L dng in m do h hng cch in, mch in chm t lm cho dng in s c tn ra trong t dn n gia cc im khc nhau trong t s c s chnh lch in p. 2. Khi nim v trng tn dng in: L vng quanh cc ni t m dng in tn i theo dng hnh cu v dng in s c tn vo trong t qua mt cc ni t bng kim loi c dng bn caaufchoon trong t ng nht. Trng tn dng in ph thuc vo: h thng ni t. 3. Khi nim v in p bc: L in p m con ngi phi chu ng khi chn tip xc ti hai im trn mt t hay mt sn, nm trong phm vi dng in chy trong t khi c s c v in do c s chnh lch in th. Khi xy ra chm t phi cm ngi n gn ch b chm vi khong cch sau: - T 4-5m i vi thit b in trong nh. - T 8-10m i vi thit b in ngoi tri. gim in p bc: d mt chn ln, nhy c c ra khi vng c s c in. 4. Khi nim v in p tip xc: V hnh 1.12 trang 17. in p tip xc lc no cng c, n ph thuc vo dng in r. gim in p tip xc : - Nu ang lm vic vi thit b th phi eo gng tay, mang giy cch in. - Ni t thit b. 5. Theo tiu chun IEC, trnh by v v hnh cc dng mng in cung cp lp t trong cc nh xng.c im ca tng dng mng in ny. c im nh xng d chy n, bi nn trnh dng s TN-C: V hnh 3.4 trang 32. Trong h thng TN-C, dy trung tnh v dy bo v l mt v gi chung l dy PEN. Cc c im ca h thng TN-C: - S dng nhiu im ni t lp li m dy PEN c tip t trong mi trng hp. - Dng s c v in p tip xc ln nn cn trang b thit b bo v t ng ngt ngun khi c s c hng cch in. - Trong iu kin lm vic bnh thng v thit b, t, trung tnh c cng in th. - Khi h hng cch in, dng s c gy st p ngun, nhiu in t ln v kh nng gy chy cao. - Trng hp ti khng i xng, trong dy PEN s xut hin dng in . Dng in ny c th gy nhiu cho cc my tnh hay cc h thng thng tin. khc phc hn ch ca s TN-C l d chy n ta dung s TN-S: V hnh 3.3 trang 32. Trong h thng TN-S, dy trung tnh v dy bo v l ring bit. c im ca h thng : - Dng s c v in p tip xc ln nn cn trang b thit b bo v t ng ngt ngun khi c s c hng cch in. - Dy PE tch bit vi dy trung tnh, khng c ni t lp li v tit din dy PE thng c xc nh theo dng s c ln nht c th xy ra. - Trong iu kin lm vic bnh thng, khng c st p v dng in trn dy PE nn trnh c him ha chy v nhiu in t. Ti nh xng dng ng c 3 pha cng sut ln , yu cu cung cp in p ln v ti cn sn xut lin tc cung cp in nn dng mng IT: V hnh 3.2 trang 31. Cc c im ca h thng : - V thit b in v vt dn t nhin ca ta nh c ni vi in cc ni t ring. - Tit din dy PE c th nh hn tit din dy trung tnh v thng c xc nh theo dng s c ln nht c th xy ra. - Trong iu kin lm vic bnh thng, trn dy PE khng c st p. - Gim ngng qu p khi xut hin s c chm t cun cao sang cun h ca my bin p ngun. - Khi h hng cch in, dng s c th nht thng thp v khng gy nguy him. - Khi dng s c th 2 xy ra trn pha khc, n s to nn dng ngn mch v gy nguy him. V vy, cn s dng thit b bo v c th vn hnh khi s c hai im hay lp t thit b kim sot cch in.Thit b ny s theo di v ch th im s c th nht nhm gip nh v v loi tr n. 6. H thng ni t an ton: C 3 loi h thng an ton ni t l : TT, IT, TN. Chc nng nhim v: An ton chng in git. An ton chng ha hon do in. Bo v chng qu p. Bo v chng nhiu in t. Lin tc cung cp in. Bo v ngi v thit b. in tr yu cu ca h thng ni t: in tr yu cu l 0.5[IMG]file:///C:/DOCUME%7E1/DINH_N%7E1/LOCALS%7E1/Temp/msohtmlclip1/01/clip _image002.gif[/IMG](110-500kv) Khi b s c h quang phng mnh, in p tn xung t cao, in tr t cng nh th in p s tn nhanh. Mng tng p th R = 4[IMG]file:///C:/DOCUME%7E1/DINH_N%7E1/LOCALS%7E1/Temp/msohtmlclip1/01/clip_i mage002.gif[/IMG] Mng h p th R < 10[IMG]file:///C:/DOCUME%7E1/DINH_N%7E1/LOCALS%7E1/Temp/msohtmlclip1/01/clip _image002.gif[/IMG] Kt cu ca mt h thng ni t: Ni t tp trung:thng dng nhiu cc ng xung t v ni vi nhau bng cc thanh ngang hay cp ng trn.Thng chn ni t m, in tr sut thp, xa cng trnh. Ni t mch vng: cc in cc ni t c t theo chu vi cng trnh cn bo v, cn t ngay trong khu vc cng trnh.Ni t mch vng nn dng cc trang thit b c in p trn 1000V, dng in chm t ln. j H thng ni t c in: gm ni t t nhin v ni t nhn to. Ni t t nhin: L trang b ni t s dng ng cc ng dn nc chn ngm trong thay cc ng bng kim loi khc c trong t( tr ng nhin liu lng v kh d chy n), cc kt cu kim loi ca cng trnh nh ca c ni t, cc v bc kim loi ca cp t trong t. Khi xy dng trang b ni t cn phi tn dng cc vt ni t t nhin c sn.Tuy nhin hin nay nhm tng mc d tr an ton v do cc trang thit b ni t t nhin khng c kim tra v cht lng nn ni t t nhin ch xem l ni t b sung ch khng phi l ni t chnh. Ni t nhn to: c s dng m bo gi tr in tr ni t nm trong gii hn cho php v n nh trong thi gian di. Ni t nhn to thng c thc hin bng cc thp, thanh thp dp hnh ch nht hay hnh thp gc di 2-3m ng su xung t, sao cho u trn ca chng cch mt tkhong 0.5- 0.8m. k H thng ni t hin i: a phn dng ng st trng km hay st gc di t 2-6m v c ng thng xung t cch mt t 0.5-0.8m.Chng c kt ni vi nhau bng cp ng trn, lin kt gia cc ni t vi cp l lin kt c kh( s dng c xit)hay hn gi , to thnh li ni t. in cc ni t: s dng ph bin l c thp bc ngg ng knh 13mm, 16mm hay 23mm, c gi thnh r, dn in tt, chng n mn cao. Lin kt gia cc b phn ni t: c th thc in bng c xit , tuy nhin chng tc dng n mn do ha cht hay nc, cc mi mi phi c bng mt lp chng thm.Gn y cng ngh hn ha nhit CADWELD c s dng ni kt cc b phn ni t cht lng cao.hn ha nhit CADWELD c kh nng to ra mi ni gia cc phn t ng-ng, ng- thp m khng cn nng lng ngoi hay ngun nhit. Ha cht gim im tr t: t tr s in tr yu cu trong vng c in tr sut cao ngi ta dng cc loi ha cht gim in tr t. Gm cc ion kim loi c tnh dn in cao, ha cht gi m v ha cht kt dnh. Cc ha cht: vng c