MAKALAH ELEMEN MESIN II

KOPLING TETAP
Oleh :
Dony Eko Widyanto
( 1420120018 )
Fakultas Saintek / Teknik Mesin
Universitas Islam As Syafiiyah
Jakarta
2014
DAFTAR ISI
en!ertian "#$lin! Teta$%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%2
"#$lin! "aku%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%&
"#$lin! "aret 'an%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%10
"#$lin! Flui(a%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%1)
*aftar ustaka%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%&0
2
KOPLING TETAP
"#$lin! teta$ a(alah suatu elemen mesin yan! +erfun!si se+a!ai $enerus $utaran
(an (aya (ari $#r#s $en!!erak ke $#r#s yan! (i!erakkan se,ara $asti -tan$a ter.a(i sli$/0
(imana sum+u ke(ua $#r#s terse+ut terletak $a(a satu !aris lurus atau (a$at se(ikit
+er+e(a sum+unya% 'er+e(a (en!an k#$lin! tak teta$ yan! (a$at (ile$askan (an
(ihu+un!kan +ila (i$erlukan0 mka k#$lin! teta$ selalu (alam kea(aan terhu+un!%
1. Macam-macam Kopling Tetap
"#$lin! teta$ men,aku$ k#$lin! kaku yan! ti(ak men!i1inkan keti(ak lurusan
ke(ua sum+u $#r#s0 k#$lin! lu2es -fleksi+le/ yan! men!i1inkan se(ikit keti(ak lurusan
sum+u $#r#s0 (an k#$lin! universal yan! (i!unakan +ila ke(ua $#r#s akan mem+entuk
su(ut ,uku$ +esar -3am+ar 2%1/
a) Kopling kaku
-1/ "#$lin! +us -2/ "#$lin! flens kaku -&/ "#$lin! flens tem$a
b) Kopling luwes
-1/ "#$lin! flens lu2es -2/ "#$lin! karet +an -&/ "#$lin! karet
'intan! -4/ "#$lin! !i!i -4/ "#$lin! rantai
c) Kopling universal
-1/ "#$lin! universal 5##k -2/ "#$lin! universal ke,e$atan teta$
2. al-!al Penting Dalam Pe"encanaan Kopling Tetap
*alam meren,anakan suatu k#$lin! teta$0 hal6hal +erikut ini men.a(i
$ertim+an!an%
1/ emasan!an yan! mu(ah (an ,e$at%
2/ 7in!kas (an rin!an%
&/ Aman $a(a $utaran tin!!i 8 !etaran (an tum+ukan ke,il%
4/ Ti(ak a(a atau sese(ikit mun!kin +a!ian yan! men.#r#k -men#n.#l/%
4/ *a$at men,e!ah $em+e+anan le+ih%
9/ Ter(a$at se(ikit kemun!kinan !erakan aksial $a(a $#r#s sekiranya ter.a(i
$emuaian karena $anas0 (ll%

#. Kopling Ka$%
3
"#$lin! kaku (i$er!unakan +ila ke(ua $#r#s harus (ihu+un!kan (en!an sum+u se!aris%
"#$lin! (i$akai $a(a $#r#s mesin (an transmisi umum (i $a+rik6$a+rik% "#$lin! flens
kaku ter(iri atas naf (en!an flens yan! ter+uat (ari +esi ,#r atau +a.a ,#r( an (i$asan!
$a(a u.un! $#r#s (en!an (i+eri $asak serta (iikat (en!an +aut $a(a flensnya% *alam
+e+era$a hal naf (i$asan! $a(a $#r#s (en!an sam+un!an $res atau kerut%
G&". 2.1 Macam-macam $opling tetap
4
"#$lin! ini ti(ak men!i1inkan se(ikit$un keti(ak lurusan sum+u ke(ua $#r#s serta ti(ak
(a$at men!uran!i tum+ukan (an !etaran transmis% a(a 2aktu $emasan!an sum+u ke(ua
$#r#s harus terle+ih (ahul (iusahakan se!aris (en!an te$at se+elum +aut6+aut flens
(ikeraskan%
Ta+el 2%1 menun.ukkan +entuk (an ukuran k#$lin! flens kaku%
Untuk meren,anakannya mula6mula $erlu (iketahui +esarnya (aya (an $utaran yan! akan
(iteruskan $#r#s $en!!erak% Jika (iameter $#r#s $en!!erak su(ah tertentu se$erti $a(a
$#r#s
m#t#r listrik0 $eriksalah (iameter terse+ut (an am+il (iameter yan! sama untuk $#r#s yan!
(i!erakkan% eriksalah sifat (ari (aya yan! akan (iteruskan0 tentukan fa,t#r k#reksi (an
(aya ren,ana (an hitun!lah m#men ren,ana%
'ila +ahan $#r#s (itentukan sesuai (en!an stan(ar0 maka kekuatannya (a$at (iketahui
(en!an .elas% Teta$i .ika +ahan terse+ut (itentukan se+a!ai +a.a liat misalnya0 maka
am+illah har!a ka(ar teren(ah se+esar 002 : (ari ka(ar yan! (imun!kinkan antara 002 (an
00& :0 lalu kelikan (en!an 100 (an tam+ahkan 20 $a(a hasil $erkalian terse+ut untuk
mem$er#leh har!a kekuatan tarik B (ari +ahan yan! +ersan!kutan%
Ta&el 2.1 '$%"an $opling (len) *+IS , 1-.1-1/021
5
A
G D
L C
! H
k n
d
Tan$a
+in!ka
i
-halus
sa.a/
*iamete
r lu+an!
ma;
*iamete
r lu+an!
min
"asa
r
5alu
s
"asa
r
5alu
s
"asa
r
5alus
(112
)
125
140
1"0
(180
)
200
(224
)
250
(280
)
315
(355
)
(100)
112
124
140
(1"0)
180
(200)
224
(250)
280
(315)
25
28
35#5
45
50
5"
"3
$1
80
%0
100
20
22#4
28
35#5
40
45
50
5"
"3
$1
80
40
45
50
5"
"3
$1
80
%0
10
0
11
2
12
5
45
50
"3
80
%0
10
0
11
2
12
5
14
0
1"
0
18
0
$5
85
10
0
11
2
13
2
14
0
1"
0
18
0
20
0
23
"
2"
5
11#2
11#2
11#2
15
15
18
18
23#"
23#"
2"#5
2"#5
18
18
18
20
20
22#4
22#4
28
28
35#5
35#5
22#4
22#4
22#4
28
28
35#5
35#5
45
45
50
50
31#5
31#5
31#5
35#5
35#5
40
40
50
50
"3
"3
4
4
4
"
"
"
"
8
8
8
8
4
4
4
4
"
"
"
"
"
"
"
10#5
10#5
10#5
14
14
18
18
21
21
24
2
10
10
10
14
14
1"
1"
20
20
25
25
K&t&'an(an ) 1# *ika tidak di+&,-tkan +&.a'a k/-+-+0 an(ka1an(ka di da2a3 ta,&2 ,&'2ak- -3-3
,aik
-nt-k 4/a2-+53a-6-n -nt-k 4ka+a'5
2# 7&3akaian an(ka1an(ka di da2a3 k-'-n( +&8a-/ 3-n(kin di/inda'kan#
Selan.utnya $ilih Sf1 se+esar 9 atau 409 (an tentukan Sf2 (en!an mem$erhatikan
a$akah a(a alur $asak atau tan!!a $a(a $#r#s0 untuk mem$er#leh te!an!an !eser yan!
(ii1inkan a -k!/mm2/% "emu(ian tentukan fakt#r k#reksi Kt -lihat 1%&/% Jika (a$at
(i$astikan +ah2a nanti ti(ak akan a(a elemen yan! (i$asan! $a(a $#r#s yan! (a$at
mem+erikan m#men lentur0 maka am+illah fakt#r k#reksi lenturan Cb < 10 (an .ika nanti
a(a kemun!kinan men!!anti k#$lin! (ena!an sa+uk6= atau atau alat transmisi lain yan!
menim+ulkan lenturan maka har!a Cb $erlu (iam+il antara 102 hin!!a 20&% *iameter $#r#s
ds -mm/ selan.utnya (a$at (ihitun! (en!an $ersamaan -1%9/ (an ukuran yan! (iam+il
(a$at (i$er#leh (ari har!a6har!a (alam ta+el 1%>%
Jika k#$lin! akan (i$asan! $a(a $#r#s (en!an men!!unakan $asak0 tentukan
(iameter luar k#$lin! se(emikian ru$a hin!!a har!a (iameter $#r#s yan! (i$er#leh (ari
"
$erhitun!an terletak antara har!a (iameter lu+an! maksimum (an minimum (ari ta+el 2%1%
*en!an (emikian maka seluruh ukuran k#$lin! (a$at (itentukan%
Selan.utnya hanya $erlu (ilakukan $emeriksaan $a(a (iameter +aut serta .umlahnya0 (an
te+al flens% 'ahan k#$lin! (ari stan(ar yan! a(a men,aku$ SS41' untuk +aut (an mur0
F?200 S?420 SF440 (s+% Untuk flens0 (ll% -ta+el 2%2/% (alam hal ini telah (iam+il fakt#r6
fakt#r keamanan yan! ,uku$ +esar hin!!a $a(a umumnya ukuran yan! (itentukan se,ara
(i atas akan lulus (ari ham$er semua $emeriksaan% @amun (emikian .ika ternyata masih
kuran! kuat0 (a$at (iam+il +ahan +aut yan! mem$unyai ka(ar kar+#n yan! le+ih tin!!i
atau am+il +ahan lain untuk flensnya%
Ta&el 2.2 ,a!an %nt%$ (len) 2an &a%t $opling tetap
$
Untuk (a$at menyetel lurus ke(ua sum+u $#r#s se,ara mu(ah0 $ermukaan flens
yan! satu (a$at (i+u+ut ke (alam (an $ermukaan flens yan! men.a(i $aan!annya (i+u+ut
men#n.#l sehin!!a (a$at salin! men!e$as%
'a!ian yan! $erlu (i$eriksa a(alah +aut% Jika ikatan antara ke(ua flens (ilakukan
(en!an +aut6+aut $as0 (imana lu+an!6lu+an!nya (irim0 maka meski$un (iusahakan
ketelitian yan! tin!!i0 (istri+usi te!an!an !eser $a(a semua +aut teta$ ti(ak (a$at (i.amin
sera!am% Makin +anyak .umlah +aut yan! (i$akai0 makin sulit untuk men.amin
kesera!aman terse+ut% Se+a!ai ,#nt#h (alam hal k#$lin! yan! mem$unyai ketelitian
ren(ah0 (a$at ter.a(i +ah2a hanya satu +aut sa.a yan! menerima seluruh +e+an transmisi
hin!!a (alam 2aktu sin!kat akan $utus% Jika setelah ini $utus ter.a(i la!i $em+e+anan
$a(a satu +aut0 maka seluruh +aut (a$at men!alami hal yan! sama (an $utus se,ara
+er!antian%
'iasanya (alam $erhitun!an (ian!!a$ +ah2a 40: sa.a (ari seluruh +aut yan!
+er.umlah n +uah menerima seluruh +e+an se,ara merata% Jika .umlah +aut efektif yan!
menan!!un! +e+an (inyatakan (en!an ne maka (en!an mem$er!unakan lam+an!6
lam+an! (ari *ia!ram 40 +esarnya te!an!an !eser $a(a +aut (a$at (ihitun! se+a!ai
+erikut
8
/ % -
2 4
2 2
mm kg
B
n d T
e b b

