You are on page 1of 84

Curso: PGN, Metalurgia, Mecnica,

Eletromecnica
Mdulo: II Carga Horria: 60 h
ocente: !na "osa de C# $omasine $urno: Noturno !no: %0&0
Higiene e Segurana do Trabalho
Material Instrucional es'ecialmente ela(orado
'ela Pro)a# !na "osa de C# $omasine 'ara uso
e*clusi+o do I,-a.
./M0"I1
C!P2$/31 & C1NCEI$/!451 E .EG/"!N4! 1 $"!-!3H1 N! ENGENH!"I!
1.1: Introduo
1.2: Conceitos
1.3: Objetios
1.!: "s#ectos $unda%entais da Segurana do Trabalho
C!P2$/31 % !N03I.E E E.$!$2.$IC!. E !CIEN$E. E C/.$1. E !CIEN$E.
2.1: "cidentes do Trabalho
2.2: Conceitos
2.3: Classi&icao dos "cidentes
2.!: Causas dos "cidentes
2.': "n(lise e )stat*sticas de "cidentes+ Causas e Conse,-.ncias.
2.'.1: /edida de "aliao de $re,-.ncia e 0raidade
2.'.2: /edidas O#tatias de "aliao da 0raidade
C!P2$/31 6 7 "I.C1.
3.1: Classi&icao dos riscos
3.2: Classi&icao ,uanto ao grau de riscos
3.3: /a#a de riscos
3.!: Ins#eo de Segurana
3.': Inestigao dos "cidentes
C!P2$/31 8 7 9"G51. "E3!CI1N!1. C1M ! .EG/"!N4! 1 $"!-!3H1
!.1: Seo III 1 2os 3rgos de Segurana e de /edicina do Trabalho nas e%#resas
C!P2$/31 : 7 CIP!
'.1: Introduo
'.2: Objetios da CI4"
'.3: "tribui5es da CI4"
'.!: "tribui5es dos %e%bros da CI4"
C!P2$/31 6 7 !.PEC$1. E"G1N;MIC1. E !.PEC$1. EC139GIC1.
6.1: Conceitos
6.2: )oluo do Conceito
6.3: Objetios da )rgono%ia
6.!: 7reas da )rgono%ia
6.': "gentes )rgon8%icos
6.6: "n(lise )rgon8%ica do Trabalho 1 ")T
6.9: ST:)SS
6.9.1: 4rinci#ais Sinto%as do Stress
C!P2$/31 < 7 .I.$EM!. E P"1/451 C13E$I=! E E>/IP!MEN$1. E
P"1$E451 INI=I/!3
9.1: Conceito
9.2: ),ui#a%entos de 4roteo Indiidual ;)4I<s=
9.2.1: Ti#os de )4I<s
9.3: ),ui#a%entos de 4roteo Coletia ;)4C<s=
9.3.1: Ti#os de )4C<s
C!P2$/31 ? .I.$EM!. P"E=EN$I=1.
>.1: Introduo
>.2: ?or%a
>.3: /etodologia #ara leanta%ento de 4erigos e :iscos
>.!: 4reeno dos 4erigos :iscos
>.': 4rocedi%entos ou dis#osi5es de #reeno e controle
C!P2$/31 @ 7 .I.$EM!. E C1M-!$E ! INCANI1.
@.1: Introduo
@.2: HistArico
@.3: Conceitos
@.!: Classes do $ogo
@.!.1: $or%as de 4ro#agao do $ogo
@.': ?or%a :egula%entadora ?: 1 23
@.6: Classi&icao dos Inc.ndios
@.9: Causas Co%uns de Inc.ndios
@.>: /Btodos de )Ctino
@.@: "gentes )Ctintores
@.@.1: )Ctintores
@.@.2: /angueiras
@.@.3: Do%bas 2e Inc.ndio
@.@.!: :ede 2e Hidrante
@.1E: Se,-.ncia O#eracional 2e Co%bate $atores 2ecisios
@.1E.1: "bandono 2e 7rea
@.1E.2: Orienta5es 0erais
-I-3I1G"!,I!
C!P2$/31 &
&B C1NCEI$/!451 E .EG/"!N4! 1 $"!-!3H1 N! ENGENH!"I!
&#&: IN$"1/451
" Segurana do Trabalho te% #or &inalidade a #reeno de acidentes do trabalho e as suas
conse,-.ncias negatias sobre F saGde do trabalhador. )ssa #reeno de acidentes e as
doenas no trabalho te% co%o base a identi&icao dos #erigos eCistentes nos #ostos de
trabalho+ nas tare&as eCecutadas e nos #rodutos+ e,ui#a%entos e &erra%entas utiliHadas. Os
#erigos re#resenta% a a%eaa F saGde e integridade &*sica dos trabalhadores e F
continuidade o#eracional. )sta a%eaa B conhecida co%o danos e todo trabalhador est(
eC#osto a esses #erigos+ u%a eH ,ue ele encontra inG%eros &atores de riscos+ ,ue #ode%
criar condi5es #ro#*cias #ara a ocorr.ncia de acidentes e conse,uente%ente u%a leso.
"ssi%+ a #reeno de acidentes se torna necess(rio #ara o e%#regado e #ara o
e%#regador+ isto ,ue+ u% trabalhador acidentado ou #recoce%ente a#osentado #or
inca#acitao #er%anente a&eta indireta%ente toda a #o#ulao+ #ois B u% a %enos a
contribuir no au%ento da #roduo.
?este %Adulo ire%os dar u%a iso geral sobre a i%#ortIncia da Segurana do Trabalho #ara
o &uturo #ro&issional da (rea+ #ara o e%#regado e o e%#regador.
&#%: C1NCEI$1.
.eguranCa: J u% estado de baiCa #robabilidade de ocorr.ncia de eentos ,ue #rooca%
danos e #erdas. ?as #essoas esto inclu*dos seus &a%iliares+ a%igos+ colegas de trabalho e
integrantes da co%unidade. ?o %eio a%biente+ o ar at%os&Brico+ o solo+ o %eio h*drico+ a
&auna+ a &lora e o %eio antrA#ico. ?o #atri%8nio+ os bens #articulares das #essoas+ das
organiHa5es e das co%unidades. ;C!"E33!, &@@@=.
"isco & : Co%binao da #robabilidade de ocorr.ncia e da conse,-.ncia de u% deter%inado
eento #erigoso. :e#resenta u%a ou %ais condi5es de u%a ari(el+ co% #otencial
necess(rio #ara causar danos: les5es #essoais+ danos a e,ui#a%entos+ estruturas+ #erda de
%aterial do #rocesso+ os i%#actos a%bientais+ reduo de dese%#enho+ #erda de te%#o+ e
outros. (!-N$D I.1B
"isco % : J a %edida das #robabilidades e conse,-.ncia de todos os #erigos de u%a
atiidade ou condio.
"iscos !m(ientais E1cu'acionaisB: I%#actos adersos de agentes &*sicos+ ,u*%icos e
biolAgicos+ be% co%o os &atores de estresse &*sico e #s*,uico na saGde do trabalhador.
(ABHO)
"isco Gra+e e iminente: Toda condio a%biental de trabalho ,ue #ossa causar acidente do
trabalho ou doena #ro&issional co% leso grae F integridade &*sica do trabalhador. EP$#
6#%&8D<?B
Gra+idade: J o dano #otencial %(Ci%o #ro(el de u% eento #erigoso.
Identi)icaCFo de 'erigos: J o #rocesso de reconheci%ento e de&inio das caracter*sticas
dos #erigos eCistentes nas atiidades+ #rodutos e serios de u%a organiHao.
Perigo: J u%a &onte ou situao co% #otencial #ara #roocar danos e% ter%os de leso+
doena ocu#acional+ dano F #ro#riedade+ dano ao a%biente+ ou a co%binao destes.
E!-N$D I.1B
Morte: Cessao da ca#acidade de trabalho #ela #erda da ida+ inde#endente%ente do
te%#o decorrido desde a leso.
Pro(a(ilidade: J a &or%a de aaliao ,ue indica a #ossibilidade de u% deter%inado #erigo
se %aterialiHar e% acidente do trabalho. 4ode ser alto+ %Bdio ou baiCo con&or%e o resultado
de so%a dos &atores de &re,-.ncia+ controle atio e con&iabilidade.
,reGHIncia: J a &or%a de aaliao ,ue indica o n*el de eC#osio do trabalhador a u%
deter%inado 4erigo. 4ode ser alto+ %Bdio ou baiCo e% &uno da &re,-.ncia de eC#osio ao
4erigo.
.aJde: J o estado co%#leto de be%1estar &*sico+ %ental e social e no a#enas a aus.ncia de
doenas. E1M.B
oenCa Pro)issional: ",uela #roduHida ou desencadeada #elo eCerc*cio do trabalho #eculiar
a deter%inada atiidade.
oenCa do $ra(alho: 2oena decorrente do eCerc*cio continuado ou inter%itente de
atiidade laboratia+ ca#aH de #roocar leso #or ao i%ediata.
Em'regado: ;"rt. 3
o
da CKT= Considera e%#regado a toda #essoa &*sica ,ue #resta
serios de natureHa no eentual sob de#end.ncia do e%#regador %ediante #aga%ento de
sal(rio.
Higiene do $ra(alho: J a ci.ncia e a arte dedicadas F anteci#ao+ reconheci%ento+
aaliao e controle dos &atores e riscos a%bientais originados #ostos de trabalho e ,ue
#ode% causar en&er%idade+ #reju*Hos #ara saGde e be%1estar dos trabalhadores+ tendo e%
ista o #oss*el i%#acto nas co%unidades iHinhas e no %eio a%biente e% geral. ;.!3I-! et
al#, &@@<=.
&#6: 1-KE$I=1.
I%#le%entar u% conjunto de %edidas ad%inistratias+ tBcnicas+ legais+ %Bdicas+ educacionais
e #sicolAgicas+ e%#regadas na #reeno de acidentes do trabalho e doenas ocu#acionais.
Trabalhar o conjunto de tBcnicas+ %Btodos de trabalho e as a5es #rA1atias+ #ara a
#reserao e integridade da saGde #sico%otora do ho%e%+ na conserao dos
e,ui#a%entos+ %ateriais+ %atBrias1#ri%as e o %eio a%biente.
&#8: !.PEC$1. ,/N!MEN$!I. ! .EG/"!N4! 1 $"!-!3H1
" Segurana do Trabalho de#ende da conscientiHao e colaborao de todos os
trabalhadores e+ no a#enas do dese%#enho dos Argos de segurana+ saGde e %eio
a%biente. Luando ocorre u% acidente+ os #reju*Hos so de orde% %aterial+ %oral e social+
econ8%ica+ e estrutural #ara a e%#resa+ &a%*lia+ co%unidade+ nao e #rinci#al%ente #ara o
#rA#rio acidentado.
C!P2$/31 %
%B !N03I.E E E.$!$2.$IC!. E !CIEN$E. E C/.$1. E !CIEN$E.
%#&: !CIEN$E. 1 $"!-!3H1 7 /M! =I.51 GE"!3
Os acidentes gera% #erdas causadas #or u%a sBrie de circunstIncias ,ue #odero contribuir
isolada%ente ou co%binadas.
%#%: C1NCEI$1.
!cidente de $ra(alho &: J a,uele ,ue ocorre no eCerc*cio do trabalho a serio da e%#resa+
#roocando leso cor#oral ou #erturbao &uncional+ %orte+ #erda ou reduo da ca#acidade
de trabalho ;#er%anente ou te%#or(ria=. E3egislaCFo Pre+idenciriaB
!cidente de $ra(alho %: J u%a ocorr.ncia no #rogra%ada+ ,ue interro%#e ou inter&ere no
#rocesso nor%al de u%a atiidade+ ocasionando #erda de te%#o eMou les5es nos
trabalhadores eMou danos %ateriais.E3egislaCFo Pre+encionistaB
!cidente sem 3esFo: J o acidente ,ue no causa leso #essoal.
!cidente de $raLeto: "cidente so&rido #elo e%#regado no #ercurso da resid.ncia #ara o local
de trabalho ou desta #ara a,uela+ ,ual,uer ,ue seja o %eio de loco%oo+ inclusie e%
e*culo de #ro#riedade do e%#regado.
!cidente Pessoal: J o acidente cuja caracteriHao de#ende de eCistir acidentado.
!cidente Im'essoal: J o acidente cuja caracteriHao inde#ende de eCistir acidentado+ no
#odendo ser considerado co%o causador direto da leso #essoal.
!cidente Inicial: J o acidente i%#essoal desencadeador de u% ou %ais acidente.
!cidentado: J a *ti%a de acidente.
!gente do !cidente: Coisa+ substIncia ou a%biente ,ue tenha #roocado o acidente.
,onte da 3esFo: Coisa+ substIncia+ energia ou %oi%ento do cor#o ,ue direta%ente
#roocou a leso.
3esFo Pessoal: Lual,uer dano so&rido #elo organis%o hu%ano co%o conse,-.ncia do
acidente de trabalho.
3esFo Imediata: Keso ,ue se %ani&esta no %o%ento do acidente.
3esFo Mediata E 3esFo $ardiaB: Keso ,ue se %ani&esta a#As a circunstIncia acidental da
,ual resultou.
NatureMa da 3esFo: )C#resso ,ue identi&ica a leso+ segundo suas caracter*sticas
#rinci#ais. )N.: )scoriao+ abraso+ &ratura+ distenso+ toro.+ etc...
3ocaliMaCFo da 3esFo: Indicao do local da leso. )N.: Cabea+ ouido eCterno+ braos+
%and*bula+ #erna+ etc...
Incidentes &: Lual,uer eento ou &ato negatio co% #otencialidade #ara #roocar danosO
Incidentes %: Situao ou condio ,ue se a#resenta+ %as no %ani&esta dano+ ta%bB%
cha%ado de P,uase1acidenteQ. )C.: 4iso escorregadio+ desnielado+ $io desenca#ado+
Tubulao de a#or se% isola%ento tBr%ico+ etc...
Inca'acidade Permanente Parcial: :eduo #arcial da ca#acidade de trabalho+ e% car(ter
#er%anente ,ue+ no #roocando %orte ou inca#acidade #er%anente total+ B a causa de
#erda de ,ual,uer %e%bro ou #arte do cor#o+ ou ,ual,uer reduo #er%anente de &uno
orgInica.
Inca'acidade Permanente $otal: 4erda total da ca#acidade de trabalho+ e% car(ter
#er%anente+ se% %orte. )C.: a%bos os olhos ou a#enas u%+ u% dedo ou %ais+ u%a %o ou
a%bas+ u%a #erna ou a%bas+ etc...
Inca'acidade $em'orria $otal: 4erda total da ca#acidade de trabalho e% ,ue resulte e%
u% ou %ais dias #erdidos+ eCcetuados a %orte+ a inca#acidade #er%anente #arcial e a
inca#acidade #er%anente total.
ias Perdidos: 2ias corridos de a&asta%ento do trabalho e% irtude de leso #essoal+ eCceto
o dia de acidente e o dia de olta ao trabalho.
ias e(itados: 2ias ,ue se debita%+ #or inca#acidade #er%anente ou %orte+ #ara o c(lculo
do te%#o co%#utado.
$em'o Com'utado: Te%#o contado e% Pdias #erdidos+ #elos acidentados+ co% inca#acidade
te%#or(ria totalQ %ais os Pdias debitados #elos acidentados *ti%as de %orte ou inca#acidade
#er%anente+ total ou #arcialQ.
PreLuNMo Material: 4reju*Ho decorrente de danos %ateriais+ #erda de te%#o e outros 8nus
resultantes de acidente de trabalho+ inclusie danos ao %eio a%biente.
HH$ Horas7Homem de E*'osiCFo ao "isco EHorasO HomemB: So%atArio das horas
durante as ,uais os e%#regados &ica% F dis#osio do e%#regador+ e% deter%inado #er*odo.
$a*a de ,reGHIncia de !cidentes: ?G%ero de acidentes #or %ilho de Horas1Ho%e% de
eC#osio ao risco+ e% deter%inado #er*odo.
$a*a de ,reGHIncia de !cidentados com 3esFo com !)astamento: ?G%ero de
acidentados co% leso co% a&asta%ento #or %ilho de Horas1Ho%e% de eC#osio ao risco+
e% deter%inado #er*odo.
$a*a de ,reGHIncia de !cidentados com 3esFo sem !)astamento: ?G%ero de
acidentados co% leso se% a&asta%ento #or %ilho de Horas1Ho%e% de eC#osio ao risco+
e% deter%inado #er*odo.
$a*a de Gra+idade: Te%#o co%#utado #or %ilho de Horas1Ho%e% de eC#osio ao risco+
e% deter%inado #er*odo.
%#6: C3!..I,IC!451 1. !CIEN$E.
