& de cautelisiudicis^multis
didis enodabimus.
f^Ptiniu.
Sicut uarie funtdelatopc qualitates^itaS:
modos interrogandi 6C
cautelasiudicam opottcc efTe uariasmec
una regula dari pot^nec
cxpedtt
tqa facilius filii tenebrapti acli
perditionis fue laqueii euita
ient:vii (i tacitutnitatis maleficiii ueftigatc curat;>adtiertatan cota
co
lachtimwe delatus poffitihoc.n pto cetto ppcrtu eft^ cp
q
ma*
leficusaut malefica eft,et fi ^iute^ ut lachrimef no poterit:^^
uo
ces
gemetis dabit,& fputo gcnas 8c oculos Iiniet:ut fleuifTe uidca
tui.Modusatadiiicadi ad uetaslachtimas
&ad eas cohibedas
hic
uel^Iimilis eft. Couiuto te
p
amorofas lacrhimas a dfio nfo iefu
xpo ia auce pto mundi (aluce fafas^acpet lachiimas aidetifHmas
Uii
il^fiusglotiofc
uirginij matfe m^ttis fupcif uulncr^ cius hora uefp
tina emiflras5&
pei lachiimas omnes
olim fanftorum & elcftoiq
omnium ^a quoium oculis iam deus omnem lachrimam abfter^
ficiutquatenusinnoxiaris lachtimasefFundas^alJoquin nullo mo
do polfis efFunderCsin nomine patiis
&c,Experiniia docuii qua
ro plus noxic coniuranturstanto ficciores effici:qq fingere conan
tut*Alibi aucem a prefentia iudicis 8c extra locum tormenrorum^
corara cuftodibus flere poffunt.Caufa uero eius reiputatur nobili
tas doni lachrimam inpenitetibus:quoddiaboIusrumme odifa
&pro uiiibus impedit^ut finalis impniainducatut:autquia facile
mal fica lachtimanSjemoUitis uifcetibus penitere pofTet.Quodfi
petmittente deo aftucia diaboli lachnmas a noxia excuteiet:dico
eiufmodi non excedere teiminos probabilis conieftutejnec fupet
his iudiciumabfolutionis aut condemnationis eije funcfandum*
Secundum.Cautela fecunda ieper obferuanda a iudice & afTeffori
bus* Caueant ne fetangi maxime ad nudum maxime iunfturarfi
pcrmittant:armatiuerofempeifigno crucis ferant potius fecum
fal
exoicizaiumjpalmas & heibas benedidas.,& ceram itfdem bc
nedidamafimulomnibus inuolutis^funtenim efficacia: utexeo
clefieconfuetudinc &fliigimagarum reftimoniisconftat.lnimo
nedum a taduafed etiam ab auditu Sc uifu tahumsefTet cauendum
pro uiribus:quia 8c per uerba &uifum coopantediaboloeas pof^
ic
maleficiisafficere compertum eft.Tcrtium.Cautela tertia.Abra
dantutcmnes delatotum pili:in eis.n.ficut Sc in ueftibus interdii
ptomaIeficiotacitutnitatisfctiptutasautalIigaturasce!ant:!mmo
inteidum in locis fecietifTimis non fcribendis nec nominandisj
immo interdum inter cuiim Sc carne. Et
qq
demon haud dubio
ciufmodi taciturnitatem pet fe poffet inducere:!amen ciufmodi al
ligaturis &fcripturis utitucad maiorem animarum perditionem
8C offenfam diuinifatisiqijum ifta pet neces puerop! maxime non
tenatomm
8C mille crimina procurentur.Nota uero taciturnitate
in quefttonibus ex ttib^ cmergerc : primo ex naturali duricia cot
dis:ficutin
quibufdamexmolhcie fafffoadfoeftfncilis utetiam
tion admiffa fateantur.Secundo ex mileficio apud delarum reten
to:undein diocefi ratifponen. quidaheretici damnati illtfi i ignc
paiifcrunt;^ lutfus adiudicati fubmeifioni idem fuit: indidoaa
tcm
tncfaano
leiunio omni popuIo.,cuida innotuft
^
m
ccrto
eot
ponslocofubcutceratmakficmmjguo fublatoftaam
incendio
perieruntTertio ex maleficio aliorum quantuncun^
diftantium
Cicat fn if^bruch guedam malefica fe iadarefolebar.q; (i uel
mini
^numfilumueftiscuiufcun^detentihaberctsid poflet efFiccreut
Ihoti potius qfateri poffet. QuaituXautela quatta*Vbi uero eiuf
tnodi rafura foret hoiridaanonnuUi
inquifitores cotra taciturnita
lemhocumnturremcdio^Abrafiscapillisjciph^ aquc benedidc
eum guttula benediae ccreinfufaa ieiuno ftomacho fanfta trinu
tatc iuocata ter potusdclato miniftretur* An uero omnibus remc
diisceffmtibus licitum effet diuinatriccs inuocarepto foluendis
mal^ficiisjquidam abfo lute negando refpodent. Ego
uero difti-
guo:quia aliud eft per diuinosinuocarc demoncsialiud inuocarc
ipfos diuinos ad ea que fua uirtute poffuntmon fcilicet ut demo*
nes iuocent,fed ut fua propria notitia dc uirtute utantur. Quod il-
licitum non putojetiam fiquid alias per demone fciuiffent
^ & no
ideo quia nunc mc inftante inuocarumtficuti licite ad febre
quai
tanam pellendam naturali adiuo uteicnputa pulueiibus herbe ca
medriosCque italice callamandrina nuncupatui) mixtis
uino bo
no aIbo,potato in hora accedentis parocifmi^ctiam fi alias iddc
mon reuelaffer.modoid mc inftantenon fecerit.Primo
crgo iw
dcY utatur propria uirtutejdeinde uirtute aliop^
;& confilio et ma
lorumjnecnon fanftoiii etiam uiuentium : tandem ad deum coti
fugiat ctiam indifta oratione 8c ieiunio jut prouideat rei fue^co
modo
qno fue bonitati & fapientiejcongruit:iuxra illud 2paVa
20, cum
ignoramus quid ageredebeamus
^
hoc folum habemus
tefidui
5
ut oculos noftros diiigamus ad te*
CTPunftum ultimum.VItimamuerointeriogatione
delatinois
nullis diftis explicare oportetPrimumSacratioribus
diebusho-
la miffarum cum rcbus &uerbisfacris
9
maxime^ feptem
a chii-
ftoi cruce prolatisain fcedula fcriptis;& ut nonnulli fcribunt cum
longitudine
corporis chiifti benedift afihabcri poteft^qua
maleff
ca cigatut.&
fanftorum reliquiis,iudc< aquabencdifta in
potum
exhibiraadelatu
m
fteru
queftionandu aggrediaturtcontinue
bor-
tando
& did
'.
teftium' fine nomine legendo^ ac dicendo:ecce
pei
tcftes
conuidus
c$;& fi tcftcj id ucIIent,intertoget an faicii
iielii
ii tcftes in facicm dcponantjquo annucnte id fiat fl fortc uel fic
tubocc alfquid
dicetet.Et ultimo eo ftante in negatma^ inteitoga^
bitan pto iua
innocentia iudicium feiticandencts fubite uelittqd
fi annueiit(ut
libenter faciunt^putantes
^
a demone iuuabuntur)
ctic (ignum cjfCit uete maleflcus:& leplicabic iudex^^qua temetita'
te tali peiiculo fe fubmittat:nec illud patietur^ncut nec Iicet.Secfi
damSi uero in negatiua peiftiteiit^^his cautelis iudex utetur. Vtu
tna.Carceci ad cuflodiam benetti munito tiadetur^nullo aiic mo
do eum fub fideiuffione relaxet: quia nunq habeietur ueiitast fed
indies peiot efficeretut:fed id procuiet ut in cibo &potu humane
ttaftetur:deindefubmittathoneftos &tutoSj>quide impertineti^
bus^Ioquentes tandem fe exhibeant
mediatores^ promittendo
cff
iudexgratiam faciet:6;idemetia tandem faciatiudexicaute tame
loquendosintelligendo (ibi uel
reipubIice:&notaiius omnia fcti
bat uetba^ 8c qua intentione (int dida.^ptius edodus a iudice* Se^
cunda . Siquacomplices examinati depofuiflent ad propofituni
aut (iqua inftrumenta uel unguenta uel pixidesex domo eius ha"
buetit :de fingulis diligenter incerroget^ad quemufum &c* Teitis
Piocutet iudex (ibi fidum .& malefico non ingracum .,qui collo
guaturaactandem catus tempoiistatditatem temaneat cum eo no
fie:&(ifieti poffet acfret de complicibus cofefTisifoiis autem (int
qui exploient 8c ueiba audiant2,& (i opusfueiit cdfciibant*Quai
ta*Si quando incipiat cofiteii , nulla ratione uel pado uel hota ia
dexconfefTionem dimidiet, donecptincipaUa exdpiat : inteiiU'
ptio enim multotiens ad uomitum ieducittpoft nocumenta il
lata intetroget iudexdefuccubouelincuboa&tempore negate
fide(,& quando cu incubo coiuerit.Hec enim non nifi didis aliis
fatentur.Quinta.Si predtda omnianon iuuentmbifieri poteft iti
caftro aliquo recludatut in carcere: poft dies aliquot ^caftellan*
fe
lecefTurum fingat ad pattes diftantes:2c honefti uiri uel femine
intrantes adiutorium fpondeant , modo eos de cettis expe*
limenris informet: puta fupet grandme concitanda
uel de carnalibus cum incubis 8c efufmodi. Eo
ta
inencafuquoomnia deficerentuel omnia
V fateretur:quidagendu ficiudicii fen^
centia^iam dicetc aggtediamut
,
i
irScbtetias pfb tnmlmtlohe proccffus iftrigfmagS
Uitio modoiciiu Capitulum quattum*
Via uero iam oftenfum efl; proceiTus quonam modo
rotinuetuimunc quomodo pet fencentiam daudatui
mulcis pundis oftendemus*
HTPundum primumJudicium feiti candcntis^aque
buliientis&duelliaquicquid
(itdereculariiudice(quitamen ita
heren maleficaium
crimine f.ex ecclefiaflico & ciuili mixto*i.he
ic(l 8c maie^cio
non poteft fentehtiare:ut inqui(itionis eo,titu*$
probibem^
li,^Occcle(iafticus iudex no exercet.i.q.;. monatchia^
item ibi
caquodfandorum
Vnde his miifis autm conuidii
aut
in (ponte cofeflfum
fententia ferenda eft:pei aug.z.q.i.ca.r.fQuc
fententia triplex
eftmt ibi dicit glo.fum* .Piima eft intetloquu^
tonaique apud
lai^.dicituiq noneft fup piincipalisfed fupei
aliis
queftibnibus
emeigentibus intei piincipium & fine cae:uc de t&
fte lepellendo
uel
dilationedanda uel non^&eiufmodi.Sic
dida
c^ intei piincipiu
8c fine cae iudex eaj loquitui ucl dicit:autceite
quia itei pattesfine
fciipcuie follenitate piofet^; de fen.&re
iudi^
quod ad:^^
piolata fciibitui.de pioba.qm. Scda cft difFinitiua)
que ea eft qua
piincipalis ca finitui .(F.de le iudiJ.iTertia eft
fen
tentiapcepti:&ea
eft
q
maioi minoiipcipit (ine cae cognitionei
de qua in.d.glo.S^.fF.qd me.ca.Lultima.Sedifta teiua omifta
de
|>ria 8c de kat pcipue mtedimus.Piia at &piccipua.i.diifinitiua
ii lata fueiit iuiis otdine pteimifTo nulla eft.z.q^.fiqn.f* diffinu
tiua.C^d de eo oidine ^m glo.ubi fupra intelligifd qde fubftatij
iadicio^eft:ut *ffiat litiscoteftatio*, 6c teftcslcgitime lecipiatuix
no aiit de eooidine qde iudicio^ fubfbntia nd eft:ut
^
fnia no
fera^fub coditioe , ut piius no pionuncie^ de ^prietate
q
dc pof
fcffioncq (indferuenf,fnia tii tcnet.2.q^.antetio^.* biduii. ia
ca tn ftrigimagaf^ qa eft ca fidci^^^ crime hereiis i^ mixtu, proce
dituifumariefimplicitei&depkno^ut fupia didii et declaiarii
t^j8c fcmp
debct inquifitor 8c iudex in uidedo meiita ^ccflus 6e
fnia ferenda ^adhibere peiitos oim faculratum pio uitibus Pio^
fcfii aut debet a iudice :non abalio :aIioquin
non tenct : item in
loco publico 6c honefto9& fcdedo
*3q*3inducie.f*fpaciu:& (imi
lirei
de die^no
xo teoebtis; 8i (ic de multis que ibi notatux*
Hic ta^
mcn fetturfi lodics placet et diebas feiiatistquod ibi prohibetdrt
6 fimilitCE fine
fcriptura :quumf
m ican^multoties fine fcriptu*
xa
tcneatj>maximc
ubi eft corifuetudo loci uelfori.dixi* confuc
tudinisJudexetiam
fi eft eps
^
pei alium fententiam lecitate po
lcft
:inftar illuftrium^Lata autem
fentcntia licet in aftionibus cii
jninalibus cxcquutio non fit differcnda.2.qj,ficut:
fallit tame in
anultis cafibus:e quibus pto ifta caufa duos eIicio:primus eft fi U
ta eft in mulieiem pregnante:quia partus^expeaatut.ffldc re iudu
L
pregnantis:fecundus
cii is qui crimen cofefTus eft poftea negat:
quod intellige fi fuit confefus folum in loco torture ucl carccris:
no aliter:de quo uide.C.decufto^ic.Li.Si aut eft faftaj^fponte in li
beitate no metu^no eft audieda:aIioquin
quilibet uicinus patibu
lo fe pro uoto liberatet ad tempus
& totiens quoties Quod no
la:quia
nuncrome ubi cftmalop^ oium fuffragiujquidajhac latio
ne
hcrcticumtuenturaqui confeffionem
fponcanca multotiens fa
ftam
reuocauit
:fifus auxilio alicuius cardinalis.
