anakkaleye Yry / H. Nihal ATSIZ http://www.nihal-atsiz.

com


- 1 -

ANAKKALEYE YRY

Trk tarihini dolduran byk zaferler
arasnda Dumlupnar da dahil olduu halde, hi birisi
anakkale zaferi kadar kati neticeli olmamtr.
anakkale mdafaas Sakarya mdafaasnn ve
Dumlupnar taarruzunun anasdr. anakkale mdafaas
olmasayd cihan sava iki ylda bitecek ve Trkiye
ortadan kalkacakt. Trkiye ortadan kalktktan sonra da
artk bir Sakarya, bir Dumlupnar olmyacakt.
anakkale mdafaas mnevi-ahlki bakmdan
da byk bir eserdir. Bu mdafaa madde bolluunun,
vesait zenginliin savata her ey demek olmadn
ispat etmi ve yine Trk milletinin btn cihanda ba
d ve birinci asker olduunu bir yol olduunu
ortaya koymutur.
Dmanlarmzn en yaygaracs olan Franszlarn
bile itiraf ettikleri bu Trk kahramanl ve bu
kahramanln dourduu anakkale destan acaba
unutuluyor mu?... Hayr, bu destan unutulamaz. Fakat
yleyse niin bunu millete kutlamak hl aklmza gelmiyor?
Sporcularmzm seyahatleriyle btn matbuat ve memleket daima ve her zaman alkadar
oluyor. Moruk bir gazetecinin mill bir ss vererek kendi keyfi iin setirdii Trk gzelini teyi iin
genlik iini gcn brakp istasyona kouyor. Fakat i, bizi bugn yaatan llere ihtiram bahsna
gelince, kimsede bir hareket grlmyor. En fazla yaplan ey Glcemale binip cazbant dinleyerek ve
rak ierek Seddlbahire veya Arburnuna gitmek, uzaktan sava sahalarna bakmak ve
vatanperverane nutuklar vermekten ibaret kalyor.
Halbuki anakkale byle mi ziyaret olunmalyd? Dnyann en uzak yerlerinden, Avusturalya
ve Yeni Zelanttan kalkp Geliboluya llerini ziyarete gelen dmanlarmzla, bir admlk yola enen
bizler arasnda ne byk bir ayrlk var. Ey Trk genlii! Sen Arap Muhammedin mezarn ngiliz
altnlar iin Trk esirlerini boazlyan kahpe araplara braktktan sonra senin kben anakkale,
Sakarya ve Dumlupnar deil midir? Sen kbene rahat bir geminin iinde cazbant dinliyerek mi, yoksa
yaln yollarda, vaktiyle anakkalede Trk vatann korumaya koanlarn ektii sknty ekerek,
yayan m gitmek istersin? Gryorsun ki eller kendi erefsizce yenilen llerine bile nasl sayg
gsteriyor, onlarn bana ne byk talar dikiyor... Sana gelince: Senin lme gz krpmadan bakan
erefli ehitlerinin hl bidesi yok!... Ey Trk genlii! anakkale senin vatanndr!... 18 yl nce
orada korkun ve nispetsiz bir bouma oldu. Bir tarafta her trl vesaitle pusatlanm souk kanl
ngilizler, evik Avusturalyallar, sporcu Yeni Zelantllar, korkun Senegalliler, vahi Hintliler, insanla
maymun arasnda dehetli bir mahlk olan Marler, Martinikliler dier tarafta da sessiz ve gsterisiz
Trkler vard. Bu korkun boumay harikulde kahramanlklaryla senin kanndan olan Trkler
kazand. Fakat ne korkun tecellidir ki 18 yl getikten sonra orada yenilen dmanlarn bideleri
ykseliyor... Senin vatannda dman bideleri... Buna nasl katlanyorsun Trk genci? Diyelim ki
paran olmad iin onlara lyk bir ta dikemedin! Fakat ylda bir defa oraya gidecek kadar kendinde
kuvvet de bulamyor musun?
Trk genci! Yurdunda mektepler almasn, yollarn yaplmasn, fabrika bacalarnn ttmesini
devletten bekliyebilirsin! Fakat byk llerine hrmet merasimi yapmak icap etti mi devlet senin
anakkaleye Yry / H. Nihal ATSIZ http://www.nihal-atsiz.com


- 2 -

gerinde kalmaldr. Her yl muntazaman bir ktle halinde stanbulda kalkp yaya olarak anakkaleye
gitsen, kanl bouma sahalarn gezsen ve orada mertlik dersi alsan nasl olur?

Geen yl Atsz Mecmuay karrken bizimkilerin yine Glcemal vapuru ile sava yerlerine
uzaktan bakp hasretli ahlar ektiini, ngilizlerin de karaya karak kendi mezarlklarn ziyaret
ettiklerini znt ile gazetelerde okumu, yanndakilere bu ziyaretin muhakkak karaya karak
yaplmas icap ettiini sylemitim. Arkadam Tolunay yalnz karaya kmann yetimeyeceini, bu
yryn yaya olarak stanbuldan oraya kadar yaplmas gerektiini ileri srmt. Dnmtm:
Dn Trkl can evinden vurmak iin anakkale boazna saldran batllar yarn da ayn istekle
oraya saldrmazlar m? O halde Trk genlii anakkaleye cebri askeri yry yapmaa alsa bu
bir vatan mdafaas hazrl saylamaz m? Tolunayn dncesini beendim. Baka iitenler de
beendi. Bunu yaplmas kabil olduu kadar yapmaa karar verdik.
Biz anakkale yryn bir askerlik dersi olarak, bir milli din bilerek, llerimize kar kutlu
bir bor tanyarak yaptk. Srtnda 20 kiloluk yk tarken cepheye cephane tayormuum gibi
geliyor diyen Tolunay bence Trk kadnn temsil ediyordu. Byle bir yryte bizimle gelen
arkadalar byk bir titizlikle setik. Trk kannn yaratt bir mucize olan anakkaleyi sayglamak
gerekti mi, sayglamaa gelenler Trk kan tayan insanlar olmalyd. anakkale zaferini kanunlarn
ve itimaiyat ilminin kansz taraftarlarnn anlatt Trk Milleti (yani iinde krdnden yahudisine
kadar hepsini ihtiva eden melez topluluk) deil, TRK IRKI kazanmt. Bunun iin oraya yalnz
Trkler gelmeliydi... Ve yle yaptk...
***
anakkale savana girmi ve iki defa yaralanm olan mtekait bir yzba ve 13 yandaki
olu, darlfnundan bir tarih, bir edebiyat ve bir corafya talebesi, bir liseli, bir mhendis, bir lise ve bir
de ortamektep muallimi... Kafilemiz bu dokuz kiiden mrekkepti ve yedisi asker ocuu idi.
Srtmzda antalarmzla battaniyelerimiz, boynumuzda matara, drbn ve fotoraf makinemiz
olduu halde 3 Austos 1933 Perembe akam Sirkeciden kalkan Selmet vapurunun gvertesine
yerletik. Muallim olsun, talebe olsun, memur olsun hi birimizin fazla vaktimiz olmad iin (ders yl
yaklayordu) bu yry stanbuldan tutturamamtk. Asl dileimiz tirenle Muratlya kadar gitmek,
oradan tesini de askeri yryle yayan yrmekti. Bu yl bunu yapamyacamz iin yolculuk
pilanmz yle kararlatrmtk: stanbuldan vapurla anakkaleye gidilecek, anakkaleden motrle
Kilidilbahire kacaktk. Oradan da yaya olarak Seddlbahire inecek ve cenuptan imale doru btn
sava yerlerini dolaacaktk. En imale knca oradan da Maydosa inecek, Maydostan Kilidilbahire
gelerek motrle yine anakkaleye geecek ve vapurla stanbula dnecektik.
ok ar giden Selmet vapurunun gvertesinde, ayn altnda konuarak, liseli arkadamz,
Kastamonu Lisesi son snfndan Mengn azla alnan kk muzkas ile ald gzel paralar,
Harbiye marn, asker trklerini dinleyerek ve sabah ederek anakkaleye 4 Austos sabah, saat
dokuz buuk sularnda ktk.
leye kadar anakkaleyi gezdik. Trk tarihinde byk bir dnmn, anl bir mdafaann,
insanln gc stndeki kahramanlklarn remzi olan bu ehir, ne yazk ki tam bir Trk yz
gstermiyor. ehirde ne kadar ok yahudi, ne kadar ok ingene, ne kadar ok rum bozuntusu var!...
Buradaki yahudi de her yerde tandmz yahudidir. Sinsi, kstah, zelil, korkak, fakat frsat
dkn yahudi; yahudi mahallesi her yerde olduu gibi burada da rtkanln, grltnn ve levsin
merkezi... ardaki dkknlarn levhalarn okuyoruz. Onda dokuzu bizi sinirlendiren nankr ve kahpe
anakkaleye Yry / H. Nihal ATSIZ http://www.nihal-atsiz.com