Os acidentes #ode% ser classi&icados e%:
a= !
c
i
dentes Pessoal com a)astamento: "cidente ,ue i%#ede o acidentado de oltar ao
trabalho no dia i%ediato ao do acidente ou ,ue resulte e% inca#acidade #er%anente.
b= !cidentes Pessoal sem a)astamento: "cidente ,ue i%#ede o acidentado de oltar ao
trabalho no dia i%ediato ao do acidente+ desde ,ue no haja inca#acidade #er%anente.
c= !cidentes com anos Materiais: "cidente ,ue causa algu% dano %aterial tanto #ara o
e%#regado ,uanto #ara o e%#regador.
d= !cidentes sem anos Materiais: "cidente ,ue+ a#esar de ocorrer+ no causa algu%
dano %aterial tanto #ara o e%#regado ,uanto #ara o e%#regador.
%#8: C!/.!. 1. !CIEN$E.
Os acidentes #ode% ser classi&icados e%:
a) Causas -sicas: " &alta de controle ad%inistratio #er%ite a eCist.ncia de certas causa
b(sicas de acidentes ,ue deteriora% a o#erao de u%a e%#resa. )stas causas so
%encionadas co%o causas ra*Hes+ causas indiretas ou causas reais.
b) Causas Imediatas: " eCist.ncia de causas b(sicas cria condi5es #ara a ocorr.ncia de
causas i%ediatas: "tos e condi5es inseguras e &ator #essoal de insegurana.
# ,ator Pessoal de InseguranCa E,ator 'essoalB: Causa relatia ao co%#orta%ento
hu%ano+ ,ue #ode lear F ocorr.ncia do acidente ou a #r(tica do ato inseguro. )N.: $alta de
conheci%ento+ &alta de eC#eri.ncia ou es#ecialiHao+ &adiga+ alcoolis%o e toCicono%ia.
# !to Inseguro ou !(ai*o dos PadrPes: " ao ou o%isso ,ue+ contrariando #receito de
segurana+ #ode causar ou &aorecer a ocorr.ncia de acidentes. So atos co%etidos #or
#essoas+ ,ue se% a inteno ou #ro#Asito+ des#reHa% os #rocedi%entos ou #r(ticas corretas
e+ dessa &or%a+ &acilita% a ocorr.ncia de u% acidente. )N.: Rsar e,ui#a%ento de %aneira
i%#rA#ria+ usar %aterial ou e,ui#a%ento &ora de sua &inalidade+ sobrecarregar;andai%es+
e*culos+ etc...=+ correr no a%biente de trabalho+ trabalhar ou o#erar a elocidade insegura+
etc...
# CondiCFo Insegura ou !(ai*o dos PadrPes: J a condio do %eio ,ue causou o acidente
ou contribuiu #ara a sua ocorr.ncia. So todas as condi5es de risco co% grande
#robabilidade de ocorr.ncia do acidente+ os ,uais se a#resenta% e so inerentes ao a%biente
laboral.
Inclui desde a at%os&era do local de trabalho atB as instala5es+ e,ui#a%entos+ substIncias e
%Btodos de trabalho e%#regados.
?a identi&icao das causas do acidente B i%#ortante eitar a a#licao do racioc*nio
i%ediato+ deendo ser leados e% considera5es &atores co%#le%entares de identi&icao
das causas de acidentes. Tais causas t.% a sua i%#ortIncia no #rocesso de an(lise+ co%o+
#or eCe%#lo+ a no eCist.ncia de )4I+ %as no so su&icientes #ara i%#edir noas
ocorr.ncias se%elhantes.
4ara a clara isualiHao dee1se se%#re #erguntar o P#or ,ueQ+ ou seja+ #or,ue o e%#regado
deiCou de usar o )4I dis#on*elS Kiderana inade,uadaS )ngenharia inade,uadaS
J indis#ens(el ta%bB% a a#urao das causas gerenciais+ co%o a P&alta de controleQ1
ineCist.ncia de #adr5es ou #rocedi%entos+ etc....)N.: Tentilao inade,uada+ e%#ilha%ento
inade,uado+ &alta de conheci%ento+ #roble%as &*sicos ou %etais+ corredores estreitos+
%(,uinas se% #roteo+ escadas %al constru*das+ etc...
%#:: !N03I.E E E.$!$2.$IC!. E !CIEN$E., C!/.!. E C1N.E>QANCI!.
" an(lise de acidentes B o estudo do acidente #ara a #es,uisa de causas+ circunstIncias e
conse,-.ncias e as )stat*sticas so nG%eros relatios F ocorr.ncia de acidentes+ causas e
conse,-.ncias deida%ente classi&icados.
! C!$ EComunicaCFo de !cidente de $ra(alhoB B a In&or%ao ,ue se d( aos Argos
interessados+ e% &or%ul(rios #rA#rios+ ,uando da ocorr.ncia de acidentes. " C"T B obrigao
#reista e% lei+ con&or%e dis#5e o artigo 22 da Kei de n >.213M @1+ #ar(gra&os 1 e 2 a
seguir:
P"rt. 22 a e%#resa deer( co%unicar o acidente do trabalho F 4reid.ncia Social atB o 1
dia Gtil seguinte ao da ocorr.ncia e+ e% caso de %orte+ de i%ediato F autoridade co%#etente+
sob #ena de %ulta ari(el entre o li%ite %*ni%o e o li%ite %(Ci%o do sal(rio de contribuio+
sucessia%ente au%entada nas reincid.ncias a#licada e cobrada #ela 4reid.ncia SocialQ.
" ComunicaCFo de acidentes 'ara )ins legais B ,ual,uer co%unicao de acidente e%itida
#ara atender a eCig.ncias da legislao e% igor. )N.: " destinada F #reid.ncia social.
U( a ComunicaCFo interna de acidentes 'ara )ins de registro B a co%unicao ,ue se &aH
co% a &inalidade #rec*#ua de #ossibilitar o registro de acidente.
"egistro de !cidente: :egistro %etAdico e #or%enoriHado+ e% &or%ul(rio #rA#rio+ de
in&or%a5es e de dados de u% acidente+ necess(rios ao estudo e F an(lise de suas causas+
circunstIncias e conse,-.ncias.
"egistro de !cidentado: :egistro %etAdico e #or%enoriHado+ e% &or%ul(rio indiidual+ de
in&or%a5es e de dados relatios a u% acidentado+ necess(rios ao estudo e F an(lise das
causas+ circunstIncias e conse,-.ncias do acidente.
)sses &or%ul(rios #ara registros+ estat*sticas e an(lise de acidente so destinados ao registro
indiidual ou coletio de dados relatios a acidentes e res#ectios acidentados+ #re#arados de
%odo a #er%itir a elaborao de estat*sticas e an(lise dos acidentados+ co% istas F sua
#reeno.
Cadastro de !cidentes: Conjunto de in&or%a5es e de dados relatios aos acidentes
ocorridos.
Custo de !cidentes: Talor do #reju*Ho %aterial decorrente de acidentes.
Custo .egurado: Total das des#esas cobertas #elo seguro de acidentes de trabalho.
Custo NFo .egurado: Total das des#esas no cobertas #elo seguro de acidentes de trabalho
e+ e% geral+ no &acil%ente co%#ut(eis+ tais co%o as resultantes da interru#o do trabalho+
do a&asta%ento do e%#regado de sua ocu#ao habitual+ de danos causados a e,ui#a%entos
e %ateriais+ da #erturbao do trabalho nor%al e de atiidades assist.ncias no seguradas.
ias Perdidos: Trata1se dos dias e% ,ue o acidentado no te% condi5es de trabalhar #or
ter so&rido u% acidente ,ue lhe causou u%a inca#acidade te%#or(ria. )sses dias so
contados de &or%a corrida+ incluindo os s(bados+ do%ingos e &eriados+ a#artir do dia seguinte
ao do acidente e atB o dia da alta %Bdica+ ou do retorno ao trabalho no hor(rio nor%al+ ,ue
ta%bB% B considerado dia #erdido.
ias Perdidos 'or inca'acidade tem'orria total : So considerados co%o dias #erdidos
#or inca#acidade te%#or(ria total os seguintes:
V Os dias subse,uentes ao da leso+ e% ,ue o e%#regado continua inca#acitado #ara o
trabalho ;inclusie dias de re#ouso re%unerado+ &eriados e outros dias e% ,ue a e%#resa+
entidade ou estabeleci%ento estiere% &echados=O
V Os dias subse,uentes ao da leso+ #erdidos eCclusia%ente deido F no dis#onibilidade
de assist.ncia %Bdica ou recursos de diagnAsticos necess(riosO
V ?o so co%#ut(eis o dia da leso e o dia e% ,ue o acidentado B considerados a#to #ara
retornar ao trabalho.
ias e(itados: Ocorre nos casos e% ,ue h( inca#acidade total #er%anente+ inca#acidade
#arcial #er%anente ou a %orte. )les re#resenta% u%a #erda+ u% #reju*Ho econ8%ico+ ,ue
to%a co%o base u%a %Bdia de ida atia do trabalhador+ calculada e% 2E anos ou 6EEE ;seis
%il= dias. H( u%a tabela aceita e utiliHada #ara c(lculos estat*sticos+ ,ue &oi elaborada #ela
PInternational "ssociation o& Industrial "ccident and Co%issionQ.
ias a e(itar: " inca#acidade #er%anente #arcial B inclu*da nas estat*sticas de acidentados
co% Pleso co% a&asta%entoW+ %es%o ,uando no haja dias #erdidos a considerar .
2ee% se debitados #or %orte ou inca#acidade #er%anente+ total ou #arcial+ de acordo co% o
,uadro abaiCo:
Morte 6EEE dias debitados
Inca'acidade Permanente $otal 6EEE dias debitados
Inca'acidade Permanente Parcial Tabela da International "ssociation o&
Industrial "ccident and Co%ission
Os dias a debitar+ e% caso de #erda de dedos e artelhos+ dee% ser considerados so%ente
#elo osso ,ue &igura co% %aior alor.
Caso haja reduo #er%anente da &uno do %e%bro ou #arte do %e%bro+ os dias a debitar
dee% ser u%a #ercentage% do nu%ero de dias a debitar #or a%#utao+ #ercentage% essa
aaliada #ela seguradora.
Luanto a audio+ essa sA dee ser considerada inca#acidade #er%anente #arcial ,uando &or
total #ara u% ou a%bos os ouidos
EstatNsticas 'or setor de ati+idade: "lB% das estat*sticas globais da e%#resa+ entidade ou
estabeleci%ento+ B de toda coneni.ncia ,ue seja% elaboradas estat*sticas #or setor de
atiidade+ o ,ue #er%ite eitar ,ue a baiCa incid.ncia e% (reas de %enor risco enha a in&luir
nos resultados de ,ual,uer das de%ais+ eCcluindo+ ta%bB%+ das (reas de atiidade es#eci&ica
os acidentes no direta%ente a elas relacionados.
4ara as estat*sticas e an(lises de acidentes+ considera%1se ele%entos essenciais:
)s#Bcie de acidente i%#essoalO Ti#o de acidente #essoalO $onte da lesoO "gente do
acidenteO "to inseguroO $ator #essoal de inseguranaO ?atureHa da lesoO KocaliHao da
lesoO Condio a%biente de inseguranaO 4reju*Ho %aterial.
%#:#&: MEI! E !=!3I!451 E ,"E>QANCI! E G"!=I!E
" "aliao da $re,-.ncia e da 0raidade dee% ser &eita e% &uno de:
$:)LRX?CI": ?u%ero de acidentes ou acidentados e Horas1Ho%ens de eC#osio ao risco.
0:"TI2"2): Te%#o co%#utado ;dias #erdidos e dias debitados= e Horas1Ho%ens de
eC#osio ao risco.
Clculo de HorasOHomens de e*'osiCFo ao risco: "s Horas1Ho%en so calculadas #elo
so%atArio das horas e&etias de trabalho de cada e%#regado. )N.: 2' ho%ens trabalhando+
cada u% 2EE horas #or %.s 2' N 2EE Y 'EEE horas1ho%e%.
Horas de e*'osiCFo ao risco: "s horas de eC#osio dee% ser eCtra*das das &olhas de
#aga%ento ou ,uais,uer outros registros de #onto+ consideradas a#enas as horas
trabalhadas+ inclusie as eCtraordin(rias.
Horas estimadas de e*'osiCFo ao risco: Luando no se #uder deter%inar o total de horas
real%ente trabalhadas+ elas deero ser esti%adas %ulti#licando1se o total de dias de
trabalho #ela %Bdia do nG%ero de horas trabalhadas #or dia. ?a i%#ossibilidade absoluta de
se conseguir o total de ho%e%1hora de eC#osio ao risco+ arbitra1se e% 2EEE horas1ho%e%
anuais a eC#osio de risco de cada e%#regado.
Horas nFoOtra(alhadas: "s horas #agas+ #orB% no real%ente trabalhadas+ seja% reais ou
esti%adas+ tais co%o as relatias a &Brias+ licena #ara trata%ento de saGde+ &eriados+ dias de
&olga+ luto+ conoca5es o&iciais+ no dee% inclu*das no total de horas trabalhadas+ isto B+
horas de eC#osio ao risco.
Horas de tra(alho de em'regado residente em 'ro'riedade da em'resa: SA dee% ser
co%#utadas as horas durante as ,uais o e%#regado estier real%ente a serio do
e%#regador.
Horas de tra(alho de 'lantonista: 4ara e%#regados de #lanto nas instala5es do
e%#regado dee% ser considerados as horas de #lanto.
Horas de tra(alho de em'regado com horrio de tra(alho nFo de)inido: 4ara dirigente+
iajante ou ,ual,uer outro e%#regado sujeito a hor(rio de trabalho no de&inido+ dee ser
considerado no co%#uto das horas de eC#osio+ a %Bdia de > horas.
$a*a de )reGHIncia de acidentes: 2ee ser eC#ressa co% a#roCi%ao de centBsi%os e
calculadas #ela eC#resso abaiCo:
T$ Y ?G%ero de "cidentes N 1.EEE.EEE
Ho%ens1Horas trabalhadas
)N. Se nu%a &(brica ocorrera%+ e% u% %.s+ ' acidentes e nesse %es%o %.s &ora%
trabalhadas 1EE.EEE horas+ o calculo ser( &eita da seguinte %aneira:
T$ Y ' N 1.EEE.EEE
1EE.EEE
T$ Y 'E
$a*a de )reGHIncia de acidentados com lesFo com a)astamento: 2ee ser eC#ressa co%
a#roCi%ao de centBsi%os e calculadas #ela eC#resso abaiCo:
$ KY ? N 1.EEE.EEE
H
Onde: $ K Y TaCa de &re,-.ncia de acidentados co% leso co% a&asta%ento
? Y ?G%ero de acidentados co% leso co% a&asta%ento
H Y Horas1Ho%e% de eC#osio ao risco
$a*a Gra+idade E$GB: :e#resenta a #erda de te%#o ;dias #erdidos Z dias debitados=+
ta%bB% cha%ada de te%#o co%#utado.
T0 Y T ;dias #erdidosZ dias debitados= N 1.EEE.EEE
Ho%e%1Horas trabalhadas
T te%#o co%#utado Y 2ias #erdidos Z 2ias debitados
Onde: T0 Y TaCa de 0raidade
T Y te%#o co%#utado
H Y Horas1Ho%e% de eC#osio ao risco
" taCa de graidade isa eC#ri%ir+ e% relao a u% %ilho de horas1ho%e% de eC#osio ao
risco+ os dias #erdidos #or todos os acidentados iti%as de inca#acidade #er%anente. ?o
dee% ser considerados os dias #erdidos+ %as a#enas os debitados+ a no ser no caso de o
acidentado #erder nG%ero de dias su#erior ao a debitar #ela leso #er%anente so&rida.
$a*a de )reGHIncia de acidentados com lesFo sem a)astamento: 2ee1se &aHer o
leanta%ento do nG%ero de acidentes iti%as de leso+ se% a&asta%ento+ calculando a
res#ectia taCa de &re,-.ncia.
"#resenta a antage% de alertar a e%#resa #ara acidentes ,ue concorra% #ara o au%ento
de nu%ero de acidentes co% a&asta%ento. O c(lculo dee ser &eito da %es%a &or%a ,ue #ara
os acidentados *ti%as de leso co% a&asta%ento. "uCilia os serios de #reeno+
#ossibilitando a co%#arao eCistente entre acidentes co% e se% a&asta%ento.
%#:#%: MEI!. 1P$!$I=!. E !=!3I!451 ! G"!=I!E
NJmero mRdio de dias 'erdidos em conseGHIncia de inca'acidade tem'orria total: J o
resultado da diiso do nG%ero de dias #erdidos e% conse,-.ncia da inca#acidade
te%#or(ria total #elo nG%ero de acidentados corres#ondente.
/o Y 2M?
Onde: /o Y ?G%ero %Bdio de dias #erdidos e% conse,-.ncia de inca#acidade te%#or(ria
total
2 Y ?G%ero de dias #erdidos e% conse,-.ncia de inca#acidade te%#or(ria total
? Y ?G%ero de acidentados corres#ondente
NJmero mRdio de dias de(itados em conseGHIncia de inca'acidade 'ermanente: J o
resultado da diiso do nG%ero de dias debitados e% conse,-.ncia da inca#acidade
#er%anente ;total e #arcial= #elo nG%ero de acidentados corres#ondente.