^Punftum fccundu. Sufpicio aiit undc intcrdiifentcntfa cmc^
git.multis diftis abfoIuitui.f^Primii.GIoan ca.nos in queq.i.q
i.dicit
quatuor effe modos conuinccndi reum:aut iurc.f.infhume
tis & teftibuj:aut
fafti euidentia de cohabi. cle.tua:aut iuris intci*
pretatione:ut
kpius citatum
effereum.3.q.<>,dccrcuimus:aut fufpi
cioneuiolenta.ji.q.r.dixir. Canonifte ucro fufpitionem tripharia
m
antiqua iura diuidunt:&prima eft tcmcraria: quein reu nihil
iurc opetamr:& de qua.z.q.r.nullum iudicetis fufpiciois aibittio
Secunda cft probabiIis:S^ eft qti aliquid uidetut omnibus aut plu
libus aut fapientibus(tu hic accipe prudcntibus )&his aut omni
bus aut plurib^ autprec!puis:utpatet ex diffinitionc pbabilis apud
ari.in
lib.topi.Et hec inducitpurgatione canonicam2.q.4.prcfbi
tcr
:admittiuretia ad femiplcnam probatione de prefump.i mul
tis.i.ad
probatione coadiuuatifi alia adfint adminicula Tertia e
uiolcnta:quc condenationem inducit:de qua illud hiero. itelligi'
tur.jz.q.i. dixit:uxoi: dimitti poteft proptcr fornicatione aut foi
nicationis
fufpicioncm.E t ifta cft duplex:qucdam.f.iuris & deivu
ie:ut cum ius fingit 8c ftatuit^aliquid fuper fafto:c6tra qua proba
lio non admittitur:de fpo.nec qui fidem:ueluri fi data fide de co^
tiahendo fequitus copuhi^tmn
prefumitui:qucdam ucio
cft iuriss
fcdnoti
fcd non cfeiure t ut ubi fuf^refbmit* fed non llatnit : nt f! aixdTli
tiiulieri cohicauirs^fumitur co^Rouiffe .27.9*1. dixic : 5^ ^tca hac
admittfrurprobatio.fSecunda Quantuuero attinet ad nofttum
inftftutu& noua iura^rufpicio probabilis diuifa^ttia
nobismebrs
patit fufpicionis
:q
funt modica^magnaamaxima^Piima.i.paiui
tn iure uocatur Ieuis:ac in ca^accufatus de hete.li.^
^.rieuibus
c5
fedurisoiiatut:&patuauelmodica;)^patufs indiciisfeu
modi*
cis conftert&prohacpunitut ftrigimaga tno tti pena tclap(i. E%
plum in nmplici hfrc(i:nquiocculta couenticula celebtatsaut
ui
ca uel
motibus a coi uita iidelin deuianttde hetcexcoicamus
piu
mo.ExempIu in heteH fltigimaga^;;:^ in angulis
cduenticulacclc
btant^aut
in repotibus anni factatioiibus in capis uel (i luis node
uel die ^autn, feotfum alique teperiantur n6 frequerantes ex mo
lediuina aut modis confuetis
9
aut cufufpcdis malciicis
fectetaf
famifiaritates cottahetcteiufmodi.n.faltem leui fu^icioni de he^
ie(i
fubiacet:qppe
9
talia crebro eiufmodi heieticl ucef prueueir*
I>e
hac leui fufpicione hetur.C^de hete.lij.in (i.ubi dicitut heieti
cotum uocabulo cotinentut t&latis adueifus eos fententiis
debei
fuccubete^qui uel leui argum^to a iudicio catholicc religionis BC
ttamite
detefti fuetint deuiaretquod didnho*in (um.ti*de pfum*
^
fi.exponitgheteticileuiargumctodetegunf quatuad hoc^
fnfpedi habean^ tn no deblt ut httttici hii:adde tii
g^
fubiiciutug
fentetfis datisp leui fufpicide^no alitei. Secunda ueto furpicio.i*
magna ^in inie uocatut uehemes (iue fortis :de qua lurfus in di*
ca accufatus: ubidicitut fufpicio magna 8c uehcmestubi li 8c non
copulatiue fed expo(itiuc tene^ fm io.anabituehemens aiit idem
eft qd forris fm archi.ibij&
(icdf ^ni(i uehementibus 8c foitib*
defeDfionibus tepellaf & turfus Q^ex uehemetibus magnis Bc foi
tibus^/edurisemergat.Exepluin
(implicihetentaliq cosqui fciii
tut hetetici ee occultar^fauore ipendur.ta(fociat:,ui(irar;.muera of
femt,iecipiur.,def^fant
Sc eiufmoi faciut.Et (imilitet cognofcunf
circa hereiim fttigimagd^;;: eoq> fufpicio otiaf ga pticipatcn dB
I
crimie.Ft hec paret
p
dida archi.in.d.ca.accufat^Teitia fufpicio
eft maxi.] >,8c in iure uocaf uioleta ca.cu9tumada& ca. accufarus
de het.lf.^.Que &(ic df
q?
uioleret 6c cogat ad ctededfi :nec qua
eun^ tetgiuetfationc icfelliftuel
$
cx indiciis 8c ^icduiis puincl
mm
stbusTcnicrgat .Excpfum infimplfci fimfi. S^qalhetttkcs ^tdora
sieiinM.teuetentia fuo more
rxhibuet}nr,proIarione uel coionej
abeisaccepetinc^uelfimiliaq
adeop^iituattineni ppettatint:^
^aiAi funi p ca.filii* 6c pca.accufatus
de here.i 6.&
p
no
p
archu
fuper
ca*quiLua9 heieticos.& muerbo ctedtnte& eoat.li. < .cu no
fit dubium eositafacere m ciedentia heretice piauitatis.tt in he^
lefi ftrigimagatum a (imili.Siqui pitrant pertineiia ad ntum ftri
gimagarum ^in uerbo:ut tu Tt nties in breui qufd tibi cotinget 86
iiequituf efFidusi& fimilia.Et timihret in e^eduiutfoio ta^u in6
cicndo hoiem aut btftiaiSC eiufmodi. Hi.n ubi laborant inf imia
iunicoaidi. pTeicm.lgitutfufpeftideft.sgirj^aga aleda tiipli
ces feu ceite tiiphcitethuies funtileuiteri, uehementcr^uiokntei*
t leuiter quiie, qui lalia leuia ku modica peragunt..^^ exhis Ie
ois aucmodica fufpicioemergat:quf quis heietici mmime habe
di (int:,his t(& indici debet canonica purgatio: de here/excoican^
primo.uelcan^prokut fufpicione abiuratio:ur pca.accufatus
pa
set.in.^.eo.ti.nonrmpuniecur ut lebpfus fi deinde hetcHm com#
snittat; ut ibi Jiquet > Quida uero funt iufpedi uehementer:ut df
Aum eft;qui licet nec Cmt hereiici nec ut heretiridenandi: ut liqs
in ca.htciis.fqaociira de piefumpJB talibus debet midaii ut sb
lutent uniueifahteroemhetefim.,?c pticularirer in quaincidemt
iBt in ca.accufatus dehete.in.^.^
p
ca<.fnter follicifudines de pur*
&pec capi. Ifas dt prefump.Etex uerbis.d c<)p.acufafU5,patet
^
poftabiurationein tripifcicafu pena telapfoft.:
ple^untur: primo
li
relaba^ i hetef^^deq erat fufpeftus uehemrnret fecundo fi hetc
^m in giieabiutauit3& in aliaiabitur.tertio fihereticos rereptat
Sc deducit^uifttat^aftociat ,dona
mittit aot eis fauet* Qiiod (i ad
snandatu iudteistalis abiuraie recuiet:quidadicunt tradendu bra
chio feculari fm ca.adabolenda.^.m
^nii.de hcre.quod no bene
robai:qa no loqu.f de uehemeter fufpedo (y
de mamfefte dc pre
^enfo:cu quo agituirigorofius.