in tr sut ca t qu cao v din tch dnh cho vic thi cng lp t b hn ch( nh ni..)th c th s dng cc ha cht thc hin h thng t c in tr ni t thp. My o in tr ni t hin i. Cc yu t nh hng n in tr ca h thng ni t: in tr sut ca t: Ph thuc vo hnh dng ca cc ni t: thanh trn th tn in nhanh hn. m ca t: m cng cao th h thng ni t cng tt. chn su cc trong t: - nhng vng i ni cn phi chn su 20m mi an ton. - nhng vng ng bng ch cn chn su 0.5-0.8m th an ton. Thi tit( nng, ma) cng nh hng n in tr ni t. o kim tra in tr ca h thng ni t: in tr ni t cn o l tng tr kt cu ni t nm trong t v in tr dy dn ni t.in tr ni t c xc nh bng t s in p t vo kt cu ni t so vi t v dng in i qua kt cu ni t vo t. in tr ni t c th thay i theo thi gian v thi tit, do nn o vo ma kh, khi in tr sut ca t ln nht. in tr ni t c o bng nhiu phng php: - Phng php dng Ampere k v Volt k. - Phng php my o vi cc ph v cc d. - Phng php dng my o khng s dng cc ph v cc d. 7. Trnh by v phn tch chi tit cc bin php bo v an ton ngi chng chm in trc tip: C 3 bin php: j Ngn nga dng in chy qua c th ca con ngi: a. Cch in ca cc b phn mang in: i vi thit b c lp sn nh my, cch in phi ph hp vi tiu chun lin quan p dng cho thit b . i vi cc thit b khc, cch in ca thit b phi c kh nng chu ng lu di cc ng sut c, ha, nhit v in trong qu trnh vn hnh bnh thng. b. Che chn hay bao bc: Cc phn mang in phi c t trong t in hay che chn. C cc bin php phng nga thch hp ngn khng cho ngi chm ngu nhin vo cc b phn mang in. m bo rng, trong chng mc c th, con ngi nhn thy r l c kh nng chm vo cc b phn mang in thng qua l v khng nn c tnh chm vo cc b phn ny. Cc tm chn hay v bc ca b phn mang in ch c th m khi: - S dng cha kha hay dng c. - Sau khi ngt ngun cc b phn mang in v vic ng li ngun ch c th thc hin sau khi lp hay y li tm chn hay v bc. c. Ro chn: Ro chn c thit k v lp t ngn nga vic tip xc khng ch ca con ngi vi cc b phn mang in trong qu trnh thao tc. Cc ro chn phi c lp t chc chn khng b di i mt cch ngu nhin. d. t ra khi tm vi: Bo v bng cch t cc phn mang in ra khi tm vi nhm ngn nga tip xc khng ch vi cc b phn mang in. k Gii hn dng in c th chy qua c th con ngi: Nhm gii hn dng in chy qua c th ngi cn phi gim thp in p tip xc n gi tr an ton cho con ngi. t c iu ny p dng bin php ni t cc b phn kim loi bnh thng. l p dng bin php bo v b sung: S dng cc thit b chng dng r vi gi tr dng r khng vt qu 30mA. 8. Trnh by v phn tch chi tit cc bin php bo v an ton ngi chng chm in gin tip: 1) Mng in TT: Cn gn cc thit b bo v. Cc thit b bo v phi c phi hp vi h thng ni t nhm mc ch ct nhanh ngun cp in. Dng tc ng ct Ia< [IMG]file:///C:/DOCUME%7E1/DINH_N%7E1/LOCALS%7E1/Temp/msohtmlclip1/01/clip_i mage006.gif[/IMG] Rt l gi tr in tr tng. Rt s c ln dng in s c s nh. thi gian ct ca CB l 5s. Nh vy, bo v tt c cc ti trong h thng TT nn s dng my ct chng dng r t c cng mt lc hai li ch : - Ct mch nhanh khi s c xut hin. - Yu cu gi tr in tr ni t khng qu thp. 2) Mng in TN: bo v t ng ct ngun in khi xut hin s c, tiu chun IEC yu cu iu kin sau phi c tha: RIa Uo = Uf R: tng tr ca mch vng s c. Ia : dng gy nn tc ng ct ngun ca thit b bo v. Uo : in p pha. R s c thp Is c ln. bo v chng chm t gin tip c th thc hin bng cch s dng my ct h p( CB)v cn kim tra dng tc ng ct ca thit b. Lu rng thit b chng dng r khng c s dng trong h thng TN-C, v dy trung ha v dy bo v l mt nn khi c s c dng r vn qua c dy trung ha, lm cho in b ct lin tc. gim dng s c c th dng cch ni t lp li. 3) Mng in IT: Theo tiu chun IEC qui nh trang b thit b t ng ngt mch l khng cn thit nu iu kin sau c tha: RI UL Nu iu kin ny c tha, sau khi xut hin dng s c th nht, in p tip xc trn v thit b khng vt qu 50V v s khng gy nguy him cho ngi. Khi tt c cc v thit b c ni t vi dy bo v PE chung, cc iu kin cho h thng TN c p dng.Trong trng hp ring, cc iu kin sau cn c tha: - Nu c dy trung ha tham gia vo mch: R [IMG]file:///C:/DOCUME%7E1/DINH_N%7E1/LOCALS%7E1/Temp/msohtmlclip1/01/clip_i mage008.gif[/IMG] - Nu khng c dy trung ha tham gia vo mch: R [IMG]file:///C:/DOCUME%7E1/DINH_N%7E1/LOCALS%7E1/Temp/msohtmlclip1/01/clip_i mage010.gif[/IMG] 4) S dng cc bin php khc: a. S dng thit b cp II hay cch in tng ng: S dng thit b c cch in kp hay cch in tng cng(thit b cp II). t cch in ph vo thit b ch c cch in chnh s to ra cp cch in tng ng vi thit b cp II. t cch in tng cng vo cc b phn mang in m khng c cch in s to ra cp cch in tng ng vi thit b cp II. Cc b phn c kh nng dn in ca thit b in sn sng lm vic phi c cha trong v bc cch in. b. V tr khng dn in: Khong cch tng i ca cc b phn dn trn v cc b phn dn khng thuc h thng lp t chnh khng c nh hn 2m v khong cch ny c php gim xung 1.25m nu bn ngoi tm vi. C chng ngi vt t gia cc b phn dn trn v ca cc b phn dn khng thuc h thng lp t. Cch in ca cc b phn dn khng thuc h thng lp t c beenfcow v c kh nng chu in p 2000V. c. Lin kt ng th cc b khng ni t: Nhm ngn nga s xut hin in p tip xc t gi tr nguy him. d. Cch ly v in: To cch ly v in gia ngun cp in v thit b s dng in bng cch s dng bin p cch ly. 9. xut cc bin php bo v an ton ngi ni chung trong mt x nghip cng nghip: 1. Ba h thng an ton in cc thp: a. H thng SELV: S dng trong mch cng sut thp, cc b bi, cng vin gii tr. Cung cp ngun c lp an ton. Khng c im ni t. Cch bit vi cc h thng in khc. b. H thng PELV: C t im gn ging nh h thng SELV, ngoi tr trong h thng PELV phi c t nht mt im c tip t thng trc nn h thng PELV c mc an ton km hn h thng SELV. c. H thng FELV: Thng c s dng khi trong mch c cha cc thit b : my bin p, cng tc t, r le, cng tc iu khin t xam chng c cch in khng so vi mch in c cp in p cao hn hay trong mch m cc yu cu ca h thng SELV hay PELV khng c p ng mt cch y . 