/d Y dM?
Onde: /d Y ?G%ero %Bdio de dias debitados e% conse,-.ncia de inca#acidade #er%anente
d Y ?G%ero de dias debitados e% conse,-.ncia de inca#acidade #er%anente
? Y ?G%ero de acidentados corres#ondente
$em'o Com'utado MRdio: J o resultado da diiso do te%#o co%#utado #elo nG%ero de
acidentados corres#ondente.
T% Y TM?
Onde: T% Y Te%#o co%#utado %Bdio
T Y Te%#o co%#utado
? Y ?G%ero de acidentados corres#ondente
4ode ta%bB% ser calculado diidindo1se a TaCa de 0raidade #ela TaCa de $re,-.ncia de
acidentados.
T% Y 0M$K
"EG"!. P!"! ! E$E"MIN!451 !. $!S!.:
PerNodo: O c(lculo das taCas dee ser realiHado e% #er*odos %ensais e anuais+ #odendo1se
usar outros #er*odos ,uando houer coneni.ncia.
!cidentes de $raLeto: 2ee% ser tratado F #arte+ no sendo inclu*do no calculo usual das
taCas de &re,-.ncia e de graidade.
PraMo de Encerramento: 4ara deter%inar as taCas relatias a acidentados *ti%as de les5es
co% #erda de te%#o+ dee ser obserado:
aB "s taCas dee% incluir todos os acidentados *ti%as de les5es co% a&asta%ento no
#er*odo considerado ;%.s+ ano=+ deendo os trabalhos de a#urao sere% encerrados+
,uando necess(rio+ a#As decorridos !' dias do &i% desse #er*odo.
(B )% caso de inca#acidade ,ue se #rolongue alB% do #raHo de encerra%ento #reisto ;!'
dias do #er*odo considerado=+ o te%#o #erdido dee ser #reia%ente esti%ado co% base
e% in&or%ao %Bdica.
cB Luando se deiCar de incluir u% acidentado no leanta%ento de deter%inado #er*odo+ o
registro res#ectio dee ser inclu*do+ co% as necess(rias corre5es estat*sticas.
dB Obserar a ?: !.
ata de "egistro: O nG%ero de acidentados e o te%#o #erdido corres#ondente Fs les5es #or
eles so&ridas dee% ser registradas co% data da ocorr.ncia dos acidentes. Os casos de
les5es %ediatas ;doenas do trabalho= ,ue no #ossa% ser atribu*das a u% acidente de data
#er&eita%ente &iC(el dee% ser registrados co% as datas e% ,ue as les5es &ore%
co%unicadas #ela #ri%eira eH.
3e+antamento do Custo NFo .egurados: 4ara leanta%ento do custo no segurado+
dee% ser leados e% considerao+ entre outros+ os seguintes ele%entos:
2es#esas co% re#aro ou substituio de %(,uina+ e,ui#a%ento ou %aterial aariadoO
2es#esas co% serios assistenciais no seguradosO
4aga%ento de horas eCtras e% decorr.ncia do acidenteO
2es#esas jur*dicasO
Co%#le%entao salarial ao e%#regado acidentadoO
4reju*Ho decorrente da ,ueda de #roduo #ela interru#o do &unciona%ento da %a,uina
ou da o#erao de ,ue estaa incu%bido o acidentado+ ou da i%#resso ,ue o acidentado
causa aos co%#anheiros de trabalhoO
2es#erd*cio de %aterial ou #roduo &ora de es#eci&icao+ e% irtude da e%oo
causada #elo acidenteO
:eduo da #roduo #ela baiCa do rendi%ento do acidentado+ durante certo te%#o+ a#As
o regresso ao trabalhoO
Horas de trabalho dis#endidas #elos su#erisores e #or outras #essoas: ?a ajuda do
acidentado+ ?a inestigao das causas do acidenteO )% #roid.ncias #ara ,ue o trabalho
do acidentado continue a ser eCecutadoO ?a seleo e #re#aro de noo e%#regadoO ?a
assist.ncia jur*dicaO ?a assist.ncia %Bdica #ara os socorros de urg.ncia+ ?o trans#orte do
acidentado.
"E>/I.I$1. E.PEC2,IC1.
3esFo orsolom(ar ou HRrnia Inguinal
1. !gra+amento de de)iciIncia )Nsica 'ree*istente: Se o agraa%ento da de&ici.ncia &*sica
#reeCistente decorrer do trabalho e ocorrer durante o %es%o+ ,ual,uer inca#acidade
resultante dee ser considerada leso #essoal+ de acordo co% o grau de inca#acidade ,ue
lhe corres#onde.
2. 3esFo decorrente de (rincadeira: " leso decorrente de brincadeira durante o trabalho
dee ser considerada leso #essoal.
3. 3esFo decorrente de ati+idade es'orti+a: " leso decorrente de brincadeira de atiidade
es#ortia #atrocinada #elo e%#regador dee ser considerada leso #essoal.
!. 3esFo decorrente de agente estranho ao tra(alho: Lual,uer leso ,ue resulte de
ocorr.ncia eCterna de #ro#or5es catastrA&icas+ tal co%o &uraco+ terre%oto+ inunda5es
ou de eC#loso originada &ora do trabalho+ ou de aconteci%ento i%ediata%ente #osterior+
co%o inc.ndio+ eC#loso+ ,ueda de condutor elBtrico+ sA dee ser considerada leso
#essoal se a *ti%a estie incu%bida de atiidade relacionada co% o eCerc*cio do trabalho.
'. 3esFo resultante de descarga elRtrica atmos)Rrica Eraios e outros )enTmenos
elRtricosB: " leso decorrente de resultante de descarga elBtrica at%os&Brica dee ser
considerada leso #essoal se%#re ,ue ocorrer e% condi5es relacionadas co% o
trabalho.
6. 3esFo Gue e*ige hos'italiMaCFo 'ara o(ser+aCFo: )% caso de hos#italiHao #ara
obserao+ a leso dee ser considerada se% a&asta%ento ,uando+ dentro de !> horas+
a leso ou a sus#eita de leso &or considerada+ #elo %Bdico+ de natureHa lee e no
inca#acitaste desde o in*cio.
9. "eaCFo ao tratamento: " ocorr.ncia ou inca#acidade resultante eCclusia%ente de
reao a %edicao e% trata%ento su#osta%ente ade,uado de leso no inca#acitante
no i%#lica ,ue esta seja classi&icada co%o inca#acitante.
>. 1utras lesPes: 2ee ser considerada leso #essoal+ se ocorrer #or &ora do trabalho e
durante este:
V Keso in&ligida #ro#ositada%ente #or outra #essoaO V Keso #roocada #or ani%al ;#icada+
%ordida+ etc...=O V Keso resultante de condio tBr%ica a%bienteO V Keso cutInea+ co%o
der%atite de contato O V Inca#acidade /uscular ;Dursite+ tenossinoite+ etc...=
C!P2$/31 6
6B "I.C1.
So &or%as ou natureHas energBticas de %ani&estao ,ue #ode% ou no resultar e%
acidentes eMou doenas.
)% todo a%biente de trabalho eCiste% riscos associados e e% (rios n*eis ou #otenciais+
,ue cul%ina% no acidente de trabalho.
:isco B a #robabilidade de ocorr.ncia de u% eento.
4erigo B a #robabilidade de ocorr.ncia de u% eento ou #erda e &uno do descontrole do
risco.
Salaguardas so todos os recursos utiliHados #ara atenuao+ reduo eMou eli%inao total
dos riscos.
6#&: C3!..I,IC!451 1. "I.C1.
So considerados riscos os agentes &*sicos+ ,u*%icos+ biolAgicos+ ergon8%icos e de
acidentesM%ecInicos ,ue #ossa% traHer ou ocasionar danos F saGde do trabalhador nos
a%bientes de trabalho+ e% &uno de sua natureHa+ concentrao+ intensidade e te%#o de
eC#osio ao agente.
"iscos ,Nsicos: So &or%as de energia ,ue se a#resenta% atraBs de &en8%enos &*sicos.
)C.: ru*dos+ ibra5es+ radia5es ioniHantes e no ioniHantes+ &rio+ calor+ #ress5es anor%ais e
u%idade+ te%#eratura
"iscos >uNmicos: So gerados #elas substancias ,u*%icas+ ,ue #ode% #roduHir rea5es
tACicas co% danos F saGde+ ,uando absorido #elo organis%o. )C.: #oeiras %inerais+ #oeiras
egetais+ #oeiras alcalinas+ &u%os %et(licos+ nBoa+ neblinas+ gases+ a#ores e #rodutos
,u*%icos diersos.
"iscos -iolgicos: )C.: T*rus+ bactBrias+ #arasitas+ ric[etsias+ &ungos e bacilos.
"iscos ErgonTmicos: )C.: /onotonia+ #osturas incorretas+ rit%o de trabalho intenso+ &adiga+
#reocu#ao+ trabalhos &*sicos #esados e re#etitios.
"iscos Mecnicos: )C.: "rranjo &*sico inade,uado+ %(,uinas e e,ui#a%entos se% #roteo+
&erra%entas inade,uadas ou de&eituosas+ ilu%inao inade,uada+ eletricidade+ #robabilidade
de inc.ndio ou eC#loso+ ar%aHena%ento inade,uado+ ani%ais #eonhentos e aus.ncia de
sinaliHao
Os riscos ta%bB% #ode% ser classi&icados da seguinte &or%a:
"iscos 1riginais: So os riscos de u%a atiidade no analisada e se% controle.
"iscos "esiduais: So os riscos ,ue resta a#As u% ou %ais ciclos de reduo.
"iscos !ceitos: So os riscos residuais aceitos a#As a esti%atia e aaliao das
alternatias e dentro dos #arI%etros &iCados #ela legislao ou #ol*ticas da organiHao.
"iscos de gru'os: So as &re,-.ncia e #roje5es #ara u% ti#o es#ec*&ico de eC#osio
#or #arte de u% conjunto de #essoas.
6#%: C3!..I,IC!451 >/!N$1 !1 G"!/ E "I.C1:
CrNtico: J o risco ,ue re#resenta u%a a%eaa grae e i%ediata F saGde e integridade &*sica
do trabalhador. ?este caso a atiidade te% ,ue ser #aralisada i%ediata%ente. 4orB%+ #ode
ser eCecutado %ediante a u% #lano de conting.ncia.
.u(stancial: :isco ,ue &oi reduHido ou se encontra e% n*el ,ue #ode ser su#ortado+ #orB%
se &aH necess(rio assegurar o estabeleci%ento+ a i%#le%entao e %anuteno de controles
gerenciais.
Moderado: J u% risco signi&icatio de acidente. 4orB%+ no re#resenta u%a a%eaa grae e
i%ediata F saGde e integridade &*sica do trabalhador. Os controles atios utiliHados dee% ser
%elhorados#
3e+e: J u% risco signi&icatio de acidente cuja graidade ou #robabilidade so baiCas ou
%Bdia. Os controles eCistentes so satis&atArios.
$ri+ial: J u% risco no signi&icatio de acidente co% baiCa #robabilidade de ocorrer e co%
conse,-.ncias lees F saGde e integridade do trabalhador.
6#6: M!P! E "I.C1.:
Consiste na re#resentao gr(&ica dos riscos F saGde identi&icados #ela CI4"+ e% cada u%
dos diersos locais de trabalho de u%a e%#resa.
1(Leti+os do Ma'a de "iscos
:eunir as in&or%a5es necess(rias #ara estabelecer o diagnAstico da situao de segurana
e saGde no trabalho na e%#resa. 4ossibilitar+ durante a sua elaborao+ a troca e diulgao
de in&or%a5es entre os trabalhadores+ be% co%o esti%ular sua #artici#ao nas atiidades
de #reeno.
>uem ela(ora o Ma'a de "iscosU
J elaborado #elos %e%bros da Co%isso Interna de 4reeno de "cidentes 1 CI4"+ a#As
ouir os trabalhadores de todos os setores #rodutios da e%#resa+ co% assessoria do S)S/T
1 Serios )s#ecialiHados e% )ngenharia de Segurana e e% /edicina do Trabalho+ ,uando
este eCistir.
Eta'as da Ela(oraCFo do Ma'a de "iscos
Conhecer o #rocesso de trabalho no local analisadoO Identi&icar os riscos eCistentes no local
analisadoO Identi&icar as %edidas #reentias eCistentes e sua e&ic(ciaO
Identi&icar os indicadores de saGde ;,ueiCas %ais &re,-entes+ acidentes de trabalho+ doenas
#ro&issionais+ etc.=O Conhecer os leanta%entos a%bientais j( realiHados no local.
"e'resentaCFo gr)ica do Ma'a de "iscos
Os riscos sero re#resentados #or c*rculos de ta%anhos e cores di&erentes ,ue dee% ser
colocados sobre a #lanta ;la\1out= do local analisado.
O ta%anho do c*rculo indicar( se o risco B grande+ %Bdio ou #e,ueno ;,uanto %aior &or o
c*rculo+ %aior o risco=.
4ara cada ti#o de risco os c*rculos sero re#resentados #or u%a cor di&erente+ con&or%e
segue:
riscos &*sicos: erdeO
riscos ,u*%icos: er%elhoO
riscos biolAgicos: %arro%O
riscos ergon8%icos: a%areloO
riscos de %ecInicos: aHul.
)C.: "lguns eCe%#los #r(ticos:
?u% dado al%oCari&ado &oi detectada a eCist.ncia de %uita #oeira:
:isco grande ;%uita #oeira=
Cor Ter%elha ;risco ,u*%ico=
)% u%a (rea de escritArio &ora% encontradas algu%as cadeiras &iCas+ utiliHadas #ara
o#erao do %icroco%#utador:
:isco %Bdio ;cadeiras &iCas=
Cor "%arela ;risco ergon8%ico=
?a co#a &oi encontrado u% botijo de g(s:
:isco #e,ueno ;g(s de coHinha=
Cor "Hul ;risco de acidenteM%ecInico=
6#8: IN.PE451 E .EG/"!N4!:
J a istoria ,ue se &aH nos locais de trabalho+ a &i% de se descobrir os riscos de acidentes.
)stas ins#e5es #ode% ser:
Ins'eCPes de rotina: So ins#e5es nor%al%ente e&etuadas #elos %e%bros da CI4" e ,ue
isa%+ aci%a de tudo+ obserar e eitar a criao de riscos conhecidos+ tais co%o:
arru%a5es #erigosas+ de&eitos nos #ontos itais dos e,ui#a%entos+ car#etes descolados+
utiliHao de eCtens5es+ benja%ins ;Pt.sQ=+ atitudes #erigosas dos &uncion(rios+ etc.
Ins'eCPes Peridicas: So ins#e5es ,ue se &aHe% a interalos regulares+ #rinci#al%ente
#ara descobrir riscos j( #reistos+ ,ue #ode% caracteriHar1se #or desgastes+ es&oros e outras
agressiidades a ,ue esto sujeitos %Aeis+ %(,uinas+ etc.
Ins'eCPes Es'eciais: So ins#e5es geral%ente realiHadas #or es#ecialistas e% Segurana
do Trabalho+ utiliHando1se e,ui#a%entos es#eciais #ara %onitora%ento de agentes &*sicos
eMou ,u*%icos ;)C.: decibel*%etro+ ter%8%etro+ dos*%etro+ etc.=.
6#:: IN=E.$IG!451 1. !CIEN$E.:
Inestigar u% acidente B &aHer a sua an(lise+ a#As a sua ocorr.ncia+ co% o objetio de
descobrir as causas e to%ar #roid.ncias corretias #ara eitar a re#etio de casos
se%elhantes.
4ara se realiHar u%a inestigao do acidente+ dee1se analisar ' ;cinco= &atores:
1. !gente da 3esFo : J o local+ o a%biente+ o ato+ en&i%+ o ,ue #ossa ser o causador da
leso.
2. ! ,onte da 3esFo: J o objeto ,ue+ agindo sobre o organis%o+ #roocou a leso.
3. ,ator Pessoal de InseguranCa: Se houer.
!. ! NatureMa da 3esFo: )stabelecer co%o &oi o contato entre a #essoa lesionada e o objeto
ou %oi%ento ,ue #roocou a leso;,uei%adura+ corte+ &ratura+ etc.=.
'. ! 3ocaliMaCFo da 3esFo: 4er%ite+ %uitas eHes+ identi&icar a &onte da leso e indicar+
ta%bB%+ certas &re,-.ncias e% relao a alguns &atores de insegurana.
C3!..I,IC!451 1. P"INCIP!I.
Gru'o &
=erde
Gru'o %
=ermelho
Gru'o 6
Marron
Gru'o 8
!marelo
Gru'o :
!Mul
"I.C1.
,2.IC1.
"I.C1.
>/2MIC1.
"I.C1.
-I139GIC1.
"I.C1.
E"G1N;MIC1.
"I.C1. E
!CIEN$E.