Vh melius aliidicunt p^occden*
<duni pcr ca.exc6icamusprimo.eo.ti*^*qui uero fla.undeexc6f#
catione p!eftef:in qua fi annointegto dtirarit ^
uthctt ticusdan
bimr.Quit^a cto fufpefti funt uiolenter:utetia patoiT:&hi utbc#
seticifuntliabendi .Vndefictimen fatentur 8c uolunt redtre,ab'
mMsthetcfi ad pcmtcatia admittumut
f
et ca.ad aboiend4<& pcf
futit
cucie feculari p.dca.ad aboIendi^-pnmo.S^i aGc ciitc
non
fatetur
poitq[ eft conuidus nec ^rentit abiatateaeft uthetctKDs im
pen^ens pdetnnadas pca.ad aboIenda:uioknca*n.fufpicio (ufB
cit ad danandum ^&probationfin contrand no admittit.de pre*
fump.lias.& ca.affertefQuartQ.Ft quii hec in iimph'ci herefi ue
laiint abf9 euidentia aut mdiciis fadi ((icut infra m *m6 fet)\
Ciandi patcbicubi
q?
ut hereticus danaf et fi
I
re n5 fit heretici s)
quato magis circa heren^ ftrigimagajK: ubi lemp cocurrtaur cuj
dcas fadum in pueris^hoibusuel iumentissaut ind>cium f^di pn
tapec inftrumect reperta.tt licet in fimphci herefipenitetfs & ab
iurantes ^id pniim Sc
perpetuos carceres admitranf: fahaciii he
tefi licet ecc(efiall cus ludex ut fic recipiat ad pniamdaicus tnpoi;
propcerdatia fortefjda uitimo fupplicio intenmeie*
U^Pundum certiurn.Si delatusattentis mefitis cae adhibito peti
lorum cotsfilio tnuencus fuerit immunis r nullo
ex pcedidis mo
dis deprehenrut inherefi.., nec alias de ea infamatus uel fufpefius
Isntenttandi
p
adica* Nosetrimtalfs epifcopusauriudex talis
dominiiattendentes ^tu talis de taii foco tvlis diocefis fuifti no
bis delatus de tali heretica prauitatesattendetesetiam iUa efTe talia
^nequibamusnec debutmus coniuentibus ocults pertranfi e^de
lcendimusad inquirendum fi predt^a fulciretitiit aliqua uetitates
tedes recipiendo^teexaminando , dc alia faciendo que deceb^nc
f
'11 cauomcas fanftionesEapropter uifis &diligenter examinatis
omnibus idtis 6C adftatisin hac caufa:habito<^ peritop^ in iureac
theologict fjcu1tacecoIilio^illo9 fepius repetito:fedentes p^o vi
buiali moie ludicis iudicantis aSc habentes pre oculis folum defi
&negocii ueritatcmj facofandis enangeliis pofitis coram robis
tzr de uulru dei iudicium noftrum
pcodeat. 8c oculi noftii uideaC
qaitatemtad noftcam diffmiciua fentencia chrifti noie inuocaro
dcfccdfm* in hunc modu, Quia
p
ea
q
uidimus 8c aud uim^ &
jj^
dudi 8c oblata ada 6c aditaca func coram nobis in prefenti ca^no
inuenimus aliquid contra telegirimeprob^ri] efrejdehfs de quf'#
ba^d.l itus fueras cora nobis:|>nuciamus deciaramus & fnlalitec
di flFinimus, contra te non efle adum legitime coram nobis, ptO'
^ietquodpoiTisaut
dcbeas uthetetic^ aut maleficus ludicaii
^auC
mm U
rfc heret7ca p^aaftate aliquatitei fulj^cft^
hfi: quaie s pfttl fnftantltf
inqaidciOv di iudicio cotalitcr
teielaxam^.Latafuithec
fnia 8cc
Cauendii ueio eft ne in (nU delatus dicaf infons uci imunis:fj
^
Hofjciit pcia eu legicime pbatn:qa fi procelfutpis
itef^ defeiaf
C legitime piobt^
,
pot no cbilatepdida
abfolutoiia fnia con
demnaii.Nota infup eode mo abfoluendos
efite H defeiantut ali
qui dc lecepcatione adefenfioe uel alia fautotia heietico^itsubi ni^
hil legitime pcoba.Et eiufmodi fnia quum (it pcodelato non c6
tia eum^ diuiiim fieii poteft ab epifcopo (olo uel inquiHtoie folo
per ca.multopi.de hcte. in cle& ibi glo.io*an*
Cr^^undu quaiiU.Aliqii delat^examtnato ^ceflli rupericofte c6
filiOainuenif de heied diffamatus folQ:quodtunccft qii nullo cm
didis modis efl deptehefus snecindicia aliqua ueibo^icauc fado^
tum piobata (unt ^cia illQ^fed infamia fola:qua in ca heiefis non
tefeit apud bonos aut apud malos
er uilifTimos ee: quia a quibui
poc qs iegicime accufaii^apudhos ec p6c legitime infamail:&
tuc
pec fic pcadfca.Nos tahs eps aut iudextahs dnii. pndeiates
^
me
litis pceffus fadi
p
nos pcca te taletalis diocefis nobis deiacu
de
Cali heictica pcauitateadiligetei difcuifis.de peiico^ pfilio^no
lue
nimus te ^fcffum aut ^uidum de pdida labe.,necali2s fufpedu:ni
(i
q^
te lepeiimus legitimc ct ueiacitei in tali loco apud bonot
ic malos publicedifFamatuieapioptei ad purganda eiufmoi infa
mii^SC ut odor bonus in cetu fidelm exiftar:tibi indicimus cano^
nica puigatione ut iutiseiaflignado ttbitalis mensstahsdsei^tal^
liora inq cora nobis pfonalitei ppaieasutifamia tua puiges
tata
fnanuuelpfonaj^nueioocdinis tnitqui quide cdpurgatores
fint
hoiesfideciCholici ac uita pcobari.,& qui tua puei(at!Oiie
8c uhi
fioueiutsno ca modetno rpe c[ ttafado:(ignificaces
^
fi in purga
tionc dcfeceiis^te hebimus
p
couido :piout uolut canonicelan#
ftioncs.iufmodi at fniaauthorcs mallei malefic.ufdenf uelle
q^
b iquifitoie (inc ordinaiio 6c ecorta feiii poffit:ue^ego puto
q
Ii6:quia e
^tia delatu^qui (i deficiac danaturNec obftac H
aliquo
in6(it pio eotquia odia teftcingi & fauores couenit amplfari.
dc
icg.iui,in.tf &catoplus
^to inqui(itor p fe quide damnat& gr.
aac<,iuuac autpet accides.t
ita tenetdiiedor)u inquiiirionis Fiuf
lodi t& ioiam multi tcacnt pofifc inquidcote fiaeoidinaiio face
fetqofa
>trt c Uft
tlt iat dubifl de fure* Et fi eft dubiuin
quum
m
quifitorej poflfjnt ex pduflegto interprctari iu$ in ca fidei^pof e
ui
fjcere
eiufmodi (ol!*MuItoaac magis fi eil ch^ ut uidfrtu::
quia
in ca.ucoifin in^*hoc inqui(icorib^c6ceditur ( nulia hita metio
ne de ordinario.Ec c6firmatur:quia in liis clemfnris, vh
iJlud ca*
fumptd cft(q incipiat:l3,exoibus)poft^ mandatu eft inquifitorib^
lecipcre abtuiarione,ftacim fubiungi^ dealiquibus
q
non pot in*
quiutoi folus da fubdif Quod (i aliqui faerint iudicandi heretici
uel incarcerationis pena ppctue &c.&tac mandaf inquifitoribus
nc ordinarium iequirar.(^'a ergo hoceis Ijphoc ius antiquum
ic
p
nouan6 exprimi^ ^traria^tenendu eft:iuxta glo.l cle.multo
xum eo.ti. Ncc obftat 9 eis ibi'^hibe^ fnia ^tra eos.fherericoss
guia intelligi^de fnia danatiua de hcren.Hec ex his.Sed primom
cft ueritasiquia illud uerbii ^tra corrigic antiqua iura: & hic malc
gloiaf.
vide de his depur.ca.incec rollicitudines:& nota eiufde
oc
ditiis n hfi piirialioquin erunt ordinis inferioris ueletlaid*i4.q.
f.fi
legitimfNota ec fui ordinis:ut (i delatus eft religiofus ;c6pur
gatores religio{i CmtSi clericus fecularis,clerici feculares:(i miles
fnilites:fumif.n.ordo in giicv^ii(i purga^ e^s^admicrunf n6 tpi
mOfUc^
etabbates, &teligio(ipbfi:&in aliis pari forma:dc pun
ca.quocies.N uerus a^ ^purgantiu hodic fm ray.[iudicis t6nabili
taxatur arbittio ^oibus pen^cis* Cld uidecut gtaue^:ni(i uca^ pro
borum c6{iIio:alioquin polTettot imponete
$
pro uoto danatct
Si autem hic delatus fepurgarc noIuetit)exc6municetur:& H
p
an
numinduiato animo fic ftetetitaextunc ut hereticus danacur dc
here.exc6municamus ica9.$qui aiit.Si^autem uolueritquide ic
purgare fed nequiuciit:quiaquot &qualesiniandi funt n6 iuenit
pioconuido hi:8c c6fcqucnteiuthereticus danatur:de hete.exc5
municamus primo*. addicimus.6f depur*ca.cu diledus.Si uero
fe purgare Sc uoluciit 8c potuctit:ut coltigttur de pur.ca*quoties*
fpotro Sc ca*accepimus. hcc critpraftica.In termino Sc loco fta
tuto in quo fcihcet cft infamatus ^puigandus ca fuis coniuiato^
fibus cotamepifcopo2finqui(itorcperfonah'tei
comparebit:fi(
mano fuper libro
cuangeliorum pofita ^dc cxordietur f
go iuro
fupci ifta quatuoi cuangdia fanfta dci
q
hercfini talem (eam ez
|^tinicndo)dc
guaium iafamatm nHDgtctuiiiicc cdidi^nccd^
cai ntcaedo nectenco.Qiio fafto oe$
f
pdrgatores ponet man
Cuper euagelio^ iibro:5^ quifc^ ec^: (ic dicctifgo iuiO (vp \ft9 (ci
dei euagelia, ^credo ipm
mfc iuraifr: &mc eft canonice
^rga^
Bus.Si ant in plunbus lods fueritinfamatus: iniunga^ iit in oibus
publicc
fidecaiholicl j>fircaf,&
heicfijdeq ifimat^cft derffteruc
depur*
ca.inter roih'C!tud<nes.NerptenairK' purgatusiquia fi dein
de lab^^ in heieiim iam purgar^^pto lelapfo ludicaf & rradif cu^
siereculaii:de
here
excomunicamus ptimoaddicimus.& capu
ad
aboi^dam.^.iliosquoc^.