2. Bo v chng tc hi ca trng in t: a. Bo v chng tc hi ca trng in t tn s cao v rt cao: Cc my pht tn s cao v rt cao t trong khng gian sn xut phi c che kn lung cng ngh ca n bng bao che kn c ni t v khong cch gia chng v cc thit b khc khng c nh hn 2m. Cc my pht tn s cao v rt cao t trong phng ring th trong phng khng nn t cc vt bng kim loi khng cn thit v cc vt ny c th tr thnh ngun giao ng in t th 2 do tnh phn x sng v tuyn ca kim loi. Thc hin nguyn tc lng Faraday cc phng lm vic c t cc my pht sng v tuyn. S dng cng nhn in c tay ngh khng thp hn bc 4. Trang b qun o bo v cho cng nhn khi h cn lm vic trong mi trng c trng in t tn s cao. b. Bo v chng tc hi ca trng in t tn s thp: Tng khong cch t ni lm vic hay sinh hot n ngun bc x in t. Bc kn ngun pht trng in t tn s thp bng cc lng kim loi c ni t. Khng vi phm v xy dng v lm vic trong vnh ai an ton ca cc ng dy truyn ti cao p. 3. Bo v chng t chy h quang: Con ngi phi gi mt khong cch an ton n ni xut hin dng ngn mch. 4. Bo v trnh git khi tip xc: Ngi cng nhn phi c tay ngh tng ng vi yu cu ca cng vic. Phi c k hoch thc hin cng vic v c s cho php ca cp trn. Ngi cng nhn phi lm vic vi cc tiu ri ro gy nn bi chuyn ng v bng cch gi cho c th ngoi vng cm nh c th. Thit b bo v cn c s dng tng ng vi nguy him gy ra bi vt dn trn in. 10. Trnh by chi tit cch xy dng 6 im ca mt h thng chng st ton din: 1) Thu bt st ti im nh trc: Mc ch ca im ny l xy dng mt im chun st nh vo chnh n v to kh nng kim sot ng st dn xung t.im chun ny thng l : a) Kim Franklin: Franklin li dng hiu ng mi nhn chng st nh trc tip. Vng bo v ca kim Franklin c th xc nh theo phng php hnh nn, phng php qu cu ln v phng php li bo v. Phng php hnh nn c u im l n gin nhng khng quan tm thng s quan trng l bin dng st. Phng php qu cu ln quan tm n bin dng st nhng li cho rng kh nng khi to tia tin o ca tt c cc im m qu cu tip xc l bng nhau. b) Kim phng in sm ESE: Nguyn l l to ra tia phng in i ln sm hn bt k im no trong khu vc c bo v, t to nn im chun st nh vo chnh n. 2) Dn st xung t an ton: dn st xung t c th dng cp ng trn, thanh ng hay cp thot st chng nhiu Ericore. a. Cp ng trn: Phi m bo cc yu cu: Dy dn st phi t ngoi cng trnh. Tit din dy dn st ti thiu khng nh hn 50mm2. Phi s dng 2 dy dn st khi u thu st c lp trn cng trnh c cao trn 28m. Dy dn st khng c i dc theo dy in lc. Bn knh on un cong khng c nh hn 20cm. Dy dn st phi c c nh chc chn khong 3 kp mi mt. Dy dn st trc khi tip xc vi h thng ni t phi c bc v vt liu chu ng nhit cao trong khong 2m k t mt t. b. Cp thot st chng nhiu Ericore: Tn dng st hiu qu v an ton hn cp ng trn. Khng gy hin tng st nh tt ngang trong qu trnh tn st. C th i gn khu vc c nhiu thit b in t nhy cm, dy in lc, kt cu kim loi v khu vc c ngi lm vic. Thng ch cn mt cp thot st cho mt cng trnh. D dng lp t, t phi bo tr. 3) Tn nhanh nng lng st vo t: Bt k mt h thng chng st nh trc tip no d c trang b u thu st hin i, cp thot st chng nhiu cng khng pht huy tc dng nu h thng ni t ti. Yu cu chung ca h thng ni t: Tn nhanh. Tn an ton. Bo v ngi v thit b. Ph thuc vo in tr sut v theo ma cho nn phi thng xuyn kim tra, bo tr. 4) ng th cc h thng t: ngn chn chnh lch in th gia cc h thng t trong qu trnh tn st, khc phc hin tng phng in ngc gy nguy him cho ngi v thit b. thc hin h thng ni t tt, bn v c tng tr ni t thp cn s dng cc thit b cng ngh mi nh: cc thp bc ng, bng ng, ha cht gim in tr t, hn CADWELL 5) Chng st lan truyn trn ng cp ngun: Sng in p c dng xung gia tng t ngt c th lan truyn theo cc ng dy in lc gy h hng cc thit b c ni vi chng.V vy, chng st ng v chng st van ta dng thit b ct st v lc st. a. Thit b ct st: c t song song vi ti, c nhim v tn nng lng st vo t. Khng c kh nng gim tc bin thin dng st v tc bin thin in p st nn gy h hng thit b in nhy cm. V Vy, cn phi mc thm thit b lc st pha sau thit b. b. Thit b lc st: c mc ni tip vi ti. Thit b ny cho ra mc in p thch hp vi hu ht thit b in, gim in p d sau khi qua thit b ct st, m bo bin in p ging qua thit b lun nm trong gii hn cho php. c. Cc yu cu k thut i vi thit b ct st v lc st: Dng st tn nh mc phi ln hn dng xung st cc i ti ni t thit b chng st. C kh nng ct nhiu xung lp li bin nh. in p vn hnh nh mc phi tha yu cu nu trong TCN. in p thng qua thp. Tc p ng nhanh. Kh nng chu p cao. Bo v a ch . Hot ng lin tc v tin cy. C h thng n bo phn trm kh nng ct st cn li ca thit b. C kh nng phn bit qu p do st v cc nguyn do khc. Thit b c tch hp cng tc bo ng. Cu to thit b lc st phi c t in v in cm vi tn s ct t 300Hz-3400Hz. Thit b lc st c dng tch hp, tc l phn t ct st v lc st c chung mt v. 6) Chng st lan truyn trn ng tn hiu: Hu ht cc cng trnh hin nay u c trang b h thng lin lc nh : in thoi, internetcc dy dn tn hiu ny u c th l knh dn st lan truyn t khong cch rt xa vo cng trnh v vy phi trang b cc thit b chng st lan truyn trn cc ng tn hiu. Do c nhiu loi ng truyn c tnh v chun ng truyn, tc truyn, in p v dng in nn c nhiu loi thit b chng st trn ng tn hiu sau: - Thit b chng st trn ng truyn ng trc vi cc di tn MF, HF,VHF,UHF. - Thit b chng st trn ng dy in thoi. - Thit b chng st trn ng dy d liu tc cao. - Thit b chng st trn ng truyn E1. - Thit b chng st trn ng truyn d liu. - Thit b chng st bo v cm bin ti trng. - .. 