:u*dos 4oeiras T*rus
)s&oro &*sico
intenso
"rranjo &*sico
inade,uado
Tibra5es $u%os DactBrias
Keanta%ento e
trans#orte
%anual de #eso
/(,uinas e
e,ui#a%entos se%
#roteo
:adia5es
IoniHantes
?Boas 4rotoHo(rios
)Cig.ncia de
#ostura
inade,uada
$erra%entas
inade,uadas ou
de&eituosas
:adia5es
no1ioniHantes
?eblinas $ungos
Controle r*gido de
#rodutiidade
Ilu%inao
inade,uada
Te%#eraturas
)Ctre%as
0ases 4arasitas
I%#osio de
rit%o eCcessio
)letricidade
4ress5es
anor%ais
Ta#ores Dacilos Trabalho e%
turno e noturno
4robabilidade de
inc.ndio ou
eC#loso
R%idade SubstIncias
co%#ostas ou
#rodutos
,u*%icos e%
geral
Uornadas de
trabalho
#rolongadas
"r%aHena%ento
inade,uado
Rltra1so%
In&ra1so%
/onotonia e
re#etitiidade
"ni%ais
#eonhentos
Outras situa5es
de stress &*sico
eMou #s*,uico
Outras situa5es de
risco
C!P2$/31 8
8B 9"G51. "E3!CI1N!1. C1M ! .EG/"!N4! 1 $"!-!3H1
.eCFo III O os 9rgFos de .eguranCa e de Medicina do $ra(alho nas em'resas
!rt#&6%: "s e%#resas+ de acordo co% nor%as a sere% eC#edidas #elo /inistBrio do Trabalho+
estaro obrigadas a %anter serios es#ecialiHados e% segurana e e% %edicina do trabalho.
4ar(gra&o Gnico: "s nor%as a ,ue se re&ere este artigo estabelecero:
1. Classi&icao das e%#resas segundo o nG%ero de e%#regados e a natureHa do risco de
suas atiidadesO
2. O nG%ero %*ni%o de #ro&issionais es#ecialiHados eCigido de cada e%#resa+ segundo o
gru#o e% ,ue se classi&i,ue+ na &or%a da al*nea anteriorO
3. " ,uali&icao eCigida #ara os #ro&issionais e% ,uesto e o seu regi%e de trabalhoO
!. "s de%ais caracter*sticas e atribui5es dos serios es#ecialiHados e% segurana e e%
%edicina do trabalho+ nas e%#resas.
!rt#&66: Ser( obrigatAria a constituio de Co%isso Interna de 4reeno de "cidentes
;CI4"=+ de con&or%idade co% instru5es eC#edidas #elo /inistBrio do TrabaIho+ nos
estabeleci%entos ou locais de obra nelas es#eci&icadas.
4ar(gra&o ]nico. O /inistBrio do Trabalho regula%entar( as atribui5es+ a co%#osio e o
&unciona%ento das CI4"s.
!rt#&68: Cada CI4" ser( co%#osta de re#resentantes da e%#resa e dos e%#regados+ de
acordo co% os critBrios ,ue iere% a ser adotados na regula%entao de ,ue trata o
#ar(gra&o Gnico do artigo anterior.
^ 1o Os re#resentantes dos e%#regadores+ titulares e su#lentes+ sero #or eles designados.
^ 2o Os re#resentantes dos e%#regados+ titulares e su#lentes+ sero eleitos e% escrut*nio
secreto+ do ,ual #artici#e%+ inde#endente%ente de &iliao sindical+ eCclusia%ente os
e%#regados interessados.
^ 3o O %andato dos %e%bros eleitos da CI4" ter( a durao de 1 ;u%= ano+ #er%itida u%a
reeleio.
^ !o O dis#osto no #ar(gra&o anterior no se a#licar( ao %e%bro su#lente ,ue+ durante o seu
%andato+ tenha #artici#ado de %enos da %etade do nG%ero de reuni5es da CI4".
^ 'o O e%#regador designar(+ anual%ente+ dentre os seus re#resentantes+ o 4residente da
CI4" e os e%#regados elegero+ dentre eles+ o Tice14residente.
!rt#&6:: Os titulares da re#resentao dos e%#regados nas CI4"s no #odero so&rer
des#edida arbitr(ria+ entendendo1se co%o tal a ,ue no se &undar e% %otio disci#linar+
tBcnico+ econ8%ico ou &inanceiro.
4ar(gra&o Gnico. Ocorrendo a des#edida+ caber( ao e%#regador+ e% caso de recla%ao F
Uustia do Trabalho+ co%#roar a eCist.ncia de ,ual,uer dos %otios %encionados neste
artigo+ sob #ena de ser condenado a reintegrar o e%#regado.
C!P2$/31 :
:B CIP! EC1MI..51 IN$E"N! E P"E=EN451 E !CIEN$E.B
:#&: IN$"1/451
" CI4" &oi criada no Drasil e% 1@!!+ no goerno de 0etGlio Targas+ a#As o 2ecreto Kei n
9.E36+ co% o objetio #ri%ordial de P#reenir os acidentes e as doenas do trabalho.
"tual%ente o teCto legal ,ue regula%enta a CI4" B a ?or%a :egula%entadora ?: ' da
#ortaria n 3.21!+ de E>ME6M1@9>+ baiCada #elo /T
J obrigatArio a constituio da CI4"+ de acordo co% as instru5es eC#edidas #elo /T+ nos
estabeleci%entos ou locais de obra nelas es#eci&icadas: e%#resas #riadas+ #Gblicas+
sociedades de econo%ia %ista+ Argos da ad%inistrao direta e indireta+ institui5es
bene&icentes+ associa5es recreatias+ coo#eratias e outras institui5es ,ue ad%ita%
trabalhadores co%o e%#regados.
" CI4" B co%#osta de re#resentantes do e%#regador e dos e%#regados+ titulares e
su#lentes+ de acordo co% as #ro#or5es %*ni%as estabelecidas nos ,uadros:
:#%: 1-KE$I=1. ! CIP!
Solicitar %edidas ,ue #reina% acidentes se%elhantesO
Orientar os de%ais trabalhadores ,uanto F #reeno de acidentesO
Obserar e relatar condi5es de riscos nos a%bientes de trabalhoO
Solicitar %edidas #ara %ini%iHar+ eli%inar ou neutraliHar os riscos eCistentesO
2iscutir os acidentes ocorridos+ enca%inhando o relatArio ao S)S/T e ao e%#regador.
:#6: !$"I-/I4VE. ! CIP!
)Cecutar+ junta%ente co% o S)S/T eMou co% a "d%inistrao da )%#resa+ as a5es do
44:" e de outros 4rogra%as 0estoresO
/anter as reuni5es ordin(rias %ensais e as eCtraordin(rias e% caso de acidentes graesO
:ealiHar as inestiga5es de acidentes e doenas ocu#acionais+ enca%inhando as
reco%enda5es e relatArios ao S)S/T eMou F "d%inistrao da )%#resa+ solicitando
#roid.ncias #ara a eli%inao ou controle dos %es%osO
$aHer reco%enda5es e diulgar %edidas de segurana e saGde no trabalhoO
)laborar e %anter atualiHado o /a#a de :iscos+ con&or%e deter%ina a ?: 'O
:ealiHar a anual%ente a Se%ana Interna de 4reeno de "cidentes SI4"TO
2esenoler a Ca%#anha de 4reeno de 2oenas SeCual%ente Trans%iss*eis
2STsO
/anter o Kiro de "tas de :eunio e 2ocu%entao atualiHadaO
4artici#ar do Curso de 4reeno de "cidentes obrigatArio #ara %e%bros de CI4".
:#8: !$"I-/I4VE. 1. MEM-"1. ! CIP!
Identi&icar os riscos do #rocesso de trabalho+ e elaborar o %a#a de riscos+ co% a
#artici#ao do %aior nG%ero de trabalhadores+ co% assessoria do S)S/T ;Serio
)s#ecialiHado e% )ngenharia de Segurana e e% /edicina do Trabalho=+ onde houerO
)laborar #lano de trabalho ,ue #ossibilite a ao #reentia na soluo de #roble%as de
segurana e saGde no trabalhoO
4artici#ar da i%#le%entao e do controle da ,ualidade das %edidas de #reeno
necess(rias+ be% co%o da aaliao das #rioridades de ao nos locais de trabalhoO
2iulgar aos trabalhadores in&or%a5es relatias F segurana e saGde no trabalhoO
:ealiHar+ #eriodica%ente+ eri&ica5es nos a%bientes e condi5es de trabalho isando
a identi&icao de situa5es ,ue enha% a traHer riscos #ara a segurana e saGde dos
trabalhadoresO
:ealiHar+ a cada reunio ;%ensal=+ aaliao do cu%#ri%ento das %etas &iCadas e% seu
#lano de trabalho e discutir as situa5es de risco ,ue &ora% identi&icadasO
4artici#ar+ co% o S)S/T+ onde houer+ das discuss5es #ro%oidas #elo e%#regador+ #ara
aaliar os i%#actos de altera5es no a%biente e #rocesso de trabalho relacionados F
segurana e saGde dos trabalhadoresO
:e,uerer ao S)S/T+ ,uando houer+ ou ao e%#regador+ a #aralisao de %(,uina ou
setor onde considere haer risco grae e i%inente F segurana e saGde dos trabalhadoresO
Colaborar no desenoli%ento e i%#le%entao do 4C/SO ;?:19= e 44:" ;?:1@= e de
outros #rogra%as relacionados F segurana e saGde no trabalhoO
2iulgar e #ro%oer o cu%#ri%ento das ?or%as :egula%entadoras+ be% co%o cl(usulas
de acordos e conen5es coletias de trabalho+ relatias F segurana e saGde no trabalhoO
4artici#ar+ e% conjunto co% o S)S/T+ onde houer+ ou co% o e%#regador da an(lise das
causas das doenas e acidentes de trabalho e #ro#or %edidas de soluo dos #roble%as
identi&icadosO
:e,uisitar ao e%#regador e analisar as in&or%a5es sobre ,uest5es ,ue tenha%
inter&erido na segurana e saGde dos trabalhadoresO
:e,uisitar F e%#resa as cA#ias das C"T e%itidasO
4ro%oer+ anual%ente+ e% conjunto co% o S)S/T+ onde houer+ a Se%ana Interna de
4reeno de "cidentes do Trabalho SI4"TO
4artici#ar+ anual%ente+ e% conjunto co% a e%#resa+ de Ca%#anhas de 4reeno da
"I2S ;e de co%bate ao tabagis%o=O
C!P2$/31 6
6B !.PEC$1. E"G1N;MIC1. E !.PEC$1. EC139GIC1.
6#&: C1NCEI$1. -0.IC1.
Ergonomia &: )studo do relaciona%ento entre o ho%e% e o seu trabalho+ e,ui#a%ento e
a%biente+ co% a a#licao dos conheci%entos de anato%ia+ &isiologia e #sicologia #ara a
oti%iHao deste relaciona%ento.
Ergonomia %: )studo cient*&ico da relao entre o ho%e% e seus %eios+ %Btodos e es#aos
de trabalho+ #ara a #ro%oo de conheci%entos ,ue resulte% e% u%a %elhor ada#tao ao
ho%e% dos %eios tecnolAgicos e dos a%bientes de trabalho e de ida.
6#%: E=13/451 1 C1NCEI$1
!ntes de &<:0: Trabalho eCecutado #ela energia &*sica do ho%e% ou trao ani%al+
&ogo co%o Gnica &onte de trans&or%ao+ #adro econ8%ico agro#astoril de subsist.ncia de
troca.
&<?@ 7 "e+oluCFo Industrial:
1. #
r
i
%
eiras %(,uinas e o a#areci%ento da indGstriaO
2. grande %oi%ento %igratArio do ca%#oMcidadesO
3. horas eCcessias e #Bssi%as condi5es de trabalhoO
!. alta &re,-.ncia de acidentesO baiCos n*eis salariais.
InNcio sRc# SS O No+a "e+oluCFo Industrial:
1. "d%inistrao cient*&ica de $a\ol+ Ta\lor e $ordO
2. :egras de hierar,uia+ cho de &(brica e organiHaoO
3. 4roduo e% %assa e au%ento da #rodutiidade
&@<6 7 "eestruturaCFo Produti+a O MudanCas das (ases
1. $ecnolgicas: %icroeletr8nica+ robAtica+ auto%ao+ siste%as de controle auto%atiHados
e etc.O
2. "elaCFo de $ra(alho: reduo do nGcleo de trabalhadores dando lugar a &or%as
alternatias de rela5es: terceiriHao+ aut8no%os+ coo#eratias.
3. 1rganiMaCFo do $ra(alho: cBlulas auto1gerenci(eis+ gru#os se%i1aut8no%os e %odelos
ja#oneses de indGstria.
!. ,ormas de Gerenciamento: Uust1in1ti%e+ TLC+ :eengenharia+ do_nsiHing+ bench%ar[ing
entre outras.
6#6: 1-KE$I=1. ! E"G1N1MI!
1. Trans&or%ar o conteCto de trabalhoO
2. 4
r
o
d
u
Hir conheci%entos cient*&icosO
3. " integrao entre o con&orto+ a segurana e a e&ici.ncia dos ho%ens e dos e,ui#a%entosO
!. " atiidade de trabalho co%o eiCo centralO
'. " articulao entre o trabalho #rescrito e o trabalho real.
6#8: 0"E!. ! E"G1N1MI!
Trabalhos &isica%ente #esados +Trabalhos a altas te%#eraturas+ Dio%ecInica
Ocu#acional
/Btodo e organiHao do trabalho+ /elhoria da con&iabilidade hu%ana
4reeno da &adiga no trabalho+ "ntro#o%etria+ )rgodsing+ Hu%aniHao do trabalho
4ro%oo da Lualidade de Tida no Trabalho LTT
6#:: !GEN$E. E"G1N;MIC1.
1. -iomecnicos: i%#lica5es do trabalho nos %Gsculos+ neros e juntas.
2. .ensoriais: &adiga isual+ cores+ sinais auditios.
3. !m(ientais: ilu%inao+ te%#eratura+ u%idade+ ru*do+ etc.
8# !s'ectos 'sicolgicos e sociais
6#:#&: ,!$1"E. IMP1"$!N$E.
1. !
m
(
i
ente: te%#eratura+ ru*dos+ ibra5es+ luH+ cores+ gases e outros.
2. In)ormaCFo: co%unicao+ #rocessa%ento e to%ada de decis5es
3. 1rganiMaCFo: hor(rios+ turnos de trabalho+ &or%ao de e,ui#es.
4. ConseGHIncias do tra(alho: erros e acidentes+ &adiga+ estresse.
6#6: !N03I.E E"G1N;MIC! 1$"!-!3H1 O !E$
1(Leti+os: " ")T centra seus objetios+ %Btodos e desenoli%entos teAricos sobre as
atiidades de trabalho e&etia%ente desenolidas #elas #essoas+ suas di&iculdades &*sicas e
cognitias e sobre as condi5es do a%biente &*sico onde tais atiidades so desenolidas.
IndNcios 'ara !nlise ErgonTmica do $ra(alho
Trabalho ,ue eCige es&oro &*sico+ #osturas r*gidas+ &iCas ou %oi%entos re#etitiosO
/udanas tecnolAgicas eMou de #rocessosO
"lta taCa de absente*s%o+ rotatiidade e de joensO
Trabalhos e% turnos e noturnos+ jornadas #rolongadas+ &alta de #reiso #ara
descansoO
"ltas taCas de &re,-.ncia e graidade de acidentesO
4aga%ento de #r.%ios de #rodutiidadeO
Con&litos &re,-entesO
Condi5es a%bientais &ora dos #adr5es de salubridadeO
Outras situa5es detectadas #elo 44:"+ 4C/SO+ /a#a de :iscos+ etc.
! anlise ergonTmica do tra(alho e*ige:
1. Conheci%entos sobre o co%#orta%ento do ser hu%ano e% atiidade de trabalhoO
2. 2iscusso dos objetios do estudo co% o conjunto das #essoas enolidasO
3. "ceitao das #essoas ,ue ocu#a% o #osto a ser analisadoO
!. )sclareci%ento das res#onsabilidades.
Programa de Ergonomia
"#roao #ela alta direo da )%#resa
"#licao e% Pto#1do_nQ
Contratao de u% )rgono%ista
Identi&icao dos #roble%as
$or%ao do Co%it. de )studos
)laborao do 2ocu%ento1Dase
Treina%entos de %ulti#licadores
I%#le%entao das %edidas de controle
6#<: .$"E..
ST:)SS B u% estado e% ,ue ocorre u% desgaste anor%al da %(,uina hu%ana eMou u%a
reduo da ca#acidade de trabalho ocasionados basica%ente #or u%a des#ro#oro
#rolongada entre o grau de tenso a ,ue o indi*duo est( eC#osto e sua ca#acidade de
su#ort(1la.
6#<#&: P"INCIP!I. .IN$1M!. 1 .$"E..