###########################################################################
### (2#1)
/ 2
2
/ -
A
mm kg
B n d
T
e b
b

###############################################################################
## (2#2)
9, : 9,a ############################################################## (2#3)
B+a a(alah suatu har!a yan! (i$er#leh misalnya (en!an mem+a!i kekuatan tarik 41
-k!/mm2/ (ari +ahan SS41 (en!an fakt#r keamanan Sfb < 9% 'a!ian yan! men!alami
k#nsentrasi te!an!an se$erti +a!ian ulir harus (i.auhkan (ari $ermukaan k#ntak (ari
k#$lin!% *alam hal a(a tum+ukan0 maka b harus (ikalikan (en!an fakt#r Kb yan! (i$ilih
antara 104 (an &%
'a!ian +erikutnya yan! memerlukan $erhatian a(alah flens% Untuk k#$lin! yan!
(i$er!unakan +a!i tu!as6tu!as $entin! se$erti men!hu+un!kan tur+in (en!an !enerat#r0
$akailah +a.a tem$a untuk men!hin(ari a(anya +a!ian yan! ker#$#k% Untuk $emakaian
lain umumnya (i$akai +esi ,#r( an .ika (ikehen(aki +ahan yan! a!ak le+ih kuat (a$at
(i$akai +a.a ,#r% "arena +a!ian yan! ker#$#k $eka terha(a$ tum+ukan0 maka fakt#r
k#reksi K harus (iam+il se+esar 2 atau & (an (ikalikan $a(a !
7umus $eren,anaan "#$lin! Flens a(alah se+a!ai +erikut:
; < = C! 9 !
C>2
Maka
C
T
f
2
2

###############################################################################################
(2#4)
F : Fa
#################################################################################################################################################
(2#5)
Jika +aut $as (i$akai0 !esekan antara ke(ua flens (a$at .u!a meneruskan m#men
teta$i !esekan ini +iasanya (ia+aikan% A(a .u!a flens yan! (item$a men.a(i satu (en!an
$#r#s $a(a u.un! $#r#s (an (ise+ut $#r#s flens tem$a% "euntun!annya a(alah (iameter
flens (a$at (i+uat ke,il karena ti(ak memerlukan naf%
%
C?#nt#h 2%1D ilihlah suatu k#$lin! flens kaku yan! (ihu+un!kan (en!an $#r#s +a.a liat
(en!an se+uah $asak untuk meneruskan (aya se+esar 94 S $a(a 1A0 r$m0 (an $eriksalah
kekuatan +aut (an flens%
CenyelesaianD
-1/ " < 94 S < 00>&4 ; 94 < 4>0>A kE0 n1 < 1A0 r$m
-2/ fc < 102
-&/ "d < 102 ; 4>0>A < 4>0&4 kE
-4/ T < )0>4 ; 104 ; 4>0&4/1A0 < &010 F 104 k!%mm
-4/ *en!an men!am+il ka(ar kar+#n untuk +a.a liat se+esar 0020:0 maka kekuatan
tariknya B a(alah
B < 0020 ; 100 G 20 < 40 k!/mm2
Sf1 < 9000 Sf2 < 200
-9/ sa < 40/-900 ; 200/ < &0&& k!/mm2
->/ Kt < 2000 Cb < 100
-A/ ds <
1
]
1