11. Thit k mt h thng chng st nh trc tip bng kim Franklin cho mt cng trnh(vd 7.2a:trang 153) 12. Cp cu ngi b tai nn in git: cch in v s cu ban u: 1) Tai nn in xy ra. 2) An ton cho ngi lao ng: Ngi cu h phi c m bo an ton trnh b in git, khi cu h trn cao cn phi trang b ai an ton. 3) C lp ngun: Ct mch in. Ngi cu h phi i dp cao su hoc i ng, mang gng tay cch in hoc ng trn bn gh g kh i vi mch in cao p: tt nht l dng phng tin thng tin bo cho in lc khu vc gn nht ct in. Khng c nm tay khng v tip xc vi phn trn ca ngi b nn. Khng tip xc vi nhng vt dn hay dy dn gn ngi b nn. 4) Gii phng nn nhn: Nhanh chng tch nn nhn ra khi mng in. 5) nh gi trng thi nn nhn: nh gi nn nhn tnh to hay bt tnh c th thc hin bng cch lay nh vai nn nhn v gi. 6) Tr gip y t: Tm s tr gip y t nhanh nht nh c th nh gi cp cu, bo y t c s 7) Nn nhn cn nhn bit: t nn nhn t th thoi mi nht nhng khng thc hin bt c c ng no trong vng 10- 15 pht. 8) Nn nhn khng cn nhn bit: Xoay nn nhn nm nghing, quay mt v pha di.Cn m bo t th l n nh nh khng lm mt thi gian.S dng 2 hay 3 ngn tay tho rng gi hay ly cc ngoi vt ra khi ming.Lm sch ming trong thi gian khng qu 3 hay 4s 9) C hi th: t nn nhn nm nga.Quan st ng th, h hp, tun hon. 10) Khng c hi th: Quay nn nhn li v tin hnh h hp nhn to ngay lp tc, vi 5 ln h hi u tin trong vng 10 giy. Cc phng php h hp nhn to hu dng bao gm: - Ming ming. - Ming mi. - Phng php nm sp. - Phng php nm nga. 11) C nhp p: Tip tc h hp nhn to.Kim tra nhp p v hi th sau 1 pht v sau sau mi 2 pht. 12) Khng c nhp p: Tip tc h hp nhn to v p tim.Kim tra nhp p v hi th sau 1 pht v sau sau mi 2 pht.
NGUYN NHN V GII PHP CHNG ST
A. NGUYN NHN HNH THNH ST: 1/ Nguyn nhn hnh thnh st : Trong nhng nm qua, c mi khi ma ma n, ngoi vic chun b cc bin php phng chng bo lt chng ta cn phi quan tm n mt hin tng thin nhin khc c tc hi nghim trng n c s vt cht v con ngi - l dng st. C th hiu nm na rng st l s phng in gia m my dng v mt im no trn mt t khi in trng kh quyn t n mt gi tr ti hn. Vit Nam thuc vng kh hu nhit i nn dng in st thng rt ln khong 30kA, do nu mt cng trnh no b st nh th phn kin trc ca cng trnh c th b ph v do nh hng ca p sut v nhit pht tn cao, cc thit b in trong cng trnh c th b hng do trng in t ca dng st cm ng v con ngi c th b tn thng nu gn im phng in st. Trong thc t xy ra nhiu trng hp mt cn phng in st lm cho hng chc ngi b thng v cht (xy ra x Hip Thnh - Bc Liu) cn nhng v st lm cht ngi hng nm th xy ra lin tc khp ni nht l cc vng trng im nh i Ru, Bu Sm, Bo Vinh ....thuc Huyn Long Khnh - ng Nai, cc x vng su thuc Huyn c Linh, Hm Tn - Bnh Thun, hoc mt s x thuc cc tnh ng bng sng Cu Long, ngay ti TpHCM nm no cng xy ra vi trng hp t vong do phng in st. C ch hnh thnh mt cn st ni chung kh phc tp, c nhiu cng trnh nghin cu v qu trnh nhim in ca mt m my dng cng nh c ch pht trin ca tia st hng xung t, ngoi ra cng cn nhiu vn khc lin quan n st v chng ti mong rng s c dp c trnh by chi tit hn trong cc bi bo khc, y chng ti ch xin cp n mt gi thuyt ph bin nht gii thch nguyn nhn to dng st nh sau: Dng l hin tng kh quyn lin quan vi s pht trin mnh m ca i lu nhit v cc nhiu ng kh quyn, n thng xy ra vo ma h l thi im m s trao i nhit gia mt t v khng kh rt ln. Nhng lung khng kh nng mang theo hi nc bay ln n mt cao no y v ngui dn, lc hi nc to thnh nhng git nc nh hay gi l tinh th bng chng tch t trong khng gian di dng nhng m my. Tri t cng b nng th khng kh nng cng bay ln cao hn, my cng dy hn n mt lc no th cc tinh th bng trong my s ln dn v ri xung thnh ma. My cng dy th mu ca n cng en hn.S va chm ca cc lung kh nng i ln v cc tinh th bng i xung trong m my s lm xut hin cc in tch m ta gi l m my b phn cc in hay m my tch in. Cc phn t in tch m c khi lng ln nn nm di y m my cn cc phn t in tch dng nh hn nn b y ln phn trn ca m my. Nh vy trong bn thn m my hnh thnh mt in trng cc b ca mt lng cc in v di tc dng ca in trng cc b ny cc phn t s di chuyn nhanh hn, in tch c to ra nhiu hn v in trng cng mnh hn. Qu trnh ny tip din cho n lc in trng t gi tr ti hn v gy ra phng in ni b trong m my m ta gi l chp. Ngoi ra khong khng gian bn di m my thng c mt lp in tch dng gi l in tch khng gian v vy gia phn y m my mang in m v lp in tch dng ny li hnh thnh mt in trng ring v chnh in trng ny lm pht sinh mt tia st ban u gi l dng tin o di chuyn xung t vi tc khong 150km/s. Trong qu trnh pht trin xung t, dng tin o mang theo mt in th rt ln s ion ha lp khng kh trn ng i ca n, ni no c cch in khng kh yu th dng tin o s pht trin v hng v vy ta thy dng tia st i xung khng phi l ng thng m thng c dng ngon ngoo, phn nhnh. Ngoi ra do hiu ng cm ng in nn phn mt t nm bn di m my dng s mang mt lng in dng. Lng in ny s phn b trn cc vt c kh nng dn in nh nh ca, cy ci, cng trnh, tr in, thp anten..., vt no dn in cng tt th in tch phn b trn vt cng ln v in trng ca n cng mnh so vi cc vt xung quanh. V vy, khi dng tin o pht trin xung gn mt t th n s chn vt c in trng mnh nht nh vo m ta gi l phng in st, ni tip xc ca chng gi l knh st. y l thi im trao i in tch gia m my v mt t c gi l giai on trung ha in tch, dng in trong knh st lc ny rt ln c th n 200kA nn b nng ln rt mnh khong 20.000oC v do ta thy n sng chi ln (cng c gi l chp). Di tc dng ca nhit ny, lp khng kh chung quanh knh st b gin n mnh gy ra ting n ln m ta gi l sm. Do nh sng c vn tc ln hng triu ln so vi m thanh nn ta thy nh chp trc ri sau mt lc mi nghe thy ting sm.