CTPnndum quintu. Ahqn uerodelarusjpfto^j cofilfo trut/nato
procefTu .,
reperitur qonibus dtgnus :uel quia uatius^ael quia (uffi
eienter ad idindiciatus .&nulio didc^ modo^dfphenrus Qyo
cafu fnia eft ferenda coiudim 3c nd diuifim
p
C3.
multof^ de hf
in
cle.r.necperinquifitore folu necp tpm foid :&heceritpixis
Nostaiiseps uel inquifitor talis attentis meriris procefTus
p
nos
cotra le tale talis loci talis diocefis.,fadi :dc cj^ tu es in tuis confef
lionibus uartussaut nihilominus funt indicia uaria fufffcentia ad
fe
exponendum qdnibus& tormentis^e^proptcr urneitas ab ore
euo proprio habeatur .& ut deinceps aures iudicG non ofFendas^
interioquendo dedaramus iiidicamm& (entetJtiamDS die prefeii
d ^ Sc hora rali te fupponendd qdnibus 6c tormetis Lata fuit hec
fententia &c. Si aut deiatus reperiatur & uarius 6c fuffiCienrer in#
diciitusfiTiuIa rotu in fentenria ponatur :fi alterum tantum
,
po#
fisarutiilud. Sentenria uero 1ara exequutioni mandefut:uideanruc
game illa que ca. pricwe puncro lo.fcripta funt safHgnata etia dic
ad
cotjnuanduTi queftiones fi oportuerit:ui fupra. ti cgo uerira
iem faifas uenil petiuerit ^abiurrt:iuxfa ca ad aboIrnda^*prefetii>
tiAe herc. 6c fententialiccr ut deprehcnfns publice damnetur pei
ftnodum qui diceturinfra panfto .^.Si uero ueritatem dixerir.tnd
tamcn pfnituerir fed in hac pertinaciter fteteritj>& rcfapfusnon
fuerit condcmnabitur :fuxta d.ca.ad abolendarr
.^
prefcnti :& ex
peftitus compftcnfcf & decentcr informatus.tmdeturbrachiofc
culati ultimo fappiroo f?ricndus:ut infra pundo.xi
q>
fi rclapfu*
facrir^damnibitu! :utinfra ibidcm . Si ucrodcccnrer tormcntic
cxpofirus ueritatem f ircri nolucritjdpcctcro non uexctur: ccre^
Ubst dimituL L ilud uexo adueitendu c:^ ea
q
diximus de eo
^q
^
mndolvieri
funt ie qao nihil an qtieftiones ptohmt kd ne^
?^
jfe
faretur^^propter
quod heie(im abmraie debeat uel poffir
m hr
re
ticuscondemnari4Aliquandoineftdeprehenfus:uel3
funt
pto-
bata indtcia propter quedcberet abiurare utkuiteraut uehemcn
ter fufpedas propter qnon eftquefttonandusjfed aliqn ulfia boc
negataliquaqueno ptobantur^fed funcindicia adqijeftjonejfuf
ficientia.Cum ergo pro tahbus toiquetur 8c u*hiJ confifeturj noti
cft abfoFuendus co fnodo quo diftum eft ;fed fm probata cotra
cum piOcedetar3& abiurabit ut Jufpedus uel deprehenfus fm mc
lita proceilus bi uero propter queftiones illa uel eorum ahquid
fateatur , tunc abiurabit hecet tlla coniun^im& non diuifim
quia eft contra etiam (i iufpicio t leuis^ pto his 6i iWis fenten.*
tia contra eum feretur

CTPunftu iexcu. Aiiquado tiero detatusproceffu pcritotum coti

lio trutinaro inuenitur de hereH folu fufpedus &teuiterjqood tdc
rft^quando nullo ex tribus didis modis eft deprehenfus^^nec
coti
traeum fum alia indicia fortia auc uehementta^fed kuia tm iudi^
cio cofrliiiquibus talis debei herefrm de qua delatus eft abiurarei
ii a relabatur
n
non ut telapfus punitur siicet grauius pledatur
^
fi nun abiuraffet 5ut \n ca,accufatus. de hete. in^, &tunc ifta eft
f>tax'S.Abiurabfr.n.& publice in ecclefiafi publice eft fufpeftus in
hunc modum .Ego tatis .^diocefis talis^ habitator tatis loLi.>in iti
dicio conftitutus cora uobis dcmiino
cf
o tali,uel iudieetali/aii
itis euangeliis politis coram me , &propriis manibu? is per me
tdftiKfurome creckre eorde & profiteor orc illam fanftam fidem
catholicam &apoftoliam,quamfaciofanftaPomana ecclefia
credit jconfitetur.predicat 8l obkruat.Item iuro me credere
,
S6
p
ofiteororc e^ dominus ielus chriftuscum
omnibus fanftis de*
teftatur herefim ta?em.puta peflimam
maleficarum ueJ aliam:8g
^
omncs itlam fequetHcs feu illi
adtKrentes etcrno igni cruciaba
tur cum diabolo & angelis eim eternaliters niCi refipifcant
^
&ec
clefie fanfte per penitemiam teconcilieniut Coufcquenteraii*
temabiuro^ abncgo 8c reuoco ilhm herefim de qua habecis mc
lufpeftum
: ufdelicer
^
familiaritatem cummaleficishabui ,coif
mm errotorem ignoranter defenduod!ohabuiinquifitores&
sliaium ^iiequutoiei , fetietiain
<^ caiiim Qdmitu Roa deses^
tti iaro ^nnn
j
pdtAi hefe(i| credidiCrappTe ptfnadteOne
<$
cte
t
dotnec illi adhefi necadheteome^
un^ crcda ucl adhciebo : nec
illa docai^ncc docere intedoig (i ahqd ^dido^ feceio in futu^c
Cqd
deus aaenat)penis uitistalitei abiuratib^debitis ptopto aio
me fubmitto ipatus fubiie oem pniam
qua
p
his
q
feci dc dixi^p
fbus
merito mehabetis fufpedfi^uolueiitis mihi iiungere: & illl
iuro me
,p
uirib'adiplere9& nullaten^ ^tra uenire^fic dc* me adiu
net SC hec euageUa fca Et (i publice adiutatio^fituulgarif fiat:qao
itelhgaf ab oibus. Qua fada moneaf delatuy, ut nouent ad fccic
Hecaueat* Cofimih* moabiurabit in cameia|:ubi fadupublicn no
i,
Quibus paftis fnia hoc moferaf.Nos talist^s dc talis IqwCuot
<(i adeft uel ecdtra)artldentes
^
ui(is 8c diligecctpfideiatis meii#
tispceflTus
p
nos fadi ptia tetale.)talis dfoce(is,taIisIoci.nobis d<
heretica prauirare de]atu.,reperimus tehoc ^illud uel illud admi
nifexqde here(i ce leuicer rufpeAn reddut:pp hec te talc merito ha
beressce
fecimus ut leuitei fufpfdn de ^dida labeeande herciitn
biutate . Veia ne ^didta
p
te comiiTa lemaneac impunita & ut in
futura c^utioi efflciaris :de cd(il(o multop: & magnop^ iurifpen%
torum
^ac ec reli
giofofiz in 6c fup his habito maturo parirei U di
gefto cdfilio thiires pre oculis folu deum , ac irrefragabile fande
fidei
carholice uetirate ^facrofandis euageIiispo(iris coia nobisi
Dtde uulru dei iudiciu nfm ^dear^^^ oculi noftri uideacequitatc
fedecefc^ pro cribunali more iudicii iudicantiate tale[hic in nfa
pntia pfonaliter coilitura
p
moduqui fequif pdenamus, fenten
tiamus feu potius pniamus.f.ut de cetero nun^ fcieter teneas aflb
cfes uel defendas tale &c.ponan^ ea proptet
q
fuit (ufpedus.Latj
fuit hec fnia feu penitetia &c. Videacur etiam punftus fequens:6e
caueat notarius nepro leuitet ponatuehementet:aIias pofiibilitei
effet magnum preiudicium
.
^Pm&a feptimu. Aliqii petito^ ^filio examinato ptoceffu de
latus leperif deheten fufpeftus.uehemeter:qd tncef^qiino eft ali
qtio trin didops modof^
legitime df^henfus:funt tii indicia pttM
tn magna 6c graufa |>bata^& talia ppiitia iudiata:& eo cafu-hec
eft praxis.Hicn.abiurare debetut fufpedus uehemereriadeo
^
(i
labarur tenedf pena rclapfijfuxtaca.accufatuf.de here.in.^ & abiii
fabitpublicc uel feciete

#m
^
pablfce ucl fcciete fuitfufpedas

Modiif
I^o^tii
aemablarandi hic cftJnqaificot en!tie! aliot fcimohl
M
bebic in dic dominica quo expIeto.pei notaiiu uel cleiicu
legetuc
ca de quibus eft c6uiduSi& ea que illu leddunt lufpedu uehemeii
tec*Deinde fubiunget iudex uel ofFidalis eiusieccc ex his c% nobis
de tali heied fuipeSus uehementeriunde
g^
tede hoc purges & hc
icfim illam abiutes opoitec<& propoiiio euangcHotu hbio dela^
tus impouet manusfupet co:& (i (citcopetenter legcie^corequenfl
biuiatio ei legeda tradetuii (crfptis2>& ieget audietc omni popii
lo:n uero legere nercit.notaiiusIegeteam uulgariter& motofea^
d>Tlatus femp notarii ueiba rephcabit atca &inteUigibili uoce.Hec
aute eft abiutationis forma * go talis.de uli loco.^talis dioceHs^
ia iudicio peifonahter conftfturus^cora uobis lefpodeo dno epi
lcopo tali Sc iudice uel inquincore tali: (.tndis cuageliis po(itis co
tam me.pcopriismanibus pei me radis

iuto me ciedetc &ptofi
leorore&c.utpundopiioti mutatis mucandis . Deindc fequituc
fentetia uel peniiecia.hoc modo.Nos talis epifco^^us & taJis iquu
iitor (i adefl &c uc priori pundo,tnuratis mutandis. Aduettedum
iseio cfl: c^ fufpi d; de heter) fme kuicet Hue uehementer 6f no de*
prehenfi^non debent petpetuo auc incatcerati aut immitraii ; quia
heceft pena hejericoium pen]tentium;uc in ca . excomunican.us*
fecundo eo,n & in ca.qm eo.ti.]i*(^.poflunt aute in carceies ad t^
pus ttudiM defnde*uc uid:bimr hberari. N6 funr ecijm eiufir.odi
confignandi crucbui:quiaifta funt infigni^ herc tici penitetis: iftj
autcm fufpedi quidem habiti funt non auie heretici. Poteft ram^
eis imponi utcenis
diebusfollennibusadualuas ftenteccltfieauc
drcaaliatedummiffjrumfollennia
ceicbiaturatenetes manibus
ardencem cercii^aut tale
adeantperegtinationem
& eiufmcdi.
CTPuiidum oftauum.AIiquando
ueto trurinato jpeiitorum
con
lilio proceiTujdeiatus inucnitur
fufpedus
uiolcnter: & ide^ quan#
do non eft lcgitime aliquo illotum tnum modotum
depiehefus
i<d funt indicianon leuia aut uehementia folum
j,
ueium
iud;cio
confilii forriffima 6c uioleniifrima . txempium in fimplicihercfi.