.intomas de Hi'ere*cita(ilidade
1. ?erosis%o
2. Irritabilidade &(cil
3. `%#etos de :aia
.intomas de !umento do $onus Muscular
1. 2or nos %Gsculos do #escoo e o%bros
2. 2or de cabea #or tenso
3. "ltera5es do sono
!. $adiga
.intomas de aumento da ati+idade do .istema Ner+oso .im'tico
1. 2or discreta no #eito
2. Sob tenso
3. 4al#ita5es
.intomas PsNGuicos
1. "nsiedade
2. "ngGstia
3. 2e#resso
,atores Estressantes no $ra(alhoO Pessoal 1'eracional
1. Che&ia insegura ou inca#aH
2. "utoridade %al delegada
3. Dlo,ueio de carreira
!. Con&lito entre che&ias
'. Incoer.ncias
6. Che&ia boi1de1#resB#io
9. 4rotecionis%o
>. :elaciona%ento hu%ano inade,uado
@. Correlao inade,uada
1E. 2esorganiHao ad%inistratia da (rea de trabalho
11. $atores ligados ao trabalho %onAtono
C!P2$/31 <
<B .I.$EM!. E P"1/451 C13E$I=! E EPCWsB E E>/IP!MEN$1. E P"1$E451
INI=I/!3 EEPIWsB
<#&: C1NCEI$1.: So todos os dis#ositios de uso indiidual ou coletio+ de &abricao
nacional ou estrangeira+ destinados a #roteger a saGde e a integridade &*sica do trabalhador
<#%: E>/IP!MEN$1. E P"1$E451 INI=I/!3 EEPIWsB: So todos os dis#ositios de
uso indiidual+ de &abricao nacional ou estrangeira+ destinados a #roteger a saGde e a
integridade &*sica do trabalhador.
Todo ).4.I. dee a#resentar+ e% caracteres indelBeis e be% is*eis+ o no%e co%ercial da
e%#resa &abricante ou da e%#resa i%#ortadora+ e o nG%ero de C.".;a=
V C.". 1 Certi&icado de "#roao+ eC#edido #elo /inistBrio do Trabalho e )%#rego /T)
?or%a :egula%entadora ?: 6
3ei n#X 6#:&8D<<: !rt# &66. P" e%#resa B obrigada a &ornecer aos e%#regados+ gratuita%ente+
e,ui#a%ento de #roteo indiidual ade,uado ao risco e e% #er&eito estado de conserao e
&unciona%ento+ se%#re ,ue as %edidas de orde% geral no o&erea% co%#leta #roteo
contra os riscos de acidentes e danos F saGde dos e%#regadosQ.
3ei n#X 6#:&8D<<: !rt# &6<. PO e,ui#a%ento de #roteo sA #oder( ser #osto F enda ou
utiliHado co% a indicao do Certi&icado de "#roao do /inistBrio do TrabalhoQ.
Ca(e ao Em'regador: $ornecer aos e%#regados+ gratuita%ente+ ),ui#a%ento de 4roteo
Indiidual a#roado #elo /inistBrio do Trabalho 1 /T+ ade,uado ao risco e e% #er&eito estado
de conserao e &unciona%ento+ se%#re ,ue as %edidas de orde% geral no o&erea%
co%#leta #roteo contra os riscos de acidentes e danos F saGde dos e%#regados.
Ca(e ao Em'regado: Rs(1lo a#enas #ara a &inalidade a ,ue se destinaO :es#onsabiliHar1se
#or sua guarda+ conserao e higieniHaoO Co%unicar ao e%#regador ,ual,uer alterao
,ue o torne i%#rA#rio #ara usoO Constitui ato &altoso do e%#regado a recusa injusti&icada do
uso do ).4.I.
<#%#&: $i'os de EGui'amentos de ProteCFo Indi+idual EEPIWsB mais utiliMados
$IP1 E P"1$E451 ,IN!3I!E E>/IP!MEN$1 INIC!1
4:OT)bcO 4":" " $"C)
contra riscos de i%#acto de
#art*culas+ res#ingos de #rodutos
,u*%icos+ ao de radiao
calor*&ica ou lu%inosa ;in&ra1
er%elho+ ultra1ioleta e calor=.
- Aculos de segurana ;#ara %aari,ueiros+
rebarbadores+ es%erilhadores+ soldadores+
torneiros=.
- /(scaras e escudos ;#ara
soldadores=.
4:OT)bcO 4":" O
C:d?IO
contra riscos de ,ueda de objetos
batidas+ batidas #or cho,ue
elBtrico+ cabelos arrancados+ etc.
- ca#acete de segurana
4:OT)bcO "R2ITIT" contra n*eis de ru*do ,ue
ultra#asse% os li%ites de
tolerIncia.
- #rotetores de insero ;%old(eis
ou no=
- #rotetores eCternos ;ti#o concha=
4:OT)bcO
:)S4I:"T3:I"
contra gases ou outras
substIncias nocias ao
organis%o ,ue tenha% #or
e*culo de conta%inao as ias
res#iratArias.
- res#iradores co% &iltros
%ecInicos+ ,u*%icos ou co% a co%binao
dos dois ti#os+ etc.
PROTEO DO
TRONC
O
contra os %ais ariados ti#os de
agentes agressores.
- aentais de na#a ou couro+ de
4TC+ de lona e de #l(stico+ con&or%e o ti#o
de agente.
4:OT)bcO 2OS
/)/D:OS
SR4):IO:)S
contra %ateriais cortantes+
abrasios+ escoriantes+ #er&urantes+
tBr%icos+ elBtricos+ ,u*%icos+
biolAgicos e radiantes ,ue #ode%
#roocar les5es nas %os ou
#roocar doenas #or inter%Bdio
delas.
- luas de %alhas de ao+ de
borracha+ de neo#rene e inil+ de couro+ de
ras#a+ de lona e algodo+ eelar+ etc.
4:OT)bcO 2OS
/)/D:OS
I?$):IO:)S
contra i%#actos+ eletricidade+
%etais e% &uso+ u%idade+
#rodutos ,u*%icos+ objetos
cortantes ou #ontiagudos+
agentes biolAgicos+ etc.
-
s
a#atos de seguranaO #erneiras
- #olainasO botas ;co% bi,ueiras de
ao+ isolantes+ etc.+ &abricados e% couro+
lona+ borracha+ etc.
<#6: E>/IP!MEN$1. E P"1$E451 C13E$I=! EEPCWsB: So todos os dis#ositios de uso
coletio+ instalados e utiliHados ,uando o risco das atiidades ou a%biente B #ro#ag(el+
#odendo a&etar %ais de u%a #essoa.
<#6#&: $i'os de EGui'amentos de ProteCFo Coleti+os EEPCWsB mais utiliMados
Cabine #ara histologia+ Ca#ela Lu*%ica+ /anta ou Cobertor+ Taso de areia ou Dalde de
areia+ /angueira de Inc.ndio+ S#rin[lers+ "la de trans&er.ncia descart(el+
/icroincinerador de ala de trans&er.ncia %et(lica+ 2is#ositios de 4i#etage%+
4roteo de siste%as de (cuo+ eit #ara li%#eHa e% caso de derra%a%ento biolAgico+
,u*%ico ou radioatio+ eit de #ri%eiros socorros.
C!P2$/31 ?
?B .I.$EM!. P"E=EN$I=1.
?#&: IN$"1/451
" #reeno de acidentes e doenas no trabalho te% co%o base a identi&icao dos
4):I0OS eCistentes nos #ostos de trabalho+ nas tare&as eCecutadas e nos #rodutos+
e,ui#a%entos e &erra%entas utiliHadas. Os 4):I0OS re#resenta% a a%eaa F saGde e
integridade &*sica dos trabalhadores e F continuidade o#eracional. )sta a%eaa B conhecida
co%o 2"?OS. "ssi% u% 2"?O B a conse,-.ncia ,ue u% 4):I0O re#resenta.
)% ter%os gerais #ode%os diHer ,ue o ru*do B u% 4):I0O ,ue #ode #roocar u% 2"?O
caracteriHado co%o #erda auditia+ surdeH+ irritabilidade e outras conse,-.ncias.
Isto no signi&ica diHer ,ue toda eH ,ue estier%os eC#ostos ao ru*do tere%os ,ue ter u%a
#erda auditia. 4ara isto eCiste% os CO?T:OK)S "TITOS+ ,ue so as %edidas de
#reeno e #roteo ,ue #ode%os adotar #ara nos #roteger e #reserar a nossa saGde.
"ssi% #ode%os diHer ,ue o uso do #rotetor auricular B u% CO?T:OK) "TITO. )Ciste%
outros CO?T:OK)S "TITOS ,ue so utiliHados+ tais co%o: %inutos de segurana+ registro de
incidentes+ treina%entos+ obserao de co%#orta%entos seguros+ #r(ticas o#eracionais e
#r(ticas de segurana e saGde+ #roteo de %(,uinas e sinaliHao.
Os 4):I0OS re#resenta% a%eaas di&erentes de 2"?OS F saGde e a integridade &*sica dos
trabalhadores. Os CO?T:OK)S "TITOS ajuda% a reduHir a #robabilidade da trans&or%ao
do 4):I0O e% u% 2"?O e #ode% ta%bB% reduHir a graidade do 2"?O ,ue #ode ser
#roduHido #or u% deter%inado 4):I0O.
J necess(rio ,ue seja realiHada u%a classi&icao do :ISCO ,ue u% 4):I0O re#resenta.
)sta classi&icao B &eita cruHando e% u%a %atriH a #robabilidade e a graidade de cada
4):I0O. O resultado desta %atriH B u%a classi&icao de :ISCO.
"isco: B a %edida das #robabilidades e conse,-.ncia de todos os #erigos de u%a atiidade
ou condio.
"isco segundo a 1H.!. &?00&: Co%binao da #robabilidade de ocorr.ncia e da
conse,-.ncia de u% deter%inado eento #erigoso.
Perigo: B a #ossibilidade ou #robabilidade de u%a deter%inada atiidade+ condio+
circunstIncia ou %udana de condi5es+ #roduHir e&eitos #erigosos.
Perigo segundo a 1H.!. &?00&: $onte ou situao ,ue a#resenta u%a ca#acidade
#otencial de causar dano F saGde e F integridade &*sica do ho%e%+ danos F #ro#riedade+ ao
%eio a%biente ou u%a co%binao desses e&eitos. " &onte de #erigo #ode ser instala5es
%(,uinas+ e,ui#a%entos+ &erra%entas+ %ateriais+ substIncias+ &or%as de energia+ ou u%a
condio &*sica+ ,u*%ica+ ergon8%ica ou biolAgica do %eio &*sico do trabalho.
Gra+idade: B o dano #otencial %(Ci%o #ro(el de u% eento #erigoso.
Identi)icaCFo de 'erigos: B o #rocesso de reconheci%ento e de&inio das caracter*sticas
dos #erigos eCistentes nas atiidades+ #rodutos e serios de u%a organiHao.
Pro(a(ilidade: R a &or%a de aaliao ,ue indica a #ossibilidade de u% deter%inado #erigo
se %aterialiHar e% acidente do trabalho. 4ode ser alto+ %Bdio ou baiCo con&or%e o resultado
de so%a dos &atores de &re,-.ncia+ controle atio e con&iabilidade.
,reGHIncia: B a &or%a de aaliao ,ue indica o n*el de eC#osio do trabalhador a u%
deter%inado 4erigo. 4ode ser alto+ %Bdio ou baiCo e% &uno da &re,-.ncia de eC#osio ao
4erigo.
Controle !ti+o: B a &or%a de aaliao ,ue indica a eCist.ncia de controle atios #ara eitar
,ue u% deter%inado 4erigo se %aterialiHe e% acidente. 4ode ser classi&icado e% ade,uado+
#arcial%ente ade,uado ou inade,uado e% &uno da %agnitude do controle #erante o 4erigo
,ue #retende controlar.
Con)ia(ilidade: B a &or%a aaliao da con&iabilidade dos controles atios. 4ode ser
classi&icado e% auto%(tico ;con&i(el=+ se%i1auto%(tico ;#arcial%ente con&i(el= ou
de#endente do ho%e% ;no con&i(el=+ e% &uno de sua de#end.ncia co% a ontade e ao
do trabalhador.
anos: so as conse,-.ncia ,ue u% #erigo #ode #roocar F saGde e integridade &*sica.
E*em'los: #erda auditia+ surdeH+ cai%bras+ cIncer+ cortes+ &raturas+ ,uei%aduras+
a%#uta5es+ cho,ue elBtrico+ %orte.
/edidas de controle so a5es #rA atias ,ue isa% eli%inarM%ini%iHar a ocorr.ncias de
incidentes eMou acidentes.
Pro(a(ilidade: B a so%a da &re,-.ncia de eC#osio ao #erigo Z aaliao dos controles
atios eCistentes Z a con&iabilidade dos controles eCistentes. Co% o resultado a#lica1se o
conceito: 4ro(el ;"lta3=: entre > e @
I%#ro(el ;/Bdia2=: entre 6 e 9 M "lta%ente i%#ro(el ;DaiCa 1=: de 3 a '
,reGHIncia: /ensal ou %aior ,ue u% %.s: 1
Se%anal ou (rias eHes #or %.s: 2
2i(ria ou (rias eHes #or se%ana: 3
Controle !ti+o: "de,uado:1
4arcial%ente ade,uado:2
Inade,uado:3
Con)ia(ilidade: Controle atio auto%(tico:1
Controle atio se%i1auto%(tico:2
Controle de#endente do ho%e%:
?#%: N1"M!
.eCFo = O as medidas 're+enti+as de medicina do tra(alho
!rt#&6?: Ser( obrigatArio o eCa%e %Bdico do e%#regado+ #or conta do e%#regador.
^ 1o 4or ocasio da ad%isso+ o eCa%e %Bdico obrigatArio co%#reender( inestigao
cl*nica e+ nas localidades e% ,ue houer+ abreugra&ia.
^ 2o )% decorr.ncia da inestigao cl*nica ou da abreugra&ia+ outros eCa%es
co%#le%entares #odero ser eCigidos+ a critBrio %Bdico+ #ara a#urao da ca#acidade ou
a#tido &*sica e %ental do e%#regado #ara a &uno ,ue dea eCercer.
^ 3o O eCa%e %Bdico ser( renoado+ de seis e% seis %eses+ nas atiidades e o#era5es
insalubres+ e+ anual%ente+ nos de%ais casos. " abreugra&ia ser( re#etida a cada dois anos.
^ !o O %es%o eCa%e %Bdico de ,ue trata o ^ 1o ser( obrigatArio #or ocasio da cessao do
contrato de trabalho+ nas atiidades+ a sere% discri%inadas #elo /inistBrio do Trabalho+ desde
,ue o Glti%o eCa%e tenha sido realiHado h( %ais de @E ;noenta= dias.
^ 'o Todo estabeleci%ento dee estar e,ui#ado co% %aterial necess(rio F #restao de
#ri%eiros socorros %Bdicos.
!rt# &6@: Ser( obrigatAria a noti&icao das doenas #ro&issionais e das #roduHidas e% irtude
de condi5es es#eciais de trabalho+ co%#roadas ou objeto de sus#eita+ de con&or%idade
co% as instru5es eC#edidas #elo /inistBrio do Trabalho.
?#6: ME$1131GI! P!"! 3E=!N$!MEN$1 E PE"IG1. E "I.C1.
&X Passo: ,amiliariMar com a rea e as ati+idades
!ti+idades:
1. Tisitar a (rea ou setor de trabalhoO
2. Conhecer o #rocesso #rodutio ou serio da (rea M setorO
3. Identi&icar as atiidades ,ue so realiHadasO
!. )ntreistar alguns eCecutores da atiidadeO
'. "co%#anhar a realiHao da atiidade #elo %enos u% ciclo co%#letoO
6. Consultar o %a#a de riscos da (rea ou setorO
9. Consultar nor%as ou #rocedi%entos o#eracionais+ se houerO
>. Consultar "n(lises de riscos+ se houerO
@. Consultar os registros de acidentes e doenas+ se houer.
%X Passo: "ealiMar o le+antamento de 'erigos e riscos
!ti+idades:
1. Selecionar a atiidadeO
2. "co%#anhar a realiHao de u% ciclo co%#leto de eCecuoO
3. )ntreistar eMou ter a #artici#ao de algu% eCecutor da atiidadeO
!. 2iidir a atiidade e% tare&as ;#assos = be% de&inidasO
'. Identi&icar e descreer a se,-.ncia de eCecuo de cada tare&a ;#asso=
6. Identi&icar o nf. de #essoas eC#ostas+ &re,-.ncia e te%#o de eC#osioO
9. Consultar nor%a ou #rocedi%ento o#eracional+ se houerO
>. Consultar an(lise de riscos+ %a#a de riscos+ $:2S+ se houerO
@. Identi&icar os #erigos e riscos associados F tare&a ;#asso= da atiidadeO
1E. Identi&icar os %eios dis#on*eis de controle dos #erigos e riscosO
11. Identi&icar a #ossibilidade #ro#or a5es #M reduHir o n*el de eC#osio.
?#8: P"E=EN451 1. PE"IG1.D"I.C1.