2/ Mt s bin php phng trnh st thng dng v hiu qu: y chng ta cn phn bit cc loi st khc nhau nh st nh trc tip, st nh gin tip, st cm ng. - St nh trc tip l st nh thng vo nh ca cng trnh hoc nh vo bn nc kim loi hay tr anten nm trn cng trnh , nh vo cy ci, nh vo ngi ang di chuyn khi ang c dng .....y l loi st nguy him nht v n c th gy thit hi nng n cho cng trnh hoc gy cht ngi. - St nh gin tip l st nh vo ng dy in thoi, ng dy ti in cao th hoc h th mt ni no ri theo ng dy truyn vo cng trnh lm h hng thit b in ang s dng. Chng ta thng thy hin tng bng n, in thoi, TV, t lnh .... b chy hoc ngi ang gi in thoi b in git mnh sau mt cn dng st tt c l do nh hng ca loi st ny. - St cm ng bao gm cm ng tnh in v cm ng in t. St cm ng tnh in thng ch nguy him cho cc cng trnh c cha cht d chy n nh xng du, kh t do tc ng ca phng in th cp cn st cm ng in t ch nguy him i vi cc thit b hin i dng cc linh kin in t nhy vi xung in trong cc cng trnh bu in, vin thng, pht thanh truyn hnh. Mt h thng chng st hon chnh phi th hin y cc ni dung chng st ni trn, tuy nhin i vi a s cc h gia nh ngi ta thng ch quan tm n vic chng st nh trc tip. C nhiu bin php k thut phng chng st nhng cho ti nay th cha c mt thit b hoc h thng chng st no t c hiu qu tuyt i. Mt m hnh chng st thng dng c cng nhn l c hiu qu trong mt phm vi gii hn nht nh vn cn c s dng rng ri nhiu ni trn th gii l h thng dng kim thu st c in Franklin v n chng minh kh nng bo v vi mt tin cy cho php tn ti hng trm nm qua. Kim thu st Franklin l mt thanh kim loi c u nhn di khong 3m c lp ti ni cao nht trong khu vc cn bo v, n hot ng theo nguyn l phng in im, ngha l trong in trng kh quyn ca dng bo, kim thu st ny s lin tc nh in tch vo vng khng gian do quanh u kim thu st s c in trng cc b mnh so vi cc im xung quanh v hnh thnh mt tia la in mi (dng mi) nn n d dng thu ht dng st tin o t my i xung, dng in st ny s truyn t kim qua h thng dy dn i xung t v tn nhanh trong t nh bi tip a tn st. Nh vy h thng chng st s to ra mt phm vi an ton cho cng trnh m n bo v . Tuy nhin trong thc t vn c hin tng st nh vo cng trnh c h thng chng st m ngi ta gi l st nh vng, do m bo an ton chng ta khng nn t lp ly h thng chng st m phi nh n chuyn vin k thut tnh ton thit k sao cho h thng m bo cc thng s k thut nh phm vi bo v, in tr tn st, kh nng st nh vng, kh nng phng in th cp ....., c nh th th h thng chng st mi hon thnh tt nhim v ca n. Trong trng hp ngc li th chnh h thng l nguyn nhn dn n cc tai ha cho cng trnh v nhng ngi sng trong cng trnh .
3/ La chn u thu st : Theo tin b ca khoa hc k thut, ngi ta nghin cu ch to cc loi kim thu st tch cc (thay cho loi kim thu st c in th ng nu trn) ch ng bt st khng cho n nh vo cng trnh cn bo v. Hin trn th trng Vit Nam c gn mt chc loi kim ch ng ca cc nc khc nhau nh M, Php, Uc, ..... Cc loi kim thu st ny hot ng da trn cc nguyn l lm vic khc nhau nhng ni chung c th chia lm hai loi chnh : a/ Loi phng in sm: l cc loi kim thu st c c tnh pht ra dng mi kh sm khi in trng kh quyn cha t n tr s ti hn ngha l n ch ng n bt dng phng in st mt im no trong khng gian cch xa cng trnh m n bo v. Chng ta c th hnh dung l khi hot ng th kim thu st nh c ko di ra mt on gp hng chc ln chiu di thc ca chng, on ny c gi l cao o ca kim thu st v nh th chng c phm vi bo v ln hn rt nhiu so vi kim thu st c in cng mt cao. b/ Loi phn tn in tch: l cc loi kim thu st c c tnh to ra mt lp in tch khng gian mang in dng trong vng kh quyn nm bn trn u kim da trn nguyn l phng in im . Trng tnh in my dng cng mnh th dng phng in cng mnh v lp in tch khng gian cng nhiu, n tc dng nh mt mn chn tnh in lm cho in trng gia m my dng v t yu i ngha l loi b nguy c phng in st. Ngoi ra cn mt dng kt hp ca hai loi trn to thnh mt h thng chng st khc gi l loi phng in tr hon. Loi ny c u im lm tng phm vi bo v nhng li rt tn km so vi hai loi trn. Trong gn 20 nm qua, chng ti nghin cu c tnh k thut ca trn 20 loi kim thu st khc nhau gm c nhng loi cha c mt th trng Vit Nam v cng thit k thi cng hng trm h thng chng st cho nhiu chng loi cng trnh khc nhau, ni chung v nguyn l lm vic th chng c hiu qu cao hn nhiu so vi loi kim thu st c in v mi loi c nhng u khuyt im khc nhau. Hn na, do cc loi kim thu st ch ng ch mi pht trin mnh ti Vit Nam trong vng 5 nm tr li nn phi cn c thm thi gian theo di v nh gi xem loi kim no t yu cu v cht lng, bn v hiu qu trong vic bo v cng trnh trong iu kin kh hu nhit i nh nc ta, ngoi ra gi c cng l mt yu t cn quan tm v chng khng ph hp lm i vi a s cc h gia nh mun lp mt h thng chng st ring cho nh ca mnh. Tm li nh trnh by trn, mt h thng chng st ngoi kim thu st cn c phn dn st v bi tip a tn dng st trong t m y l cc phn khng d dng lp t nht l i vi nh ca cng trnh thuc cc khu th . Dy dn st c tc dng chuyn ti dng st xung t d dng, n phi chu c nhit pht nng cc b khng b bin dng . Bi tip a c nhim v tn nhanh dng st trong t trnh in p cao tn ti trn h thng chng st tc l phng trnh hin tng phng in th cp v nh hng ca in p bc, l cc yu t nguy him c th lm h hng cng trnh v gy cht ngi. Do ta thy rng mt khi h thng chng st khng t cht lng k thut th tht l tai ha cho chng ta khi c st nh vo cng trnh. V vy nu cc bn c yu cu lp t h thng chng st th c th lin h vi chng ti c hng dn c th bng cch da vo c im thc t ti cng trnh ca bn nh in tr sut t, c tnh a l ca vng, v tr lp t v cu trc bi tip a, khong cch an ton trong khng kh v trong t ...... hu t c mt h thng chng st pht huy ht kh nng ca chng trong vic bo v an ton cho cng trnh v nhng ngi sng trong cng trnh .