- 3 -

milletin isimlerini tayor. Kuvvetli olduumuz zaman karmzda kpeke yaltaklanan, bozgun
alarmzla kstahlap dmanlarmzla birleen tarihin bu hain ve pi milletini artk aramzda yurtta
olarak grmek istemiyoruz. Cihan savanda dmanlarmza casusluk eden ve bezirgnlklaryla
kanmz emen yahudi tarihin hep o iki yzl yahudisidir. Kurtulu savanda Bursaya Yunanllar
girerken kocaman bir yunan bayrayla onlar karlayan fakat Trkler Bursay geri alrken ayn
bayra ordumuzun ayaklar altna seren yine bu vatansz yahudidir. stanbulda tmarhanelik bir lgn
sevdii bir yahudi kzn ldrd zaman, kzn cenaze merasimini Trklere dmanlk nmayii
ekline sokan ve hatta Trk ordusuna uaklk eden ( nk yahudi hibir zaman asker olamaz) askeri
niformallar da dahil olduu halde Kahrolsun Trkler diye baaran ayn hain yahudilerdir. Trke
dmanlk bu yahudilerin irinden kanna o kadar ilemitir ki vaktiyle katlimlarla kovulduklar
spanyay ve zaman zaman krgna uradklar Rusyay kendilerine koruyucu bilecek kadar ileri
gitmilerdir. Sanki Trkiye miskin spanyadan veya salak Rusyadan korkacak da yahudiler hakknda
yapt tazyiki gevetecekmi gibi...
Evet, yahudi imdiye kadar hibir ktlk grmedii Trke dmandr. nk onun mayas
yahudilik, yani kahpeliktir. Trkeline eroini dost (!) bir milletin erkn harbiyesi sokuyor, onun
Trkiyedeki komisyonculuunu da ermeni ve bilhassa yahudi vatandalar yapmyor mu? Byk
atalarmzn deerli savlarn unutmyalm. Onlar yahudiden yumurta alan iinde sarsn bulamaz
demilerdir. Bu, yahudinin hilekrln aa vuran byk bir hikmettir.
Trke konuan ingeneye gelince: O ne kadar Trke benzemek istese onun her halinde yine
ben ingeneyim diyen bir eda var ki kendisini Trkten ayrr. ok iyi hatrlyorum : Vaktiyle beinci
alayda askerliimi yaparken kk bir hadiseye ahit olmutum: Bir manevra talimi esnasnda ingene
bir nefer, savata insann korkudan vatan falan dnemiyeceini, ancak cannn kaygusuna
deceini sylemi, Karadeniz Erelisinden Trk olu Trk Rasim onba da: Sus, Allah belan
versin! Ne biim insansn? diye ona hakaret etmiti.
ingene de bizim aramzda deilmesi gerek olan bir yaradr. ingeneleri Trkletirmek,
aramza katmak ve Trk kannn safln bozmak cinayettir. oalmak istiyorsak ilk ba vuracamz
yol ingeneleri iskan ederek bize kartrmak deildir. Trk olarak kalmaldr. ingenenin ingene
kalaca gibi... anakkalede bir hayli halk da rumca konuuyor. Bunlar Girit mslmanlar imiler.
Trkeyi pek iyi bildikleri halde rumca konuan bu insanlar Trk deildir. Zaten tarih de bunlarn kl
gcyle ihtida ettirilmi rumlar olduunu gstermiyor mu?
***
anakkalenin melez ehresine baktk. Yksndk. Kanaatmz iman ekline geldi ki: Trk
milletinin esas dil deil rk ve kan olmaldr. Zarar yok az olalm, azalalm. Fakat temiz ve z kalalm.
Azlk ve zlkleriyle deil midir ki Trkler btn cihan dolsurmulardr? Biz kovay doldurmak istiyoruz
diye onun iine bulduumuz her mayii katarsak onun ad su mu olacaktr?... Trkn kanna yabanc
kan ekleme de tarihin ona verdii fizyolojik byklkleri sulandrmak ve azaltmak demektir. Madd ve
mnevi veraset ilmin kabul ettii bir hakikattr deil mi? O halde milletin terbiye mahsul olduunu
iddia etmek ahmaklk deil midir?... Afrikann ortasndan kapkara bir zenciyi al, yanda Trkiyeye
getir, Trkeyi mkemmelen rensin... Baka dil bilmesin ve ben Trkm desin... Bu Trk mdr?...
Ah!... Buna Trk demek iin insann pek budala olmas veya kendi melezliini rtmek isteyen bir
sahtekr olmas lzmdr.
***
Motr bizi leyin Kilitbahire (Kilidibahir halk dilinde bu ekli alm) kard. Kasabann
batsnda tek mesiresi olan havuzlara kadar gidip le yemeimizi yedik. Ayn gnde anakkale
muallimleri de oraya elentiye gelmilerdi. Bizi yolcu kl ile grnce alkadar oldular. kram ve
anakkaleye Yry / H. Nihal ATSIZ http://www.nihal-atsiz.com


- 4 -

yardmda bulundular. Saat 14te havuzlardan kalktk. Seddilbahir yolunu tuttuk. nmzde Meng
muzkasn alyor, arkadakiler sylyordu.

nce Samih Rifatn:
Yasl gittim en geldim
A koynunu ben geldim,
Bana bir yudum su ver,
ok uzaklardan geldim.

Trksyle balamlard. Adalar denizinden yzmze arpan serin rzgr alnmz
serinlettikten ve rkmzn kahramanlk sahasna yaklatka damarlarmzn da temizlik ve
kahramanlkla ykandn duyuyorduk. Trklmz nabzmzda daha kuvvetle vuruyor, atalarmzn
askerlii ve ftuhatl bizi teshir ediyordu. Tarih talebesi Tolunayla Edebiyat talebesi Nejdet, Kzl
Elma lksn haykran drtlkleri birer sazairi gibi yrrken dzyorlar ve Mengn muzkasna
uydurarak sylyorlard:
Asya Boz Kurt dolacak,
Rusun benzi solacak,
Oluka kan akarak
lk yurt bizim olacak

***

Kurarak kuraltay
Alacaz Altay.
Japon, in, Rus demeden
ekeceiz bir yay.

***

Asya Boz Kurt dolacak,
inin yz solacak,
Drt yan kana boyanp
z yurt bizim olacak.

Turanclk lks... Bizi kurtaracak ve ykseltecek biricik yol... radesi zayf olanlarn,
damarlarndaki kan z Trk olmyanlarn korktuu uzun yol.... Hangi lk emeksiz, kansz, barutsuz ve
demirsiz elde edilmitir? Anadolu sevgili yurttur. Fakat Anadoluculuk lk olamaz. lk asrlara bakan,
hayal lemine benziyen, korkun yollardan sonra varlabilecek bir KIZIL ELMAdr. Btn insanlar
birletirmek gibi sama bir ryann ardnda koanlar, yahut para endiresiyle drtlenip
koturulanlar, tarihte birka defa birlemi olan Trklerin yeniden birlemesi dncesine
gledursunlar. Bu gln ardnda kendi melezliinin yahut gayrtrklnn korkusunu duymak
vardr. Dnyada Trk olan bir insan iin btn Trkleri bir grmekten tabi ne olabilir?... Btn Trkleri
bir grmek istemiyen Trk olmyanlardr.
anakkaleye Yry / H. Nihal ATSIZ http://www.nihal-atsiz.com


- 5 -

Zaten air olan ve Atsz Yolda imzasyla iirler yazan Meng de irticalen drtlkler dzyor
bunlar da hep birlikte okunuyor:
Boz Kurtsan ko Boz Kurda,
Ko doduun ilk yurda...
Sen Ouzun olusun
Yaslanma durup burda.

***

ok kald kl knda,
ekeceiz yaknda.
lk yurda koacaz,
Tama var Kurt rknda...

Knnda ok duran kl paslanr... Trk klc paslanmamaldr. Zaten Trk tarihi bize en uzun
bar devremizin ancak 23 yl srdn gsteriyor. Lozandanberi 10 yl geti. Demek ki yeni savalar
yaklayor. Eer tarih bir tekerrrse ve tarihin kanunlar, kaideleri varsa biz en ok 13 yla kadar yeni
bir savaa gireceiz demektir.
Trk savasz durur mu? Trk durmak istese bile onu brakrlar m?... Hayatta esas kavga ve
d deil midir? Lozan barn 1923te imzaladk. O zamandan beri 10 ylda iki defa krt isyan
oldu, iki defa krtleri tepeledik. Bunlar da dahil sava sayamaz myz?

Akam saat 20 sularnda Seddlbahire vardk. Buras birka evden ibaret bir ky... Ky muhtar bize
camii verdi. Orada sabahladk. Ertesi 5 austos cumartesi gn sabahleyin etraf gezdik. Burada
imparatorluk Trkiyesinin harap tabyalar var. Sahilde Trk-talyan savana at kk bir abide
ykseliyor. Bir metre murabba tatan bir kaide zerinde yine tatan ve bir metre yksekliinde bir
stun... Daha zerinde de aa yukar 28lik veya 30.5luk bir glle... Tan zerinde unlar yazl:
Douya bakan yznde : talyan bombardman hatras...
Cenuba bakan yznde : 4 Nisan 1328 Perembe...
Batya bakan yznde : talyan mermisinin nokta-i sukutu...
imale bakan yznde : 1 Cemaziylevveel 1330...
Fakat bu bide bakmszlktan az ok harap. Hey gidi koca anakkale hey! talyanlar da
kancka Trablusgarba saldrdklar zaman yine seni zorlamlard.fakat senden zorla gemenin imkan
var m?... ite onlarn daha kabadaylar da sana saldrdlar ve onlar da ayn dersi aldlar... Yarn da
belki daha kabadaylar gelecek... Onlara da biz ayn dersi vereceiz... anakkale, sen yabanclara
tarihin ebedi bir ihtar halinde kalacaksn... Onlar senin ufuklarnda daima Tekin deildir levhasn
grecekler...