& / 1
4
10 10 0 & 0 0 2 0 0 1
&& 0 &
1 0 4
)A02 mm H 100 mm
-)/ *ari ta+el 2%10 A < &44 mm0 ' < 290 mm0 ? < 1A0 mm0 I < 124 mm
a < 24 mm0 n < A
-10/ # < 0040 ne < 004 ; A < 4
-11/ b <
240 4 24
10 10 0 & A
2
4

< 1021 k!/mm2

-12/ *en!an +ahan +aut SS 41'0 B < 41 k!/mm
2
0 Fakt#r keamanan Sfb < 9 Fakt#r k#reksi
Kb < &00
-1&/ ba < 41/-9 ; &/ < 202A k!/mm2
-14/ 1021 J 202A0 +aik
-14/ 'ahan flens F?200 < &404 mm0 b < 1> k!/mm
2
0 Sf < 90 Fakt#r k#reksi K < &
-19/ a $ 1>/-9 ; &/ < 00)4 k!/mm
2
-1>/ <

4 0 &4 10A
10 10 0 & 2
4

001> k!/mm
2
-1A/ &00 ; 001> < 0041 J 00)4 k!/mm
2
0 +aik
-1)/ *iameter luar k#$lin! A < &44 mm k#$lin! stan(ar
(s < 100 mm0 +aut :M24 ; A $,s0 'ahan +aut : SS410 'ahan flens : F?20
10
'ahan $#r#s mesin yan! (i!erakkan serin!kali le+ih $en(ek (ari$a(a $an.an! naf k#$lin!
stan(ar% *alam hal (emikian ukuran k#$lin! harus (iru+ah% *isini $erlu (i$erhatikan
+ah2a $asak .u!a akan men.a(i le+ih $en(ek%
*i (alam JIS '14410 (iameter luar maksimum k#$lin! stan(ar a(alah &44 mm%
*iameter $#r#s ter+esar a(alah 100 mm% Jika suatu $#r#s harus (i+uat le+ih +esar (ari
yan! (i$erlukan0 maka k#$lin! $erlu (iren,anakan tersen(iri% Untuk melakukan
$eren,anaan terse+ut0 $en!etahuan (asar (an tata ,ara stan(ar se$erti yan! (iuraikan (i
atas teta$ (a$at (i$er!unakan#
-. Kopling Ka"et ,an
Mesin6mesin yan! (ihu+un!kan (en!an $en!!eraknya melalui k#$lin! flens kaku0
memerlukan $enyetelan yan! san!at teliti a!ar ke(ua sum+u yan! salin! (ihu+un!kan
(a$at men.a(i sati !aris lurus% Selain itu0 !etaran (an tum+ukan yan! ter.a(i (alam
$enerusan (aya antara mesin $en!!erak (an yan! (i!erakkan ti(ak (a$at (ire(am0
sehin!!a mem$er$en(ek umur mesin serta menim+ulkan +unyi +erisik%
Untuk men!hin(ari kesulitan6kesulitan (i atas (a$at (i$er!unakan k#$lin! karet
+an% "#$lin! ini (a$at +eker.a (en!an +aik meski$un ke(ua sum+u $#r#s yan!
(ihu+un!kan ti(ak +enar6+enar lurus% Selain itu k#$lin! ini .u!a (a$at mere(am tum+ukan
(an !etaran yan! ter.a(i $a(a transmisi%
Meski$un ter.a(i kesalahan $a(a $emasan!an $#r#s0 (alam +atas6+atas tertentu
se$erti (i$erlihatkan (alam !am+ar 2%20 k#$lin! ini masih (a$at meneruskan (aya (en!an
halus% emasan!an (an $ele$asan .u!a (a$at (ilakukan (en!an mu(ah karena hu+!un!an
(ilakukan (en!an .e$itan +aut $a(a +an karetnya% =ariasi +e+an (a$at $ula (isera$ #leh
+an karet0 se(an!kan hu+un!an listrik antara ke(ua $#r#s (a$at (i,e!ah% 3am+ar 2%&
mem$erlihatkan susunan +an karet yan! umum (i$akai%
11
G&". 2.2 Dae"a! $e)ala!an 3ang 2ipe"&ole!$an pa2a $opling $a"et &an
"arena keuntun!an (emikian +anyak0 $emakaian k#$lin! ini semakin luas%
Meski$un har!anya a!ak se(ikit le+ih tin!!i (i+an(in! (en!an k#$lin! flens kaku0 namun
keuntun!an yan! (i$er#leh (ari se!i6se!i lain le+ih kasar%
'e+era$a $r#(usen k#$lin! ini menye(iakan ukuran6ukuran stan(ar% Untuk
meren,anakan atau melakukan $emilihan0 $erlu (iketahui le+ih (ahulu +esarnya (aya
yan! akan (iteruskan0 $utaran $#r#s0 mesin yan! (i$akai0 $ersyaratan ker.a0 (ll%0 se$erti
$a(a $eren,anaan k#$lin! flens% Setelah ti$e yan! sesuai (i$ilih0 kemu(ian (i$eriksa
kekuatan +a!ian6+a!iannya serta +ahan yan! (i$akai%
A(a +e+era$a hal $entin! yan! harus (i$erhatikan se$erti $a(a k#$lin! flens kaku%
Salah satu (ari $a(anya a(alah taksiran variasi m#men $untir0 se+a!ai tam+ahan atas
m#men yan! (ihitun! (ari (aya (an $utaran $#r#s%
G&". 2.# S%)%nan $opling $a"et &an. G&". 2.- 4a"ia)i momen p%nte"
Misalkan m#men $untir yan! (iteruskan +ervariasi se$erti (alam !am+ar 2%4%
3aris $utus6$utus menyatakan m#men $untir Tm -k!%mm/ yan! (ihitun! (ari (aya
n#minal " -kE/ (an $utaran n1 -r$m/ (ari suatu m#t#r listrik% M#t#r terse+ut mam$u
mem+erikan (aya tam+ahan yan! ,uku$ +esar sesuai (en!an $ermintaan (i atas (aya rata6
rata yan! sesun!!uhnya%
Tm < )0>4 ; 104 ; "/n1 -k!%mm/ %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% -2%9/
'ila ter(a$at se(ikit variasi m#men0 kalikan har!a Tm (en!an fakt#r k#reksi f,
untuk tum+ukan (an umur +an% -lihat !am+ar 2%&/%
12
'ila variasi m#men san!at +esar se$erti (ikemukakan (i atas0 kalikan har!a Tma%
-k!%mm/ yan! ter+esar (alam satu $utaran (en!an fakt#r k#reksi yan! sama fc se$erti (i
atas%
Td < fcTma% -2%>/
ilihlan ukuran se(emikian ru$a hin!!a m#men Td -k!%mm/ le+ih ren(ah (ari $a(a
m#men n#rmal maksimum (ari k#$lin! stan(ar Tu -k!%mm/%
erlu .u!a (i$eriksa a$akah m#men a2al (ikenakan +e+era$a kali (alam sehari
.u!a le+ih ren(ah (ari har!a Td ini%
Untuk $erhitun!an (iameter $#r#s0 fakt#r k#reksi Kt untuk $#r#s ter,aku$ (i
(alam Td% Fakt#r k#reksi lenturan Cb (itentukan atas (asar $erkiraan a$akah k#$lin!
terse+ut (imasa men(atan! akan (i!anti (en!an alat lain yan! menim+ulkan m#men lentur
$a(a $#r#s% 'iasanya $erhitun!an (i(asarkan atas har!a Cb <10 yaitu (en!an an!!a$an
ti(ak akan a(a $en!!antian k#$lin! (en!an alat lain%
*en!an (emikian rumus untuk (iameter $#r#s a(alah
(s <
1
]
1

