lia

TRNG I HC NGOI THNG

KHOA KNH TE NGOI THNG
in ^ ^ M ^ ,
Mie MI IN T B2B
I ' - mi l i i P DNG TI VIT HI
in : Trn Thanh H
: A9 - K40C - KTNT
hng dn ThS. Nguyn Vn Thon
HA NI - 2005







TRNG I HC NGOI THNG
KHOA KINH TE NGOI T H N G
I HC NGOI THNG
KHOA LUN TT NGHIP
TI
CC M HNH THNG MI IN T B2B TRN TH GII
V KH NNG P DNG TI VIT NAM
Sinh vin : Trn Thanh H
Lp : Anh 9-K40-KTNT
Gio vin hng dn: ThS. Nguyn Vn Thon "
TH: ^
BL
!
' - l'
li;
N '>
:
'
i G
LLLOQ-
_JLJi
H NI - 2005







MC LC
PHN M U
CHNG : TNG QUAN V CC LOI HNH T M T 3
LI. Thng Mi in t 3
1.1.1. Khi nim 3
1.1.1.1. Theo ngha rng 3
1.1.1.2. Theo ngha hp 4
. .2. S hnh thnh v pht trin ca T M T 5
1.1.3. Nhng tc ng ca T M T 7
1.1.3.1. T M T lm thay i th trng 7
1.1.3.2. T M T ng vai tr l cht xc tc 8
1.1.3.3. T M T lm gim chi ph 8
. .4. Cc m hnh kinh doanh trong T M T 11
1.1.4.1. Gii thiu chung v m hnh kinh doanh trong T M T l i
. .4.2. Phn loi cc loi hnh T M T 12
1.2. T M T B2B 17
.2. . S khc bit gia T M T B2B v T M T B2C 17
.2.2. Cc hnh thc giao dch T M T B2B 17
1.2.2.1. Cc hnh thc giao dch mang tnh th trng (neutral
exchanges) 17
1.2.2.2. Cc hnh thc giao dch mang tnh c quyn (biased
exchanges) 21
.2.3. Thanh ton trong T M T B2B 22
1.2.3.1. Cc phng tin thanh ton chung (cho c B2B v B2C) 22
J ^ .2.3.2. Cc phng tin thanh ton c th ca B2B 24
tt.3JCc m hnh T M T B2B trn th gii 25
1.3.1. M hnh sn giao dch (E-marketplace) 25
1.3.2. M hnh bn u gi (E-auction) 27
1.3.3. M hnh ch in t (E-mall) 30







1.3.4. M hnh mua hng in t (E-procurement) 31
1.3.5. M hnh cung ng dch v B2B (Service Provider) 32
1.3.6. M hnh trung gian thng tin (Inormation Brokerage) 33
CHUNG : THC TRNG TMT B2B TRN TH GII V V T NAM 35
2.1. Thc trng T M T v T M T B2B trn th gii 35
2.1.1. Tinh hnh pht trin chung 35
2.1.1.1. S pht trin ca Internet 35
2. . .2. Tnh hnh pht trin ca T M T trn th gii 36
2.1.2. Thc trng T M T B2B trn th gii 37
2.1.2.1. K t cuc khng hong "dotcom" n nay, trin vng
pht trin ca T M T ni chung, B2B ni ring ang dn
sng sa hn 37
2. .2.2. Nhiu cng ty kinh doanh T M T B2B xy dng cho
mnh nhng chin lc kinh doanh in t r rng 39
2.1.2.3. Nhiu cng ty kinh doanh T M T B2B ang tham gia
n g y cng su sc hn vo thng mi ton cu 40
Mt s m hnh T M T B2B trn th gii 41
2.1.3.1. M hnh kinh doanh sn giao dch theo chiu su ca
ChemUnity.com 41
2.1.3.2. M hnh sn giao dch theo chiu rng ca Alibaba.com 42
2.1.3.3. M hnh mua hng in t click2procure 44
2.1.3.4. M hnh ch in t Industry.Net 46
2.2. Thc trng T M T v T M T B2B ti Vit Nam 47
2.2.1. Tnh hnh pht trin chung 47
2.2.1.1. Thc trng ng dng CNTT v T M T Vit Nam 47
2.2. .2. nh gi chung v cc iu kin ng dng TVLT Vit Nam 52
2.2.2. Thc trng T M T v T M T B2B ti Vit Nam 57
2.2.2.1. Mc tham gia vo T M T B2B 57
2.2.2.2. Cc mt hng doanh nghip Vit Nam kinh doanh trn Internet 59
2.2.3. Phn tch mt s m hnh T M T B2B ti Vit Nam 61
2.2.3.1. Tng quan chung 61