***
anakkaleye Yry / H. Nihal ATSIZ http://www.nihal-atsiz.com


- 6 -

Seddlbahirden ancak 11de ayrlabildik. Yol alrken Seddlbahirden sonra ilk ykselen tepe
zerinde ilk byk ngiliz bidesini grdk. 15 metre yksekliinde olan bu bide kmilen ngiliz
atlaryla doluydu. Batan gemisinden len neferine kadar savaa ait her trl teferruat kaydeden bu
bide hakikaten bir sanat eseri idi. Fakat bu, sanatn yle hazin bir cepheden tecellisi idi ki burada bir
eref remzi olarak deil, en kanl bir bozgun timsali olarak ykseliyordu. TRK ezelden beri kendisine
iar edindii prensiple saldrdktan sonra dnmemiti...

KAHRAMANLIK

Kahramanlk ne yalnz bir ykseli demektir,
Ne de yldzlar gibi parlayp snmemektir.
lmezlii dnmek bouna bir emektir;
Kahramanlk: Saldrp bir daha dnmemektir.
Szlasa da gnller denlerin yasndan
Koaradm gitmeli onlarn arkasndan.
Kahramanlk: erek ac lm tasndan
leriye atlmak ve sonra dnmemektir.

Yrtclar az yaar... Uzun srmek doanlk...
Her n ardnda gizlidir bir karanlk;
Adsz sansz olsa da, en byk kahramanlk;
Gz krpmadan saldrp bir daha dnmemektir.
Kahramanlk ne yalnz bir ykseli demektir,
Ne de gneler gibi parlayp snmemektir.
Bunun iin lme bir atl gerektir.
Atldktan sonra da bir daha dnmemektir...

Fakat bu Trkn dsturu idi. Niboluda, Akkda yumruumuzu yiyen Franszlar, her kara
gnmzde yurdumuza sarkntlk eden, fakat pay olarak ancak bir yn kanl vatandala dnen
ngilizler bunu haykrsalar da muhakkak ki sonunda Trk gcne yenileceklerdi.
Sinirlerimizi geren bu bideden abuk ayrldk. Bundan sonraki ilk konamz dmann ihra
noktalarndan biri olan Teke Koyuna hkim tepe oldu. Biz burada da ok durmadk. Kirteye doru yol
aldk. Yollarda mermi krntlar okadar bol ki... Sarp yerlerden geiyor ve ok yol alamyoruz. Artk
evremiz hep sava meydan...
Bir saat kadar sonra bir harmana rasladk. ki yaz yzl kyl, kadnlar, ocuklar evremizi
sardlar. Bize kavun, karpuz ikram ettiler. Kim derdi ki bu mtevazi yzl, gsterisiz kyller
anakkale Savan yaratan, bu savata kurun yiyen erlerden olsun... Bizi en byk dileklerine
kavumu insanlarn sevinciyle karladlar. Yurdun bu en kutlu kesinin Trk ziyaretilerden mahrum
olduunu, bizi kracaklar korkusuyla, ekinerek sylediler. Ayn yaray bizimde kanyan gnlmzde
grdkleri zaman gzlerindeki mn daha derinleti. Temiz yrekli olan, temize balanmay vazife
bilen kylmz bunda da kt duygular olmadna inanmak istiyor. O da kendi kan pahasna
kazanlan bu topraklarda ykselen dman bidelerine di biliyor.
Birisi 57nci piyade alayndan, birisi de topu avuu olan bu iki eski askere sorduk:
anakkaleye Yry / H. Nihal ATSIZ http://www.nihal-atsiz.com


- 7 -

- Day! Bu gavur bidelerini niin ykmyorsunuz?
birdenbire yzleri ayn mn ile glgelendi. Zorla glmsediler: Hkmetimiz kuvvetlensin inallah o
da olur edendi!... Bu cevap gnllerimizi, zaferde duyulan bir sevinle, sevindirdi...
***
ki kyl daydan birisinden, 57nci alaydan olan Mandac olu Hseyinden Kirte yolunu salk
aldk. Bizimle birlikte 20 dakika kadar gelerek yol gsterdi. Sonra Zn Deresini tarif ederek ayrld. Bu
dereyi olduka glkle getik. Naci en nde, elinde baltasyla yryor ve bazen yol ayordu. Hseyin
Aa bize domuz tehlikesinden bahsetmi, bunlarn sryle gezdiklerini ve yaman vurular yaptklarn
anlatmt. Kafilemizde silah olarak bir balta, iki bak, iki de sopadan baka bir ey yoktu. Hep tetikte
yrdk. Fakat domuzun izinden gayrsna raslamadk. Hseyin Aa bize bundan bahsederken: Bu
domuz da giden domuzdan yadigar kald; buralara onlar rettiler demiti. Dmandan kalan, onun izi
olan bu mahlku hayli merak etmi, grmek istemitik.
Zn Deresini tabiat ok oymu. Sa ve solda arazi 20-25 metre kadar ykseliyor. Bu dereyi
de tamamen gemedik. Hseyin Aann tarif ettii gibi gzmze yol hissini veren bir bayrdan
yukarya ktk. Biraz sonra da Kirtenin harabeleri grnd. Eskiden Kirte bir rum ky imi. imdi bo
ve harap. Yalnz dut ve badem aalar bol. Hkmet bunlar her yl mzayede ile satarm. Mterisi
de ekseriyetle ingeneler. Burada ana, baba, oul ve bir de kk ocuktan mrekkep bir ingene
ailesi vard. Yol kenarnda bir kuyu banda konakladk. 10-15 metre ilerimizde bir mezar vard. Bu 3-4
yl nce patlyan bir mermi ile len bir kylye aitmi. Kirtede kaldmz gece ayn onbei idi. Sava
yerlerine kadar btn etraf aydnlatan harkulde gzel bir mehtap seyrettik.
Kirteden saat 10da yola ktk. ingenenin olu bize yol gsterdi. Yrdmz arazi
savatan payn almamt. Fakat az bir zaman sonra yolun tmsek bir noktasnda acele ile yaplm
ve imdi ok harap olmu bir Trk bidesine rasladk. Dmana 11.000 mermi atan bu kahraman
bataryann bidesi rasgele talarn ylmasyla elde edilmi. nsann kendini avundurmak iin tevazua
atfetmek, Trk erlerinin gsterisizliine yaklatrmak istedii bu ynlar ok ac olarak biz
kaytszlktan doduk diye haykryorlard. Gnlmzdeki derin sz byyor, kzl alevleriyle uzaklarda
ylan gibi bakaldran dman bidelerini sarmak istiyordu. Ve dumanl gzlerimizle yklmak zre olan
yazsn okuyoruz:

1330 1331
Mukaddes emeller urunda fevkalde ecaat ve fedakrlkla muharebe ederek........ etmi olan
mstakil 10.5luk Alay 56 seri ateli sahra obs bataryasnn htra- zaferidir.
Att mermi 11.000

Naci, ypranm olan yerleri gc yettii kadar talarla yamad. Bylelikle bidenin mr bir iki
hafta daha uzatlm oldu. Sonra hibir ey sylemeden acmz sindire sindire yrdk. ingene hl
klavuzluk ediyordu. Sa tarafmzda ykselen bir tepe zerinde Trk llerini toplu olarak gsteren ilk
mezar var. Hafif meyli trmandk. Eski bir parmaklk iinde bir Trk zabitinin, Mustafa Beyin mezar...
Sonra, srlm bir tarladan hi fark olmyan mezarla dnyann en byk aknl ve kini ile
baktk. ingene klavuzumuz ftursuzca az ileride bulunan Behramky (eski bir rum ky) ingelerinin
di toplamak iin buray byle kartrdklarn, esasen bu ingenelerin btn sava sahasn gezerek
anakkaleye Yry / H. Nihal ATSIZ http://www.nihal-atsiz.com