d
a
T

1 0 4
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
-2%A/
*iameter $#r#s (ari m#t#r in(uksi yan! tertutu$ (an (i(in!inkan (en!an ki$as
(i$erlihatkan (alam ta+el 2%4%
Selan.utnya $erhitun!an kekuatan !eser (ari +a!ian $ermukaan +an yan!
menem$el $a(a l#!am $emasan! (i$erlihatkan (alam !am+ar 2%4%
Ta&el 2.# Fa$to" $o"e$)i fc
Ma,am $en!!erak
Mula
Eatak sisi yan!
(i!erakkan
=ariasi m#men $untir
"e,il Se(an! 'esar
M#t#r listrik
Tur+in ua$
M#t#r *iesel (en!an
9
silin(er atau le+ih%
M#t#r +ensin (en!an
4
Silin(er atau le+ih
M#t#r *iesel
(en!an kuran! (ari
9 silin(er% M#t#r
+ensin (en!an
kuran! (ari 4
silin(er
I
M#men a2al : ke,il
=ariasi m#men : ke,il
"e.utan : rin!an
utaran +alik : ti(ak a(a
1 ? 105 105 ? 2 2 ? 3
II
M#men a2al : se(an!
=ariasi m#men : se(an!
"e.utan : se(an!
utaran +alik : ti(ak a(a
105 ? 2 2 ? 205 205 ? 4
III
M#men a2al : +esar
=ariasi m#men : +esar
"e.utan : +esar
utaran +alik : ti(ak a(a
2 ? 205 205 ? 305 305 1 5
emakaian $raktek fs emakaian $raktek fs
M#t#r listrik K $#m$a minyak 100 M#t#r t#rak K r#(a !i!i re(uksi -4 silin(er/ 204
13

M#t#r listrik K r#(a !i!i re(uksi 200 M#t#r t#rak K $#m$a minyak -4 silin(er &04
M#t#r listrik K k#m$res#r &00 M#t#r t#rak K !enerat#r -9 silin(er/ &04
Ta&el 2.- Diamete" po"o) moto" in2%$)i # (a)a *te"t%t%p )el%"%!n3a5 2i2ingin$an
2engan $ipa)1
PS $6 - *$%t%p1 0 *$%t%p1
7 *$%t%p
0#5
1
2
3
5
$#5
10
15
20
25
30
0#4
0#$5
1#5
2#2
3#$
5#5
$#5
11
15
18#5
20
1411"
1811%
24128
24128
28135
32135
35142
42
45
48
55
1811%
22124
24128
28135
32135
32142
42
45
45148
48155
551"0
22
24
28
35
35
42
42
48
55
"0
"5
G&". 2.. Lam&ang-lam&ang pa2a $opling $a"et &an
'a!ian yan! menem$el (a$at (i+a!i atas +a!ian $irin!an (an +a!ian silin(er%
Iuas tem$elan S1 (an S2 -mm2/ untuk ukuran6ukuran yan! +ersan!kutan (i$erlihatkan
14
(alam ta+el 2%4% Jika (iameter luar (ari +a!ian $irin!an (an silin(er a(alah d1 (an d2
-mm/0 maka te!an!an !eser t -k!/mm2/ yan! tim+ul $a(a +a!ian yan! menem$el
a(alaht
1
]
1