Ngun: Phn Vin Nghin Cu Khoa Hc
B. GII PHP H THNG CHNG ST
PHN LOI CC DNG CHNG ST A/ CHNG ST NH THNG : 1. Chng st nh thng bng cng ngh kim c in . Cu hnh ca loi ny gm c 3 phn : a) Cc u kim thu st: Thng lm bng thp m ng, ng thau c hoc bng inox. La chn chiu di ca kim cn ph thuc vo cu trc ca cng trnh cn c bo v . b) Dy dn st: Dng dn dng st t cc u kim thu n h thng tip t. Thng lm bng ng l hoc cp ng trn, tit din ca dy dn c quy nh theo tiu chn quc t (NFC 17 102 ca Php) t 50mm2 n 75mm2. c) H thng tip t: Dng tn dng in st trong t. Cu hnh ca h thng tip t ny gm : - Cc cc tip t - cc tip a: thng di t 2,4 mt n 3 mt . ng knh ngoi thng l 14 16mm. c chn thng ng & cch mt t t 0,5 n 1 mt. Khong cch cc vi cc t 3 n 15 mt . - Dy tip t: thng l cp ng trn c tit din t 50 n 75mm2 dng lin kt cc cc tip t ny li vi nhau . Cp ny nm m di mt t t 0,5 n 1 mt . - c sit cp hoc mi hn ha nhit CADWELD: dng lin kt dy tip t & cc cc tip t vi nhau.
2. Chng st nh thng bng cng ngh tiu tn m my in tch khng cho hnh thnh tia tin o st (dissipation array system). Cng ngh ny hin nay Vit Nam rt t s dng v gi thnh cao, ch c ng dng vo mt s cng trnh cn thit. Cc hng sn xut nh: LEC USA, LIGHTNING PREVECTION SYSTEM USA . Cu hnh ca loi ny gm c 3 phn: a) Cc u pht ion dng: Thng lm bng thp m ng hoc bng inox . Cc u pht ion dng c dng qu cu nhiu gai, dng ci d nhiu gai , hoc dng cnh di nhiu gai b) Dy dn st: Dng dn dng ion dng t mt t i ln cc thit b pht ion dng. Thng lm bng cp ng trn, tit din ca dy dn c quy nh theo tiu chn quc t (NFC 17 102 ca Php) t 50mm2 n 75mm2 . c) H thng tip t: Dng tn dng in st trong t. Cu hnh ca h thng tip t ny gm: - Cc cc tip t: thng di t 2,4 mt n 3 mt. ng knh ngoi thng l 14 16mm. c chn thng ng & cch mt t t 0,5 n 1 mt. Khong cch gia cc vi cc t 3 n 15 mt . - Dy tip t: thng l cp ng trn c tit din t 50 n 75mm2 dng lin kt cc cc tip t ny li vi nhau. Cp ny nm m di mt t t 0,5 n 1 mt . Yu cu dy cp tip t ny phi c ni thnh mt mch vng kn trc khi ni vi dy dn st. - c sit cp hoc mi hn ha nhit cadweld: dng lin kt dy tip t & cc cc tip t vi nhau. 3. Chng st nh thng bng cng ngh pht tia tin o sm (Early Streamer Emission) . Cc hng sn xut: INDELEC PHP, SATELIT PHP, HELITA PHP, POUYET PHP, PARATONNORRES PHP, ERICO C. INGESCO TY BAN NHA. Cu hnh ca loi ny gm c 3 phn : a) u thu li: Dng pht tia tin o i ln thu ht st v n. u thu li c gn trn tr c cao trung bnh l 5 mt so vi nh ca cng trnh cn c bo v. b) Dy dn st: Dng dn dng st t u thu li n h thng tip t . Thng lm bng ng l hoc cp ng trn, tit din ca dy dn c quy nh theo tiu chn quc t (nfc 17 102 ca php) t 50mm2 n 75mm2. c) H thng tip t: Dng tn dng in st trong t. Cu hnh ca h thng tip t ny gm: - Cc cc tip t: thng di t 2,4 mt n 3 mt. ng knh ngoi thng l 14 16mm. c chn thng ng & cch mt t t 0,5 n 1 mt . Khong cch cc vi cc t 3 n 15 mt. - Dy tip t: thng l cp ng trn c tit din t 50 n 75mm2 dng lin kt cc cc tip t ny li vi nhau. Cp ny nm m di mt t t 0,5 n 1 mt. - c sit cp hoc mi hn ha nhit cadweld: dng lin kt dy tip t & cc cc tip t vi nhau.
B/ CHNG ST LAN TRUYN : I. Chng st lan truyn cho trm bin p 1000v (1kv) : 1. Dng chng st Van La (Lightning Arrester) lp ti u ng dy vo trm bin p ct xung in st xung t. - Dng chng st van s cp ( gi l thit b ct st ngun 3 pha hoc 1 pha ), lp song song vi ngun in ct gim xung in st ln xung t. Cu hnh ca loi ny gm c 3 phn : a) Van ct st: Dng ct x xung in st lan truyn trn li h th xung t , trc khi n c th theo ngun in i vo ph ti . b) Dy dn st: Dng dn dng st t im nt mng n van ct st & t van ct st n h thng tip t . c)H thng tip t: Dng tn dng in st trong t. Cu hnh ca h thng tip t ny gm : - Cc cc tip t: thng di t 2,4 mt n 3 mt. ng knh ngoi thng l 14 16mm. c chn thng ng & cch mt t t 0,5 n 1 mt. Khong cch cc vi cc t 3 n 15 mt . - Dy tip t : thng l cp ng trn c tit din t 50 n 75mm2 dng lin kt cc cc tip t ny li vi nhau. Cp ny nm m di mt t t 0,5 n 1 mt . - Oc sit cp hoc mi hn ha nhit CADWELD: dng lin kt dy tip t & cc cc tip t vi nhau. d) Cu to ca van ct st: Van ct st c ch to t xt kim loi (metal oxide varristor mov) thng l xt km. c im ca loi vt liu ny l ch c th dn in in p cao & s tr thnh vt cch in in p thp, in p cng cao th dng in thng mch cng ln v in p cng gim th dng thng mch cng gim v z r (cn gi l khi in tr phi tuyn) e)Nguyn l lm vic ca van ct st: Khi st nh trc tip vo ng dy in h th 3 pha 220/380vac 50hz , hoc st nh vo cc vng ln cn ri cm ng vo ng dy h th ri lan truyn vo van ct st trc khi n n ph ti (cc thit b dng in ). Xung in st ny c bin in p ln lm cho in tr phi tuyn ca van ct st ngng dn, lc ny n s m mch cho dng in st i qua n xung t. Khi xung in st gim thp n di gi tr in p ngng ca van ct st th in tr phi tuyn ca van ct st s tng nhanh ngt dng ct xung st .