- 8 -

l soygunculuunu yaptklarn anlatt. ingene sznn tad mnya bir yol daha hak verdik.
zerinde yaadklar topra kan, can karl olarak kazanan nl Trk neferinin lsn bile
sayglamay bilmeyen, dnyada hibir eyden nasibini almam bu kansz milleti, daha dorusu bir
szle bu akal srsn iimizde tuttuumuz, ona anayurtta yer verdiimiz iin kendi kendimizden
yksndk, devlet adamlarmza kzdk. Ve imanla bir kere daha dndk ki: Trk topraklarnda
yaamak hakk yalnz Trkn olmaldr. Trk topranda, kyde Trk kylsnn maln yama eden,
ehirde karmanyolaclk yapan ve nihayet mezarnda da Trk ehitlerini (hem de en anl bir savan
en nl ehitlerini) soyan ve trl trl millet adlar tayan bu soysuzlar artk aramzda istemiyoruz.
Trk bnyesini mikroptan temizleyecek en gzel tedavi usul: Katlim!...
***
Yine yola girdik. Suyumuz bitmiti. Bu biti bizi hayli yprandrd. Fakat ikayet yoktu. En
zayfmz olan, daima yorulacak sandmz Mehpare bile duraklarda kendisine verdiimiz bir iki
yudum lk ve tozlu suya kanarak bir Trk askeri gibi yryordu. Saat birde Davut Bey iftliine vardk.
iftlik harapt. Arnavut olan sahipleri Maydosa inmiler ve burasn tabi bir arnavut olan bekiye
brakmlard. te yine kanmz donduran bir tesadf... Balkan savanda ordumuzu kancka
arkadan vuran bir iren unsura biz yurdun ssz bucaklarnda da raslyacak m idik?
Buradan Arburnuna kadar kye tesadf etmiyeceimiz iin ekmek bulmak lzmd. iftlikte
ise o gn iin hazr ekmek yoktu. Arkadamz Musavver bu ii zerine ald. Kafile ilerde
konaklyacamz yeri bulmak iin hareket etti. Ben Musavverle iftlikte kaldm. Musavver becerikli
elleriyle ekmek iini baarrken bugnk Trk kadnn dnyordum: Bugnk Trk kadn dn
tamamen silkip atm deildir. Bugnn Trk kadn dn yok, yarn var diye haykran clz varlk
deildir. Trk kadn kalemini, kafasn kullanmay bildii gibi srasnda da srtnda cepane tamay,
kahpe kurun yaralarn onarmay ve yiit Trk ocuklarn yetimeyi bilen yksek bir yaratltr.
Bugnn Trk kadnn beikteki Trk ocuklarn sulh ninnileri syliyerek byteceiz diyen Aliye
Esat Hanm gibiler temsil etmez.
Aliye Esat Hanm nihayet zavall bir varlktr, yoklukla msavi bir varlk... nk biz artk
insaniyet ve bar deil, milliyetilik ve sava istiyoruz. nsaniyetperverlik kpekliktir. nsaniyet
milliyetilikle asla uyuamaz. nsaniperverlik yksek gurur ve haysiyet duygularna zttr.
nsaniyetperverlik domuz katolik papaznn ve sinsi protestan misyonerinin kendi alaka maksatlarna
let edindikleri bir tuzaktr. Hayr! Biz barta da deiliz. Biz savayz. Barl iln eden milletler
sahiden mi bardrlar? Onun iin mi hl bo adalar igal ediyor ve harl harl silhlanyorlar? Hey
gidi insaniyetperveklik hey!... Senin uruna Hindistan inliyor. Senin uruna imal Afrikada katlim
var... Senin iin Amerikada zenciler yaklyor... Ve, hey!... Senin iin, kzl cennete varmak iin
Tskistanda, Azerbaycanda, Krmda, Ural civarnda Trkler alktan krdrlyor deil mi? Hayr! Aliye
Esat Hanmn ninnisi Trk ocuklarna hibir zaman sylenmiyecek... nk Kadnlar birliini kuran
kadnlar Trk Kadnn temsil edemezler. Onlar dedikodularnda devam ededursunlar... Trk ocuuna
ancak savalk telkin eden ninniler sylenebilir. Burada aklma arkadam Tolunayn Talebe
Birliinin kard Birlik adl aylk gazetenin ilk saysnda kan iiri geldi:







YARININ TRK OCUUNA

anakkaleye Yry / H. Nihal ATSIZ http://www.nihal-atsiz.com


- 9 -

Dou giydiyse kara
Yasla dolmamalsn;
Hayatnca yarnki
Bir savan malsn.

Bu yurt iin can verdi
Senin babanla aan.
Sana hz vermelidir
lteri Kutlu Kaan.

Atildan, engizden
Yldrm var kannda
Kl Tiginin klc
Fazla kalmaz knnda.

Sakarya, Dumlupnar
Hl kzl akyor,
Bu ak dn deil
Yarn da yakyor.

Yurdunu kemiriyor
Bin bir dzenbaz ya
Senin iin tuzaktr
Bil ki bu bar a.

Budunun tresi
Savamamak deildir.
Bil ki bu gidi seni
Ykseltmez... Eiltir!...

Senin soyun balanr
Oluna yce gn;
Hem Trk, hem savasn!
Yalnz bununla n!...

Musavver ekmekleri bitirdii zaman gne batmt. Yatacamz yeri seip adr kurmak
zere nden giden kafileyi bulmak iin vakit kaybetmeden yola ktk. Yolda arkadalarmzn, gittikleri
yollar bize anlatmak iin koyduklar iaretleri bulduk. Ortalk karardktan sonra da uzaktan onlarn
seslerini iittik: Bulunduklar taraf bize anlatmak iin hep bir azdan baryorlard. Yrdk. Kafile
bizden nce bir harmanda konaklam ve bizi bulmak iin kiiyi geriye gzc yollamt. Uzaktan
Mehparenin parlayp snen elektrik fenerini grnce konamza yaklatmz anladk. Bize Ali
Daynn harmanunda konaklandn sylediler. Davut Bey iftliindeki arnavut beki gideceimiz
yerde bize baz arnavutlar salk vermiti. Naci, Ali Dayy onlardan biri sanarak salk aldmz isimleri
sorduu zaman Ali Day da bizimkileri arnavut sanarak atlatmaya alm. Fakat sonra Trk
olduumuzu anlaynca hemen arlam. Tabi... nk kan kan eker. Arnavut sand zaman
kafilemizi buz gibi bir souklukla karlayan Ali Day imdi bize candan ikram ediyordu. Ay nn
altnda konuuyorduk. Ali Aann yz tam bir Trk yzyd. Vaktiyle stanbulda bir Trkistanl bir
Trk, hakiki bir zbek grmtm. Ben Ouzca, o zbeke konumu, anlamtk. Yar gebe olan
o zbek Trkyle Ali Aann yzleri birbirine okadar benziyordu ki... Trk rk, Trk kan Orta Asyada
da, Trakyada da kendisini gsteriyordu. Bu, tek de olsa, Trk rknn dayankl, sarslmaz varlna en
byk tankt. Konutuk... Ve birbirimize sndk.
anakkaleye Yry / H. Nihal ATSIZ http://www.nihal-atsiz.com


- 10 -

adrmz ancak be kii alyordu. Bu gece ok souk geti. Sarlm olduumuz
battaniyelerimizin altnda titredik. Soua hepimizden ok dayankl olan ve rtnecek battaniye
bulamad iin yalnz ceketiyle yatan Tolunay bile ok mt. Geceleyin korkudan ate de
yakamamtk. Bu korkumuz by denilen bir nevi byk rmceklerden geliyordu. Btn bu
havalide pek bol bulunan bu rmcein sokar sokmaz ldrd bile syleniyordu. Kirtede Mehpare
bunlardan bir tanesini ldrm ve hayvann manzaras bile bizi tiksindirmi, hem de rktmt. Ali
Day bunlarn insan ldrmediini ama ok ac ektirdiini, ate bulunan yere geldiklerini sylemiti.
Yanmzda amonyaktan baka ila olmad iin ihtiyatl hareket etmi ve bunun iin ate yakmamtk.
Sabah erken kaktk ve yola erken ktk. 300 metre kadar ileride mataralarmz doldurduk,
sonra nav ovasn brakarak Kabatepeye doru yol aldk. Burada hl bozulmam cepaneliklere,
birbirine karm irtibat yollarna ve tel rgtlere rasladk. Kabatepenin denize inen etekleri o kadar
gzel bir kumsalla balanyor ki... Sahilde yemek yedik, denize girdik ve dinlendik. Sonra en kanl
savalara sahne olan, dman siperlerinin 10 metre yaknmza kadar sokulduu Kanl Srta trmandk.
Sava tarihinin vurduu bu damga bu srta okadar yerinde verilmi ki... Yer yer aranm, btn
kemikler toplanm olmasna ramen yine siperlerde kafa taslarna ve kaln kemiklere raslyoruz.
Bunlar muhakkak ki Trk kemikleri... Vaka bu siperler mteaddit defalar dmana gemiti. Fakat
onlat siperleri bir bir taryarak kendi llerini toplamlar, bir trl anlyamadm duygularla yaptklar
bidelerine gmmlerdi. Naci savaa girmi olmas itibariyle bu erlik meydann daha iyi tanyor,
siperlerin yaklatklar yerleri gsteriyor, dmann tutunduu yerler hakknda izahat veriyordu. Yalnz
Kanl Srtta iki saat kadar oyalandk. Kk bir tmsekte ngilizlerin mavzerle at iin kullandklar elik
kalkanlara rasladk. Bu kalkan topraa altnda uzanan iki sivri ayayla saplanyor ve ortasna gelen
kapakl bir delikle ie yaryordu. lerinden bir tanesini setik. Bu biraz g olmasna ramen bir
sopaya geirince iki kii tarafndan tanabiliyordu. Bunu stanbula kadar getirmek ve iinde bir
bakas bulunmadn hatrladmz askeri mzeye armaan etmek istiyorduk. Naci de bize: bunlarn
bir ksmn ngiliz siperlerine girdiimizde talan ederek kendi hatlarmza getirdiimizi ve dmana kar
kullandmz anlatt. Yarm saat daha trmanarak Lonpe adl (tek am manasndaym) bir bideye
geldik. Bunun iki bekisi vard. Birisi Trk, dieri erkes... Trk bekisinin ad Kadri avutu ve
Kilitbahirli bir askerdi. Gece konuu olduumuzda bize gzel sava hikayeleri anlatt. Dieri erkesti.
Ve biz o gn bir kere de erkes szne kandk. Elimizdeki kalkan brakmamz, Mehmet avuta
bunlardan bir ouna raslyacamz, yok yere yorulmamamz syledi. Riyasz, yalansz, her trl
kt histen uzak olduumuz bir dakikadaydk. Kabul ettik. Mehmet avua vardmz zamansa
bunlardan ok aradksa da bulamadk. Bir kere de bir erkese kandk. Lonpe bidesinin ykseklii
ancak 8-10 metre kadard. Fakat mezarl ok bykt. Ve muntazam bir parka malikti.
Burada dier bideler de grlmiyen bir bakalk daha vard. zeri ha iaretli geni stunun
ii bo ve lotu. Buraya da kiliselerin mteaffn, riyakar havas sinmiti. Bilmem kanc defa olarak
yine kinle dolduk ve tamamak iin buradan abuk ayrldk. Saat buuktu ve biz Mehmet avua
drd yirmi gee vardk.
Trk topraklarnn z olu, kahramanln ta kendisi olan Mehmet avu gsterisiz ve bozuk
bir tan nndeki mtevaz topran altnda yatyor. Kendi topraklarmzn zerinde yendiimiz
dmann ge ba kaldrm bideleri ykselirken kahraman Mehmetiklerden biri olan Mehmet
avu dnyadaki mtevaz hayatna ok benziyen imdiki yerinde sonsuz uykusunu uyuyor. Mehmet
avuun trbesini grnce ve bu bakmszlk ve gsterisizliin karsnda irkildim. Arkadalarmdan,
karmdan, kardelerimden ve en yrekten yoldamdan gizlemek istediim gz yalarm saklyabilmek
iin arkam dndm ve yzm rzgara verdim. Bu kahramanlk topranda yrekler btn safiyetiyle
temizlenir ve birbirine alrken, ben gz yalarm arkadalarmdan saklamak istiyordum. Dndm
ki dnyada kahramanlkla hibir yaknl, hibir mnasebeti olmyan dmanlar iin byle bideler
yaplrsa Mehmet avu iin ne dikilmeliydi?... Beynimin iinde dev gibi dnceler birbirine takld.
Mehmet avu kahramanln bildiimiz erlerden biriydi. Ya kahramanln bilemediklerimiz? Ya
hibir iz brakmadan ehit den milyonlarca atsz kahraman iin neler yapmalydk?... Mehmet
avu!... Bozkrlarn kann tayan asil er!... Senin iin ge ykselmi mermer talar dikilip zeri
altnla yazlsa yine senin byk hatran sayglanm olmaz... Sen zaten atsz kalmaya mahkumdun...
Senin hibir karlk beklemeden vazife iin lme atlman damarlarndaki kann temiz cevherindendi.
Senin her yerde bol bol akmaya alm olan ark kann, Trk kanyla bol bol sulanm olan bu
topraklarda vazife iin hatta vazifenden daha yksek bir ey urunda, yabanclarnn kanna kararak
son damlasna kadar zaten akacakt. Sen bunu yaparken kynden uzakta sessiz ve unutulmu
kalacan biliyor ve bunun iin yksnmyordun. Mehmet avu sana bide mi gerek?... Senin byk
adn sana yazlm en gzel destan ve kahramanlar yurdu olan yine Trkn kanyla yorulmu Trkeli
anakkaleye Yry / H. Nihal ATSIZ http://www.nihal-atsiz.com