Su#resso de #erigoMriscoO
Controle do #erigoMrisco e% sua orige% co% a adoo de %edidas tBcnicas de controle
ou %edidas ad%inistratiasO
/ini%iHao do #erigoMrisco co% o objetio de salaguardar os siste%as de trabalho os
,uais co%#reenda% dis#osi5es ad%inistratias de controle O
Luando certos #erigosMriscos no #udere% ser controlados atraBs de %edida eMou
e,ui#a%ento de #roteo coletia 1 )4C+ o e%#regador deeria o&erecer e,ui#a%ento
de #roteo indiidual 1)4I a#ro#riado+ incluindo rou#a de #roteo+ se% 8nus e
deero ser a#licadas %edidas relatias ao uso e F conserao do re&erido
e,ui#a%ento.
?#:: P"1CEIMEN$1. 1/ I.P1.I4VE. E P"E=EN451 E C1N$"13E E=EM
Ser ada#tados aos #erigos e riscos ,ue eCista% na organizaoO
Ser analisado e alterado+ caso necess(rio+ #eriodica%enteO
Cu%#rir co% as leis e regula%entos nacionais e re&letir as #r(ticas %ais ade,uadasO
Kear e% considerao os conheci%entos %ais recentes+ inclu*da a in&or%ao e os
relatArios das organizaes+ tal co%o ins#etoria do trabalho+ serios de segurana e
saGde no trabalho e outros serios+ ,uando coneniente.
C!P2$/31 @
@B .I.$EM!. E C1M-!$E ! INCANI1.
@#&: IN$"1/451
" #reeno de inc.ndio enole u%a sBrie de #roid.ncias e cuidados. 2ar1se a #reeno
co%o ato de eitar ou se atenuar os e&eitos de u%a causa+ %ediante a adoo #rBia de
certas %edidas estudadas tecnica%ente. " #reeno de inc.ndio B u% #rinci#io+ u%a
,uesto de organiHao e interessa a todos os setores de atiidade+ cuja a#licao e
desenoli%ento isa% eitar as conse,-.ncias danosas de u% inc.ndio ou #elo %enos
li%itar a #ro#agao do &ogo caso ele surja. 4or conse,-ente esta #reeno constitui regra
b(sica #ara a segurana das #essoas nas (reas o#eracionais e #ara #roteo do #atri%8nio.
?e% todos os lugares esto igual%ente sujeitos a riscos de inc.ndio. 2eter%inadas (reas
a#resenta% #ela #rA#ria natureHa do %aterial eCistente ou classe de trabalho eCecutado+
%aior risco de inc.ndio do ,ue outras (reas. /uitas cat(stro&es co% eleado nG%ero de
iti%as #oderia% ter sido eitadas+ se u% #ouco de cal%a+ u%a orientao segura+ be% co%o
obedi.ncia Fs regras de #rocedi%entos e% situao de e%erg.ncia se &iHesse% #resentes
4ode%os deduHir+ a #artir deste argu%ento+ ,ue #reeno de inc.ndio no se resu%e
a#enas na eCist.ncia de e,ui#a%entos de co%bate a inc.ndio dentro da e%#resa. "
#reeno B a nossa #rinci#al #reocu#ao e ela #oder( ser &eita de &or%a e&iciente e e&icaH
se i%#lantado de u%a &or%a serena+ inclusie #ela brigada de inc.ndio.
@#%: HI.$9"IC1
" orige% do co%bate ao &ogo #erde1se no te%#o. " #ri%eira re&er.ncia ,ue se te% B de ,ue
&ora% os ro%anos+ no ano E6 ".C. os #ri%eiros a organiHar gru#os co% essa &inalidade.
2urante o #ro&*cuo reinado do I%#erador Caio UGlio CBsar Ot(io "ugusto ; 63 ".C. atB 1!
2.C. =+ &oi deter%inada a criao de u% cor#o de E9 %il ho%ens coortes igilu% integrado
#8r sete coortes+ co% %il ho%ens cada+ #ara #roteger 1! bairros da cidade de :o%a. Cada
coorte era res#ons(el #ela segurana de dois bairros.
)ssas e,ui#es era% &or%adas #.los Pci&onariQ+ #essoas ,ue daa% o alar%e do &ogo+ outras
se encarregaa% de trans#ortar escadas e baldes e ainda #essoas ,ue+ nas horas de %aior
a&lio e angGstia+ inocaa% a #roteo dos deuses #ara ,ue o inc.ndio ter%inasse logo.
?a :o%a i%#erial haia u%a lei estabelecendo ,ue as casas deia% dis#or obrigatoria%ente+
de u% siste%a co% (gua #ara casos de inc.ndio. alguns historiadores re&ere%1se ,ue+
ta%bB%+ na idade %Bdia+ (rios #a*ses tinha% cor#os de igilIncia+ &or%ados #8r olunt(rios+
#ara dar co%bate ao &ogo. descobri%entos ar,ueolAgicos indica% ,ue enor%es sinistros+ e%
#articular inc.ndios+ destru*ra% cidades %agn*&icas co%o+ ?inie+ UericA+ UerusalB% e outras
urbes antigas ,ue so&rera% co% a orage% do &ogo. restando #ara estudos ru*nas e caro.
?a,uela B#oca no haia %eios #ara co%bater os sinistros e eitar sua #ro#agao. e%
algu%as ocasi5es o inc.ndio so%ente ter%inaa ,uando tudo se reduHia a esco%bros. (rias
dessas cat(stro&es #assara% #ara histAria+ entre eles o inc.ndio de :o%a+ ordenado #8r ?ero
no ano 6! de nossa eraO Kondres so&reu (rios inc.ndios+ entre os ,uais o de 1666 e outro e%
19@>. /oscou e% 1>12+ &oi destru*da #elo &ogo+ i%#osto #.los :ussos+ a#As ser ca#turada
#elo eCercito de ?a#oleo Dona#arte.
@#6: C1NCEI$1.
,ogo: J o resultado de u%a reao ,u*%ica decorrente da co%binao de tr.s ele%entos+
consituindo o cha%ado PTriIngulo do $ogoQ:
Com(ustN+el: J o ele%ento ,ue sere de ali%ento ao &ogo e #ode ser sAlido ;tecido+ %adeira+
#a#el+ etc=+ l*,uido ;gasolina+ (lcool+ Bter+ Aleo+ diesel+ etc= e gasoso ; g(s de coHinha+ g(s de
rua+ etc.=.
1*igInio: Ta%bB% cha%ado de comburente+ B outro ele%ento do &ogo e est( #resente na
natureHa+ B ele ,ue d( ida Fs cha%as.
Calor: J o Glti%o ele%ento+ cabendo a ele a %isso de iniciar a combusto
)% ter%os de #roduo+ o calor #ode ser obtido #ela trans&or%ao da energia %ecInica+
#ela trans&or%ao da energia ,u*%ica e #ela trans&or%ao da energia elBtrica+ co%o
eCe%#li&icado a seguir:
1. 4ela trans&or%ao da energia %ecInica: "trito: 4or &alta de lubri&icao e% %otores+
%(,uinas+ assi% co%o eiCos de rodas e de trans%isso etc+ o atrito #ode ser a causa de
%uitos inc.ndios. ?a erdade a &rico entre dois cor#os+ %es%o ,uando suas su#er&*cies
no so (s#eras gera calor e e% deter%inadas circunstIncias #ode atB #roduHir centelha.
" eleao da te%#eratura estar( na raHo direta da elocidade do atrito.
2. Cho,ue: Certos cor#os eC#losios+ a eCe%#lo do iodeto de aHoto ;iodo Z a%8nia= entra%
e% deco%#osio e% decorr.ncia do cho,ue+ cujos cristais eC#lode% ao %enor i%#acto:
a batida iolenta e #rolongada de dois #edaos de &erro elea considerael%ente a
te%#eratura no #onto onde so des&eridos os gol#es.
3. Co%#resso: " co%#resso brusca e continuada de gases i%#lica e% eleao de
te%#eratura ;B u% &en8%eno ,ue #ode ser eri&icado e% ,ual,uer co%#ressor de ar=.
!. 4ela trans&or%ao da energia ,u*%ica: Calor B #roduHido #or e&eito da co%binao entre
certos cor#os. Se dessa co%binao resultar o des#rendi%ento de calor+ a reao ,u*%ica
ser( eCotBr%ica ;cal irge% Z (guaO sAdio ou o #ot(ssio Z (guaO Aleo egetal Z arO etc=. "
reao ,u*%ica ser( de natureHa endotBr%ica ,uando se eri&icar a absoro de calor+ o
,ue nor%al%ente ocorre na &or%ao de cor#os eC#losios+ a eCe%#lo da co%binao da
glicerina co% o (cido n*trico.
'. 4ela trans&or%ao da energia elBtrica: " tend.ncia da eletricidade+ ,uando &lui #or u%
condutor+ B desenoler te%#eratura+ trans&or%ando1se e% energia tBr%ica todas as
eHes ,ue encontra u% obst(culo no seu ca%inho+ u%a resist.ncia a sua #assage%.
"li(s+ esse B o #rinci#io e% ,ue se baseia a &abricao de a#arelhos eletrodo%Bsticos.
4ode%os ainda+ a titulo de eCe%#lo+ a#ontar o curto1circuito+ a sobrecarga+ o %au contato+ o
uso de &io %al di%ensionado nu%a instalao+ etc+ co%o &or%as de #roduo de calor atraBs
da eletricidade+ ,ue #ode% ir ser a causa de u% inc.ndio.
Ponto de ,ulgor : J a te%#eratura %*ni%a+ na ,ual u% cor#o co%ea a des#render a#ores
,ue se in&la%a% e% contato co% u%a cha%a. "&astada a cha%a+ o &ogo se a#aga deido F
insu&ici.ncia na ,uantidade de a#ores.
Ponto de Com(ustFo ou in)lamaCFo: J a te%#eratura %*ni%a+ na ,ual os a#ores do
co%bust*el se &or%a% co% ra#ideH e e% ,uantidade su&iciente #ara sustentar a ,uei%a+
bastando #ara isso ,ue entre e% contato co% u%a &onte de ignio.
Ponto ou tem'eratura de IgniCFo: J a te%#eratura %*ni%a+ na ,ual os gases ou a#ores
des#rendidos de u% cor#o co%bust*el entra% e% co%busto a#enas #elo contato co% o
oCig.nio do ar+ #ortanto inde#endente de contato co% u%a &onte de ignio.
P.: " no eCist.ncia de ,ual,uer u% destes ele%entos no #ro#icia o a#areci%ento do &ogo
4ratica%ente todos os cor#os ,uando sub%etidos F ao do calor+ no sendo gasosos+ tero
,ue se gasei&icar #ara assi% #odere% reagir co% o oCig.nio do ar e se ,uei%ar. ?atural%ente
,ue o grau de te%#eratura necess(rio aria de cor#o #ara cor#o+ #ortanto B i%#ortante
le%brar ,ue a te%#eratura B u% e&eito resultante da intensiidade do calor a#licado a u%
cor#o+ en,uanto a ,uantidade de calor ,ue u% cor#o absore ou des#rende #ara estabelecer
u%a deter%inada te%#eratura re#resenta a causa. 4artindo desse #rinci#io+ #ode1se de&inir o
,ue seja% 4ontos de &ulgor+ de co%busto e de ignio.
Tendo e% ista ser de grande i%#ortIncia na a#licao de %edidas #reentias+ o abaiCo
eCe%#li&icados os #ontos de &ulgor e de ignio de alguns dos #rodutos co%u%ente usados
nas industrias e na ida do%Bstica:
Produtos Ponto de ,ulgor XC Ponto de IgniCFo
DenHeno 111 '6E
Kacas 119.9 23'
DenHina 119.9 2>9
Jter 1!' 16E
"cetona 119.9 !6'
0asolina 1!2 2'9
Solente ;ti#o arsol= 3>M!3 232
Luerosene 3> 21E
Terebentina 12.6 36'
7lcool 3!.@ 2'3
P.: Os gases no te% #onto de &ulgor+ ,uei%a% i%ediata%ente alB% de &or%are% %istura
eC#losia co% o ar.
IncIndio 'ro'riamente dito: J toda e ,ual,uer destruio ocasionada #elo &ogo+ #roocando
danos %orais e %ateriais de %onta.
PrincN'ios de IncIndio: So a,ueles ,ue enole% u%a #ea de estu(rio+ u%a #ea de
%obili(rio+ u% %otor+ etc. )ste ti#o de #rinci#io de inc.ndio #ode ser a#agado #or u% eCtintor
ou outro %eio ,ual,uer. )Ce%#lo: terra+ areia+ (gua etc.
PeGuenos IncIndios: So os ,ue enole% u% c8%odo+ u% co%#arti%ento inteiro+ etc. Os
,uais eCige% %aior ,uantidade de agente eCtintor e te%#o.
MRdios IncIndios: So a,ueles ,ue enole% u% andar+ u%a resid.ncia+ u%a #e,uena
o&icina+ etc. ?este caso a #resena de u%a Rnidade do Cor#o de Do%beiros+ ou da Drigada
de Inc.ndio B necess(ria+ #ois eCige% %uitos agentes eCtintores e %aterial es#ecial de
co%bate.
Grandes IncIndios: So os ,ue enole% u% edi&*cio inteiro+ grandes barrac5es+ u%a
industria+ grandes lojas+ de#Asitos de in&la%(eis etc.
E*traordinrios: So a,ueles ,ue enole% diersas industrias+ diersos ,uarteir5es+ atB
%uitas eHes a cidade inteira+ reseras de %atos+ etc.
estruiCPes Insigni)icantes: 4rinc*#ios de Inc.ndios+ a,ueles ,ue causa% insigni&icIncia.
)Ce%#lo: ,uei%a de #e,uenos liCos+ u%a #anela de &eijo+ etc.
estruiCFo Parcial: Luei%a de algu%as #artes de u% objeto ou #arte lateral de u%a casa+
etc.
estruiCFo $otais: Luei%a total.
@#8: C3!..E. 1 ,1G1
O &ogo est( classi&icado e% ,uatro ;!= classes:
Classe YZ![ : $ogo e% %aterial co%bust*el sAlido. )C.: 4a#el+ /adeira+ Tecidos+ $ibras+ etc.
Classe YZ-[ : $ogo e% gases+ l*,uidos e #astas in&la%(eis. )C.: 3leos+ 0asolina+ 0K4+
Thinner+ 7lcool+ Cera+ etc.
Classe \C[ : $ogo e% e,ui#a%entos elBtricos ; ligados =. )C.: Ki,uidi&icador+ Teleiso+
Co%#utador+ /otores+ 4ainBis+ etc.
Classe \[ : $ogo e% %etais #iro&Aricos. )C.: /agnBsio+ 4ot(ssio+ "lu%*nio e% #A+ etc.
@#8#&: ,1"M!. E P"1P!G!451 1 ,1G1
ConduCFo: J a trans&er.ncia de calor de u% cor#o #ara outro %olBcula #or %olBcula+ #elo
contato direto ou %ediante u% %eio inter%edi(rio sAlido. )C.: Colher na C*cara de ch( ,uente
#ara %o.
"adiaCFo : J a trans&er.ncia de calor+ de u% cor#o #ara outro+ %ediante os raios tBr%icos.
2esta %aneira B ,ue recebe%os a luH do sol.
Con+ecCFo : J a trans&er.ncia de calor de u% cor#o #ara outro + atraBs da %assa de ar
a,uecida. )C.: O ar %ais ,uente sobe ; balo de ar ,uente=
@#:: N1"M! "EG/3!MEN$!1"! N" O %6
2e acordo co% a ?or%a :egula%entadora ?.f 23 1 4roteo Contra Inc.ndios+ todas as
e%#resas deero #ossuir:
4roteo contra inc.ndiosO
Sa*das su&icientes #ara u%a r(#ida eacuao do #rBdioO
),ui#a%entos su&icientes #ara co%bater o &ogo no seu in*cioO
4essoas treinadas no uso correto dos e,ui#a%entos ;eCtintores+ hidrantes+ etc.=.
HierarGuia de !CPes: )% caso de inc.ndio dee1se adotar os seguintes #rocedi%entos
1. "cionar o Cor#o de Do%beiroO
2. Iniciar o abandono do estabeleci%entoO
3. Co%bater o &ogo.
@#:#&: ! N1"M! "EG/3!MEN$!1"! N" O %6
%6#& 7 2is#osi5es 0erais
%6#&#& 7 Todas as e%#resas deero #ossuir:
4roteo contra inc.ndioO
Sa*das su&icientes #ara a r(#ida retirada do #essoal e% serio+ e% caso de inc.ndioO
),ui#a%entos su&iciente #ara co%bater o &ogo e% seu in*cioO
4essoas adestradas no uso correto desses e,ui#a%entos.
%6#% O Sa*das
Os locais de trabalho deero dis#or de sa*das e% nG%ero su&iciente e dis#ostas de %odo
,ue+ se encontre% nesses locais+ #ossa% abandon(1los co% ra#ideH e segurana+ e%
caso de e%erg.ncia.
%6#%#&O " largura %*ni%a das aberturas de sa*da deero ser de 1+2E% ;u% %etro e inte
cent*%etros=.