2.2.3.2. Cc m hnh T M T B2B ti Vit Nam 67
2.2.3.3. Phn tch mt s sn giao dch ca Vit Nam 70
CHNG IU: NHNG B N PHP NHM TO U KIN THC A Y
VIC TRIN KHAI CC M HNH T M T V T NAM 74
3.1. Xu hng pht trin ca T M T B2B Vit Nam 74
3.1.1. nh hng mc tiu pht trin T M T Vit Nam trong tin trnh
hi nhp kinh t quc t 74
3.1.2. Mc tiu v phng hng pht trin T M T Vit Nam 75
3.2. xut mt s m hnh ng dng T M T B2B ph hp vi thc tin
Vit Nam 76
3.2.1. M hnh ng dng theo cp 77
3.2.2. M hnh ch in t 78
3.2.3. M hnh i tc in t (E-partnership) 79
3.3. Nhng xut nhm pht trin cc m hnh T M T B2B Vit Nam
thi gian ti 80
3.3.1. Gii php tm v m 80
3.3.1.1. Thc hin hp tc quc t v T M T 80
3.3.1.2. Cc gii php xc tin v h thng t pha Chnh ph 83
3.3. .3. Gii php xy dng c s h tng cho pht trin T M T 84
3.3.2. Gii php tm vi m 93
3.3.2.1. Ch ng tham gia vo T M T B2B 93
3.3.2.2. Lp k hoch kinh doanh vi T M T B2B 94
3.3.2.3. T chc sp xp b my theo phng thc qun l mi 96
3.3.2.4. Xy dng v hon thin cc trang Web T M T B2B 98
KT LUN loi
PH LC 103
TI LIU THAM KHO 144
ytmC nia /.AC>y cZp r^Cs} ~/t/ IX'







PHN M U
Loi ngi bc vo th k 21 vi nn kinh t t r i thc, vi s pht trin
mnh m ca nn khoa hc k thut v vi s bng n ca cng ngh thng
tin. Cng vi xu th ton cu hoa v khu vc hoa nn kinh t th gii, cng
ngh thng tin ngy cng khng nh xu th ni tri ca mnh trong mi lnh
vc ca i sng quc t, cng nh ca nn kinh t mi quc gia.
Vit Nam ang trong qu trnh m ca, hi nhp kinh t quc t, sn sng l
bn v l di tc tin cy ca cc nc trong cng ng quc t th phi bit v
cng hnh ng theo nhng phng thc thng nht. Trong xu th mi, phng
thc thng mi ng vai tr nh mt th ngn ng giao dch chung. T M T
(TMT) gip chng ta thm mt kh nng hi nhp kinh t quc t. Han na,
a s cc bn hng c tim nng ln ca Vit Nam v ang trin khai nn
TMT. Li ch ca quc gia v ca thng mi Vit Nam i hi chng ta cn
hng ti phng thc mi m v nhiu ha hn ny.
Cng c ngi bn khon, vic trin khai T M T Vit Nam liu c sm qu
chng, khi m nn sn xut v trao i hng hoa ca chng ta ang cn trnh
thp. Vn khng phi l sm hay mun m l chng ta i theo mt l trnh nh
th no? Mt nn kinh t hng v xut khu khng th khng lu ti phng
thc giao dch ca bn hng. Mt trit l kinh doanh hin i l "Ai nhanh hn s l
ngi thng cuc", T M T gip chng ta cp nht kp thi vi nhng nhu cu ca
nn sn xut hng hoa trong xu th ton cu hoa. Nhng vn l cc doanh nghip
Vit Nam s n nhn v quan trng hn c l ng dng T M T nh th no trong
iu kin ton cu hoa kinh t. V phng thc lnh doanh T M T no tht s ph
hp i vi cc doanh nghip trong giai on hin nay. iu khng chi ph
thuc vo cc yu t mang tnh v m nh: c s h tng cng ngh vin thng, cc
vn php l m quan trng hn l kh nng ni ti ca doanh nghip tc l nng
lc cnh tranh cp doanh nghip, cp sn phm.
Xut pht t thc t trn, em chn ti: "Cc m hnh TMT B2B trn th
gi v kh nng p dng ti Vit Nam" lm ti khoa lun tt nghip ca mnh.
Mc ch ca ti
Trn c s tm hiu cc kha cnh v T M T v cc m hnh T M T B2B
trn th gii, thc trng v cc iu kin ng dng i vi vic trin khai cc








m hnh T M T B2B ti cc doanh nghip Vit Nam trong giai on hin nay,
khoa lun d a ra cc gii php mang tnh v m v vi m, xut nhng
kinh nghim xy dng m hnh cho thng mi B2B ph hp vi hon cnh
Vit Nam gip cc doanh nghip trin khai hiu qu m hnh ny.
i tng v phm vi nghin cu
Nhng ni dung c bn nht v m hnh kinh doanh T M T B2B v kh nng
p dng ti cc doanh nghip Vit Nam trong giai on hin nay.
Phng php nghin cu
Khoa lun s dng tp hp nhiu phng php nghin cu nh duy vt,
bin chng v lch s, gn vi l lun thc tin, c bit l phng php phn
tch tng hp, so snh khLgut, phn tch tnh hung lun gii v phn
tch theo mc ch ca ti, bn cnh cng dng phng php thng k,
so snh, s minh hoa.
B cc khoa lun
Ngoi phn m u, kt lun, ti liu tham kho, khoa lun bao gm ba chng:
Chng : Tng quan v cc loi hnh T M T
Chng li: Thc trng T M T B2B trn th gii v Vit Nam
Chng IU: Gii php y mnh v nng cao hiu qu hot ng cc m
hnh T M T B2B ti Vit Nam
Do T M T B2B l mt vn mi, khi thc hin ti ny, bn thn c
nhn cn nhng hn ch v thi gian v kinh nghim nn ti chc chn
khng trnh khi c nhng khim khuyt, em rt mong c s gp , ch bo
ca cc thy c gio v b bn ti uc hon thin hn.
Em xin chn thnh cm n Th.s Nguyn Vn Thon trc tip hng dn
tn tnh gip em hon thnh bi khoa lun ny.
Em xin trn trng cm n.
Sinh vin thc hin
Trn Thanh H
2