+
+

1
]
1

+
+
2 4
/
2 4
2
2
2 1
1
2
2
2 1
1
d
S
d d
S T
T
d
S
d d
S
d t
d t

################################### (2#%)
;&(an(an (&+&' yan( dii@inkan 9ta anta'a ,an ko62in( dan 2o(a3
6&3a+an( ada2a/ 0004 (k(>332)#
9t : 9ta ################################################################# (2#10)
Ta&el 2.. '$%"an-%$%"an 2a)a" 2an $apa)ita) $opling $a"et &an
No>
dia#
2-a'
Ak-'an Ko6in( a-t !2&n+
L&,
a'
;ota
2
Mo
3&
n
No'
3a2
3aB
Mo
3&
n
6-n
.ak
K&.#
3aB
L-a+
8&6itan
Dia#8&6it
an
L&,
a'
Dia
#
,a
-t
*2/#
,a-t
Dia# B
8a'ak
,a(i
Di
a#
2-
a'
Dia#
,-+
Dia#
7o'o
+
Mak
+#
A S1 S2 d1 d2 C n d B 6 E ! W
(k(#
3)
(k(#
3)
('63)
100
120
140
1"0
185
210
2"5
340
445
550
$00
202
3
228
"
332
8
404
1
504
$
""8
1
102
8$
200
12
414
10
43"
33
$20
44
125
4
188
4
2$1
8
2%%
"
344
8
433
3
"18
0
120
45
1$0
82
2"3
$"
432
0"
82
%%
11"
128
14"
1""
200
2"$
35"
422
52"
"4
83
%"
10
"
12
2
13
8
1"
4
21
4
2$
2
35
0
43
0
3$
3%
45
51
58
"$
82
10"
13%
1$3
220
50
"5
$5
85
100
112
140
180
23"
2%0
3$0
2 B "
2 B "
2 B "
2 B "
2 B "
2 B "
2 B "
2 B "
2 B "
2 B 8
2 B 12
" B 100
8 B 1025
10 B 105
10 B 105
12 B
10$5
12 B
10$5
12 B
10$5
1" B 2
18 B 205
24 B 3
24 B 3
84
%"
11
2
12
5
14
0
1"
2
1%
5
2"
4
33
2
44
5
5"
0
32
40
45
50
"4
80
100
125
1"0
232
310
18
22
25
28
3"
45
5"
$1
%0
150
200
%3
111
125
141
158
1$%
224
28"
3"3
4$3
"20
4
8
12
1$
20
2%
3"
82
1"0
500
100
0
10
20
30
42
50
$2
%0
205
400
125
0
250
0
5000
4500
4200
4000
3"00
3200
2"00
2100
1"00
1200
1000
emeriksaan selan.utnya $erlu (ilakukan $a(a +aut $en!ikat antara flens (en!an
l#!am $emasan! k#$lin!% *alam hal ini k#$lin! flens kaku yan! (iikat (en!an +aut $as0
$erhitun!an kekuatan (i(asarkan $a(a seten!an (ari .umlah seluruh +aut0 karena (istri+usi
15
!aya !eser yan! ti(ak merata% Teta$i $a(a k#$lin! karet +an0 karena flens (iikat (en!an
+aut tanam0 maka m#men yan! (iteruskan (a$at (ian!!a$ ter+a!u rata $a(a semua +aut%
*en!an $emakaian +aut tanam ini0 te!an!an !eser ter.a(i $a(a ulir +aut sehin!!a
k#nsentrasi te!an!an harus (i$erhatikan% *i sini k#nsentrasi te!an!an (a$at (iam+il
se+esar &00% Maka +esarnya te!an!an !eser yan! (ii1inkan $a(a +aut a(alah
ba $ B&'Sf1 % Sf2)!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! -2%11/
Jika (iameter inti +aut a(alah (r0 maka
ba <
B n nd
T
e r
2
ma;
A
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% -2%12/
ne < n %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% -2%1&/
Akhirnya0 $a(a k#$lin! yan! (i$er!unakan untuk meneruskan (aya (ari suatu
$en!!erak mula (en!an m#men $untir yan! san!at +ervariasi se$erti se+uah m#t#r t#rak
(en!an .umlah silin(er se(ikit0 atau k#$lin! untuk men!!erakkan mesin (en!an +e+an
yan! +ervariasi se,ara $eri#(i,0 maka !etaran $untir $erlu (i$eriksa%
Jika .umlah $un,ak m#men tia$ $untir a(alah v0 (an $utaran $#r#s a(alah n1
-r$m/0 maka frek2ensi variasi m#men $untir a(alah vn1% *alam hal se$erti yan!
(itun.ukkan (alam !am+ar 2%40 +esarnya frek2ensi a(alah 2n1%
Sekaran! akan (ihitun! frek2ensi $ri+a(i (ari $#r#s% M#men inersia $#r#s yan!
(i!erakkan (inyatakan (en!an (1 -k!%,m%s2/% Jika )
2
1 * -k!%m2/ (i+erikan0 maka:
(1 < 104 ; )
2
1 * /-4 ; )A0/% Ini a(alah .umlah m#men inersia +e+an (an L (ari m#men
inersia k#$lin!% M#men inersia (ari satu flens (a$at (i$er#leh (ari Ta+el 2%90 yan!
+esarnya a(alah seten!ah (ari selisih antara m#men inersia l#!am $emasan! (an m#men
inersia +a(an k#$lin!%
Ta&el 2.0 Momen ine")ia $opling $a"et &an
@#% "#$lin!
"#nstanta $e!as
$untir k#$lin!
-k!%,m/ra(/
M#men inersia -k!%,m
2
/
'a(an k#$lin!
I#!am
$emasan!
@#% 100
@#% 120
@#% 140
@#% 190
4024 ; 10&
>0)1 ; 10&
2002 ; 104
10>> ; 104
0%00&4
0%00>)
0%019
0%0&0
0%00A9
0%020
0%040
0%0>4
1"
@#% 1A4
@#% 210
@#% 294
@#% &40
@#% 444
@#% 440
@#% >00
20)4 ; 104
&0)1 ; 104
900> ; 104
10AA ; 104
4010 ; 104
1000 ; 109
10A0 ; 109
0%04)
0%0A>
0%&A
1%0>
&%4
>%4
1>
0%1&0
0%2&
0%A&
&%1
10%1
2)
A4
M#men inersia m#t#r in(uksi (a$at (i$er#leh (ari )
2
m * (ari ta+el 2%>% .umlahan
(ari 10
4
; )
2
m * /-4 ; )A0/ (an L (ari m#men inersia k#$lin! a(alah (m% Jika r#(a !i!i
re(uksi (i$akai antara m#t#r (an k#$lin!0 maka )
2
m * (ari m#t#r (an $ini#n harus
(ikalikan (en!an kua(rat (ari $er+an(in!an re(uksi i -i M 1/% 5asil $erkalian terse+ut
setelah (itam+ah (en!an )*
2
(ari r#(a !i!i kemu(ian (ikalikan (en!an -10
4
/4 ; )A0/%
Ta&el 2.8 G
2
mD 2a"i moto" in2%$)i tiga (a)a
*te"t%t%p )el%"%!n3a5 2i2ingin$an 2engan $ipa)1. *$g.m
2
1
PS $6 - *$%t%p1 0 *$%t%p1 7 *$%t%p1
0%4
1
2
&
4
>%4
10
14
20
24
&0
0%4
0%>4
1%4
2%2
&%>
4%4
>%4
11
14
1A%4
22
0%009
0%01&
0%01)
0%0&1
0%09&
0%1&
0%1A
0%2>
0%&>
0%4)
0%>2
0%00)
0%01>
0%0&1
0%042
0%12>
0%22
0%&9
0%42
0%)4
1%2
1%4
0%014
0%02A
0%102
0%12
0%2&
0%&>
0%44
1%2&
1%>2
4
4
Jika k#nstanta $e!as k#$lin! +an a(alah k -k!%,m/ra(/0 maka har!a ukuranukuran yan!
+ersan!kutan a(alah se$erti yan! tertera (alam Ta+el 2%9% *en!an system $#r#s se$erti
yan! (i!am+arkan (alam 3am+ar 2%90 $utaran kritisnya n, -r$m/ a(alah
N
&
<

,
_

+
m
( (
k
1 1
2
90
1

#####################################################################
(2#14)
A(alah suatu hal yan! (a$at (i$an(an! +aik .ika frek2ensi variasi m#men $unter vn1 ti(ak
le+ih (ari 00A nc%
1$
C?#nt#h 2%2D Se+uah k#m$res#r yan! menim+ulkan variasi m#men $unter se$erti (alam
!am+ar 2%> (alam satu $utaran $#r#s0 (i!erakkan #leh se+uah m#t#r in(uksi se+esar 404
kE $a(a )90 r$m% ilihlah suatu k#$lin! karet +an untuk men!hu+un!kan ke(ua mesin
terse+ut% M#t#r terse+ut mem$unyai $#r#s +er(iameter 42 mm 3*
2
se+esar 0022 k!%m
2
0
(an 9 +uah kutu$0 se(an!kan k#m$res#r mem$unyai 3*
2
se+esar 0012 k!%m
2
% Ukuran
k#$lin! (s+% Ter(a$at (alam Ta+el 2%&%
G&". 2.0 Pen2e$atan )%at% )3)tem po"o). G&". 2.8 4a"ia)i momen p%nte" 2a"i conto! 2.2

CenyelesaianD
-1/ " < 44 kE0 n1 < )90 r$m
-2/ Tm < )0>4 ; 404/)90 < 44A0 k!%mm
-&/ Tma% < 11000 k!%mm0 v < 2
-4/ *ari ta+le 2%>0 fc < &00
-4/ Td < &00 ; 11000 < &&000 k!%mm
-9/ @#% 294 + < 294 mm
M#men n#rmal maksimum Tu < &9 k!%m M &&000 k!%mm
B < 140 mm0 C < 100 mm0 , < >1 mm0 < 14 mm0 d < 12 mm
n < 2 ; 9
->/ 'ahan $#r#s S44?
B < 4A k!/mm20 Sf1 < 900 (en!an alur $asak Sf2 < 204
en!aruh tan!!a $#r#s a(alah ke,il%
-A/ a < 4A / 900 % 204 < &0A> k!/mm
2
-)/ ds < mm % 1 0 &4 &&000
A> 0 &
1 0 4
&
1