%6#%#%O O sentido de abertura da #orta no #oder( ser #ara o interior de trabalho.
%6#%#6O Onde no &or #oss*el o acesso i%ediato as sa*das+ deero eCistir+ e% car(ter
#er%anente e co%#leta%ente desobstru*dos+ circula5es internas ou corredores de
acesso cont*nuo e seguros+ co% largura %*ni%a de 1.2E ;u% %etro e inte cent*%etros=.
%6#%#8 O Luando no &or #oss*el atingir+ direta%ente+ as #ortas de sa*das+ deero eCistir+
e% car(ter #er%anente+ ias de #assage% ou corredores+ co% largura %*ni%a de 1+2E %
;u% %etro e inte cent*%etros=+ se%#re rigorosa%ente desobstru*dos.
%6#%#:O "s aberturas+ sa*das e ias de #assage% dee% ser clara%ente assinaladas #or
%eio de #lacas ou sinais lu%inosos+ indicando a direo da sa*da.
%6#%#6O "s sa*das dee% ser dis#ostas de tal &or%a ,ue entre elas e ,ual,uer local de
trabalho no se tenha de #ercorrer distIncia %aior ,ue 1'% ;,uinHe %etros= nos de riscos
grande e 3E% ;trinta %etros= de risco %Bdio ou #e,ueno.
%6#%#<O )stas distIncias #odero ser %odi&icadas+ #ara %ais ou %enos+ a critBrio da
autoridade co%#etente e% segurana do trabalho+ se houer instala5es de chueiros
s#rin[lers+ auto%(ticos+ e segundo do risco.
%6#%#? O "s sa*das e as ias de circulao no dee% co%#ortar escadas ne% degrausO as
#assagens sero be% ilu%inadas.
%6#%#@O Os #isos+ de n*eis di&erentes+ deero ter ra%#as ,ue os contorne% suae%ente
e+ neste caso+ deer( ser colocado u% P"isoQ no in*cio da ra%#a+ no sentido da descida.
%6#%#&0O )scadas e% es#iral+ de %os ou eCternas de %adeira+ no sero consideradas
#artes de u%a sa*da
%6#6 7 4ortas
%6#6#& 7 "s #ortas de sa*da dee% ser de batentes+ ou #ortas corredias horiHontais+ a
critBrio da autoridade co%#etente e% segurana no trabalho.
%6#6#% 7 "s #ortas erticais+ as de enrolar e as giratArias no sero #er%itidas e%
co%unica5es internas.
%6#6#6 7 Todas #ortas de batente+ tanto as de sa*da co%o as de co%unica5es internas+
dee%:
"brir no sentido da sa*daO
Situar1se de tal %odo ,ue+ ao se abrire%+ no i%#ea% as ias de #assage%.
%6#6#87 "s #ortas ,ue conduHe% as escadas dee% ser dis#ostas de %aneira a no
di%inu*re% a largura e&etia dessas escadas.
%6#6#: 7 "s #ortas de sa*da dee% ser dis#ostas de %aneira a sere% is*eis+ &icando
ter%inante%ente #roibido ,ual,uer obst(culo+ %es%o ocasional+ ,ue entrae o seu
acesso ou a sua ista.
%6#6#6 7 ?enhu%a #orta de entrada+ ou sa*da+ ou de e%erg.ncia de u% estabeleci%ento
ou local de trabalho+ deer( ser &echada a chae+ a&errolhada ou #resa durante as horas
de trabalho.
%6#6#<O 2urante as horas de trabalho #odero ser &echadas co% dis#ositios de
segurana+ ,ue #er%ita% a ,ual,uer #essoa abri1las &acil%ente do interior do
estabeleci%ento+ ou do local de trabalho.
%6#6#<#& 7 )% hi#Atese algu%a+ as #ortas de e%erg.ncias deero ser &echadas #elo lado
eCterno+ %es%o &ora do hor(rio de trabalho.
%6#8 7 )scadas
%6#8#& 7 Todas as escadas+ #lata&or%as e #ata%ares deero ser &eitas co% %ateriais
inco%bust*eis e resistentes ao &ogo.
%6#: 7 "scensores
%6#:#& 7 Os #oos e %onta1cargas res#ectios+ nas constru5es de %ais de dois
#ai%entos+ dee% ser inteira%ente de %aterial resistente ao &ogo.
%6#6 7 4ortas Corta1&ogo
%6#6#& 7 "s caiCas de escadas deero ser #roidas de #ortas corta1&ogo+ &echando1se
auto%atica%ente e #odendo ser abertas &acil%ente #elos dois lados.
%6#< 7 Co%bate ao &ogo
%6#<#& 7 To cedo o &ogo se %ani&este+ cabe:
"cionar o siste%a de alar%eO
Cha%ar i%ediata%ente o Cor#o de Do%beirosO
2esligar %(,uinas e a#arelhos elBtricos+ ,uando a o#erao do desliga%ento no
enoler riscos adicionaisO
"tac(1lo o %ais ra#ida%ente #oss*el+ #elos %eios ade,uados.
%6#<#% 7 "s %(,uinas e a#arelhos elBtricos+ ,ue no dee% ser desligados e% caso de
inc.ndio+ deero conter #laca de aiso re&erente a este &ato+ #rACi%o F chae de
interru#o.
%6#<#6 7 4odero ser eCigidos+ #ara certos ti#os de indGstria ou de atiidade onde seja
grande o risco de inc.ndio+ re,uisitos es#eciais e construo+ tais co%o #ortas e #aredes
corta1&ogo ou di,ues ao redor de reseratArios eleados de in&la%(eis.
%6#? 7 )Cerc*cios de "lerta
%6#?#& 7 Os eCerc*cios de co%bate ao &ogo deero ser &eitos #eriodica%ente+ objetiando:
,ue o #essoal grae o signi&icado do sinal de alar%eO
,ue a eacuao do local se &aa e% boa orde%O
,ue seja eitado ,ual,uer #InicoO
,ue seja% atribu*dos tare&as e res#onsabilidades es#eci&icas aos e%#regadosO
,ue seja eri&icado se a sirene de alar%e &oi ouida e% todas as (reas.
%6#?#% 7 Os eCerc*cios deero ser realiHados sob a direo de u% gru#o de #essoas+
ca#aHes de #re#ar(1los e dirigi1los+ co%#ortando u% che&e e ajudante e% necess(rio+
segundo as caracter*sticas do estabeleci%ento.
%6#?#6 7 Os #lanos de eCerc*cios de alerta deero ser #re#arados co%o se &osse% #ara
caso real de inc.ndio.
%6#?#8 7 ?as &(bricas ,ue %antenha% e,ui#es organiHadas de bo%beiros+ os eCerc*cios
dee% se realiHar #eriodica%ente+ de #re&er.ncia se% aiso e se a#roCi%ando+ o %ais
#oss*el+ das condi5es reais de luta contra o inc.ndio.
%6#?#: 7 "s &(bricas ou estabeleci%entos ,ue no %antenha% e,ui#es de bo%beiros
deero ter alguns %e%bros do #essoal o#er(rio+ be% co%o os guardas e os igias+
es#ecial%ente eCercitados no correto %anejo do %aterial de luta contra o &ogo e o seu
e%#rego.
%6#@ 7 Classes de $ogo
%6#@#& 7 Ser( adotada+ #ara e&eito de &acilidade na a#licao das #resentes dis#osi5es+ a
seguinte classi&icao de &ogo:
Classe !: so %ateriais de &(cil co%busto co% a #ro#riedade e ,uei%are% e% sua
su#er&*cie e #ro&undidade+ e ,ue deiCa% res*duos+ co%o: tecidos+ %adeira+ #a#el+ &ibras
etc.
Classe -: so considerados os in&la%(eis os #rodutos ,ue ,uei%e% so%ente e%
su#er&*cie+ no deiCando res*duos+ co%o Aleos+ graCas+ erniHes+ tintas+ gasolina etc.
Classe C: ,uando ocorre% e% e,ui#a%entos elBtricos energiHados co%o %otores+
trans&or%adores+ ,uadros de distribuio+ &ios etc.
Classe : ele%entos #iro&Aricos co%o %agnBsio+ Hirc8nio+ titInio.
%6#&0 7 )Ctino #or %eio de 7gua
%6#&0#& 7 ?os estabeleci%entos industriais de 'E ou %ais e%#regados+ dee haer u%
a#risiona%ento coneniente de (gua sob #resso+ a &i% de+ a ,ual,uer te%#o+ eCtinguir
os co%eos de &ogo de Classe "
%6#&0#% 7 Os #ontos de ca#tao de (gua deero &acil%ente acess*eis e situados ou
#rotegidos de %aneira a no #odere% ser dani&icados.
%6#&0#6 7 Os #ontos de ca#tao de (gua e os encana%entos de ali%entao deero ser
eC#eri%entados+ &re,-ente%ente+ a &i% de eitar o acG%ulo de res*duos.
%6#&0#8 7 " (gua ser( e%#regada:
nos &ogos da Classe D+ salo ,uando #uleriHada sob a &or%a de neblinaO
nos &ogos da Classe C+ salo ,uando se tratar de (gua #uleriHadaO
nos &ogos da Classe 2+
chueiros s#rin[lers auto%(ticos.
%6#&0#: 7 Os chueiros auto%(ticos dee% ter seus registros se%#re abertos+ e sA
#odero ser &echados e% casos de %anuteno ou ins#eo+ co% orde% da #essoa
res#ons(el.
%6#&0#:#& 7 R% es#ao lire de #elo %enos 1+EE%; u% %etro = dee eCistir abaiCo e ao
redor das cabeas dos chueiros+ a &i% de assegurar u%a inundao e&icaH.
%6#&& 7 )Ctintores
%6#&&#& 7 )% todos os estabeleci%entos ou locais de trabalho sA dee% ser utiliHados
eCtintores de inc.ndio ,ue obedea% Fs nor%as brasileiras ou regula%entos tBcnicos do
Instituto ?acional de /etrologia+ ?or%aliHao e Lualidade Industrial 1 I?/)T:O,
garantindo essa eCig.ncia #ela o#osio nos a#arelhos de identi&icao de Argos de
certi&icao credenciados #elo I?/)T:O.
%6#&% 7 )Ctintores 4ort(teis
%6#&%#& 7 Todos os estabeleci%entos+ %es%o os dotados de chueiro auto%(ticos+
deero ser #roidos de eCtintores #ort(eis+ a &i% de co%bater o &ogo e% seu in*cio. Tais
a#arelhos dee% ser a#ro#riados F do &ogo a eCtinguir.
%6#&6 7 Ti#os de )Ctintores 4ort(teis
%6#&6#& 7 O eCtintor ti#o P)s#u%aQ ser( usado nos &ogos de Classe " e D.
%6#&6#% 7 O eCtintor ti#o P2iACido de CarbonoQ ser( usado+ #re&erencial%ente+ nos &ogos
das Classes D e C+ e%bora #ossa ser usado ta%bB% nos &ogos de Classe " e% seu in*cio.
%6#&6#6 7 O eCtintor ti#o PLu*%ico SecoQ usar1se1( nos &ogos das Classes D e C. "s
unidades de ti#o %aior de 6E a 1'E [g deero ser %ontadas sobre rodas. ?os inc.ndios
de classe 2 ser( usado o eCtintor ti#o PLu*%ico Seco+Q #orB% o #A ,u*%ico ser( es#ecial
#ara cada %aterial.
%6#&6#8 7 O eCtintor P7gua 4ressuriHadaQ+ ou a P7gua10(sQ+ dee ser usado e% &ogos
Classe " co% ca#acidade ari(el entre 1E e 1' litros.
%6#&6#: 7 Outros ti#os de eCtintores #ort(teis sA sero ad%itidos co% #rBia autoriHao
da autoridade co%#etente e% %atBria de segurana do trabalho.
%6#&6#6 7 /Btodo de aba&a%ento #or %eio de areia ;balde de areia= #oder( ser usado
co%o ariante nos &ogos das classes D e 2.
%6#&6#< 7 /Btodos de aba&a%ento #or %eio de li%alha de &erro &undido #oder( ser usado
co%o ariante nos &ogos Classe 2.
%6#&8 7 Ins#eo dos )Ctintores
%6#&8#& 7 Todo eCtintor deer( ter u%a &icha de controle de ins#eo.
%6#&8#% 7 Cada eCtintor deer( ser ins#ecionado isual%ente a cada %.s eCa%inado1se
o seu as#ecto eCterno+ os lacres+ os %an8%etros ,uando o eCtintor &or do ti#o
#ressuriHado+ eri&icando se bico e (lula de al*io no esto entu#idos.
%6#&8#6 7 Cada eCtintor deer( ter eti,ueta de identi&icao #resa ao seu bojo+ co% data e
,ue &oi carregado+ data #ara recarga e nG%ero de identi&icao. )ssa eti,ueta deer( ser
#rotegida coneniente%ente+ a &i% de eitar ,ue esses dados seja% dani&icados.
%6#&8#8 7 Os cilindros dos eCtintores de #resso injetada deero ser #esados
se%estral%ente. Se a #erda de #eso &or alB% de 1Eg do #eso original+ deer( ser
#roidenciada a sua recarga.
%6#&8#: 7 O eCtintor ti#o P)s#u%aQ deer( ser recarregado anual%ente.
%6#&8#6 7 "s o#era5es de recarga dos eCtintores deero ser &eitas de acordo co%
?or%as TBcnicas o&iciais igentes no #a*s.
%6#&: 7 Luantidade de )Ctintores
%6#&:#& 7 ?as ocu#a5es ou locais de trabalho a ,uantidade de eCtintores ser(
deter%inada #elas condi5es seguintes+ estabelecidas #ara u%a unidade eCtintora
con&or%e o ite% 23.16
%6#&6
0"E! C1-E"$! PD
/NI!E E
ES$IN$1"E.
"I.C1 E ,1G1 C3!..E E 1C/P!451
.egundo $ari)a de
.eguro
IncIndio do -rasil 7
I"-E]B
I.$^NCI! M0SIM! .E"
PE"C1""I!
'EE % 4e,ueno P" E1 ou E2 2E %etros
2'E % /Bdio PDQ E3+ E!+ E'+ ou E6 1E %etros
1'E% 0rande PCQ E9+ E>+ E@+ 1E+
11+ 13+ ou 13
1E %etros
%6#&< 7 KocaliHao e SinaliHao dos )Ctintores.
%6#&<#& Os eCtintores deero ser colocados e% locais:
de &(cil isualiHaoO
de &(cil acessoO
onde haja %enos #robabilidade de &ogo blo,uear o seu acesso.
%6#&<#% Os locais destinados aos eCtintores dee% ser assinalados #or u% c*rculo
er%elho ou #or u%a seta larga+ er%elha+ co% bordas a%arelas.
%6#&<#6 2eer( ser #intada de er%elho u%a larga (rea de #iso e%baiCo do eCtintor+ a
,ual no #oder( ser obstru*da #or &or%a nenhu%a. )ssa (rea deer( ser no %*ni%o de
1+EE% ;u% %etro= C 1+EE ;u% %etro=.
%6#&<#8 Os eCtintores no deero ter sua #arte su#erior a %ais de 1+6E % ;u% %etro e
sessenta cent*%etros= aci%a do #iso. Os balde no deero ter seus rebordos a %enos
de E+6E % ;sessenta cent*%etros= ne% a %ais 1+'E % ;u% %etro e cin,-enta cent*%etros=
aci%a do #iso.
%6#&<#: Os eCtintores no #odero ser localiHados nas #aredes das escadas.
%6#&<#6 Os eCtintores sobre rodas deero ter garantido se%#re o lire acesso a
,ual,uer #onto da &(brica.
%6#&<#< Os eCtintores no #odero ser encobertos #or #ilhas de %ateriais.
%6#&? Siste%a de "lar%e
%6#&?#& ?os estabeleci%entos de riscos eleados ou %Bdio deer( haer u% siste%a de
alar%e ca#aH de dar sinais #erce#t*eis e% todos os locais da construo.
%6#&?##% Cada #ai%ento do estabeleci%ento deer( ser #roido de u% nG%ero
su&iciente de #ontos ca#aHes de #or e% ao o siste%a de alar%e adotado.
%6#&?#6 7 "s ca%#ainhas ou sirene de alar%e deero e%itir u% so% distinto e%
tonalidade e altura+ de todos os outros dis#ositios acGsticos do estabeleci%ento.
%6#&?#8 7 Os bot5es de aciona%ento de alar%e dee% ser colocados nas (reas co%uns
dos acessos dos #ai%entos.
%6#&?#: Os bot5es de aciona%ento dee% ser colocados e% lugar is*el e no interior
de caiCas lacradas co% ta%#a de idro ou #l(stico+ &acil%ente ,uebr(el. )sta caiCa
deer( conter a inscrio PLuebrar e% caso de e%erg.nciasQ.
@#6: C3!..I,IC!451 1. INCANI1.
C3!..E
C!$EG1"I!