Non deprehen(us.^^citatus
tamen^non
in caufa fidei. & propter
nd
comparereexcommunicatus
cftexcommunicationem
animoin
durato integioanno
fuftincns.eft de hct fi leuiter fufpeftu$:quia
bocQon cat fewpulo hececice
piaimaus:dc pcm'. grauem
Cio^
tas tiefo defide terponrurus & excdmutiicatus propteres
^
renufc
compatereaiaai eft fufpedus de hered uehemeuter leui fufpicione
in uehementem tianfeuntei& (i mtegro anno (ic (uftinet induta^
to animoaeft iam d^ hered furpedus uiolenter^uehemeti fufpitio
tie in uioientam tranfeunte:cocra quam non admittitur defenfio:
Ot in ca cum contumaciaeo*ti.li ^. Exemplum in heieii ilrigima'
garumSj dixit uel egit aliqua que ab eiufmodi piadi^antur
9
qua
do aliquem makficiis uolunt inBcere : ut (i minatus eft ahcui
9
in
breui fi^ntiesquodtibi accidat,^^Tequjtur eiftftus aliqms incon^
fuetus 8c mateficialis Item (i ad tuii diabot$cum ludu
ex
uolupta
te9& id fa;tetur:negat tamen fe chriftum negade . uide.s .
v
bt de
friplici fufpicione ttadiatur. Eo cafu hec eft praxis in (implici here
jiXicet enim utolecer fufpedus fotte non fic hereticus:qu!ppe qui
necinmenteeriorem.<,necin uoluntatefotcehjbeat peitinaciam:
nt noarchtdta.in ca.citato:nihiIominus efl ueluci heceticus dam
nandus^propter eiufmodi uiolenram fufpirionem : contra quam
{Irobatio non admittitur.Damnatur autem hereticus fic
^ ^
(i no<'
it refillre 8i abiurare 8S condigne fatiffacere,traditur
brachio fecu
lati.de here.ad abolendjm

prefeniifiueroueIit5c cum efFedu

confentiat abiutare herefim^carceri perpetuo mancipatur*de hete*
Cxcommunicamus.fecundo.Et idem defufpedo uiotenter in he^
lefi
ftrigimagatum
,
licet idem modus obfecuandus eifet: minus
tamen agendo^dicendum
^
(i ft^bit delarus in negatione dicen^
do ut folear
^
itla uerba non co animo dixeritjfed
ex uehemen*
ti maxime muliebri pafTione^unde 8c iudici ideouidetur eum
pof
fe ignibus addicercnnon obftanre fufpicione uioIenra:tunc
iudex
coincarcetibusdetentofnquirars^^proclamet fidudumin
fimi>
libus notatusfuif!et:3 fi fic^ucrum publice fit de tati hcrefi diffa^
tnatus:ex quib^js ad ulteriora procediC,anre omnia quefltonibus
Cxponendo:^fi de tali herefi apparuerintindicia:aut de maleficio
tacsturnitatis^ut quia flere nequic,auc in tormentis non fentir.uel
ftaum pofl recuperat uires : procedat percautetas fuperius raftas*
Eo uero cafu quo omnia d^fecerint: aduertar
g^
fi fimiiia dudum
patrauit^non eft dimittendus omnino ^
fed per annum ad minus
IqiMloribus carcetis mancipandus.,& f ptfTme examinandus pci
f
aeiacuuoubudiebas*Si autem cum hoce0et diffamatus; licet
f
erea
quc in {imlici hercfi difta funtpoffct igniVadiudican
t pti
ti^ue^io^tt
multiplicanoneni
tcftiun^ SCquu fepius-in
ciufmo
diuel
liniilibus maleficiis fuit
notatu&tpic tanun uolcns ptoccde
tc indicec ci canonicam
purgationem:ut.2o,ue l.jo
, compuigata
fcs habeat &proccdat pioui dc lutenta
$
fi defctczitcociemetut*
Sl ucto fc pufgaucritjabiurct
omncmheiefim modo fupeii' taflo
cum pcna leiaplotum
^pcnitecia
peipecua^pci modum qui taa
gctuc infentecia.tt hicmodus
in omnibusiequetibus modis fcti
tentiendi feiuanpolfeaubi
iudcxucllctpieprocedetc. Aducitatta
men notaiiusut in idts fciibat
abiurationemfadumpei: fufpedui
uioientct.Poflq[abiuiaucritab
excommunicatione abfoluacura(i
cuc &omnishciettcus tcdicnsiquum
fitcxcommunicatus^pci ca
ad aboIendam.^per ca.cxcommunicamus piimo ac fecunuo: de
indc fequirui fementia.Nos calis ep fcopus & tahs ludtx (fi adcfl
inquifiioi Uel ilius ioco
inquifitoiis)atiendentes
^
tu tahs dc tali
locotalisdioceJissfuiilinobisdelatus
dctalibus a^cahbuifidem
fandtam cangcntibus:&
^
nos
proceSimus ad infoimandum nos
fupec illisauciuftitia fuadcbat:^
mciids pioceflusdiligetei cxamj
nacis 6c omnibus adis St adicatis in cauia
prefenti ^mucnimus iC
talia Sc taha commiiiiTesea propcci & non immeiico dc tali uel t
U hciefi ce fufpedu uioletet haDetcs^ fecimus
tc ut tahtct fuipi.#ii
oem herefim gnahtcr 5^ pubhcc abiutaie:pioutnobis medaht ca^
nonicc imdioms banc cumfccundum eadem canonica inftitu*
ta^omnis tahs,fit uc hciccicus condctnnandus;^ cu fanioti conii*
9io inheiendo Sc ad gicmium fandc maciis tcclefic tcdcundo ab
iuraueii<Cicpcemiicicur)omnem heieticam prauitatcm : pioptet
quodabfoluimus ce a fcntcntia
excommuicationisiqua ut obno#
xius dei ecclefie aftridus meiito tencbatts:fi
tamen dc coidc ueio
et fidenon fida rcuerfus es ad ccclefic unitatcm. Idciico intei pe
nitentes dcinceps compucarisaad mifeiicordie finum factofanda
ecclefu tc iccipit dc piefenti. v erum quia indignum uaidc exiftic
ofFenfas diuinas impunitas coniucntibus oculis pcitianfiie) iniii#
lias hominum cafl;fgaie:cum grauius nc diUinam ^humanam le*
dcre maieilafcm
: Une tua ctimina ahisdclinquendi inccnnuuai
fint,& utcfficiaris cautior in futurum^ac in poftcrum minus pro#
cliuis
leddatis adpicdida
fcu fimiha committcnda^
Sc lin
fucuio
nnit
firculo kuinj pdtiarismoscpifcopus 8i iudexprefatus
,
prehabits
hiiBc fupet his fano 8i maturo confilio peritoium fedentes pio tri
bunali motc iudicumiudicantium habentespte oculis foludeum
&fandc fidci ittcfragabileuetitatemsfaciofandis euangcliis poG
tis cotam nobisaUtde uultu dei iudicium noflrum prodeats&ocu
li noftfi uideant cquitatcmuc
talemin
noftra pre fentia petfonali
terconftitutumahac die 8C hoia tibi inantea aifignatis^ fententiali
terper modam qui fequitur codenamus feu porius penitetiamus
Inprimis ig^
ftatim induaiis fuperueftes omnes quasdefets.)Uefte
iiuiia ad modum fcapularis monachi (ine caputio fada^ante&ie
tio habente ciucesade panno ctoceo,Iongitudinis palmo^ trium
dc latitudinis duoium : qua uefte dcferte habeas fuper omnes uC'
lies alias tanto tempore{& nihilominus cum dida nefte 6c ciuci^
bus ftes in porta talis ecclefietah' 6c tantotempoietfciHcetin qua
tuoi feftispiincipahbus uirginis gloriofe uel ^Uis t at<$ ad talem
carceiem pcfpetuo,uel ad tcmpus (entetialitei
condcmnamusjte^
tinentes nobisex ccrta fcientia 8c expreffe,ur nobfs
concedunt ca
nonica inftituta-quatenus
didam penitetiam
poffimus
mitigatCs^
flggtauare mutaiCstoUcrein
toto &in paite
totiensquotiens no-
his ifum
fuctitfacicudumXata
fuit hcc fentcntia
&c Qua icda
Iftatimexequutioni
mandetur,& induatui ueftc prcdida
^Punftumnonum.Ahquando
dclatus trutinato
peritorum co
fiHo
pioccffui^inucnitui
lufpedusde hctc(i 6c diifamatus:
8c id eft
guando nulloex didis modis repetitui Icgitime
deprchenfus
,
le^
peritur tamen dilFamatus ac (ic indiciatum ut fufpcdus
leddatut
aut leuitet aut uehementei:utpotCiquia ad heicticos magnam ha
bult
familiaiitatem:qualis
fuitis de quo in caintei folHcitudines
de pui*ca.Et eo cafu hec eft piaxisMam tah' tatione infamie indf#
citui canonica purgatio: 8C latione fufpitionis
abiuratio4uxta'di
ca.intenVndepuigabit fe modo fupetius^didoi&deindcetiamo
opictado abiuiabit
9
uel ut fufpedus leuitei nel ut uchementei^
lioc
obfeiuato gfdvtt
leuiterailla tantum hetcnm abiutet de qa
ft fufpcdusid autemutufhemetci^abiuiabitgeneralitei hciehtni
fi)mnemEtquidem(i ut leuitet^n dcindelabatui in eandem^tatio
Dcabiatarionif non debetpuniti ut lelapfustat patuit: latione ue
fopqtgatioQisttidet||S ^(iCapiaecommt]aicamHspdinot$s
addicimm
uetbo.uel R poft.&o.ad aboleiidafn.^JIlosqub%di
bere^s
it ergo cautus tabellio ne in adis ponat leuiter pto
uehem
ter aut ecoueifoQuibus petadis fequitux fentetia uel ^enitetia
fub
fiacfoimaNos talis epifcopus U talisinquintotdiligentius atten
dentes,g tu talisde tali locOdtalisdiocefissfuiftt nobis dt tali ucl
tali heietica prauitatedelatusmos uolentes ut tenebamut^iudida
liter tnformaii^ad inquirendum de hac caufa^teftes cxaminandUf
te^ citandum 8c intetrogandum medio iuramento,6c ad alia fa
cicnda quefacienda erant per nos^defcendimus 8c ptoceflimns; nt
decebat.Quibns peraftissuifis 6c diligentet infpedis pariter S di*
fcufliSsprocefiiis meritis huiufmodi caufe9& omnibus & fingulis
produSis adis 8c aditatis habito^ in 8c fuper illis theologoruni
at^ iuriiperitorum pluries maturo coniilio ac digeftot reperimns
te de predifta herefi in tali loco feu talibus locis
9
apud bonos &
graues publicediffamatumtpropter quod ut nobis madant cano
nicainftitutajindiximus tibi purgationemcanonicam
^qua cot^
nobis hic publice te purgafti5& ipfi compurgatot^s paritei tc
puv
gaiunttinuenimus etiam te talia 8c talia commifife
( exprimatui)
ptopter quenon immeiito te fufpedum leuitet aut uchemetei
ha
bemusde prcdifta heretica praaitate:proptet que fecimuste ut ta#
litet fuipeftum herefim abiurare(uel talemsfileuitct crat fuipedus
uel omnemfi uehementer
)
Verum quia non poftumusnec debc
mus taliaqueperegifti uUatenus tolleraie^ifed cogimm eamnlfta
fe
iufticia fuadente:ad hocut leddariscautioi in Futurum3&
utctl
mina nd temaneat impunita
)& ut ceteti no teddantur procliuio*
tes ad fimilia committenda3& ut cicatotis iniutienon cquaniml
ceitollerentuttea pioptei tc talem picdidum..,pulgatum &abiu
nim^hic innoftia piekntia peifonalitei conftimtUain hoc loco H
hoia tali tibi inantca af!ignatis:nos epifcopus 8C iudcx picfati fe
dentes pro tribunali &c.fententiamus fcu penitcntiamus
pcrmoM
dum qui fequitut(exprimantur quc imponuntut)Lata cft hcclcii
tcntia Qualata
exeqnutioni mandctuttpotcrit^ difpcniii
uclmf
tigaxi uel mutariut uidetutnuxta ca.ut commiftidehcic*Ii4r*
CT^undomdecimum^Ahquando pcritotumconfilio tmtimni
proccffu^dclatus
inucnituthcreiim confcffussfedpcnitesnccalias
fc^pfHs;qiiaadofciIietiQcdioiajEncRtoco^m
ijidKcui^aJI
eefconfitewt talcm uel talcm hetcfim tanto fc tcmpoic'tciia?ff
^
fcd tamen UUlt ttCipikete^dC illam 6i omnem aliam ud libitum lU
dicisabmraic 5^raii(lfaceijguodantea
nunq fecit tQ cafu hce
eft pia^icaTali modo ueic rcuettatut , cft ad mifericofdiam ic
cipicndus:nec tiadendus brachio feculaii^aut (i cleiicus eft dcgia
dandustde hcic*ad abolcndam
^
^tekntiidc prius abiuiata heicti
ca ^iauitatc^eftperpetuocaiceit mancipandus.de heieiexcommu
nicamus.t*.fiquisciabrolutionis bcneficioimpaitito 6c iniudoi
quod talibus iniungi conrueuit.iuKtaca.utofficium.Deinde ueto
fequitui rcntenua^ut fupia mutatis mutandis :ita tamen utexpii *
tnantut articuli in quibus deliquiu^ in pcnit^tia ponatui
^
indua
tut uefie Iiuida3& fentetictui ad ppetuos cai;ceics;& icfetuei fibi m
dex ex cctta fcientia 6c cxpicfle audoritatem mitigandi 6cc*
i
ata
fuii hcc fentcntia^C.d^ hoitetut delatum ad patientij declarado
l^cnicenttam,^ mifeticotdiam fpondendo.Leta fentcntia mandc
tur exequutioniftfccundum
^
in huiufmodi fciuaiiconfueuit Du
tam^tndutus ut fupcaduciiuiadpoitamccclefi,iudcx ecclefia
fticUs lam non fc inccomittitifi autcm curia feculaits contcncaiui)
benequidemtalioquinagantad hbitum.