1
]
1

18
*iameter $#r#s se+esar &4 mm (a$at (i$an(an! ,uku$% Teta$i karena (iameter
$#r#s m#t#r a(alah 42 mm0 maka (iameter yan! sama .u!a harus (iam+il untuk
$#r#s yan! (i!erakkan%
-10/ *en!an (iameter naf k#$lin! @#% 294 se+esar 100 mm0 (iameter lu+an! $#r#s
maksimum a(alah 49 mm% Ja(i (iameter $#r#s se+esar 42 mm a(alah ,uku$ +aik%
-11/ eriksa k#nsentrasi te!an!an $a(a alur $asak%
Untuk (iameter $#r#s se+esar &A sam$ai 44 mm0 ukuran $asak a(alah 12 ; A%
Jari6.ari filet r1 0 r2 < 0024 sam$ai 0040 mm H am+il 004 mm% Maka 004/42 <
0000)40 N < &02% "#nsentrasi te!an!an ternyata le+ih +esar (ari taksiran semula
yaitu se+esar 204% "arena itu $erlu (ia(akan k#reksi%
&0A> ; 204/&02 < &002 k!/mm
2
% eriksa a$akah te!an!an !eser yan! (i$er#leh
(en!an men!alikan (en!an Td < &&000/42& < 202> J &002 k!/mm
2
H +aik
-12/ Iuas $enem$elan antara +an (en!an l#!am $emasan!%
'a!ian $irin!an S1 < 102A> mm
2
'a!ian silin(er S2 < 91A0 mm
2
d1 < 200 mm0 d2 < 194 mm- a < 0002& k!/mm
2
-1&/ B < &&000
02& 0 0
2
194
91A0
4
194 200
102A> /
,
_

+
+
k!/mm
2
-14/ 0002& J 00040 +aik
-14/ 'ahan +aut S20?0 B < 41 k!/mm2
db1 < 100A9& mm0 B < 140 mm0 n < 90 Sf1 < &0 fc <&
-19/ B+a < 41/-9 ; &/ < 202A k!/mm
2
-1>/ B+ <
( )

9140 A9& 0 10
11000 A
2
% %
%

002A& k!/mm
2
-1A/ &00 ; 002A& < 00A4) J 202A0 +aik
-1)/ "#m$res#r : )*
2
< 0012 k!%m
2
l < 104 ; 0012/-4 ; )A0/ < 00&09 k!% ,m
2
"#$lin! : lc < -00A& K 00&A/ <0044 k!%,m%s
2
Sisi (i!erakkan : l1 < 00&09 G -0044/2/ < 004&1 k!%,m%s
2
M#t#r : )*
2
$ 0022 k!%m
2
0 l < 104 ; 22/-4 ; )A0/ < 0049 k!%,m%s
2
Sisi $en!!erak : lm < 00490 G -0044/2/ < 00>A4 k!%,m%s
2
"#nstanta $e!as $untiran : k < 900> ; 104 k!%,m/ra(
1%
-20/ nc <
,
_

+
>A4 % 0
1
4&1 0 0
1
10 0> 0 9
2
90
4
%

< 41A0 r$m

-21/ 2 ; )90/41A0 < 0049 J 00A0 +aik
-22/ @#% 294% *iameter luar 294 mm
*iameter M12 ; 9-+uah/ ; (ua sisi
'ahan +aut S20?
.. Kopling Fl%i2a
*alam tahun 1)04 #leh Fettin!er (i 3erman (i+uat untuk $ertama kali suatu
k#$lin! yan! meneruskan (aya melalui flui(a se+a!ai 1at $erantara% "#$lin! ini (ise+ut
k#$lin! flui(a0 (imana antara ke(ua $#r#s ti(ak ter(a$t hu+un!an mekanis%
'ila suatu im$eller $#m$a (an suatu raner tur+in (i$asan! salin! +erha(a$an0
(imana ke(uanya +era(a (i (alam ruan!an yan! +erisi minyak yan! men!alir (ari
im$eller terse+ut akan men!!erakkan raner tur+in yan! (ihu+un!kan (en!an $#r#s #ut$ut%
-3am+ar 2%A/% M#emen $unter yan! (iteruskan a(alah +er+an(in! lurus (en!an $an!kat
lima (ari (iameter luar k#$lin! (an kua(rat (ari $utaran% *alam kea(aan +eker.a n#rmal0
$utaran $#r#s #ut$ut a(alah le+ih ren(ah (ari$a(a $utaran $#r#s in$ut%
G&". 2.7 ,agan $opling (l%i2a
er+e(aan $utaran ini (ise+ut sli$0 yan! +esarnya antara 2 sam$ai 4 : (ari $utaran $#r#s
in$ut% *alam kea(aan sli$ se+esar ini efisiensi k#$lin! men,a$ai har!a maksimumnya%
"#$lin! flui(a san!at ,#,#k untuk mentransmisikan $utaran tin!!i (an (aya +esar%
"euntun!an (ari k#$lin! ini a(alah +ah2a !etaran (ari sisi $en!!erak (an tum+ukan (ari
sisi +e+an ti(ak salin! (iteruskan% *emikian $ula $a(a 2aktu ter.a(i "#$lin! Teta$ 49
20
$em+e+anan le+ih0 $en!!erak mulanya ti(ak akan terkena m#men yan! mele+ihi +atas
kemam$uan% Oleh karena itu umur mesin (an $eralatan yan! (ihu+un!kannya akan le+ih
$an.an! (is+an(in! (en!an $emakaian k#$lin! teta$ +iasa% Selain hal (i atas0 (iameter
$#r#s .u!a (a$at (iam+il le+ih ke,il% Start (a$at (ilakukan (en!an le+ih mu(ah (a+
$er,e$atan (a$at +erlan!sun! (en!an halus0 karena k#$lin! (a$at (iatur se(emikian ru$a
hin!!a $en!!erak mula (i$utar le+ih (ahulu sam$ai men,a$ai m#men maksimumnya (an
+aru setelah itu m#men (iteruskan ke$a(a $#r#s yan! (i!erakkan% Jika +e+era$a k#$lin!
flui(a (i$akai untuk men!hu+un!kan +e+era$a $en!!erak mula se,ra serentak0 (istri+usi
+e+an yan! merata (iantara mesin6mesin $en!!erak mula terse+ut (a$at (i$er#leh (en!an
mu(ah%
"arena sifat6sifat terse+ut (i atas maka k#$lin! ini +an!yak (i$akai se+a!ai
$enerus (aya $a(a alat6alat +esar0 l#k#m#tif0 (s+%0 +aik yan! (i!erakkan #leh m#t#r listrik
mau$un -terutama/ #leh m#t#r +akar%
?ara memilih k#$lin! flui(a (i+erikan (alam *ia!ram > se+a!ai (ia!ram aliran%
Tentu sa.a (ia!ram ini (a$at (iru+ah (an (isesuaikan (en!an k#n(isi yan! a(a serta
k#nse$si $eren,anaannya%
*en!an men!am+il k#nvey#r se+a!ai ,#nt#h mesin yan! akan (i!erakkan0 kita
akan menin.au $er+e(aan yan! (a$at (iaki+atkan #leh $en!!unaan k#$lin! kaku (an
k#$lin! flui(a% ?ara ini (a$at (i$akai untuk memilih k#$lin! flui(a yan! ,#,#k% Misalkan
mesin yan! (i!erakkan (alam kea(aan +eker.a (en!an ka$asitas +e+an maksimum% Jika
!aya tahan $a(a sa+uk yan! manarik a(alah -k!/0 (iameter $uli a(alah * -m/ (an
ke,e$atan k#nvey#r a(alah . -m/min/0 maka $unter tahanan T -k!%m/ a(alah
T < ; -*/2/ %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
-2%14/
utaran np -r$m/ (ari $uli $en!!erak a(alah
np < =/-O*/ %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
-2%19/
*en!an efisiensi mekanis se+esar P0 (aya rata6rata yan! (i$erlukan a(alah
"m <
( )