C H N G
TNG QUAN V C C LOI HNH T M T
1.1. T H N G M I IN T
1.1.1. Khi nim
T khi cc ng dng ca Internet c khai thc nhm phc v cho mc
ch thng mi, nhiu thut ng khc nhau xut hin ch cc hot ng
kinh doanh in t trn Internet nh: "TMT" (electronic commerce hay e-
commerce); "thng mi trc tuyn" (online trade); "thng mi iu khin
hc" (cyber trade); "thng mi khng giy t" (paperless coramerce hoc
paperless trade); "thng mi Internet" (Internet commerce) hay "thng mi
s hoa" (digital commerce). Trong khun kh lun vn ny, em xin s dng
thng nht mt thut ng "TMT" (electronic commerce), thut ng c
dng ph bin trong ti liu ca cc t chc trong v ngoi nc cng nh
trong cc ti liu nghin cu khc c lin quan.
1.1.1.1. Theo ngha rng
Theo ngha rng, c hai nh ngha tiu biu. Trc ht, chng ta xem xt
nh ngha ca Lut mu v T M T ca Uy ban Lin Hp Quc v Lut
Thng mi Quc t (UNCITRAL):
"Thut ng "thng mi" (commerce) cn c din gii theo ngha rng
bao qut cc vn ny sinh ra t mi mi quan h mang tnh cht thng mi,
d c hay khng c hp ng. Cc mi quan h mang tnh thng mi
(commercial) bao gm, nhng khng phi ch bao gm, cc giao dch sau y:
bt c giao dch thng mi no v cung cp hoc trao i hng hoa hoc dch
v; thoa thun phn phi; i din hoc i l thng mi, uy thc hoa hng
(actoring); cho thu di hn (leasing); xy dng cc cng trnh; t vn; k thut
cng trnh (engineering); u t; cp vn; ngn hng; bo him; thoa thun khai
thc hoc t nhng; lin doanh cc hnh thc khc v hp tc cng nghip hoc
kinh doanh; chuyn ch hng hoa hay hnh khch bng ng bin ng
khng, ng st hoc ng b".'
1. Xem: B Thng mi: Thng mi in t, Nxb. Thng k, H Ni 1999.
3







Cn theo nh nh ngha T M T ca Uy ban Chu u, T M T c hiu l
thc hin hot ng kinh doanh qua cc phng tin in t. N da trn vic
x l v truyn d liu in t di dng text, m thanh v hnh nh. T M T
gm nhiu hnh vi trong hot ng mua bn hng hoa v dch v qua
phng tin in t, giao nhn cc ni dung k thut s trn mng, chuyn
tin in t, mua bn c phiu in t, vn n in t, u gi thng mi,
hp tc thit k, ti nguyn mng, mua sm cng cng, tip th trc tip vi
ngi tiu dng v cc dch v sau bn hng. T M T c thc hin i vi c
thng mi hng hoa (v d nh hng tiu dng, cc thit b y t chuyn dng)
v thng mi dch v (v d nh dch v cung cp thng tin, dch v php l,
ti chnh); cc hot ng truyn thng ( nh chm sc sc khoe, gio dc) v
cc hot ng mi (v d nh siu th o).
Qua hai nh ngha trn, ta c th thy rng theo ngha rng th T M T c
th c hiu l cc giao dch ti chnh v thng mi bng phng tin in
t nh: trao i d liu in t; chuyn tin in t v cc hot ng gi rt
tin bng th tn dng. Hot ng T M T do thc hin thng qua cc
phng tin thng tin lin lc, tn ti hng chc nm nay v t ti doanh
s hng t USD mi ngy.
1.1.1.2. Theo ngha hp
T M T theo ngha hp bao gm cc hot ng thng mi c thc hin
thng qua mng Internet.
Theo T chc Thng mi Th gii (WTO): T M T bao gm vic sn xut,
qung co, bn hng v phn phi sn phm c mua bn v thanh ton trn
mng Intemet, nhng c giao nhn mt cch hu hnh c cc sn phm c
giao nhn cng nh nhng thng tin s hoa qua mng Intemet.
Khi nim v T M T do T chc hp tc pht trin kinh t ca Lin
Hp quc (OECD) a ra l: T M T c nh ngha s b l cc giao
dch thng mi da trn truyn d liu qua mng truyn thng nh
Internet.
T cc khi nim trn, chng ta c th hiu c rng theo ngha hp
T M T ch bao gm nhng hot ng thng mi c thc hin thng qua
mng Interaet m khng tnh n cc phng tin in t khc nh in thoi,
4