407^ undum undecimum Aliquando ucio dclatus trunnato
peti
toium cuDfiliopioccflu^inucnituchcreticus cotcffus^tci piU^ icd
peniiens
t
quod cunc eft quando delatus ludici^htet conhictui fe
aliasabmiaife.&italegitimcicpitstur^&poithefit talt eiion:ueI
^
heiefi oi ahquam fpecialitciabiutauitd 6c tediit in eandem
9 ied
poft fantori ufus confllto penitcc 6C icd<t ad ccclcfi^fltcam unita
cem.
i
ali fi humilitei petar non negatut penitentta
9
non euchaii^
ftialtiaditui tamcnbrachiofeculari ultimo fuppLcio feiiedus
qul
tumcun^peniccat t ubi abiuiauitutdepieheuius auc fufpednsue^
hcmcntec ^ non autem leuitci tantum * Et co cafu hec cfl piadica*
Conclufocnim matuio 6c digeflo(&fiopus cft repetito) confiiio
^
is fic iclapfusimittct ad eum iudex uiios idoneostqui loqueres
de mundi huius contemptu 6c uita futma tandcm illi indiccni
$
tnottem obcatopottet : 6c hoitentui ad piouidendum anime
6C
ad facramentum penitcntiecuchaiift!en& id ciebio Morte tamcn
ci iudex non flgnificet : nam facics iudicis tcrict 66 impenuetiam
iDagisaddaut*Qi)ibas petccpcispoftduosucl ttes diesCmquibuff
fttdiAi
enm pto uiribus mcatholica fide ^shUhnt
) ludex tndfi^
dibit poteftati loci uel ei cui attinet
^
talidie & hoia tah
locofit
cum
fuacutiatexcra ecclefiam tamen(ubi ettt fermo de ftde)
U ta#
lis iudex condemnabit quendam lelapfum tradendum cutie
fecu
lari.lnteri (i talis telapfus fucrit in facris^uel fuius uis oidinis
kxt
leligionis obumbratioefufcatusieft totiusordinisecclffijftici ptc
logatiua mundadusde here.ad abolendam

prefenti:& hoc cd
uocatis conuocandisuuxta ca.qm de here.h ^ & modo qui fequi
tur.Cum igitur feculaticutie tr<.dendu$ erit fafto fermonc in eccle
(ia uel aliqua platea^relapfo ibi cotiftituto Sc cutia fecuiarufpifco^
puspontificahbus indutusn& pielatfs fue diocens eidem a0 ftenti
bus^&: relapfo degradando induto iuxta ordinem fuum.eum de^
gradabit:incfpiendo a fuperiori o;dine:ut Beri confueuit.Finita de
gcadatione,ubi fienda e^et:ofFiCiaIis mandet notariOsUt fententia
legar:gue(iue relapfus fuetii degradatus (iue non fetatur per biic
fnodum . Nos talis epifcopus 8c talis ludex attendentes &c.ut de
fnore:& in fine fenteniie dicunt: rogamus taraen & cfFicaciter du
dam curiam fecularemnquatenus circa te citra fanguinis cfFifio^
nem & mortispeiiculum fua fententiam modetetur.Ftfic epifcoo
pusacaifefrores tecedentes^cutia fecularis iuum officium exeque
tur.Quamuis autem & epifcopus 8c inquificor omnem diligentia
adhibeie habeant ut relapfus peniteat & faluetui ; tamen peniteria
quantumcun^ gtandis non facitquin ueracitei (it relapfus.t& bia
chio feculari lelinquendus.Non confueueiunt auie eiufmodi fcn
tcntie dte ftftiua aut follenni fieri^necctiam in ecclcfiaiquia fente
tia eft que teum ad morte duci :confequeter aute honeftiuseft ut
die feriata 6C loco prophano fiat:que
non funt dicata deo.
Cr^^undam duodecimum. Aliquando
uero delatus trutinatope
titorum confilio proceffu
^
inuenitur confv fTus fed impenitcns ic
non ieIapfus:quodtamen latifttme accidit . Cum taliaute habita
cuftodia bona eft morofe procedendum:utra1uerut Si tamen cx#
pedato congtuo iempore(quod eft ^diu fpes deeius conueifione
haberi poteft)nulIo modo emolliri poteft:epifcopus 8c iudiccsft
ad eum ttadendum brachio feculari difponent.fignificantcspote
ftati ut punfto priore
$
cum fua curia conueniat : Sc nihilominut
pxoclametpetuicos^ omnes conueniant.habitnii confuctum
19
itligctttlam.^itbasexpletis
pctfemlriam mdetmMitm conf
feculati in bunc modum.Nos talis
epifcopus &ulis mdex &c til
de mote,tn
fine piecantes curiam
feculaiem utfupia*
^PunAum decimumteitium.Aliquando
ueio peiitoium confi
tiotiuctnatopioceirudelatus iepetituiconfe0us3ielaprus& impe
|iitens:fiC
quando id (it liquet
: di tunc tiadendus cft cucie feculati
modo
prediAopci fententiam
smorc confueto*
^Pun^mdecimumquaitunuAIiquandouerotrutinato petito
fum conHlio ptocefru^delatus inuenitur conuidus &depreherus^
omnia tamcn neganstquod eo cafu eft
g>
de eius herefi coftat pei
cuidetitiamfadi aut teftes legftimos(contra ^uos excipeie ieg.ti>
ne non poteft)5^ tamen ftat firmitei m neg^ii la : & caiu ifto ifta
cft praxis.Duroenim carceri
compedibus &catfaeneeft
manctpi
dus:6e
crebio per
idoneos ad confeHionem moneatur etiam fpd
fa
mifericordunfaceatur:altoqui bcachio feculari tradetuc.Quod
fi noluetit lepetatucdiligentci
examen teftium^feotfum montn*
cioeos
nefceteino damnent ut alius tempotaliter danetut: & fin
gulatitettliius quem melioris confcientie ludex putar.^ fi illc iti
tiegatiua
ifti ueco in affitmatiua fteteiit-^tradatut btachio fecuai!:
iuxta caad abolendam.fpiefenti * Non tamen cito tiadatu :ic(i
modo
deIatus.)modo ttkcs follicitentutpro ueritate indaganda^
&(i quis ex tcftibus uacilkt aut indicietur
g^
falfa depofueiit de
bono confilio peiitoium atreftetut.& agatut ur de mie.Ftequen^
tei enim tepertum eft etiam
$
teftrsagitati maiicia feinuicem col
ligaiuntad imponendum herefis crimen^Sf diutius fatigati moc
luconfcientie inftante iudice iniquitarem fuam detexeiunt : cqp
delatus poft diucutnum tempus ad cor iedieiit,maxime cettifictf
tus
^
btachio feculari (it nadendus.Si ergo tandem dei^tus con
fitetuc Sc penitet uere:ut deprehenfus penitens abiurec omnem he
fe(im
pubIice,modo supra expofico: fi ueto coHtetur quidem ied
Ron penitet,ut impenitens ttadatut biachio feculati^modo etiam
fupeiius pofito*Si uero ipfe in negatiua ftetetitsteftes uero culpant
fuam cognouennt;ille ut immunis abfo]netur,& itti ut falli teftes
piiniecui:ut no>paulus fupei ca.multorum de hete.in de* & lupec
cov fetmr fententia ad aibitiium iudicum. Habet tamen epifcopi
l^auftaummaigatc ai^K ^tiam aggtaoaie poft aunum.
b i uero de
.__^
iawJinnetiji
latuj
fn htgSitmi Uttftts in kf^timthi ptiiiiM ud aTfo
iti5?bff
congruo
tepore ftecerint:tradatur biachio feculaiijObferuatif
que
fupia in nmili dtdaiunt*Deinde iequitui fentetia * Nos &cmore
Iblf t04 p~^ fi fortc poft ientetiam9& iam lelidus^ Sc ad locum
in
cendii ductuSjdixerat fe uelle fateri^abiurare Sc fatilfacere
adf
atbi'
ttium iudicum : licet prcfumatur hec facere metu mcitis^kquidam
tamen putant
q?