- 11 -

de senin iin en byk ulu bide deil mi? Trk ocuunun seni her yrekten an bana dikilecek
beyaz tala kazl kitabelerden daha zl deil mi?... Sen Trksn ve bu topran malsn. Sen esasen
ebedisin, sana tatan abide gerekmez.
Gzlerimiz doldu, balarmz nmzde uzaklayoruz.
Ey Mehmet avu, Mehmet avular, ey adsz ller siz de byk adl GAZ kadar
lmiyeceksiniz.
Oturduk ve ilendik. Mehpare, kim bilir, belki de kendisini avundurmak iin, bu abidedeki
tevazuu ok beendiini syledi. Kim bilir, belki de kendisini kandrmak istemiti. 25-30 metre ileride
yine kk bir ngiliz abidesi... Yine zerinde u satrlar srtyor: ebedi olanlar... Trk topraklarnda
ne gln bir temenni... Derhal seferberlik ilan edilsin, onlardan teki kalmaz evlat diye kkreyen mert
kyly hatrlyoruz. Artk yolumuz hep yoku. Dar boazlardan, tozlu srtlardan Arburnuna iniyoruz.
Burada 5 - 10 evli bir balk ky var... Bu kyn sakinleri hep abide bekileri... Balarnda bir beyaz
rus varm... Burada bekilerden toplu olarak abideler hakknda izahat istedik. Tam 31 tane saydlar.
Yedikleri tokad unutmamak iin 31 abide oktu fakat aldklar kahramanlk dersini hatrlatmak iin biz
bunlar az bulduk. Arburnu ihra iskelelerinde daha hurda halinde demir enkaz var. Bunlara glerek
baktk. Bugnn iktisat kongresini toplyan ngilteresi 18 yl sonrasn dnse idi dn muhakkak ki bu
garabette bulunmazd... O gece ikinci olarak kapal yerde yattk. Misafir sever Trk bekilerinden ikisi
bize kendi barakalarn verdiler. Ve bu defa darda onlar ayazladlar.
8 Austos sabah erkenden hazrlandk. Dmann ihra iskelelerini bir kere daha gzden geirdik ve
sonra yeniden Mehmet avu abidesine doru tepeye trmanmaya baladk. Tabiat buradaki araziyi
korkun denecek gibi oymutu. Abidelerin bekileri dn gece bize sada ykselen bir uurumun
hikayesini anlatmlard. Askerlerimiz tarafndan denize doru srlen 300 ngiliz bahriyelisi bu yaln
yar, Trkten daha az tehlikeli bularak kendilerini buradan aa atm ve tabii hepsi lmlerdi. 300
kiinin bir ocuk budalal ile kendilerini koruyamyarak bolua salvermeleri hazin bir kahramanlk (!)
hikayesiydi ve bizi gldrd. Yarlar trmanrken olduka glk ekiyorduk. Dman buralarda
tutunabilmek iin kim bilir ne kadar krlmtr. 40 45 dakika ykseldikten sonra Mehmet avuu ikinci
olarak ziyaret ettik. Burada mermi ve glleden daha fazla misket ve kuruna raslyorduk. Mehmet
avuta ok kalmadk ve yolumuza ilerledik. Saat 11de Conk Bayrnn en hakim yerine gelmitik. Bu
nokta yarmadann sa ve sol cenahn kamilen gryordu. Her iki taraftan da denize bakabilen bu
yerde de bir dman abidesi ykseliyordu. Takriben 16 metre yksekliinde Yeni Zelant abidesi... Ve
imal yznde unlar kazlmt:


IN HONOUR OF
THE SOLDIERS
OF THE
NEW ZELLAND
EXPEDITIONARY
FORCE
8 TH AUGUST
1915
anakkaleye Yry / H. Nihal ATSIZ http://www.nihal-atsiz.com


- 12 -

***
FROM THE UTTER MOST ENDS OF THE EARTH

Trkesi : Yeni Zelant sefer kuvvetli askerlerinin erefine, 8 Austos 1915. dnyann sonsuz
ularndan.
Bu yabanclara niin abide dikiliyordu? Uzak yerlerden geldikleri iin mi? Bunlar bir zafer mi
kazanmalard? Her yerde grdmz irili ufakl ngiliz mezarlarnn zerinde onlarn ebedi
hatrasndan bahsolunuyordu. Halbuki onlar buna layk m idi?
ok ac eyler sylememek iin haydi yle diyeyim: Ey dnya... Sen ok kansz ve ok
nankrsn...
Buraya bakan bekiyi dn gece aada grmtk. Tekrar konutuk ve bize yaknda buraya bir Trk
neferinin geldiini, yaralandn yerleri gezdiini, buradan toprak alarak dndn syledi. Bu asker
savata kolundan yaraland iin kol kemiini karmlar, imdi kolu dnyormu. Birbirimize baktk
ve kendisinin kann, silah arkadalarnn cann verdii topraklar kutlyan bu adsz askeri gzlerimizle
selamladk. Conk Bayrnda 2 saatten fazla kaldk ve bu dman abidesinin kenarna onlarn sar
kulaklarna bir daha duyurmaya alarak anakkale savan okuduk. Yeniden yola ktmz vakit
gk bulutluydu ve gne yoktu. Conk Bayr ile Anafarta arasn birletiren yol tepeler ve vadilerle
dolu... Her tmsei dndke srtan anzak abidesini bundan sonra ta vapurla Nara Burnunu
dnnceye kadar kaybetmedik. Bayrdan yarm saat kadar uzaklamtk ki Kurt Geidi grnd.
Buraya bilmiyoruz niin Kurt Geidi demiler... Otuz metre kadar uzanan ancak yan yana iki kiinin
geebilecei bu geit de batdan Anafarta ovasna hakim... Doudan da Kanl Srt olduka iyi
grebiliyor. Geidin manzaras ok korkun... Havann kapal olmas da solda uzanan ovay daha
esrarl gsteriyor. Kurt Geidini dolannca uzaktan byk Anafarta kynn eski deirmenleri grnd.
Bu tepeyle kyn arasnda ince bir yol uzanyor, hepimiz susuyoruz, yalnz Meng elindeki muzka ile
mrldanyor:

Ald kale yolu,
Grnd Gelibolu.
Brak deniz gideyim,
Oras yasla dolu.