2. Dng thit b ct lc st (thng l lp ni tip vi ph ti) va ct xung in st, va lc c cc loi sng hi, cc nhiu tn s cao ca st: a) Cu hnh: loi ny gm c 3 phn : Thit b ct lc st : Dng ct x xung in st lan truyn trn li h th xung t & lc cc sng hi cc nhiu tn s cao trc khi chng c th theo ngun in i vo ph ti . Dy dn st: Dng dn dng st t thit b ct lc st st n h thng tip t . H thng tip t: Dng tn dng in st trong t. Cu hnh ca h thng tip t ny gm: - Cc cc tip t : thng di t 2,4 mt n 3 mt. ng knh ngoi thng l 14 16mm. c chn thng ng & cch mt t t 0,5 n 1 mt . Khong cch cc vi cc t 3 n 15 mt . - Dy tip t: thng l cp ng trn c tit din t 50 n 75mm2 dng lin kt cc cc tip t ny li vi nhau. Cp ny nm m di mt t t 0,5 n 1 mt . - c sit cp hoc mi hn ha nhit cadweld: dng lin kt dy tip t & cc cc tip t vi nhau. b)Cu to ca thit b ct lc st thng bao gm : Van ct st s cp (nm pha trc) - B lc sng hi & nhiu (nm gia) - Van ct st th cp (nm pha sau) Van ct st s cp & th cp c ch to t xt kim loi (metal oxide varristor mov) thng l xt km. c im ca loi vt liu ny l ch c th dn in in p cao & s tr thnh vt cch in in p thp , in p cng cao th dng in thng mch cng ln v in p cng gim th dng thng mch cng gim v z r (cn gi l khi in tr phi tuyn). B lc sng hi c cu to t cun khng in l & cc t lc c , cun khn l c lp ni tip vi mch in cn t lc c th lp song song vi mch in (nm pha sau cun khng in l).
c)Nguyn l lm vic ca thit b ct lc st: Khi st nh trc tip vo ng dy in h th 3 pha 220/380vac 50hz, hoc st nh vo cc vng ln cn ri cm ng vo ng dy h th ri lan truyn vo thit b ct lc st trc khi n n ph ti (cc thit b dng in). Xung in st ny c bin in p ln lm cho in tr phi tuyn ca van ct st s cp ngng dn, lc ny n s m mch cho dng in st i qua n xung t. Tip theo b lc l c c tc dng lm gim thp bin xung st v tch b cc thnh phn sng hi, nhiu tn s cao. Xung in st cn st vi bin thp khi ra khi b lc l c th s b van ct st th cp ct thm mt ln na. Khi xung in st gim thp n di gi tr in p ngng ca van ct st th in tr phi tuyn ca van ct st s tng nhanh ngt dng ct xung st .
II. Chng st lan truyn cho li in h th 3 pha 220/380v 50/60hz: 1. Dng chng st Van s cp (gi l thit b ct st ngun 3 pha hoc 1 pha ), lp song song vi ngun in ct gim xung in st ln xung t .
* U IM : - Khng b gii hn dng ti nn cng lc c th Bov c nhiu thit b dng in . - V y ch l thit b ct st s cp nn thng gi thnh thp .
* NHC IM : - Ch ct hu ht cc xung ln m khng lc c cc thnh phn tn s cao ca st, nh cc sng hi, cc loi nhiu . . . Cc hng c th p ng tt nh: TPS C, OBO C, MCG USA, ERICO C, TERCEL C.
2. Dng thit b ct lc st (thng l lp ni tip vi ph ti) va ct xung in st, va lc c cc loi sng hi ca st. * U IM : - Bo v a cp cho ph ti (gm ct st s cp, lc , ct st th cp), do c an ton cao . * NHC IM : - V c ch to bo v a cp nn gi thnh cao . - V lp ni tip nn b gii hn vi mt dng in nht nh . - Cc hng p ng tt nh: TPS C, OBO C, ERICO C, TERCEL C . 3. Chng st lan truyn cho ng dy thng tin : 1. Chng st lan truyn cho ng dy in thoi lp trn phin Krone 10 i dy: ty theo mc in p tn hiu, tn s lm vic, tc ng truyn s la chn cc thit b bo v khc nhau. Cc hng c th p ng nh: TPS C, ERICO C, TERCEL C . 2. Chng st lan tuyn trn ng dy ni mng my tnh cp RJ45 : c nhiu hng la chn nh APC USA, ATLENTIC USA, ERICO C, TPS C. 3. Chng st lan tuyn trn ng dy cp ng trc 75W : c nhiu hng la chn nh ERICO C, TPS C, OBO C. A/ CHNG ST NH THNG : 1. Chng st nh thng bng cng ngh kim c in . Cu hnh ca loi ny gm c 3 phn : a) Cc u kim thu st: Thng lm bng thp m ng, ng thau c hoc bng inox. La chn chiu di ca kim cn ph thuc vo cu trc ca cng trnh cn c bo v . b) Dy dn st: Dng dn dng st t cc u kim thu n h thng tip t. Thng lm bng ng l hoc cp ng trn, tit din ca dy dn c quy nh theo tiu chn quc t (NFC 17 102 ca Php) t 50mm2 n 75mm2. c) H thng tip t: Dng tn dng in st trong t. Cu hnh ca h thng tip t ny gm : - Cc cc tip t : thng di t 2,4 mt n 3 mt . ng knh ngoi thng l 14 16mm . c chn thng ng & cch mt t t 0,5 n 1 mt . Khong cch cc vi cc t 3 n 15 mt . - Dy tip t : thng l cp ng trn c tit din t 50 n 75mm2 dng lin kt cc cc tip t ny li vi nhau . Cp ny nm m di mt t t 0,5 n 1 mt . - c sit cp hoc mi hn ha nhit CADWELD : dng lin kt dy tip t & cc cc tip t vi nhau.