fax, telex. T M T , theo , ch mi tn ti c vi nm nay nhng t
c nhng kt qu rt ng quan tm. Ni cch khc, chnh cc hot ng
thng mi thng qua mng Internet lm pht sinh thut ng TMT.
1.1,2. S hnh thnh v pht trin ca T M T
Nu xem xt T M T theo ngha rng, cc hot ng kinh doanh in t tn
ti t u nhng nm 70 ca th k XX.
Vo nhng nm u ca thp k 70, Cng ty chm sc sc khoe Baxter
s dng h thng bin i cc tn hiu s modem kt ni bng in thoi
cho php cc bnh vin c th t hng t cng ty. y cng l hnh thc
T M T B2B u tin trn th gii, nh du mc quan trng cho s pht trin
ca T M T sau ny.
Sang thp k 80, ngi ta chng kin s xut hin ca mt lot cc h thng
t hng t xa trn my tnh c nhn. u tin phi k n h thng EDI
(Electronic Data Interchange - Trao i d liu in t). Cc chun EDI xut
hin vo nhng nm 80 cho php cc cng ty c th trao i cc chng t v tin
hnh giao dch thng mi thng qua mng c nhn (Private NetWork). EDI c
th c s dng truyn theo ng in t cc ti liu nh hoa n, phiu t
hng, giy bin nhn, cc ti liu vn chuyn v cc th t trao i nghip v
chun khc gia cc t chc v cc i tc kinh doanh. Bn cnh EDI cng c
th c s dng truyn thng tin ti chnh v thanh ton di dng in t,
thng c gi l chuyn tin in t (EFT - Electronic Funds Transer). Do
, ngy nay cc chc nng ca EDI cng tr nn c ngha hn, c bit vi s
pht trin ca T M T trn th gii.
Ngoi ra, cn phi k n mng Minitel ca Php, c th coi y l tin
thn ca Internet ngy nay. Minitel c ngi Php s dng u tin vo
nm 1981. Ngi Php s dng mng Minitel ny truyn thng tin nh tin
tc, gi c phiu,... thng qua h thng cp. Cho n nay, mc d Internet
ang pht trin mnh m. mt s lng ln ngi Php, 15 triu ngi, vn
tin hnh song song c hai h thng.
Sang nhng nm u thp k 90 ca th k XX, khi my tnh c nhn c s
dng rng ri khng nhng cng s m c gia nh, nhiu t chc ti chnh
5







m rng cc cng ngh v mang n cho khch hng ngy cng nhiu dch v
trn c s s dng my tnh c nhn c cng s v gia nh. Nm 1993, trnh
duyt Web u tin xut hin. n thng 10 nm 1994, nhng qung co banner
u tin xut hin trn Internet. Vic mua bn khng gian trn trang Web t
qung co c tin hnh t u nm 1995. V cng vi s pht trin ca
Internet trong thi gian ny, tng ngun thu nhp, cc t chc ti chnh lun
nghin cu v p dng nhiu phng tin giao dch thun li, ng thi h thp
chi ph dch v, rt ngn thi gian giao dch ca khch hng. Chnh s cnh tranh
trong vic pht trin cng ngh T M T v cng ngh dch v i vi khch hng
l ng lc thc y hot ng T M T ngy cng pht trin.
Cn nu xem xt T M T theo ngha hp, tc l ch nhng giao dch tin
hnh trn tng Internet v Web, T M T tri qua hai giai on.
- Giai on th nht, T M T th h 1:
Giai on ny c nh u bt u t nm 1995. Hng lot cc cng ty
"dot com" ra i. Theo cc con s thng k a ra, 12.450 cng ty "dot com"
c thnh lp. Tng ngun vn u t vo cc cng ty ny ln ti 125 t USD.
Ngun thu ch yu ca cc cng ty ny u t qung co trn \Vebsite. Trong
ngy u tin hot ng, gi tr c phiu nhng cng ty ny tng trung bnh gp
4 ln. Giai on ny kt thc vo nm 2000 khi hng lot cng ty "dot com"
ph sn v phi b ng ca, to nn cuc khng hong "doi com".
Ngi ta a ra mt s nguyn nhn cho s kt thc ca T M T th h :
S ng hng hoa cng ngh cao tng nhanh do cc cng ty phi chi tiu nhiu
tin bc vo vic nng cp h thng giao dch ni b thch ng vi li Y2K
1
.
Tc pht trin ca cc mng cp quang tc cao ca ngnh thng tin
lin lc khng th theo kp s pht trin ca Internet.
1
Li Y2K (Y2K - Year) l mt li k thut ca my tnh. Vo nhng nm 60, d tit kim tin bc chi
liu cho vic s dng b nh my tnh, nhng nh k thut tin hnh ghi ngy thng theo nh dng
dd/mm/yy thay v dd/mm/yyy. Vic tit kim ny li hu qu l n nm 2000 nhiu my tnh khng th
phn bit c 01/01/00 l ngy 01/01/1900 hay 01/01/2000. T c th dn n nhiu li h thng nghim
trng nh hng ln n tnh hnh an ninh, kinh t, chnh tr th gii. Ngi ta phi chi rt nhiu tin
khc phc li ny.
6