Birden yolun bir meydana ald grnd. Sellerin byk oyukla kazd bu meydann
solunda daha ancak bir yln yprantsna dayanabilecek bir eski mezar vard. ri talarla tutturulmu
olan bu mezarn altn su tamamen oymu... Dikkatle okuyoruz. Bu da kann yurdu yaatmak iin seve
seve dkm bir Trk olu... Bu da tarihin kaydetmedii, fakat bal bana bir tarih olan erlerden biri...
Hayati Efendi... Mezar tann zerinde unlar okunuyor:
27 Temmuz 331de ngilizlerin fik kuvvetleri karsnda bir avu blyle mdafaa ve
kahramane ehadetiyle ibka-yi nm eden kale istihkm taburu blk 4 kumandan Yahya
Hayati Efendisinin mezardr.

anakkaleye Yry / H. Nihal ATSIZ http://www.nihal-atsiz.com


- 13 -

Yarm saat kadar daha yrdk. Artk birer birer kahramanlar arkada brakyoruz.
Dudaklarmzdan yine ayn trk dklyor:
Yr yr al bayrak: Kan ve lm saarak
Seslerimize tiz bir ocuk alamas karyor, bir dieri de ana, ana diye haykrarak alabildiine
kayor. Alyan kk olduu iin kaamamt. Onun ac ac alamas harmanda alan kadnlar
koturdu. ocuun anas oluna sarlrken bize de kim olduumuzu sordu. Ksaca anlattk. O zaman
gzleri dolarak ke bakt: Babas da, dedi, iki yl nce kazayla patlyan bir mermiyle ehit oldu.
Etrafmzdaki halka yava yava byd ve konuarak kye doru yrdk.
Byk Anafarta ky birok kasabalar geride brakabilecek kadar dolu. Kyn tek kahvesinde
bizi karlayan ky mualliminin, plak bacakl, ak kollu, kesik sal kz arkadalarmz yardrgamyan
ky imamnn ve kye tamamen hakim bulunan muhtarn elinde ilenen bu yurt kesi okadar kutlu
ki... Biz az dinlendikten sonra muallimden bize mektebi gezdirmesini istedik. Sevinerek kabul etti.
Kk bir tepede ykselen mektebe girdiimiz zaman hibir ey sylemeden, fakat ayn eyi duyarak
birbirimize baktk. Ve en byk inklabn hakikaten kylerde bakaldrdna bir kere daha inandk.
Koridorun karsnda Gazinin byk bir resmi var. Byk Anafartalar kyndeki bu resmin gc
burada anlatlamaz. Kyller onun amtekedeki konan, geip gittii yollar byk bir saygyla
anyorlard. Mektep tek snflyd. Bol kl ve mntazam bir snf... Mektebin i odas da ok gzeldi.
Bir kede yerletirilmi Bomba ve Mermi koleksiyonu insan heyecana getiriyordu. Muallimden bunlar
nasl bulduunu sorduumuz zaman drst ve ar: Baz gnler ocuklarla kk gezintiler
yaptklarn, bu gezintilerde hem bu sava artklarn topladklarn ve hem de onlara izahat verdiini
anlatt. Buradan dnte yine ky kahvesinde otururken iimizden birisi kyn en yalsnn ka yllk
olduunu sordu. Bunun bir kadn olduunu ve 120 yalarnda kadar bulunduunu sylediler; grmek
istedik. Kyn koca ninesi yaknda oturuyordu. Evi, yannda bulunan dier bir evle beraber dman
gllelerinden arta kalan iki ev olarak anlyordu. Koca Anafarta kynde salam kalan iki ev... Nine bizi
sadece stanbullu ve misafir olduumuz iin gler yzle karlad. Fakat oralarda niin bulunduumuzu
renince alamaya beni de gtrn evlatlar diye szlanmaya balad. Bize iki, yl nce arabaya
binerek Mehmet avua kadar gittiini, orada mevlt okuttuunu anlatt. Nice yavuz kiilerin kann
ien, topraklar bir defa da ihtiyar ninenin gz yalaryla sulanmt. Ona dnmekte olduumuzu,
Mehmet avuu getiimizi syleyince zld. En candan szlerle seneye bizimle geleceini,
kendisini unutmamamz tenbih etti.
Ey Trk genci! Bu asrlk insan bakyesinin azndan dklen szler bize ne kadar
geciktiimizi ok ac olarak anlatt, seni de daha bu ie balamadn iin utandrmayacak m?...

***
Gece ay nda konuurken kyllerden savaa girmi olanlar zorluyor, onlara erlik
hikayeleri anlattryorduk. Yetmi yan getiini syliyen Emin Day okadar heveslenmiti ki
anlatrken yerinde duramyor, heyecanlanyordu. Emin Day yal olduu iin askere hkmet
tarafndan alnmam, gnll gitmiti. Bir gece yine yal bir arkadayla dman siperlerine kadar
sokulmu, oradan yklenebildii kadar cepane ve tfek alm sonra kan iinde geriye dnmt.
Kyden daha baka gnlller de olup olmadn sorduk. Hepsi birden cevap verdiler: Avc Hseyin..
Bu da ok yal bir adamm. O gece harmanda olduundan biz gremedik, fakat anlattlar. Avc
Hseyin bir gece silahyla ilerlemi. Bir su banda silahsz yedi ngiliz neferinin su aldklarn grm.
Yedisini de nne katarak esir alm ve geriye getirmi. Avc Hseyinin laf geerken kkler
birbirine sokuluyor, delikanllar heyecanla doruluyor ve anlatan sesini ykseltiyordu. Avc Hseyin
kyn kahramanlk ilah gibi bir eydi. Ve ky ondan yle gzel bir kahramanlk dersi almt ki... Zaten
ky halknn ou savam insanlard ve ou da 27 veya 57nci alaydandlar. Kk erkek
ocuklarna soruyorduk: olum byynce ne olacaksn? Bunlarn en tabi bir ekilde yan gzle
bakarak ve antalarmz, mataralarmz szerek Asker demeleri okadar hotu ki... Muallime
talebelerinden ne derece memnun olduunu sorduk. Hepsi iyi ocuklar dedi. Hakikaten hepsi iyi
ocuklard; kk yatan asker olacaz diye haykran iyi Trk ocuklar... Derhal ne olacaksn?
denildii zaman sinema artisi diyen, kafasna zehir aktlm baz zavall ehir ocuklarn hatrladk.
anakkaleye Yry / H. Nihal ATSIZ http://www.nihal-atsiz.com


- 14 -

Askerlik aleyhtarlnn henz kylere kollarn uzatmadn sevinle duyduk. Ve bir kere daha
vazifesini bir btn olarak duyan ve yapan ky muallimini kutladk. Diledik ki btn muallimlerimiz
byle olsun. Trk ocuuna yalnz ve her eyden evvel iyi bir asker olabileceini alasn. Fakat ne
yazk ki bu muallim haksz olarak bu yl da terfi hakkndan mahrum braklm ve az olarak vazifesine
inkisar kartrlm.
Gece bize kyn misafirhanesinde yemek hazrlamlard. Bata muhtar ve imam olduu
halde btn kyl misafirseverliin birer rnei idiler. Yemekten sonra kyn nfus ve haslat defterini
grdk. Byk Anafarta kynde 104 ev ve 504 kii vard. Bunlardan yahudi idi. Bunu haber veren
muhtarn yznde okadar derin bir yas grnyordu ki... Yahudinin ne i grdn sorduk: Bakkal
dedi. Hepimiz acyla irkildik. Hl m sen bezirgan? Hl m Trk maddi olarak kemirmee
yeltenmektesin. Ama iyi bil ki bu senin son kmldanndr. Artk ne Trk ehirlisi ve de ne Trk
kyls daha dorusu damarnda temiz Trk kan tayanlar senin elinde oyuncak olmyacaklardr.
te senin kyndeki fazlalndan, mikropluundan kederle bahseden kyl... Sanr msn ki bu seni
daha uzun zaman topraklarnda barndracaktr.
Defterleri gzden geirdikten sonra bize bayramz da gsterdiler. Bu tam bir Trk
bayrayd; gnlmzn diledii gibi, ehirlerin batan savma bayraklarna hi benzemiyen bir
bayrak... Anafarta ky bu noktadan da ok stn...
***

o gece yola ktmzdan beri ilk olarak temiz ve rahat yataklarda yattk.