pofliiex mileticordiarecipiuthereticuspenites
&perpe[uo muiati:iuxtaglo.ruperca.adaboIedam..ptefemi&
uetbo audicntia.&: caexcommunic2mus.2.de here.qutsde ligo^
te iuris tali conueiiicni magna fides non adhibeatur:immo pto<'
prei: damna temporaliaiIlata3ipfum femper pledere pofiunt . De
hoc ucro articulo olim in fiKOc fcttpn.C^eiituf utrum patcedum
fit heteticis ledire uolentibus,poftq funt per ecclenam condena^'
t:6c dicit io.an.in quadam apoftilla in ca excomunicamus el prf#
4no:,de here.q> Ciuic idem tenetglo.inca.excomunicamusel feca
do eodem tiiulo:^^ aicbi.in ca^utcomiiTueo tili.^ Dicens
q>
tan
tum relapds non parcitur:& idem uidetui uelle iura noua, que in
^ifiinde paicendum dtcunt redire uoIentibus:ut patet in ca.utof
licium eotuli*^Sed tamen contiaiium uideiui uerum efle de tu
leiquia utpactt in ca.3d aboledam extra eo*non paicitur trifi tcdi
le uoJeniibus continuo.poft dtpiehcnfioncm eiroris : quod qui#
dcmcontinuo ab aliquibusobfeiuatui deprimafefl^one iudicisa
pdma die quaexaminaturcaulahufus^quoduidetuifeniifle ra

^ed hoc didum non piocedit necefl*iiio:tum quia iura pofterio#
lanon diftingunt fed indiftinde dicunt paicendum efte redcun^
ibu4:mm quia confuetudoque ius inteipreratutacft in
contrariu
tum quia rlludcapitulum loquitut
dc de^hefione manifefta:
quc
Doneft nifi poft plcnam probationem:intetquam & fenteiia lam
ttulIaeftdifficultas,necmediusadusV^ndequantum
2d patcere
tion eft latiomaiot fi lediie uelintpoftq func conuidi aut
etiam
ondenatiiquum ftatim in eodem adu ifta duo fieii poff.nt
pio*
bato plena & ultimata
& iudicum fentetia Et idcopiima
opinio
qus magiVpia
eftguidetur arbitrio iudicis
teneda,ubiprobabilitft
Btdciit penitetiam eflc non fidam
: tum quia in couftitutfoniL
u
^enalibusjfecundum
iura fieri debet inteiptatio benignioi :
tumj
^uia
conueifionem efte aiue fentetiam uel poft^non eft latio
pai
. oo
^
que crnm pail reneenci tm cffz potett & ccndt: licec non poil lela
|>rum
,
quia
prefiimitui incoalt^ri tit
CTPunftumquindccimum.Aliquando aerodelatu; cxaminato
peiitorum conniioproceiTamuenuar conuidas kd fugitiuus feii
ic contumacitcr abfentans^jcongruo lamc tempore expeftatus.Ei
id eft in cafu triplici;primo qnanJo eit deprehenfus aliquo trium
tnodorum de quibus.fupca.fed legicimc ciiat^ noluit comparere*
Cecundo qil iliqiis cft delatus>d^ ex aliq laliinfocmatione leuitef
fufpedus aucpluss^f citarus concumaciter non comparet, &excd
municatus per annum ftetit antmo inducato lemper rdcumacitcK
abfens^tcrtioquando quis dicede uet inditcde impediuftproceflil
lidei pcr epifcopum uel iudiccm^uel ad hoc d dit confilium auxi*
dium uel fauorcmtqut e(lexc6municatus.>iS^ (i animo
idurato pec
dtinum fuftinijcrirj,ex
tunccft ut hetcticuscondenandusjper
ca.ut
lnqui(itionis..prohibemus.de
herc.li.^.In primo cafu
damnati-
dus cft ut
hcrciicusjiuxta ca ad abolcndam.^
prefentt . /
n fecudo
autcm &tcrtio cafu
fimiltter:iuxt3 ca.cum co numacia . & per ct
nt inqutficionis*^
prohibemus.de here Ii.^. t ci ca (inguios horii
taljs ciir ptadica.tNlam
congruo tcmpore Of|>tditu$ citabitur
pef
Cpifcopum &iudiccmjin ccclcfia cathcdralt dioccfis in qua d:If*
qi]|t,& iti alih ccclcfiis illius lod ubi domicilmm
contrahebat:6fi
fpcdalitcr unde fugir.Citabjtur inquam ad audiedam finalcm
fctl
tetitiamrquc fetctur fiuc comparcat fiue non^fic^Nos taf*$ cpifco^
pus 3C talis iudcx &c. Aducntcnre autem die &hora prefixa ad dif
linicraam fentcntiam
audiendam:{icomparucrit pcnitens2&
oem
hciefim patams
abiurarc&farfffacercad arbitriu iudfcum((i
alias
Kon cft rclapfus)id miicricordiam 3dmitretur:& fi cft deprchefuf
aliquo illorum
modorum^^abiurabic&penitcbitut hercricus
peni
fcns^modo fupra tadaSi ucto cft fufpcrtus uehemcnterCut in fccfi
do & tettio C3fu)abinrabit & pcmrebii uihcreticus
fufpcAus
uehe
mentct & penitens.modo criam fuperius tsfto.Si autem
non coii
fenfrabiurarcstradeturuthcicticus impenitens biachio
fccularii
tnodo fupradifto.Si autcm contumacitcr rcnucrit
coparerc/cra^
tur fcntentij:qua talcm abfentem tanq prcfcntcmpronuncicnt
hc
scdcum peuiqacem fi fait dexehenfuj& uc cajem ;elin^uant bx^
ihh
ftcafatfaa
forb
cccldiaftice exjpuTfunijfi acro Roh fnit 3tpttl
hefuf
/ed fufpedas ut in duobus ultimis cafibus, non iudtcabitui
bereticus^fea
ui bereticus 6c uttalis damnandus*
I^Pundum
decimumiexium. Altguado autem ttutfnato peiito
tum
conHlio procelTuiinucnitut tantum ab aliomakBco incineta
touel
incinerandodeiatus;& tunc aliquando repentur immunist
quia non eft deptehenfusnindittatus ita ut fit fufped^usaat inf^ms
tasM tundpet fentetiam
abibluetui.A Itquado fic delatusscft etil
de heteli difFamatm:S^tunc ludexattendens^ ultra infamiam ni
bil ab aliis iidedignis cotiatum patiiculatirei probatuc (licerfot
te maleficus grauia contta tum depofuetiuque tidem perdidit di
doeam diabolo)ldicecii1ipurgai!onemcanonicam;iuxta moda
luperius tadumA liquandoautem ultra infamiamoieperitur que*
Itionibus exponendus:utquia infamia aggrauatur delatione matf
leficiafleretis enm fecum inctiminibuspaitidpafire: Sc fadauttiuf
t^ afrontatione Si refponCis diligenterirowtisj, inuenitur uarietas
linde iud X
fufpicari poffit maleficum ueti^militerelTe toiquediSt
qaod runc leuirer facietaiuxtapredida.Aliquando t^eriturdehC
lefi fafpedus leuirer peritorum habitoconfilio:2f tuncabiuxabir^
uel canonice purgabiiurduxta predfda.A
liquado inuenitui fufpe
itiis uehementeciudicio;petitorum:&tuncabiutabit omnem he^
lefimjui fulpei^us uehementerAdhanc iu^ittonempextinentue
hementem omnes ofPjcium inquifitionis etia indirede impedieii
tes^^modo id fcienter fccerint^rx ca.nt inquintionis * de here.in.#
^omncs qui impedietibus preftant auxiliumconlilium uei
faua
tem^ex eo ca.ut tnqurmoniv:5c hi qui citatosautcaptosheieticos
inftruntdeucritate cei;ind^tjel
falfuatedicenda:fX ca.accufatus,$
fi.de hcce.li.tf Regula tame dectdendi
omnia ifta eftperitom
con
liIiumAliquando reperi tur fufpeftus
ufolenteriunde damuabitut
eo modo quo fupra.dtdlum eftmbi & pater quod faiiendum fi fti
negatiuaperftiterit.i^
liquandorepenturdtftamatus & fufpedusfi
tnul.leuiter auc uehementer peritorum confilio:& tunc ratione
in
famieindicatuccanonica
purgatio:iuxta ca.itei follicitudines
eoa
U>8C raiione fufpcionis herefim abiurabit^cu pena relapfus (i fu^i*
cio etat uehemens^uel fine fi erat
leuis,&i
UUQhtufiai cdfiteatuik
l^aid
agendum fic hquec cx diCtiSf
oij
C^tmftUM^dcdmirmfeptimum*
Aliqfilndo dclatussperfforam
cpnfiiio cribrato procefrtiarepcritutmakficus
non inferens fedaa
ferens maleficiajqucdam enim
ma!efi(ce(experientia teftc curanc
Sl nod noccnt.noa cp diabolns
homine diligat x fed curat corpus
mind i3t animamad auxilia diaboli
muocanda)&eo cafu qualit
fitpraxis obfcruanda.his didis accipitur^Prima* Si id hcitis reme
diisagit iam noncftutmakficus
damnadusafed ut natnrahtcriti
duftnusuelindeofideos cdmcadandusStueroidagit rcmediis
iilicitis fecundum quidCputa quia fine exprcffa 6cfi non fine tacita
demonum inuocationc)rcmedianon tam illicita
q
uana funt i U
pec iuiiccs in foro caufarum tolIeranda:in foro autem anime funr
interdicenda 8c plcdenda.Si uero funt remedia illicita iimplicitei
<utquia demon cxprciTeiauocatuf ore uel intetionc^ab cokihcet
expedldocfFcdum:uel opete^dum alfquid ei cxhibetut quod n&
nifi fupcriori exhibetucmtfaci;!ficiu,incenfam3adozatio 8c eiufmo
di:que fuut qucdam intcrpretatiuc pcces)& eiulmodi nullo mo^
do etiam in foro cau(arum funt toIleranda.de here<accufjtus.Ii.^
quia fapiunt herefim manifefte:ut patuir*Et hoc fioe his remediis
utatuifiae alicuius homtnis nocumeto^t&multominusfi cum na
camcntaiut maleficium aufcrcndo aut etiam infercndo altercetil
fi is cui infctuntur fitcque maleficus^immo nec fi fit iumcniu uel
^!anta:quia ibi fempcr eft inuocatio demonis exprefTa uoce uel iii
tcntione(utfupponitut)qucfemper acritereft pledenda.f^Secun^
dam^^fi licitisfc icmediis & ucrbis dtuinis ut alfolent eiufmodf
fc patrarcdixctit:iadex co dtatodiligetcr cxaminet:& fi ecclefia*
fticuseftsdiligentcipcr fe uel alium pecpacrochiam inquirat me.*
dio iuramento quibus icmediis utatur.fTertium. Illicita autem