Ma Ging sinh nm 1999, bin ng th trng cho thy lng hng bn
c gim mnh v bt u c nhng d on khng kh quan ca nhng
cng ty "dot com". T y, gi tr c phiu ca cc cng ty "dot com" gim
mnh khin cc nh u t nghi ng v kh nng sinh li ca chng.
- Giai on th hai, T M T th h 2:
Giai on ny bt u t nm 2001 v c d on s kt thc vo nm
2007. Do nhng nh hng ca vic u t t dn n tht bi ca T M T th
h , cc cng ty kinh doanh trn mng cn trng hn khi nh gi trin vng
pht trin ca T M T v hu ht u a ra nhng chin lc kinh doanh c
th ginh c thnh cng.
Nhng c trng ca cc cng ty trong giai on ny l h nh hng kinh
doanh mt cch r rng, nhm t c li nhun ti u ch khng phi l
doanh thu nhu trc. Cc cng ty ny cng c qun l cht ch v hiu qu
hn trc, h s dng chin lc hn hp "Click and Brick" v ginh li th
cnh tranh bng sc mnh ca cng ty ln ch khng phi l li th ngi tin
phong.
Vi vic hon thin hn v php lut T M T , vic p dng chin lc kinh
doanh r rng v thn trng, ngi ta d on s c t hn nhng doanh
nghip thnh cng theo con ng ny. Cc cng ty ln s ng vai tr v
cng quan trng cho s pht trin ca T M T th h 2.
1.1.3. Nhng tc ng ca T M T
Trong nn kinh t thng tin, kinh t tri thc ngy nay, T M T l mt ng
dng cng ngh thng tin mang li hiu qu kinh t rt cao. S pht trin ca
T M T l kt qu tt yu ca qu trnh "s hoa" ton b hot ng ca con
ngi. Vi s pht trin nhanh chng v vt bc, T M T trong thi gian qua
em li hiu qu kinh t to ln cho cc t chc nh:
1.1.3.1. TMT lm thay i th trng
T M T lm thay i cch thc tin hnh kinh doanh: chc nng trung gian
truyn thng s c thay th; cc sn phm v th trng mi s c pht
7







trin; cc mi quan h mi gia doanh nghip v ngi tiu dng gn cng
nh xa c to lp v ngy cng mt thit hn. T chc cng vic s thay
i: nhng knh ph bin kin thc mi v hot ng tng tc ca con ngi
nhng ni lm vic s c m ra, i hi phi c kh nng thch ng v s
linh hot trong cng vic, chc nng v k nng ca ngi lao ng (cng
nhn) cn phi c nh ngha li.
1.1.3.2. TMT ng vai tr l cht xc tc
T M T gp phn thc y v ph bin ngy cng rng ri nhng thay i
ang c tin hnh ca nn kinh t, nh vic ci cch cc quy nh, thit lp
nhng lin kt in t gia cc doanh nghip, ton cu hoa cc hot ng kinh
t, v lm xut hin nhu cu mi v lao ng c tay ngh cao. Cng nh vy,
nh c T M T , nhiu xu hng thuc cc lnh vc cng ang c tin hnh
nh ngn hng in t, t ch du lch trc tip ti tng khch hng
(marketing mt ti mt: one - one marketing).
1.1.3.3. TMT lm gim chi ph
T M T nh hng n bn loi chi ph ln ca doanh nghip trong qu
trnh sn xut v tin hnh giao dch.
. TMT lm gim chi ph giao dch
Tc ng ln nht v chi ph khi p dng T M T l cho php doanh nghip
c th thay th hng lot cc ca hng vt l (ca hng thc), bng nhng ca
hng o trn cc website. V cc website hot ng 24/24 gi ngy, 7
ngy/ltun v c gi tr vi th trng ton cu bt k lc no. Do vy,
doanh nghip c th phc v mt tp hp khch hng ln hn m khng cn
phi xy dng, t chc hay phn loi cc c s vt l ca mnh. So vi vic
qun l nhiu ca hng, vic qun l mt ca hng o cho php doanh nghip
ct gim c nhiu chi ph trong khu qun l, c bit l chi ph kim k
hng hoa. Cc vn phng khng giy t (paperless office) chim din tch nh
hn rt nhiu, chi ph tm kim chuyn giao ti liu gim nhiu (trong khu
in n hu nh c b hn); theo s liu ca hng General Electicity ca M,
tit kim theo hng ny t ti 30%. iu quan trng hn, v pha gc
8