***

Sabah sekizde uyandk. Bize byk bir mlek scak st getirmilerdi. Kahvaltdan sonra
kk Anafartaya ve Kiretepeye kadar kp kmamay grtk. Fakat vapur gnmze az vard.
Vaktimiz hesapl olduundan ikinci vapura da kalmak istemiyorduk. Kiretepeye kmamaya gnlmz
raz olmad halde mecburen gelecek yla braktk. Ve koca nineyle helallatk. Sonra yklerimizi
srtmza aldk. Kyllerin kalabal arasnda yola koyulduk. Onlardan uzaklarken imamdan
rendiimiz bir arky sylyor, ellerimizle son selam gnderiyorduk. O gn leye kadar yolumuz
dz ve hadisesiz geti. le yemeini bir su banda yedik. Ve saat 3te Kurucadere kyne vardk.
Bu ky 5-6 evli ve 15 nfuslu idi. Sulak bir harmanda mola verdik. Harmann sahibi smail adl bir
kylyd.. ilk szmz hangi cephede bulunduunu sormak oldu. Ondan sonra da ihracn ilk gnnde
ve sabahtan yaralandn esir olarak Msra gtrldn, drt sene orada kaldn anlatt.
Kolundaki kurun yaralarn gsterdi. Ona tahmini olarak ka kurun attn ve bu kurunlarn isabetli
olup olmadn sorduk. yle byle 50-60 tane attn ve karda kum gibi kaynyan dmandan
muhakkak ki birounu devirebildiini syledi. Ona alaynda ok kahraman askerler var myd? Diye
sorduk. Glerek dudan bkt, galiba biraz da kastla yarasyla oynyarak en kts bendim dedi,
hepsi benden yavuz kiilerdi... Gzlerimiz parlyarak kyl dayya baktk. Yapt erlikle nmiyen,
yurt iin lm vazife bilen bu Trk olu Trk gnlden ululadk. Kurucadere ky ile Maydosun
arasnda tarlalar iinde uzyan ince bir yol var. Bu yolda da iki kolu olmyan kara sakall bir yiite daha
rasladk. Merhaba day... Merhaba evlatlar... Kanc alaydaydn? 27... Yine ilerliyoruz. Artk Maydos
grnyor. Burada yangndan yeni kurtulmu bir derbederlik var. Deniz kenarnda biraz dinlenmek
istedik. Yanmza yaklaan imanca bir zat (ki sonradan belediye reisi olduunu anladk) bizi belediye
dairesine davet etti. Kabul ettik. Burada da ayn gler yz grdk. Belediye Reisi Bey bize Mehmet
avu abidesinden ve yln baz gnlerinde kamyonla yahut otomobille ziyarete gelenlerden bahsetti.
Burada da ok az kaldk ve bir saatlik yryten sonra Kilitbahire dndk. Biz geceyi burada
geirmek istiyorduk. nk motorumuz bizi ancak Cuma gn sabahleyin Kilitbahirden alacak ve saat
birde kalkacak olan vapurumuza yetitirecekti. Kendimize yer temini iin jandarma kumandann
grmek zere iskeleye indik fakat kumandan anakkaleye gemiti ve ge dnecekti. Bu srada
kumandann ailesini getiren beylik motor geldi. Ve bizi karya geirmeyi teklif etti. Motorla
Kilitbahirden ayrlrken haykryoruz:

anakkaleye Yry / H. Nihal ATSIZ http://www.nihal-atsiz.com


- 15 -

Korkma al en yurdum,
Dalarda ordu kurdum,
Ak denizlerine
Sngmle kilit vurdum.

Kurarak Kurultay
Alacaz Altay.
Japon, in, Rus demeden
ekeceiz biz yay.


Arkadalarmn ilerinden gelen hz kuvvetleniyordu. Tolunayn u parasn sanki
karlarndaki Gaziye hitap edermi gibi sylyorlard:


Asrlar bize yatr,
Kemal lkye batr,
Bize yol gster Kemal,
Anayurda ulatr.

Karmzda anakkale uzanyor. imal yzn rten tepede beyaz tala 18 Mart 1915 tarihi
yazl... Cenup yoluna bakarken bu srttaki tarih buraya gemisiyle giren her ngiliz ve Fransz
kaptanna daima unu syliyecek : Siz buradan ya dost olarak, yahut da kallee geebilirsiniz...
Gcnzle, asla!...
18 Mart 1915, Trk kannn yaratt bir gn... Ne pahasna olursa olsun saldran dmann
elik yrekler, yaln dayanlar karsnda eridii, krld gn... Trk bir kere daha tantan, onu
tarihte bir kere daha kudretle yaatan bir gn: 18 Mart 1915... Kar srtlarda yalnz Trkn olan, son
Trk dnyada yaarken Trk adn tayacak olan kar srtlarda krmz tulayla kzl bayramz
gzkyor... 18 Mart 1915 ve bayramz... Bu iki srt arasnda geerken ykselen abidelerine raman
eilen, kzaran dman balar... Bunlar grr gibi oluyoruz ve yine haykryoruz:

Yr, yr al Bayrak
Kan ve ate saarak!
nmz yayyor
Kanck dman kaarak....

Bu defa anakkalenin imaline kyoruz. Ve ehri batan baa geerek iskeledeki bir
kahvede dinleniyoruz. Batan gne kar sahili kzla boyuyor... Uzakta Conk Bayrnda ii kara d
beyaz anzak abidesi silet halinde gzkyor... Conk Bayrnda bir dman abidesi... Batan gne
kar sahilleri kana boyarken, ykselen dman abidesi de Trk gnllerini kzllatryor.

***
O geceyi narl denilen kk bir nar ormannda geirdik. Ertesi gn ve geceyi de
anakkalede mecburiyetinde olduumuzdan kendimize daha iyi bir yer aradk. 10dan itibaren
Hamidiye tabyalarndayz. Birer kahramanlk kayna olan Hamidiye tabyalar... Burada sralanan
toplarn tad kargaalk t mtareke senelerinin dmann erlik gc yetmedii zaman trl dzene
bavurarak kulland silahla yine kendi alnna vurduu kara damga... Trkn elik yreini
paralyamad gllesiyle asrlk toplarn manllarn paralamas... Bu tabyalara bakan Trk genci yine
haykryor:

anakkaleye Yry / H. Nihal ATSIZ http://www.nihal-atsiz.com


- 16 -

Batya varacaz,
alonu alacaz,
Atilnn gcn
Biz de tantacaz.


10 Austosu sabahtan akama kadar Hamidiye tabyalarnda geirdik. Bugn gnlmzde
cephe gerisinde sra bekliyen askerin heyecan vard ve mrldanyorduk:


Durma sava Altaym
Yaknda oradaym,
Bir elimde bayram,
Bir elimde de yaym.

Vapurumuz 11 Austos Cuma gn saat 13te kalkaca halde bizi 18e kadar bekletti.
anakkaleden ayrlrken hepimizin gnlnde vazifesini yapm insanlarn huzuru vard. 12 Austos
cumartesi gn yine vapur bizi Sirkeciye kard. Seyahatmz iyi ve iyi olduu kadar da iimizi
szlatan duygularla bitmiti.
Anadolunun, Paaelinin gzelliini gzle grdke, erliini o gnleri yayanlardan dinledike
kanmzdaki sava atei daha kuvvetle alevleniyordu. Koca ninenin gz yalar Mehmet avularn
topraklarn sularken Kr adlarn, Apu Hanlarn eridii yurt paralar neden bu gz yalarndan pay
almasn?
Bu toprak, kendi sessiz barnda ka bin Mehmet avuu saklyor? Biz topra bunun iin
seviyoruz. Orada bizim atalarmz, kanmz, mazimiz, her eyimiz duruyor. Toprak!... Bizim
toramz!... Bizim topramz nedir?... Edirneden Sarkama kadar uzanan yer mi?... Hayr... Trk
sesinin geldii, Trk yreinin arpt her yer bizim topramzdr... Btn Orta Asya bizimdir. Yalnz
cokun rmaklar deil, dnyann en kahraman ordularn da taran, adsz yiitler yetitiren Tanr
Dann kaynaklar bizden baka kimin olabilir?
Alp Er Tungann hayal olmu vcudu oradadr... Kahraman kadn Tomiris de orada yatyor... Orada
Metenin toprak olmu vcudu yok mu? anl Tolun, byk Bumn ve stemi, dhi Tonyukuk
orada gml deil mi?... Trk birlii iin yrtnan ve bu uurda len Kl Tigin Orta Asyada yatmyor
mu?... Moyunur bu toprakta yetien erlerden bir tanesi deil mi?... ingizin gizli mezar, Temrn
ulu trbesi de ayn toprakta bulunmuyor mu?... Turul ve Alp Arslan o topran birer kimsesiz
olundan baka bir ey midir?...
Btn bunlar, btn bu anl eyler, bu kavgalar, savalar yani mazi... Mazi... Biz btn
gnlmzle sana balyz... nk sen yalnz gemi zaman deil , gelecek zaman da gsteriyor,
gelecek gnler iin bize hz ve iman veriyorsun... Ey anl mazi!... Ey byk atalarmzn tarihe yazd
zafer destan! Burada sana sen soysuz kpekler de yetimiyor deil... Fakat onlar bu rkn, bu
topran mal olmayan sefillerdir... Onlar dn yok, bugn var derler... nk pilerin dn olmaz.
nk onlarn dn karadr... Tarihimizi Lozandan balatmak isteyen sefiller de kar, Lozandan
ncesini Osmanllk diye tanr. Halbuki Lozan nedir?... Byk Trk tarihinin herhangi bir yapra!...
Ey hukuku efendiler!... Ey hukuk profesrleri, ey hukuk talebesi!... Lozan bizim tarihimizin en
anl sayfas deildir... Eer tarihimizi bilmiyorsanz cehaletinizden utann... Eer bildiiniz halde
kastla deitiriyorsanz dalkavukluunuzdan yznz kzarsn... Siz her yl Lozan barnn
imzaland gnde toplanr, banzda yahudi dnmesi bir mderris olduu halde bugn kutlar,
sulhunun Avrupallarla msavi artta imzalanan ilk muahede olduunu haykrrsnz... Siz yalan
sylyorsunuz! Lozan Avrupallarla msavi artta imzalanan ilk muahede deildir! Avrupallardan
toprak alarak, krallarn haraca balyarak, kumandanlarn nmzde diz ktrerek imzaladmz
muahedeleri ne abuk unuttunuz?... Lozan ancak Sevrle kyas edildii zaman byk bir kymet alr...
Yoksa Lozan bal bana alnd zaman hibir vakit bir zafer deildir... Evet!... Daha dne kadar
Sfera-i saltanat- seniyyeden diye imza atan hocanz iin cumhuriyet devrinde Lozan baka trl
anakkaleye Yry / H. Nihal ATSIZ http://www.nihal-atsiz.com