M!$E"I!3 M_$11 E ES$IN451
$IP1 E ES$IN$1"
! O EIB /aterial co%bust*el co%u%: #a#el+
%adeira+ tecido+ etc. ,ue ao
,uei%are%+ deiCa% res*duos
:es&ria%ento: (gua ou eCtintor ,ue
contenha (gua.
- O EIIB K*,uidos in&la%(eis: gasolina+ Aleos+
tintas+ graCas+ etc.+ ,ue ao ,uei%are%
no deiCa% res*duos
"ba&a%ento: eCtintores ,ue aba&a%
ou isola% o l*,uido in&la%(el do ar:
#A ,u*%ico+ es#u%a+ CO12
C O EIIIB ),ui#a%entos elBtricos energiHados )Ctintores no condutores de
corrente elBtrica+ ou seja+ no
contenha% (gua: CO12 e #A
,u*%ico seco.
O EI=B /etais 4iro&Aricos: %agnBsio+
tungst.nio+ titInio+ Hirc8nio
"reia+ co%#ostos ,u*%icos
es#eciais+ gra&ite+ li%alha de &erro
ou sal1ge%a.
@#<: C!/.!. C1M/N. E INCANI1
Sobrecarga de circuitos ; to%adas ou benja%i% =
Instala5es #roisArias ; ,ue torna1se de&initias =
)%endas de &ios se% isola%ento
)%endas soltas+ %al enroladas+ se% solda ; a,uece% =
$ios de ca#acidade in&erior ao necess(rio
$us*eis co% ca#acidade in&erior ao necess(rio
),ui#a%entos elBtricos se% aterra%ento.
Chaes de contato ti#o &aca se% caiCa #rotetora
/au contato nas chaes e to%adas
Sobrecarga nos %otores
/otores inade,uados con&or%e a%biente
/otores se% #roteo e% locais co% #oeiras e gases
KI%#adas se% #roteo e% a%bientes eC#losios
Te%#eratura a%biente eleada e% locais co% %aterial in&la%(el
Concentrao de #oeiras ou gases e% a%bientes &echados
"cu%ulo de tra#os+ esto#as+ etc.+ e%bebidos e% Aleo+ graCas ou cera+ guardado e%
ar%(rios ou cantos es,uecidos
:eci#ientes de %ateriais in&la%(eis+ descobertos acu%ulados e% locais i%#rA#rios
:eci#ientes de gasolina+ (lcool+ etc.+ descobertos
Trabalhos de solda #rACi%os a locais de %ateriais in&la%(eis
@#?: M_$11. E ES$IN451
Sendo o &ogo resultado da co%binao de tr.s ele%entos+ ;co%bust*el+ calor+ oCig.nio e
reao e% cadeia=+ conclui1se ,ue #ara sua eCtino+ basta eli%inar u% desses ele%entos.
)Ciste% di&erentes #rocessos #ara ro%#er1se essa co%binao+ os ,uais so conhecidos co%
res&ria%ento+ aba&a%ento e isola%ento. Teja%os:
"etirar o o*igInio+ consiste e% usar o /Btodo do "ba&a%ento+ aba&ando obte%1se a
eCtino do &ogo.
Eliminar o calor+ consiste e% usar o /Btodo do :es&ria%ento+ res&riar o %aterial atB a
eCtino do &ogo.
"etirar o com(ustN+el+ consiste e% retirar o %aterial e% co%busto do local antes ,ue o
&ogo to%e %aiores #ro#or5es.
"etirada do material nFo atingido: J tare&a ,ue consiste e% no #er%itir ,ue nu%a
deter%inada (rea de ar%aHena%ento o &ogo atinja os %ateriais ainda intactos. 4ara tanto+
B necess(rio a retirada desses %ateriais+ trans#ortando1os #ara u% lugar seguroO
"etirada do material atingido: )% deter%inadas circunstIncias e tratando1se de
#rinc*#io de inc.ndio+ B necess(rio a retirada do %aterial atingido+ #or %eio do uso de
&erra%enta ade,uada+ #ara u%a (rea na ,ual se #roceda F eCtino do &ogo+ se%
co%#ro%eter o %aterial estocadoO
"es)riamento de 'aredes: 4ode1se i%#edir ,ue o calor oriundo de u% &oco de inc.ndio
se #ro#ague #or irradiao e #or conduo #ara u% co%#arti%ento ,ue ar%aHene
%aterial de &(cil co%busto nu%a deter%inada (rea. Dasta+ #ara tanto+ #roceder1se ao
res&ria%ento da #arede ,ue se#ara dito co%#arti%ento do resto da (reaO
$inal%ente constitui u%a &or%a de isola%ento+ o )echamento de registro no caso de
instalao de g(s.
@#@: !GEN$E. ES$IN$1"E.
@#@#&: ES$IN$1"E.
E*tintor de 0gua PressuriMada: J indicado eCclusia%ente #ara &ogo Classe P"Q . Sua
#ressuriHao B &eita co% g(s nitrog.nio.
E*tintor de Gs Car(Tnico EC1 %B: O g(s est( contido no a#arelho no estado l*,uido+ a
u%a #resso ,ue aria entre 'E ;cin,-enta= e 6E ;sessenta= egMc% 2. "o ser acionado+ o
gatilho o g(s B liberado &or%ando u%a nue% ,ue aba&a e res&ria. J e%#regado #ara
eCtinguir #e,uenos &ocos de &ogo e% l*,uidos in&la%(eis ;Classe PDQ= e e% e,ui#a%entos
elBtricos energiHados ;Classe PCQ=.
E*tintor de P >uNmico .eco: 4ode ser F base de sAdio ou de #ot(ssio tratado de &or%a
a eitar u%idade. " #resso necess(ria ao &unciona%ento deste a#arelho B &eita co% g(s
nitrog.nio.
E*tintor de Com'ostos Halogenados: Halon 1211 ;Dro%ocloro&luor%etano= e Halon
13E1 ;Dro%otri&luor%etano+ g(s li,ue&eito= so os co%#ostos halogenados de %aior
utiliHao nestes a#arelhos. " #resso #ara &unciona%ento B nor%al%ente &ornecida #elo
#rA#rio ele%ento eCtintor. So indicados #ara as classes PDQ e PCQ e sua #rinci#al ao
eCtintora B a inter&er.ncia na reao e% cadeia ,ue se #rocessa nos a#ores durante a
co%busto. Co% esse ti#o de eCtintor o o#erador dee #recaer1se contra os sub#rodutos
tACicos resultantes da deco%#osio tBr%ica do agente eCtintor+ #rinci#al%ente e%
recintos &echados ou co% entilao de&iciente.
! Ins'eCFo e ManutenCFo dos e*tintores reGuer tais 'ro+idIncias:
4esage% se%estral do eCtintor de g(s carb8nico ;CO 2=+ i%#licando a #erda de %ais de 1Eg
do seu #eso originalO " carga dos eCtintores de es#u%a ,u*%ica e de (gua deero ser
trocadas anual%enteO " recarga do eCtintor de #A1,ui%ico1seco ocorrer( se ao &inal de u%
ano+ eCa%inada sua carga+ e esta a#resentar u%idade co% endureci%ento do #AO O
%an8%etro dos eCtintores #ressuriHados deero ser %ensal%ente eri&icados+ estando o
indicador a,uB% da %arcao reco%endada+ a sua carga deer( ser #roidenciada.
ODS: Todos os eCtintores deero ser testados hidrostatica%ente a cada E' ;cinco= anos.
@#@#%: M!NG/EI"!.
So tubos &leC*eis de tecido co% reesti%ento interno de borracha+ tendo e% cada
eCtre%idade u%a junta de unio #ara coneCo sucessia de (rias %angueiras ou
aco#la%ento aos hidrantes e esguichos. "s juntas de unio de uso #redo%inante so do ti#o
PstorHQ ;engate r(#ido=+ #or sere% %uito #r(ticas+ e%bora eCista% %angueiras cujas juntas
so de &ios de rosca.
"lgodo+ cInha%o+ n\lon e linho so os tecidos %ais co%unente usados na sua &abricao+
sendo a %aior resist.ncia F u%idade o&erecida #elas %angueiras &abricadas e% n\lon. O
co%#ri%ento %(Ci%o B de 3E %etros e o %*ni%o de 1' %etros. "s co% 1' %etros so %uito
%ais usadas #or sere% inco%#arael%ente %ais &uncionais.
" cada ano reco%enda1se ,ue as %angueiras dee% #assar #or teste hidrost(tico ,ue
co%#reende e% a %es%a ser #ressuriHada 2 ;duas= eHes e %eia a %ais do ,ue sua
ca#acidade.
Cuidados: 2ee se eitar #assar co% carros sobre as %angueiras ta%bB% co%o &icar
arrastando+ dee ser guarda nas caiCas dos hidrantes deida%ente enroladas e secas.
Esguichos: So dis#ositios %et(licos destinados a &or%ar e dirigir o jato dW(gua. Os
esguichos %ais co%u%ente utiliHados so os de jato sAlido e o regul(el #ara jatos de
neblina e co%#acto. O esguicho de jato sAlido a#resenta u% &or%ato tronco1c8nico+ tendo
na base junta de coneCo e na #onta u% re,uinte ada#tado destinado a calibrao do jato.
O esguicho regul(el #ossibilita1se #assar de jato sAlido a u% cone de (gua ato%iHada de
ari(el Ingulo de abertura+ #elo si%#les giro do bocal. "lB% dos esguichos %encionados
eCiste% outros ti#os+ tais co%o os abaiCo eCe%#li&icados:
Esguicho uni+ersal: 4rodutor de jato sAlido+ chueiro e neblina de alta e baiCa elocidade. O
a#licador ou #uleriHador de neblina B ada#tado nu% encaiCe es#ecial eCistente na
eCtre%idade do a#arelho. J ainda #roido de alaanca de co%ando co% tr.s #osi5es ;#ara
&renteY&echadoO #ara tr(sYjato sAlidoO na ertical Y neblina=.
Esguicho canhFo ou monitor: B %ontado sobre u%a base coletora #or %eio de junta %Ael+
sendo utiliHado ,uando se necessita de longo alcance e grande olu%e de (gua.
Esguichos )ormadores de es'uma: &aHe% #arte dos e,ui#a%entos destinados F #roduo
de es#u%a e so utiliHados co% geradores ou #ro#orcionadores #ara os ,uais tenha% sido
&abricados e calibrados. So ta%bB% conhecidos co% esguicho co%eta ou ?4R.
@#@#6: -1M-!. E INCANI1
"s bo%bas de inc.ndio+ ,uando #ort(teis+ so #roidas de braos &iCos e articul(eis ou de
duas rodas sobre trolete+ #ara #ossibilitar o seu trans#orte. "lB% das bo%bas #ort(teis+
eCiste% ta%bB% os %odelos estacion(rios e reboc(eis. "s bo%bas de co%busto interna
dee% #ossuir tan,ue de co%bust*el #ara o &unciona%ento %*ni%o de duas horas e
carregador auto%(tico.
@#@#8: "EE E HI"!N$E
J o conjunto de canaliHa5es+ abasteci%ento dW(gua+ (lulas ou registros+ hidrantes+
%angueiras de inc.ndio+ esguichos e e,ui#a%entos auCiliares+ utiliHados #ara co%bater o
&ogo. O siste%a de #roteo #or hidrantes B constitu*do basica%ente de:
,onte de a(astecimento: reseratArio de (guaO
"ede de a(astecimento: tubula5es ,ue lea% a (gua atB o hidranteO
Hidrante e acessrios: coluna ,ue direciona a (gua atB o registro de sa*daO
"egistro de (loGueio: registro ou (lula controladora da aHo da (guaO
Hidrante: dis#ositio de to%ada de (gua+ destinado a ali%entar u% e,ui#a%ento hidr(ulico
de co%bate a inc.ndioO
CanaliMaCPes: deero ser usadas eCclusia%ente #ara o serio de #roteo contra
inc.ndio+ #odendo ser co%#ostas #or tubos de &erro &undido+ ao galaniHado+ ao #reto ou
cobre. nas redes subterrIneas+ #oder( ser de #..c. r*gido ou &ibro ci%ento. "s canaliHa5es
no #odero ter diI%etro in&erior a 2h #olegadas.
@#&0: .E>/ANCI! 1PE"!CI1N!3 E C1M-!$E 7 ,!$1"E. ECI.I=1.
"a'ideM no atendimento: $ogo dee ser notado+ denunciado e co%batido o %ais
ra#ida%ente #oss*el. " ra#ideH B de i%#ortIncia ital #ara eitar a #ro#agao do &ogo.
"econhecimento: Consiste e% eC#lorar a (rea sinistrada+ eri&icando:
1. es#Bcie do %aterial ,ue ,uei%a ;classe do &ogo=O
2. $u%aa branca ou cinHa clara ,uei%a de co%bust*eis co%uns+ ,uei%a co%#leta.
)Ce%#lo: #a#el+ %adeira+ algodo+ etc.
3. $u%aa negra ou cinHa escura ,uei%a inco%#leta+ nor%al%ente de deriados de
#etrAleoO
!. $u%aa a%areladas ou aer%elhadas ,uei%a de co%bust*eis ,ue libera% gases
tACicos.
'. olu%e de &ogo ;,uantidade do %aterial ,ue ,uei%a=O
6. local onde se desenole% as cha%asO
9. necessidade de sala%ento e #roteo.
1(Leti+os do reconhecimento:
deter%inar o ele%ento eCtintor e a #ot.ncia do e,ui#a%entoO
de&inir os %Btodos e #rocessos de eCtino e co%o estabelecer o %aterialO
aaliar os recursos dis#on*eis e de&inir as #roid.ncias a to%ar.
PrecauCPes:
no a#li,ue jato direto na rede elBtrica ligadaO
no se eC#onha ao #erigo de gases tACicosO
(reas enolidas #or &u%aa so atraessadas rastejando eMou usando leno %olhado
cobrindo nariH e boca ;&unciona co%o &iltro=O
sA #er%anea atacando o &ogo en,uanto dis#user de recursos e %eios de &ugaO
cuidado co% o e,ui#a%ento #ara eitar acidentes #essoais.
@#&0#&: !-!N1N1 E 0"E!
Pnico: O #Inico nada %ais B do ,ue u%a %ani&estao de deses#ero+ #roocada #elo
instinto de auto de&esa ,ue se a#odera da %aioria das #essoas na #resena de
u% #erigo+ %uitas e %uitas eHes irreal. )sse #erigo #ode se tornar ainda %aior
e% a#arta%entos+ cine%as+ teatros+ escolas e est(dios.
4Inico no escolhe o n*el social ou cultural do indi*duo. 2e todos se a#odera e todos+ ou
,uase todos+ age% do %es%o %odo+ tendo cada u%+ u% Gnico objetio+ isto B+ &ugir de onde
julga estar o #erigo a%ea(1lo. O ,ue concorre #ara este deses#eroS " &alta de u%
treina%ento ade,uado+ ,ue acostu%e cada u% a #ensar algu%as &ra5es de segundos antes
de se #or a correr+ %uitas eHes de nada+ ou de ,uase nada. " &rao de u% segundo B o
su&iciente #ara bestialiHar u% ser hu%ano+ %as esta %es%a &rao #ode eitar ,ue ele
bestialiHe corra #ara sair de u% local onde a #orta esteja si%#les%ente &echada co% u%
trinco+ %as no consegue abri1la #or,ue te% ,ue #uC(1la e o segundo o terceiro ,uarto o
dBci%o ou o igBsi%o ser hu%ano colocado na,uela %es%a (rea no lhe d( te%#o #ara isso+
e #isa%1se uns aos outros+ na Insia de se salare%.
@#&0#%: 1"IEN$!4VE. GE"!I.
"os trabalhadores dee% ser dadas as seguintes orienta5es #essoais+ alB% de aisos
&iCados:
to,ue da sirene:
#arar o trabalhoO
desligue o e,ui#a%entoO
colo,ue os objetos de #oss*el obstruo sobre as %esasO
&or%e ra#ida%ente &ilaO
aguarde instru5es e% orde%O
%arche de %odo r(#ido o ordeiro de acordo co% instru5es recebidasO
obsere a distIncia de u% %etro entre os ocu#antes das &ilasO
no de%ore e% atender as instru5esO
no corraO
no grite+ ne% &aa barulho desnecess(rioO
no cause ,ual,uer con&usoO
no olte #ara a#anhar rou#as ou objetos es,uecidosO
no tenta utiliHar eleadores ou sa*das no designadasO
&a%iliariHe1se co% as sa*das eCistentes.
-I-3I1G"!,I!
OrganiHao e ?or%as 1 )d. "tlasO
?or%as :egula%entadoras Co%entadas 1 0ioanni /oraesO
:eista 4roteoO
:eista CI4"O
/anual de 4reeno de "cidentes Senai
?: 1E: Segurana e% Instala5es e Serios e% )letricidade da 4ortaria 321!M9> do
/inistBrio do Trabalho e )%#rego.
TI"??"+ UosB de Segadas+ S"?TOS+ ?athanael Telles dos+ /anual de 4reeno de
"cidentes+ :io de Uaneiro+ Kiraria $reitas Dastos+ 1@96.

You might also like