chin lc, l cc nhn vin c nng lc c gii phng khi nhiu cng
on s v c th tp trung vo nghin cu, pht trin, iu ny c th em
n nhng li ch to ln lu di.
Vi vic cung cp cc sn phm hoc thng tui dch v trc tuyn, khch hng c
th hnh thnh k nng v kin thc t nh gi gi c ca hng hoa cng nh
c im ca qu trnh thc hin hng hoa. Trong tng lai, mt mi trng lnh
doanh in t nh vy s cho php khch hng thng xuyn truy cp website, nm
c ngy cng nhiu thng ti v sn phm cng nh cc thuc tnh v gi c. T
, vic giao tip gia khch hng vi nhn vin bn hng chuyn nghip hoc vi
nhng nhn vin h tr s c thc hin trnh cao hn.
Mt tc ng khc ca T M T ti chi ph tiu th l lm tng tnh hiu qu
trong cu trc cc n hng. in hnh l trng hp ca hai cng t ln trn th
gii, General Electric (GE) v Cisco Systems. Trc khi p dng hnh thc t
hng ny c ti gn 1/4 cc n hng ca h phi sa li v cc li, c th vi
GE, s lng ny l trn 1.000.000 em hng. T khi cho php khch hng t
hng trc tip qua website, t l cc n hng li ca c hai cng ty u gim
xung ng k, nh Cisco, t l ny ch cn khong 2%.'
Tip theo phi k n chi ph thanh ton. Tit kim chi ph thng qua p dng
cc hnh thc thanh ton trc tip qua Web cng l con s ng k i vi cc
doanh nghip kinh doanh in t. Mc d khon ph dch v ngn hng cho vic
thanh ton bng sc giy gia cc ngn hng v ngi bn l khng ln, trung
bnh khong 1,2 USD cho mt giao dch, thanh ton bng th tn dng v th ghi
n trung bnh ch khong 0,4 USD n 0,6 USD. Vi thanh ton qua Web, chi
ph ny ch cn khong 0,01 USD hoc c th thp hn na.
li. Ch phi lin quan n vic mua sm procurement) ca doanh nghip
Trn c s Web, hot ng mua sm ca cc doanh nghip ch yu bao
gm vic mua cc sn phm lin quan ti cc lnh vc bo tr, sa cha v
1. Xem: PriceWaterhouse Coopers: E - b u s i n e s s technology forecast, PnceWaterhouse Coopers
Technoiogy Cenlre, California.l999.
9







vn hnh (MRO - Maintenance, Repair, Operation). Cc sn phm trong lnh
vc MRO l cc sn phm c gi tr thp, mua khi lng ln, v vic cung
ng thng khng lin tc. y khng cp ti cc chi ph lin quan n
mua hng hoa, sn phm kinh doanh v nhng chi ph mua nguyn liu, vt
liu th s s dng sn xut trc tip ra cc sn phm v cung cp cc dch
v. Trong thng mi truyn thng, khi cn cung ng MRO, nhn vin mua
hng ca mt t chc s phi vit giy yu cu. Sau , nhn vin ny s
nghin cu cc t catalog (catalog trn giy) khc nhau tm ra loi sn
phm ph hp vi mc gi hp l. Qu trnh ny bao gm nhiu cng on
phc tp nn chi ph qun l cho vic mua gin tip cc yu t u vo ny
thng vt qu gi tr ca chnh bn thn cc yu t . Theo mt bo co
ca T chc pht trin v hp tc knh t (OECD), trung bnh mt cng ty c
doanh thu ln hn 500 triu USD, chi ph cho mi n t hng cung cp sn
phm MRO n l vo khong t 75 USD - 150 USD.
1
V vy, mc tiu ca
nhiu ng dng mua sm trong T M T l kt ni trc tip cc t chc vi
catalog ca cc nh cung cp ngay t trc khi n c chp nhn v ton b
qu trnh mua hng u c thc hin trn Web. Vic kt ni vi cc catalog
in t lm gim ng k nhu cu kim tra tnh kp thi v chnh xc ca
cc thng tin m nhng ngi bn hng cung cp, t lm gim chi ph cung
ng u vo cho cc doanh nghip. Nh vy, vi vic s dng Web chi ph
gim xung t 8-9 USD, tc l ch cn khong 1/10.
Ui. Chi ph lin quan n cc hot ng hu cn
T M T lm thay i cc hot ng thuc lnh vc hu cn ca doanh
nghip nh vic ng gi, chuyn dch hng hoa... v bin n thnh tnh vc
kinh doanh thng tin. Tc dng ca T M T ti chi ph ca hot dng hu cn
doanh nghip c ngha to ln, c bit i vi cc doanh nghip chuyn hot
ng trong lnh vc ny nh Federal Express (FedEx) hay DHL. Nh trng hp
ca FedEx bt u nhn cc n t hng trc tuyn vn chuyn cc gi bu
1. Xem: OECD: The economic and social impact of electronic commerce, OECD Publicaiion, Paris
1999.
10







kin v theo di chng qua mng ring ca mnh t nm 1983, phi mt gn 12
nm s lng khch hng ca hng mi t ti con s 50.000. Nhng chi sau ba
nm (1995-1998), sau khi hng p dng dch v tng t nhng thng qua Web,
s lng khch hng ca hng ln ti con s triu. Hin nay, theo c tnh
ca hng, c ti 7 0 % trong s 3 triu gi bu kin mi ngy ca hng c bt
u t vic giao tip trn Internet
1
.
Hin nay, cc doanh nghip khng cn phi lo lng v vic theo di cc
kin hng ca mnh gi i, d c phi chuyn n ti bt c u trn th gii.
Vi nhng li ch m Web mang li, hot ng gim st vn chuyn, kim tra
giao nhn hng hoa ca doanh nghip s tr nn rt n gin, to iu kin
cho qu trnh thanh ton c thc hin nhanh. Ngoi ra n cn gip cc
doanh nghip c c s linh hot, mm do trong vic ra cc quyt nh v
k hoch sn xut, ng thi gim c chi ph khng cn thit trong qu
trnh vn ti v bc xp hng hoa.
1.1.4. Cc m hnh kinh doanh trong T M T
Do ti tp trung vo nghin cu cc m hnh T M T nn khoa lun s
tp trung hn vo phn tch cc m hnh kinh doanh.
1.1.4.1. Gii thiu chung v m hnh kinh doanh trong TMT
M hnh kinh doanh l b tr cc hot ng k hoch hoa (trong mt s trng
hp c ni n nh cc qu trnh kinh doanh) nhm mc ch thu li nhun
trn mt th trng. M hnh kinh doanh l trng tm ca mt k hoch kinh
doanh. K hoch kinh doanh l ti liu m t m hnh kinh doanh ca mt doanh
nghip. Mt m hnh kinh doanh T M T nhm mc ch khai thc v tn dng
nhng c trng ring c ca Inteniet v Web.
Mt doanh nghip khi xy dng mt m hnh kinh doanh trong bt c lnh
vc no, khng ch l T M T , cn tp trung vo tm yu t c bn l: mc tiu
gi tr, m hnh doanh thu, c hi th trung, mi trng cnh tranh, li th
1. Xem: PriceWaIerhouse Coopers: E-Business technology frecast, PriceWaterhouse Coopers
Technology Cenlre, California, 1999.
li