ailicitis his modis fecernetCumcnim eiufmodi fua ilhcita remC'
dia tcgant(ne deprchendanturaSf utfacilius illaquecnc fimplices)
idco uerbis d^hcrbis utuntur:tamen cx quatuoi fupeiftiiofis sAi^
bus tati
jmalefice 6c rottikgcdepichenduntui * Frimo quidem
(I
ea dicunt^
icuclant^ucnon milorumfpirituii dodtinanorunt:
utquum^maIeficiumSfmaIeficicntcm& caufam makfidendi
icfcrent:arpata dic tali cum tali rixatus eft .& fecit fic 8c fic. Secun
do fi adunius a
maleficio fanationcm fe inrromittunt ncn alteci^
jicat ia dioce0 %iienfi quedam ftiigimagaaliqao; cuiaie nequ%
^ii^Bcdkehsitgfm&Ufichtffetit^bsiUh
nimidfortftet
idipreflai
tion
enim
femper amsdemon cedit alteii (i fit eo ruperiot.Tettio
dam
faciunt quafddmexceptionesmt dicendo te fanabo^ nifi tale
guid appituedttficut /n.fpira maleHca intuitu maleficiatu in tibiii
Indicauit ei caufam maleficucum attamen ex^ture a duobus milia
libus teutonicis aduenta^ret^dicensntdin uulneie habueiisfquaai
mas S^pilos fanabotquod Sc fecit. Quaitoubi fupHitioHs infiRut
aot infiiteie faciunt cerimoniis:(icut ie fiequentaii uo]untanrefo#
Its ortum^aut alio determinato tepore nihil faciete ad le^aut dic
do fe no poffe fan^re nifi pfonas talis patrietaut folu duas uel tret
in amo& eiufmodi*Potell; etiam ad famam 8c uitam aduciti pre
teritam*f^Quaitum.Biufmodimaleficcco modo quo ceteieab
ecciefiafl co aidice pl?d;endefunt:quis damna non mferant*quia
ueie funt apoft te a fide^& ea agunt que fapiunt hcrelim manife#
&^;cuiTi eiufmodf peiagantexpado diaboli expteflbiiuxta tapittl
lum prcd ftum accufatus*
^Vm&^amdecimumodsLuum
Alfquando ucro trutinatopro^
c ffu
nt fupia.delatus iufteaut
iniufteappellaffe inuenitui;& co
ca
fu hic erit pt:ixis-,queper mulra
difta cxphcabitur, p^Primum*ln
negjciofiJei^ruiumatiefimpliciter&de
plano proccditur. dchc*
le
ft iiura li^,Sc confequenrei
appeilationis lemedium itcrdicitui
de uerbo.fig fepe.Quta tamen
ludicesptopterarduitate negocii
libsnter intetdum illud prorogant
8c di{atant:aduertandum eft
$
nbi delatus kntiret fe a iudtce realiter & de fado grauatum iniu-
tii^urpotejquia
eumfedefendereno]uit:ueI
quia folus finc alioia
confilio.ucl fine alTenfu epifcopi
aut eius uicarii pronunciauit dc-
latum queftionari cum alias
fuffidentesprobationespro & cotra
habere potuifret;& ciufmodi:f
unc equidem iufta fotet appe]]atio:
lias non.Vndc
iudcxeiufmodi
appellaiione fibi prefentataj quic
to
animo copiam appeilationis
petat
j
proteftando uetbo
g (ibi
tjon curattempus.Habita
uero^copia aducrtatfe duos habere
dica
fld refpondendumj^^ apoftolos
dandum .
30 dc appella
, corduSC
ca.ab eo.Jib.^.Licet autcm ftatim & rcfponderc & apc>fto]o$ dare
poffit^os uel i]Ios:ad grauitatcm
tamcn officiiajnfignct
aliquod
Jpatiuminfta|o.ilIos
diesiaddandum &
iea>,iendum apoftolo
Saales dare dcctcaeiircum
potcftate
proiogandi terminum ,m
'
StiicmaddarKJumtahtumtalioqurd
ludfxtereretnf cbs itiitrercJ
Dico ctiam qualcs decicucntjiion
autem rcgatiuos uel affirmaii
uos:ut quaks date debcat maturc
delibefctAfif.gnai
autcm detei
minatam dicm
& hotam& locum
ad omncm fraudem tollcnduj
puta fuam camcram
. f^Sccundum Intcrmi fi cx coi;filioperito
tum fe inucnctit dcbtum indtbite graualfe
, aducnienie rermino
aflignato citotem cottigatireduccns proceflum ad eum ftatum
6C
punduni in quo fuiC quando cumgtauauirs^f grauamcn auferat:
quo ablato procrdat proul antciquia pcr hanc ablationcm sppeL
latio que aliqua etat
mnulla.de appcl.ccflantc.fci tamen grauanic
aufciii ncquit:quippe quod irreparabilc Ht ( ut quia indebite que
ftionibus eft expodtusmel C\ qua inftiumeta autuafa funt combu^
fta &eiufmodi)tuc di&i icdu^lio proct^Tus locu haberct minime*
f^rcrtium.Si ucro iudejc iuftitia
cxigcntedccrcucrit delatum au
tcftaiCsairignet ei tempus ad apoftolos
dandum uel rccipiendum'
locum oportunum ad captioncm:& inftante tcimino dti ne
ga
tiuoSd&
ftatim cum detineat.f^Quartum.Ab hora autcm
picfen#
tate
appcUatiois u%ad traditiont^m
dpoftolorumnegattuorumt
aducttat iudc3( ne aliquid innouct ci tca dppellanrc-tucl cap*endo^
Ucl qucftionando^ud carccrc liberando.^aut aliter.i^dLCi) cntcaa
tcm tcimino dationis^ii iudcx cftparatus apoftolos daic^dtt:aLa
quin tciminum alium ftatuac ufi^ ad dicm trigefimum^qui eft iii
Mis tcrminusultimus.f"C2smtunuAduenictc ergo teiminoafi uuli
date ncgatiuossdct (ub foima qua dicatur iufte
p
occftiiTc &ratio
tKS
appcllantis fuiiTc coloratas 8c appclationem nullamsuncie nec
cam
admittiC.Et i^
hanc tefponnoncm ofFert delato pto apcfto
lis
negatiuisEt ftatim cam fcribi mandet poft didam appellaiso^
ticm (lc incfpicndo:& didus iudo^ rcfpodens.S^c . 8C trad . t etiant
giotaiio qui appclationcmptcfcntauitfScxtum. Qnibus apofto#
lis ncgatiuis Cic exhibitis appcllantisftatim iudex ccntinuando
p
ccffum officium fuum excquatur:capicndo.,ucl ad comparcnduni
tciminumaftignando.ucl aliquid faciendo quo
appareat
^
no
de
liciic eiTe iudex^quouf^ a iudice ad qucm appcllatum eft fn pro^
liibitus nepioccaatt& tunc cum proccUibus claufis &ngillads^jfig
cum fidaac tuca cuftodia^acidonca cautionc (i oportucntad iudi
fsm
apgeUauonis nemitickc*
{^Sepcimgm$i uuq
iudex exbibaf
itaeHettupoftotos
aflPirmat?a6j& feaeitfttfaf^fi
dartiiffiteia
fninoperemtoiio
ad dandum dc accipiendum aiTignato^eos
exbi
bebit
fub fotma qaa dicatfe iufte pioceflifTe
,
6c indebitenon ag*
giaui(re,foIuendo
rationes appellantis:pioptei teueietitiatatneii
ap
jilolicefedis didam appellationem admittitsaiTignando
appeS
lanti
tempus adfe piefentandum cum procefl^ibus figillatis
^
cum
fida
cuftodia uel dsbita cautione fe prefentandi. Hanc refpononC
trader
pro apoftolis afFiimatiuis:5^ iubebit eam fciibi poft appella
tionem,&
ttadet notatioqui appellationem prerentauit:& ex tac
ipfe in talt caufa definit efTe iudex

nifi caufa nbi temittatut : fi ca#
tnencum
appelhntehabetaliamcauram inquauon appellauitsin
ea
remanet iudex qtaute.p^Oftauum.inquifitoi fentiens reum iu
fte
appellaturumacommittat alicui uices fuas in totum:c noupo
tetit
[ecufari.deoffi.dele.iudex li.<y.uel amoueat grauamensUtdi
ftum
eft.Cum ucro iniuftcappellatjcligataibittum
iuris:iuxta ca
fufpitiois.de
ofFi.dele,& de appeKrequiris.&
ca.cum fpeciaIiter:2B
mandet
tecufanti q>
el gat alium:& aibitros cogatetiam pei fen
tentiam
excom
municationis late fententie.. ut citcnt recufanteni
exhibitufum
rationem: &infra ofto dies ambo uel unus eoiuni
cu tertio ab eis eleftoptonilcietsaut ipfe utetur fno iure &ofFicio*
Et fi perctpiat cp proprer faifos teftes uel alitcr contra fc ptoniida
bitur
poteft cum
ddati confenfu 8i non^aliter alicui commitrrfc
plenane ufces fu3s:ut in d.ca.fudex.Si aute infra tepus ti6 pronS
ciant
9
remanet iudex : Sc fimiliter fl ptonnnciarint c^ recufatio fin
nulIa.Si autem piondciarint legttimamsnec iudex eft nec poteft
commitere uices fuas.ut in
di,caiudx. Etcum fine eo epifcopus
nonprocedatjtcspontifici maximo
fignjficetut^togando ut cum
cpifcopo
procederc pofHt uel alium fubrogatc .
f'
Nonum
.E|
nidmifTaappellationeScdatisapoftolis. appellansnouitet acctu
fetut de aliis criminibus hetefis dequibusnon agiturin caufa^
qua
appellauit^no denniteffeiudexAfedprocedeie poteft utprius
cximinando teftes &fe infotmldo5& finita prima canfa in roma
na curiaspioceder Iibeiein fecnda.Non curet autem iudex tomc
sgetccontiaappellatem^necfepanem facere:fed permittateum
fuis iudidbus ludicandumscx oifido fuo ad procurationem a^
(ellintiSjEt fi ia^uificozpetfonalitea; citetur^caueatnc Utemtngtf
gfiatfinfed
Intiiitid cxhibedu pctf^as^SC tbta cjltifa adiiroj
ttdi
cerc.&procuret qcitmspotetitad ptopriiremeareme
fome
ipfe tfidiis^miknii^hbonbm &expei-fis fa
tigccur:necnon 6c caufa fidei laduram p^itaiuc
dum iudex nonfouctur^fouetur aucicu
guo fit ut udiix infitmeiui aiO:>& he*
xctici inrolcfcat.tt de his ego dc mi
iadi6<:
incredibiliafum (Xpeit^^j,
Sc de picienti infcio ponufice
expciior : 8c miru cy fimiiis
noilcc militicilipcndiaie
portemuDc mttadis
demonum&ftrigi
niagarumlibcc
teiti^^finic.i?70j
^dic *24*no#
uembm*
Smprcmim
IRonic per Sfntonium
bUdi0t)cBfula*
dic
XXiiii^Bcptem"
brie
iBmo
ccccCtBEi# *
F
Ulg^
kri-\
(f-