9120
2
102
90 / 2
p p
n T% n T%
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% -2%1>/
21
ilihlah untuk sementara (aya MA -kE/ (an .umlah kutu$ -$/ (ari suatu m#t#r
stan(ar yan! le+ih +esar (ari (aya (i atas0 (an ,arilah )*2 m#t#r terse+ut (ari ta+el 2%9%
'a!ilah +a!ian6+a!ian +er!erak yan! akan (i$er,e$at (ari 0 hin!!a men,a$ai
ke,e$atan = $a(a 2aktu start0 atas +a!ian yan! +er!erak lurus (an +a!ian yan! +er$utar%
Tentukan har!a )*2 -k!%m2/ (ari masin!6masin! +a!ian terse+ut (alam +entuk m#men
inersia su(ut untuk men!hitun! .umlah har!a )*
2
$a(a $#r#s $uli% 5ar!a terse+ut
kemu(ian (i+a!i (en!an 4 ; )0A untuk men(a$atkan m#men inersia ekivalen le -k!%m%s
2
/
(ari sistem%
Jika ke,e$atan su(ut ,# < 2ltn1/90 -ra(/s/ (i,a$ai (alam .an!ka 2aktu $er,e$atan
tae -s/0 maka +esarnya $er,e$atan su(ut ,# -ra(/s
2
a(alah
,# < 2ltn1/-90tae/
Jika m#men $er,e$atan a(alah Ta -k!%m/0 maka
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% -2%1A/
*alam kea(aan $em+e+anan se,ara maksimum0 m#men $unter yan! (i$erlukan
untuk start a(alah
Td < T G Ta!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! -2%1)/
a(a +e+era$a mesin0 +e+an $ermulaan yan! (ikenakan ti(ak +era$a +esar0 (an
+e+an +erat +aru (ikenakan setelah mesin +er!erak% Teta$i (alam uraian (isini
(i+ahas kea(aan yan! $alin! +erat%
en!!erak mula yan! umumnya (i$akai a(alah m#t#r in(uksi% M#t#r ini
(i!#l#n!kan atas 2 ti$e menurut r#t#rnya0 yaitu : m#t#r (en!an lilitan (an m#t#r
(en!an san!kar $a(a r#t#rnya% 7#t#r san!kar selan.utnya (a$at (i+a!i atas r#t#r
san!kar +a.in! -sQuirrel ,a!e/ (an san!kar +a.in! khusus% Ma,am yan! terakhir
mem$unyai arus a2al yan! ren(ah (an m#men a2al yan! +esar%
M#t#r (en!an r#t#r lilitan harus selalu (i+eri tahanan a2al $a(a sirkuit
sekun(er% a(a 2aktu start0 suatu tahanan yan! +esar (itam+ahkan untuk mem+erikan
m#men yan! +esar (an (en!an +ertam+ahnya $utaran0 tahan (i$erke,il sehin!!a
m#t#r men!alami $er,e$atan hin!!a ter,a$ai $utaran n#rmalnya% ?ara sema,am ini
selain mahal .u!a menyulitkan $en!en(alian .arak .auh%
22
a(a m#t#r in(uksi ma,am san!kar +a.in! (en!an (aya ke,il kuran! (ari &0>
-kE/0 te!an!an .ala (a$at (ikenakan se,ara lan!sun! $a(a 2aktu start% *alam hal ini
arus a2al (a$at men,a$ai 400 sam$ai 900 : arus n#rmal% M#t#r (en!an ka$asitas
se+esar 404 sam$ai 14 atau 20 -kE/ men!!unakan hu+un!an +intan!6se!iti!a -R K A/%
Jika lilitan $rimer (isusun (alam hu+un!an +intan! $a(a 2aktu start0 maka
masin!6masin! lilitan akan men(a$at te!an!an se+esar 1 & kali te!an!an
n#rmalnya (an arus yan! ter.a(i hanya se+esar 1/& (ari arus n#rmalnya% ?ara ini
hanya (a$at (i$akai untuk start (en!an +e+an ren(ah% M#t#r (en!an (aya le+ih +esar
(ari 14 kE men!!unakan transf#rmasi lilitan tun!!al ti!a fasa yan! (ise+ut
k#m$ensat#r start% ?ara ini mem$unyai kelemahan (alam hal fa,t#r (aya yan!
ren(ah0 $emakaian (aya yan! tin!!i (an mahal har!anya%
Jika #ut$ut n#minal m#t#r a(alah "/ -kE/ $a(a n1 -r$m/0 maka +esarnya
m#men $a(a +e+an $enuh T -k!%m/ a(alah
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%-2%20/
Sekaran! kita $erhatikan le+ih lan.ut hu+un!an antara T (en!an m#men a2al%
M#t#r in(uksi san!kar +a.in! khusus se$erti telah (ise+utkan (i atas0 masih (a$at
(i+a!i la!i atas san!kar +a.in! !an(a (an san!kar +a.in! alur (alam%
M#men a2al m#t#r (itentukan (alam stan(ar ti(ak kuran! (ari 124 : T untuk
(aya le+ih +esar (ari 404 kE -ti$e san!kar +a.in! alur (alam (en!an 4 kutu$ (an
9 kutu$/% M#men maksimum a(alah 1>4: T%
*alam kenyataan m#men a2al (an m#men maksimum (ari m#t#r stan(ar
(en!an (aya kuran! (ari &> kE a(alah kuran! le+ih 200: T% Jika (i$erlukan
m#men yan! le+ih +esar (ari m#men a2al m#t#r stan(ar0 $amakaian suatu m#t#r
m#men +esar (en!an tahan sekun(er yan! tin!!i (a$at men!hasilkan m#men a2al
se+esar kuran! le+ih &00 : T0 (en!an men!#r+ankan se(ikit efisiensinya%
"arekteristik suatu m#t#r in(uksi san!kar +a.in! menun.ukkan m#men
maksimum $a(a A0 sam$ai )0 : $utaran sinkr#nnya% utaran sinkr#n ns < 120 f&p
-r$m/0 (imana f < frek2ensi sum+er listrik -51/ (an p < .umlah kutu$% -Iihat
3ama+r 2%)/% "arena itu .ika m#men $a(a +e+an $un,ak le+ih +esar (ari m#men
23
maksimum0 maka $utaran ti(ak (a$at naik (en!an ,e$at sehin!!a men.a(i san!at
$anas (an (a$at ter+akar $a(a akhirnya%
Gbr. 2.9 Kurva momen puntir terhadap putaran dari motor induksi
tiga asa
Ga3,a' 2#10 3&n-n8-kkan 3a.a313a.a3 /-,-n(an anta'a
3o3&n dan 6-ta'an -nt-k ,&,&'6a 3&+in# Mo3&n yan( di6&'2-kan