cnh tranh, chin lc th trng, s pht trin ca t chc v i ngu qun l
(bng di y).
Bng 1: Cc yu t c bn ca m hnh kinh doanh
Cc yu t Cu hi then cht
Mc tiu gi tr Ti sao khch hng nn mua hng ca doanh nghip?
M hnh doanh thu Doanh nghip s kim tin nh th no?
C hi th ng Th trng doanh nghip d nh phc v l g? Phm vi ca n
nh th no?
Mi trng cnh tranh i th ca doanh nghip trn th trng l nhng ai?
Li th cnh tranh Nhng li th ring c ca doanh nghip trn thi trng l
g?
Chin lc th trng K hoch xc tin sn phm v dch v ca doanh nghip nhm
thu ht khch hng nh th no?
S pht trin ca t chc Cc kiu cu trc t chc m doanh nghip cn p dng thc
hin k hoch kinh doanh ca mnh?
i ng qun l Nhng kinh nghim v k nng quan trng ca i ng lnh
o trong vic iu hnh doanh nghip?
Khi nghin cu cc m hnh kinh doanh, mt s nh kinh t cho rng ch
cn tp trung nghin cu hai nhn t quan trng nht l mc tiu gi tr v m
hnh thu nhp. Tuy nhin, theo kin ca nhiu nh nghin cu, mun nh
gi chnh xc cc m hnh, cc k hoch kinh doanh hoc tm hiu nguyn
nhn thnh cng hay tht bi ca mt doanh nghip cn xem xt ton b cc
nhn t trn.
1.1.4.2. Phn loi cc loi hnh TMT
. Phn loi da trn hnh thc cng ngh s dng
- T M T s dng cng ngh Peer-To-Peer (P2P)
Trong loi hnh ny, nhng ngi s dng Internet s trao i bun bn da
trn vic chia s fles v nhng ti nguyn my tnh vi nhau m khng cn truy
cp vo mt my ch chung. Hng hoa ch yu c trao i l dung liu nh
nhc MP3 hoc nhng chng trnh phn mm.
im ni bt ca loi hnh P2P l cho php cc c nhn c th t mnh to
lp cc thng tin hu ch nhng c nhn khc s dng bng cch kt ni h
vi nhau trn Web. im khc bit c bn so vi loi hnh C2C l P2P khng
lin kt nhng ngi s dng vi mc ch mua bn hng hoa, dch v m ch
12







yu l chia s cc thng tin v cc loi ti nguyn khc. Tuy nhin, nh
chng ta bit, vic trao i v chia s cc thng tin ngang hng l mt cng
ngh rt ph bin, c t kh lu
1
, v vy vn t ra i vi cc doanh
nghip loi ny l bng cch no c th thu c li nhun. Chng hn nh
trng hp ca website m nhc My.MP3.com. MP3 cho php nhng ngi
yu nhc chia s v ti xung min ph cc bi ht dng MP3 ti website
My.MP3.com .
Song song vi vic cho truy cp v ti cc bi ht min ph, MP3.com cng
cho php cc ca s v ban nhc t tn tui hoc cha c bit n lu tr min
ph nhng bi ht, bn nhc ca mnh. Bng cch ny, h c th hy vng
nhng ngi yu nhc s khm ph v bit ti mnh khi truy cp v tm kim
thng tin trn website ny. Tt nhin MP3.com khng phi l mt website phi
li nhun. Thu nhp ca MP3.com c c t cc hp ng qung co v cc
khon ph m ngi s dng phi tr khi ti mt s ti nguyn t website
xung. Ngoi ra, MP3.com c th nhn c cc khon ti tr t nhng nh
sn xut v kinh doanh bng a nhc nh Vivendi Universal chng hn.
- T M T s dng cng ngh Mobile (M-commerce)
Trong loi hnh ny, vic trao i bun bn da trn cng ngh Mobile.
y l cng ngh kt ni khng dy. Nhng ngi tin hnh giao dch bun
bn s dng nhng thit b kt ni khng dy nh PDA, truy cp vo Web.
Ti nhng quc gia m T M T ang giai on s khi nh Vit Nam, m
hnh thng mi di ng (mobile-commerce hay m-commerce) cn qu xa l
v thc s cha c iu kin pht trin, nhng nhiu nc trn th gii nh
Nht Bn, cc nc chu u v Bc M m hnh ny v ang pht trin
mnh m t vi nm tr li y.
u im ln nht ca m hnh T M T ny l cho php mi i tng
thc hin cc giao dch mua bn ti mi thi im, c bit l mi ni s
l . Xem: TS. Nguyn Vn Minh, Trn Hoi Nam: Giao dch thng mi in t - Mt s vn c
bn. Nxb. Chinh tr quc gia. H Ni, 2002.
13