- 17 -

anlatmaya imkan yoktu. nk o saltanatn klesi olduu gibi cumhuriyetin de klesi olmak
mecburiyetindeydi?... Fakat ya siz?... Ya siz genler?...
Eer siz Lozann ne demek olduunu anlamak istiyorsanz ve gzleriniz Lozan muahedesiyle
tandmz ecnebi mekteplerini grmyorsa anakkale savann olduu yerlere gidin... Abidelerini ve
abidelerimizi grn. Trk yurdunun en kutlu parasn ngiltere haline sokan manzaraya bakn. O
mukaddes topraklarda insann iinde riya kalmyor. O riyasz dakikada hkmnz verin!
Lozan avrupallarla msavi artta imzaladmz ilk muahededir demek imdiye kadar esir
hayat yaam olduumuzu kabul etmek demektir. Yalandr efendiler!... Ya bilgisizsiniz, ya da
dalkavuksunuz! Biz Lozan muahedesiyle topraklarmzn byk bir ksmn kaybettik. Boazlar
herkese atk. Buralar tahkim etmemeyi kabul ettik. imizde propaganda yapan alak papazlarn
mekteplerine msaade verdik. Ve... Vatanmzda dman abidelerinin ykselmesine raz olduk.
Sizin kutluladnz Lozan bu mudur? Milli hayatta, milli dncede kanaatkarla miskinlik
derler. Bu kadarn ebedi bir zafer gibi kabul etmekle miskinletiinizin farknda msnz?
Trk genlii! Seni aryoruz: Her yl askeri yryle oraya git! Mertlik dersi al ve
duygusu besle... Her eyden nce asker olduunu unutma! Madem ki Trksn, askersin! Medeni
hayattan bahseden zphelere, bartan bahseden kanszlara, maziyi inkar eden namussuzlara
inanma! Millet, kan demektir. Damarlarndaki asil kanda Trklk varsa zaten saval duyacak ve
isteyeceksin! nk: Sava ve bar veren ne hkmdarlar, ne devlet adamlar, ne millet meclisleri,
ne muahedeler ve de ittifaklardr. Sava ve bar veren, onlardan daha yksek kuvvetlerdir. Yani:
milletlerin olma ve lmesinin ezeli kanunlardr. Bunun iin her eye ve her eye ramen milletler
savaa hazrlanyor. Unutma ki dnyada en iyi mdafaa taarruzdur. Kati netice taarruzla alnr. Dn
ordularna ilk hedef olarak Akdenizi gsteren GAZ elbette pek yaknda ikinci hedefi de gsterecektir.
lk hedef Batda idi. kinci hedef Douda olabilir, Sen bu savata kann aktmak ve lmekle
mkellefsin. Unutma ki: En byk kahramanlk gz krpmadan saldrp bir daha dnmemektir...
Seni topran, seni mazin aryor.

***

TOPRAK MAZ


Gel arkada, gel seninle az dertleelim:
Okuyarak hayat denen koca kitab
Gnldeki yaralar biraz deelim.

Gmdm kara topraklara melekten iyi,
Perilerden nazl, gzel bir sevgiliyi.
Derin derin szlyor gnlmde yaram,
Bana artk her saadet olmutur haram.

Beni sard kefen gibi mazinin tl,
Yere batsn bu toprakla bu korkun mazi!
Orda nk sevgilimle sevgim gml
Hey arkada szn bil, hem kendine gel,
Bahtiyarlklara olmaz lmler engel.
Bir sevgili kz senden aldysa toprak
Bun a katlan, toprak iin nk bu bir hak!

anakkaleye Yry / H. Nihal ATSIZ http://www.nihal-atsiz.com


- 18 -

Hem yaratan, hem byten topraktr bizi,
zerinde iitiriz ilk ninnimizi;
Fkrtt serin sular bize can verir;
Ormanlar gnlmze heyecan verir.

Hey arkada sende insaf duygusu yok mu?
Sana her ey veren, seni byten toprak
Senden bir tek kz aldysa acaba ok mu?

Doup lmek Millet iin bunlar bir hzdr,
Toprak bizim beiimiz, mezarmzdr.
Toprak bizim anamzdr nsan yasna
Kaplarak nasl sver z anasna?

Hakikat ne u gklerin derinliinde,
Ne sularn airane serinliinde
Aristonun mantnda zerresi yoktur,
Fisagorda, Efltunda nebzesi yoktur.
Mefkreler leminde olunca ktlk
Kafalarn ierisinde balar ftlk:
Bir budala zulm yeter! diye haykrr,
Bir it kar proleter diye haykrr!

Bir hayvanda hkim olur cins heyecan,
Froyt denen yahudiye gider verir can
Kimi krdr Kendisine byk gelir pek
Lenin denen o maskara vatansz kpek

O ne felsefe ne de dinin hiinde,
O, topran asrlardan beri iinde
Hakikati bulmak iin onu emeli,
Ykselmekten bir ey kmaz, derinlemeli
Ge doru ykselenler bir gn yorulur,
Derinleen hakikati toprakta bulur.
u ne ba, ne de sonu olmyan toprak
Gmdmz vcutlardan gda alarak
Bize hayat verir, bize tarih, mazi yaratr.
Mazi khne kitap deil, anl bir satr

Mazi rkn yaratt oksun bir seldir,
Mazi bizim alnmz ge ykseltir,
Gemilerin gecesinden k alrz

Bir dnsen mazideki olan ileri
Hdisatn bykl seni artr.
stersen gel yadedelim o gemileri

Kaynar elbet damarnda halis Trk kann,
Damarnda nk kan var Atilnn,
Avrupann her rkndan toplanan ordu
Onu Galya ovasnda zorla durdurdu.

radesi yenilmeden sinirle ete
anakkaleye Yry / H. Nihal ATSIZ http://www.nihal-atsiz.com


- 19 -

Vatan iin karsn brakan Mete
Yasa iin kardeini ldren ingiz

Yeryznde brakmadan kck bir iz
Geip giden milyonlarca adsz kahraman,
Ki her biri bugn bize vermektedir an,
Bu erlerin cisimleri toprakta kald,
Hangisini hangisinden stn tutmal?
Her birisi bu topran, bu rkn mal
Tonyukukun gizlenmitir deh kannda,
Bismark onun at ua olmaz yannda

Alp Arslanla Kl Arslan anl bir fasl
Avrupay rezil eden Yldrm Nasl?

Dnsene ne biim bir kahraman erdir
Ankarada Yldrm eriten Demir
Bu kadar m? Bu saydm ancak bir ka!
Katerinle neler yapt acaba Baltac?
Anafarta cephesinde kim durdu en son?
lk daya kimden yedi kuduz Napolyon?

Sevdiin kz u topraa eer girdiyse,
Sen topra eskisinden fazla benimse.
Bil ki toprak ebediyen senin olmutur.

Bu dnyada bizim bir gen kz sevmemiz
Filhakika gayet doru, hem de ok temiz
Bir gayedir Fakat bunun hududu dardr
Sevgiliden sevgili bir mefkre vardr.
Biz kz solar, yahut senin tkenir akn,
nsan kalmaz uzun zaman neeli, takn
Ya mefkre? Ebediyet onunla birdir,
Kiiolu mebbeden ona esirdir.

En mukaddes iki Vara byle sversen,
Toprak ejder, mazi kanl bir gece dersen,
leriye bakamazsn, gzn kamar.
stikbali kucanda bu mazi tar
Arkasnda olmasayd anl bir mazi
Bu milletten kar myd bir bykGAZ?
Kara toprak yine bizden gda almasa
Kalr myd aramzda tre yasa?
Mazi bizim atamzdr, toprak anam,
Biri bizi yetitirir, biri verir hz.
Bu topraa nasl dersin kara bir l
Ki barnda btn anl ecdat gml.

Yabanclar bir gn yine akn ederse,
Ve zaferi kendisine yakn ederse,
Sevgilimi ald diye bu kara toprak
Tarihin n meydannda uzun kalarak
O topran uruna sen can vermez misin?
anakkaleye Yry / H. Nihal ATSIZ http://www.nihal-atsiz.com


- 20 -


Bu maziyle bu topraa kfrden sakn,
Kendine gel, iradeni stne takl!
Savalar, treleri, yasalaryla
Zaferleri, bozgunlar, tasalaryla
Mazi rkn yaratt bir ahesedir

Hey arkada, saptmn, doru yola gir;
Hakk neyse ver maziyle kara topran
Onlar deil efsaneyle cansz bir yn!

Bu ikisi ebediyen kutlanacaktr
Ve bunlar inkar eden, bil ki alaktr


- Son -