6ada 6-ta'an 0 C 3&'-6akan +-at- 6&'+oa2an#
1A ) Anit 3oto'1(&n&'ato' 2i+t'ik
1 ) 7o36a +&nt'iD-(a2 (k&.&6atan tin((iE
+a2-'an k&2-a' dit-t-6)#
1C ) Ko36'&+o' to'ak (d&n(an kat-6 6inta+)
2 ) M&+in '&3-k (tan6a ,&,an)
4A ) M&+in (i2in( ,o2a (,&',&,an)
4 ) M&+in (i2in( 'o2 din(in (,&',&,an)
4C ) 7o36a a2i'an ak+ia2 (+a2-'an k&2-a' t&',-ka)
G&". 2.19 K%":a )tan2a" momen p%nti" te"!a2ap $ecepatan 2a"i macam-macam &e&an.
Jika .umlah start (alam sehari hanya +e+era$a kali sa.a maka (aya yan!
(i$erlukan a(alah
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% -2%21/
*imana T -k!%m/ a(alah m#men yan! (i$erlukan0 n1 -r$m/ a(alah $utaran (an 0
a(alah efisiensi mekanis% Untuk ini harus (i$ilih suatu m#t#r (en!an #ut$ut n#minal
"/ -kE/ yan! le+ih +esar (ari$a(a " (i atas%
24
Jika m#t#r serin! sekali (istart0 maka Td a(alah le+ih +esar (ari$a(a T% *en!an
men!an!!a$ Td S -1024 sam$ai 104/ T T M T maka (aya m#t#r yan! (i$ilih
a(alah " T % 2 n 1
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% -2%22/
Se+a!ai $ilihan lain (a$at (i$akai suatu m#t#r in(uksi (en!an r#t#r lilitan (an
tahanan a2al untuk men!u+ah tahanan sekun(er (alam 4 atau 9 tan!!a $a(a 2aktu
atart -3am+ar 2%11/%
G&". 2.11 Ta!anan 2an momen p%nti" )e$%n2e"
A(a .u!a suatu ,ara men!an!kat (an mele$askan +e+an (en!an k#$lin! tak
teta$ (an rem0 (imana m#t#r $en!!erak (alam kea(aan +er$utar terus% 5al ini akan
(i+ahas (alam $asal tentan! k#$lin! tak teta$ (an rem%
3a+un!an antara suatu m#t#r in(uksi san!kar +a.in! (an se+uah k#$lin! flui(a
ti(ak memerlukan k#n$ensat#r start% ?ara ini memun!kinkan start (en!an
men!hu+un!kan lan!sun! $a(a .ala serta (a$at (i$akai untuk $en!en(alian .arak
.auh% "euntun!an khusus (ari ,ara ini a(alah a(anya kemun!kinan untuk menstart
m#t#r se,ara tan$a +e+an% "emu(ian +e+an (ihu+un!kan setelah m#t#r men,a$ai
m#men yan! +esar%
Se$erti (i$erlihatkan (alam 3am+ar 2%12-a/0 m#t#r (istart (an +er$utar hin!!a
men,a$ai )& : $utaran (en!an k#$lin! flui(a yan! sli$ 100:% a(a titik ini m#men
$untir men,a$ai 220 sam$ai 240: m#men n#minalnya hin!!a +e+an (a$at (istart
25
(en!an le+ih mu(ah (ari$a(a (en!an ,ara yan! ter(ahulu% Setelah itu $utaran $#r#s
#ut$ut akan naik (en!an ,e$at men(ekati $utaran $#r#s in$ut0 atau (en!an lain
$erkataan0 sli$ akan turun (en!an ,e$at (ari 100: hin!!a men,a$ai & sam$ai 4 :
5ar!a sli$ antara & sam$ai 4 : ini a(alah umum untuk k#$lin! flui(a $a(a kea(aan
+eker.a terus6menerus% Jika (en!an $emakaian k#$lin! flui(a (ikha2atirkan akan
men!uran!i (aya tarik0 maka (a$at (iatur $er+an(in!an (iameter $uli atau r#(a !i!i
re(uksinya $a(a 2aktu meren,anakan alat yan! +ersan!kutan%
'erma,am6ma,am k#$lin! flui(a telah (ikem+an!kan menurut $en!!unaannya%
"#$lin! murah (an se(erhana (en!an isi minyak yan! teta$ san!at +anyak (i$akai%
2"
G&". 2.12 Ka"a$te"i)ti$ !%&%ngan lang)%ng 2engan moto" 2i)&an2ing 2engan
!%&%ngan melal%i $opling (l%i2a.
2$
A(a $ula k#$lin! flui(a (en!an $enyim$an minyak (i (alam sirkuit aliran minyak0
serta k#$lin! kem+ar yan! meru$akan !a+un!an antara (ua k#$lin! flui(a (en!an
sirkuit aliran minyak yan! ter$isah -3am+ar 2%1&/%
G&". 2.1# Macam-macam $opling (l%i2a
a(a k#$lin!6k#$lin! yan! (i+ahas ter(ahulu0 m#men yan! (iteruskan
(iken(alikan (en!an men!atur .umlah minyak (i (alam sirkuit (an $a(a k#$lin! yan!
terakhir $en!en(alian (ilakukan (en!an men!halan!i se+a!ian (ari sirkuit aliran
flui(a (en!an $lat $en!halan!% ?ara yan! terakhir ini (i$akai $a(a k#$lin! (en!an
ka$asitas +esar (an me sin +er$utaran tin!!i%
*ia!ram ka$asitas suatu ma,am k#$lin! flui(a se+a!ai ,#nt#h (i$erlihatkan
(alam !am+ar 2%14-a/% 'ilan!an6+ilan!an (i sam$in! masin!6masin! !aris lurus
menyatakan (iameter k#$lin! (alam in,h% Ukuran0 .umlah minyak stan(ar0 +erat0
(s+%0 (ari k#$lin! flui(a yan! $alin! (asar (i$erlihatkan (alam !am+ar 2%14-+/%
28
G&". 2.1-*a1 Diag"am $apa)ita) 2a"i $opling (l%i2a
2%
@#m#r Ukuran
Ukuran >04 A04 )04 1009 12 1&04 14 1904 1A04 21
*iameter luar *
-mm/
214 24A 2>> &09 &90 &)4 440 4)A 49& 909
an.an! t#tal +
-mm/
119 112 144 144 1>4 1)0 1>4 1A> 224 2&4
Jumlah minyak -(/ 100 109 202 &01 &04 4 > 10 1& 19
'erat kerin! 400 40> >04 )02 20 24 &4 90 100 1&0
3*
2
'a!ian luar 0009 000) 001A 002A 10A 20A 404 404 1000 1400
-k!m
2
/ 'a!ian
(alam
0002 0002 0004 000> 002 00& 100 104 200 400
G&". 2.1- Dimen)i-2imen)i 2a"i $opling (l%i2a 2a)a"
?atatan : In!atlah +ah2a +a!ian luar harus (ihu+un!kan lan!sun! (en!an m#t#r
30
*AFTA7 USTA"A
+c1mad*udut12docstoc!com
www!google!com
31