dng cc thit b trn c s cng ngh mi, khng dy. Thc cht, cc mng
khng dy s dng cc bng thng v cc giao thc thng tin kt ni nhng
ngi s dng di ng vi Intemet. nhiu quc gia trn th gii, dung lng
bng thng hn ch l tr ngi ln i vi hot ng ca cc mng khng dy.
gii quyt vn ny. nhiu cng ngh mi v ang c ng dng
nhng chi ph hin cn kh cao. Bn cnh , cng nhu i VI cc m hnh
kinh doanh khc, cc doanh nghip kinh doanh theo m hnh ny phi lun
tnh ton c th thu c li nhun. Vn t ra l hin nay, cc ph i
vi vic s dng cc thit b di ng truy cp Internet l kh cao, do vy
cha to iu kin thu ht khch hng n vi m hnh ny. Tuy nhin, vi
tc pht trin cng ngh nh hin nay, nhng vn trn hy vng s sm
c gii quyt v m hnh kinh doanh nay cng s l mt trong nhng m
hnh kinh doanh y trin vng trong tng lai.
ii. Phn loi da trn bn cht ca cc mi quan h kinh doanh
Nu phn chia theo tiu ch ny, hin nay, c ba ch th tham gia vo cc
hot ng T M T : Chnh ph, Doanh nghip, Ngi tiu dng. Nh vy tng
hp li, ta c 9 loi hnh T M T cn xt ti.
Chnh ph Doanh nghip Ngi tiu dng
Chnh ph G2G G2B G2C
Doanh nghip B2G B2B B2C
Ngi tiu dng C2G C2B C2C
Tuy nhin, ba loi hnh B2B, B2C, C2C l nhng loi hnh c quan tm
hn c.
- T M T B2B
T M T B2B (business-to-business hay B2B e-commerce) l loi hnh
T M T m trong vic tin hnh kinh doanh tp trung vo vic bun bn
gia cc doanh nghip vi nhau. Hin nay, T M T B2B ch yu din ra gia
cc doanh nghip c h thng ngn hng in t nh Anh, M... Khi nghin
cu m hnh ny, ngi ta thng ch ti thng mi hng hoa phc v duy
tr, sa cha, vn hnh (MRO: Maintenance, Repair, Operation). Giao dch
14







B2B thng l nhng hp ng c gi tr ln. Doanh nghip s dng h thng
mng my tnh t hng vi nh cung cp ca mnh vi cc n hng ln.
Tt nhin, cc h thng v cng ngh thng mi trc tuyn (v d: EDI - h
thng trao i d liu in t) c s dng trong bun bn cc mt hng ny.
T M T gia cc doanh nghip l loi hnh giao dch quan trng nht, chim
t trng ln nht trn Internet. Theo s liu iu tra ca nhiu tp on d liu
ln, trong khi tng gi tr giao dch T M T B2C chi t khong 65 t USD nm
2001, tng gi tr cc giao dch T M T B2B nm 2001 vo khong 470 t
USD. Theo d on ca nhiu chuyn gia T M T , tng gi tr ny s tng ln
ti 2,7 nghn t USD nm 2004 v t mc 5,4 nghn t USD vo nm 2006'.
- T M T B2C
y l loi giao dch quen thuc v ph bin nht trong TMT. T M T
B2C l loi giao dch trong khch hng ca cc doanh nghip kinh doanh
trc tuyn l nhng ngi tiu dng cui cng, v mua hng vi mc ch
phc v nhu cu tiu dng c nhn. Hay ni cch khc, y l phng thc
bn hng trc tip cho ngi tiu dng ca doanh nghip qua mng m khng
cn xy dng cc ca hng thc t. Cc doanh nghip thng cung cp danh
mc hng hoa trn mng v nhn n t hng ca khch hng khi h duyt
xem mc hng hoa. Trong giao dch B2C, ngi ta thng p dng phng
thc tr trc. Sau khi t hng, ngi mua phi cung cp cc thng tin v th
tn dng ca mnh thanh ton. Cc hp ng B2C thng khng ln nn
doanh nghip kinh doanh B2C thng ch la chn th trng trong nc.
Trong gc TMT, cn phn bit quy m cc doanh nghip bn l: cc
doanh nghip ln thng i lin vi nhng yu cu phc tp v h thng thng
tin, trong khi cc doanh nghip bn l va v nh ch dng li cc yu cu
c bn i vi thng tin. Tuy nhin vn c mt s cng ty ln bn hng trn
khp th gii nh: Ebay, Amazon.
1. Xem Jupiter Media Metrix, 2001 pg. 77.
15