2. Chng st nh thng bng cng ngh tiu tn m my in tch khng cho hnh thnh tia tin o st (dissipation array system). Cng ngh ny hin nay Vit Nam rt t s dng v gi thnh cao, ch c ng dng vo mt s cng trnh cn thit. Cc hng sn xut nh: LEC USA, LIGHTNING PREVECTION SYSTEM USA . Cu hnh ca loi ny gm c 3 phn: a) Cc u pht ion dng: Thng lm bng thp m ng hoc bng inox . Cc u pht ion dng c dng qu cu nhiu gai, dng ci d nhiu gai , hoc dng cnh di nhiu gai b) Dy dn st: Dng dn dng ion dng t mt t i ln cc thit b pht ion dng . Thng lm bng cp ng trn, tit din ca dy dn c quy nh theo tiu chn quc t ( nfc 17 102 ca php ) t 50mm2 n 75mm2 . c) H thng tip t: Dng tn dng in st trong t. Cu hnh ca h thng tip t ny gm: - Cc cc tip t: thng di t 2,4 mt n 3 mt . ng knh ngoi thng l 14 16mm. c chn thng ng & cch mt t t 0,5 n 1 mt . Khong cch gia cc vi cc t 3 n 15 mt . - Dy tip t : thng l cp ng trn c tit din t 50 n 75mm2 dng lin kt cc cc tip t ny li vi nhau. Cp ny nm m di mt t t 0,5 n 1 mt . Yu cu dy cp tip t ny phi c ni thnh mt mch vng kn trc khi ni vi dy dn st. - c sit cp hoc mi hn ha nhit cadweld: dng lin kt dy tip t & cc cc tip t vi nhau. 3. Chng st nh thng bng cng ngh pht tia tin o sm (Early Streamer Emission) . Cc hng sn xut : INDELEC PHP, SATELIT PHP, HELITA PHP, POUYET PHP, PARATONNORRES PHP, ERICO C. INGESCO TY BAN NHA. Cu hnh ca loi ny gm c 3 phn : a) u thu li: Dng pht tia tin o i ln thu ht st v n. u thu li c gn trn tr c cao trung bnh l 5 mt so vi nh ca cng trnh cn c bo v. b) Dy dn st: Dng dn dng st t u thu li n h thng tip t . Thng lm bng ng l hoc cp ng trn, tit din ca dy dn c quy nh theo tiu chn quc t (nfc 17 102 ca php) t 50mm2 n 75mm2. c) H thng tip t: Dng tn dng in st trong t. Cu hnh ca h thng tip t ny gm: - Cc cc tip t: thng di t 2,4 mt n 3 mt. ng knh ngoi thng l 14 16mm. c chn thng ng & cch mt t t 0,5 n 1 mt . Khong cch cc vi cc t 3 n 15 mt. - Dy tip t: thng l cp ng trn c tit din t 50 n 75mm2 dng lin kt cc cc tip t ny li vi nhau. Cp ny nm m di mt t t 0,5 n 1 mt. - c sit cp hoc mi hn ha nhit cadweld: dng lin kt dy tip t & cc cc tip t vi nhau. B/ CHNG ST LAN TRUYN : I. Chng st lan truyn cho trm bin p 1000v (1kv) : 1. Dng chng st Van La (Lightning Arrester) lp ti u ng dy vo trm bin p ct xung in st xung t. - Dng chng st van s cp ( gi l thit b ct st ngun 3 pha hoc 1 pha ), lp song song vi ngun in ct gim xung in st ln xung t. Cu hnh ca loi ny gm c 3 phn : a) Van ct st : Dng ct x xung in st lan truyn trn li h th xung t , trc khi n c th theo ngun in i vo ph ti . b) Dy dn st : Dng dn dng st t im nt mng n van ct st & t van ct st n h thng tip t . c)H thng tip t : Dng tn dng in st trong t . Cu hnh ca h thng tip t ny gm : - Cc cc tip t : thng di t 2,4 mt n 3 mt . ng knh ngoi thng l 14 16mm . c chn thng ng & cch mt t t 0,5 n 1 mt . Khong cch cc vi cc t 3 n 15 mt . - Dy tip t : thng l cp ng trn c tit din t 50 n 75mm2 dng lin kt cc cc tip t ny li vi nhau . Cp ny nm m di mt t t 0,5 n 1 mt . - Oc sit cp hoc mi hn ha nhit CADWELD : dng lin kt dy tip t & cc cc tip t vi nhau. d) Cu to ca van ct st : Van ct st c ch to t xt kim loi (metal oxide varristor mov) thng l xt km . c im ca loi vt liu ny l ch c th dn in in p cao & s tr thnh vt cch in in p thp , in p cng cao th dng in thng mch cng ln v in p cng gim th dng thng mch cng gim v z r ( cn gi l khi in tr phi tuyn) e)Nguyn l lm vic ca van ct st : Khi st nh trc tip vo ng dy in h th 3 pha 220/380vac 50hz , hoc st nh vo cc vng ln cn ri cm ng vo ng dy h th ri lan truyn vo van ct st trc khi n n ph ti ( cc thit b dng in ) . Xung in st ny c bin in p ln lm cho in tr phi tuyn ca van ct st ngng dn , lc ny n s m mch cho dng in st i qua n xung t . Khi xung in st gim thp n di gi tr in p ngng ca van ct st th in tr phi tuyn ca van ct st s tng nhanh ngt dng ct xung st . 2. Dng thit b ct lc st (thng l lp ni tip vi ph ti) va ct xung in st , va lc c cc loi sng hi , cc nhiu tn s cao ca st : a) Cu hnh: loi ny gm c 3 phn :
* Thit b ct lc st : Dng ct x xung in st lan truyn trn li h th xung t & lc cc sng hi cc nhiu tn s cao trc khi chng c th theo ngun in i vo ph ti . * Dy dn st : Dng dn dng st t thit b ct lc st st n h thng tip t . * H thng tip t : Dng tn dng in st trong t . Cu hnh ca h thng tip t ny gm : - Cc cc tip t : thng di t 2,4 mt n 3 mt . ng knh ngoi thng l 14 16mm . c chn thng ng & cch mt t t 0,5 n 1 mt . Khong cch cc vi cc t 3 n 15 mt . - Dy tip t : thng l cp ng trn c tit din t 50 n 75mm2 dng lin kt cc cc tip t ny li vi nhau . Cp ny nm m di mt t t 0,5 n 1 mt . - c sit cp hoc mi hn ha nhit cadweld : dng lin kt dy tip t & cc cc tip t vi nhau. b)Cu to ca thit b ct lc st thng bao gm : Van ct st s cp (nm pha trc) - B lc sng hi & nhiu (nm gia) - Van ct st th cp (nm pha sau) Van ct st s cp & th cp c ch to t xt kim loi (metal oxide varristor mov) thng l xt km. c im ca loi vt liu ny l ch c th dn in in p cao & s tr thnh vt cch in in p thp , in p cng cao th dng in thng mch cng ln v in p cng gim th dng thng mch cng gim v z r ( cn gi l khi in tr phi tuyn). B lc sng hi c cu to t cun khng in l & cc t lc c , cun khn l c lp ni tip vi mch in cn t lc c th lp song song vi mch in (nm pha sau cun khng in l). c)Nguyn l lm vic ca thit b ct lc st: Khi st nh trc tip vo ng dy in h th 3 pha 220/380vac 50hz , hoc st nh vo cc vng ln cn ri cm ng vo ng dy h th ri lan truyn vo thit b ct lc st trc khi n n ph ti ( cc thit b dng in ) . Xung in st ny c bin in p ln lm cho in tr phi tuyn